ырыбы: Қатты денелерді ң қасиеттері.

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ырыбы: Қатты денелерді ң қасиеттері."

Τελεσφόρος Μπουκουβαλαίοι
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Та қ ырыбы: Қатты денелерді қасиеттері.

2 Жоспары: 1) Кіріспе Кристалдар ж ә не аморфты денелер 2) Негізгі б ө лім: а) Кристалдар анизатропиясы. Б) Монокристалдар ж ә не поликристалдар. В) Аморф денелер 3) Қ орытынды: Кристалды қ құ рылымдарды т ү рлері.

3 Кристалдар атомдары немесе молекулалары ке істікте белгілі орын алып, реттеліп орналас қ ан қатты денелер. Аморф денелерде атомдарды д ә лме д ә л ретті орналасуы жо қ. Тек жа қ ын к ө рші атомдар белгілі бір ретпен орналсады. Біра қ кристалдар ғ а т ә н құ рылымны қ андай да бір элементіні барлы қ ба ғ ытта д ә лме д ә л қ айталануы аморф денелерде болмайды.

4 Аморфты денелерді қ асиеттері барлы қ ба ғ ыттар бойынша бірдей. Аморфты денелер изотропты. Кристалды қ асиеттері ә р т ү рлі ба ғ ыттарда т ү рліше болады. Кристалдар анизотропты. Кристалда жары қ ты таралу жылдамды ғ ы, жылу өткізгіштік коэффициенті, серпімділік модулі ж ә не бас қ а да физикалы қ қ асиеттері онда ғ ы ба ғ ыт қ а т ә уелді.

6 Аморфты денелер. Атомдарыны ретті орналасуы алыс қ ашы қ ты қ тарда да қ айталанып отыруымен сипатталатын кристалды қ денелерден аморфты денелерді айырмашылы ғ ы, м ұ нда тек жуы қ т ә ртіп қ ана орын алады. Кейбір заттар кристалл ж ә не аморфты қ т ү рде де бола алады. О ғ ан мысал кремнийді қ ос тоты ғ ы Sio 2. Б ұ л Sio 2 кристалдары д ұ рыс кристалды қ құ рылым т ү зетін кварц. Ал аморфты кварц шыныны сол элементтерден ғ ана т ұ ратын құ рылымы, я ғ ни д ә л со ғ ан жуы қ т ә птіпте бол ғ анымен б ұ л элементтерді ө зара байланысы ә р т ү рлі, оларда алыс т ә ртіп жойыл ғ ан.

8 Кристалдар анизатропиясы. Біра қ сырт қ ы пішіні д ұ рыс болып келуі кристалды реттелген құ рылысыны жал ғ ыз ғ ана, тіпті е басты салдары бола алмайды. Бастысы физикалы қ қ асиеттерді кристалда та далып алын ғ ан ба ғ ыт қ а т ә уелділігі. Е алдымен, кристалды механикалы қ беріктігіні ә р т ү рлі ба ғ ытта т ү рліше болатыны к ө зге т ү седі. Сондай а қ, графит кристалы қ абаттарын да бір ба ғ ытта о ай ажырату ғ а болады. Қ арындашпен жаз ғ ан кезде, графит қ абаттары осылай ү здіксіз ажыратылады да, оны ж ұқ а қ абаттары қ а ғ аз бетінде қ алып отырабы. Б ұ лай болу себебі графитті кристалл торыны құ рылымыны қ ат қ абаты болуына байланысты.

9 Қатты денелерді зерттеген кезде таби ғ атта оларды белгілі б ұ рыштармен орналас қ ан жазы қ беттеріні болатыны, кей жа ғ дайларда оларды д ұ рыс к ө пб ұ рыштар т ү рінде кездесетіні белгілі. М ұ ндай қ атты денелерді монокристалдар деп атайды (грек, моно - бір). К ө пшілігінде монокристалдарды м ө лшерлері ө те кішкентай, ә йтсе де оларды арасында улкендері де бар, мысалы тау хрусталыны кейбір монокристалыны ө лшемі адам бойымен те еседі.

11 Саны к ө п майда кристалдардан т ұ ратын денені поликристалл дене деп атайды. Жекелеген кристалдарды монокристалдар деп атайды.

12 Кристалдарды ішкі құ рылысын рентген с ә улелеріні к ө мегімен зерттеулер оларды ғ ы б ө лшектерді (молекулалар, атомдар ж ә не иондарды ) д ұ рыс орналасатынын к ө рсетті, я ғ ни олар кристалды қ (ке істік) тор т ү зеді. Кристалды қ торда ғ ы қ атты денені б ө лшектеріні е орны қ ты тепе те дік қ алпына с ә йкес н ү ктелері торды т ү йіндері деп аталады.

14 Ке істіктік тор. Кристалда ғ ы б ө лшектерді д ұ рыс орналасуынан кристалдарды кейбір қ асиеттеріні ба ғ ыт қ а т ә уелділігіні, я ғ ни анизатропиясы шы ғ ады.

16 Аморф денелерді қ асиеттері. Барлы қ аморф изотропты, оларды физикалы қ қ асиеттері барлы қ ба ғ ытта бірдей. Аморф денелерге шыны, к ө птеген пластмассалар, смола, канифоль, қ ант м ұ зда ғ ы (м ө лдір к ә мпит) т. б. жатады.

18 Сырттан ә сер еткенде аморф денелерде қ атты денелердегі сия қ ты серпімділік қ асиеті ж ә не с ұ йы қ та ғ ы сия қ ты а ққ ышты қ қ асиеті де бір мезгілде бай қ алады. Қ ыс қ а мерзімді ә серлерде (со ққ анда) олар қ атты денелерге ұқ сайды, ал қ атты со ққ анда кесектерге жарылады. Біра қ ұ за ғ ыра қ уа қ ыт ба қ ылау н ә тижесінде к ө з жеткізуге болады. Қ атты орында жат қ ан бір кесек смоланы ба қ ыла дар. Смола бірте бірте қ атты дене бетіне жайылады. Смоланы температурасы не ғұ рлым жо ғ ары болса, оны жайылуы да со ғұ рлым тез болады.

19 Кристалды қ құ рылымдарды т ү рлері. Кристалдарды ә р т ү рлі типтерін ж ә не т ү йіндерді кристалды қ торда орналасу м ү мкіндіктерін кристаллография зерттейді. Физикада кристалды қ құ рылымдарды геометриялы қ т ұ р ғ ыдан емес, кристалда ғ ы б ө лшектер арасында ғ ы байланыстарды т ү рлері бойынша қ арастырады. Кристалл торыны т ү йіндерінде орналас қ ан б ө лшектер арасында ә рекет ететін к ү штерді сипаты бойынша кристалды қ құ рылымдарды т ө рт т ү рге б ө леді: ионды қ, атомды қ, молекулалы қ ж ә не металды қ.

21 Тор т ү йіндерінде бейтарап атомдарды болуымен сипатталатын құ рылым, атомды қ кристалды қ құ рылым деп аталады. Олар коваленттік байланыс қ ан. Коваленттік байланыс деп іргелес орналас қ ан екі атомны ө зара екі валенттік электрондар алмасуы кезінде туатын тартылыс к ү шіні салдарынан пайда болатын байланысты атайды.

26 Деформациялан ғ ан қ атты денедегі ішкі к ү штерді ә рекетін сипаттайтын шама механикалы қ кернеу деп аталады. Механикалы қ кернеу деформациялан ғ ан дене қ имасыны бірлік ауданына ә рекет еттетін ішкі к ү шімен ө лшенеді: F σ = _ S

27 Гук за ы. Серпімділік модулі. Серпімділік деформациялар мен материалда ғ ы ішкі к ү штерді арасында ғ ы байланысты т ұғ ыш та ғ айында ғ ан а ғ ылшын ғ алымы Р. Гук. Гук за ыны т ұ жырымдамасы мынадай: серпімді деформациялан ғ ан денедегі механикалы қ кернеу осы денені салыстырмалы деформациясына тура пропорционал, я ғ ни σ = Rε.

28 Ĺ Серпімділік модуліні SI ж ү йесіні ө лшем бірлігі 1 Па (Паскаль). Мысал ретінде, Гук за ын созылу (сы ғ ылу) деформациясына қ олданып к ө рейік. Осы кезде формула мына турде жазылады: σ к = Еε немесе Ĺ σ к = Еε

Σχετικά έγγραφα

Каналдағы судың өтімін анықтау

Каналдағы судың өтімін анықтау Жоспары Кіріспе Негізгі бөлім 1.Каналдар және оны ң түрлері 2. Каналдардағы су өтімін анықтау Қорытынды Кіріспе Мелиорация (лат. melioratio жақсарту) жерді жақсартуға бағытталған