Initiation au grec ancien

Transcript

1 Initiation au grec ancien Fiches en support du cours de M. SANCHI Alphabet. Prononciation. Ponctuation. Chiffres, 1 Les noms propres, 2-3 Article. Première déclinaison. Présent actif, 4 Première déclinaison : liste de noms, phrases d application (f. manuscrites), 5-6 Deuxième déclinaison. Présent «moyen» et passif. Phrases d application, 7 Verbes «moyens», 7 bis Deuxième déclinaison : liste de noms (f. manuscrite), 8 Troisième déclinaison. Phrases d application, 9 Troisième déclinaison : liste de noms, 10 Imparfait. Verbes «contractes», 11 Conjugaison régulière : actif (photocopie d A. Ragon, A. Dain), 12 Conjugaison irrégulière : rapport entre thème verbal et racine, 12 bis Futur. Aoriste. Phrases d application, Parfait et plus-que-parfait. Phrases d application, Conjugaison «athématique». Phrases d application, Vingt verbes fondamentaux (fiche incomplète, à remplir), 20 Propositions. Compléments, 20 bis Version, 21

2 Alphabet et système d écriture du grec ancien 1. Ordre alphabétique grec, lettres majuscules et minuscules, chiffres Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω α β/ϐ γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ/ς τ υ φ χ ψ ω [α = 1] ϛ [ι = 10] ϟ [ρ = 100] ϡ 2. Système des consonnes, des voyelles et des diphtongues sonores sourdes aspirées avec une nasale Consonnes labiales β π φ μβ μπ μφ Consonnes dentales δ τ θ νδ ντ νθ Consonnes vélaires γ κ χ γγ γκ γχ Cons. «liquides» spirante sourde doubles λ, ρ σ ξ, ψ, ζ Voyelles brèves longues α ε ι ο υ ᾱ η ῑ ω ῡ Diphtongues à élément bref αι ει οι υι αυ, ευ, ου à élément long ᾳ ῃ ῳ ηυ ωυ 3. Accents, esprits, ponctuation esprit doux esprit rude Ἀ ἀ Αὐ αὐ Ἁ ἁ Αὑ αὑ Ῥ ῥ accents aigu, grave, circonflexe et combinaisons diverses ά ὰ ᾶ αύ αὺ αῦ Ἄ ἄ Ἆ ἆ ᾎ ᾇ virgule : ou ; interrogation point apostrophe α, α α; α. μ 4. Noms communs au singulier et au pluriel ὁ λόγος, οἱ λόγοι ὁ ποιητής, οἱ ποιηταί ὁ νεανίας, οἱ νεανίαι ἡ δίκη, αἱ δίκαι ἡ ἀγορά, αἱ ἀγοραί ὁ ῥήτωρ, οἱ ῥήτορες ὁ ἔρως, οἱ ἔρωτες ὁ πατήρ, οἱ πατέρες ἡ πόλις, αἱ πόλεις τὸ ἔργον, τὰ ἔργα τὸ σῶμα, τὰ σώματα τὸ ἔθνος, τὰ ἔθνη

3 Τὰ Ἑλληνικὰ ὀνόματα Α. Οἱ θεοὶ καὶ αἱ θεαί Ζεύς, Ἥρα, Ἀπόλλων (Φοῖϐος), Ἀθηνᾶ (Παλλάς), Ἄρης, Ἀφροδίτη (Κυπρίς), Ποσειδῶν, Ἑστία, Δημήτηρ, Ἑρμῆς, Διόνυσος (Βακχός), Ἄρτεμις, Ἥφαιστος, Ἅιδης (ᾍδης), Περσεφόνη, Λητώ, Κρόνος, Ῥέα, Γῆ (Γαῖα), Ἔρως, Οὐρανός, ἡ Τύχη (ἡ Μοῖρα), Πάν, Ἀσκληπιός, Ὑγίεια, αἱ Μοῦσαι, αἱ Χάριτες, αἱ Μοῖραι, ἡ Ἀνάγκη... Β. Ἥρωες, νύμφαι, γίγαντες ἡμίθεοι καὶ μυθικοὶ βασιλεῖς Ἡρακλῆς, Χάρων, Κέρϐερος, αἱ Ἀμαζόνες, Ἰάσων, Μήδεια, Θησεύς, Ἀριάδνη, Περσεύς, Ἀνδρομέδα, Μέδουσα (Γοργώ, αἱ Γοργόνες), Ἀχιλλεύς, Πάτροκλος, Ἀγαμέμνων, Μενέλεως (-έλαος), Ἑλένη, Πάρις, Ὀδυσσεύς, Πηνελόπεια, Πολύφημος, Χάρυϐδις καὶ Σκύλλα, Νέστωρ, Ἕκτωρ, Ἀνδρομάχη, Ἀστυάναξ, Αἴας, Καλυψώ, Κίρκη, Κροῖσος, Μίδας... Γ. Γεωγραφικά ἡ Ἑλλάς, ἡ θάλασσα καὶ αἱ νῆσοι, τὰ ὄρη ἡ Εὐρώπη καὶ ἡ Ἀσία, ὁ Αἰγαῖος πόντος, ἡ Πελοπόννησος καὶ ἡ Λακεδαιμόνη (Σπάρτη), ἡ Ὀλυμπία, ἡ Ἀττική, αἱ Ἀθῆναι, ὁ Μαραθών, ὁ Παρνασός, αἱ Θῆϐαι, οἱ Δελφοί, ἠ Θεσσαλία καὶ ὁ Ὄλυμπος, ἡ Μακεδονία, ἡ Θρᾴκη, ἡ Κρήτη, ἡ Ἰωνία, ἡ Κύπρος, ἠ Λέσϐος, ἡ Σάμος, ἡ Χίος, ἡ Δῆλος, ἡ Νάξος, ἡ Μῆλος, ἡ Ῥόδος, ἡ Κῶς, ἡ Ἰταλία, ἡ Σικελία καὶ ἡ Μεγάλη Ἑλλάς, αἱ Συράκουσαι, ἡ Μεσοποταμία, ἡ Συρία, ὁ Λίϐανος, ἡ Λιϐύη καὶ ἡ Αἴγυπτος. Δ. Τὰ ἔθνη καὶ οἱ πολῖται οἱ Ἄραϐες (Ἄραψ), οἱ Αἰθίοπες, οἱ Αἰγύπτιοι, οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ Μῆδοι, οἱ Ἀχαιοὶ καὶ οἱ Τρῶες, οἱ Ἕλληνες, οἱ Ἴωνες, οἱ Αἰολεῖς καὶ οἱ Δωριεῖς, οἱ Φοίνικες, οἱ Μακεδόνες, οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ Λακεδαίμονες...

4 Ε. Ἀξιόλογοι ἄνδρες καὶ γυναῖκες τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Μακεδονίας οἱ ποιηταί Ὅμηρος, Ἡσίοδος, Αἴσωπος, Σαπφώ, Ἀλκαῖος, Ἀρχίλοχος, Πίνδαρος, Ἀνακρέων, Κόριννα, Αἴσχυλος, Σοφοκλῆς, Εὐριπίδης, Ἀριστοφάνης, Θεόκριτος, Καλλίμαχος, Μένανδρος, Ἀπολλώνιος ὁ Ῥόδιος... οἱ φιλόσοφοι Θάλης, Πυθαγόρας, Ἐμπεδοκλῆς, Ἡράκλειτος, Ἀναξαγόρας, Σωκράτης, Γοργίας, Πλάτων, Διογένης, Ἱπποκράτης, Ἀριστοτέλης, Θεόφραστος, Ζήνων, Ἐπίκουρος, Ἐπίκτητος, Πλωτῖνος... οἱ ἡγεμόνες Σόλων, Μιλτιάδης, Λεωνίδας, Θεμιστοκλῆς, Ξέρξης, Δαρείος, Πεισίστρατος, Περικλῆς, Ἀλκιϐιάδης, Κλέων, οἱ Τριάκοντα Τύραννοι, Θρασύϐουλος, Φίλιππος, Ἀλέξανδρος, Πτολεμαῖος, Κλεοπάτρα... οἱ συγγραφεῖς (ἱστορικοὶ ἢ ῥήτορες) Ἡρόδοτος, Θουκυδίδης, Ξενοφῶν, Λυσίας, Δημοσθένης, Αἰσχίνης, Ἰσοκράτης, Πολύϐιος, Στράϐων, Πλούταρχος, Λουκιανός, Λιϐάνιος... Ζ. Οἱ Ῥομαῖοι καὶ οἱ Χριστιανοί (ἡ Ἐκκλησία) Ῥωμύλος καὶ Ῥῶμος, Κάτων, Σκιπίων, οἱ Γράκχοι, Πομπήϊος, Καῖσαρ, Κικέρων, Οὐεργίλιος, Αὔγουστος (ὁ Σεϐαστός), Νέρων, Ἰησοῦς (ὁ Χριστός), Μαρία, Ἰωάννης, Πέτρος, Παῦλος, Κωνσταντῖνος, Ἰουλιανός, Θεοδόσιος, Ἰουστινιανός.

5 Initiation à la grammaire grecque 1. Les trois articles et leur déclinaison singulier duel pluriel Nom. ὁ ἡ τό οἱ αἱ τά τώ Acc. τόν τήν τό τούς τάς τά Gén. τοῦ τῆς τοῦ τῶν τοῖν Dat. τῷ τῇ τῷ τοῖς ταῖς τοῖς 2. La première déclinaison (ou déclinaison en : α / ᾱ / η) singulier pluriel sing. fém.(α/ᾱ ou α/η) sing. masc. (η ou α/ᾱ) N. ἀρετή ἀρεταί σοφία θάλασσα πολίτης νεανίας V. ἀρετή ἀρεταί σοφία θάλασσα πολῖτα νεανία A. ἀρετήν ἀρετάς σοφίαν θάλασσαν πολίτην νεανίαν G. ἀρετῆς ἀρετῶν σοφίας θαλάσσης πολίτου νεανίου D. ἀρετῇ ἀρεταῖς σοφίᾳ θαλάσσῃ πολίτῃ νεανίᾳ 3. Le présent indicatif actif des deux conjugaisons fondamentales Conjugaison à voyelle «thématique» (ε/ο) Conj. athématique (sans voyelle) λέγω (λέγ-ō) εἰμί (ἐσ-μί) λέγεις (λέγ-ε-ες) εἶ (ἐσ-σί) λέγει (λέγ-ε-ε) ἐστί(ν) λέγομεν λέγετε ἐσμέν ἐστέ λέγουσι(ν) (λέγ-ο-ντι) εἰσί(ν) (ἐσ-ντί)

6

7

8 Grec : la deuxième déclinaison Masculin ou féminin Neutre singulier pluriel singulier pluriel Ν. ὁ λύκος οἱ λύκοι τὸ δῶρον τὰ δῶρα V. ὦ λύκε ὦ λύκοι ὦ δῶρον ὦ δῶρα Α. τὸν λύκον τοὺς λύκους τὸ δῶρον τὰ δῶρα G. τοῦ λύκου τῶν λύκων τοῦ δώρου τῶν δώρων D. τῷ λύκῳ τοῖς λύκοις τῷ δώρῳ τοῖς δώροις Adjectifs : λευκός, λευκή, λευκόν μικρός, μικρά, μικρόν ἀθάνατος, -ον Νoms et adjectifs «contractes» de la I et II déclinaison : Ἀθηνᾶ συκῆ νοῦς (νοῦν) ὀστοῦν (ὀστᾶ) χρυσοῦς, χρυσῆ, -οῦν Τὸ πρόσωπον πρῶτον τῷ ἱατρῷ τὴν νόσον ἀποφαίνει. Ὁ οἶνος ποτὸν καὶ φάρμακον τοῖς ανθρώποις. Τὰ ἄστρα ἐν οὐρανῷ καταλάμπει. Ὡς τὰ φύλλα αἱ τοῦ βίου ἡμέραι πίπτουσιν. Τὸν χρόνον τῶν νόσων φάρμακον ὀνομάζομεν. Ὁ Ἡρόδοτος τὴν Αἴγυπτον Νείλου δῶρον λέγει. Οἱ νεανίαι καὶ αἱ παρθένοι δῶρα φέρουσι εἰς τὸ τῆς θεᾶς ἱερόν. Ἐπὶ τῶν δένδρων ὀρνίθια ἡδέως ᾄδει καὶ τοὺς ὁδοιπόρους τέρπει. Présent indicatif «moyen» ou passif, impératif et infinitif Prés. moyen/passif Impér. prés. actif Imp. verbe être λύομαι λῦε, λύετε ἴσθι, ἔστε λύει (λύῃ < λύ-ε-σαι) Impér. prés. moyen/passif λύεται λύου, λύεσθε λυόμεθα Infinitif présent : λύεσθε actif moyen/passif du verbe être λύονται (λύ-ε-εν >) λύειν λύεσθαι εἶναι (ἐσ-ναι) Οἱ Θηβαῖοι παρὰ τῷ ποταμῷ στρατοπεδεύονται. Οἱ πόνοι τῶν γεωργῶν ὑπὸ τῶν ἀνεμῶν φθείρονται. Τὰ ἄκρα ταῖς πνοαῖς τῶν ἀνέμων βάλλονται. Μὴ κρίνε ἀδίκως τὰ τῶν πολιτῶν ἔργα. Μὴ ἐκ τῶν λόγων τὰ ἔργα κρίνετε, ἀλλὰ τοὺς λόγους ἐκ τῶν ἔργων. Φαρμάκοις μὲν τὴν νόσον παύομεν, ζημίαις δὲ τὴν ἀδικίαν. Πλοῦτος ἄνευ νοῦ ὥσπερ ἵππος ἄνευ χαλινοῦ ἐστιν. Ὀδυσσεὺς τῇ Ἀθηνᾶς εὐνοίᾳ τὰς συμφορὰς ἀποφεύγει.

9 Le verbe grec : le «moyen-passif» On considère en grec : - deux «voix» ou séries de désinences, actives ou moyennes Les désinences moyennes servent aussi pour le passif, sauf aux temps futur et aoriste, dont les désinences du passif empruntent en réalité à des formes actives. - trois «diathèses» ou sens du verbe (actif, moyen ou passif) La diathèse uniquement moyenne caractérise certains verbes dits «déponents» (voir ci-après) ; normalement, la forme moyenne d un verbe sert à produire des verbes intransitifs en face d un actif transitif ou «factitif» («faire faire» qqch) ou à souligner qu une action transitive est accomplie dans l intérêt du sujet, acception proche de certains usages pronominaux français («Marc se prépare son repas» : «se» = «pour lui»). Enfin, quelques verbes ont des sens distincts entre l actif et le moyen. I. Verbes comportant un changement de sens lorsqu ils sont conjugués au moyen φαίνω (montrer) > φαίνομαι (paraître) ἄρχω (commander) > ἄρχομαι (commencer) πείθω (persuader) > πείθομαι (obéir) αἱρέω (prendre) > αἱρέομαι (préférer, choisir) ἀμύνω (repousser) > ἀμύνομαι (se défendre/se venger) ὄλλυμι (faire périr, ruiner) > ὄλλυμαι (périr, aller en ruine) φύω (engendrer) > φύομαι (naître) πορεύω (conduire) > πορεύομαι (traverser) πορίζω (fournir/acquérir) > πορίζομαι (se procurer/inventer) αἰσχύνω (déshonorer) > αἰσχύνομαι (avoir honte) φοϐέω (effrayer) > φοϐέομαι (craindre) φυλάττω (garder) > φυλάττομαι (prendre garde à) δέω² (manquer, falloir) > δέομαι (demander, prier) γεύω (faire goûter) > γεύομαι (goûter) παύω (faire cesser) > παύομαι (cesser, s interrompre) II. Verbes usuels uniquement ou très majoritairement moyens γίγνομαι βούλομαι δύναμαι ἔρχομαι ἐργάζομαι ἡγέομαι ἕπομαι εὔχομαι αἰδέομαι μάχομαι θεάομαι μιμέομαι ἀπεχθάνομαι ἐναντιόομαι βιάζομαι διανοέομαι ἐνθυμέομαι ἀφικνέομαι οἴχομαι κάθημαι πυνθάνομαι δέχομαι ἀρνέομαι ἄγαμαι ἔραμαι ἐπιμελέομαι αἰσθάνομαι ἥδομαι πέτομαι μαίνομαι κτάομαι ὑπισχνέομαι κεῖμαι ἐπίσταμαι ἁλίσκομαι αἰτιάομαι μήδομαι ἀκέομαι ἰάομαι ὠνέομαι ἀγονίζομαι ἄχθομαι μείρομαι ἀσπάζομαι τεκμαίρομαι λογίζομαι ἀκροάομαι λυμαίνομαι ὀδύρομαι ὀλοφύρομαι

10

11 Grec : la troisième déclinaison Le nominatif masc. et fém. se termine en -ς -ψ -ξ ou comporte l allongement de la dernière voyelle A. Thèmes en consonne (acc. sing. masc./fém. en -α) masculin / féminin neutre N. ὁ ῥήτωρ οἱ ῥήτορες τὸ νέκταρ τὰ νέκταρα V. ὦ ῥῆτορ ὦ ῥήτορες ὦ νέκταρ ὦ νέκταρα A. τὸν ῥήτορα τοὺς ῤήτορας τὸ νέκταρ τὰ νέκταρα G. τοῦ ῥήτορος τῶν ῥητόρων τοῦ νέκταρος τῶν νεκτάρων D. τῷ ῥήτορι τοῖς ῥήτορσι(ν) τῷ νέκταρι τοῖς νέκταρσι(ν) Formes particulières à remarquer : ὁ ἀνήρ (ὦ ἄνερ, τὸν ἄνδρα, τοῖς ἀνδράσι), ὁ πατήρ (τὸν πατέρα, τοῦ πατρός), ἡ μήτηρ (τὴν μητέρα...) τὸ μέλος (τοῦ μέλους, τῷ μέλει, τὰ μέλη, τοῖς μέλεσι), τὸ σῶμα (τοῦ σώματος), τὸ ὕδωρ (ὕδατ-) Β. Τhèmes en voyelle (acc. sing. masc./fém. en -ν) noms (masculin/féminin) adjectifs : masculin neutre sing./plur. N. ἡ πόλις αἱ πόλεις ἡδύς ἡδεῖς ἡδύ ἡδέα V. ὦ πόλι ὦ πόλεις ἡδύ ἡδεῖς A. τὴν πόλιν τὰς πόλεις ἡδύν ἡδεῖς féminin (I re décl.) G. τῆς πόλεως τῶν πόλεων ἡδέος ἡδέων ἡδεῖα ἡδεῖαι D. τῇ πόλει ταῖς πόλεσι(ν) ἡδεῖ ἡδέσι(ν) Formes particulières à remarquer : ὁ ἰχθύς (ὦ ἰχθῦ, τὸν ἰχθῦν, τοῦ ἰχθύος, οἱ ἰχθύες, τοὺς ἰχθῦς), ὁ βασιλεύς (ὦ βασιλεῦ, τὸν βασιλέα, τοὺς βασιλέας, τοῖς βασιλεῦσι), ἡ πειθώ (τὴν πειθώ, τῆς πειθοῦς) ὁ/ἡ ἀληθής, τὸ ἀληθές (τὸν ἀληθῆ, τοῦ ἀληθοῦς, οἱ/αἱ ἀληθεῖς), ὁ/ἡ εὐδαίμων / τὸ εὔδαιμον πᾶς (παντὸς, πάντες, πᾶσι), πᾶσα (πᾶσαν, πάσης), πᾶν (πάντα), μέλας, μέλαινα, μέλαν (μέλανος) πολύς (πολύν, πολλοῦ, πολλοί), πολλή, πολύ (πολλά), μέγας (μεγάλε, μέγαν, μεγάλου), μεγάλη, μέγαν Αἱ γλαῦκες καὶ οἱ γῦπες τοὺς ὄνυχας ἱσχυροὺς ἔχουσιν. Ὁ κόλαξ οὕτω διαφέρει τοῦ κόρακος, ὅτι ὁ μὲν τοὺς ζῶντας, ὁ δὲ τοὺς νεκροὺς ἐσθίει. Οἱ κήρυκες ἀγγέλλουσι σάλπιγξι τὴν τῶν πολιτῶν συναγωγήν. Τὰς ἔριδας τῶν δυνατῶν πολλάκις τίνουσιν οἱ πένητες. Τοὺς μωροὺς κεναὶ ἐλπίδες βόσκουσιν. Τῶν ῥημάτων τοῦ διδασκάλου, ὦ παῖ, ἐπιμέλου. Οἱ νόμοι τοὺς πολίτας πείθεσθαι τοῖς ἄρχουσι κελεύουσιν. Ὁ μὲν χρυσὸς ἐν πυρί, ὁ δὲ φίλος ἐν κινδύνῳ βασανίζεται. Νυκτὸς διὰ τῶν ἀστέρων ὥρας διαγιγνόσκομεν. Οὐκ ἔστι λέουσι καὶ ἀνδράσι ὄρκια πιστά. Ποσείδων ἀπέτρεπε τῶν Σειρήνων τοὺς ναύτας. Ἐν Ἀθήναις οἱ ῥήτορες τοῦ δήμου ἡγεμόνες ἦσαν. Οὐ μόνον ἐκ πληγῆς ξίφους, ἀλλὰ καὶ διὰ κακῆς γλώσσης ἄλγη πάσχομεν. Οἱ σοφοὶ οὐ ἐκ τοῦ γένους, ἀλλ ἐκ τοῦ ἤθους τοὺς ἀνθρώπους κρίνουσιν.

12 ἄνθραξ, -κος θώραξ, -κος κῆρυξ γλαύξ κόλαξ κόραξ νεότης, -τος γλυκύτης ταχυτής ἐσθής χάρις γέλως φῶς πένης, -ητος (adj.) participe parfait actif : λελυκώς, -κυῖα, -κός ἐλέφας, -αντος (ἐλεφᾶσι) ἀνδριάς γίγας participe présent actif : participe aoriste actif : participe aoriste passif : Τhèmes en consonne de la III déclinaison a) thèmes en vélaire ou labiale : nom. sing. -ξ, -ψ πίναξ πτέρυξ φύλαξ σάλπιγξ ἀλώπηξ, -εκος σύριγξ σφήξ φόρμιγξ αἴξ, -γός ὄνυξ, -χος φλόξ γύψ, -πός b) thèmes en dentale : nom. ς ou «zéro» (neutres) πλάνης φροντίς οὖς, ὠτός ἔρις νύξ, νυκτός παῖς λαμπάς, -δος πούς, ποδός ἀσπίς ὄρνις, -θος ἐλπίς ἅρμα, -ματος πατρίς μάθημα πυραμίς πρᾶγμα c) thèmes en nasale plus dentale (-ντ-) γέρων, -οντος δράκων (γέρουσι) ὀδούς, -οντος λέων (ὀδοῦσι) θεράπων χαρίεις, -ίεσσα, - ἄρχων ίεν λύων, λύουσα, λῦον λύσας, λύσασα, λῦσαν λυθείς, λυθεῖσα, λυθέν λαῖλαψ κώνοψ φλέψ, -βός ἁμάρτημα ῥῆμα ὄνομα σῶμα φωνήεις, -ήεσσα, - ῆεν d) thèmes en liquide et nasale : désinence «zéro» et allongement de la dernière voyelle ἅλς, ἀλός πῦρ, πυρός ἀήρ, -έρος αἰθήρ ἀστήρ θήρ, -ηρός κρατήρ χαρακτήρ σωτήρ φώρ χείρ γαστήρ, γαστρός πατήρ μήτηρ θυγάτηρ ἀνήρ, ἀνδρός ἔαρ, ἔαρος νέκταρ ἧπαρ, -ατος φρέαρ σκώρ, σκατός ὕδωρ ὄναρ, ὀνείρατος ἀγών, -ῶνος λειμών χιτών χειμών δαίμων, -ονος ἀηδών ἀλεκτρυών ἡγεμών Σειρήν, -ῆνος Ἕλλην λιμήν ποιμήν, -ένος αὐχήν ἀκτίς, -ῖνος δελφίς ῥίς Σαλαμίς ἄφρων, -ον εὐδαίμων μνήμων σώφρων e) thèmes en sibilante : le -σ- reste au nominatif, s efface ailleurs ἄλγος, ἄλσος, ἄνθος, ἄχθος, βάθος, βάρος, γένος, δάσος, ἔθνος, εἶδος, ἔτος, εὖρος, θάλπος, θέρος, θράσος, ἴχνος, κάλλος, κέρδος, κῆτος, κράτος, κρύος, μέγεθος, μέλος, μίσος, ξίφος, ὄρος, πάθος, πάχος, πλάτος, πλῆθος, ῥάκος, ῥῖγος, τάχος, τεῖχος, τεῦχος, ὕψος, ψεῦδος, ψῦχος γῆρας, Δημοσθένης, Σωκράτης, τριήρης, ἀληθής, -ές, σαφής, ἀμαθής, ἀσεβής, ἀσφαλής, ὑγιής, ψευδής

13 Grec : l imparfait et les verbes contractes L imparfait (n existe en grec qu au mode indicatif) actif moyen verbe être ἔλυον ἐλύομεν ἐλυόμην ἐλυόμεθα ἦν (ἦ) ἦμεν ἔλυες ἐλύετε ἐλύου (-εσο) ἐλύεσθε ἦσθα ἦτε ἔλυε ἔλυον ἐλύετο ἐλύοντο ἦν ἦσαν Nota bene. Dans les verbes composés, la voyelle initiale ἐ- ou «augment» s intercale entre le préfixe et le verbe (parfois avec l élision d une voyelle ou le rétablissement d une consonne) : περιφέρω > περιέφερον, καταλύω > κατέλυον, συλλέγω > συνέλεγον. Augment initial des verbes commençant par une voyelle ou par ῥ augments réguliers (manger, conduire, nommer, comparer, déshonorer, plaindre, prier, accroître) ε > η (ἐσθίω > ἤσθιον) α > η (ἄγω > ἦγον) ο > ω (ὀνομάζω > ὠνόμαζον) ει > ῃ (εἰκάζω > ᾔκαζον) αι > ῃ (αἰσχύνω > ᾔσχυνον) οι > ῳ (οἰκτίζω > ᾤκτιζον) ευ > ηυ (εὔχομαι > ηὐχόμην) αυ > ηυ (αὐξάνω > ηὔξανον) augments invisibles (supplier, violenter, blesser) ι > ῑ (ἰκετεύω > ἰκέτευον) υ > ῡ (ὑβρίζω, ὕβριζον) ου = ου (οὐτάζω > οὔταζον) augments irréguliers (avoir, suivre, travailler, jeter) ε > ει (ἔχω > εἴχον, ἕπομαι > εἱπόμην, ἐργάζομαι > εἰργαζόμην) ῥ > ἐρρ (ῥίπτω > ἔρριπτον) Verbes contractes (le thème présente une voyelle α, ε, ο avant la voyelle thématique) : a) présent actif et moyen/passif et imparfait actif de τιμάω, honorer (αε > α, αο > ω) (τιμάω) τιμῶ (ἐτίμαον) ἐτίμων (τιμάομαι) τιμῶμαι (τιμάεις) τιμᾷς (ἐτίμαες) ἐτίμας (τιμάει) τιμᾷ (τιμάει) τιμᾷ (ἐτίμαε) ἐτίμα (τιμάεται) τιμᾶται (τιμάομεν) τιμῶμεν (ἐτιμάομεν) ἐτιμῶμεν (τιμαόμεθα) τιμώμεθα (τιμάετε) τιμᾶτε (ἐτιμάετε) ἐτιμᾶτε (τιμάεσθε) τιμᾶσθε (τιμάουσι) τιμῶσι (ἐτίμαον) ἐτίμων (τιμάονται) τιμῶνται b) autres formes : infinitif présent actif et moyen/pass., impératif (τιμάεεν) τιμᾶν, (τιμάεσθαι) τιμᾶσθαι, (τίμαε) τίμα, (τιμάετε) τιμᾶτε, (τιμάου) τιμῶ c) formes à remarquer des verbes φιλέω, aimer, et δηλόω, montrer (εε > ει, εο/οε > ου) (φιλέω) φιλῶ, (φιλέομεν) φιλοῦμεν, (φιλέετε) φιλεῖτε, (φιλέομαι) φιλοῦμαι, (ἐφίλεον) ἐφίλουν, (ἐφίλεες) ἐφίλεις, (φιλέεεν) φιλεῖν, (φιλεεσθαι) φιλεῖσθαι, (φίλεε) φίλει... (δηλόω) δηλῶ, (δηλόει) δηλοῖ, (δηλόομεν) δηλοῦμεν, (δηλόετε) δηλοῦτε, (δήλοε) δήλου, (δηλόομαι) δηλοῦμαι, (δηλόει) δηλοῖ, (δηλόεται) δηλοῦται, (ἐδήλοες) ἐδήλους... Ἐφέρομεν τοῖς φίλοις τὰ τοῦ ἀδελφοῦ βιβλία. Οἱ παλαιοὶ σοφοὶ τὴν σοφίαν τῶν θεῶν δῶρον ἐνόμιζον. Αἱ παρθένοι ἐν κανοῖς τοὺς καρποὺς τῆς Ἀττικῆς, συκᾶς καὶ ἐλαίας, Ἀθηνᾷ προσέφερον. Οἱ Ῥωμαῖοι τοὺς ῥήτορας μᾶλλον ἢ τοὺς ποιητὰς ἐτίμων. Ἀεὶ τὰ ἀγαθὰ πόνῳ κτώμεθα. Καὶ ὑψηλὰ δένδρα πνοαῖς ἀνέμου ἐκριζοῦται. Καὶ οἱ Ἕλληνες ὕπνον ἰατρὸν νόσου ἐκάλουν. Σὺ μὲν ἠγορῶ ταῖς ξέναις, ἐγὼ δὲ ἐν οἴκῳ διῃτώμην.

14

15 Les verbes grecs : thème du présent et racine verbale 1. Thème = racine ἄγω, conduire, γράφω, écrire, νέμω, distribuer, φέρω, porter, τρίβω, consumer 2. Variations habituelles de la voyelle radicale μένω, rester (μεν-/μον-), πέμπω, envoyer (πεμπ-/πομπ-), τρέπω, se tourner (τρεπ-/τροπ-/τραπ-) λείπω, laisser (λειπ-/λοιπ-/λιπ-), πείθω, persuader (πειθ-/ποιθ-/πιθ-), φεύγω, fuir (φευγ-/φυγ-) 3. Première consonne redoublée μίμνω, s arrêter (μεν-/μν-), πίπτω, tomber (πετ-/πτ-), γίγνομαι, être etc. (γεν-/γον-/γν-) 4. Ajustements phonétiques ἔχω, avoir (ἐχ-/ἑκ-/σχ-), ἕπομαι, suivre (ἑπ-/σπ-), πνέω, souffler (πνευ-), πλέω, naviguer (πλευ-), ῥέω, s écouler (ῥευ-), γεύω, faire goûter (γευσ-) 5. Transformations dues au suffixe -y- τύπτω, taper (τυπ-), κόπτω, couper (κοπ-), κλέπτω, voler (κλεπ-) φυλάττω, protéger (φυλακ-), ταράττω, troubler (ταραχ-), κηρύττω, annoncer (κηρυκ-) πράττω, faire (πραγ-), τάττω, disposer (ταγ-), ἁρπάζω, enlever (ἁρπαγ-) πλάσσω, façonner (πλαθ-), λίσσομαι, supplier (λιτ-), ἐλπίζω, espérer (ἐλπιδ-) βάλλω, frapper (βαλ-/βλη-), στέλλω, envoyer (στελ-/σταλ-), ἀγγέλλω, annoncer (ἀγγελ-) φαίνω, montrer (φαν-/φην-), αἴρω, soulever (ἀρ-), τείνω, tendre (τεν-/τον-/τα-) τελέω, achever (τελεσ-), γελάω, rire (γελασ-), καίω, brûler (καυ-) 6. Ajout de consonnes nasales δάκνω, mordre (δακ-/δηκ-), κάμνω, se lasser (καμ-), πίνω, boire (πι-) κλίνω, incliner (πλι-), κρίνω, juger (κρι-), πλύνω, laver (πλυ-) ἁμαρτάνω, se tromper (ἁμαρτ-), αἰσθάνομαι, percevoir (αἰσθ-), βλαστάνω, germer (βλαστ-) λαμβάνω, prendre (λαβ-/ληβ-), μανθάνω, apprendre (μαθ-), τυγχάνω, se trouver (τυχ-) 7. Suffixe -σκ-, -ισκ- γηράσκω, vieillir (γηρα-), γιγνώσκω, connaître (γνω-), μιμνῄσκω, rappeler (μνη-) θνῄσκω, mourir (θνη-/θαν-), εὑρίσκω, trouver (εὑρ-), ἁλίσκομαι, être pris (ἁλ-) πάσχω (παθ-/πενθ-/πονθ-), subir, ressentir, souffrir

16 Grec : les futurs et les aoristes A. Le futur (indicatif, optatif, infinitif, participe : pas d impératif ni de subj. fut.) I. Formes «régulières» : suffixe σ (avec voyelle thématique : σε/σο) Voy. υ ευ : λύω > λύσω, λύετε >λύσετε, λύομαι > λύσομαι, λυόμενος > λυσόμενος Voy. α ε ο : τιμάω > τιμήσω, φιλέω > φιλήσω, δηλόω > δηλώσω Ajust. cons. : γράφω > γράψω, ἔχω > ἕξω, χρονίζω > χρονίσω, ταράττω > ταράξω II. Formes particulières Fut. moyen : εἰμί > ἔσομαι, ἔσῃ (ἔσει), ἔσται, ἐσόμεθα, ἔσεσθε, ἔσονται Cοns. λ ρ ν μ > modèle des présents en -έω : φαίνω > φανῶ, φανεῖς..., σφάλλω > σφαλῶ Thème abrégé ou différent : εὑρίσκω > εὑρήσω, λαμϐάνω > λήψομαι, δάκνω > δήξομαι, βαίνω > βήσομαι, ὠθέω > ὤσω, θνῄσκω > θανοῦμαι, πάσχω > πείσομαι, τυγχάνω > τεύξομαι, πίπτω > πεσοῦμαι, φέρω > οἴσω, ὁράω > ὄψομαι, ἔρχομαι > ἐλεύσομαι B. L aoriste (existe à tous les modes et ajoute l augment à l indicatif) Ι. Formes «régulières» : suffixe σα Voy. υ ευ : λύω > ἔλυσα, ἔλυσας, ἔλυσε, ἐλύσαμεν, ἐλύσατε, ἔλυσαν λῦσαι... Voy. α ε ο : τιμάω > ἐτίμησα, φιλέω > ἐφίλησα, δηλόω > ἐδήλωσα Ajust. cons. : γράφω > ἔγραψα, διώκω > ἐδίωξα, πείθω > ἔπεισα, πράττω > ἔπραξα II. Formes particulières Cοns. λ ρ ν μ : στέλλω > ἔστειλα, φαίνω > ἔφηνα, κρίνω > ἔκρινα, αἰσχύνω > ᾔσχυνα Thème «radical» : βαίνω > ἔϐην, γιγνώσκω > ἔγνων, διδράσκω > ἔδραν, δύομαι > ἔδυν Τhème différent > modèle de l imparfait à l indicatif (et du présent pour les autres modes) : φεύγω > ἔφυγον (φυγεῖν), ἔχω > ἔσχον (σχεῖν), πίπτω > ἔπεσον (πεσεῖν), γίγνομαι > ἐγενόμην (γενέσθαι), ἄγω > ἤγαγον (ἀγαγεῖν), πάσχω > ἔπαθον (παθεῖν), ἐσθίω > ἔφαγον, τυγχάνω > ἔτυχον, μανθάνω > ἔμαθον, λαμϐάνω > ἔλαϐον, λέγω > εἶπον (εἰπεῖν), ὁράω > εἶδον (ἰδεῖν), αἱρέω > εἷλον (ἑλεῖν), ἔρχομαι > ἦλθον (ἐλθεῖν), φέρω > ἤνεγκον (ἐνεγκεῖν) III. Aoriste passif : suffixe θη (ou η), augment et désinences de l actif! Formes régulières : ἐλύθην, ἑλύθης, ἐλύθη... ἐλύθησαν λυθῆναι λυθεῖς, -θέντος λύθητι... Voy. α ε ο : τιμάομαι > ἐτιμήθην, φιλέομαι > ἐφιλήθην, δηλόομαι > ἐδηλώθην Suffixe réduit : γράφω > ἐγράφην, κόπτω > ἐκόπην, στρέφω > ἐστράφην Certains verbes «moyens» ont l aoriste passif : βούλομαι > ἐϐουλήθην, δύναμαι > ἐδυνήθην, εὐλαϐέομαι > ηὐλαϐήθην, ἐπιμελοῦμαι > ἐπιμελήθην, μαίνομαι > ἐμάνην, ἁλίσκομαι > ἑάλων La plupart des verbes «moyens» ont l aoriste moyen (certains possèdent les deux formes) : σκέπτομαι > ἐσκεψάμην, ἐργάζομαι > εἰργασάμην, δέχομαι > ἐδεξάμην, ἀγονίζομαι > ἠγονισάμην, ἰάομαι > ἰασάμην, αἰτιάομαι > ᾐτιασάμην, θεάομαι > ἐθεασάμην, ἡγέομαι > ἡγησάμην, αἰσθάνομαι > ᾐσθόμην, ὑπισχνέομαι > ὑπεσχόμην, ἕπομαι > ἑσπόμην, ἀφικνέομαι > ἀφικόμην, ἀπεχθάνομαι > ἀπηχθόμην, ὠνοῦμαι > ἐπριάμην, μάχομαι > ἐμαχησάμην, κτάομαι > ἐκτησάμην / ἐκτήθην, χράομαι > ἐχρησάμην / ἐχρήθην, ἡδομαι > ἡσάμην / ἥσθην, μιμέομαι > ἐμιμησάμην / ἐμιμήθην

17 LE VERBE GREC : LES FUTURS 1. Ὁ βάρϐαρος ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα δουλωσόμενος ἔρχεται. 2. Φρόντιζε ὅπως μηδὲν σαυτοῦ ἀνάξιον ποιήσεις. 3. Ὁ χρόνος τὰς μερίμνας σου ἰάσεται. 4. Εἰ μέλλεις ποιήσειν τι, πειρῶ εὖ ποιεῖν. 5. Δαρεῖος ἔλεγε ὅτι δουλώσοι τὴν Ἑλλάδα. 6. Ἡ πόλις πέμψει εἰς Δελφοὺς τρεῖς πολίτας ἀπογραψομένους ὅ τι ὁ θεὸς χρήσει. 7. Ὁ βασιλεὺς ἐλπίζει καταστρέψεσθαι τοὺς Σκύθας. 8. Εἰ τοῦ πόνου μὴ φείσεσθε, πάντα εὖ περανεῖτε. 9. Ἀεὶ λέγων τἀληθὲς, οὔποτε σφαλῇ. 10. Καὶ τοῖς κακίστοις συμφέρον φανεῖται τοὺς ἀγαθοὺς πλεονεκτεῖν. 11. Μὴ φρόντιζε μόνον ὅπως τὸ σῶμα γυμνάσεις, ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐθιεῖς ἐγκρατὲς εἶναι. 12. Οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων τὸν θάνατον φευξεῖται. 13. Ἐὰν τοῖς ἐχθροῖς πείθῃ, βλάϐην λήψῃ. 14. Ζητεῖτε καὶ εὑρήσετε.

18 LE VERBE GREC : LES AORISTES 1. Οἱ πολέμιοι, ἁρπάσαντες τὴν χώραν, ταχέως ἀνεχώρησαν. 2. Ὡς ἐθεάσω τὸν ἄνδρα αὐτόν, ἐγελάσας καὶ δικαίως, γελοῖος γάρ ἐστιν. 3. Δυστυχῶν, κρύπτε, ἵνα μὴ τοὺς ἐχθροὺς εὐφράνῃς. 4. Ὀδυσσεύς, ἀποξύνας σὺν τοῖς ἑταίροις μοχλὸν καὶ πυρώσας, ἐτύφλωσε τὸν Κύκλωπα καθεύδοντα. 5. Εὐρυϐιάδου ἐπάραντος τὴν βακτηρίαν ὡς πατάξοντος, Θεμιστοκλῆς «Πάταξον μέν - ἔφη - ἄκουσον δέ.» 6. Οἱ πολέμιοι, τὴν χώραν διαφθεῖραι βουλόμενοι, τοὺς ἱππέας ἔπεμψαν πάντα τὰ δένδρα κόψοντας. 7. Ὁ Λεωνίδας καὶ οἱ σὺν αὐτῷ τριακόσιοι ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καλῶς ἀγωνισάμενοι τέλους ἔτυχον εὐκλεοῦς. 8. Καὶ ξένους οἱ Ἀθηναῖοι προείλοντο στρατηγούς, εἴπερ αὐτοὺς ἀγαθοὺς ὄντας κατέγνωσαν καὶ ἐπιτηδείους εἰς τοῦτο. 9. Ὕϐρις μάλιστα κακὸν τοῖς ἀνθρώποις ἔφυ. 10. Κλεινὸν τοῦ Ἀπόλλωνος «Γνῶθι σεαυτόν». 11. Λέγεται Μιθριδάτης ἑκάστῳ τῶν ἀρχομένων ἐθνῶν διαλεχθῆναι ἐν τῇ ἰδίᾳ γλώσσῃ αὐτῶν.

19 Grec Les parfaits, le plus-que-parfait (indicatif) A) Les parfaits : «redoublement» partout (modes, voix, personnes) I. Conjugaison : suffixe κα à l actif, rien au moyen-passif λέλυκα λέλυκας λέλυκε λελύκαμεν λελύκατε λέλυκασι λέλυμαι λέλυσαι λέλυται λελύμεθα λέλυσθε λέλυνται ΙΙ. Formes du «redoublement» consonne + ε première consonne + ε consonne non aspirée + ε ποιέω > πεποίηκα κλίνω > κέκλικα θύω > τέθυκα, φύω > πέφυκα voyelle, cons. double ou σπ-, γν-, σκ-,... verbes en ῥ- ἄγω > ἦχα, ψεύδομαι > ἔψευσμαι, σπένδω > ἔσπεικα ῥίπτω > ἔρριφα autres cas : verbes composés, redoublement par la voyelle, sigma caché καταλύω > καταλέλυκα ἀκούω > ἀκήκοα λαμϐάνω > εἵληφα (σε-σλ-) ΙΙΙ. Particularités Modifications du suffixe : γράφω > γέγραφα, φεύγω > πέφευγα, πράττω > πέπραχα, διώκω > δεδίωχα, τρίϐω > τέτριφα Τhème varié ou différent : λείπω > λέλοιπα, πείθω > πέποιθα, πέμπω > πέπομφα, κλέπω > κέκλοφα, γίγνομαι > γέγονα κρίνω > κέκρικα, τείνω > τέτακα, βάλλω > βέϐληκα, στέλλω > ἔσταλκα, φθείρω > ἔφθαρκα λανθάνω > λέληθα, εὑρίσκω > ηὕρηκα, θνῄσκω > τέθνηκα, λέγω > εἴρηκα (wε-wρη-, r. wερ-) Au moyen, rencontre de consonnes pour les verbes à muette : τρίϐομαι > τέτριμμαι, τέτριψαι, τέτριπται, τετρίμμεθα, τέτριφθε, τετριμμένοι εἰσί τετρῖφθαι ἀγομαι > ἦγμαι, ἦξαι, ἦκται, ἤγμεθα, ἦχθε, ἠγμένοι εἰσί ἦχθαι πείθομαι > πέπεισμαι, πέπεισαι, πέπεισται, πεπείσμεθα, πέπεισθε, πεπεισμένοι ε. πεπεῖσθαι Β) Le plus-que-parfait : augment + redoublement actif moyen-passif ἐλελύκειν (-κη) ἐλελύμην ἐλελύκεις (-κης) ἐλέλυσο ἐλελύκει(ν) ἐλέλυτο ἐλελύκειμεν (-κεμεν) ἐλελύμεθα ἐλελύκειτε (-κετε) ἐλέλυσθα ἐλελύκεισαν (-κεσαν) ἐλέλυντο

20 LE VERBE GREC : PARFAIT ET PLUS-QUE-PARFAIT 1. Μεθ ὑμῶν κεκινδυνεύκαμεν καὶ κατὰ γὴν καὶ κατὰ θάλατταν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τε καὶ ἐλευθερίας. 2. Οἱ πονηροὶ πάντως ἔμοιγε δοκοῦσιν ἀλλήλοις ἐχθροὶ μᾶλλον ἢ φίλοι πεφυκέναι. 3. ᾘτιῶντο Σωκράτην πεπεικέναι τοὺς νέους ἑαυτῷ μᾶλλον ἢ τοῖς γονεῦσι πείθεσθαι. 4. Ἀπέσταλκεν ὁ βασιλεὺς πρέσϐεις εἰρήνην καὶ συμμαχίαν αἰτησομένους. 5. Οἱ θεοὶ δεινὸν τέρας πεφάγκασιν. 6. Οἱ Τριάκοντα, ἰδίων κερδέων ἕνεκα, ὀλίγου δεῖν πλείους ἀπεκτόνασι Ἀθηναίους ἐν ὀκτὼ μησὶν ἢ πάντες Πελοποννήσιοι δέκα ἔτη πολεμοῦντες. 7. Μίνως μὲν τοῖς Κρησί, Λυκοῦργος δὲ τοῖς Σπαρτιάταις, Σόλων δὲ τοῖς Ἀθηναίοις νόμους γεγράφασιν. 8. Οἱ ἀγαθοὶ πολῖται τὴν ἑαυτῶν γνώμην τῷ τῆς πόλεως νόμῳ ὑποτετάχασιν. 9. Λέγεται Προμηθεὺς κεκλοφέναι τὸ πῦρ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. 10. Ἐπεὶ δὲ παντελῶς ἤδη ὁ σῖτος ἐπελελοίπει, οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεμψαν πρέσϐεις παρ Ἆγιν, Λακεδαιμονίων βασιλέα. 11. Δαρεῖος τοὺς ἱππέας πέραν τοῦ Πινάρου ποταμοῦ ἐτετάχει, ὅπως ἡ ἔκτασις τῆς στρατιᾶς ἀσφαλῶς γένοιτο. 12. Τὸν Ὀδυσσέα οὔθ αἱ Σειρῆνες ἔσφηλαν, οὔθ ἡ Χάρυϐδις διέφθειρεν ἡ γὰρ Κίρκη αὐτῷ ἀπεπεφάγκει πῶς ἂν ἀποφύγοι τούτους τοὺς κινδύνους.

21 Grec La conjugaison athématique (présent et imparfait) Rappel : conjugaison du verbe εἰμί, aussi appelée «conj. des verbes en -μι» A) Type régulier à suffixe -νυ- Présent et Imparfait actif Présent et Imparfait moyen-p. Impératifs et participes actifs et m.-p. δείκνυμι ἐδείκνυν δείκνυμαι ἐδεικνύμην δείκνυ, δείκνυτε impér. actif δείκνυς ἐδείκνυς δείκνυσαι ἐδείκνυσο δείκνυσο, δείκνυσθε imp. moy.-p. δείκνυσι ἐδείκνυ δείκνυται ἐδείκνυτο δεικνύς, -ύντος part. act. m. δείκνυμεν ἐδείκνυμεν δεικνυμεθα ἐδεικνύμεθα δεικνῦσα, -ύσης p. act. fém. δείκνυτε ἐδείκνυτε δείκνυσθε ἐδείκνυσθε δεικνύν, -ύντος p. act. neutre δεικνύασι ἐδείκνυσαν δείκνυνται ἐδείκνυντο δεικνύμενος, -η, -ον p. moyen-p. Les autres temps sont formés de manière régulière à partir du thème (ici, δεικ-) futur aoriste aor. pass. parfait parf. moyen-p. δείξω ἔδειξα ἐδείχθην δέδειχα δέδειγμαι (thèmes) (formes à remarquer) B) Verbes à redoublement du présent δω/δο δίδωμι, δίδως, δίδωσι, δίδομεν, δίδοτε, διδόασι ἐδίδουν ἔδωκα δός... στη/στα ἵστημι, ἵστης, ἵστησι, ἵσταμεν, ἵστατε, ἱστᾶσι ἵστην ἔστησα / ἔστην... θη/θε τίθημι, τίθης, τίθησι... τιθέασι ἐτίθην ἔθηκα θές τιθείς, -έντος... ἡ/ἑ ἀφίημι... ἀφιᾶσι ἀφίην, ἀφίεις, ἀφίει... ἀφίεσαν ἀφῆκα ἄφες ἀφιείς... C) Autres verbes φημί, φῄς, φησί, φαμέν, φατέ, φασί (ἔφην, ἔφησθα, ἔφη, ἔφαμεν..., φήσω, ἔφησα) εἶμι, εἶ, εἶσι, ἴμεν, ἴτε, ἴασι (ᾖα, ᾔεισθα, ᾔει, ᾖμεν..., ἴθι, ἴτε, ἰέναι) κεῖμαι κάθημαι ὀνίνημι (ὀνήσω), πίμπλημι (πλήσω), ἄγαμαι (ἠγάσθην), δύναμαι (ἐδυνήθην), ἐπίσταμαι (ἠπιστήθην), ἀπόλλυμι, -μαι (ἀπολῶ, ἀπώλεσα, ἀπολώληκα, ἀπόλωλα), σϐέννυμι (ἔσϐην)

22 LE VERBE GREC : CONJUGAISON ATHÉMATIQUE 1. Ὥρα ἐστὶ καὶ σοὶ ἐπιδείκνυσθαι τὴν παιδείαν. 2. Οὐ γὰρ λόγῳ τὴν ἀρετὴν ἐπετήδευον, ἀλλ ἔργῳ πᾶσιν ἐπεδείκνυντο. 3. Τοὺς πρώτους φασὶ τῶν ἀνθρώπων πολλοὺς ἀπόλλυσθαι κατὰ τοὺς χειμῶνας διά τε τὸ ψῦχος καὶ τὴν σπάνιν τῆς τροφῆς. 4. Βούλομαι ἐπιδεῖξαι ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεϐέστατοι. 5. Ὅσα ἐμοὶ δίδοτε, ἡδέως δέχομαι. 6. Οἱ θεοὶ νῦν φανερῶς ἡμῖν συμμαχοῦσι. Καὶ γὰρ ἐν εὐδίᾳ χειμῶνα ποιοῦσι καὶ τρόπαια ἵστασθαι διδόασι. 7. Ἡγεσίστρατος γράμματα παρ Ἀλέξανδρον ἔπεμπεν ἐνδιδοὺς τὴν Μίλητον. 8. Τοῖς Λακεδαιμονίοις νόμος ἦν τὸν πέντε υἱῶν πατέρα πασῶν τῶν λειτουργιῶν ἀφίεσθαι. 9. Οἱ Θρᾷκες ἐν νῷ εἶχον ἐπαφιέναι ἐπὶ τὴν φάλαγγα τῶν Μακεδόνων τὰς ἁμάξας. 10. Οἱ τεταγμένοι, ἐπεὶ ὥρα ἦν, δεῖπνον παρετίθεσαν τῷ δὲ ἡ ψυχὴ σῖτον μὲν οὐ προσίετο, διψῆν δ ἐδόκει, καὶ ἔπιεν ἡδέως. 11. Ἡ πενία καὶ πρὸς τὰς τέχνας δεινοτέρους, καὶ πρὸς τὸν βίον τεχνικωτέρους τοὺς ἀνθρώπους καθίστησι. 12. Πολλοὶ ἀφίσταντο πρὸς Ἀγησίλαον, ὀρεγόμενοι τῆς ἐλευθερίας. 13. Δημοσθένην λέγουσιν, ἔτι νέον ὄντα, ἐπὶ στενῆς κλίνης κοιμᾶσθαι, ἵνα ταχέως ἀνιστῆται. 14. Τοὺς μὲν ἱππέας ὁ Κῦρος ἀφῆκε καταθεῖν τὴν χώραν, τοὺς δ ἄλλους ἐκέλευσε τὰ πρόϐατα, ὅσα ἂν λάϐωσι, πρὸς αὐτὸν ἄγειν. 15. Ὡς ἔγνω ὁ Ἀσσύριος βασιλεὺς μόνους ὄντας τοὺς Καδουσίους, ἐπιτίθεται καὶ τόν τε ἄρχοντα τῶν Καδουσίων ἀποκτείνει καὶ τοὺς ἄλλους πολλοὺς λαμϐάνει.

23 VINGT VERBES GRECS FONDAMENTAUX SENS PRÉS. IMPARF. AORISTE FUTUR PARTIC. IMPÉR. PARFAIT ÊTRE εἰμί 1, ὦ, ἦ(ν) / ἔσομαι ὤν, οὖσα, ἴσθι, εἶναι ἐγενόμην ὄν ἔστε / γέγονα (ὄντος) AVOIR ἔχω εἶχον ἔσχον ἕξω ἔσχηκα / σχήσω FAIRE πράττω 2 ἔπραξα πράξω πέπραχα / πέπραγα PREND αἱρέω 3 ᾕρουν εἷλον αἱρήσω ἑλών ἕλε ᾕρηκα RE DIRE λέγω 4 εἶπον ἐρῶ εἰπών εἰπέ εἴρηκα (/ ἔλεξα) ALLER ἔρχομαι 5 ἠρχόμην ἦλθον εἶμι ἐλθών ἐλθέ ἐλήλυθα (/ἐλεύσομαι) VOIR ὁράω ἑώρων εἶδον ὄψομαι ἰδών ἰδέ ἑώρακα POUVO δύναμαι ἐδυνήθην δυνήσομαι δεδύνημαι IR VOULO IR ENVOY ER ÉPROU VER βούλομαι 6 ἐϐουλήθημαι βουλήσομαι βεϐούλη- στέλλω 7 ἔστελλον ἔστειλα στελῶ ἔσταλκα πάσχω ἔπαθον πείσομαι πέπονθα SAVOIR οἶδα 8 ᾔδη εἴσομαι MANGE ἐσθίω ἤσθιον ἔφαγον ἔδομαι ἐδήδοκα R DONNE R ENFAN TER VIVRE MOURI R δίδωμι ἐδίδουν ἔδωκα, ἔδομεν, δοῦναι τίκτω ἔτεκον (<*τίτκω) ζήω ἐϐίων / βιόω ἀποθνῃσκω ἀπέθανον δώσω τέξομαι δούς (δόντος) δός, δότε δέδωκα τέθνηκα TUER ἀποκτείνω ἀπέκτεινα ἀπέκτονα ENTEN ἀκούω ἀκήκοα DRE AIMER ἐράω 9 passif : ἠράσθην 1 Aussi : γίγνομαι, ὑπάρχω, φύω (πέφυκα). 2 Aussi : ποιέω, δράω, ἐργάζομαι (εἰργαζόμην). 3 Aussi : λαμϐάνω (ἔλαϐον, λήψομαι, εἴληφα), passif ἀλίσκομαι (ἑάλων). 4 Aussi : ἀγορεύω, φημί (ἔφην). 5 Aussi : βαίνω (ἔϐην, βήσομαι). 6 Aussi : (ἐ)θέλω. 7 Aussi : πέμπω. 8 Aussi : γιγνώσκω (ἔγνων, γνῶθι), ἐπίσταμαι. 9 Aussi : φιλέω, στέργω, ἀγαπάω, ἔραμαι.

24 P R É P O S I T I O N S G R E C Q U E S E T C O M P L É M E N T S (Se reporter à la Grammaire complète pour une description systématique des prépositions) Rappel : Plusieurs compléments très communs peuvent s exprimer en grec sans préposition, directement par l un des cas de la déclinaison. I. Correspondance aisée avec le sens d une préposition française (aide-mémoire) AVEC : σύν, μετά SANS : ἄνευ, χωρίς AVANT : πρό APRÈS : μετά POUR : ὑπέρ CONTRE : κατά AU LIEU DE : ἀντί DANS, EN : ἐν VERS, À : εἰς, ἐπί DE, DEPUIS : ἀπό, ἐκ (ἐξ) AUTOUR DE : περί, ἀμφί À TRAVERS : διά À CAUSE DE : διά, ὑπό SELON : κατά N.B. : Comme on le voit, μετά et διά ont chacune deux sens principaux bien distincts. II. Prépositions pouvant avoir des sens très variés en français ἐπί : lieu («sur»), temps («aussitôt après» ; «durant» ; «jusqu à»), direction, hostilité («à l encontre de»), but, avantage / désavantage, relation, condition, moyen, manière πρός : lieu («auprès de» ; «du côté de»), direction, proximité, provenance, direction, avantage / désavantage, moyen, manière, comparaison, relation παρά : lieu («auprès de»), temps («durant»), provenance, direction, agent, désavantage, comparaison ἀνά : lieu («sur»), temps («durant»), manière κατά : lieu («sous» ; «le long de»), temps («durant»), but, désavantage, point de vue, moyen, manière ὑπέρ : lieu («sur» ; «au lieu de» ; «au-delà de»), argument, avantage, cause ὑπό : lieu («sous»), agent, cause, moyen ἐκ : provenance, temps («depuis»), cause, manière ἀπό : provenance, temps («depuis»), matière III. Tableau des compléments grecs à partir du sens LIEU (STATION, DIRECTION, PROVENANCE) EN, PARMI : ἐν + DAT. À, VERS : εἰς, ἐπί, πρός, παρά, ὡς + ACC. AUTOUR DE : περί, ἀμφί + ACC. DU CÔTÉ DE : πρός + GÉN. AUPRÈS DE : παρά, πρός + DAT. DE, DEPUIS : ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + GÉN. À TRAVERS : διά + GÉN. DEVANT : πρό + GÉN. LE LONG DE : κατά, παρά + ACC. AU LIEU DE : ἀντί, ὑπέρ + GÉN. SUR : ἀνά + ACC., ἐπί, ὑπέρ + GÉN., ἐπί + DAT. SOUS : ὑπό, κατά + GÉN., ὑπό + DAT., ὑπό + ACC. AU-DELÀ DE : ὑπέρ + ACC. À L ENCONTRE DE : ἐπί + ACC. TEMPS DEPUIS : ἀπό, ἐκ + GÉN. AVANT : πρό + GÉN. EN, À : ἐν + DAT. VERS, À : εἰς, περί, πρός, ὑπό, ἀμφί + ACC. APRÈS : μετά + ACC., ἐπί + DAT. DURANT : διά + GÉN., κατά, ἀνά, παρά, ἀμφί, ἐπί + ACC. AU-DELÀ DE : ὑπέρ + ACC. DU TEMPS DE : ἐπί + GÉN. JUSQU À : ἐπί + ACC. CHIFFRES ENVIRON, CIRCA : εἰς, περί + ACC. JUSQU À : εἰς (+ article) + ACC. SENS DISTRIBUTIF («un à un», «un par un» ) : κατά + ACC., ἐπί + GÉN. AGENT : DAT., ὑπό, παρά + GÉN. BUT : DAT., ἐπί + DAT., εἰς, ἐπί, κατά + ACC. (πρός + ACC. avec un adj.) CAUSE : διά, ἐκ, ὑπό, ὑπέρ, ἀντί + GÉN., ἐπί + DAT. CONDITION : ἐπί + DAT. AVANTAGE («pour») : DAT., ὑπέρ, πρός + GÉN., ἐπί, εἰς, περί, πρός + ACC. DÉSAVANTAGE («contre») : κατά + GÉN., παρά, ἐπί, εἰς, περί, πρός + ACC. ARGUMENT : περί, ὑπέρ, κατά + GÉN. COMPARAISON : πρός, παρά, εἰς + ACC. RELATION : πρός, εἰς, περί, διά + ACC., ἐπί + DAT. POINT DE VUE («selon») : κατά + ACC. MATIÈRE : ἀπό + GÉN. COMPAGNIE : σύν + DAT., μετά + GÉN. SÉPARATION : ἄνευ, χωρίς + GÉN. MOYEN : σύν + DAT., μετά, διά, ἐπί, ὑπό + GÉN., διά, κατά, πρός + ACC. MANIÈRE : ἀνά, κατά, πρός + ACC., ἐκ, ἐπί + GÉN., πρός, ἐν + DAT.

25 «DANS ATHÈNE AUTREFOIS, PEUPLE VAIN ET LÉGER» (LA FONTAINE, Fables, VIII, 4) Δημοσθένης ὁ ῥήτωρ, δημηγορεῖν ποτε κωλυόμενος ὑπὸ Ἀθηναίων ἐν ἐκκλησίᾳ, ἔλεξε βραχὺ βούλεσθαι ἀγορεύειν. Τῶν δὲ σιωπησάντων, ὧδε ἤρξατο λέγων «Νεανίας θέρους ὥρᾳ ἐμισθώσατο ἐξ ἄστεως ὄνον Μεγαράδε. Μεσούσης δὲ τῆς ἡμέρας καὶ σφοδρῶς φλέγοντος τοῦ ἡλίου, ὁ νεανίας καὶ ὁ ὀνηλάτης ἐϐούλοντο ὑποδύεσθαι ὑπὸ τὴν σκιάν εἴργον δὲ ἀλλήλους, ὁ μὲν λέγων μεμισθωκέναι τὸν ὄνον, οὐ τὴν σκιάν, ὁ δὲ μισθωσάμενος τὴν πᾶσαν ἔχειν ἐξουσίαν.» Καὶ μετὰ ταῦτα ὁ ῥήτωρ ἐπαύσατο. Τῶν δὲ Ἀθηναίων δεομένων τελευτᾶν τοῦ λόγου, «Εἶτα ἔλεξεν ὑπὲρ μὲν ὄνου σκιᾶς βούλεσθε ἀκούειν, λεγόντος δὲ ὑπὲρ σπουδαίων πραγμάτων οὐ βούλεσθε ;» Dans Athène autrefois, peuple vain et léger, Un Orateur, voyant sa patrie en danger, Courut à la tribune ; et d un art tyrannique, Voulant forcer les cœurs dans une république, Il parla fortement sur le commun salut. On ne l écoutait pas. L orateur recourut À ces figures violentes Qui savent exciter les âmes les plus lentes : Il fit parler les morts, tonna, dit ce qu il put. Le vent emporta tout ; personne ne s émut ; L animal aux têtes frivoles, Étant fait à ces traits, ne daignait l écouter ; Tous regardaient ailleurs ; il en vit s arrêter À des combats d enfants, et point à ses paroles. Que fit le harangueur? Il prit un autre tour. «Cérès, commença-t-il, faisait voyage un jour Avec l Anguille et l Hirondelle ; Un fleuve les arrête ; et l Anguille en nageant, Comme l Hirondelle en volant, Le traversa bientôt.» L assemblée à l instant Cria tout d une voix : «Et Cérès, que fitelle? Ce qu elle fit? Un prompt courroux L anima d abord contre vous. Quoi? de contes d enfants son peuple s embarrasse! Et du péril qui le menace Lui seul entre les Grecs il néglige l effet! Que ne demandez-vous ce que Philippe fait?» À ce reproche l assemblée, Par l apologue réveillée, Se donne entière à l orateur : Un trait de fable en eut l honneur.