ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ Π.Μ.. ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΛΟΓΗΣΗΚΖ & ΓΗΟΗΚΖΖ

Transcript

1 ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ Π.Μ.. ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΛΟΓΗΣΗΚΖ & ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΠΟΚΣΖΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟΤ ΓΗΠΛΩΜΑΣΟ ΔΗΓΗΚΔΤΖ ΘΔΜΑ : ''Ζ Γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθόηεηα ζην ζύγρξνλν νηθνλνκηθό πεξηβάιινλ. πγθξηηηθή κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Μαθεδνλίαο'' ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: Γξ. ΜΑΝΣΕΑΡΖ ΗΩΑΝΝΖ, ΟΗΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟ ΤΠΟ ΣΖ ΦΟΗΣΖΣΡΗΑ : ΚΤΡΗΑΚΖ ΥΑΡ. ΜΑΚΡΖ (Α.Μ: 12034) ΔΠΣΔΜΒΡΗΟ 2013 i

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Η ζπνπδαηφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηψλ έρεη αλαδεηρζεί απφ πνιιέο έξεπλεο ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Οη δπζκελείο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ρψξα καο ηα ηειεπηαία έηε ρξήδνπλ ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κία απφ ηηο πην νπζηαζηηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ έρεη αλαιάβεη ε Διιάδα ηα ηειεπηαία ρξφληα, πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζεη ζηελ επηηάρπλζε ησλ ξπζκψλ ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Κχξηνο ζηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα πεξηγξάςεη θαη λα παξνπζηάζεη ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαζψο θαη λα πξαγκαηνπνηεζεί ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ αλάκεζα ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο θαη ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαηαιήγνληαο ζηελ αλάδεημε πνιηηηθψλ θαη ηξφπσλ ελίζρπζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ. Θα αλαξσηηφηαλ θαλείο γηαηί απνηειεί αλάγθε ζηα επηζηεκνληθά δξψκελα ε κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ. Κάπνηεο θνξέο νη αξηζκνί "κηινχλ" κφλνη ηνπο θαη αληηιακβάλεηαη θαλείο ηε ζεκαληηθφηεηα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ εγρεηξεκάησλ ησλ γπλαηθψλ, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, φζνλ αθνξά ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ θαηλνηνκία, ζηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο θαη ηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηελ πξψηε χιε. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ε κειέηε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη έλαο αλαπηπζζφκελνο ηνκέαο ηεο έξεπλαο παγθνζκίσο. ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο κειεηάηαη ε γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα κε ηεο βνήζεηα ηεο ειιεληθήο αιιά θαη ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο. ην πξαθηηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο κέζσ ηεο ζπιινγήο πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ (δηεμαγσγή έξεπλαο κε ηελ ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ) πξαγκαηνπνηείηαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ Πεξηθεξεηψλ. Σα ζπκπεξάζκαηα απνδεηθλχνπλ φηη ε αλάπηπμε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζην ζχγρξνλν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ηεο Διιάδαο αθνινπζεί ην ππφδεηγκα πζηέξεζεο φπσο απηφ εκθαλίδεηαη θαη ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο έλαληη ησλ άιισλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ. Άιισζηε ε έλλνηα ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί ηελ επαίζζεηε πηπρή ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαζψο ii

3 κφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο επηηεχρζεθε κηα νπζηαζηηθή αλαγλψξηζε θαη αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο γπλαίθαο. Λέμεηο Κιεηδηά : γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθόηεηα, απαζρόιεζε, νηθνλνκηθά ησλ Πεξηθεξεηώλ, γπλαηθείεο επηρεηξήζεηο iii

4 ABSTRACT The importance of the phenomenon of female entrepreneurship for the development of economies has emerged from many studies on a global scale. The adverse economic conditions in our country in recent years make the boost of female entrepreneurship one of the most significant initiatives undertaken by Greece in recent years in order to help in the trade development and accelerating rates of entrepreneurship. The main objective of this paper is to describe and present female entrepreneurship and a comparative study of the phenomenon between the regions of Central and Western Macedonia resulting in highlighting policies and ways to strengthen women's entrepreneurship. Someone may wonder why the study of the phenomenon is a necessity in scientific events. Sometimes the numbers "speak" for themselves and becomes easy to realize the significance of the business endeavors of women, at national and international level, in terms of their contribution to economic growth, innovation, job creation and adding value to the raw material. For these reasons, the study of entrepreneurship is an emerging area of research worldwide. In the theoretical part of this essay female entrepreneurship is studied with the help of Greek and international bibliography. In the practical part of the research and through the collection of primary data (conducting research using questionnaire), takes place a comparative study of the Regions. The findings show that the development of female entrepreneurship in the modern economic environment in Greece follows the hysteresis model as it appears in most sectors of the Greek economy compared to other developed countries. Besides, the concept of female entrepreneurship is the sensitive aspect of Greek economy as only in recent decades has been achieved an effective recognition and enhancement of women's roles. Keywords : women entrepreneurship, employment, economic of the Regions, women business JEL Classification : J16, L26 iv

5 Πεξηερόκελα ΠΡΟΛΟΓΟ... ii ABSTRACT...iv ΠΙΝΑΚΑ ΠΙΝΑΚΩΝ... vii ΠΙΝΑΚΑ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ... viii ΔΙΑΓΩΓΗ... 1 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1ν : ΓΤΝΑΙΚΔΙΑ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ θνπφο κειέηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ζηηο έξεπλεο θαη ζηηο ζεσξίεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Θεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη πηπρέο ηεο Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο Δίδε Γπλαηθψλ Δπηρεηξεκαηηψλ θαη Δπηρεηξήζεσλ Σα Κίλεηξα ηεο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ Γπλαηθψλ Αλαζηαιηηθνί Παξάγνληεο Αλάπηπμεο Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ν : ΓΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΩΝ ΔΛΛΗΝΙΓΩΝ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΩΝ Δηζαγσγή ζηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά Ηιηθηαθή Καηαλνκή Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Ιθαλφηεηεο Φφβνο Απνηπρίαο Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΤΦΙΣΑΜΔΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΗΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΣΗ ΚΔΝΣΡΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ Βαζηθά Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Οηθνλνκία Τθηζηάκελε Καηάζηαζε Απαζρφιεζε Τθηζηάκελε Καηάζηαζε ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΤΦΙΣΑΜΔΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΗΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΣΗ ΓΤΣΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Οηθνλνκία Τθηζηάκελε Καηάζηαζε Απαζρφιεζε Τθηζηάκελε θαηάζηαζε ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5ν : πγθξηηηθή κειέηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Μεζνδνινγία Έξεπλαο Παξάζεζε Απνηειεζκάησλ έξεπλαο v

6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6ν : ΠΡΟΣΑΔΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΝΙΥΤΗ ΣΗ ΓΤΝΑΙΚΔΙΑ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Πξνγξάκκαηα Δλίζρπζεο Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο Δλίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κέζσ θνξέσλ ππνζηήξημεο Πξνηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Μέηξα πνιηηηθήο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο Δλίζρπζε ηεο ζπλέξγεηαο κεηαμχ ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη απαζρφιεζεο γηα λα ηνλσζεί ε αλάθακςε θαη ε βηψζηκε αλάπηπμε ηήξημε ηεο ζπκθηιίσζεο κεηαμχ εξγαζίαο θαη ηδησηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο ηφζν γηα ηηο γπλαίθεο φζν θαη γηα ηνπο άλδξεο Πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο θαη ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο πνπ ζπλδέεηαη κε ην θχιν Μεηαηξνπή ηεο δέζκεπζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζε δξάζε θαη απνηέιεζκα. 97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Διιελφγισζζε Βηβιηνγξαθία Ξελφγισζζε Βηβιηνγξαθία Ηιεθηξνληθέο Πεγέο vi

7 ΠΗΝΑΚΑ ΠΗΝΑΚΩΝ Α/Α ΠΙΝΑΚΑ ΔΛΙΓΑ 1 Κίλεηξα έλαξμεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αλά ρψξα, Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Δξγαηηθφ Γπλακηθφ Αληξψλ 22 3 Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Δξγαηηθφ Γπλακηθφ Γπλαηθψλ 23 4 Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (ΑΔΠ) ζε εθαη Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (ΑΔΠ) θαηά θεθαιή ζε εθαη Μεγέζε Αγνξάο Δξγαζίαο , Π.Κ.Μ 38 7 Μεγέζε Αγνξάο Δξγαζίαο , Π.Κ.Μ 49 8 Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Γπλαηθψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Αλδξψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Γπλαηθψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Αλδξψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Βαζηθά κεγέζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη θαηαλνκήο ζηελ απαζρφιεζε ηεο Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο 52 vii

8 ΠΗΝΑΚΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ Α/Α ΓΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΛΙΓΑ 1 Πνζνζηά αλεξγίαο ζηελ Διιάδα ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο γηα ην πκκεηνρή ηνκέα παξαγσγήο ζηελ πεξηθεξεηαθή ΑΠΑ 35 3 Πνζνζηά αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Π.Κ.Μ 42 γηα ην Πνζνζηά αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Π.Γ.Μ γηα ην viii

9 ΔΗΑΓΩΓΖ Η γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ε ζπγθξηηηθή αλάιπζε ηνπ θαηλνκέλνπ είλαη ην θεληξηθφ ζέκα κειέηεο θαη παξνπζίαζεο ηεο εξγαζίαο. Αξρηθά παξνπζηάδεηαη ν ζθνπφο θαη ε αλαγθαηφηεηα κειέηεο ηνπ θαηλνκέλνπ, θαζψο θαη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη νη πηπρέο πνπ αθνξνχλ ην ζέκα θαη έρνπλ ζεκειηψζεη επηζηήκνλεο θαη εξεπλεηέο. ηε ζπλέρεηα ηνπ θεθαιαίνπ αλαιχνληαη ηα θίλεηξα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ. Όπσο παξνπζηάδεηαη, ηα θίλεηξα εληνπίδνληαη ζε δχν άμνλεο. Σελ αμηνπνίεζε θάπνηαο επθαηξίαο θαη ηελ αλάγθε, δειαδή ηε κε χπαξμε ελαιιαθηηθήο ζηελ απαζρφιεζε. ην ίδην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο αλάπηπμεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απφ ηηο γπλαίθεο. Οη αλαζηαιηηθνί απηνί παξάγνληεο είλαη θπξίσο ε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ησλ γπλαηθψλ, ιφγσ ηεο βαξχηεηαο ηνπ ξφινπ ηνπο ζηελ νηθνγέλεηα, αιιά θαη νηθνλνκηθνί ιφγνη, φπσο ε έιιεηςε θεθαιαίνπ ηφζν νηθνλνκηθνχ φζν θαη γλσζηηθνχ. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχνληαη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Διιελίδσλ επηρεηξεκαηηψλ. Σα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ αλαιχνληαη είλαη ε ειηθηαθή θαηαλνκή ησλ γπλαηθψλ, ην επίπεδν εθπαίδεπζεο, ην αίζζεκα ηνπ θφβνπ εάλ ην επηρείξεκα ηνπο απνηχρεη θαη ηέινο ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε. ηηο επφκελεο δχν ελφηεηεο αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Μαθεδνλίαο αληηζηνίρσο, φπνπ θαη γίλεηαη αλαθνξά ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηθεξεηψλ, ζε ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ νηθνλνκία θαη ηέινο ηελ απαζρφιεζε. Η αλαθνξά ησλ ζηνηρείσλ ησλ πεξηθεξεηψλ θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα ηελ ζσζηή έξεπλα ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αιιά θαη απνηειεί ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν πνπ ζα ζηεξηρζεί ε ζπγθξηηηθή κειέηε. ην ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη ε ζπγθξηηηθή αλάιπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλάκεζα ζηηο δχν Πεξηθέξεηεο κέζσ ηεο ζπιινγήο πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ (δηεμαγσγή εξσηεκαηνινγίνπ). 1

10 Η αλάιπζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνζθνπεί ζηελ απνηχπσζε ησλ νκνηνηήησλ αιιά θαη ησλ δηαθνξψλ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη κε ηελ βνήζεηα ηνπ ζεσξεηηθνχ ζθέινπο ηεο κειέηεο είλαη δπλαηή ε αηηηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηθαλή ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαζψο θαη ηξφπσλ επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ. ηνλ επίινγν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο γίλεηαη αλαθνξά ζε θνξείο -νξγαληζκνχο πνπ δξνχλε ζηελ πξνψζεζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο αιιά θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ελίζρπζε ησλ γπλαηθείσλ εγρεηξεκάησλ. Δλ θαηαθιείδη πεξηγξάθνληαη πξνηάζεηο πνιηηηθέο γηα ηελ ελίζρπζή ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ απφ ηελ πνιηηεία. 2

11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν : ΓΤΝΑΗΚΔΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ 1.1 θνπόο κειέηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Η γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη έλα αλεξρφκελν θαηλφκελν πνπ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ φρη κφλν απφ νηθνλνκηθή αιιά θαη απφ θνηλσληθή άπνςε. Γη απηφ θαηά θαηξνχο γίλνληαη πνιιέο κειέηεο κε ζηφρν ηελ αλάιπζε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο γπλαίθαο επηρεηξεκαηία, ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη, ηηο πξννπηηθέο εμέιημήο ηεο θαη γεληθφηεξα ηελ πνξεία ηεο κέζα ζηηο επηρεηξήζεηο. (ΙΟΒΔ, 2012) Κάλνληαο κηα αλαδξνκή ζην παξειζφλ δηαπηζηψλνπκε φηη νη γπλαίθεο έρνπλ θάλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο γηα λα εληαρζνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζθνπφο ηνπο ήηαλ λα ελζσκαησζνχλ ελεξγά ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ηνκέα θαη λα αληηκεησπίδνληαη ηζφηηκα κε ηνπο άληξεο. Σν γεγνλφο φηη ηα πνζνζηά δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ απφ γπλαίθεο απμάλνληαη δηαξθψο απνδεηθλχεη πσο ελ κέξεη έρνπλ πεηχρεη ηνλ ζθνπφ ηνπο εθφζνλ νη γπλαίθεο ζήκεξα έρνπλ εληζρχζεη ηνλ ξφιν ηνπο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, δηαζέηνπλ θχξνο θαη κφξθσζε, δελ δηζηάδνπλ λα ξηζθάξνπλ επαγγεικαηηθά, ζπλδπάδνπλ πην απνηειεζκαηηθά ηελ νηθνγέλεηα κε ηελ θαξηέξα ελψ ηαπηφρξνλα ηνλψλνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ παξαγσγηθή δπλαηφηεηα ηεο νηθνλνκίαο, δηφηη απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ θαη αλαπηπζζφκελν ηκήκα ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πιεζπζκνχ. (Παδαξδή Nίλα Δ. θαη Γηαλλαθνχξνπ Μ. 2003) 3

12 1.2. Βηβιηνγξαθηθή επηζθόπεζε ζηηο έξεπλεο θαη ζηηο ζεσξίεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθόηεηαο Ο φξνο βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ή επηζθφπεζε βηβιηνγξαθίαο, πξνζδηνξίδεη ηελ απνηχπσζε ηνπ ππφ εμέηαζε ζέκαηνο, φπσο απηφ εκθαλίδεηαη θαη παξνπζηάδεηαη ζε δηαθνξεηηθέο βηβιηνγξαθηθέο πεγέο, κε ζηφρν λα δηακνξθσζεί άπνςε γηα ην αληηθείκελν αιιά θαη γηα ην πεξηβάιινλ ην νπνίν ζέινπκε λα εξεπλήζνπκε, θαζψο θαη ηηο εμειηθηηθέο ηάζεηο, δεδνκέλνπ, φηη ζεκαληηθή πεγή πιεξνθφξεζεο δελ είλαη ηφζν ηα κεκνλσκέλα γεγνλφηα, αιιά νη κεηαβνιέο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ρψξν θαη ζην ρξφλν. Όζνλ αθνξά ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία, έξεπλεο αμηφπηζηεο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα πεξηιακβάλνπλ ηηο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο, είηε σο νκάδα είηε εζηηάδνληαο ζε απηέο, ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ κειεηψλ ζεσξεί ηηο γπλαίθεο σο εληαίν πιεζπζκφ. Απηφ απεηθνλίδεηαη ζηελ επηινγή δεηγκάησλ, φπνπ νη κειέηεο δελ κπνξνχλ λα έρνπλ σο ζθνπφ λα εμεηάζνπλ ηνπο βαζηζκέλνπο ζηα ζπκθξαδφκελα παξάγνληεο, πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο εθβάζεηο απφδνζεο δηαθνξεηηθά. Γηα παξάδεηγκα, γπλαίθεο πνπ κεγαιψλνπλ κφλεο ηνπο ηα παηδηά ηνπο ή πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά απφ αλάγθε, κπνξεί λα μεθηλνχλ κε ιηγφηεξνπο πφξνπο απφ φηη νη γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά εθκεηαιιεπφκελεο κηα επθαηξία, νη νπνίεο κπνξεί λα μεθηλνχλ κε κηα δηαθνξεηηθή δέζκε πφξσλ (Minniti, Arenius, & Langowitz, 2005). Οη εκπεηξηθέο κειέηεο έρνπλ απνδείμεη φηη ππάξρνπλ δηαθνξέο αλάκεζα ζε νκάδεο γπλαηθψλ απφ ηελ άπνςε ραξαθηεξηζηηθψλ πλεπκαηηθνχ ππφβαζξνπ, πσο κεγαιψλνπλ, θαη άιιεο παξακέηξνπο (Gatewood, 2003). Με αλαγλσξίδνληαο απηέο ηηο εηδνπνηνχο δηαθνξέο, κπνξεί λα κελ θαηαλννχκε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δηαδηθαζίαο. ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία αμηφπηζηε ιχζε γηα ηελ κειέηε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί ε κειέηε ηεο αξξή Καηεξίλαο Σξηρνπνχινπ Άλλα πνπ αθνξά ηελ πξνζέγγηζε ηνπ θαηλφκελνπ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα (2012). 4

13 θφπηκν θξίλεηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ παξνχζα εξγαζία θαη ε κειέηε ηεο Αλησλνπνχινπ Γ. (2007), φπνπ αλαθέξεηαη ζηηο ζηάζεηο ησλ γπλαηθψλ απέλαληη ζηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα. εκαληηθή θαη πνιχηηκε είλαη ε ηειεπηαία Δηήζηα Έθζεζε γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ πεξίνδν Η Έθζεζε απηή απνξξέεη απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπ ΙΟΒΔ ζην δηεζλέο εξεπλεηηθφ πξφγξακκα Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Σν GEM απνηειείηαη απφ κία θνηλνπξαμία απφ εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα θαη παλεπηζηήκηα φπνπ θαη ζπιιέγνληαη ζηνηρεία απφ έλα ζχλνιν ρσξψλ. Σν GEM δεκνζηεχεη παγθφζκηεο θαη εηδηθέο κειέηεο κε πνηθίιε ζεκαηνινγία ζρεηηθά κε δηάθνξεο δηαζηάζεηο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ζπλεηζθέξνληαο ζηελ παγθφζκηα ζπδήηεζε γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Σν ΙΟΒΔ, απνηειεί ηνλ κνλαδηθφ ειιεληθφ εηαίξν ζηελ ηνπ GEM, έρνληαο ηελ επζχλε γηα ηελ νκαιή θαη νξζή δηεμαγσγή ησλ αλαγθαίσλ κειεηψλ ζηελ ρψξα καο, ηελ επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ ζχκθσλα κε ηελ απζηεξή κεζνδνινγία θαη ηελ έληαμε ησλ ηειηθψλ ζηνηρείσλ ζην δηεζλέο αλαιπηηθφ πιαίζην ηνπ GEM, έηζη ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε ζπγθξηζηκφηεηα ησλ ζηνηρείσλ. Σν επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα ησλ Πεξηθεξεηψλ απνηειεί ηελ θχξηα πεγή ζηελ αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζηελ Κεληξηθή θαη ζηελ Γπηηθή Μαθεδνλία θαη ζηελ απνηχπσζε ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Η Διιεληθή ηαηηζηηθή ππεξεζία αιιά θαη ε ειεθηξνληθή ζειίδα ηνπ ΟΑΔΓ είλαη νη πεγέο πνπ αληιήζεθαλ ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληα ζε πνζνζηά αλεξγίαο θαη απαζρφιεζεο. Όζνλ αθνξά ηα κέηξα πνιηηηθήο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αμηφπηζηε πεγή απνηειεί ε Γεληθή Γξακκαηεία Ιζφηεηαο αιιά θαη ην Κέληξν Δξεπλψλ γηα ζέκαηα ηζφηεηαο θχισλ θαη ζπγθεθξηκέλα ε έξεπλα Δζληθέο Πξνηεξαηφηεηεο Πνιηηηθήο θαη νη Άμνλεο Γξάζεηο γηα ηελ Ιζφηεηα ησλ Φχισλ

14 1.3. Θεσξεηηθό ππόβαζξν θαη πηπρέο ηεο Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο Η ειιεληθή νηθνλνκία, θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαπεληαεηία, απαζρνιείηαη ηδηαίηεξα απφ ην δήηεκα ηεο δεκηνπξγίαο θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο «Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο». Μηα νπζηαζηηθή αλαγλψξηζε θαη αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο γπλαίθαο επηηεχρζεθε κφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο Μεηά ην 1975, φηαλ θαη θαηνρπξψζεθε κέζσ ζπληαγκαηηθήο ξχζκηζεο ε ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, μεθηλάεη κηα ζηαδηαθή ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο παξνπζίαο ζηνλ νηθνλνκηθφ ρψξν. Δλψ, νη ζχγρξνλεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο αληηκεησπίδνληαη σο θχξηνο άμνλαο ηεο νηθνλνκίαο, κέρξη πξφζθαηα ε επηρεηξεκαηηθφηεηα δελ είρε δηεξεπλεζεί έρνληαο ιάβεη ππφςε ηε δηάζηαζε ηνπ θχινπ. Δηδηθφηεξα, δελ δφζεθε έκθαζε ζην αλ ν παξάγνληαο θχιν ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ή εληζρπηηθά ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ ηεο αγνξάο ή αλ έρεη επίδξαζε ζηηο κεζφδνπο παξαγσγήο πνπ επηιέγνληαη θαη ζηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. ην ζεκείν απηφ θξίλεηαη νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο ε αλαθνξά ζηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ κηαο επηρείξεζεο σο "γπλαηθεία", φπσο απηέο νξίδνληαη απφ ηνλ Οξγαληζκφ γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε (ΟΑΑ) θαη είλαη νη εμήο: α) χπαξμε γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο ζε πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 51% ζην θεθάιαην ηεο επηρείξεζεο θαη β) νη ελέξγεηεο ζηξαηεγηθήο ζθνπηκφηεηαο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο λα ιακβάλνληαη απφ ηελ/ηηο ηδηνθηήηξηα/-εο. ε κεγάιν αξηζκφ επηρεηξήζεσλ, φπνπ νη ζπλέηαηξνη είλαη δηαθνξεηηθνχ θχινπ ή, ζε πεξηπηψζεηο νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ, φπνπ ε γπλαίθα θαηαγξάθεηαη σο ηδηνθηήηξηα γηα θνξνινγηθά θίλεηξα, ελψ ζηελ νπζία ν άλδξαο ιακβάλεη ηηο απνθάζεηο ζηξαηεγηθήο, ν νξηζκφο ησλ άλσ πξνυπνζέζεσλ θαζίζηαηαη απαξαίηεηνο γηα ηελ "αιεζηλή" θαηαγξαθή ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξήζεσλ. (Γηνβάλεο-Καξαλάζηνο- Παδάξζθεο 2011) 6

15 1.4 Δίδε Γπλαηθώλ Δπηρεηξεκαηηώλ θαη Δπηρεηξήζεσλ Η γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα δελ ραξαθηεξίδεηαη απφ έλαλ κφλν ζπγθεθξηκέλν ηχπν γπλαίθαο ή γπλαηθείαο επηρείξεζεο. Οη απινί αξρηθνί δηαρσξηζκνί ζε «παξαδνζηαθνχ ηχπνπ επηρεηξήζεηο» θαη «ζχγρξνλνπ ηχπνπ επηρεηξήζεηο» θξίλνληαη πιένλ κε ηθαλνί λα παξνπζηάζνπλ πιήξσο ηελ αιεζηλή εηθφλα ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Πνιινί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη απαηηείηαη πην ζπζηεκαηηθή κειέηε ησλ ηχπσλ ζχκθσλα κε πνηθίια ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ηα δεκνγξαθηθά, ηα θίλεηξα αλάιεςεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο αιιά θαη ηελ εκπεηξία (Societé Conseil BPS inc., 2004). Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε αλαπηχρζεθε απφ ηνπο Goffee and Scase (1985) κηα ηππνινγία ε νπνία βαζίδεηαη ζε δχν θξηηήξηα: ε πξνζθφιιεζε ζε επηρεηξεκαηηθά ηδεψδε απνηειεί ην πξψην θξηηήξην θαη ε απνδνρή ησλ παξαδνζηαθψλ ξφισλ ησλ δχν θχισλ ην δεχηεξν. Έηζη, πξνθχπηνπλ ηέζζεξηο ηχπνη γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Ο πξψηνο ηχπνο απνηειείηαη απφ γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο απφιπηα αθνζησκέλεο ζε επηρεηξεκαηηθά ηδαληθά θαη παξαδνζηαθέο ζηάζεηο γχξσ απφ ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ θαη νλνκάδεηαη "ζπκβαηηθφο. Η νηθνλνκηθή απνθαηάζηαζε απνηειεί ην θίλεηξν ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαιακβάλνπλ θαη αθνξά αληηθείκελα ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη σο παξαδνζηαθά «γπλαηθεία». Οη νηθηαθέο (domestic) επηρεηξεκαηίεο επηδεηθλχνπλ κηθξφ ελδηαθέξνλ γχξσ απφ επηρεηξεκαηηθά ηδαληθά θαη εθθξάδνπλ παξαδνζηαθέο ζηάζεηο φζνλ αθνξά ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ. Αλαιακβάλνπλ δξάζε ζε αληηθείκελα «γπλαηθεία» ςάρλνληαο γηα ηθαλνπνίεζε θαη πξνζσπηθή έθθξαζε. Ο επφκελνο ηχπνο είλαη νη «ξηδνζπαζηηθέο» επηρεηξεκαηίεο νη νπνίεο δελ έρνπλ ηζρπξά επηρεηξεκαηηθά ηδαληθά θαη δελ ππνζηεξίδνπλ ηνπο παξαδνζηαθνχο ξφινπο ησλ δχν θχισλ. Οη επηρεηξήζεηο απηψλ ησλ γπλαηθψλ ρξεζηκνπνηνχληαη σο έλα κέζν γηα λα βειηηψζνπλ ηε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θνηλσλία θαη ζπλήζσο απνηεινχλ κέιε θεκηληζηηθψλ θηλεκάησλ. 7

16 Σέινο, νη «πξσηνπφξεο» είλαη ν ηχπνο γπλαηθψλ πνπ έρνπλ πνιχ ηζρπξά επηρεηξεκαηηθά ηδαληθά πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηελ πξνζσπηθή επηηπρία αιιά θαη ζε δεχηεξν ξφιν ηελ επηηπρία ηεο επηρείξεζεο. Οη ζπγθεθξηκέλεο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο απνξξίπηνπλ ηνπο παξαδνζηαθνχο ξφινπο πνπ απνδίδνληαη ζηηο γπλαίθεο θαη ζηνπο άλδξεο. ηελ ζπλέρεηα κειεηάηαη κηα άιιε ηππνινγία βαζηζκέλε ζε έξεπλεο ησλ Cannon et al. (1988) ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζεσξνχληαη ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ γπλαηθψλ φπσο ην επάγγεικα, ε ειηθία, ε εθπαίδεπζε, νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο σο βαζηθνί παξάγνληεο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηχπσλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Απφ ηα παξαπάλσ θξηηήξηα πξνθχπηνπλ νη εμήο ηχπνη γπλαηθψλ νη πεξηπιαλψκελεο, λέεο γπλαίθεο νη νπνίεο επέιεμαλ ηελ απηναπαζρφιεζε πξνθεηκέλνπ λα κελ είλαη πιένλ άλεξγεο. Οη λέεο -επιηςσημένερ, εκπλεπζκέλεο, κε εκπεηξία θαη εθπαίδεπζε γπλαίθεο. Άιινη ηχπνη ήηαλ νη «επηηπρεκέλεο» νη νπνίεο ήηαλ κεζαίνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ θαη κε ζρεηηθά έκπεηξεο. Οη «επηζηξνθήο», γηα ηηο νπνίεο ε απηναπαζρφιεζε ε νπνία δηαξζξψλεηαη γχξσ απφ ηελ νηθνγέλεηα απνηέιεζε κηα επθαηξία γηα επηζηξνθή ζηελ απαζρφιεζε κεηά απφ έλα δηάιεηκκα. Σέινο, νη «παξαδνζηαθέο» γπλαίθεο άλσ ησλ 45 νη νπνίεο αλέθαζελ δνχιεπαλ ζε κηα νηθνγελεηαθή επηρείξεζε. Η έξεπλα ηνπ Ionescu (1999) παξνπζηάδεη ην πξνθίι ηεο γπλαίθαο επηρεηξεκαηία, βαζηδφκελε ζην βαζκφ αλεμαξηεζίαο, ζην θίλεηξν, θαη ζην κέγεζνο ηεο δεκηνπξγνχκελεο επηρείξεζεο θαη δηαθξίλνληαη νη αθφινπζεο θαηεγνξίεο : ηελ πξψηε θαηεγνξία, «παπακινούμενη επισειπημαηία» (motivated businesswoman), πεξηιακβάλνληαη πςεινχ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ γπλαίθεο πνπ έρνπλ δηακνξθσκέλε επηρεηξεκαηηθή ηδέα ψζηε λα αλαπηχζζνπλ ή λα αλαδεηνχλ απηνεθπιήξσζε κέζσ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Η δεχηεξε θαηεγνξία νλνκάδεηαη «γςναίκα ζςν-επισειπημαηίαρ» (woman coentrepreneurs) θαη αλαθέξεηαη ζηηο γπλαίθεο πνπ είλαη κέιε νηθνγελεηαθήο επηρείξεζεο. Δπίζεκα κπνξεί λα εκθαλίδνληαη σο ηδηνθηήηξηεο ηεο επηρείξεζεο, αιιά δελ είλαη αλαγθαζηηθά απηέο πνπ θαηέρνπλ θαη δηαρεηξίδνληαη ηελ επηρείξεζε. Απιά γηα ιφγνπο θνξνινγηθνχο ή άιινπο, επεηδή γηα παξάδεηγκα ν άλδξαο ηνπο θαηέρεη άιιε δνπιεηά, αλαιακβάλνπλ επίζεκα ηελ επζχλε ηεο επηρείξεζεο. 8

17 Ωζηφζν, κε ηελ ζπλ-επηρεηξεκαηηθφηεηα απηή δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη ν ξφινο ησλ γπλαηθψλ ζηε δεκηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ, αιιά λα δίδεηαη ε απαξαίηεηε πξνζνρή γηα ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο ζεκαζίαο ηνπ «δεχγνπο» ζηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δπίζεο, ζηελ θαηεγνξία απηή παξαηεξείηαη ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ πνιιέο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο αιιά είλαη αφξαηεο, θαη ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη πνιιέο θαη ελεξγέο δελ είλαη θαηαγεγξακκέλεο σο επηρεηξεκαηίεο. ηελ ηειεπηαία θαηεγνξία αλαθέξεηαη ε «μία δοςλειά μία επισειπημαηίαρ» (one job one entrepreneur) θαηεγνξία πνπ αθνξά γηα λα δηαθνξνπνηεζεί απφ ηελ πξψηε θαηεγνξία θπξίσο γπλαίθεο κε ιίγα πξνζφληα θαη ρσξίο ηδηαίηεξε εξγαζηαθή εκπεηξία πνπ δεκηνχξγεζαλ δηθή ηνπο δνπιεηά κε ζηφρν λα απαιιαγνχλ απφ ηελ αλεξγία επηιέγνληαο ηνκείο πνπ δελ είλαη ηεο εηδηθφηεηάο ηνπο. πλήζσο ε επηρείξεζε πνπ ηδξχνπλ αλήθεη ζηνπο ηνκείο ηεο νκνξθηάο ή ηνπ ξνπρηζκνχ. Η Gangon (2002) πξφηεηλε κηα επίζεο αμηφινγε ηππνινγία βαζηδφκελε ζηα θίλεηξα αιιά θαη ζηελ πξνζσπηθή θαη επηρεηξεκαηηθή πνξεία ηεο γπλαίθαο. Βαζηδφκελε ζηηο πξνηεξαηφηεηαο πνπ ζέηεη ε γπλαίθα μερψξηζε ηξεηο ηχπνπο επηρεηξεκαηηψλ. Σελ etabilie κε ραξαθηεξηζηηθά παξφκνηα κε απηά ησλ αλδξψλ επηρεηξεκαηηψλ. Απηφο ν ηχπνο γπλαίθαο επηρεηξεκαηία ιεηηνπξγεί πξνθεηκέλνπ λα πεηχρεη κηα κεγάιε θαξηέξα θαη επηζπκεί κηα αθφκε κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή επηηπρία. Γηαζέηεη εκπεηξία, πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν θαη αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηα ζην εκπφξην θαη ζηηο ππεξεζίεο. Δπηηπγράλεη πςειά έζνδα, απαζρνιεί ππαιιήινπο θαη παίξλεη ξίζθα θαη θαηαθέξλεη λα δηαρεηξηζηεί ηέιεηα ηνλ ρξφλν ηεο. Ο δεχηεξνο ηχπνο γπλαίθαο επηρεηξεκαηία ζχκθσλα κε ηελ Gangon (2002) είλαη ε δπαδηθή ε νπνία παίξλεη ζηα ζνβαξά ηφζν ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηεο ππνρξεψζεηο φζν θαη ηηο νηθνγελεηαθέο. Έρεη επηιέμεη ηελ απηναπαζρφιεζε σο ηξφπνο λα εθθξαζηεί αιιά θαη λα απνθηήζεηο εηζνδήκαηα. Αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηα ζε θαζαξά γπλαηθείνπο ηνκείο (θνκκσηήξηα, ηλζηηηνχηα αηζζεηηθήο θιπ) είλαη ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ θαη ηα έζνδα πνπ επηηπγράλεη δελ είλαη ρακειά. Ο ηξίηνο ηχπνο λνηθνθπξέο αθνξά ηηο γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο πνπ δίλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηελ νηθνγέλεηα αθηεξψλνληαο ζηελ επηρείξεζε ην ρξφλν πνπ πεξηζζεχεη κεηά ηελ νηθνγέλεηα. 9

18 χκθσλα κε κηα άιιε ηππνινγία, ηεο ίδηαο ρξεζηκνπνηψληαο φκσο πεξηζζφηεξν γεληθά ραξαθηεξηζηηθά εληνπίδνληαη ηξεηο άιινη ηχπνη γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Οη ππωηοπόπερ, νη νπνίεο έρνπλ πεξηνξηζκέλε πξφζβαζε ζην θεθάιαην θαη ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηδξχνπλ επηρεηξήζεηο ζε θαζαξά γπλαηθείνπο ηνκείο. Ο δεχηεξνο ηχπνο νη απελεςθεπωμένερ, είλαη γπλαίθεο κε πξνεγνχκελε επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία θαη δηαθνξεηηθφ επίπεδν εθπαίδεπζεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε κηα πνηθηιία αληηθεηκέλσλ θαη είλαη δπλαηφλ λα ζπγθξηζνχλ αθφκε θαη κε ηνπο άληξεο επηρεηξεκαηίεο. Σέινο, αθνξά επίζεο γπλαίθεο κε επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζε ζεκαληηθά θέληξα απφθαζεο θαη επεξεάδνπλ ηηο επφκελεο γελεέο γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Όζνλ αθνξά εηδηθφηεξα ηηο γπλαίθεο ζηελ χπαηζξν νη Sullivan et al (1997) επηζεκαίλνπλ φηη ηα αξρηθά θίλεηξα αθνξνχλ ηελ ειαζηηθφηεηα ηνπ σξαξίνπ θαη ηεο ζέζεο, ε νηθνλνκηθή αλεμαξηεζία θαη ε αζθάιεηα. Άιιε έξεπλα αλαιχνληαο ηα θίλεηξα θαηαιήγεη φηη ν ηχπνο ηεο δηαρείξηζεο επεξέαζε ηε γπλαίθα θαηά ηελ αλάιεςε ηεο πξσηνβνπιίαο. Οη ζπγγξαθείο ηνλίδνπλ φηη νη γπλαίθεο απνδίδνπλ κεγάιε ζεκαζία ζηηο ζρέζεηο θαη ζηελ θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο πεξηνξίδνληαο ζην ειάρηζην ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο δηακάρεο κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ (Robinson, 2001). Οη Mankelow θαη Merrilees (2001) ηέινο, πξνηείλνπλ έλα κνληέιν θαηάηαμεο ρξεζηκνπνηψληαο ζηξαηεγηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλαδήηεζε επθαηξηψλ, ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη θαηλνηφκεο ηερληθέο θαη κάξθεηηλγθ. Παξφια απηά, ειάρηζηνη εξεπλεηέο μερψξηζαλ ηηο γπλαίθεο ηεο ππαίζξνπ φζνλ αθνξά ζε έξεπλεο ηππνινγίαο. Έηζη, ην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη ζε πνην βαζκφ νη γπλαίθεο ηεο ππαίζξνπ πνπ αλαπηχζζνπλ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ηαηξηάδνπλ κε ηνπο πθηζηάκελνπο γεληθνχο-ηχπνπο επηρεηξεκαηηψλ ή θαηά πφζν ππάξρεη αλαγθαηφηεηα γηα λέεο πξνζεγγίζεηο θαη πξνζδηνξηζκφ δηαθνξεηηθψλ παξαγφλησλ πνπ θαζνξίδνπλ λένπο ηχπνπο γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ γηα ηελ πεξίπησζε ηεο ππαίζξνπ. Απφ έξεπλα ηεο Αλζνπνχινπ (2006) πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ Πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ πξνέθπςε φηη ππάξρνπλ πνιιαπινί ηχπνη θαη δπλακηθέο επηρεηξήζεσλ κε βάζε ην πξνθίι ησλ γπλαηθψλ θαη ηε δνκή ησλ επηρεηξήζεσλ. 10

19 πλαληάκε ηφζν παιαηφηεξεο επηρεηξήζεηο εμεηδηθεπκέλεο ζε παξαδνζηαθνχο θιάδνπο ηξνθίκνπ, φπσο ειαηνηξηβεία, ηπξνθνκεία, νηλνπνηεία, πνπ θιεξνδνηήζεθαλ ζηε λεφηεξε γεληά, θαη φπνπ νη γπλαίθεο κπνξεί λα είλαη νη «ηππηθά ππεχζπλεο», φκσο αζρνινχληαη ελεξγά ζηελ νηθνγελεηαθή επηρείξεζε, φζν θαη λεφηεξεο θαη πην θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο, πνπ γελλήζεθαλ απφ θαζαξά γπλαηθεία πξσηνβνπιία έλαξμεο επαγγέικαηνο, φρη ζπάληα ζην πιαίζην θάπνηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνγξάκκαηνο. πκπέξαζκα ηεο ίδηαο έξεπλαο απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο-επηρεηξεκαηίεο είλαη ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο ληφπηαο θαηαγσγήο, αγξνηηθψλ νηθνγελεηαθψλ θαηαβνιψλ θαη ρακειήο κφξθσζεο, πνπ δελ ηνικνχλ ηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο. Πξφθεηηαη γηα επηρεηξεκαηηθέο θηλήζεηο κηθξήο εκβέιεηαο θαη ρακεινχ πάληα επηρεηξεκαηηθνχ ξίζθνπ, αθνχ νη γπλαίθεο έρνπλ λα δηαζέζνπλ κηθξά κφλν θεθάιαηα, γη' απηφ θαη πξνζθέξνπλ αθεηδψο ηελ πξνζσπηθή ηνπο εξγαζία. Παξαηεξείηαη φηη νη επηρεηξήζεηο απηέο εληάζζνληαη ζην επξχηεξν ηνπηθφ θνηλσληθνπαξαγσγηθφ ζχζηεκα, κε ηελ έλλνηα φηη ε πξνζηηζέκελε αμία αληιείηαη, θπξίσο, απφ ηνπο ηνπηθνχο πφξνπο. Οπζηαζηηθφ ξφιν παίδεη ν βαζκφο ελζσκάησζεο ησλ ελ ιφγσ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη επηρεηξήζεσλ ζηηο νηθνλνκίεο ησλ αζηηθψλ/ ηνπξηζηηθψλ θέληξσλ θαη ε γεληθφηεξε φζκσζε πφιεο- ππαίζξνπ πνπ γελλά θαηλνηνκίεο θαη ζηεξίδεη ηηο αγνξέο ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ. Βέβαηα, ζα πξέπεη λα ππνγξακκίζνπκε, ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο λνηψζνπλ ηθαλνπνηεκέλεο απφ ην επηρεηξεκαηηθφ ηνπο εγρείξεκα γηαηί απνθηνχλ εηζνδήκαηα θαη εμαζθαιίδνπλ θάπνηεο επαγγεικαηηθέο πξννπηηθέο γηα ηα παηδηά ηνπο, ζε θακία πεξίπησζε δελ ζεκαίλεη θαη επαλαδηαπξαγκάηεπζε ηεο ζέζεο ηνπο ηφζν ζηελ νηθνγέλεηα (έκθπιεο θαηαλνκέο ησλ ξφισλ) φζν θαη ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Άιισζηε, φπσο θάλεθε θαη απφ ηελ επηηφπηα έξεπλα, νη ίδηεο πξνηάζζνπλ σο ζηφρν «λα βνεζήζσ ηα νηθνλνκηθά ηεο νηθνγέλεηαο», δεδνκέλεο ηεο θξίζεο θαη ηεο γεληθφηεξεο αβεβαηφηεηαο ζηνλ αγξνηηθφ (θαη φρη κφλν) ρψξν, ψζηε νη πξνζσπηθέο ηνπο πξνζδνθίεο λα ππνηάζζνληαη ζηελ νηθνγελεηαθή ζηξαηεγηθή (Αλζνπνχινπ, 2006). 11

20 1.5. Σα Κίλεηξα ηεο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο ησλ Γπλαηθώλ ε φια ηα εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ην ζηνηρείν πνπ έρεη κεγάιε ζεκαζία είλαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα αλάγθεο θαη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα επθαηξίαο. εκαληηθή είλαη ε απάληεζε απφ ην θάζε άηνκν πνπ μεθηλά κία επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζρεηηθά κε ην αλ θίλεηξν ηνπ ήηαλ ε εθκεηάιιεπζε θάπνηαο επηρεηξεκαηηθήο επθαηξίαο ή ιφγνη αλάγθεο. ε θάπνηεο ρψξεο θπξίσο αλαπηπζζφκελεο, νη ιφγνη αλάγθεο είλαη πεξηζζφηεξνη. Φαίλεηαη φηη κηα εξγαζηαθή ζρέζε κε ηνλ θαζηεξσκέλν κηζζφ δελ είλαη θαη ηφζν ηθαλνπνηεηηθή γηα πνιινχο. Γελ ηζρχεη ην ίδην φκσο θαη ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο. ε απηέο ηηο ρψξεο, ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ πξνηηκνχλ κηα θαζηεξσκέλε εξγαζηαθή ζρέζε κε κηζζφ θαη θαξηέξα είλαη αξθεηά κεγάιν. Να ζεκεησζεί φηη ζε εηαηξείεο είηε ηδησηηθέο είηε δεκφζηεο δίλνληαη θαη ηα αλάινγα πιενλεθηήκαηα ζε κεηέξεο εξγαδφκελεο. Έηζη ινηπφλ ιφγσ ησλ παξαπάλσ παξαγφλησλ νη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο δελ ζηξέθνληαη ζε κία επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα αιιά αληίζεηα πξνηηκνχλ κία ζέζε ζε θάπνηα επηρείξεζε ζαλ ππάιιεινη θαη θπξίσο φηαλ ηαπηφρξνλα εθιείπνπλ θαη θάπνηεο επθαηξίεο νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα δεκηνπξγήζνπλ κία ζεκαληηθή αιιαγή ζπκπεξηθνξάο ηνπ γπλαηθείνπ θχινπ. Δπηπιένλ, ε αλάγθε γηα επηβίσζε ζπκβάιιεη ζην λα ππάξρεη κία ππεξβνιή ζηα θνηλσληθά ζηεξεφηππα αλάκεζα ζηα δχν θχια. Σα ζηνηρεία πνπ πξνέθπςαλ απφ έξεπλα ηνπ GEM παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ φζνλ αθνξά ηα θίλεηξα ησλ δχν θχισλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Έλα πξψην ζηνηρείν πνπ παξαηεξήζεθε είλαη φηη ζε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο ε επηρεηξεκαηηθφηεηα επθαηξίαο ππεξηεξεί ζεκαληηθά ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλάγθεο, ρσξίο λα γίλεηαη δηάθξηζε ζηα δχν θχια. Ωζηφζν, ζε φιεο ζρεδφλ ηηο ρψξεο νη γπλαίθεο δειψλνπλ σο θίλεηξν ηελ αλάγθε ζε πςειφηεξν πνζνζηφ ζπγθξηηηθά κε ηνπο άλδξεο, κνινλφηη ζε πνιιέο ρψξεο, ε δηαθνξά δελ θαίλεηαη λα είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή. Σέζζεξηο ρψξεο δηαθνξνπνηνχληαη ζε ζρέζε κε απηφ ηνλ θαλφλα: νπεδία, Φηιαλδία, Ιζιαλδία θαη Γαιιία. 12

21 Ο θπξηφηεξνο ιφγνο γηα απηφ είλαη φηη ζε ρψξεο φπνπ νη ζεζκνί πνπ αθνξνχλ ην θξάηνο πξφλνηαο είλαη πην αλεπηπγκέλνη ηφηε παξαηεξείηαη θαη ιηγφηεξν έληνλν ην θίλεηξν αλάγθεο γηα ηελ έλαξμε ελφο λένπ εγρεηξήκαηνο. αλ απνηέιεζκα φισλ ησλ παξαπάλσ κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα αλάγθεο είλαη ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ην κέγεζνο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ θνηλσληθψλ παξνρψλ κίαο ρψξαο. ην πιαίζην ηνπ εξεπλεηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ GEM γίλεηαη δηάθξηζε αλάκεζα ζε δχν ηχπνπο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, αλάινγα κε ηα θίλεηξα ηα νπνία θηλεηνπνηνχλ ηελ απφθαζε ηνπ αηφκνπ λα εηζέιζεη ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν: α) ε επηρεηξεκαηηθόηεηα επθαηξίαο, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα πνπ έρεη σο θίλεηξν θπξίσο ηελ αμηνπνίεζε κηαο επηρεηξεκαηηθήο επθαηξίαο πνπ εληνπίδεηαη απφ ην άηνκν θαη αμηνινγείηαη ζην πιαίζην ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληφο ηνπ θαη πξνθξίλεηαη ηθαλή είηε λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ, είηε λα πξνζθέξεη εξγαζηαθή αλεμαξηεζία θαη β) ε επηρεηξεκαηηθόηεηα αλάγθεο, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ην άηνκν σζείηαη ζηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ιφγσ έιιεηςεο άιισλ επηινγψλ εξγαζίαο, δπζαξέζθεηαο κε ηελ ππάξρνπζα απαζρφιεζε, θφβνπ γηα πηζαλή απφιπζε βξαρππξφζεζκα κε ζηφρν απιψο ηε δηαηήξεζε ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ, ην νπνίν πξνθαλψο «απεηιείηαη» κε ζπξξίθλσζε. Οη δχν απηνί ηχπνη απνηεινχλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δχν αθξαίνπο πφινπο, θαζψο δηάθνξεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα θηλνχληαη αλάκεζα ζηα δχν άθξα. ε φιε ηελ πεξίνδν , ηα ρξφληα δειαδή ηεο νηθνλνκηθήο επεκεξίαο ζηελ Διιάδα, εθδειψλεηαη ε ηάζε αχμεζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο επθαηξίαο θαη, θπξίσο, κείσζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλάγθεο. Η ηάζε αληηζηξέθεηαη απφ ην 2008, ζηελ πεξίνδν δειαδή ηεο θξίζεο. ηελ πεξίνδν απηή, ην πνζνζηφ ησλ επίδνμσλ/λέσλ επηρεηξεκαηηψλ πνπ θηλεηνπνηνχληαη απφ ηελ αλάγθε είλαη κεγαιχηεξν απφ ην παξειζφλ. Απηφ δελ κπνξεί παξά λα έρεη επηπηψζεηο θαη ζηελ πνηνηηθή πιεπξά ησλ λέσλ εγρεηξεκάησλ. Ωο πξνο ηα θίλεηξα ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, φιεο νη έξεπλεο ηνπ GEM απνθαιχπηνπλ φηη ην θίλεηξν ηεο αλάγθεο είλαη ηζρπξφηεξν ηνπ θηλήηξνπ ηεο επθαηξίαο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο άλδξεο. Σν εχξεκα απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη ην 2011, φπσο θαίλεηαη ζηνλ Πίλαθα1 : 13

22 ΠΙΝΑΚΑ 1 : Κίλεηξα έλαξμεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αλά ρψξα, 2011 Πηγή: ΙΟΒΔ, Δπεξεπγαζία ζηοισείων GEM 2011( Η ππεξνρή ησλ γπλαηθψλ, σο πξνο ην θίλεηξν ηεο αλάγθεο, είλαη θαλεξή θαη ζηηο ηξεηο νκάδεο ρσξψλ, αλ θαη νη δηαθνξέο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαίλνληαη κηθξφηεξεο ζηηο ρψξεο θαηλνηνκίαο. Σν ίδην ηζρχεη θαη ζηελ Διιάδα, φπνπ ε επηρεηξεκαηηθφηεηα αλάγθεο αθνξνχζε ην 24,7% ησλ αλδξψλ θαη ην 26.5% ησλ γπλαηθψλ πνπ δξαζηεξηνπνηήζεθαλ επηρεηξεκαηηθά θαηά ην έηνο Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ηα ζρεηηθά πνζνζηά ζηελ Διιάδα είλαη απφ ηα πςειφηεξα αλάκεζα ζηηο ρψξεο θαηλνηνκίαο θαη γηα ηα δχν θχια. 14

23 1.6. Αλαζηαιηηθνί Παξάγνληεο Αλάπηπμεο Γπλαηθείαο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο Η ελδπλάκσζε θαη πξνψζεζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απνηειεί ηνλ θεληξηθφ ζηφρν γηα ηελ επίηεπμε κηαο πξαγκαηηθά αλαπηπμηαθήο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. ην πιαίζην, ινηπφλ, απηφ αλαπηχζζνληαη ζεηηθέο δξάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο ζε επξσπατθφ αιιά θαη εζληθφ επίπεδν, γηα ηελ πξνψζεζε ηζφξξνπεο ζπκκεηνρήο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ αλέιημε ηεο επαγγεικαηηθήο ηεξαξρίαο θαη ζηελ αλάιεςε ζέζεσλ επζχλεο, θαζψο θαη γηα ηελ παξνρή ππεξεζηψλ κε ζθνπφ ηε δηεπθφιπλζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ γηα ηελ εμηζνξξφπεζε ηεο νηθνγελεηαθήο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο δσήο. Μέζα απφ ηελ πινπνίεζε ζεηηθψλ δξάζεσλ αιιά θαη ηελ ηφλσζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ρσξίο, φκσο, ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα λα ζεσξείηαη, ζε θακία πεξίπησζε αθφκα, ηζφηηκε κε ηελ αληίζηνηρε ησλ αλδξψλ. Ο ξφινο ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξεκαηηψλ ζηελ αλάπηπμε ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο αξρίδεη λα αλαδεηθλχεηαη θαζψο φιν θαη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο αλαπηχζζνπλ δηθέο ηνπο επηρεηξήζεηο. ηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο θαηά ηα έηε ν αξηζκφο ησλ γπλαηθείσλ επηρεηξεκαηηψλ, απμήζεθε θαηά 76% θαη νη γπλαηθείεο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ ην 36% φισλ ησλ επηρεηξήζεσλ. ηνλ Καλαδά, νη γπλαίθεο θαηέρνπλ ή δηνηθνχλ ην 30,3% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ Απζηξαιία ην έλα ηξίην ησλ επηρεηξήζεσλ ελψ ζηελ Ιαπσλία ην 22,9%. ηελ Δπξψπε, ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία, ηα πνζνζηά γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θπκαίλνληαλ γχξσ ζην 20-30% αιιά νη ηάζεηο είλαη απμεηηθέο. ηελ Διιάδα ηα αληίζηνηρα πνζνζηά είλαη 15% ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ. Γεληθά ηα πνζνζηά ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα είλαη ρακειά ζε ζρέζε κε άιιεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο. Η κειέηε ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ ησλ δχν θχισλ γεληθφηεξα, αιιά θαη ησλ έκθπησλ πεξηνξηζκψλ πνπ παξαηεξνχληαη ζε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο εηδηθφηεξα, έρνπλ νδεγήζεη ζηελ επηζήκαλζε εκπνδίσλ-αλαζηαιηηθψλ παξαγφλησλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Οη νξαηνί ή -πην ζπρλά- αφξαηνη θξαγκνί πεγάδνπλ απφ ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο γηα ηελ ηθαλφηεηα αλάπηπμεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απφ γπλαίθεο. 15

24 Δηδηθφηεξα, ν δηαρσξηζκφο ησλ επαγγεικάησλ ζε "αλδξηθά" θαη "γπλαηθεία", θαζψο θαη ε αληίιεςε πεξί αζπκβίβαζηνπ ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κε ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, αιιά θαη ηε "ζειπθή εηθφλα" ηεο γπλαίθαο εμαθνινπζνχλ λα απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθά θαηλφκελα, πνπ αλαδεηθλχνπλ ην ζπληεξεηηζκφ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο ζε πνιιά πεδία ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. πλεπψο, ν "εγθισβηζκφο" ησλ γπλαηθψλ ζε ζηεξενηππηθνχο ξφινπο πνπ αλαπαξάγνληαη απφ γεληά ζε γεληά απνηειεί ην γεληθφ πιαίζην απνζάξξπλζήο ηνπο γηα ηελ αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, κέζα απφ ην νπνίν πξνθχπηνπλ επηκέξνπο ζπγθεθξηκέλνη θξαγκνί. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ε γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα επεξεάδεηαη άκεζα απφ παξάγνληεο (εμσγελείο ή ελδνγελείο), νη νπνίνη δηακνξθψλνπλ ζπλερψο θαηλνχξηεο ζπλζήθεο. Δπνκέλσο, είλαη πηζαλφ ηα πξαθηηθά εκπφδηα λα κεηαβάιινληαη δηαξθψο θαηά ηελ εμέιημή ηεο, απφ ηε γέλλεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο ηδέαο θαη ην ζηήζηκν ηεο επηρείξεζεο έσο ηε δηνίθεζε θαη αλάπηπμή ηεο. Μεξηθνί απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζεκαληηθνχο παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ πεξηνξηζκέλεο θιίκαθαο γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη: ε επίηεπμε ηζνξξνπίαο κεηαμχ πξνζσπηθήο θαη εξγαζηαθήο δσήο Κχξηνο αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο απφ ηηο γπλαίθεο απνηεινχλ νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο πνπ πεξηνξίδνπλ ηηο δπλαηφηεηεο γηα ζπλερή έξεπλα, δηθηχσζε, θαηάξηηζε θαη γεληθά γηα δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμε θαη βειηίσζε ηεο επηρείξεζεο. Η αλάγθε εμηζνξξφπεζεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο αλαδεηθλχεηαη, πιένλ, σο ζεκαληηθή παξάκεηξνο γηα ηε δεκηνπξγία επέιηθηεο νηθνλνκίαο θαη παξφιν πνπ έρνπλ πξνσζεζεί ζρεηηθέο πνιηηηθέο θαη έρνπλ ζρεδηαζηεί θαιέο πξαθηηθέο, ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα εμαθνινπζεί λα απνηειεί εκπφδην γηα ηηο γπλαίθεο. Οη γπλαίθεο αλαθέξνπλ κεγαιχηεξν άγρνο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο άλδξεο επηρεηξεκαηίεο εμαηηίαο ησλ ππνρξεψζεσλ φρη κφλν ζηελ εξγαζία αιιά θαη ζηελ πξνζσπηθή - νηθνγελεηαθή δσή. Η δηεχζπλζε κηαο επηρείξεζεο ζπλνδεχεηαη απφ πνιιέο ψξεο εξγαζίαο ζε πίεζε γηα ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. 16

25 Οη ζπλζήθεο απηέο δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζηηο γπλαίθεο αθνχ νη απαηηήζεηο ησλ δχν θφζκσλ δεκηνπξγνχλ πηέζεηο θαη θάπνηεο θνξέο ζηέθνληαη εκπφδην ζηελ πεξαηηέξσ εμέιημε ηνπο. Αλ θαη ν γάκνο θαη ε νηθνγέλεηα απνηεινχλ ππνζηεξηθηηθνχο κεραληζκνχο ζηελ θαξηέξα ησλ αλδξψλ, νη γπλαίθεο αλαθέξνπλ φηη ππνθέξνπλ ζηελ πξνζπάζεηα λα ζπλδπάζνπλ ηελ εξγαζηαθή κε ηελ πξνζσπηθή-νηθνγελεηαθή δσή. ν θφβνο ηεο επηηπρίαο Οη γπλαίθεο ζπλδένπλ ηελ επηηπρία ζε παξαδνζηαθά αλδξνθξαηνχκελνπο ρψξνπο κε ηελ απψιεηα ηεο ζειπθφηεηαο ηνπο. Πνιιέο είλαη νη θνξέο πνπ νη γπλαίθεο εθθξάδνπλ θφβνπο ζρεηηθά κε ηε δπλαηφηεηα λα ζπλδπάζνπλ ηηο ππνρξεψζεηο ηεο πξνζσπηθήο θαη ηεο εξγαζηαθήο δσήο κε επηηπρία, ηελ πηζαλή απφξξηςε απφ ην άιιν θχιν ιφγσ ελδερφκελνπ αληαγσληζκνχ, ηε δπλαηφηεηα ηνπο λα αληαπεμέιζνπλ θαη ζε άιινπο δχζθνινπο ξφινπο φπσο απηφο ηνπ γνλέα θαη ηέινο ζρεηηθά κε ηελ πηνζέηεζε αλδξηθψλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο. Δπίζεο, πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη γπλαίθεο θνβνχληαη λα εηζέιζνπλ ζε αλδξνθξαηνχκελνπο θφζκνπο θαη λα αλαξξηρεζνχλ ζην ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ γηαηί απηφ ίζσο λα κελ επηδνθηκάδεηαη απφ ην θνηλσληθφ ηνπο πεξίγπξν. Η θνηλσληθή πίεζε, πνπ κπνξεί λα είλαη άκεζε ή έκκεζε, δεκηνπξγεί θφβνπο, ελνρέο θαη δηαθνξεηηθέο πξνζδνθίεο. Αληίζεηα, είλαη πνιιέο νη θνξέο πνπ ε γπλαίθα επαηλείηαη γηα ην ξφιν ηεο σο κεηέξαο ή γηα ην φηη ζπλδπάδεη ή θαη θάπνηεο θνξέο παξακεξίδεη ηελ θαξηέξα ηεο πξνθεηκέλνπ λα κεγαιψζεη ηα παηδηά ηεο. ε έιιεηςε πξνηχπσλ ξφισλ (role models) Σν γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο ζρεηηθά πξφζθαηα άξρηζαλ λα επηιέγνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή θαξηέξα ζεκαίλεη φηη εθείλεο νη γπλαίθεο πνπ θαηάθεξαλ λα εμειηρζνχλ ζην ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ δελ είραλ πξφηππα ή κνληέια ζπκπεξηθνξάο. Η απνπζία ηλδαικάησλ, νδήγεζαλ ηηο γπλαίθεο ζηε κίκεζε ησλ αλδξηθψλ πξνηχπσλ, κε απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο πνπ λα θεκίδνληαη γηα ηελ «ζθιεξφηεηα» ηφζν ησλ απνθάζεσλ ηνπο φζν θαη ησλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο Η κίκεζε απηή ησλ αλδξηθψλ πξνηχπσλ δεκηνχξγεζε πξνβιήκαηα ζηελ εμέιημε ηεο θαξηέξαο ησλ γπλαηθψλ, αθνχ δεκηνχξγεζε ζε απηέο κεγάιε πίεζε λα πηνζεηήζνπλ θαη θαζεκεξηλά λα εκθαλίδνπλ κηα ζπκπεξηθνξά πνπ δελ ήηαλ απνηέιεζκα δηθνχ ηνπο ραξαθηήξα, δηθψλ ηνπο αμηψλ θαη ζπκπεξηθνξψλ. 17

26 Σν θαηλφκελν ηεο απην-απαζρφιεζεο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλαηξνθνδνηείηαη ζε θάπνην ζεκείν απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή λννηξνπία θαη απνηειεζκαηηθφηεηα πνπ πξνθχπηεη απφ ηα παξαδνζηαθά επηρεηξεκαηηθά πξφηππα. Γηα παξάδεηγκα, ην γεγνλφο φηη ηα παηδηά πνπ έρνπλ γνλείο απηναπαζρνινχκελνπο εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα γηα αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, παξνπζηάδεη κε ζαθήλεηα ηε ζεκαζία ησλ πξνηχπσλ γηα ηε δηακφξθσζε ζεηηθήο ή αξλεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα σο πηζαλή κνξθή απαζρφιεζεο. ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνπζία ηλδαικάησλ, ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, πνπνξίδεηαη ζχκθσλα κε ηνλ Hofstede (1991) σο «ν θνηλφο ηξφπνο ζθέςεο πνπ δηαθνξνπνηεί ηα κέιε ελφο νξγαληζκνχ απφ ηνλ άιιν», κπνξεί λα απνηειέζεη εκπφδην γηα ηελ εμέιημε θαη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ γπλαηθψλ ζε ζέζεηο δηνηθεηηθήο επζχλεο. Μία νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα πνπ θπξηαξρείηαη απφ αλδξηθέο αμίεο, ζηάζεηο θαη πηζηεχσ πεξηζσξηνπνηεί ηηο γπλαίθεο, αθνχ αλ δελ πηνζεηήζνπλ απηέο ηηο αμίεο δελ κπνξνχλ λα επηβηψζνπλ. ε χπαξμε πξνθαηαιήςεσλ θαη ζηεξενηχπσλ Η πεπνίζεζε φηη νη γπλαίθεο δελ έρνπλ εθείλεο ηηο θηινδνμίεο θαη ηα θίλεηξα πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα επηηχρνπλ, πξνθαιεί ζπλήζσο κηα έκκεζε δηάθξηζε ελαληίνλ ησλ γπλαηθψλ πνπ ζέινπλ λα αθνινπζήζνπλ επηρεηξεκαηηθή θαξηέξα. Θεσξείηαη φηη νη γπλαίθεο ζα πξνρσξήζνπλ θαη ζα εμειηρζνχλ κφλν εάλ αηζζάλνληαη φηη έρνπλ φιεο ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ εκπεηξία λα αληαπεμέιζνπλ ζε απηφ πνπ επέιεμαλ. Αληίζεηα, νη άλδξεο είλαη έηνηκνη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ φια ηα κέζα γηα λα επηηχρνπλ ηνλ ζθνπφ ηνπο. Απηή ε πξνθαηάιεςε ιεηηνπξγεί ελαληίνλ ησλ γπλαηθψλ πνπ ζεσξνχληαη φηη δελ ελδηαθέξνληαη αξθεηά γηα ην εγρείξεκα ηνπο. ε έιιεηςε θεθαιαίνπ ρξεκαηνδφηεζεο Αθφκε έλα βαζηθήο ζεκαζίαο πξφβιεκα δπζθνιία γηα ηελ ίδξπζε θαη ηελ Δπέθηαζε κηαο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απνηειεί ε έιιεηςε θεθαιαίνπ ηφζν νηθνλνκηθνχ αιιά θαη γλσζηηθνχ. πγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ην θεθάιαην επέλδπζεο, νη γπλαίθεο δπζθνιεχνληαη λα ην απνθηήζνπλ, ιφγσ ησλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ φπνπ ππνρξεψλνπλ ηε γπλαίθα λα εξγαζηεί ζε θιάδνπο πνπ παξέρνπλ ρακειφηεξν εηζφδεκα θαη αθεηέξνπ επεηδή νη ίδηεο δελ πξνηηκνχλ ηελ ιχζε ηνπ δαλεηζκνχ. 18

27 ε πεξίπησζε πνπ γπλαίθεο πεηχρνπλ λα ζπγθεληξψζνπλ ην απαηηνχκελν θεθάιαην, ζπλήζσο ην χςνο ηνπ ηηο νδεγεί ζε επηινγέο δξαζηεξηνηήησλ κε ρακειέο αλαπηπμηαθέο δπλαηφηεηεο. Σα πην νπζηαζηηθφ πξνβιήκαηα γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο εληνπίδνληαη ζηα εμήο: 1) Γπζθνιία άληιεζεο θεθαιαίσλ γηα ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο.. 2) Η ρξεκαηνδφηεζε πθηζηάκελσλ επηρεηξήζεσλ είλαη πεξηνξηζκέλε, θαζψο είλαη κηθξφο ν βαζκφο ρξεζηκνπνίεζεο απφ ηε γπλαίθα άηππσλ ρξεκαηνδνηηθψλ δηθηχσλ. 3) Οη ζρέζεηο ησλ απηναπαζρνινχκελσλ κε ηνπο νξγαληζκνχο πνπ ρξεκαηνδνηνχλ δηέπνληαη απφ ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο κε βάζε ην θχιν. 4) Οη εγγπήζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αλάιεςε δαλείσλ είλαη κεγαιχηεξεο απφ ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ησλ γπλαηθψλ Σέινο αμίδεη λα αλαθεξζνχκε ζηελ έιιεηςε γλσζηηθνχ θεθαιαίνπ εθηφο απφ ην νηθνλνκηθφ θεθάιαην, ε νπνία απνηειεί βάζηκν δπζθνιία ζηελ αλάπηπμε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Όζνλ αθνξά ην γλσζηηθφ θεθάιαην δελ γίλεηαη αλαθνξά ζην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ γπλαηθψλ, αιιά θπξίσο ζηε κε εμνηθείσζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο λέεο κεζφδνπο δηνίθεζεο θαη παξαγσγήο. πγθεθξηκέλα, ε έιιεηςε εμεηδηθεπκέλεο θαηάξηηζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειιηπή πξφζβαζε ζηελ πιεξνθφξεζε γηα πξνγξάκκαηα, επηδνηήζεηο θαη λέεο κεζφδνπο δηνίθεζεο θαη νξγάλσζεο ηεο επηρείξεζεο, απνηεινχλ παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζεκαληηθά ζηελ απνδπλάκσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ. 19

28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν : ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΩΝ ΔΛΛΖΝΗΓΩΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΩΝ 2.1 Δηζαγσγή ζηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά Οη Δζληθέο Δθζέζεηο ηνπ ΙΟΒΔ γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ Διιάδα κε βάζε ηηο εηήζηεο έξεπλεο ηνπ GEM έρνπλ αλαδείμεη ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ δηαθνξψλ αλάκεζα ζε θάπνηα θξίζηκα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Διιήλσλ επηρεηξεκαηηψλ ζε ζρέζε κε ηα δηεζλή δεδνκέλα. εκαληηθέο δηαθνξέο έρνπλ επίζεο δηαπηζησζεί ζε θξίζηκα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά αλάκεζα ζε γπλαίθεο θαη άλδξεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ην παξφλ θεθάιαην εμεηάδεη ηέζζεξα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Διιελίδσλ επηρεηξεκαηηψλ, ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ α) ηελ ειηθηαθή θαηαλνκή, β) ην επίπεδν εθπαίδεπζεο, γ) ηνλ θφβν ηεο απνηπρίαο, δ) ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε Ζιηθηαθή Καηαλνκή Γηαρξνληθά θαη ζρεδφλ ζε φιεο ηηο ρψξεο ηνπ GEM, παξαηεξείηαη φηη ην γπλαηθείν θχιν δξαζηεξηνπνηείηαη επηρεηξεκαηηθά ζε κεγαιχηεξε ειηθία απφ ηνπο άλδξεο, θάηη πνπ εμεγείηαη βεβαίσο απφ ηελ θχξηα επζχλε ησλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ. Παιαηφηεξα ε ίδηα εηθφλα επηθξαηνχζε θαη ζηελ ρψξα καο. Ωζηφζν, ην 2011 ην ειηθηαθφ θιηκάθην πνπ επηθξαηεί θαη γηα ηα δχν θχια είλαη ην (γπλαίθεο 28,3%, άλδξεο 35,4%). Με άιια ιφγηα, ε αλεξγία θαη ηδηαίηεξα ε αλεξγία ησλ λέσλ- σζεί θαη ηα δχν θχια ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηνπνίεζε ζε κηθξφηεξε ειηθία απνηειψληαο επηηαθηηθή αλάγθε γηα βηνπνξηζηηθνχο πιένλ ιφγνπο. Έηζη, ε κέζε ειηθία θαη γηα ηα δχν θχια ηείλεη λα εμηζσζεί (γπλαίθεο 38,6, άλδξεο 39) κε ηάζεηο λα κείσζεο ζε ζρέζε κε ηνλ ρξφλν. 20

29 ε κία άιιε έξεπλα ησλ Υαζζίδ θαη Καξαγηάλλε (1999) ζε έλα ηπραίν δείγκα 500 επηρεηξήζεσλ ζε ηέζζεξηο κεγάιεο πφιεηο (Αζήλα, Θεζζαινλίθε, Πάηξα θαη Λάξηζα) βξέζεθε φηη νη πεξηζζφηεξεο Διιελίδεο αξρίδνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα, ζπλήζσο κε ηε δεκηνπξγία κηθξψλ επηρεηξήζεσλ κε ρακειφ θεθάιαην, αλάκεζα ζηα 40 έηε. Απηφ ην εχξεκα απνδίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ζε απηήλ ηελ ειηθία κεηψλνληαη νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο (φπσο ε αλαηξνθή παηδηψλ) θαη επνκέλσο χπαξμε ρξφλνπ θαη πξνζσπηθήο πξνζπάζεηαο. Σα παξαπάλσ ζπκπεξάζκαηα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην επίπεδν ηνπ ζρεδηαζκνχ πνιηηηθψλ θαη κέηξσλ ζηήξημεο θαη ελίζρπζεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Αλ ιακβάλεηαη σο δεδνκέλε ε ππφζεζε φηη νη λεαξφηεξεο ειηθίεο ηείλνπλ λα μεθηλνχλ πην θηιφδνμα θαη θαηλνηφκα εγρεηξήκαηα, κε θαιχηεξεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο κέζσ ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο ρξήζεο ηεο πιεξνθνξηθήο, ηφηε ε ιήςε κέηξσλ απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο πνπ αλαθνπθίδνπλ ηηο γπλαίθεο απφ ην βάξνο ησλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ θαη ηνπο επηηξέπνπλ λα εηζέιζνπλ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν αξθεηά πην λσξίο, ελδερνκέλσο λα νδεγνχλ ζε πνιιαπιαζηαζηηθή αχμεζε ησλ εγρεηξεκάησλ κε πςειή δπλακηθή θαη πνιιαπιά νθέιε Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Έλαο απφ ηνπο πην θαζνξηζηηθνχο θαη βαζηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδεη ηελ απφθαζε ησλ γπλαηθψλ λα εηζέιζνπλ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν είλαη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο. Σν πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πνιηηηθέο θαη ηα κέηξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ θαη δεμηνηήησλ, απνηεινχλ ηα θαιχηεξα ζπζηαηηθά γηα ηελ επηηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Η εθπαίδεπζε θαη ε εμεηδίθεπζε πξέπεη λα ζπκβάιιεη ζηελ ελζάξξπλζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, κέζσ ηεο αλάπηπμεο ηεο θαηάιιειεο θνπιηνχξαο θαη ηεο επαηζζεηνπνίεζεο, φζνλ αθνξά ηηο επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο πνπ πξνζθέξεη ε ηδηφηεηα ηνπ επηρεηξεκαηία θαη ησλ δεμηνηήησλ. ηφρνο είλαη νη νκάδεο πνπ δελ εθπξνζσπνχληαη επαξθψο θαη εηδηθφηεξα νη γπλαίθεο λα εληζρπζνχλ θαη λα βνεζεζνχλ, πξνθεηκέλνπ λα αλαιάβνπλ επηρεηξεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο. 21

30 ηελ ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη πξφζθαηα αδεκνζίεπηα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο Διιάδνο (ΔΤΔ) ηνπ έηνπο ηνλ Πίλαθα 2 απεηθνλίδεηαη ε θαηάζηαζε απαζρφιεζεο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ ζε ζρέζε κε ην επίπεδν ηεο εθπαίδεπζεο ηνπο θαη αθνξνχλ ην ζχλνιν ηεο Διιάδαο. ΠΙΝΑΚΑ 2: Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Δξγαηηθφ Γπλακηθφ Γπλαηθψλ Γπλαίθεο χλνιν Απαζρνινχκελεο% Άλεξγεο% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο % 18% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιψλ ,5% 21,5% Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ. Δπαγ ,6% 36,4% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο ,5% 35,5% Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο ,5% 37,5% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ ,1% 26,9% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ ,9% 20,1% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν ,4% 47,6% Πηγή : ΔΛ.ΣΑΣ (αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013) 22

31 ΠΙΝΑΚΑ 3: Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Δξγαηηθφ Γπλακηθφ Αληξψλ Άλδξεο χλνιν Απαζρνινχκελνη% Άλεξγνη% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο ,7% 13,3% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιψλ ,4% 14,6% Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ.Δπαγ ,3% 23,7% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο ,9% 26,1% 9 Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο ,9% 31,1% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ ,4% 28,6% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ ,2% 37,8% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν ,9% 39,1% Πεγή : ΔΛ.ΣΑΣ (αδεκνζίεπηα ζηνηρεία 2013) Θεηηθφ απνηειεί ην γεγνλφο φηη δηαθξίλνληαη ρακειά πνζνζηά αλεξγίαο ζε άηνκα πνπ δηαζέηνπλ Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφ ηίηιν ή είλαη θάηνρνη πηπρίσλ Αλσηάησλ ρνιψλ. πκπέξαζκα ηνπ Πίλαθα θαη γηα ηα δχν θχια είλαη πσο ην πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν παξέρεη ηηο δεμηφηεηεο θαη ηηο ηθαλφηεηεο, ψζηε λα απνθεπρζεί ε αλεξγία απνδεηθλχνληαο φηη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηάζηαζε ηεο απαζρφιεζεο. Υακειφηεξα παξνπζηάδνληαη ηα πνζνζηά ηεο απαζρφιεζεο ζηα άηνκα κε πηπρίν Σερλνινγηθήο, Δπαγγεικαηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο γεγνλφο πνπ επεξεάδεηαη απφ 23

32 ηελ δξακαηηθή κείσζε ηνπ δείθηε ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο ζηελ Διιάδα πνπ ήηαλ ν θχξηνο θιάδνο ζηνλ νπνίνλ ππήξρε απνξξφθεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ απνθνίησλ. ηελ ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηείηαη ην δηάγξακκα 1, ην νπνίν θαζηζηά εθηθηή θαη εχθνιε ηελ ζχγθξηζε ησλ δχν θχισλ ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη ηα πνζνζηά ηεο αλεξγίαο πνπ παξαηεξνχληαη. 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Γυναίκες Αντρες Γηάγξακκα 1 : Πνζνζηά αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Π.Κ.Μ γηα ην 2013 Πηγή : Ποζοζηά ανεπγίαρ ζηην Δλλάδα ζε ζσέζη με ηο επίπεδο εκπαίδεςζηρ για άνηπερ και γςναίκερ για ηο 2013(αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, Απφ ηα ζηνηρεία πξνθχπηεη φηη ε αλεξγία πνπ πιήηηεη ην αλδξηθφ θχιν είλαη κηθξφηεξεο έληαζεο απφ εθείλε πνπ πιήηηεη ηηο γπλαίθεο θπξίσο ζηα πςειά επίπεδα εθπαίδεπζεο. Ωζηφζν, ην ράζκα ηεο δηαθνξάο θαίλεηαη λα είλαη κηθξφηεξν φηαλ ζπγθξίλνληαη ηα πνζνζηά αλεξγίαο γηα ηνπο θαηφρνπο πηπρίσλ αλψηαησλ ζρνιψλ θαη δηδαθηνξηθψλ ή κεηαπηπρηαθψλ ηίηισλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε εθπαίδεπζε ιεηηνπξγεί κελ ζεηηθά θαη γηα ηα δχν θχια, δίλεη σζηφζν θαη πάιη κεγαιχηεξν ζπγθξηηηθφ πξνβάδηζκα γηα απνθπγή αλεξγίαο ζηνπο άλδξεο. 24

33 πκπεξαίλεηαη, επνκέλσο, φηη έλα κεγάιν κέξνο ησλ κέηξσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πξέπεη λα έρεη αθελφο σο ζηφρν ηα ρακειφηεξα επίπεδα εθπαίδεπζεο, ζηα νπνία θαη παξνπζηάδεηαη ε εμαηξεηηθά απμεκέλε αλεξγία θαη αθεηέξνπ λα πξνσζεί ηελ απφθηεζε ηίηισλ αλψηαησλ ζρνιψλ ή ηίηισλ εμεηδίθεπζεο, νη θάηνρνη ησλ νπνίσλ έρνπλ κηθξφηεξε πηζαλφηεηα λα κείλνπλ άλεξγνη. Έλα αθφκε ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη, είλαη φηη ε ρξεκαηνδφηεζε ζα πξέπεη λα γίλεηαη γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θπξίσο ζηνπο πιεζπζκνχο κε ρακειφηεξα επίπεδα κφξθσζεο, κε έκθαζε ζηηο γπλαίθεο, πνπ έρνπλ κεγαιχηεξεο πηζαλφηεηεο λα κείλνπλ άλεξγεο απφ φηη νη άλδξεο Ηθαλόηεηεο Φόβνο Απνηπρίαο Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλέιημε ζε αλψηεξεο ηεξαξρηθέο ζέζεηο, είλαη νη ίδηεο νη θηινδνμίεο ηνπ αηφκνπ, δειαδή θαηά πφζν ν ίδηνο ν εξγαδφκελνο κπνξεί λα αλαιάβεη ζέζε κε δηνηθεηηθά θαζήθνληα. Άηνκα πνπ παξνπζηάδνπλ πςειέο δηνηθεηηθέο θηινδνμίεο κπνξεί γηα παξάδεηγκα λα δείρλνπλ κεγαιχηεξε επηκνλή ζηελ θαηάθηεζε κηαο αλάινγεο ζέζεο, ζε ζρέζε κε άηνκα πνπ δελ έρνπλ θαζφινπ ή δηαζέηνπλ κεησκέλεο δηνηθεηηθέο θηινδνμίεο. Οη θηινδνμίεο απηέο ππνζεηηθά ζα κπνξνχζαλ λα απνηεινχλ θξηηήξην πξφβιεςεο ηεο επαγγεικαηηθήο αλέιημεο ησλ αηφκσλ, ηδηαίηεξα γηα ηηο πξψηεο δηνηθεηηθέο βαζκίδεο. Η επηηπρία ελφο επηρεηξεκαηία επεξεάδεηαη απφ ηελ «αξξελσπφηεηα» θαζψο ν παξάγνληαο απηφο απφ παιηά ηαπηίδεηαη κε ηελ αληίιεςε πεξί επηηπρεκέλνπ πξνηχπνπ εγεζίαο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ δελ ηαπηίδεηαη κε ην αλδξηθφ θχιν απαξαίηεηα αλ θαη απηφ θαίλεηαη λα καξηπξά ην φλνκα ηνπ. Η επηζεηηθφηεηα θαη ε κεησκέλε δηάζεζε απηνπξνβνιήο ησλ γπλαηθψλ, αξθεηέο θνξέο εθιακβάλνληαη σο δεδνκέλεο, κε απνηέιεζκα λα κε γίλνληαη πξνζπάζεηεο πεξαηηέξσ εκβάζπλζεο ζηα αίηηα ηεο ζπκπεξηθνξάο απηήο, αλ δειαδή απνηειεί εγγελέο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο γπλαηθείαο ηδηνζπγθξαζίαο ή αλ νθείιεηαη ζε άιινπο εμσγελείο παξάγνληεο. Έξεπλεο έδεημαλ φηη νη άλζξσπνη αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ζηνπο άλδξεο πνπ απηνπξνβάιινληαη ή πνπ «πξνσζνχλ» ηελ θαιή ηνπο απφδνζε, ελψ δελ ηζρχεη ην ίδην κε ηηο γπλαίθεο. Αλνηρηέο εθδειψζεηο επηηπρνχο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη πξνβνιήο ησλ επηηεπγκάησλ ή ηεο εμαηξεηηθήο απφδνζεο απφ ηε κεξηά ησλ γπλαηθψλ, νδεγνχλ ζε αηζζήκαηα θαη θηλήζεηο απφξξηςεο απφ ηνπο άλδξεο, πνπ αηζζάλνληαη φηη πηζαλψο λα απεηινχληαη. 25

34 Μία αθφκε έξεπλα πνπ ππνζηεξίδεη ηελ άπνςε απηή, είλαη ε έξεπλα ησλ Daubman θαη Sigall (1997). Δηδηθφηεξα ζηελ έξεπλα απηή, νη γπλαίθεο πνπ έιαβαλ κέξνο έδηλαλ ηα αθξηβή απνηειέζκαηα ηεο απφδνζεο ηνπο ζε θάπνην ηεζη φηαλ ηα απνηειέζκαηα απηά δελ γλσζηνπνηνχληαλ ζε ηξίηνπο, ελψ ππνβάζκηδαλ ηηο επηδφζεηο ηνπο φηαλ ηα απνηειέζκαηα γλσζηνπνηνχληαλ ζηνπο ππφινηπνπο εμεηαδφκελνπο. Μάιηζηα, νη Daubman θαη Sigall δίλνπλ κία λέα δηάζηαζε ζηελ εξκελεία ηνπ θαηλφκελνπ, θαζψο πηζηεχνπλ φηη νη γπλαίθεο είραλ απηή ηε ζπκπεξηθνξά φρη κφλν επεηδή νη ππφινηπνη ηηο αληηκεηψπηδαλ πην ζεηηθά φηαλ δελ πξνέβαιιαλ ηα επηηεχγκαηα ηνπο, αιιά θαη επεηδή νη ίδηεο πίζηεπαλ φηη ζα γίλνληαλ πεξηζζφηεξν απνδεθηέο αλ δελ εκθαλίδνληαλ «ππεξνπηηθέο» κε ην λα δειψζνπλ πςειέο επηδφζεηο. Αληίζεηα, νη άλδξεο ζπρλά ππεξεθηηκνχζαλ ηηο επηδφζεηο ηνπο είηε απηέο γίλνληαλ γλσζηέο ζε άιινπο είηε φρη. Δπηπιένλ, ζε αληίζεζε κε ηηο γπλαίθεο, νη άλδξεο δήισζαλ φηη ζεσξνχζαλ ηθαλφηεξνπο ηνπο άλδξεο πνπ απηνπξνβάιινληαλ, φρη φκσο θαη ηηο γπλαίθεο. πλνιηθά ππάξρεη κηα ζεηξά εξεπλψλ πνπ δείρλνπλ φηη ε ππνηηζέκελε έιιεηςε απηνπεπνίζεζεο δελ είλαη ηίπνηε άιιν απφ δηζηαθηηθφηεηα απηνπξνβνιήο. Γηα παξάδεηγκα, ζε πεηξακαηηθή έξεπλα ηεο Horner ην 1968 ζε θνηηεηέο πνπ ηνπο δεηήζεθε λα ζπλερίζνπλ δχν ηζηνξίεο ζρεηηθά κε ηελ ππνηηζέκελε κεγάιε επηηπρία ελφο θνηηεηή θαη κηαο θνηηήηξηαο, ην 64% ησλ γπλαηθψλ έγξαςε ηζηνξίεο πνπ έθξπβαλ θφβν επηηπρίαο, έλαληη ηνπ αληίζηνηρνπ 16 % ησλ αλδξψλ ηνπ δείγκαηνο. Δληνχηνηο, ζην πείξακα ρξεζηκνπνηήζεθε ππνζεηηθή ηζηνξία ζηελ νπνία ν ήξσαο (θαη ε εξσΐδα αληίζηνηρα) επηηχγραλε ζε έλα παξαδνζηαθφ «αλδξηθφ» επάγγεικα, απηφ ηνπ γηαηξνχ (ηνπιάρηζηνλ έηζη εθιακβαλφηαλ). Οη Feather θαη Simon ην 1975 επαλέιαβαλ ηελ έξεπλα κε ηζηνξίεο επηηπρίαο γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζε παξαδνζηαθά αλδξηθά θαη γπλαηθεία επαγγέικαηα (ηαηξηθή θαη λνζειεπηηθή αληίζηνηρα). Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη ε επαγγεικαηηθή επηηπρία ήηαλ πεξηζζφηεξν ειθπζηηθή ηφζν γηα ηηο γπλαίθεο φζν θαη γηα ηνπο άλδξεο φηαλ ην επάγγεικα ήηαλ ζπκβαηφ κε ηηο παξαδνζηαθέο αληηιήςεηο γηα ηα επαγγέικαηα πνπ κπνξνχλ λα αζθνχλ ηα άηνκα ηνπ θάζε θχινπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ ζηελ ηζηνξία επηηπρίαο ηεο λνζειεπηηθήο ήηαλ ζεηηθά ζε αληίζεζε κε απηά ησλ αλδξψλ, αλαηξέπνληαο έηζη ηε ζεσξία πεξί θφβνπ επηηπρίαο ησλ γπλαηθψλ, αιιά θαη πξνβάιιεηαη πεξηζζφηεξν ε 26

35 αλάγθε λα ιακβάλνληαη ππφςε ζηελ εξκελεία ησλ δηαθνξψλ ησλ δχν θχισλ θαη άιινη παξάγνληεο, φπσο νη θνηλσληθέο επηδξάζεηο Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε Η νηθνγέλεηα θαη ε απαζρφιεζε είλαη δχν απφ ηνπο ηδηαίηεξα ζεκαληηθνχο ηνκείο ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ. Απφ ηε κία κεξηά ην άηνκν πεξλά κεγάιν κέξνο ηεο εκέξαο ηνπ ζην εξγαζηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη αθηεξψλεη αξθεηέο απφ ηηο δπλάκεηο ηνπ ζηηο εξγαζηαθέο απαηηήζεηο, ελψ απφ ηελ άιιε κεξηά αθνινπζνχλ νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο πνπ απνηεινχλ ην αλαπφζπαζην ζεκείν ζηε δσή ελφο αλζξψπνπ. Οη δχν ηνκείο απηνί δελ είλαη αλεμάξηεηνη κεηαμχ ηνπο, δειαδή δελ ππάξρνπλ ζηεγαλά πνπ λα απνκνλψλνπλ ηνλ έλαλ ηνκέα απφ ηνλ άιιν. Έηζη, ππάξρνπλ αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ηνπο πνπ επεξεάδνπλ ην άηνκν, ζεηηθά ή αξλεηηθά. Η πεγή ηεο εζσηεξηθήο ζχγθξνπζεο ησλ ξφισλ πνπ ζπληειείηαη ζην άηνκν είλαη νη αιιεινζπγθξνπφκελεο απαηηήζεηο, πνπ μεθηλνχλ απφ ηε κε ζπκβαηφηεηα ησλ ξφισλ. πγθεθξηκέλα, ε ζχγθξνπζε κεηαμχ απαζρφιεζεο θαη νηθνγέλεηαο νξίδεηαη απφ ηνπο Greenhaus & Beutell (1985) σο «ε εζσηεξηθή ζχγθξνπζε απφ ηηο πηέζεηο ησλ ξφισλ ηνπ ηνκέα ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο απαζρφιεζεο πνπ κέρξη ελφο βαζκνχ δελ είλαη ζπκβαηνί. Η αλάιεςε ηνπ ελφο ξφινπ παξνπζηάδεηαη δπζθνιφηεξε απφ ηελ αλάιεςε ηνπ άιινπ ξφινπ». Οη θαηεπζχλζεηο πνπ αθνινπζνχλ απηέο νη ζπγθξνχζεηο είλαη θπξίσο δχν: απφ ηνλ εξγαζηαθφ ρψξν ζηνλ νηθνγελεηαθφ θαη αληίζηξνθα. Οη επηδφζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ αιιά θαη ε πξνζσπηθή ηνπο δσή επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ απηέο ηηο ζπγθξνχζεηο. Αηζζήκαηα εμνπζέλσζεο θαη ελνρήο είλαη ηα ζπλήζε ζπκπηψκαηα πνπ πξνθαινχληαη ζηα άηνκα. Δηδηθφηεξα νη γπλαίθεο εξγαδφκελεο αληηκεησπίδνπλ ην πξφβιεκα ζχγθξνπζεο ξφισλ, κέζσ ηεο αίζζεζεο φηη δελ θάλνπλ ην θαιχηεξν δπλαηφλ γηα ηα παηδηά θαη ηελ νηθνγέλεηα ηνπο αιιά νχηε θαη ζηελ εξγαζία ηνπο. Άιιν έλα θαηλφκελν πνπ νλνκάδεηαη δηάρπζε (spillover effect) πξνζδηνξίδεηαη απφ εξεπλεηέο σο ε αξλεηηθή επίδξαζε πνπ κπνξεί λα έρεη έλαο ξφινο ζε θάπνην άιιν άηνκν. Πην ζπγθεθξηκέλα, spillover effect νλνκάδεηαη ε «κεηαθνξά» ζπκπεξηθνξψλ, ζηάζεσλ θαη ζπλαηζζεκάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ έλαλ ξφιν θαη «κεηαθέξνληαη» ζε θάπνηνλ άιιν. Σν spillover effect κε θαηεχζπλζε απφ ηελ νηθνγέλεηα ζηελ εξγαζία νδεγεί ζε 27

36 εξγαζηαθή ππεξθφξησζε θαη ζε κεησκέλε εξγαζηαθή απφδνζε, ελψ κε θαηεχζπλζε απφ ηελ εξγαζία ζηελ νηθνγέλεηα νδεγεί ζε δηαηάξαμε ηεο νηθνγελεηαθήο ηζνξξνπίαο θαη ζε κεησκέλε απφδνζε ζηνλ ξφιν ηνπ γνλέα. Η ζχγθξνπζε ησλ ξφισλ ζπλδέεηαη κε ηε ζεσξία νξίσλ (boundary theory). Ο φξνο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ην ζχλνιν ηεο βηβιηνγξαθίαο πνπ πεξηγξάθεη ηελ αλάγθε ηνπ αηφκνπ λα δεκηνπξγεί θαη λα ζπληεξεί φξηα ρξνληθά, ρσξηθά ή αθφκε θαη λνεηά ηα νπνία ηνλ βνεζνχλ λα δηαρσξίδεη γεγνλφηα θαη δξαζηεξηφηεηεο δηαθνξεηηθψλ ηνκέσλ ηεο δσήο ηνπ κεηαμχ ηνπο. Σέηνηνη ηνκείο είλαη γηα παξάδεηγκα ν ηνκέαο ηεο εξγαζίαο, ν ηνκέαο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο, θ.α. Με ηε ζέζπηζε ησλ νξίσλ απηψλ, ην άηνκν κπνξεί λα εζηηάζεη ηελ πξνζνρή ηνπ θαη ηηο δπλάκεηο ηνπ ζηνλ ηνκέα πνπ πξνέρεη ηελ θάζε ρξνληθή ζηηγκή. Παξάιιεια φκσο, ηα φξηα απηά θάλνπλ ηε κεηάβαζε απφ ηνλ έλα ηνκέα ζηνλ άιιν δπζθνιφηεξε, ην ίδην θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχπηνπλ ζε θάζε ηνκέα. ηελ ζχγρξνλε νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ηα φξηα απαζρφιεζεο θαη πξνζσπηθήο νηθνγελεηαθήο δσήο γίλνληαη φιν θαη πην δπζδηάθξηηα, δεκηνπξγψληαο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ξφισλ πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηνπ εξγαδφκελνπο. ηνλ αληίπνδα, νη νξγαληζκνί θαίλεηαη λα έρνπλ αξρίζεη λα θαηαλννχλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ηηο ζπγθξνχζεηο ησλ ξφισλ, θαζψο κεηαμχ άιισλ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε. Σα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη απφ ηελ ζχγθξνπζε ησλ ξφισλ, θαίλεηαη λα παξνπζηάδνπλ πεξηζζφηεξν ηηο γπλαίθεο απφ ηνπο άλδξεο, θαζψο ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη γπλαίθεο ζηελ νηθνγέλεηα είλαη ζεκειηψδεο. Απνηειεί γεγνλφο πσο ε κεηξφηεηα θαη νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, νδεγνχλ ζε πνιχ δηαθνξεηηθά πξφηππα θαξηέξαο γηα ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηα παξαδνζηαθά πξφηππα θαξηέξαο ησλ αλδξψλ. πγθεθξηκέλα, νη γπλαίθεο αξθεηά ζπρλά ππνρξενχληαη λα ζηακαηήζνπλ έζησ θαη πξνζσξηλά ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζηαδηνδξνκία γηα νηθνγελεηαθνχο ιφγνπο, θαζψο νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ ξφισλ ηνπο δελ κπνξνχλ λα ζπκβηβαζηνχλ. Άιιεο θνξέο, νη γπλαίθεο αλαγθάδνληαη λα αθνινπζήζνπλ δηαθνξεηηθά κνλνπάηηα θαξηέξαο, απφ απηά πνπ ζα πξνηηκνχζαλ γηαηί είλαη ππνρξεσκέλεο λα πξνζαξκφδνπλ ηελ θαξηέξα ηνπο ζε απηή ησλ ζπληξφθσλ ηνπο. Η αληίιεςε απηή ζρεηηθά κε ηε δπζθνιία ησλ γπλαηθψλ λα ζπλδπάζνπλ δηνηθεηηθά 28

37 θαη ινηπά εξγαζηαθά θαζήθνληα κε ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο είλαη ηδηαίηεξα ζπλεζηζκέλε. Αλεζπρεηηθφ παξακέλεη ην γεγνλφο είλαη φηη ε αληίιεςε απηή δελ πιήηηεη κφλν φζεο γπλαίθεο εξγαδφκελεο έρνπλ νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο αιιά θαίλεηαη λα επεξεάδεη ην ζχλνιν ησλ γπλαηθψλ. Αθφκε θαη αλ νη γπλαίθεο δελ έρνπλ πξνζσπηθέο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, ε αμηνιφγεζε γηα πξναγσγή, κεηαμχ κηαο γπλαίθαο θαη ελφο άλδξα πνπ δηαζέηνπλ ηα ίδηα πξνζφληα θαη επηδφζεηο είλαη πνιχ πηζαλφ λα επηιεγεί ν άλδξαο ππνςήθηνο, θαζψο ζεσξείηαη ε επηινγή πνπ πεξηέρεη κηθξφηεξν ξίζθν. Σειηθά φκσο, δελ δεκηψλνληαη κφλν νη γπλαίθεο αιιά θαη νη ίδηεο νη επηρεηξήζεηο, θαζψο κε ηελ απνρψξεζε ησλ γπλαηθψλ πνπ αθνινπζεί ζηεξνχληαη πνιχηηκεο πεγέο επηρεηξεκαηηθνχ ηαιέληνπ θαη πνηθηινκνξθίαο ζηηο δηνηθεηηθέο ηνπο ηάμεηο. 29

38 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο : ΤΦΗΣΑΜΔΝΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ ΣΖ ΚΔΝΣΡΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ 3.1 Βαζηθά Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Η Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο έρεη ζπλνιηθή έθηαζε ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη ρσξίδεηαη ζε 7 Πεξηθεξεηαθέο Δλφηεηεο: Θεζζαινλίθε, Κηιθίο, Ηκαζία, Πέιια, Πηεξία, Υαιθηδηθή θαη έξξεο. Έπεηηα απφ ηελ αιιαγή ηνπ απηνδηνηθεηηθνχ ράξηε ηεο ρψξαο, έρεη πιένλ 38 Γήκνπο ζηελ επηθξάηεηα ηεο ελψ παιαηφηεξα είρε 133 Γήκνπο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί κε ηνλ Καπνδίζηξηα. Η Κεληξηθή Μαθεδνλία ζπλνξεχεη θαη απνηειεί ηελ θχξηα νδηθή θαη ζηδεξνδξνκηθή πχιε ηεο ρψξαο πξνο ηα Βαιθάληα. Απφ ηελ εδαθηθή ηεο επηθξάηεηα δηέξρεηαη ε ΠΑΘΔ θαη ε Δγλαηία Οδφο. πλδέεηαη κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο κέζσ ηεο ΠΑΘΔ, ηεο Δγλαηίαο Οδνχ θαη ησλ θαζέησλ πξνο απηήλ νδηθψλ αμφλσλ, ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ, ηνπ αεξνδξνκίνπ «Μαθεδνλία» θαη ηνπ ιηκαληνχ ηεο Θεζζαινλίθεο. Η Δγλαηία Οδφο κε ηελ νινθιήξσζε ηεο έρεη βνεζήζεη ζην λα κελ απνκνλψλνληαη νη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο ζηελ Βφξεην Διιάδα, ζηελ αλαζηξνθή ηεο εζσζηξέθεηαο, ηελ δηεπθφιπλζε ησλ κεηαθνξψλ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ κε φια ηα αλακελφκελα πνιιαπιά νθέιε. Η πιένλ βαζηθή παξάκεηξνο πνπ πξνζδηνξίδεη ηηο αλάγθεο αιιά θαη ην αλαπηπμηαθφ δπλακηθφ ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ν ίδηνο ν πιεζπζκφο ηεο. ηελ ζπλέρεηα απνηππψλεηαη ε πιεζπζκηαθή βάζε ηεο Πεξηθέξεηαο ην 2011 θαη νη παξαηεξεζείζεο κεηαβνιέο ζε δηάξθεηα ηξηαληαθνληαεηίαο ( ) θαη δεθαεηίαο ( ). εκεηψλεηαη φηη ρξνληθφ ζεκείν αλαθνξάο είλαη νη απνγξαθέο πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ ηεο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο (ΔΛ.ΣΑΣ) κέρξη ην 2001, ελψ γηα λεψηεξεο ηηκέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ελδηάκεζσλ εηψλ, θαζψο επίζεο θαη ηα πξνζσξηλά απνηειέζκαηα ηεο Απνγξαθήο ηνπ Η Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο αξηζκεί θαηνίθνπο, ζχκθσλα κε ηα πξνζσξηλά απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο 2011 ηνπ κφληκνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. 30

39 Η Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Θεζζαινλίθεο έρεη θαηνίθνπο, ή αιιηψο ην 58,92% ηνπ κφληκνπ πιεζπζκνχ ηεο Πεξηθέξεηαο. Γεχηεξε ζε πιεζπζκφ κεηά ηε Θεζζαινλίθε εκθαλίδεηαη ε Π.Δ. εξξψλ κε 9,39% ηνπ κφληκνπ πιεζπζκνχ, ελψ ε Π.Δ. Κηιθίο αξηζκεί ηνπο ιηγφηεξνπο θαηνίθνπο ζε επίπεδν Πεξηθέξεηαο κε πνζνζηφ 4,29%. χκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο θαη αλάιπζε ησλ δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ πεξίνδν , ν πιεζπζκφο ηεο ρψξαο απμήζεθε θαηά 10,76% ελψ ν πιεζπζκφο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο απμήζεθε θαηά 17,06%. Ο πιεζπζκφο απμήζεθε ζηηο πεξηζζφηεξεο Πεξηθεξεηαθέο Δλφηεηεο κε αλφκνηνπο φκσο ξπζκνχο αχμεζεο, εθηφο ησλ εξξψλ θαη ηνπ Κηιθίο ζηηο νπνίεο παξαηεξείηαη κείσζε ζε απφιπηνπο αξηζκνχο θαη νη νπνίεο απνηεινχλ ηηο Δλφηεηεο κε ηελ εληνλφηεξε γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα. Η Υαιθηδηθή, ε Θεζζαινλίθε θαη ε Πηεξία έρνπλ λα επηδείμνπλ εληππσζηαθά πνζνζηά πιεζπζκηαθήο αχμεζεο (34,05%, 26,72%, 19,22% αληίζηνηρα) εληφο ηεο 30εηίαο. Σν επίπεδν ησλ ππνδνκψλ ζε ηνκείο κείδνλνο ζεκαζίαο γηα ηελ πνηφηεηα δηαβίσζεο ησλ θαηνίθσλ ηεο Πεξηθέξεηαο απνηειεί θχξην πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο αλαπηπμηαθήο εμέιημήο ηεο θαη απνηειεί, έηζη, δηαξθή πξνηεξαηφηεηα παξέκβαζεο ζηα πιαίζηα ηεο ζπλερνχο εμππεξέηεζεο ησλ αλαγθψλ θαη αληηκεηψπηζεο ησλ αληζνηήησλ πνπ πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ησλ αλαδηαξζξψζεσλ ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο βάζεο. ηηο ππνδνκέο ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ζηνηρείν κέγηζηεο ζεκαζίαο γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ηεο πεξηθέξεηαο, ιεηηνπξγνχλ ηα εμήο Παλεπηζηεκηαθά θαη Σερλνινγηθά ηδξχκαηα : Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο Γηεζλέο Παλεπηζηήκην Διιάδνο (ΓΙΠΑΔ) κε έδξα ηε Θεζζαινλίθε Αιεμάλδξεην ΑΣΔΙ Θεζζαινλίθεο ΣΔΙ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 31

40 Η ζπκκεηνρή ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ζην εζληθφ δπλακηθφ ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 27% πεξίπνπ, ελδεηθηηθφ ηνπ ζεκαληηθνχ ξφινπ πνπ θαηέρνπλ ηα Παλεπηζηεκηαθά θαη Σερλνινγηθά Ιδξχκαηα ζηελ αλαπηπμηαθή εμέιημε ηεο πεξηνρήο θαη ζηε δηακφξθσζε πςεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ηνπ πιεζπζκνχ. Παξφιν ησλ δχζθνισλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ θαη ηηο δηαξθψλ πεξηθνπψλ ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ε πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία ζπλερίδεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα. Δάλ δελ κπνξεί επί ηνπ παξφληνο λα επηηεπρζεί ε ίδξπζε λέσλ ηκεκάησλ, ζα πξέπεη σζηφζν λα παξακείλεη αλέπαθν ην πςειφ επίπεδν παξνρήο γλψζεο ζηνπο θνηηεηέο. Καηά ζπλέπεηα, ε νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο βειηίσζεο ησλ ππνδνκψλ πνζνηηθά θαη πνηνηηθά είλαη κηα δηαξθήο αλάγθε θ πξνηεξαηφηεηα, ψζηε λα θαηαζηεί ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζε Πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πξφηππν ζε φ,ηη αθνξά ηελ πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθφνηθνλνκηθέο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο. Ο ζηφρνο απηφο ζα επηηεπρζεί κε εμεηδηθεπκέλα κέηξα, φπσο ε αλάπηπμε επαξθνχο θηηξηαθήο ππνδνκήο, ε βειηίσζε θαη αλαβάζκηζε ηεο ππνδνκήο ζε ηερλνινγίεο θαη ηερλνινγηθά ζπζηήκαηα, ε δηθηχσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ, ε αλάπηπμε βηβιηνζεθψλ, εξγαζηεξίσλ, θ.ά. 3.2 Οηθνλνκία Τθηζηάκελε Καηάζηαζε ηελ ελφηεηα απηή θαηαγξάθνληαη ηα βαζηθά καθξννηθνλνκηθά κεγέζε ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, παξαηεξείηαη φηη ε Πεξηθέξεηα παξάγεη ην 15,03% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο (2ε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή πεξηθέξεηαο κεηά ηελ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο πνπ ζπκκεηέρεη κε 43,4%), αιιά παξνπζηάδεηαη 8ε ζηελ θαηάηαμε ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο γηα ην θαηά θεθαιή πξντφλ θαη είλαη θάησ απφ ηνλ εζληθφ κέζν φξν. Οη παξαθάησ πίλαθεο παξνπζηάδνπλ ην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ (ΑΔΠ), θαζψο θαη ην θαηά θεθαιή ΑΔΠ ζε πεξηθεξεηαθφ θαη παλειιαδηθφ επίπεδν γηα ην δηάζηεκα

41 ΠΙΝΑΚΑ 4 : Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (ΑΔΠ) ζε εθαη. Πηγή : ΔΛ.ΣΑΣ, 2009 ( ΠΙΝΑΚΑ 5: Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (ΑΔΠ) θαηά θεθαιή ζε εθαη. Πεγή :ΔΛ.ΣΑΣ, 2009 ( ρεηηθά κε ην θαηά θεθαιή ΑΔΠ ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, κειεηψληαο ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία παξαηεξείηαη: (α) αχμεζε ζε απφιπηα κεγέζε ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, (β) πζηέξεζε ηνπ θαηά θεθαιή ΑΔΠ ηεο Πεξηθέξεηαο απφ ην κέζν φξν ηεο Διιάδαο. Ωο πξνο ηελ θαηαλνκή ζην εζσηεξηθφ ηεο Πεξηθέξεηαο ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο πξνθχπηεη ζαθέζηαηε ππεξνρή ηεο Πεξηθεξεηαθήο Δλφηεηαο ηεο Θεζζαινλίθεο κε πνζνζηφ 65,30% θαηά ην έηνο Όιεο ππφινηπεο Δλφηεηεο ζπκκεηέρνπλ ζην πεξηθεξεηαθφ ΑΔΠ κε πνζνζηά ρακειφηεξα ηνπ 7%. Ίδην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο παξνπζηάδνπλ ε Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Ηκαζίαο (6,8%), ε Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα εξξψλ (6.7%) θαη ε Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Πέιιαο (6,5%). Όζνλ αθνξά ηελ ζπκκεηνρή ζηελ ηνκεαθή ζχλζεζε ηεο παξαγσγήο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ζηελ Διιάδα θαηά ην έηνο 2009, δηαπηζηψλεηαη φηη ν πξσηνγελήο ηνκέαο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία ζπκκεηέρεη θαηά 20,7% ζηελ ΑΠΑ ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζε επίπεδν ρψξαο. Καηά ηελ πεξίνδν , ε ζπκκεηνρή απμήζεθε πνζνζηηαία απφ 20% ζε 20,7% σζηφζν ππήξμε κείσζε ζε απφιπηνπο αξηζκνχο. 33

42 Ο πξσηνγελήο ηνκέαο ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ζπγθεληξψλεη ηελ κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο Πεξηθέξεηεο ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο. Γεχηεξε ζε ζπκκεηνρή αθνινπζεί ε Θεζζαιία κε 13%, ελψ ηξίηε ε Γπηηθή Διιάδα κε πνζνζηφ 11,5%. Οη ππφινηπεο Πεξηθέξεηεο παξνπζηάδνπλ πνζνζηά θάησ ηνπ 10%. Σέινο αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ν κέζνο φξνο ζπκκεηνρήο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ ην 2009 είλαη κφιηο 3,0% παλειιαδηθά. Ο δεπηεξνγελήο ηνκέαο ζπκκεηέρεη θαηά 16,3% ζηελ ΑΠΑ ( αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία) ηνπ δεπηεξνγελνχο παλειιαδηθά. Καηά ηελ πεξίνδν , ε ππήξμε πνζνζηηαία κείσζε ζηελ ζπκκεηνρή απφ 18% ζε 16,3% ελψ ζεκεηψζεθε αληίζηνηρε κείσζε ζε απφιπηνπο αξηζκνχο. Αμηνζεκείσην απνηειεί ην γεγνλφο φηη ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία έρεη ηε δεχηεξε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή κεηά ηελ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο (33,3%) ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο Πεξηθέξεηεο ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ παλειιαδηθά. Ο παλειιαδηθφο κέζνο φξνο ζπκκεηνρήο ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ ην 2009 είλαη 17,7%, θαη ζπγθξηηηθά ε Κεληξηθή Μαθεδνλία βξίζθεηαη θάησ απφ ηνλ εζληθφ κέζν φξν. Σέινο, φζνλ αθνξά ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ε ζπκκεηνρή θπκαίλεηαη ζην 14,6% ζηελ ΑΠΑ ηνπ ίδηνπ ηνκέα ζε επίπεδν ρψξαο. Καηά ηελ πεξίνδν , ε ζπκκεηνρή απμήζεθε πνζνζηηαία απφ 12,4% ζε 14,5% θαη ζεκεηψζεθε αχμεζε ζηελ ζπκκεηνρή ζε απφιπηνπο αξηζκνχο. Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο έρεη πάιη ηελ δεχηεξε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή κεηά ηελ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο (47,2%) ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο Πεξηθέξεηεο ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ παλειιαδηθά, απφ ηελ νπνία φκσο ππνιείπεηαη ζεκαληηθά. Ο παλειιαδηθφο κέζνο φξνο ζπκκεηνρήο ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα ζην ζρεκαηηζκφ ηεο ΑΠΑ ην 2009 είλαη 79,0%, θαη έηζη ε Κεληξηθή Μαθεδνλία βξίζθεηαη θάησ ηνπ εζληθνχ κέζνπ φξνπ. 34

43 Γηάγξακκα 2 : πκκεηνρή ηνκέα παξαγσγήο ζηελ πεξηθεξεηαθή ΑΠΑ Πηγή:ΔΛ.ΣΑΣ,2009( 0101_SJO01_DT_QQ_04_2010_01_F_GR.pdf) Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο είλαη ν κεγαιχηεξνο ζπγθξηηηθά ηνκέαο ζηελ Πεξηθέξεηα κε πνζνζηφ 76,26% ην 2009, θαηαγξάθνληαο ζεκαληηθή αχμεζε ζε ζρέζε κε ην 2004 φπνπ ε ζπκκεηνρή ήηαλ 67,24%. Παξαηεξψληαο ηα δηαρξνληθά ζηνηρεία, είλαη πξνθαλήο ε έληνλε ηξηηνγελνπνίεζε ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. Οη άιινη δχν ηνκείο ζεκείσζαλ κείσζε, εηδηθφηεξα ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο ν νπνίνο απφ πνζνζηηαία ζπκκεηνρή 26,46% ζηελ πεξηθεξεηαθή ΑΠΑ ην 2004, εκθαλίδεη γηα ην 2009 πνζνζηηαία ζπκκεηνρή χςνπο 19,40%. Ο πξσηνγελήο ηνκέαο θαηά ηελ πεξίνδν παξνπζίαζε επίζεο κείσζε θαηά 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πεξίπνπ, απφ 6,32% ζε 4,33%. Σν ζπκπέξαζκα απφ ηελ παξνχζα κέηξεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο είλαη πσο ε Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο απνηειεί ζαθέζηαην έλα νηθνλνκηθφ ππνζχλνιν πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ επίδνζε αιιά θαη ηελ ηνκεαθή δηάξζξσζε ηνπ αθαζάξηζηνπ πξντφληνο παλειιαδηθά. πγθεθξηκέλα, απηφ απνδεηθλχεη φηη ηφζν νη ζπληειεζηέο πνπ ζπλέβαιαλ ζηνπο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο ειιαδηθήο νηθνλνκίαο ηελ ηξηεηία , εληζρχνληαο ζεκαληηθά ηελ εζσηεξηθή δήηεζε (εηζξνή πφξσλ απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία ηεο Δ.Δ., κείσζε επηηνθίσλ), φζν φκσο θαη νη δπζνίσλεο πξνβιέςεηο γηα ηελ εμέιημε ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζηελ ρψξα καο ηελ επφκελε ηξηεηία, είλαη ελεξγνί ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. 35

44 3.3 Απαζρόιεζε Τθηζηάκελε Καηάζηαζε χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο γηα ην έηνο 2009, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία εξγάδεηαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα ζε πνζνζηφ 11%, ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα ζε πνζνζηφ 20% θαη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα θαηά 66%. Δπίζεο, ζεκεηψλεηαη ζεκαληηθή κείσζε, κε ζεκαληηθή απνδπλάκσζε ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα, ελψ ππάξρεη αχμεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ήδε εκθαληδφκελε ηάζε ηξηηνγελνπνίεζεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Σα ζηνηρεία επηβεβαηψλνπλ κε λνχκεξα ηελ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ηεο θηελνηξνθίαο θαη ηεο γεσξγίαο γηα ηα νηθνλνκηθά ηεο Πεξηθέξεηαο, θαζψο θαη ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηεο ρψξαο γεληθφηεξα. Τπνγξακκίδνληαη σο πξνο ηε δηάξζξσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα, ηα πςειά πνζνζηά αξνηξηαίσλ θαη αλαδεπζεηζψλ θαιιηεξγεηψλ, ε πςειή ζπγθέληξσζε ηεο εζληθήο παξαγσγήο ζηηεξψλ, βηνκεραληθψλ αιιά θαη αξσκαηηθψλ θπηψλ, ε βειηησκέλε δηάξζξσζε ησλ εθκεηαιιεχζεσλ ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ηεο Διιάδαο, ν ζπγθξηηηθά πςειφο βαζκφο κεραλνπνίεζεο ηεο γεσξγίαο θαη ε εθκεηάιιεπζε ελφο ηδηαίηεξα ζεκαληηθνχ πνζνζηνχ ηνπ δσηθνχ θεθαιαίνπ ηεο ρψξαο. Παξφια απηά, ν πξσηνγελήο ηνκέαο ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο παξακέλεη αζηαζήο ιφγσ ηεο εμάξηεζήο ηνπ απφ ηηο επηδνηήζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο θαη ηεο αληηθαηάζηαζεο απφ εηζαγσγέο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ. ηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα ε πεξηθέξεηα θαηέρεη απφ παιηά ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ πνζνζηφ, κεηά ηελ Αηηηθή φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ζην θεθαιαηαθφ θαη παξαγσγηθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο. Δηδηθφηεξα ν ηνκέαο ηεο κεηαπνίεζεο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία απνξξνθά κεγάιν ηκήκα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ε εμέιημή ηνπ ηνκέα ζαθψο θαη επεξεάδεη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, ελψ απνηειεί βαζηθφ παξάγνληα ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ιφγσ ηεο έληνλεο, ακθίδξνκεο ή κε ζρέζεο κε νηθνλνκηθέο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλήθνπλ θαη ζηνπο ηξεηο ηνκείο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. 36

45 χκθσλα κε δεκνζηεπκέλα επίζεκα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο γηα ηελ αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία αλά ηνκέα παξαγσγήο θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν κέρξη ην 2009, ε ζέζε απηή δείρλεη λα ράλεη ηελ ζηαζεξφηεηα ηεο. Η πςειή ζπγθέληξσζε ηδίσο ζηνλ θιάδν ηεο κεηαπνίεζεο ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο αθνινπζείηαη απφ ζεκεία ζρεηηθήο πζηέξεζεο ζε επελδχζεηο, ρακειήο έληαζεο παξαγσγηθφηεηαο ζηελ εξγαζία θαη ζηελ αλάπηπμεο ηνπ θχθινπ ησλ εξγαζηψλ. Ο βαζκφο ίδξπζεο λέσλ, ζχγρξνλσλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλήθνπλ ζηνλ θιάδν ηεο κεηαπνίεζεο απέρεη απφ ηνλ ξπζκφ δεκηνπξγίαο ελφο αληαγσληζηηθνχ κεηαπνηεηηθνχ πφινπ ζε δηεζλέο επίπεδν. Δλδεηθηηθή απφδεημε ηεο πνξείαο ησλ εμειίμεσλ ζην πεξηθεξεηαθφ παξαγσγηθφ ζχζηεκα απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο απνηειεί ε αδπλακία πξνζέιθπζεο ζηελ ρψξα καο ησλ Ξέλσλ Άκεζσλ Δπελδχζεσλ. Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ηνπ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο πνπ νδεγνχλ ζε ρακειφ επίπεδν αληαγσληζκνχ ηνπ ηνκέα είλαη ηα εμήο : ε ηάζε εμφδνπ θεθαιαίσλ γηα βηνκεραληθέο επελδχζεηο ζε ρψξεο πνπ αλήθνπλ ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη θπξίσο ζηελ πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, νη πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ζην κηθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ησλ ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη απνξξένπλ απφ ηελ αχμεζε ηεο εηζαγσγηθήο δηείζδπζεο αληαγσληζηηθψλ πξντφλησλ, ε ρακειή παξαγσγηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, ν κηθξφο βαζκφο αλάπηπμεο θαη πηνζέηεζεο ηεο θαηλνηνκίαο θαζψο θαη ηεο ηερλνινγίαο ζηελ δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δηνίθεζεο, ε εμάξηεζε ηνπ ηνπηθνχ παξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο απφ παξαδνζηαθνχο θιάδνπο εληάζεσο εξγαζίαο, ειάρηζηεο εμεηδίθεπζεο θαη απφ επηρεηξήζεηο κε κηθξφ ζρεηηθά κέγεζνο. Όζνλ αθνξά ηνλ ηξηηνγελή θιάδν ηεο νηθνλνκίαο ηεο πεξηθέξεηαο, θαηέρεη έλα δηεπξπκέλν κεξίδην ηα ηειεπηαία ρξφληα, δεκηνπξγψληαο ζέζεηο εξγαζίεο ηθαλέο λα απνξξνθήζεη έλα κέξνο ηεο απειεπζέξσζεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απφ ηνλ αγξνηηθφ θιάδν θαη επηπιένλ κέξνο ηεο πξνζθνξάο εξγαζίαο απφ ηνπο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο. ε γεληθφ πιαίζην ν ηξηηνγελήο ηνκέαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο παξνπζηάδεη κία ζεηηθή εηθφλα φζνλ αθνξά ηελ πςειή ζπκκεηνρή παξαδνζηαθψλ θιάδσλ ησλ ππεξεζηψλ (πγεία - πξφλνηα, ιηαληθφ εκπφξην, εθπαίδεπζε) ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζηελ απαζρφιεζε. ηνλ αληίπνδα, παξνπζηάδεηαη κείσζε ζπγθέληξσζεο ζηνπο ηνκείο πνπ ραξαθηεξίδνληαη δπλακηθνί (ρξεκαηνπηζησηηθέο 37

46 ππεξεζίεο, κεηαθνξψλ, επηθνηλσληψλ, ηνπξηζκνχ θιπ.) πνπ είλαη ζε ζέζε λα πξνζδψζνπλ ζηηο ππεξεζίεο ην ξφιν ηνπ νδεγνχ ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Σέινο, ε παξαγσγηθή βάζε ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο δελ έρεη ζπλδέζεη ηελ νηθνλνκηθή δηαζχλδεζή ηεο κε ηελ εμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή αγνξά ζην αλψηεξν επίπεδν πνπ απαηηείηαη ψζηε λα θηλεηνπνηήζεη ηε ζπλνιηθή άλζεζε ηεο. Δληνχηνηο, απφ ηελ πνξεία ησλ κεηαθνξηθψλ δεηθηψλ παξαθνινπζείηαη αλαζηξνθή ησλ αξλεηηθψλ ηάζεσλ. ηνλ επφκελν Πίλαθα απνηππψλνληαη νη κεηαβνιέο ζηα βαζηθά κεγέζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο ηεο Πεξηθέξεηαο θαηά ηε δεθαεηία ΠΙΝΑΚΑ 6: Μεγέζε Αγνξάο Δξγαζίαο , Π.Κ.Μ Πηγή :ΔΛ.ΣΑΣ 2010 (δεληίο ηύπος επγαηικού δςναμικού 2010, _04_2010_01_F_GR.pdf) Με βάζε ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη κηα εηθφλα βειηίσζεο ησλ κεγεζψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, σζηφζν δηαθαίλεηαη εθηίλαμε ησλ αηφκσλ πνπ δελ έρνπλ εξγαζία. 38

47 ΠΙΝΑΚΑ 7 : Μεγέζε Αγνξάο Δξγαζίαο , Π.Κ.Μ Πηγή: ΔΛ.ΣΑΣ 2010 (δεληίο ηύπος επγαηικού δςναμικού 2010, _04_2010_01_F_GR.pdf) ηνλ πίλαθα 6 θαη 7 θαίλεηαη ε πνζνζηηαία απαζρφιεζε αλά παξαγσγηθφ ηνκέα ζε επίπεδν Πεξηθέξεηαο. Σα απνηειέζκαηα επηβεβαηψλνπλ ηα πξνεγνχκελα ζπκπεξάζκαηα πεξί αιιαγψλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αγνξά εξγαζίαο: παξαηεξείηαη ε κεηαηφπηζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο παξαγσγήο πξνο ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, νη ζέζεηο εξγαζίαο ζην δεπηεξνγελή ηνκέα ζπξξηθλψλνληαη θαη ζηαζεξνπνηνχληαη ζηνλ πξσηνγελή. Ωζηφζν, ε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζηηο ππεξεζίεο δελ είλαη αξθεηή ψζηε λα αληηζηαζκίζεη ηηο ζπλνιηθέο απψιεηεο απαζρφιεζεο ζηελ Πεξηθέξεηα, γεγνλφο πνπ ππνγξακκίδεη πεξαηηέξσ ηελ αλάγθε ιήςεο ελεξγψλ κέηξσλ πνιηηηθήο πνπ ζα δεκηνπξγήζνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ψζεζε ηεο απαζρφιεζεο θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο, βαζηζκέλεο ζε έλα λέν πξφηππν απαζρφιεζεο. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο αλεζπρεηηθή δηαγξάθεηαη ε πνξεία ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο θαη ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ άλεξγσλ γπλαηθψλ. Σα πνζνζηά αλεξγίαο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία θπκαίλνληαη ζε πνιχ πςειά επίπεδα θπξίσο γηα ηα λέα άηνκα θάησ ησλ 25 εηψλ, κε απνηέιεζκα λα είλαη πην πνιχ πηζαλφλ λα είλαη άλεξγα απ φηη απηά άλσ ησλ 25 εηψλ. Σα κεγέζε ηεο αλεξγίαο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν μεπεξλνχλ ην κέζν φξν ηεο ρψξαο, θαη εηδηθά ζε φ,ηη αθνξά ηηο άλεξγεο γπλαίθεο θαη ηνπο λένπο άλεξγνπο, ηηο δχν αδχλακεο νκάδεο ηεο ρψξαο καο, ε πεξηθέξεηα βξίζθεηαη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ζε ζρέζε κε ηνλ κέζν φξν ηεο Δπξψπεο. Σν γεγνλφο απηφ αληηθαηνπηξίδεη ηελ εκκνλή ησλ 39

48 δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, ηα νπνία δελ επηιχνληαη απιψο κε θαιχηεξνπο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζε εζληθφ επίπεδν, αιιά ρξήδεη άκεζν ζπλδπαζκφ κε ελεξγεηηθά κέηξα βειηίσζεο ηεο απαζρφιεζεο φζσλ είλαη ζε δπζκελή ζέζε θαη έρνπλ επηηαθηηθή αλάγθε πξνζαξκνγήο ζηηο δηαξζξσηηθέο παξεκβάζεηο. Σν επίπεδν κφξθσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ απνηειεί επίζεο νπζηψδε ζπληειεζηή δηακφξθσζεο ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνθίι ηεο Πεξηθέξεηαο. ηνλ πίλαθα 8 πνπ αθνινπζεί απνηππψλεηαη ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο Πεξηθέξεηαο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. ΠΙΝΑΚΑ 8: Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Γπλαηθψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ 2013 Γπλαίθεο χλνιν Απαζρνινχκελεο% Άλεξγεο% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο ,1% 29,9% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ,9% 21,1% ρνιψλ Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ.Δπαγ ,5% 38,5% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο ,2% 35,8% Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο ,1% 42,9% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ ,4% 36,6% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ % 0% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν ,3% 48,7% Πηγή: ΔΛ.ΣΑΣ 2013(Αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, 40

49 ΠΙΝΑΚΑ 9: Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Αλδξψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ 2013 Άλδξεο χλνιν Απαζρνινχκελνη% Άλεξγνη% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο ,2% 14,8% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ρνιψλ ,3% 14,7% Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ.Δπαγ ,3% 28,7% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο % 28% Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο % 31% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ % 29% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ % 56% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν ,2% 21,8% Πηγή : ΔΛ.ΣΑΣ 2013(Αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, Παξαηεξνχληαη πςειά πνζνζηά απαζρφιεζεο ζε θαηφρνπο πςεινχ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο αλ θαη νη δείθηεο ππνιείπνληαη ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ρψξαο. Δπηπξνζζέησο, απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία πξνθχπηεη έλα δπζκελέο παξάδνμν πνπ ηζρχεη ηφζν γηα ηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία φζν θαη γηα ηελ Διιάδα. Μνινλφηη δελ δηαπηζηψλνληαη κεγάιεο δηαθνξέο ζηελ αλαινγία πιεζπζκνχ κε πςειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο, παξφια απηά θαηαγξάθεηαη ηδηαίηεξε αχμεζε αηφκσλ κε πνιχ ρακειφ επίπεδν κφξθσζεο. Ο ζπλδπαζκφο πςειήο ζπγθέληξσζεο πιεζπζκνχ κε ρακειή επηπέδνπ εθπαίδεπζε αιιά θαη ζπλάκα ρακειή ζπγθέληξσζε πιεζπζκνχ κε κεζαίν κνξθσηηθφ επίπεδν ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία, επηδεηθλχνπλ φηη ε έιιεηςε κφξθσζεο, δεμηνηήησλ θαη εμεηδίθεπζεο (κεζαίνπ επηπέδνπ) αλαδεηθλχεηαη σο έλα απφ 41

50 ηα πην ζεκαληηθά εκπφδηα γηα ηελ αλακελφκελε αλάπηπμε. (Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΠΚΜ, 2011) ην δηάγξακκα 3 παξνπζηάδνληαη ηα πνζνζηά ηεο αλεξγίαο, ζχκθσλα κε αδεκνζίεπηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο γηα ην έηνο 2013, ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη γηα ηα δχν θχια. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Γυναίκες Αντρες Γηάγξακκα 3: Πνζνζηά αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Π.Κ.Μ γηα ην 2013 Πηγή :ΔΛ.ΣΑΣ (αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, ηνπο άληξεο ζρεδφλ ζε φια ηα επίπεδα εθπαίδεπζεο ζεκεηψλνληαη κηθξφηεξα πνζνζηά αλεξγίαο ε δηαθνξά ζηα πνζνζηά γίλεηαη κηθξφηεξε θπξίσο ζηα πςειά επίπεδα εθπαίδεπζεο. πκπέξαζκα ηνπ δηαγξάκκαηνο είλαη ε ιήςε άκεζσλ κέηξσλ πνιηηηθήο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία πνπ θαίλεηαη λα είλαη ην αζζελέο θχιν ζε ζπλάξηεζε κε ην θαηλφκελν ηεο αλεξγίαο. 42

51 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο : ΤΦΗΣΑΜΔΝΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ ΣΖ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ 4.1 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Η Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο κε πιεζπζκφ θαηνίθσλ (ΔΤΔ, Πξνζσξηλά απνηειέζκαηα απνγξαθήο πιεζπζκνχ 2011) απνηειεί νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο πχιε εηζφδνπ ηεο Διιάδαο αιιά θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηα Γπηηθά Βαιθάληα δηφηη ζπλνξεχεη ζην βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο Υψξαο κε ηελ Αιβαλία θαη ηελ Π.Γ.Γ.Μ. Η αλάδεημε ηεο θνκβηθήο ζέζεο ηεο δηακνξθψλεηαη κέζσ ηεο νινθιήξσζεο ηνπ δηεπξσπατθνχ θαη εζληθνχ νδηθνχ δηθηχνπ ην νπνίν ζπκβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ηφζν ηεο εζσηεξηθήο ζπλνρήο ηεο Πεξηθέξεηαο, φζν θαη ζηε δηακφξθσζε ελφο εληαίνπ Βαιθαληθνχ ρψξνπ ζπλεξγαζίαο. Αθνινχζσο, ε Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο κεηαηξέπεηαη απφ κία αθξηηηθή Πεξηθέξεηα απνκνλσκέλε κέρξη πξφηηλνο απφ ηνπο γείηνλέο ηεο, ζε κία πεξηνρή πνπ εληζρχεη ζπλερψο ηε ζέζε ηεο επηθνηλσληαθά, ελεξγεηαθά αιιά θαη επηρεηξεκαηηθά. Η Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο απνηειεί ηε κνλαδηθή Πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο ρσξίο δηέμνδν πξνο ηε ζάιαζζα, δηακνξθψλνληαο έηζη κηα ρσξνηαμηθή ελφηεηα κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θπζηθά γλσξίζκαηα, αλαθνξηθά κε ηε ζπλχπαξμε νξεηλψλ πεξηνρψλ θαη νκαιψλ εθηάζεσλ, ην πνηθηιφκνξθν θπζηθφ πεξηβάιινλ κε ηελ πινχζηα παλίδα θαη ρισξίδα θαη ην κεγαιχηεξν ζηε ρψξα δπλακηθφ επηθαλεηαθψλ πδάησλ. Η εθαξκνγή ελφο θαηάιιεια πξνζαξκνζκέλνπ αλαπηπμηαθνχ κνληέινπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αλάδεημε ελφο ειθπζηηθνχ ηφπνπ αλάπηπμεο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη δηαβίσζεο. Ο ηνκέαο ηεο ελέξγεηαο ιακβάλεη θπξίαξρε ζέζε ζηα νηθνλνκηθά ηεο πεξηθέξεηαο αιιά θαη ν ξφινο ηνπ ζηε ζπλνιηθή παξαγσγή ζε εζληθφ επίπεδν, θαζηζηά ηε Γπηηθή Μαθεδνλία σο ην ελεξγεηαθφ θέληξν ηεο ρψξαο, θαζψο πεξίπνπ ην 47% ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο παξάγεηαη ζηνλ άμνλα Κνδάλεο Πηνιεκαΐδαο Ακπληαίνπ Φιψξηλαο. 43

52 Η επξχηεξε πεξηνρή βξίζθεηαη ζε άκεζε εμάξηεζε απφ ην κεηξνπνιηηηθφ θέληξν ηεο Θεζζαινλίθεο φζνλ αθνξά ππεξεζίεο πνπ αλήθνπλ ζε ηνκείο φπσο πγεία, δεπηεξεπφλησο ηελ ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζε, αιιά θαη γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ νηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ. Η βειηίσζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο εληζρχεη ηηο επηδξάζεηο πνπ δέρεηαη απφ ηα κεγάια αζηηθά θέληξα, ηα νπνία απνηεινχλ ζπγρξφλσο απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ θαη πξντφλησλ ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. ην πιαίζην ηεο 4εο Πξνγξακκαηηθήο Πεξηφδνπ ε Γπηηθή Μαθεδνλία απνηειεί κηα απφ ηηο 3 Πεξηθέξεηεο ηαηηζηηθήο χγθιηζεο (Phasing Out) ηεο Διιάδαο κε ην θαηά θεθαιή Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ ηεο ζε Μνλάδεο Αγνξαζηηθήο Γχλακεο (ΜΑΓ) πςειφηεξν ηνπ 77% ηνπ αληηζηνίρνπ ηεο ΔΔ-25 θαη κηθξφηεξν ηνπ 74% ηεο ΔΔ- 15, ιακβάλνληαο σο έηνο βάζεο ππνινγηζκνχ ην έηνο Η χθεζε θαη νη δχζθνιεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ζηελ νπνία νδεγήζεθε ε ειιεληθή νηθνλνκία απφ ην 2009 έσο ζήκεξα, επεξέαζαλ αξλεηηθά ην θαηά θεθαιή ΑΔΠ ηεο Πεξηθέξεηαο κεηψλνληαο ην ζε αθφκε ρακειφηεξα επίπεδα ζε ζρέζε κε ηνλ αληίζηνηρν δείθηε ζε επίπεδν ΔΔ-25. Η έληαμε ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ζηηο phasing out Πεξηθέξεηεο ζπλέβε ιφγσ ηεο κνλνδηάζηαηεο πξνζέγγηζεο, πνπ εξκελεχεη ην επίπεδν επεκεξίαο κηαο πεξηνρήο απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε ην παξαγφκελν θαηά θεθαιή ΑΔΠ θαη απνδείρζεθε ιφγσ ηεο θξίζεο φηη δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πιήξε αλαπηπμηαθή πξαγκαηηθφηεηα, αθνχ νη πξνυπάξρνπζεο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ηεο ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο ζπλέβαιιαλ πνιιαπιαζηαζηηθά ζηελ επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο Σν παξαγφκελν ζηελ Πεξηθέξεηα ΑΔΠ κε ζηνηρεία ηνπ 2008 πξνέξρεηαη θαηά 6,9% απφ ηελ Γεσξγία, θαηά 38,4% απφ ηελ Βηνκεραλία Καηαζθεπέο (ζηηο νπνίεο ζπκπεξηιακβάλνληαη νη ηνκείο ησλ κεηαιιείσλ νξπρείσλ κε 9,7% θαη ηεο Δλέξγεηαο κε 18,6%) θαη θαηά 54,8% απφ ηηο Τπεξεζίεο. Ο δείθηεο αλεξγίαο ζχκθσλα πάληα κε ηηο εθζέζεηο ηεο ΔΛΣΑΣ επηδεηλψλεηαη ζεκαληηθά ιφγσ ηεο θξίζεο ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο ρψξαο, ελψ είλαη νπζηαζηηθή είλαη ε αχμεζε ηνπ ζρεηηθνχ δείθηε κέζα ζε ιηγφηεξν απφ 2 ρξφληα θαζψο ε Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο παξνπζηάδεη ην πςειφηεξν πνζνζηφ αλεξγίαο ηνπ ζπλφινπ ηεο Διιάδαο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. 44

53 Δπίζεκα δεκνζηεπκέλα Γειηία Σχπνπ ηεο ΔΛ.ΣΑΣ δείρλνπλ φηη ε αλεξγία ζηελ Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο κεηαβιήζεθε ζεκαληηθά θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 2011 θαζψο θηλήζεθε απφ 23,2% (Β' Σξίκελν) ζε 22,4% (Γ Σξίκελν) θαη έθιεηζε ζην 25,1% ην Γ Σξίκελν ηνπ Αμηνζεκείσην είλαη φηη ν δείθηεο ηεο Διιάδαο θαηά ην Γ Σξίκελν ηνπ 2011 ήηαλ 20,8%, πνζνζηφ ζαθψο πνιχ πςειφ αιιά ηδηαίηεξα ππνιεηπφκελν ηνπ 25,1% ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ην Γ Σξίκελν ηνπ 2010, ην πνζνζηφ αλεξγίαο ηεο Πεξηθέξεηαο αλέξρνληαλ ζην 17,3% έλαληη 14,1% ηνπ ζπλφινπ ηεο Διιάδαο. Σν παξαγσγηθφ ζχζηεκα ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ εχξνπο ηεο θιαδηθήο εμεηδίθεπζεο,, ηνπ πνιχ αδχλακα κηθξνχ κεγέζνπο ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο θαη ηέινο ηεο ζεκαληηθήο εμάξηεζεο απφ ζπκβαηηθνχο θιάδνπο Οη θνηλσληθέο ππνδνκέο ζηελ Πεξηθέξεηα βξίζθνληαη ζε ηξνρηά βειηίσζεο θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. Ωζηφζν, ην ρακειφ ζεκείν εθθίλεζεο θαη νη λέεο πηέζεηο αιιά θαη απαηηήζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεηαβνιέο ζην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, νδεγνχλ ζηελ αλάγθε πεξαηηέξσ δξαζηεξηνπνίεζεο πξνο ηε ζπλνιηθή βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο αιιά θαη ηελ εμηζνξξφπεζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα κεηαμχ ππαίζξνπ θαη πφιεσλ. Ο ηνκέαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ηεο ηξηηνβάζκηαο ρξήδεη νπζηαζηηθήο αλάπηπμεο θαη αλαβάζκηζεο πξνβάιινληαο επείγνπζα θαη άκεζε αλάγθε ηελ ελδπλάκσζε ησλ ζρνιψλ θαζψο θαη ησλ ηκεκάησλ ΑΔΙ αιιά θαη ΣΔΙ, ηελ νινθιήξσζε ηνπ θηηξηνινγηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, ηελ ππνζηήξημε δνκψλ γηα έξεπλα θαη ηέινο ηε δηαζχλδεζε κε ηελ ηνπηθή νηθνλνκία κέζα θαη απφ ππεξεζίεο Γηα Βίνπ Μάζεζεο. ηελ πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ιεηηνπξγεί : Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαη ην ΣΔΙ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο 45

54 Παξαθάησ παξνπζηάδνπκε ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ επηδξά ζεκαληηθά ζηελ δηακφξθσζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ δπλακηθνχ ηεο Πεξηθέξεηαο. ηνλ πίλαθεο 10 θαη 11 απνηππψλεηαη ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο Πεξηθέξεηαο ΠΙΝΑΚΑ 10: Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Γπλαηθψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ 2013 Γπλαίθεο χλνιν Απαζρνινχκελεο% Άλεξγεο% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο % 0% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ,8% 25,2% ρνιψλ Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ.Δπαγ % 52% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο Δθπαίδεπζεο ,4% 46,6% Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο ,9% 19,1% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ ,2% 25,8% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ 0 0% 0% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν % 0% Πηγή :ΔΛ.ΣΑΣ (αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, 46

55 ΠΙΝΑΚΑ 11 : Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Δπίπεδν Δθπαίδεπζεο Αλδξψλ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ 2013 Άλδξεο χλνιν Απαζρνινχκελνη% Άλεξγνη% Γηδαθηνξηθφ ή Μεηαπηπρηαθφο % 19% ηίηινο Πηπρίν Αλσηάησλ ,6% 18,4% ρνιψλ Πηπρίν Αλψηεξεο Σερλ.Δπαγ ,2% 32,8% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Μέζεο ,3% 28,7% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην 3-ηαμ Μέζεο ,3% 29,7% Δθπαίδεπζεο Απνιπηήξην Γεκνηηθνχ ,1% 28,9% Μεξηθέο Σάμεηο Γεκνηηθνχ % 0% Γελ πήγε θαζφινπ ζρνιείν 0 0% 0% Πηγή :ΔΛ.ΣΑΣ (αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, Παξαηεξνχληαη πςειά πνζνζηά απαζρφιεζεο ζε θαηφρνπο πςεινχ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο αλ θαη νη δείθηεο ππνιείπνληαη ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ρψξαο κε εμαίξεζε ηελ απαζρφιεζε ησλ γπλαηθψλ πνπ θαηέρνπλ ηίηιν κεηαπηπρηαθνχ ή δηδαθηνξηθνχ δηπιψκαηνο. Αμίδεη λα αλαθεξζεί ην ρακειφ πνζνζηφ ηεο απαζρφιεζεο θαηφρσλ πηπρίσλ ηερλνινγηθήο εθπαίδεπζεο γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ πηψζε ηνπ θιάδνπ ηεο κεηαπνίεζε θαη θξίλεηαη απαξαίηεηε ε πιένλ ζσζηή θαζνδήγεζε ησλ αηφκσλ απφ ηνπο θξαηηθνχο θνξείο. (Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΠΚΜ, 2011) 47

56 Αθνινχζσο ζην δηάγξακκα απεηθνλίδεηαη ε ζχγθξηζε ησλ δχν θχισλ ζε ζρέζε κε ηα πνζνζηά αλεξγίαο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ην % 50% 40% 30% 20% 10% 0% Γυναίκες Αντρες Γηάγξακκα 4 : Πνζνζηά αλεξγίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο γηα άληξεο θαη γπλαίθεο ζηελ Π.Γ.Μ γηα ην 2013 Πηγή :ΔΛ.ΣΑΣ (αδημοζίεςηα ζηοισεία 2013, Οηθνλνκία Τθηζηάκελε Καηάζηαζε Όζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκία ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαίλεηαη λα αληηκεησπίδεη ζεκαληηθέο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο θαη έιιεηςε αληαγσληζηηθφηεηαο, απνηέιεζκα ησλ νπνίσλ απνηειεί ε αζηάζεηα ησλ καθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηεο Πεξηθέξεηαο, ην αξλεηηθφ ηεο εκπνξηθφ ηζνδχγην θαη ε ηδηαίηεξα πςειή αλεξγία, εηδηθά κεηά ηελ πξσηνθαλή νηθνλνκηθή θξίζε ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ. 48

57 Σν παξαγσγηθφ πξφηππν ηεο Πεξηθέξεηαο ραξαθηεξίδνληαλ παξαδνζηαθά απφ ηελ έκθαζε ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα θαη ζηελ αμηνπνίεζε νξηζκέλσλ κφλν εθ ησλ θπζηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο, ελψ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ κεηεμειίρζεθε ζηελ αλάπηπμε νξηζκέλσλ ηζρπξψλ κνλν-δξαζηεξηνηήησλ, φπσο ην θχθισκα ιηγλίηε- ελέξγεηαο θαη ην θχθισκα ηεο γνχλαο, κε γεληθφηεξεο ρσξηθέο εμεηδηθεχζεηο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ζχιαθεο. Οη ρακειέο απνδφζεηο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα θαη ε πξντνχζα απνβηνκεράληζε, απνηέιεζκα ηεο θξίζεο ζηνλ θξαηηθφ βηνκεραληθφ ηνκέα, αιιά θαη ηεο ζνβαξήο επηβξάδπλζεο ζηνλ θιάδν ηεο γνπλνπνηίαο, νδήγεζαλ ζηαδηαθά ζηελ φμπλζε θαηλνκέλσλ φπσο ε αλεξγία θαη ε κεηαθίλεζε απφ ηελ χπαηζξν ζηηο πφιεηο. Δπηπξφζζεηα, ε δηέιεπζε ηεο νδηθήο Δγλαηίαο δε ζπλνδεχηεθε απφ ηελ αληίζηνηρε ελεξγεηαθή, κε ην ιηγλίηε λα απνηειεί βαζηθφ κελ, ππφ πεξηνξηζκφ δε, ειεθηξνπαξαγσγφ δηαζέζηκν. Η πξφδειε αλάγθε ζρεδηαζκνχ θαη πινπνίεζεο ελφο πεξηθεξεηαθνχ νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ αλάπηπμεο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο ζπλδέεηαη άκεζα ή έκκεζα θαη κε άιια θξίζηκα δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηφζν ηεο ζπλέρηζεο ηεο εμνξπθηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ΓΔΗ, αλαθνξηθά κε ηηο κεηεγθαηαζηάζεηο νηθηζκψλ, ηηο απνθαηαζηάζεηο εδαθψλ, ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε θαη ηελ επαλαπφδνζε εθηάζεσλ, φζν θαη ηεο πξνεηνηκαζίαο ηεο «κεηαιηγληηηθήο πεξηφδνπ». Η δηαζχλδεζε ησλ Α.Π.Δ. θαη ησλ δηάθνξσλ κνξθψλ πνπ ηηο πξνζδηνξίδνπλ κε ηελ αλάιεςε ηνπηθήο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο κπνξεί λα απνηειέζεη αληίβαξν ζηα παξαπάλσ, ζπληεξψληαο ηελ παξαδνζηαθή πιένλ ελεξγεηαθή ηαπηφηεηα ηεο Πεξηθέξεηαο αιιά θαη κεηακνξθψλνληάο ηελ, κε αξγά αιιά ζηαζεξά βήκαηα, ζε κηα πεξηβαιινληηθά θαζαξή, θαηαλαισηηθά σθέιηκε (λνηθνθπξηά, δεκφζηα θηίξηα, επηρεηξήζεηο) αιιά θαη νηθνλνκηθά πξνζνδνθφξα επηινγή. Λφγσ δηαθφξσλ παξαγφλησλ, ε δηαζχλδεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ΓΔΗ κε ηηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο, ζηνλ φπνην ζεκείν επηηεχρζεθε, δελ απέδσζε ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. 49

58 Παξφια απηά ε αλάπηπμε νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ παξαγσγήο, ηππνπνίεζεο θαη εκπνξίαο αγαζψλ πνηφηεηαο θαη ηδηαίηεξεο ηνπηθήο ζεκαζίαο κπνξεί λα ζηεξίμεη ηνλ δηαξθψο θζίλνληα πξσηνγελή ηνκέα, ζην πιαίζην ηεο παξαγσγήο πνηνηηθψλ, πηζηνπνηεκέλσλ θαη βηνινγηθψλ γεσξγηθψλ θαη θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ. Παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ, πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία κέζα απφ ζπιινγηθά ζρήκαηα, ζπλζέηνπλ κία απφ ηηο βαζηθέο παξακέηξνπο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Πξφθεηηαη γηα δξάζεηο, αιιά θαη λέεο παξαγσγηθέο θαηεπζχλζεηο, εληζρπφκελεο απφ ρξεκαηνδνηηθά κέζα, εζληθά θαη ζπγρξεκαηνδνηνχκελα, κε πξφζθνξν έδαθνο ζηελ νηθνλνκία ηεο Πεξηθέξεηαο ιφγσ ηεο θπξίαξρεο ζέζεο ηνπ ηνκέα παξνρήο ππεξεζηψλ αιιά θαη ησλ ζεκαληηθψλ δηαζεζίκσλ ηνπ. Παξάιιεια, ε ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κέζα απφ ηελ εηζαγσγή θαη αμηνπνίεζε θαηλνηφκσλ εθαξκνγψλ θαη ππεξεζηψλ κε ηε ζπλδξνκή ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο & Δπηθνηλσληψλ, απνηειεί δπλεηηθφ αιιά θαη ηζρπξφ δηαζέζηκν γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκίαο. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, ηδηαίηεξα θξίζηκνο είλαη ν ξφινο ησλ Αθαδεκατθψλ θαη Δξεπλεηηθψλ Ιδξπκάησλ γηα ηε δηαζχλδεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο θαηλνηνκίαο κε ηελ παξαγσγή θαη ην «επηρεηξείλ», φπσο θαη ησλ δνκψλ ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ αιιά θαη ηεο εμεχξεζεο ρξεκαηνδνηηθψλ πφξσλ. εκαληηθφηαηε παξάκεηξνο πνπ ζπλαξηάηαη κε ηηο παξεκβάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ άκεζα ζην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ απνηειεί ην αλζξψπηλν δπλακηθφ. Η ζπγθξάηεζε ησλ λέσλ, παιηφηεξα ζηε χπαηζξν αιιά πιένλ ιφγσ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ ζην ζχλνιν ηεο Πεξηθέξεηαο, επηπξφζζεηα κε ηελ πεξαηηέξσ πξνζέιθπζε εμεηδηθεπκέλνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, απνηεινχλ πξνυπνζέζεηο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ πθηζηάκελσλ παξαγσγηθψλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ θιάδσλ, αιιά θαη γηα ηε δξαζηεξηνπνίεζε ζε λένπο ηνκείο πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο (π.ρ. εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, επηρεηξήζεηο έληαζεο γλψζεο θιπ.). 50

59 Η νηθνλνκία ηεο Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ζηεξίδεηαη θπξίσο ζηηο εμήο δξαζηεξηφηεηεο : Αγξνηηθήο Παξαγσγήο Κηελνηξνθηθήο Παξαγσγήο Αιηείαο Μεηαπνίεζεο Σνπξηζκνχ Τπεξεζηψλ 4.3 Απαζρόιεζε Τθηζηάκελε θαηάζηαζε Η πην πξφζθαηε θαηαγξαθή ηνπ πξνθίι ηεο απαζρφιεζεο ζηε Γπηηθή Μαθεδνλία πξνέξρεηαη απφ ηε κειέηε κε ηίηιν «Πξφζθαηεο εμειίμεηο ζην πεδίν ηεο απαζρφιεζεο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη επάγγεικα » πνπ δεκνζίεπζε πξφζθαηα ε ΔΙΓΙΚΗ ΤΠΗΡΔΙΑ ΤΝΣΟΝΙΜΟΤ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΗΗ ΓΡΑΔΩΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΣΑΜΔΙΟΤ (ΔΤΔΚΣ). Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ζηνπο ηνκείο απαζρφιεζεο, νη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη απαζρνινχληαη ζηηο ππεξεζίεο ( ην 2011) θαη ζηελ ζπλέρεηα νη πεξηζζφηεξνη εξγάδνληαη ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα (26.069). Ο ηνκέαο απηφο είλαη πνπ ππνθέξεη πεξηζζφηεξν απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, θαζψο νη ζέζεηο εξγαζίαο ην 2011 είλαη ιηγφηεξεο θαηά ζε ζχγθξηζε κε ην 2008 (-27,5%). Απηφ απνδεηθλχεη, φηη πεξίπνπ κία ζηηο ηέζζεξηο ζέζεηο εξγαζίαο ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα δελ ππάξρεη πηα εμαηηίαο ηεο θξίζεο. ηνλ αληίπνδα, ν ηξηηνγελήο ηνκέαο έρεη πιεγεί ιηγφηεξν, θαζψο έρεη κεηψζεη ηηο ζέζεηο απαζρφιεζεο κφιηο θαηά 7%. 51

60 ΠΙΝΑΚΑ 12 : Βαζηθά κεγέζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη θαηαλνκήο ζηελ απαζρφιεζε ηεο Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. Πηγή : Ππόζθαηερ εξελίξειρ ζηο πεδίο ηηρ απαζσόληζηρ καηά κλάδο οικονομικήρ δπαζηηπιόηηηαρ και επάγγελμα , ΔΤΔΚΣ / Έπεςνερ Δπγαηικού Γςναμικού, ΔΛΣΑΣ. ( 52

61 Οη πεξηζζφηεξνη απαζρνινχκελνη ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο εξγάδνληαη ζηνλ θιάδν «Γεσξγία, δαζνθνκία, αιηεία» ( άηνκα ην 2011), «Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην. Δπηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηψλ» ( άηνκα) θαη «Μεηαπνίεζε» ( άηνκα). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε είλαη ε απαζρφιεζε ζηνπο θιάδνπο «Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία» (266 άηνκα) θαη «Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο» (109 άηνκα). Με κηα πξψηε καηηά, νη θιάδνη πνπ θαίλεηαη λα πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ θξίζε είλαη ε «Γεσξγία, δαζνθνκία, αιηεία», νη «Καηαζθεπέο» θαη ηα «Οξπρεία, ιαηνκεία». Η νηθνλνκηθή θξίζε πνπ πιήηηεη ηελ Διιάδα απφ ηα ηέιε ηνπ 2008 έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ Πεξηθέξεηαο ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαηά άηνκα. Οη θιάδνη πνπ πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν είλαη ν θιάδνο ησλ «Καηαζθεπψλ» φπνπ θαη ζεκείσζε κείσζε θαηά άηνκα, ε «Γεκφζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. Τπνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε» (-2.043άηνκα), παξά ην γεγνλφο φηη αθνξά θπξίσο εξγαζία ζηνλ δεκφζην ηνκέα, ε «Γεσξγία, δαζνθνκία, αιηεία» ( ζέζεηο εξγαζίαο), ηα «Οξπρεία, ιαηνκεία» ( ζέζεηο εξγαζίαο) θαη ν θιάδνο «Δθπαίδεπζε» (-908 άηνκα). ηνλ αληίπνδα, εκθαλίδνληαη θιάδνη φπνπ νη ζέζεηο απαζρφιεζεο απμήζεθαλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, δεδνκέλνπ φηη ε πνξεία απηή ζα δηαηεξεζεί θαη ζην κέιινλ, κπνξνχλ λα απνξξνθήζνπλ εμεηδηθεπκέλνπο αλέξγνπο. Δηδηθφηεξα, αχμεζε παξαηεξήζεθε ζηνπο απαζρνινχκελνπο ζην θιάδν «Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην - Δπηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηψλ» θαηά άηνκα, νη εξγαδφκελνη ζηνλ ηνκεά «Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο» θαηά 898 άηνκα θαη νη εξγαδφκελνη ζηνλ θιάδν «Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο» θαηά 349 άηνκα. Ο θιάδνο «Καηαζθεπέο» έραζε ηελ πεξίνδν ην 40,2% ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, αιιά παξφια απηά είλαη ηξίηνο θαηά ζεηξά κε βάζε ηηο πνζνζηηαίεο κεηψζεηο πίζσ απφ ηνλ ηνκέα «Σέρλεο, δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία» (51,5%) θαη «Γξαζηεξηφηεηεο λνηθνθπξηψλ σο εξγνδνηψλ»(-46,4%). 53

62 Ιδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεηαη ζε θιάδνπο κε ηε κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζε απηέο ηηο δχζθνιεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, δηφηη απηφ δεκηνπξγεί ζεηηθέο πξνζδνθίεο γηα ηα επφκελα ρξφληα (νη θιάδνη ζα ζπλερίζνπλ λα αλαπηχζζνληαη, νπφηε κπνξνχλ λα απαζρνιήζνπλ θαη άιινπο εξγαδφκελνπο). Οη θιάδνη «Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο αξκνδηφηεηεο» (238,1% αχμεζε), «Παξνρή λεξνχ, επεμεξγαζία ιπκάησλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ θαη δξαζηεξηφηεηεο εμπγίαλζεο» (23.8%), «Δλεκέξσζε θαη επηθνηλσλία» (24%) θαη «Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο» (15,8%). Έληνλε ζεηηθή δπλακηθή παξνπζηάδεη ν θιάδνο «Γηνηθεηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο», αιιά απηφ ίζσο νθείιεηαη ζην κηθξφ κέγεζνο ηνπ θιάδνπ ζηελ πεξηθέξεηα. Αθνινπζνχλ ζεκαληηθνί θιάδνη γηα ηελ απαζρφιεζε ζηελ πεξηθέξεηα επηδεηθλχνληαο, φκσο, πνιχ κηθξφηεξε ζεηηθή δπλακηθή. Σέηνηνη θιάδνη είλαη ην «Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην. Δπηζθεπή κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ θαη κνηνζηθιεηψλ» (2νο ζε πνζνζηφ απαζρφιεζεο), νη «Δπαγγεικαηηθέο, επηζηεκνληθέο θαη ηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο» (10νο) θαη νη «Γξαζηεξηφηεηεο ππεξεζηψλ παξνρήο θαηαιχκαηνο θαη ππεξεζηψλ εζηίαζεο» (7νο). ε αληηδηαζηνιή, αξλεηηθή έσο πνιχ αξλεηηθή δπλακηθή εληνπίδεηαη ζε ηξεηο θιάδνπ πνπ έρνπλ ζεκαληηθφ κεξίδην απαζρφιεζεο ζηελ πεξηθέξεηα. Πξφθεηηαη γηα ηνπο θιάδνπο «Καηαζθεπέο» (6νο), «Γεκφζηα δηνίθεζε θαη άκπλα. Τπνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε» (4νο) θαη «Οξπρεία, ιαηνκεία» (8νο). Ο θιάδνο «Γεσξγία, δαζνθνκία, αιηεία» πνπ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο γηα ηελ πεξηθέξεηα (1νο), έρεη κελ αξλεηηθή δπλακηθή, αιιά φρη κεγάιε. (Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΠΓΜ, 2011) 54

63 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5ν : πγθξηηηθή κειέηεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθόηεηαο ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ηφρνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο αλάκεζα ζηηο πεξηθέξεηεο ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. ε απηφ ην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη εκπεηξηθή έξεπλα κηθξήο θιίκαθαο πνπ απνζθνπεί ζηελ εμαγσγή απνηειεζκάησλ θαη ζηελ παξνπζίαζε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ. 5.1 Μεζνδνινγία Έξεπλαο Η έξεπλα ε νπνία δηεμήρζε γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε κειέηε, βνεζά ζηελ θαιχηεξε απνηχπσζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο θαη θαζηζηά εχθνια θαη ηθαλή ηελ ζχγθξηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ζηηο δχν πεξηνρέο. Κάζε επηζηεκνληθή έξεπλα απαηηεί κηα «κεζνδνινγία» λα αθνινπζήζεη έηζη ψζηε λα πξνθχςνπλ αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα. Απηή απνηειείηαη απφ δηάθνξνπο ηξφπνπο θαη κεζφδνπο παξαγσγήο θαη αλάιπζεο δεδνκέλσλ έηζη ψζηε νη δηάθνξεο ζεσξίεο λα ειεγρζνχλ πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ απνδεθηέο ή λα απνξξηθζνχλ. Δπνκέλσο ε κεζνδνινγία, ζρεηίδεηαη ηφζν κε ηελ ιεπηνκεξή έξεπλα κέζσ ηεο νπνίαο ζπιιέγνληαη ηα δεδνκέλα θαζψο θαη κε ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ απηψλ. Σα ζηνηρεία πνπ ζπιιέγνληαη θαη παξάγνπλ πνηνηηθά δεδνκέλα αλαιχνληαη θαη επεμεξγάδνληαη. Σα θξηηήξηα κε ηα νπνία επηιέρζεθαλ ηα ζεκεία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε έξεπλα, αλαθέξνληαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαζψο θαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. Δπηιέρζεθαλ γπλαίθεο πνπ εξγάδνληαη ζε πνιχ κηθξέο, κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο αιιά θαη γπλαίθεο άλεξγεο. Σν αληηθείκελν εξγαζίαο ησλ γπλαηθψλ πνπ επηιέρζεθαλ θαιχπηεη φιε ηελ ηνκεαθή ζχλζεζε απαζρφιεζεο (πξσηνγελήο, δεπηεξνγελήο, ηξηηνγελήο ηνκέαο απαζρφιεζεο). Η εκπεηξηθή έξεπλα αθνινχζεζε ηελ κέζνδν ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Ο αξηζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ επηιέρζεθαλ γηα ηελ παξνχζα έξεπλα, είλαη 500 αλά πεξηθέξεηα. ρεηηθά κε ηπρφλ δπζθνιίεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο έξεπλαο απνηέιεζε ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε απξνζπκία ησλ γπλαηθψλ λα απαληήζνπλ ζην εξσηεκαηνιφγην ιφγσ έιιεηςεο ρξφλνπ. 55

64 Ωο αλαθνξά ζηελ ελλνηνινγηθή δηαθνξά ησλ Γεπηεξνγελψλ απφ ηα Πξσηνγελή δεδνκέλα αθνινπζεί κία πεξηγξαθή απηψλ. Ωο δεπηεξεχνληα δεδνκέλα πεξηγξάθνληαη εθείλα ζηα νπνία νη πιεξνθνξίεο ζπιιέγνληαη θαη θαηαγξάθνληαη απφ θάπνηνλ άιινλ λσξίηεξα θαη γηα ζθνπνχο νη νπνίνη είλαη δηαθνξεηηθνί απφ εθείλνπο ηνπ κειεηεηή. Σα δεπηεξεχνληα δεδνκέλα παξέρνπλ ηελ βάζε γηα έλα θαιφ ηζηνξηθφ πιεξνθνξηψλ θαη παξέρνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ζεκειίσζε ησλ ζεσξηψλ απφ ηελ πξσηαξρηθή έξεπλα. ηε ζπλέρεηα, πξσηνγελή δεδνκέλα νξίδνληαη εθείλα ηα νπνία αθνξνχλ ηελ ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, γηα ηελ δηεμαγσγή απνθιεηζηηθά κηαο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο. Σα πξσηνγελή δεδνκέλα είλαη κηα άιιε πεγή πιεξνθνξηψλ ζε απηή ηελ έξεπλα Η ζπιινγή πξσηνγελψλ κπνξεί λα γίλεη κε δηάθνξεο κεζφδνπο, κία πην δηαδεδνκέλε απηήλ ηεο δεκνζθφπεζεο. Οη δεκνζθνπήζεηο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα δίλνπλ ζηνηρεία γηα ηελ ζηάζε ηελ γλψκε ηα πηζηεχσ ηελ πξνηηζέκελε θαη εθδεισζείζα ζπκπεξηθνξά, ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά θιπ. πλήζσο ζηηο κεζφδνπο θαηαγξαθήο / δεκνζθφπεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη εξσηήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα ζπιιερζνχλ νη θαηάιιειεο πιεξνθνξίεο. Οη εξσηήζεηο απηέο είλαη θαηάιιεια πξνζαξκνζκέλεο θαη απνζθνπνχλ ζηελ ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, ελψ ε θαηάξηηζε ηνπο είλαη ηέηνηα πνπ επηηξέπεη ηελ θαηαγξαθή αμηφπηζησλ δεδνκέλσλ. Μηα δεκνζθφπεζε πνπ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ ζπκπιήξσζε εξσηεκαηνινγίσλ απνηειεί κία πεγή πιεξνθφξεζεο γηα ην ζέκα ζην νπνίν γίλεηαη ε κειέηε. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο βνεζά ηνλ ζπγγξαθέα λα έρεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα ζηελ κειέηε ηνπ θαη λα θσδηθνπνηεί επθνιφηεξα ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγεη. Έλα ζσζηά δηαξζξσκέλν εξσηεκαηνιφγην, απνζθνπεί πεξηζζφηεξν ζηηο πιεξνθνξίεο νη νπνίεο απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο έξεπλαο θαη ζπληειεί απνηειεζκαηηθά ζηελ δεκηνπξγία ζπκπεξαζκάησλ θαη γεληθψλ δεδνκέλσλ. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη ην ρακειφ θφζηνο, ε αλαιπηηθή πεξηγξαθή θαη ν θαιχηεξνο έιεγρνο ηεο ξνήο ησλ πιεξνθνξηψλ. Μεηνλεθηήκαηα ηα νπνία κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ είλαη ν ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ ζπκπιήξσζε θαη νη απαληήζεηο ίζσο λα κελ είλαη πάληα αληηθεηκεληθέο. 56

65 5.2 Παξάζεζε Απνηειεζκάησλ έξεπλαο ηε ζπλέρεηα αλαιχεηαη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ απεπζχλεηαη ζηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. Σα εξσηεκαηνιφγηα απνηεινχληαη απφ 18 εξσηήζεηο φιεο θιεηζηνχ ηχπνπ. Γηα ηελ θαιχηεξε απνηχπσζε ησλ απνηειεζκάησλ επηιέρζεθε ε ζπγθξηηηθή κέζνδνο ησλ απνηειεζκάησλ ησλ δχν πεξηνρψλ. Οη απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ ζηηο εξσηήζεηο απηέο αλαθέξνληαη σο αθνινχζσο κε ηηο δηαγξακκαηηθέο απεηθνλίζεηο απηψλ γηα θάζε εξψηεζε σο εμήο : 1) Θα ζέιαηε λα γίλεηε επηρεηξεκαηίαο - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο καο είλαη ηδηαίηεξα επράξηζην φηη ην 75,00% ησλ γπλαηθψλ επηζπκνχλ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηρεηξεκαηηθά ζε αληίζεζε κε ην 25,00% πνπ είλαη αξλεηηθέο ζε απηφ ην ελδερφκελν. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 57

66 Αληηζηνίρσο ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ην 70,00% ησλ γπλαηθψλ επηζπκνχλ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηρεηξεκαηηθά ζε αληίζεζε κε ην 30,00% πνπ είλαη αξλεηηθέο ζε απηφ ην ελδερφκελν. Πνζνζηηαία κεηαβνιή 7% αλάκεζα ζηηο δχν πεξηνρέο κε ηηο γπλαίθεο ζηελ Π.Γ.Μ λα δείρλνπλ κεγαιχηεξε ζέιεζε λα γίλνπλ επηρεηξεκαηίεο απνηέιεζκα φπνπ θαη επαιεζεχεηαη απφ ηελ κειέηε επηρεηξεκαηηθφηεηαο ηνπ ΙΟΒΔ 2012 ζχκθσλα κε ηελ νπνία ππάξρεη αχμεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ γπλαηθψλ ζε πεξηνρέο φπνπ ππάξρεη απμεκέλε αλεξγία θαη γεληθφηεξα ηα άηνκα πνπ πιήγνληαη απφ ην θαηλφκελν ηεο αλεξγίαο αληηιακβάλνληαη πεξηζζφηεξν ηηο επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο. 2) Πόζν ζεκαληηθό ζεσξείηε ην λα δεκηνπξγήζεηε κηα δηθή ζαο επηρείξεζε; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν 71% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ ζεσξνχλ φηη είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ην λα έρνπλ δηθή ηνπο επηρείξεζε. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 58

67 Σν 69% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ ζεσξνχλ φηη είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ην λα έρεη θάπνηνο δηθή ηνπ επηρείξεζε. Γηαθξίλνπκε κηθξή δηαθνξά ζηα πνζνζηά ησλ πεξηνρψλ. Σα αλσηέξσ πνζνζηά δεκηνπξγίαο επηρείξεζεο απνδεηθλχεη φηη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα έρεη γίλεη έλαο λένο ηνκέαο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο γηα ηηο γπλαίθεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο θαη εληζρχεη ηελ έλλνηα ηεο «απηνδεκηνπξγίαο» ησλ ειιελίδσλ επηρεηξεκαηηψλ. (karagiannis 2003). 3) Πηζηεύεηε πσο ππάξρνπλ δηαθνξέο αλάκεζα ζε άληξεο θαη γπλαίθεο; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Δπηπξφζζεηα ζηελ εξψηεζε 3 ην 60,00% ησλ γπλαηθψλ ζηελ Π.Γ.Μ ζεσξεί φηη ππάξρνπλ πνιιέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δχν θχια. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 59

68 ηελ Π.Κ.Μ ην 63,00% ζεσξεί φηη ππάξρνπλ δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δχν θχια. Σν εχξεκα απηφ θαίλεηαη λα ζπκθσλεί κε πξνεγνχκελε κειέηε ηεο Eurostat (2002) ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε δηάζηαζε κεηαμχ ησλ πνζνζηψλ ζπκκεηνρήο ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ ζηελ απαζρφιεζε, ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη απφ ηηο πςειφηεξεο ζηελ Δπξψπε. Σν 2002 ην πνζνζηφ ησλ αλδξψλ ζηελ απαζρφιεζε αλέξρνληαλ ζην 71% έλαληη 43% ησλ γπλαηθψλ (Νίλα-Παδαξδή, 2004). Η πξνψζεζε ζπλεπψο ηεο ίζεο πξφζβαζεο θαη εμέιημεο ησλ δχν θχισλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαζίζηαηαη επηηαθηηθή αλάγθε θαζψο εμαζθαιίδεη ελ κέξεη ηε δηθαηφηεξε θαηαλνκή ηνπ πινχηνπ αιιά θαη ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ, ζπκβάιινληαο παξάιιεια ζηελ άκβιπλζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη ηεο θηψρεηαο. Η θνηλσληθή ζπλνρή είλαη κε ηε ζεηξά ηεο κνριφο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Καηά ζπλέπεηα, ε ηζφηεηα ζηελ επθαηξία γηα εξγαζία, αιιά θαη ζηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, απνθηά ηδηαίηεξν νηθνλνκηθφ, αλαπηπμηαθφ αιιά θαη θνηλσληθφ ελδηαθέξνλ. 4) Αλ λαη, πνηεο δηαθνξέο ζεσξείηε πην ζεκαληηθέο; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Με πνζνζηφ 73,00% νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ζεσξνχληαη σο ε πην ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζε άληξεο θαη γπλαίθεο, ζε ζχγθξηζε κε ηελ νξγάλσζε κεζνδηθφηεηα, ηελ πξνθαηάιεςε ζηηο γπλαίθεο θαη ηνλ ηξφπν ζθέςεο-εξγαζίαο. 60

69 - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Με πνζνζηφ 78,00% ζηελ Π.Κ.Μ. θαη 73 % ζηελ Π.Γ.Μ. νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ζεσξνχληαη σο ε πην ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζε άληξεο θαη γπλαίθεο, ζε ζχγθξηζε κε ηελ νξγάλσζε κεζνδηθφηεηα, ηελ πξνθαηάιεςε ζηηο γπλαίθεο θαη ηνλ ηξφπν ζθέςεο-εξγαζίαο. Απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο παξάγνληεο πνπ απνηεινχλ ηξνρνπέδε γηα ηελ ηζφηηκε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ γπλαηθψλ είλαη νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο θαη ηδηαίηεξα ε κεηξφηεηα θαη ηα παξαδνζηαθά ζηεξεφηππα. Αλαγθαία ζεσξείηαη ινηπφλ, ε αλαζηξνθή ηνπ δηαρσξηζκνχ ησλ επαγγεικάησλ ζε αλδξηθά θαη γπλαηθεία, ε ζηξνθή ησλ γπλαηθψλ ζε ηερληθά θαη ζχγρξνλα επαγγέικαηα κε κεγαιχηεξεο δηεμφδνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ε πξνβνιή πξνηχπσλ επηηπρεκέλσλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ, ν ζπληνληζκφο ησλ επηκέξνπο δξάζεσλ, ε επηκφξθσζε ζε ζέκαηα επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ε παξνρή θηλήηξσλ. 61

70 5) Δθόζνλ επηζπκείηε λα γίλεηε επηρεηξεκαηίαο πόζν ζαο θνβίδνπλ ηα παξαθάησ ελδερόκελα; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Η νηθνλνκηθή θξίζε πνπ δηαλχνπκε απηήλ ηελ πεξίνδν απνηειεί ηνλ κεγαιχηεξν θφβν γηα ην 80,00% ησλ γπλαηθψλ ελψ αθνινπζεί ην ελδερφκελν λα ράζνπλ ρξήκαηα, ε δπζθνιία ζηνλ ζπλδπαζκφ νηθνγέλεηαο θαη θαξηέξαο, ε πεξίπησζε λα κελ κπνξέζνπλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο επηρείξεζεο θαη ηέινο νη πξνθαηαιήςεηο πνπ ζα αληηκεησπίζνπλ ιφγσ θχινπ. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 62

71 Η νηθνλνκηθή θξίζε θαη ζηελ Π.Κ.Μ απνηειεί ηνλ κεγαιχηεξν θφβν κε πνζνζηφ 73,00% ησλ γπλαηθψλ ελψ αθνινπζεί ην ελδερφκελν λα ράζνπλ ρξήκαηα, ε δπζθνιία ζηνλ ζπλδπαζκφ νηθνγέλεηαο θαη θαξηέξαο, νη πξνθαηαιήςεηο πνπ ζα αληηκεησπίζνπλ ιφγσ θχινπ θαη ηέινο ε πεξίπησζε λα κελ κπνξέζνπλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο επηρείξεζεο. 6) Καηά ηελ γλώκε ζαο, πνην από ηα αθόινπζα ραξαθηεξηζηηθά είλαη πην ζεκαληηθά γηα ηελ επηηπρία ελόο επηρεηξεκαηία; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζεσξνχλ νη γπλαίθεο απαξαίηεηα γηα ηελ επηηπρία ελφο επηρεηξεκαηία είλαη ε δεκηνπξγηθφηεηα, ε επζηξνθία θαη ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην, ελψ κε κηθξφηεξα πνζνζηά άιια εμίζνπ ζεκαληηθά ζεσξνχληαη ε χπαξμε νξάκαηνο θαη ε ηηκηφηεηα. 63

72 - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Αληηζηνίρσο ζηελ ΠΚΜ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζεσξνχλ απαξαίηεηα γηα ηελ επηηπρία ελφο επηρεηξεκαηία είλαη ε δεκηνπξγηθφηεηα, ε επζηξνθία θαη ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην. 7) Πνηνο είλαη ν ιόγνο γηα ηνλ νπνίν ζέιεηε λα δξαζηεξηνπνηεζείηε επηρεηξεκαηηθά; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο 64

73 Σν 80,00% πηζηεχεη φηη ν θπξηφηεξνο ιφγνο γηα λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηρεηξεκαηηθά είλαη γηα λα εθαξκφζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα έρνπλ ηνλ έιεγρν ηεο δνπιεηάο ηνπο ελψ κε κηθξφηεξα πνζνζηά αθνινπζνχλ ν ιφγνο φηη ζα είλαη πην επέιηθηεο ξπζκίδνληαο ηηο ψξεο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ηνπο, ην πςειφ εηζφδεκα πνπ ζα ηνπο πξνζθέξεη ε επηρείξεζε θαη ηέινο ε θνηλσληθή θαηαμίσζε - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν 70,00% πηζηεχεη φηη ν θπξηφηεξνο ιφγνο γηα λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηρεηξεκαηηθά είλαη γηα λα εθαξκφζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα έρνπλ ηνλ έιεγρν ηεο δνπιεηάο ηνπο ελψ κε κηθξφηεξα πνζνζηά αθνινπζνχλ ν ιφγνο φηη ζα είλαη πην επέιηθηεο ξπζκίδνληαο ηηο ψξεο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ηνπο, ην πςειφ εηζφδεκα πνπ ζα ηνπο πξνζθέξεη ε επηρείξεζε θαη ηέινο ε θνηλσληθή θαηαμίσζε. 8) Πσο ζα εμαζθαιίζεηε ην θεθάιαην γηα ην λέν ζαο μεθίλεκα; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο 65

74 πνπδαίν ξφιν παίδεη ζηελ δεκηνπξγία κηαο επηρείξεζεο ην θεθάιαην, ην 74,00% ησλ γπλαηθψλ έρεη ζθνπφ λα απνθηήζεη ην θεθάιαην κέζσ επηδφηεζεο απφ ζπκκεηνρή ζε πξφγξακκα ελίζρπζεο επηρεηξήζεσλ θαη ζε πνιχ κηθξφηεξα πνζνζηά απφ ηελ νηθνγέλεηα, κε ηα δηθά ηνπο ρξήκαηα θαη απφ δαλεηνδφηεζε. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο πνπδαίν ξφιν παίδεη θαη ζηελ Π.Κ.Μ., ζηελ δεκηνπξγία κηαο επηρείξεζεο απνηειεί ην θεθάιαην, ην 65,00% ησλ γπλαηθψλ έρεη ζθνπφ λα απνθηήζεη ην θεθάιαην κέζσ επηδφηεζεο απφ ζπκκεηνρή ζε πξφγξακκα ελίζρπζεο επηρεηξήζεσλ θαη ζε πνιχ κηθξφηεξα πνζνζηά απφ δαλεηνδφηεζε, κε ηα δηθά ηνπο ρξήκαηα θαη απφ ηελ νηθνγέλεηα. πκπεξάλνπκε φηη θαη ζηηο δχν πεξηνρέο ε επηδφηεζε κέζσ πξνγξακκάησλ ελίζρπζεο απνηειεί ηνλ θχξην ηξφπν γηα ην μεθίλεκα κηαο λέαο επηρείξεζεο. Σν πςειφ πνζνζηφ αλεξγίαο πνπ θαηαγξάθνπλ θαη νη δχν πεξηθέξεηεο αιιά θαη νηθνλνκηθή θξίζε πνπ δηαλχεη ε Διιάδα έρεη σο απνηέιεζκα ηα κηθξά πνζνζηά άληιεζεο θεθαιαίνπ απφ ρξήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ πξνζσπηθφ θεθάιαην είηε απφ ην θεθάιαην ηεο νηθνγέλεηαο. Ωζηφζν ηα ρακειά εηζνδήκαηα ησλ γπλαηθψλ απνηεινχλ εκπφδην ζηελ δηαδηθαζία ηεο δαλεηνδφηεζεο. 66

75 Παξφκνηα κειέηε ησλ Show, Carter θαη Bierton (2001), ζπκθσλεί κε ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο ππνςήθηεο επηρεηξεκαηίεο έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ σο εκπφδηα, ηελ πξνεγνχκελε επηρεηξεκαηηθή ηνπο εκπεηξία, ηνπο πηζαλνχο δπζκελείο φξνπο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ηέινο, ηε δπζρέξεηα ησλ γπλαηθψλ σο πξνο ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ ή ηελ επρέξεηα πξφζβαζεο ηνπο ζε δηάθνξα δίθηπα πνπ ζπλδένληαη κε ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. 9) ε πνηόλ ηνκέα ζα ζέιαηε λα δξαζηεξηνπνηεζείηε επηρεηξεκαηηθά; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ αληηζηνηρεί ζην 64,00% ζέιεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, ελψ ην 19,00% ζηνλ πξσηνγελή θαη ην 17,00% απάληεζε ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ αληηζηνηρεί ζην 75,00% ζέιεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, ελψ ην 15,00% ζηνλ πξσηνγελή θαη ην 10,00% απάληεζε ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα. 67

76 Σν κεγάιν πνζνζηφ ηεο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα επηβεβαηψλεη ηελ κειέηε ηνλ ΙΟΒΔ(2012) πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηξηηνγελνπνίεζε ηεο απαζρφιεζεο ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη εηδηθά ζηελ Πεξηθέξεηα ηελ Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο φπνπ ην πνζνζηφ ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ηνκέα απηφ αγγίδεη ην 75%. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ε βειηίσζε ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ησλ γπλαηθψλ ηα ηειεπηαία ρξφληα απνηέιεζε θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ελίζρπζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ηφζν ζηελ απαζρφιεζε ζηνλ ηνκέα πνπ απεπζχλεηαη ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή. Μεγάιν πνζνζηφ θαη πάλσ απφ ηνλ κέζν φξν ηεο ρψξαο έρεη ε ζέιεζε ηνλ γπλαηθψλ ζηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο λα εξγαζηνχλ ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα απνηέιεζκα ησλ πνιιψλ γπλαηθείσλ ζπλεηαηξηζκψλ πνπ εδξεχνπλ ζηελ πεξηνρή ηεο Π.Κ.Μ. κε θχξην αληηθείκελν ηελ παξαγσγή γιπθψλ. 10) Μεηά από κηα απνηπρεκέλε πξνζπάζεηα, ελδέρεηαη λα ππάξμνπλ ηα παξαθάησ. Πόζν ζεκαληηθά ηα ζεσξείηε; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν 90,00% ζεσξεί φηη ην θπξηφηεξν ελδερφκελν πνπ κπνξεί λα ππάξμεη κεηά απφ κηα απνηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθή πξνζπάζεηα είλαη λα ράζνπλ ηα ρξήκαηα ηνπο, ην 70,00% ζεσξεί ηελ ζπαηάιε ρξφλνπ ζε ζρέζε κε άιιεο ππνρξεψζεηο, ην 67,00% λα ράζνπλ επθαηξίεο θαη ηέινο κε 22,00% ζεσξεί φηη ην θπξηφηεξν ελδερφκελν πνπ κπνξεί λα ππάξμεη κεηά απφ κηα απνηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθή πξνζπάζεηα είλαη ην θνηλσληθφ ζηίγκα. 68

77 - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν 80,00% ζεσξεί φηη ην θπξηφηεξν ελδερφκελν πνπ κπνξεί λα ππάξμεη κεηά απφ κηα απνηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθή πξνζπάζεηα είλαη λα ράζνπλ ηα ρξήκαηα ηνπο, ην 67,00% ζεσξεί ηελ ζπαηάιε ρξφλνπ ζε ζρέζε κε άιιεο ππνρξεψζεηο, ην 65,00% λα ράζνπλ επθαηξίεο θαη ηέινο κε 58,00% ζεσξεί φηη ην θπξηφηεξν ελδερφκελν πνπ κπνξεί λα ππάξμεη κεηά απφ κηα απνηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθή πξνζπάζεηα είλαη ην θνηλσληθφ ζηίγκα. Σα πςειά πνζνζηά ησλ γπλαηθψλ ζην ράζηκν ησλ ρξεκάησλ ηνλίδνπλ ηνλ θφβν αλάιεςεο ξίζθνπ εθ κέξνπο ησλ γπλαηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Η απνθπγή αλάιεςεο ξίζθνπ θαίλεηαη φρη κφλν ζηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά παξνπζηάδεηαη ζαλ ηάζε ζε γεληθφηεξεο γπλαηθείεο ζπκπεξηθνξέο, νηθνλνκηθνχ πεξηερνκέλνπ (Jiannakopoulos and Bernasec, 1998). Ιδηαίηεξα ζηνλ ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ, νη γπλαίθεο θαίλεηαη φηη είλαη ιηγφηεξν πξφζπκεο απφ ηνπο άλδξεο ζπλαδέιθνπο ηνπο λα εκπιαθνχλ ζε θαηαζηάζεηο κε αβέβαηα απνηειέζκαηα ελψ επηιέγνπλ ζπρλφηεξα ζηξαηεγηθέο απνθπγήο επηθίλδπλσλ θαηαζηάζεσλ θαη δίλνπλ έκθαζε ζηελ αζθάιεηα (Sexton and Bowman-Upton, 1990). Δπηιέγνπλ, αθφκα βξαδχηεξνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο ηνπο ελψ θαίλεηαη λα ζέηνπλ θαη φξηα αλάπηπμεο απηήο. (Cliff, 1998) 69

78 11) ε πνην βαζκό πηζηεύεηε όηη ηα παξαθάησ ζπκβάιινπλ ζηελ απόθαζε ζαο λα κελ δξαζηεξηνπνηεζείηε επηρεηξεκαηηθά; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ηελ ζπλδπαζηηθή εξψηεζε ζε πνηνλ βαζκφ πηζηεχεηε φηη ηα παξαθάησ ζπκβάιινπλ ζηελ απφθαζε ζαο λα κελ δξαζηεξηνπνηεζείηε επηρεηξεκαηηθά, ην 58,00% απάληεζε φηη ην ελδερφκελν λα αληηκεησπηζηεί κε πξνθαηάιεςε ιφγσ θχινπ δελ ηηο επεξεάδεη θαζφινπ ζηελ απφθαζε ηνπο λα κελ δξαζηεξηνπνηεζνχλ επηρεηξεκαηηθά, ην 29,00% ηηο επεξεάδεη ιίγν θαη ην 13,00% πνιχ. Η δπζθνιία ζηνλ ζπλδπαζκφ θαξηέξαο θαη νηθνγέλεηαο δελ επεξεάδεη θαζφινπ ην 43,00%, ελψ ην 35,00% θαη ην 22,00% επεξεάδεηαη ιίγν θαη πνιχ, αληίζηνηρα. Σν 25,00% ππνζηεξίδεη φηη ε έιιεηςε πξνζφλησλ θαη κε εμεηδίθεπζεο δελ ζπκβάιιεη ζηελ απφθαζε ηνπο, ην 33,00% απάληεζε φηη ζπκβάιιεη ιίγν θαη ην 42,00% φηη ζπκβάιιεη πνιχ. Σν 5,00% απάληεζε φηη ε έιιεηςε θεθαιαίνπ δελ ηνπο επεξεάδεη, ην 12,00% ιίγν θαη ην 83,00% φηη ηνπο επεξεάδεη πνιχ. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 70

79 ηελ Π.Κ.Μ. ην 50% ζεσξεί ζεκαληηθφ ιφγσ ηελ δπζπηζηία ιφγσ θχινπ ελψ ηα πην πςειά πνζνζηά 76 % θαη 68 % θαηαγξάθνληαη ζην απαηηνχκελν θεθάιαην θαη ζηελ έιιεηςε εμεηδίθεπζεο. πκπεξαίλεηαη φηη θαη ζηηο δχν φηαλ αληηπαξαβάιινληαη ζέκαηα ηζφηεηαο θχινπ, νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο, εμεηδίθεπζεο θαη θεθαιαίνπ νη γπλαίθεο επεξεαδφκελεο απφ ηηο δχζθνιεο νηθνλνκηθέο ζπγθπξίεο απαληνχλ ην θεθάιαην θαη ηελ εμεηδίθεπζε ε νπνία είλαη πιένλ απαξαίηεηε γηα ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ γπλαηθψλ θαη αθήλνπλ ζε πνιχ κηθξφηεξα πνζνζηά ην ζέκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε δεδνκέλνπ φηη ε γπλαίθα εξγάδεηαη πιένλ απφ αλάγθε θαη γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο. 12) Πνηα ζεσξείηε πσο είλαη ηα ζεκαληηθόηεξα πξνβιήκαηα, πξηλ ηελ έλαξμε ηεο επηρείξεζεο; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν 94,00% πηζηεχεη φηη ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πξηλ ηελ έλαξμε ηεο επηρείξεζεο είλαη ηα νηθνλνκηθά. 71

80 - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν 80,00% πηζηεχεη φηη ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πξηλ ηελ έλαξμε ηεο επηρείξεζεο είλαη ηα νηθνλνκηθά. Σν κεγάιν πνζνζηφ ζπζζσξεχεηαη ζηα νηθνλνκηθά ιφγσ ηεο νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ ηεο ρψξαο θαη αμηνζεκείσην είλαη φηη απφ ηηο δνζείζεο απαληήζεηο επηβεβαηψλεηαη φηη ε γξαθεηνθξαηία ζηε ρψξα καο είλαη έλα πνιχ ζνβαξφ δήηεκα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί άκεζα απφ ην θξάηνο έηζη ψζηε ην πεξηβάιινλ λα είλαη πην θηιηθφ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο. Η αλππαξμία εληαίαο πνιηηηθήο γχξσ απφ ηηο επηρεηξήζεηο ζηελ Διιάδα είλαη ην κεγαιχηεξν εκπφδην ην νπνίν πξέπεη λα ππεξπεδήζεη κία γπλαίθα πνπ ζέιεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί επηρεηξεκαηηθά. πλερείο θνξνινγηθέο κεηαηξνπέο θαη λένη ηξφπνη δαλεηζκνχ γηα ηηο επηρεηξήζεηο είλαη θάπνηα απφ ηα κεγάια πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ. πλεπψο, ε ζέιεζε δελ είλαη αξθεηή γηα κηα επηηπρεκέλε επαγγεικαηηθή πνξεία. Υξεηάδεηαη ε ππνζηήξημε ηνπ θξάηνπο ζε ζέκαηα γξαθεηνθξαηηθψλ θαη λνκηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ζσζηέο ππνδνκέο γηα λα θάλνπλ ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ πην επλντθφ γηα ηηο γπλαίθεο πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε άδηθε ζπάηαιε ρξφλνπ θαη ρξήκαηνο. 72

81 13) Καηά ηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο, ελδέρεηαη λα αληηκεησπίζεηε ηα παξαθάησ πξνβιήκαηα. Πόζν ζεκαληηθά είλαη γηα εζάο; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Όζν αθνξά ηελ εξψηεζε πνηα πηζηεχεηε φηη είλαη ηα πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζεηε θαηά ηελ ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο, ην 85,00% πηζηεχεη φηη είλαη ε κεησκέλε πειαηεία, ην 78,00% ε αδπλακία πξνζέγγηζεο πειαηψλ, ην 74,00% ν ιάζνο ηφπνο εγθαηάζηαζεο ηεο επηρείξεζεο, ην 65,00% ζεσξεί φηη δελ ζα αληηκεησπίζεη θαλέλα πξφβιεκα θαη ηέινο ην 35,00% πηζηεχεη φηη είλαη νη πνιιέο ψξεο εξγαζίαο. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 73

82 Όζν αθνξά ηελ εξψηεζε πνηα πηζηεχεηε φηη είλαη ηα πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζεηε θαηά ηελ ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο, ην 90,00% πηζηεχεη φηη είλαη ε κεησκέλε πειαηεία, ην 85,00% ε αδπλακία πξνζέγγηζεο πειαηψλ, ην 75,00% ν ιάζνο ηφπνο εγθαηάζηαζεο ηεο επηρείξεζεο, ην 65,00% ζεσξεί φηη δελ ζα αληηκεησπίζεη θαλέλα πξφβιεκα θαη ηέινο ην 45,00% πηζηεχεη φηη είλαη νη πνιιέο ψξεο εξγαζίαο. Ο θφβνο ησλ γπλαηθψλ ζε θάζε λέα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ην ξίζθν πνπ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζνπλ επηβεβαηψλεηαη απφ ηα πςειά πνζνζηά πνπ ζπζζσξεχνληαη ζηελ κεησκέλε πειαηεία θαζψο θαη ζηελ εχξεζε λένπ πειαηνινγίνπ. 14) Δηδηθόηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Μαθεδνλίαο : - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Όζν αθνξά ηα εηδηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο ζηελ Π.Γ.Μ. ην 70% ησλ γπλαηθψλ πηζηεχεη φηη είλαη ε Έιιεηςε Κέληξσλ ηήξημεο Γπλαηθψλ ελψ ζε κηθξφηεξα αιιά ζεκαληηθά πνζνζηά πηζηεχνπλ φηη είλαη ε Έιιεηςε πνιηηηθψλ ηζφηεηαο θαη έιιεηςε δξάζεσλ γηα ηελ ελίζρπζε ησλ γπλαηθψλ, ε Ιδηαίηεξα ρακειή εθπξνζψπεζε ζηα Κέληξα Λήςεο Απνθάζεσλ, ηα Υακειά επαγγεικαηηθά πξνζφληα γηα έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ δνπλ ζηελ πεξηθέξεηα θαη νη Γπζθνιίεο ζηελ εμηζνξξφπεζε επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο. 74

83 - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Όζν αθνξά ηα εηδηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία α ην 65% ζεσξεί πνιχ ζεκαληηθφ ηα ρακειά επαγγεικαηηθά πξνζφληα πνπ δηαζέηνπλ νη γπλαίθεο ζηελ πεξηθέξεηα ελψ ην 60% ησλ γπλαηθψλ πηζηεχεη φηη ζηελ Έιιεηςε Πνιηηηθψλ Ιζφηεηαο θαη Έιιεηςε Γξάζεσλ γηα ηελ ελίζρπζε ησλ γπλαηθψλ. Η δηαθνξνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ ζηελ εξψηεζε απηή νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε Π.Κ.Μ. εθπξνζσπείηαη θπξίσο απφ ηελ Θεζζαινλίθε θαη νη γπλαίθεο έρνπλ πην εχθνιε πξφζβαζε ζηα Κέληξα ηήξημεο Γπλαηθψλ πνπ εδξεχνπλ ζηελ ζπκπξσηεχνπζα. Οη γπλαίθεο ηεο Π.Κ.Μ βηψλνπλ θαζεκεξηλά ηελ ηξηηνγελνπνίεζε ηεο απαζρφιεζεο πνπ θπξηαξρεί έληνλα ζε φιε ηελ Πεξηθέξεηα ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ζεσξνχλ αλαγθαία πιένλ ηα επαγγεικαηηθά πξνζφληα ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Οη γπλαίθεο ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαίλεηαη λα εθπξνζσπνχλ πην έληνλα ηηο γπλαίθεο ηεο πεξηθέξεηαο δίλνληαο κεγάια πνζνζηά ζηελ Έιιεηςε ησλ Κέληξσλ Δθπξνζψπεζεο αιιά θαη ζηελ Έιιεηςε πνιηηηθψλ ηζφηεηαο θαη έιιεηςε δξάζεσλ γηα ηελ ελίζρπζε ησλ γπλαηθψλ. 75

84 15) Πνηα είλαη ε ειηθία ζαο; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν 40% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ είλαη απφ εηψλ, ην 22% είλαη εηψλ, ην 20% είλαη εηψλ, ην 14% είλαη εηψλ θαη ην 4% είλαη άλσ ησλ 56 εηψλ. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν 35% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ είλαη απφ εηψλ, ην 30% είλαη εηψλ, ην 16% είλαη εηψλ, ην 10% είλαη εηψλ θαη ην 9% είλαη άλσ ησλ 56 εηψλ. 76

85 16) Πνηα είλαη ε νηθνγελεηαθή ζαο θαηάζηαζε; - Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Σν 62% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ δελ είλαη παληξεκέλεο. - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο Σν 60% ησλ εξσηεζέλησλ γπλαηθψλ δελ είλαη παληξεκέλεο. 17) Πνην είλαη ην κνξθσηηθό ζαο επίπεδν; - Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 77