Ο ξόινο ηεο λαπηηιίαο ζηελ παγθόζκηα δηαθίλεζε Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΠΟΛΤΣΔΥΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ «ΥΔΓΗΑΜΟ, ΟΡΓΑΝΩΖ & ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΣΖΜΑΣΩΝ ΜΔΣΑΦΟΡΩΝ» Γηπισκαηηθή Δξγαζία Ο ξόινο ηεο λαπηηιίαο ζηελ παγθόζκηα δηαθίλεζε Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Πεθόπνπινο Αληώληνο Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: ακπξάθνο Δπάγγεινο Θεζζαινλίθε

2 Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαηηέξσο ζεξκά ηνλ Δπηβιέπσλ Καζεγεηή ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο θ. ακπξάθν Δπάγγειν, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα θαη θαζνδήγεζε πνπ κνπ παξείρε θαζ φιε ηελ δηάξθεηα δηακφξθσζεο θαη πινπνίεζεο ηεο εξγαζίαο. Παξάιιεια, ηηο επραξηζηίεο κνπ ζα ήζεια λα εθθξάζσ πξνο ηνλ θ. Κνπδνχλε Παλαγηψηε θαη θ. Benjamin Βrain γηα ηηο πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο ηνπο θαζψο θαη ηε βνήζεηα θαη πνπ κνπ παξείραλ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε θαηαλφεζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ ηεο λαπηηιίαο, ελψ ηδηαηηέξσο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Λενλάξδν Αιθηβηάδε γηα ηελ ζεκαληηθή ζπκβνιή ηνπ θαηά ηελ δηαδηθαζία εχξεζεο δεδνκέλσλ. Δπίζεο ληψζσ ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ ηνλ Καζεγεηή θ. Ναληφπνπιν Αξηζηνηέιε γηα ηελ φιε ζπλεξγαζία, βνήζεηα θαη εκπηζηνζχλε ηα ηειεπηαία ρξφληα πξνο ην πξφζσπφ κνπ. Θα ήζεια εμίζνπ λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο Καζεγεηέο ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο γηα φια φζα καο πξνζέθεξαλ, ζε πνιιαπιά επίπεδα, ην έηνο πνπ πέξαζε. Σέινο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ εζηθή θαη φρη κφλν ππνζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξε ζηελ πεξάησζε ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο θαζψο παξάιιεια ηνπο θίινπο θαη ζπκθνηηεηέο ζην πξφγξακκα γηα ηελ φιε ζπλεξγαζία θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Πεθφπνπινο Αληψλεο 2

3 Πεξίιεςε Ζ λαπηηιία απνηειεί ηελ θηλεηήξην δχλακε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ. Ζ λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηαιακβάλεη έλα κεγάιν κέξνο ηεο επξχηεξεο λαπηηιίαο. Πάλσ απφ ην 1/3 ησλ δηαθηλνχκελσλ αγαζψλ αθνξά ηε λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Οη ζπλζήθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο λαπηηιηαθήο αγνξάο (πξνζθνξά θαη δήηεζε) είλαη επκεηάβιεηεο θαη εμαξηψληαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ. Οη εθαξκνγέο ησλ Logistics έρνπλ πιένλ εηζαρζεί θαη ζηε κεηαθνξά ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ ζρεδηαζκφ, νξγάλσζε θαη δηαρείξηζε ηνπ ζπλφινπ ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο. ην πιαίζην ησλ ζηνηρείσλ πνπ απνηεινχλ ηελ αιπζίδα κεηαθνξάο, ν ξφινο ηεο λαπηηιίαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφο ζε δηάθνξα θαη πνιιαπιά επίπεδα. ηελ παξνχζα εξγαζία εληνπίδνληαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ζπλζήθεο ηνπ ζαιαζζίνπ εκπνξίνπ ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (πξνζθνξά θαη δήηεζε) θαη κέζσ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ απνηππψλνληαη νη πθηζηάκελεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο ην ηειεπηαίν ρξνληθφ δηάζηεκα. Δπηπιένλ αλαιχεηαη φιε ε αιπζίδα κεηαθνξάο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε ζαιάζζηα κεηαθνξά (ραξαθηεξηζηηθά θαη ιεηηνπξγία ηεο ίδηαο, δηαζχλδεζε κε ηα αιιά κέζα κεηαθνξάο, ηεξκαηηθνί ζηαζκνί θαη άιια) θαζψο θαη ζην ξνιφ πνπ απηή δηαδξακαηίδεη ζην πιαίζην ησλ πνιπηξνπηθψλ κεηαθνξψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θνξηίσλ. Σέινο, κέζσ ζπιινγήο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ, ζην πιαίζην ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη ηνπ ξφινπ ηεο λαπηηιίαο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ κέζα ζε απηφ, πξαγκαηνπνηείηαη ζπκπιεξσκαηηθά, ε πξνζπάζεηα έκπξαθηεο θαηαλφεζεο θαη απνηχπσζεο ησλ παξαγφλησλ ζπληζησζψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, κέζσ «θαηαζθεπήο» ελφο κνληέινπ πξφβιεςεο ζπλνιηθήο ππάξρνπζαο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, κε ελδηαθέξνληα ηειηθά απνηειέζκαηα. Abstract Shipping is the driving force of global trade. The shipping of dry bulk cargoes (or dry bulk shipping) occupies a large part of the wider maritime sector. Over 1/3 of the seaborne trade concerns the dry bulk shipping. The supply and demand of the shipping market underlie under intense fluctuations and depend on several factors. The applications of Logistics have now been introduced in the transportation field of dry bulk cargoes, which leads to the design, organization and management of the entire supply chain. Within the components of the transport chain, the role of dry bulk shipping is particularly important in different and multiple levels. In this paper the factors that affect the conditions of the seaborne dry bulk trade (supply and demand) are identified, and through statistical data the current market conditions are reflected. Moreover the whole transport chain of dry bulk cargoes is studied into its elements, with particular emphasis on the maritime transport segment (characteristics and operation of maritime transport, interconnection with other modes of transport, marine terminals and more) and the role it plays in the multimodal transport of dry bulk cargoes. Finally, by collecting statistical data, in the frame of international trade and the role of dry bulk shipping in it, a supplementary practical effort of understanding and framing the factors 3

4 determinants affecting the specific shipping market is realized, through the implementation of a forecasting model of total existing capacity of the dry bulk fleet, with some interesting final results. 4

5 Πεξηερόκελα Δηζαγσγή.7 Αληηθείκελν, ηόρνο θαη Γνκή ηεο Δξγαζίαο Ζ λαπηηιία θαη ην παγθόζκην εκπόξην 1.1 Γεληθά ηνηρεία Οη θύξηεο ξνέο ηνπ δηεζλνύο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ Ο παγθόζκηνο εκπνξηθόο ζηόινο Γηαρσξηζκόο ηεο λαπηηιίαο ζε tramp θαη liner Ζ λαπηηιία θαη ην εκπόξην ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ 2.1 Υαξαθηεξηζηηθά εκπνξίνπ θαη θνξηία Σα πινία κεηαθνξάο ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Καηεγνξίεο πινίσλ κεηαθνξάο ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Ο Ναπινδείθηεο BDI (Baltic Dry Index) Ζ Εήηεζε ζηε Ναπηηιία ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 3.1 Εήηεζε Υσξεηηθόηεηαο γηα Θαιάζζηα Μεηαθνξά Σα ραξαθηεξηζηηθά θαη ε γεσγξαθηθέο ξνέο ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Ζ Εήηεζε ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Γεληθά ζηνηρεία Παγθόζκηα Οηθνλνκία Δκπόξην Υύδελ Ξπξώλ Φνξηίσλ Εήηεζε Υσξεηηθόηεηαο γηα Θαιάζζηα Μεηαθνξά Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 4.1 Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο Υσξεηηθόηεηα-Μέγεζνο Πινίσλ θαη Οηθνλνκίεο Κιίκαθαο Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Πξνζθνξά ρσξεηηθόηεηαο ηα ηειεπηαία έηε θαη ην Πξνζθνξά ρσξεηηθόηεηαο γηα ην 1 ν εμάκελν ηνπ

6 5. Ζ Δθνδηαζηηθή Αιπζίδα ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 5.1 Ζ Μεηαθνξά θαη Γηαρείξηζε ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ ζην πιαίζην ησλ Logistics Ζ εθνδηαζηηθή αιπζίδα ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Γεληθά ηνηρεία γηα ηελ Δθνδηαζηηθή Αιπζίδα ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Υεξζαία Μεηαθνξά Θαιάζζηα Μεηαθνξά (βέιηηζην κέγεζνο πινίνπ) Ληκάλη Θαιάζζηνη Σεξκαηηθνί ηαζκνί (Port Terminals) Υαξαθηεξηζηηθά, Καηεγνξίεο θαη Οξηζκνί Σα ιηκάληα δηαρείξηζεο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ Φόπηυζη πλοίυν Εκθόπηυζη πλοίυν Αποθήκεςζη...,,, Θαλάζζια Μεηαθόπηυζη πλνπηηθή πεξηγξαθή εμεηδηθεπκέλσλ (ζε έλα θνξηίν) ηεξκαηηθψλ ζηαζκψλ δηαρείξηζεο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ Πνιπηξνπηθέο κεηαθνξέο θαη ρύδελ μεξα θνξηία Οη πνιπηξνπηθέο κεηαθνξέο ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Ζ ζεκαζία ηεο λαπηηιίαο ζηελ δηαθίλεζε ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Πξνο έλα Πιαίζην Μνληέινπ Πξόβιεςεο πλνιηθήο Τπάξρνπζαο Υσξεηηθόηεηαο γηα ηε Ναπηηιία ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 6.1 Οη κεηαβιεηέο ζηνηρεία ηνπ κνληέινπ ηάδηα Γηαδηθαζίαο Σν κνληέιν πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο 7.1 πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο Βηβιηνγξαθία Πεγέο 158 6

7 Δηζαγσγή Ζ λαπηηιία απνηειεί ηελ θηλεηήξην δχλακε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ. Πεξίπνπ, πάλσ απφ ην 90% ηεο παγθφζκηαο δηαθίλεζεο ησλ αγαζψλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ζαιάζζεο. Ζ λαπηηιία απνηειεί έλα βαζηθφ θαη πνιχ ζεκαληηθφ «ζπζηαηηθφ» ησλ πεξηζζφηεξσλ ρσξψλ γηα ηελ κειινληηθή αλάπηπμε θαη εμέιημε κέζα ζηηο αγνξέο. Ζ λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηαιακβάλεη έλα κεγάιν κέξνο ηεο επξχηεξεο λαπηηιίαο. Πάλσ απφ ην 1/3 ησλ δηαθηλνχκελσλ αγαζψλ αθνξά ηε λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Ζ ζπλζήθεο ηεο λαπηηιηαθήο αγνξάο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (πξνζθνξά θαη δήηεζε) είλαη επκεηάβιεηεο θαη εμαξηψληαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ. Ζ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ λαπηηιία αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηεο ειεχζεξεο λαπηηιίαο tramp, θαηά ηελ νπνία ε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πινίσλ δελ εληάζζεηαη ζε θάπνην θαζνξηζκέλν, ηππνπνηεκέλν θαη ζηαζεξήο ζπρλφηεηαο κνηίβν, αιιά δηακνξθψλεηαη βάζεη ηεο εθδειψκελεο δήηεζεο θαη χζηεξα απφ δηαπξαγκάηεπζε ησλ ζπκβαιιφκελσλ πιεπξψλ (λαπισηή θαη κεηαθνξέα). Ο ξφινο ηεο λαπηηιίαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφο ζε δηάθνξα θαη πνιιαπιά επίπεδα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην πιαίζην ησλ εθαξκνγψλ logistics, νη νπνίεο επηβάινπλ ηελ δηαρείξηζε θαη κεηαθνξά θνξηίσλ ππφ ην πξίζκα ησλ εθνδηαζηηθψλ αιπζίδσλ θαη αιπζίδσλ κεηαθνξάο ε λαπηηιία θαηαιακβάλεη πεξίνπηε ζέζε. Οη εθνδηαζηηθέο αιπζίδεο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ αθνξνχλ θπξίσο ηα ζηάδην ηεο κεηαθνξάο πξψησλ πιψλ ζηηο κνλάδεο παξάγσγεο θαη κεηαθνξάο εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ γηα ηελ παξάγσγε ηειηθψλ, ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. ηηο πνιπηξνπηθέο, φπσο δχλαηαη λα ραξαθηεξηζζνχλ νη ζπγθεθξηκέλεο αιπζίδεο κεηαθνξάο, ε λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, κέζσ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πνπ πεγάδνπλ απφ ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ παξάγνληαη, θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνηνηηθή απφδνζε απηψλ. Παξάιιεια ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ λαπηηιίαο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ρσξψλ (αλαπηπγκέλσλ αιιά θπξίσο αλαδπφκελσλ - αλαπηπζζφκελσλ), ηφζν εμαγσγηθψλ φζν θαη εηζαγσγηθψλ, δίλνληαο ζηηο κελ πξψηεο (εμαγσγηθέο θαη αλαπηπζζφκελεο), νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλεο κεηαθνξηθέο ππνδνκέο, ηε δπλαηφηεηα λα εμάγνπλ αγαζά θαη ζηηο κελ δεχηεξεο λα εηζάγνπλ απηά ηα αγαζά ηα νπνία απνηεινχλ νπζηαζηηθά πξψηεο χιεο γηα ηελ επίηεπμε βηνκεραληθήο θαη θαη επέθηαζε νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Αδηακθηζβήηεηα ε λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο ίδηαο ηεο λαπηηιίαο φζν θαη ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Αληηθείκελν, ηόρνο θαη Γνκή ηεο Δξγαζίαο Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε απνηχπσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο λαπηηιίαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαζψο θαη ν θαζνξηζκφο ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ απηή θαζψο θαη ηελ απνδνηηθή ιεηηνπξγία ηεο, ηφζν ζε εμσηεξηθφ φζν θαη ζε εζσηεξηθφ επίπεδν ζην πιαίζην ελφο νινθιεξσκέλνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο. ηφρνο ηεο εξγαζίαο απνηειεί ν θαζνξηζκφο ηνπ ξφινπ ηεο λαπηηιίαο ζην πιαίζην ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο (γεληθά εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο) ησλ ρχδελ 7

8 μεξψλ θνξηίσλ, κέζσ παξάζεζεο φισλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη παξαγφλησλ πνπ αιιεινεπεξεάδνληαη ζην πιαίζην ηεο νινθιεξσκέλεο κεηαθνξάο ησλ ζπγθεηκέλσλ θνξηίσλ. Πην αλαιπηηθά, φζν αθνξά ηε δνκή ηεο εξγαζίαο: ην 1 ν Κεθάιαην παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηεο λαπηηιίαο ζηα πιαίζηα ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, θαζνξίδνληαο ησλ θχξην παξάγνληα ηνπ ζαιαζζίνπ εκπνξίνπ, ν φπνηνο είλαη ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Παξάιιεια παξαζέηνληαη ζηνηρεία γηα ηηο ξνέο ηνπ παγθφζκηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαη ηνλ παγθφζκην εκπνξηθφ ζηφιν. ην 2 ν Κεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ κέζσ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ίδηαο φζν θαη ησλ θνξηίσλ πνπ κεηαθέξνληαη. Παξάιιεια παξνπζηάδεηαη, αλαιπηηθά θαη αλά θαηεγνξίεο κεγέζνπο, ν εμεηδηθεπκέλνο ζηφινο ηεο ζπγθεθξηκέλεο λαπηηιίαο, ελψ γίλεηαη αλαθνξά θαη γηα ηνλ πθαινδείθηε BDI (Baltic Dry Index), ηνπ νπνίνπ ε ηηκή αληηθαηνπηξίδεη ηηο ζπλζήθεο ηνπ εκπνξίνπ ησλ ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ. ην 3 ν Κεθάιαην αξρηθά παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο ζηε λαπηηιία. Έπεηηα παξαζέηνληαη αλαιπηηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά, ε δπλακηθή θαη ε γεσγξαθία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, απνηππψλνληαο έηζη ηελ εθδειψκελε δήηεζε γηα ηα ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ αγαζά θαζψο θαη ηηο πεγέο απηψλ. Δλψ ηειηθψο, ζπλδπάδνληαο ηα παξαπάλσ θαη κέζσ παξάζεζεο ζηαηηζηηθψλ ζηνηρεηψλ γηα ηα ηειεπηαία έηε απνηππψλνληαη νη ζπλζήθεο ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. ην 4 ν Κεθάιαην, αληίζηνηρα παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο ζηε λαπηηιία. ηε ζπλερεία παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθφηεξα ην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο πνπ επηηπγράλνληαη ζηε λαπηηιία θαη θαη επέθηαζε ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, ιφγσ ηνπ κεγάινπ κεγέζνπο ησλ πινίσλ. Δλψ ηειηθψο επηθεληξψλνληαο ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαη κέζσ παξάζεζεο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ παξνπζηάδνληαη νη πθηζηάκελεο ζπλζήθεο πξνζθνξάο. ην 5 ν θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη ε παξνπζίαζε ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ζπκβνιήο ηεο λαπηηιίαο ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. ην πιαίζην ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο γίλεηαη αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε λαπηηιία θαη ηηο δηαδηθαζίεο - ιεηηνπξγίεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πιαίζην απηήο. Παξάιιεια παξνπζηάδεηαη ν ξφινο θαη ε ζπκβνιή ηεο λαπηηιίαο ζην πιαίζην ησλ πνιπηξνπηθψλ κεηαθνξψλ κηαο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο. ην 6 ν Κεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε πξνζπάζεηα έκπξαθηεο θαηαλφεζεο θαη απνηχπσζεο ησλ παξαγφλησλ ζπληζησζψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ κέζσ «θαηαζθεπήο» κνληέινπ πξφβιεςεο ηεο ζπλνιηθήο εηεζίαο ππάξρνπζαο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ 8

9 ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηαδηθαζία πξαγκαηνπνηείηαη ζηα πιαίζην ησλ παξαγφλησλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ ζπγθεθξηκέλε λαπηηιηαθή αγνξά θαη πεγάδνπλ απφ ηηο ζπλζήθεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαζψο θαη απφ ηνλ ξνιφ ηεο λαπηηιίαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ κέζα ζε απηφ. Σα δεδνκέλα ησλ αληίζηνηρσλ, σο πξνο εμέηαζε, παξαγφλησλ, χζηεξα απφ αλάιπζε παξνπζηάδνληαη ζε δηαγξακκαηηθή κνξθή. Σα ζπγθξηκέλα ζηνηρεία, σο κεηαβιεηέο, απνηεινχλ παξάγνληεο επεξεαζκνχ ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο ζηε λαπηηιηα ησλ ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ. ην 7 ν Κεθάιαην δηαηππψλνληαη ηα ζπλνιηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ εμήρζεζαλ απφ ηελ παξνχζα εξγαζία θαζψο θαη νξηζκέλεο πξνηάζεηο νη νπνίεο επηθεληξψλνληαη ζηε δηαδηθαζία «θαηαζθεπήο» ηνπ κνληέινπ πξφβιεςεο. 9

10 1. Ζ λαπηηιία θαη ην παγθόζκην εκπόξην 1.1 Γεληθά ηνηρεία Ζ ζπκβνιή ηεο λαπηηιίαο ζηελ παγθφζκηα δηαθίλεζε ησλ αγαζψλ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο. Ζ ζαιάζζηα κεηαθνξά απνηειεί ην θχξην κέζν κεηαθνξάο ησλ εκπνξεπκάησλ. Δθηηκάηαη πεξίπνπ φηη ην 90% ησλ εκπνξεπκάησλ δηαθηλείηαη κέζσ ηεο λαπηηιίαο 1. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο απνηππψλεηαη ζην παξαθάησ γξάθεκα. Γξάθεκα 1: Ζ αλά κέζν κεηαθνξάο θαηαλνκή ηνπ παγθνζκίνπ εκπνξίνπ. πεγή:[1] ην παξαπάλσ γξάθεκα παξαηεξείηαη επίζεο κηα ηάζε αχμεζεο ηνπ εκπνξίνπ. Δίλαη γεγνλφο φηη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ παγθνζκίνπ εκπνξίνπ ήηαλ κεγαιχηεξνο απφ ηελ αλάπηπμε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, σο απνηέιεζκα ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο παξαγσγήο θαη ηεο έληνλεο ζπζζψξεπζεο βηνκεραληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Ζ ζαιάζζηα κεηαθνξά απνηειεί ηνλ «πχξηλα» ηεο παγθφζκηαο δηαθίλεζεο ηνπ εκπνξίνπ ιφγσ ηεο δηαηηζέκελεο ρσξεηηθφηεηαο θαη ηθαλφηεηαο λα κεηαθέξεη αγαζά ζε κεγάιεο απνζηάζεηο θαη ζε ρακειφ θφζηνο αλά κνλάδα θνξηίνπ. Ζ ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ παγθφζκηνπ θαη ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ είλαη αδηακθηζβήηεηε, κηαο θαη ε λαπηηιία απνηειεί ην θχξην κέζν δηαθίλεζεο ηνλ αγαζψλ. Ζ ζπζρέηηζε απηή, θαίλεηαη μεθάζαξα ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Σν ζαιάζζην εκπφξην «αθνινπζεί» ηελ ηάζε ηνπ παγθφζκηνπ δίρσο ζρεδφλ ηελ παξακηθξή απφθιηζε. 1 International Maritime University (IMO) 10

11 Γηάγξακκα 1: Οη εηήζηνη δείθηεο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ, ηνπ παγθφζκηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ θαη ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ηνπ Ο.Ο..Α. απφ ην 1990 έσο ην Πεγή: [2] Πέξα απφ ηελ ζπζρέηηζε ηνπ παγθφζκηνπ κε ην ζαιάζζην εκπφξην, ζην παξαπάλσ δηάγξακκα παξνπζηάδεηαη ε ζρέζε θαη ε εμάξηεζε ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ λαπηηιίαο απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη δξαζηεξηφηεηα. Παξαηεξείηαη παξάιιειε ηάζε θαη ησλ δπν, κε κφλν ζεκείν κεγάιεο απφθιηζεο ην έηνο Σν έηνο 2009 είλαη έλα ηδηαίηεξν έηνο, ιφγσ φηη ην 2008 μέζπαζε ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε, ηεο νπνίαο ηα απνηειέζκαηα θαη ζπλέπεηεο εθδειψζεθαλ ην επφκελν έηνο φπσο ήηαλ ινγηθφ. Ζ ζπγθεθξηκέλε θξίζε έπιεμε θπξίσο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο θαη θαη επέθαηζε ηηο ρψξεο ηνπ Ο.Ο..Α.. Ζ ζπλέπεηα απηνχ εκθαλίδεηαη κέζσ ηνπ δείθηε ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ηνπ Οξγαληζκνχ. Παξφια απηά νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη νηθνλνκίεο, φπσο Κίλα, Ηλδία, Βξαδηιία θαη άιιεο, επεξεάζηεθαλ ζε πνιχ κηθξφηεξν βαζκφ απφ ηελ Κξίζε ηνπ 2008, ζπλερίδνληαο κε, θαηά ειάρηζηα κεησκέλν, ηνλ απμαλφκελν ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπο ζπκπαξαζχξνληαο έηζη, ηφζν ηελ ηηκή ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ φζν θαη ηνπ δείθηε ηνπ παγθφζκηνπ θαη ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, απνηξέπνληαο ζε απηά λα αθνινπζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή ζπξξίθλσζε ησλ ρσξψλ ηνπ Ο.Ο..Α.. Σν 2008 ν φγθνο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ αλήιζε ζηα 8,2 δηο ηφλνπο, ην 2009 ζηνπο 7,8 δηο ηφλνπο (Clarkson Research Services), ελψ ην 2010 ν φγθνο αλήιζε ζηνπο 8,4 δηο ηφλνπο απφ ηνπο απφ ηνπο νπνίνπο ην 35,7% απνηεινχλ ηα ρχδελ πγξά θνξηία (Institute of Shipping Economics and Logistics). Γηα ην έηνο 2009, νη αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο ζπλέρηζαλ λα απνηεινχλ ηνπο θχξηνπο εμαγσγείο θαη εηζαγσγείο ζην ζαιάζζην εκπφξην. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην ζχλνιν ησλ αγαζψλ πξντφλησλ, αξίζκεζαλ ην 61,2 % ησλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ θαη 55% ησλ παγθφζκησλ εηζαγσγψλ, αληαλαθιψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ φιν θαη απμαλφκελε επηξξνή ηνπο ζηελ δηακφξθσζε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ. Αληίζηνηρα νη αλαπηπγκέλεο 11

12 νηθνλνκίεο, ζην ζχλνιν ησλ εμαγσγψλ άγγημαλ ην 32,4% ελψ ζε απηφ ησλ εηζαγσγψλ ην 44,3% (Review of Maritime Transport 2010, UNCTAD). Σα ηειεπηαία 40 ρξφληα, νη αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο εμάγνπλ πεξηζζφηεξν φγθν αγαζψλ απφ φηη εηζάγνπλ. Σελ ίδηα ζηηγκή φκσο, ν φγθνο ησλ εηζαγσγψλ φιν θαη αχμαλε κε απνηέιεζκα λα ιάβεη ηηκέο αλάινγεο ησλ εμαγσγψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο αληηθαηνπηξίδεη ηελ εμέιημε ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο παγθφζκηαο παξαγσγήο, βάζεη ηνπ νπνίνπ ε παξαγσγή βηνκεραληθψλ πξντφλησλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε απνκαθξπζκέλεο απφ ηα θαηαλαισηηθά θέληξα, αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, εληνπίδνληαο ηδηαίηεξε αχμεζε ησλ ελδν εηαηξηθψλ κεηαθνξψλ εκηθαηεξγαζκέλσλ αγαζψλ ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ηειηθψλ πξντφλησλ. Δηθφλα 1: Γηαγξακκαηηθή απεηθφλεζε εηζαγσγψλ θαη νη εμαγσγψλ αλά θαηεγνξία ρσξψλ ην δηάζηεκα ) (+ πξψην κηζφ ηνπ 2011). Πεγή:[3] ηελ δηαηήξεζε ησλ πςειψλ ηηκψλ ηνπ φγθνπ ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, ζπληέιεζε ε έληνλε βηνκεραληθή αλάπηπμε ησλ αλαδπφκελσλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ θαζψο θαη ε δήηεζε απηψλ γηα πξψηεο χιεο. Με ηε ζεηξά ηνπο ηα έζνδα απφ ηελ βηνκεραλνπνίεζε θαη αλάπηπμε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ νηθνλνκηψλ αχμεζαλ ηελ θαηαλαισηηθή δχλακε ηνπ πιεζπζκνχ, κε απνηέιεζκα ηελ παξάιιειε αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα βηνκεραληθά θαη θαηαλαισηηθά πξντφληα. Ζ λαπηηιία αλάινγα κε ην είδνο ησλ θνξηίσλ πνπ κεηαθέξνληαη, ρσξίδεηαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Ζ λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (Dry Bulk Shipping) H λαπηηιία ρχδελ πγξψλ θνξηίσλ (Liquid Bulk Shipping) Ζ λαπηηιία κεηαθνξάο εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ (Container Shipping) Ζ λαπηηιία κεηαθνξάο γεληθνχ θνξηίνπ (General Cargo Shipping) Ζ λαπηηιία κεηαθνξάο επηβαηψλ / επηβαηψλ θαη θνξηίνπ (Passenger/Cargo passenger ships). 12

13 Γηα ην έηνο 2010 ε λαπηηιία ησλ ρχδελ θνξηίσλ (μεξψλ θαη πγξψλ) αληηπξνζσπεχεη ην κεγαιχηεξν θνκκάηη ηεο λαπηηιίαο, κε πνζνζηφ πνπ αλέξρεηαη ζε 77%. Ζ θαηαλνκή ηνπ δηεζλνχο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, θαίλεηαη ζην παξαθάησ γξάθεκα. Σν Γηεζλέο Θαιάζζην Δκπόξην (2010) 16% 7% 41% Τγξά Υχδελ Ξεξά Υχδελ Δκπνξεπκαηνθηβψηηα Άιια 36% Γξάθεκα 2: Σν δηεζλέο ζαιάζζην εκπφξην ην έηνο Πεγή: [4] θαη ηδία επεμεξγαζία 1.2 Οη θύξηεο ξνέο ηνπ δηεζλνύο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ Όζν αθνξά ηηο ξνέο ηνπ δηεζλνχο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, νπζηαζηηθά, πθίζηαηαη έλαο άπεηξνο αξηζκφο δηαδξνκψλ. Παξφια απηά, ε δηακφξθσζε ηνπ παγθφζκηνπ ζπζηήκαηνο ξνψλ είλαη απνιχησο απιή. Ο θχξηνο άμνλαο είλαη έλαο λνεηφο πεξί ησλ ηζεκεξηλφ άμνλαο πνπ ελψλεη ηελ Βφξεηνο Ακεξηθή κε ηελ Δπξψπε θαη ηελ Αζία κέζσ ηεο Γηψξπγαο ηνπ νπέδ, ηα ζηελά ηεο Μαιάθα θαη ηε Γηψξπγα ηνπ Παλακά. Οη ζαιάζζηεο νδνί θαζνξίδνληαη θαη ζρεδηάδνληαη ζπλαξηήζεη ππνρξεσηηθψλ ζεκείσλ δηέιεπζεο, ηα νπνία είλαη ζηξαηεγηθά ζεκεία ιφγσ θπζηθψλ πεξηνξηζκψλ (κνξθή αθηνγξακκήο, άλεκνη πνπ πλένπλ, ζαιάζζηα ξεχκαηα, βάζε, χθαινη, πάγνο θαη άιια) θαζψο θαη πνιίηηθσλ ζπλφξσλ. Ωο απνηέιεζκα νη δηαδξνκέο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ ζρεκαηίδνπλ ηφμα πάλσ ζηε ζαιάζζηα επηθάλεηα ηεο πδξνγείνπ πξνθεηκέλνπ λα αθνινπζνχλ ηελ νξζνδξνκία 2. Τπφ ην πξίζκα ησλ παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη πεξηνξηζκψλ, έρνπλ δηακνξθσζεί νη εμήο δπν θαηεγνξίεο ζεκείσλ δηέιεπζεο. Κχξηα ζεκεία δηέιεπζεο: Σα πνην ζεκαληηθά ζεκεία, ηα νπνία έλα δελ ππήξραλ δελ ζα επηηπγραλφηαλ νηθνλνκηθά απνδνηηθή ζαιάζζηα κεηαθνξά, έρνληαο κεγάιε επίπησζε ζην παγθφζκην εκπφξην. 2 Oξζνδξνκία (spherical sailing, ή great circle sailing) ραξαθηεξίδεηαη ν πινπο εθείλνο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηφμν κηθξφηεξν ησλ 180 επί ηνπ κεγίζηνπ θχθινπ (ηεο επηθάλεηαο ηεο Γεο - ζάιαζζαο) πνπ ελψλεη δχν ηφπνπο, θαη πνπ ηειηθά είλαη ε κηθξφηεξε κεηαμχ απηψλ ησλ ηφπσλ απφζηαζε. (πεγή: 13

14 Γεπηεξεχνληα ζεκεία δηέιεπζεο: εκεία γηα ηα νπνία ππάξρεη ελαιιαθηηθή δηαδξνκή, αιιά παξφια απηά απνηεινχλ ζεκαληηθή παξάθακςε κηαο δηαδξνκήο. χκθσλα κε φια ηα παξαπάλσ, κηα ελδεηθηηθή απνηχπσζε ησλ θχξησλ δηαδξνκψλ ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαζψο θαη ηα ζεκεία δηέιεπζεο ησλ ξνψλ απηψλ, παξνπζηάδνληαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα. Δηθφλα 2: Οη θχξηεο δηαδξνκέο ηνπ δηεζλνχο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ. πεγή:[5] 1.3 Ο παγθόζκηνο εκπνξηθόο ζηόινο ηηο αξρέο ηνπ 2011 (ηέιε ηνπ 2010), ζχκθσλα κε ην Institute of Shipping Economics and Logistics, ν παγθφζκηνο εκπνξηθφο ζηφινο αλήιζε ζηα πινία, κε ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα 1,35 δηο dwt θαη 1,6 εθαη. TEU. Ο αξηζκφο απηφο ηνπ ζηφινπ αλήιζε ζε απηά ηα επίπεδα ην 2011, αθνχ ην 2010 παξαδφζεθαλ ζπλνιηθά λέα πινία, κεηθηήο ρσξεηηθφηεηαο 146 εθαη. ηφλσλ (ε κεγαιχηεξε παξάδνζε πινίσλ πνπ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί πνηέ).ε ζρέζε κε ηηο αξρέο ηνπ 2010, ζηηο αξρέο ηνπ 2011, ε ελεξγφο ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα ηνπ ζηφινπ (πιελ ην ζηφινπ ησλ containership) απμήζεθε θαηά 9,3%, ελψ γηα ν ζηφινο ησλ πινίσλ κεηαθνξάο εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ απμήζεθε θαηά 8,1% (Γξάθεκα 3). Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε ρσξεηηθφηεηαο εληνπίζηεθε ζην ζηφιν κεηαθνξάο ρχδελ μεξνχ θνξηίνπ, κε ην 17% λα απνηειεί ηελ κεγαιχηεξε εηήζηα αχμεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζηφινπ πνπ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί πνηέ. 14

15 Γξάθεκα 3: Ζ εηήζηα κεηαβνιή ηεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ απφ ην 1998 έσο ηηο αξρέο ηνπ Πεγή:[6] Σν 2009 πξαγκαηνπνηήζεθαλ παξαγγειίεο ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο 144 εθαη. dwt ελψ ην 2010 ν αξηζκφο απηέο αλέθακςε, θζάλνληαο ζηνπο 442 εθαη. dwt. Αληηζέησο, κεηά ηελ θξίζε ηνπ 2008, θαηά ηελ νπνία νη πινηνθηήηεο απέθεπγαλ λα πνπιήζνπλ ηα πινία ηνπο γηα δηάιπζε ιφγσ ησλ πςειψλ λαχισλ πνπ επηθξαηνχζαλ, ν αξηζκφο ησλ δηαιχζεσλ ζεκεηψλεη απμεηηθή ηάζε (Γξάθεκα 4). Γξάθεκα 4: Οη αλά έηνο πξνζζήθε θαη κείσζε ρσξεηηθφηεηαο (ζε εθαη. dwt) ζηνλ παγθφζκην εκπνξηθφ ζηφιν. πεγή:[6] Όζν αθνξά ηελ ηδηνθηεζία ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ, παξαηεξείηαη, απηή λα ζπγθεληξψλεηαη γχξσ απφ έλαλ ζπγθεθξηκέλν θαη κηθξφ αξηζκφ ρσξψλ. ηηο αξρέο ηνπ 2011 ην 70% ηεο παγθφζκηαο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ ειεγρφηαλ απφ 10 ρψξεο (εμαηξνχληαη πινία ησλ νπνίσλ ε ηδηνθηήηξηα εηαηξία είλαη άγλσζηε). Ζ Διιάδα δηαηεξεί ηνλ εγεηηθφ ηεο ξφιν ζηελ παγθφζκηα εκπνξηθή λαπηηιία κε ηνλ κεγαιχηεξν ζηφιν πινίσλ, αθνινπζνπκέλε απφ ηελ Ηαπσλία θαη ηελ Γεξκάληα. Οη ειιεληθέο ηδηνθηήηξηεο εηαηξίεο αχμεζαλ θαηά 4,4% θαηά κέζν φξν ηελ πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα ηνπο ζην ρξνληθφ δηάζηεκα

16 2010. Μεηαμχ ησλ θχξησλ λαπηηθψλ ρσξψλ, ε κεγαιχηεξε αχμεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ηελ πξναλαθεξφκελε πεξίνδν εληέζεθε ζηελ Ν. Κνξέα (12,8%), Γαλία (12,5%) θαη Κίλα (11,3%). (Γξάθεκα 5) Γξάθεκα 5: Οη ρψξεο κε ηνπο κεγαιχηεξνπο εκπνξηθνχο ζηφινπο (ζε εθαη. dwt) θαη ε κέζε εηήζηα αχμεζε ηνπο. πεγή:[6] 1.4 Γηαρσξηζκόο ηεο λαπηηιίαο ζε tramp θαη liner χκθσλα κε ηελ νηθνλνκηθή πξνζέγγηζε ηεο λαπηηιηαθήο αγνξάο απφ ηνλ Dr M. Stopford, κηα βαζηθή δηάθξηζε ζην ρψξν ηεο λαπηηιίαο αθνξά ηελ λαπηηιία γξακκψλ (liner shipping market) θαη ηελ λαπηηιία κεηαθνξάο ρπδελ θνξηίσλ (bulk shipping market), ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη βάζεη ηεο δηάθξηζεο ηνπ θνξηίνπ ζε bulk (ρπδελ) θαη general (γεληθφ) κε θξηηήξην ην κέγεζνο ηεο θάζε αλεμάξηεηεο παξηίδαο θνξηίνπ πξνο κεηαθνξά. Μηα άιιε δηάθξηζε πνπ πθίζηαηαη γηα ηελ παγθφζκηα εκπνξηθή λαπηηιία, πξαγκαηνπνηείηαη κε θξηηήξην ηνλ ηχπν ηεο κεηαθνξηθήο ππεξεζίαο πνπ παξέρνπλ ηα πινία. Γηαθξίλεηαη ινηπφλ ε λαπηηιία ζε: Ναπηηιία γξακκψλ (Liner Shipping) Διεχζεξε λαπηηιία (Tramp Shipping) Oζν αθνξά ηην tramp ναςηιλία, ηα πινία πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε απηή, είλαη ηα ιεγφκελα ειεχζεξα πινία, ηα νπνία δελ εθηεινχλ πξνγξακκαηηζκέλα δξνκνιφγηα κεηαμχ ιηκαληψλ αιιά αληίζεηα ε απαζρφιεζή ηνπο πνηθίιεη αλάινγα κε ηηο επθαηξίεο θαη ηηο πξνζηαγέο ηεο αγνξάο. Οη κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο απφ ιηκάλη ζε ιηκάλη (δηαθνξεηηθήο πξνέιεπζεο θαη πξννξηζκνχ θάζε θνξά) πξαγκαηνπνηνχληαη βάζεη ελφο ζπκβνιαίνπ ην φπνην νλνκάδεηαη ναςλοζύμθυνο θαη νη νξνί ηνπ θαζνξίδνληαη ειεπζέξα κεηαμχ λαπισηή θαη κεηαθνξέα. Σν πινίν πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηελ ειεχζεξε αγνξά δελ αθφινπζε έλα ζπγθεθξηκέλν, θαζνξηζκέλν θαη ηαθηηθφ δξνκνιφγην, αληηζέησο, ηα ζπκβαιιφκελα κέξε (λαπισηήο κεηαθνξέαο) απνθαζίδνπλ χζηεξα απφ δηαπξαγκάηεπζε ην δξνκνιφγην ηνπ πινίνπ θαη ηα ιηκάληα πνπ ζα πξνζεγγίζεη. 16

17 Οη ηέζζεξηο θχξηνη ηχπνη λαπινζπκθψλσλ, νη φπνηνη θαζνξίδνπλ θαη ηελ κνξθή απαζρφιεζεο ηνπ πινίνπ, είλαη: Ναύισζε κνλαδηαίνπ ηαμηδηνύ/σλ. (Single Voyage Charter, Voyage Charter): Δίλαη κηα βξαρχρξνλε κνξθή λαχισζεο. Ο πινηνθηήηεο κεηαθέξεη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ λαπισηή ζπγθεθξηκέλε πνζφηεηα θνξηίνπ ζε ζπγθεθξηκέλα ιηκάληα. Απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ πξέπεη λα ηνλ απνδεκηψζεη ζπκθσλά κε ηνλ κεηξήζηκν αλά ηφλν κεηαθεξφκελν θνξηίν (US $/ ton of cargo). Υξνλνλαύισζε (Time Charter): Ο πινηνθηήηεο παξαρσξεί ζην λαπισηή ην πινίν κε ην πιήξσκα ηνπ γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ κπνξεί λα δηαξθέζεη απφ κεξηθέο κέξεο ή κήλεο κέρξη θαη 5 ρξφληα. Ο λαπισηήο απνθαζίδεη πνπ ζα θηλεζεί ην πινίν θαη αλαιακβάλεη ηα έμνδα θαχζηκνπ, ιηκεληθψλ ηειψλ θνξηνεθθφξησζεο θαη άιια. Ζ κνλάδα κέηξεζεο γηα ηελ ρξνλνλαχισζε απνηειεί ην US $ αλά εκέξα (US $/day). Έλαο βαζηθφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ ηηκή είλαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα (κήλεο κέρξη ρξφληα) γηα ην νπνίν ν λαπισηήο επηζπκεί λα λαπιψζεη ην πινίν. Ναύισζε Γπκλνύ Πινίνπ (Bearboat or Demise Charter): Δίλαη κηα κνξθή καθξνρξφληαο λαχισζεο, φπνπ ν πινηνθηήηεο παξέρεη ζηνλ λαπισηή ην πινίν γπκλφ πξνο εθκεηάιιεπζε γηα έλα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Ο λαπισηήο αλαιακβάλεη απνθιεηζηηθά ζαλ λα ήηαλ ν πινηνθηήηεο φιν ην πινίν απφ ηελ επάλδξσζε κέρξη θαη ηελ αζθάιηζε ηνπ θαη πιεξψλεη ηνλ πινηνθηήηε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. πκβόιαην Δξγνιαβηθήο Μεηαθνξάο Φνξηίσλ (Contract of Affreightment): ε απηή ηελ πεξίπησζε έρνπκε κηα καθξνρξφληα κνξθή λαχισζεο φπνπ ν πινηνθηήηεο ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπ λαπισηή γηα ηε κεηαθνξά ησλ αγαζψλ κέζα ζε έλα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Απφ ηελ άιιε, ζηε ναςηιλία ηακηικών γπαμμών (liner shipping) ηα δξνκνιφγηα είλαη πξνθαζνξηζκέλα θαη κέζα ζε ζπγθεθξηκέλα ρξνληθά πιαίζηα. Σα θνξηία είλαη πςειήο άμηαο θπξίσο βηνκεραληθά αγαζά θαη κέζα παξάγσγεο, ηα νπνία πξννξίδνληαη θπξίσο γηα θαηαλάισζε θαη φρη απνζήθεπζε. Οη ηαθηηθέο γξακκέο ραξαθηεξίδνληαη απφ θαλνληθφηεηα θαη θαζνξηζκέλε ζπρλφηεηα δξνκνινγίσλ κεηαμχ πξνθαζνξηζκέλσλ ιηκαληψλ, πξναλαγγειζείζεο αλαρσξήζεηο κέζσ ηνπ λαπηηιηαθνχ ηχπνπ, πεξηνξηζκφ ηνπ ειεπζέξνπ αληαγσληζκνχ θαη απφ ην αληίηηκν ηεο κεηαθνξάο πνπ πξνθχπηεη απφ θαζνξηζκέλα λαπινιφγηα. Σα πινία πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε liner λαπηηιία δχλαηαη λα δηαθξηζνχλ ζε δπν θαηεγνξίεο. ηε κηα δηαθξίλνληαη ηα πινία πνπ εθηεινχλ δξνκνιφγηα ζηηο θπξηφηεξεο εκπνξηθέο δηαδξνκέο παγθνζκίσο (deep sea liner services) θαη ζηελ άιιε ηα πινία πνπ εθηεινχλ δξνκνιφγηα αλάκεζα ζε ιηκάληα κηθηφηεξεο εκπνξηθήο θίλεζεο φληνο κηα γεσγξαθηθά ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο (feeder services). 17

18 2. Ζ λαπηηιία θαη ην εκπόξην ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ 2.1 Υαξαθηεξηζηηθά εκπνξίνπ θαη θνξηία Ζ ζαιάζζηα κεηαθνξά ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ αλήθεη θαηά θχξην ιφγν ζηελ tramp ειεχζεξε λαπηηιία. ε απηφ ην ζεκείν θαιφ ζα ήηαλ λα θαζαξηζζεί ηη αθξηβψο λνείηαη ρχδελ μεξφ θνξηίν. Ο φξνο Υχδελ Φνξηίν ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη έλαλ επξχ αξηζκφ θνξηίσλ φπσο είλαη ην αθαηέξγαζην πεηξέιαην θαη ηα παξάγσγα πξντφληα ηνπ, ην LNG, ην LPG, ν άλζξαθαο, ην ζηδεξνκεηάιιεπκα, ηα δεκεηξηαθά, ην ηζηκέλην, ην αιάηη θαη πνιιά άιια. Ζ δηάθξηζε ησλ ρπδελ θνξηίσλ, απφ ηα ππφινηπα δχλαηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί βάζεη δπν νξηζκψλ ζηνπο νπνίνπο εκπεξηθιείνληαη δπν δηαθνξεηηθέο πηπρέο. Ο πξψηνο νξηζκφο επηθεληξψλεηαη ζηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηνλ ηξφπν ρεηξηζκνχ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θνξηίσλ ελψ ν δεχηεξνο ζηα νηθνλνκηθά θαη ηερληθά ζηνηρεία ηεο κεηαθνξάο ηνπο, ε νπνία νξγαλψλεηαη θαη ζρεδηάδεηαη βάζεη ηνπ κεγάινπ φγθνπ πνπ πξφθεηηαη λα κεηαθεξζεί. Βάζεη ηνπ πξψηνπ νξηζκνχ, ρπδελ θνξηία ζεσξνχληαη εθείλα ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη απφ θπζηθή νκνηνγέλεηα ζηε ζχζηαζε θαη ηελ γεσκεηξία, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη ηελ δηαρείξηζε θαη ηελ κεηαθνξά ηνπο σο ρπδελ. Δλψ ν δεχηεξνο, νπνίνο έρεη δνζεί απφ ηνλ Dr. M. Stopford (Maritime Economics, Third Edition, 2003), Υχδελ Φνξηίν ζεσξείηαη θάζε θνξηίν, ην νπνίν είλαη αξθεηά κεγάιν γηα λα θαηαιάβεη ηελ ρσξεηηθφηεηα ελφο νιφθιεξνπ πινίνπ ή ελφο ακπαξηνχ. Ο ζπγγξαθέαο, ζα πξνζέζεηε ζηνλ δεχηεξν νξηζκφ ην εμήο ραξαθηεξηζηηθφ: ή ελφο αθέξαηνπ αξηζκνχ ακπαξηψλ ηνπ πινίνπ. ην πιαίζην νηθνλνκηθήο αλάιπζεο κηα κεηαθνξάο, πηνζεηείηαη ν δεχηεξνο νξηζκφο θαη σο ρχδελ θνξηίν νξίδεηαη «νπνηνδήπνηε θνξηίν κεηαθέξεηαη δηα ζαιάζζεο ζε κεγάιεο παξηίδεο, κε ζθνπφ λα κεησζεί ην κεηαθνξηθφ θφζηνο αλά κνλάδα» [7]. Ο ζπγθεξαζκφο ησλ δπν παξαπάλσ ελλνηψλ δχλαηαη λα δψζεη κηα ζαθή εηθφλα γηα ην εζηί ρχδελ θνξηίν, κηαο θαη νη δπν παξαπάλσ νξηζκνί ηνλίδνπλ αιιά θαη ζπκπιεξψλνπλ ηηο δηαθνξεηηθέο πιεπξέο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θνξηίσλ. Βέβαηα ππφ ην άλσ πξίζκα, θαη θπξίσο βάζεη ηηο δεχηεξεο νπηηθήο, ρπδελ θνξηία δχλαηαη λα ζεσξνχληαη θαη εκπνξεχκαηα φπσο ην θαηεςπγκέλν θξέαο, ηα νρήκαηα (θπξίσο απηνθίλεηα), πξντφληα ράιπβα, πξνθαηαζθεπαζκέλα ηκήκαηα απφ ζθπξφδεκα θαη άιια. Γηα λα κελ πθίζηαηαη ζχγρπζε, ηα θνξηία απηνχ ηνπ ηχπνπ, ραξαθηεξίδνληαη σο Δηδηθά Υχδελ Φνξηία. ε έλα δεχηεξν επίπεδν δηαρσξηζκνχ ηα ρπδελ θνξηία, δηαρσξίδνληαη ζε Τγξά Υχδελ Φνξηία θαη Ξεξά Υχδελ Φνξηία. Ζ δηαθνξνπνίεζε, φπσο γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ, έγθεηηαη ζηελ θπζηθή ζχζηαζε ησλ θνξηίσλ. Ζ 18

19 παξνχζα εξγαζία εζηηάδεη γχξσ απφ ηα μεξά ρχδελ θνξηία θαη γηα απηφλ ηνλ ιφγν πξαγκαηνπνηείηαη αλαιπηηθφηεξε αλαθνξά παξαθάησ. ην παξαθάησ ζρήκα παξνπζηάδεηαη ν δηαρσξηζκφο ησλ ρπδελ θνξηίσλ. Δηθφλα 3: Καηεγνξίεο ησλ ρπδελ θνξηίσλ θαη ησλ αλάινγσλ πινίσλ κεηαθνξάο πεγή:[8] θαη ηδία επεμεξγαζία Αληίζεηα, ηα θνξηία ησλ νπνίσλ νη πνζφηεηεο δελ αξθνχλ γηα λα «γεκίζνπλ» έλα νιφθιεξν πινίν ή έλα ακπάξη θαη ηα νπνία κνλαδνπνηνχληαη ζε θάπνηα κνξθή ( εκπνξεπκαηνθηβψηην - container, παιέηα, εηδηθφ ζάθν θαη άιια ) ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζαιάζζηα (θαη φρη κφλν) κεηαθνξά ηνπο, εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία γεληθνχ θνξηίνπ. Γεληθνχ θνξηίνπ, κπνξνχλ λα ραξαζθηεξηζζνχλ θαη εκπνξεχκαηα ησλ νπνίσλ νη πνζφηεηεο είλαη κεγάιεο κελ, αιιά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο δελ επηηξέπνπλ ηελ δηαρείξηζε θαη κεηαθνξά ηνπο σο ρπδελ, φπσο παξαδείγκαηνο ράξηλ πξντφληα πςειήο άμηαο (ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο) ή εππαζή πξντφληα (θξνχηα θαη ιαραληθά, θξαζί, θαη άιια). Σα ρχδελ μεξά θνξηία ηα νπνία δηαθηλνχληαη κέζσ ηεο λαπηηιίαο, ρσξίδνληαη ζε δπν κεγάιεο θαηεγνξίεο: α) Σα πέληε (5) θχξηα ρχδελ μεξά θνξηία: 1. ηδεξνκεηάιιεπκα (iron ore) 2. Άλζξαθαο (coal) 3. ηηεξά (grains) 4. Βσμίηεο Αινπκίλα (bauxite aloumina) 5. Φσζθάηα (phosphate rock) 19

20 β) Σα δεπηεξεχνληα ρχδελ μεξά θνξηία. Ζ νκάδα απηή ησλ θνξηίσλ πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά θαηεξγαζκέλσλ θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ πιψλ πνπ κεηαθέξνληαη δηα ζαιάζζεο, απφ ηα νπνία, ηα θπξηφηεξα είλαη: Υάιπβαο (πξντφληα ράιπβα) Σζηκέλην Πξντφληα Αινπκηλίνπ Εάραξε Αιάηη Πξντφληα μπιείαο (ηζηπο μχινπ) Θεηάθη Ληπάζκαηα Γηάθνξα νξπθηά θαη άιια. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ παξαπάλσ θνξηίσλ απνηεινχλ ην γεγνλφο φηη είλαη πξσηνγελή πξντφληα ή εκεθαηεξγαζκέλα, ηα νπνία κεηαθέξνληαη ζε πνιχ κεγάιεο πνζφηεηεο, θαη είηε απηνχζηα σο πξσηνγελή πιηθά είηε εκηθαηεξγαζκέλα, ζεσξνχληαη πξντφληα ρακειήο νηθνλνκηθήο αμίαο (αλά κνλάδα θνξηίνπ). Γηα απηφ αθξηβψο ην ιφγν, ε κεηαθνξά ηνπο πξαγκαηνπνηείηαη κε ην νηθνλνκηθφηεξν ηξφπν, ν φπνηνο είλαη ε ζαιάζζηα κεηαθνξά. Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε ζαιάζζηα κεηαθνξά γηα ηέηνηνπ είδνπο θαη ηέηνηεο πνζφηεηεο θνξηίσλ είλαη ε νηθνλνκηθφηεξε απφ ηηο ππφινηπεο (νδηθή, ζηδεξνδξνκηθή, ελαέξηα), αλαιχεηαη παξαθάησ. Σα ρχδελ μεξά θνξηία απνηεινχλ ην 36% ηνπ παγθφζκηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ (Drewry 2010). ε επηκέξνπο ζηάδην, ην εκπφξην ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ γηα ην 2010 αλήιζε ζε 3,18 δηο. ηφλνπο θαη αλαιχεηαη φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ γξάθεκα. Σν Γηεζλέο Θαιάζζην Δκπόξην ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ (2010) 32% 8% 28% 32% ηδεξνκεηάιιεπκα Άλζξαθαο Γεκεηξηαθά Γεπηεξεχνληα ρχδελ μεξά Γξάθεκα 6: Σν δηεζλέο ζαιάζζην εκπφξην ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ γηα ην έηνο 2010 πεγή:[4] θαη ηδία επεμεξγαζία Σα πινία κεηαθνξάο ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ δηαδξακαηίδνπλ έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ζχλδεζε ησλ πεγψλ ησλ μεξψλ ρχδελ αγαζψλ κε ηνπο απνδέθηεο 20

21 ηνπο (κνλάδεο παξαγσγήο ελέξγεηαο, ράιπβα, κνλάδεο επεμεξγαζίαο ηξνθίκσλ θαη άιια). Λνγσ ηεο αχμεζεο ηεο αλάγθεο γηα εθνδηαζκφ αγαζψλ θαη αιιαγέο ηνπ κνηίβνπ ηεο παγθφζκηαο δήηεζεο γηα δηαθνξεηηθέο πξψηεο χιεο, ε ζαιάζζηα κεηαθνξά απηψλ απνηειεί ηνλ πην νηθνλνκηθά απνδνηηθφ ηξφπν νινθιήξσζεο ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο ηξφπνπο κεηαθνξάο, φπσο κέζσ αεξνπνξηθήο, ζηδεξνδξνκηθήο ή νδηθήο κεηαθνξάο. Ζ λαπηηιία επσθειείηαη ζε ζρέζε κε ηα άιια κέζα κεηαθνξάο ινγσ ησλ κεγάισλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο πνπ παξάγνληαη απφ ην κεγάιν κέγεζνο ησλ πινίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαζψο θαη απφ ηελ δπλαηφηεηα λα εμππεξεηνχλ πξνειεχζεηο πξννξηζκνχο κε πεξηνξηζκέλεο πθηζηάκελεο ππνδνκέο. Δπηπξνζζέησο, ηα θχξηα θέληξα εθνδηαζκνχ βξίζθνληαη δηαζθνξπηζκέλα ζηελ πδξφγεην, αλάκεζα ζηα νπνία θαη ζηα θαηαλαισηηθά θέληξα παξεκβάιινληαη κεγάιεο πδάηηλεο απνζηάζεηο. Έηζη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε ζαιάζζηα κεηαθνξά είλαη ε κνλή δπλαηή κεηαθνξά πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί. Μέζα ζηα ρξφλν απφ ην 1980 θαη έπεηηα, ην ζαιάζζην εκπφξην ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ εκθαλίδεη κηα ζπλερφκελα απμαλφκελε ηάζε. Απηή ε ηάζε, θπζηθά θαζνξίδεηαη απφ ηελ ίδηα ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία θαζψο θαη απφ εμειίμεηο θαη γεγνλφηα ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο επεξεάδνπλ απηή. Σν ζέκα ηεο εμάξηεζεο ηνπ εκπνξίνπ απφ ηελ δήηεζε γηα αγαζά θαη ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, αλαιχεηαη ζε επφκελν θεθάιαην. ην παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδεηαη ε απμεηηθή ηάζε ηνπ δηεζλνχο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαζψο θαη νξηζκέλα γεγνλφηα ηα νπνία νκνινγνπκέλσο επεξέαζαλ ηελ δηαθίλεζε ησλ ρχδελ μεξψλ αγαζψλ. Γξάθεκα 7: Σν δηεζλέο εκπφξην ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απφ ην 1980 έσο ην 2010 (ζε εθαη. ηφλνπο. Πεγή: [4] Όζν αθνξά ην κνηίβν ηνπ εκπνξίνπ, πεξά απφ ηελ αλάδεημε ηεο Κίλαο ζε κεγάιν εηζαγσγέα θπξίσο άλζξαθα θαη ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο γηα ηελ παξάγσγε ράιπβα θαη ελέξγεηαο, αλάγνληάο ηε ζηνλ κεγαιχηεξν παξαγσγφ ράιπβα παγθνζκίσο. πάλσ απφ ην 50% ηεο παγθφζκηαο παξαγσγήο (Niklas 21

22 Bengtsson Lloyd's Register - Fairplay Research), απηφ παξακέλεη ζηαζεξφ κέζα ζηνλ ρξφλν. Παξαθάησ παξαζέηνληαη νη θχξηεο ξνέο ηξηψλ βαζηθψλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Δηθφλα 4: Οη θχξηεο ξνέο ηξηψλ βαζηθψλ ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ. πεγή: [4] 2.2 Σα πινία κεηαθνξάο ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Σα πινία κεηαθνξάο ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ, ή αιιηψο θνξηεγά πινία ή αιιηψο (dry) bulk carriers (φπσο ζπλήζσο αλαθέξνληαη), είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλα πινία γηα ηε κεηαθνξά ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαη ζε ρχκα θαηάζηαζε ηνπ θνξηίνπ (δειαδή φρη κνλαδνπνηεκέλε ζπζθεπαζκέλε). Σέηνηνπ είδνπο θνξηία, φπσο αλαθέξνληαη θαη παξαπάλσ, είλαη ν άλζξαθαο, ην ζηδεξνκεηάιιεπκα, ηα δεκεηξηαθά, ην ηζηκέλην, πξντφληα ράιπβα, δάραξε, αιάηη θαη πνιιά άιια. Σν πξψην εμεηδηθεπκέλν πινίν γηα ηε κεηαθνξά απηνχ ηνπ είδνπο θνξηίσλ θαηαζθεπαζηηθέ ην 1852, ην Βξεηαληθφ πινίν κεηαθνξάο άλζξαθα SS John Bowes [10]. Απφ ην ηφηε ε ίδηα ε αγνξά θαη νη (παγθφζκηεο) αλάγθεο γηα απηνχ ηνπ είδνπο ηα θνξηία ψζεζαλ ηελ αικαηψδε αλάπηπμε απηνχ ηνπ είδνπο ησλ πινίσλ, νδεγψληαο ζηελ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο θαη ηνπ επηπέδνπ ηνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ πνπ θέξεη. Σα ζεκεξηλά bulk carriers (έηζη ζα αλαθέξνληαη ζηελ εξγαζία), είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλα κε ζθνπφ ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπο (ζε ζπλδπαζκφ θαη κε άιινπο παξάγνληεο θπζηθά, πνπ ζα αλαιπζνχλ παξαθάησ), ηεο αζθάιεηαο θαη ηελ απνδνηηθφηεηαο θαηά ηελ κεηαθνξα κηαο κεγάιεο πνηθηιίαο μεξψλ ρχδελ θνξηίσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη δηαρξνληθά ν ηξφπνο θαηαζθεπήο ηνπο δηαθνξνπνηήζεθε αθνκνηψλνληαο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο σο πξνο ηελ βειηηζηνπνίεζε ηεο κεηαιιηθήο θαηαζθεπήο (κείσζε βάξνπο κεηαιιηθήο θαηαζθεπήο κε ηελ ρξήζε ράιπβα πςειήο αληνρήο θαη ηελ εθαξκνγή ζχγρξνλσλ ππνινγηζηηθψλ κεζφδσλ αληνρήο) κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο θαηαζθεπήο, ηελ αχμεζε ηεο κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο, αιιά θαη (αξλεηηθά γηα ηνπο πινηνθηήηεο) πεξηνξηζκφ ηεο δηάξθεηαο νηθνλνκηθήο δσήο 22

23 ησλ πινίσλ. Οη ηειεπηαίεο εμειίμεηο ηνπ ηχπνπ επεξεάδνληαη απφ ηνπο πξφζθαηνπο δηεζλείο θαλνληζκνχο αζθαιείαο (ΗΜΟ), πνπ ελδερνκέλσο λα νδεγήζνπλ ππνρξεσηηθά λέεο θαηαζθεπέο ζε ζρεδηάζεηο δηπιψλ ηνηρσκάησλ (double hull). Δηθφλα 5: Σχπνη πινίσλ Bulk Carriers. Πεγή:[11] Σν κέγεζνο ησλ πινίσλ ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ κέζα ζηνλ ρξφλν έρεη απμεζεί αηζζεηά θαη δείρλεη ηάζεηο γηα πεξεηαίξσ αχμεζε. Σν ζπγθεθξηκέλν ραξαθηεξηζηηθφ εληνπίδεηαη έληνλα ζηνλ ηνκέα ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. ην παξαθάησ δηάγξακκα, θαίλεηαη μεθάζαξα ε θαηά κέζν φξν ζηαζεξή αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ησλ πινίσλ θαη εηδηθφηεξα ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, απφ ην 1990 κέρξη ην Γηάγξακκα 2: Ζ κεηαβνιή ηνπ κεγέζνπο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ πινίσλ απφ ην 1990 έσο ην πεγή: [6] Βάζεη πξφζθαησλ ζηνηρείσλ ηνπ Institute of Shipping Economics and Logistics (ηέιε 2010 αξρέο 2011) ν ζηφινο ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (bulk carriers) είλαη ν κεγαιχηεξνο ζε ζρέζε κε ηνπο εκπνξηθνχο ζηφινπο άιισλ θαηεγνξηψλ, φπσο είλαη: Ο ζηφινο ρχδελ πγξψλ θνξηίσλ (Tankers) Ο ζηφινο πινίσλ κεηαθνξάο εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ (Containerships) Ο ζηφινο πινίσλ κεηαθνξάο γεληθνχ θνξηίνπ (General cargo ships) 23

24 Ο ζηφινο πινίσλ κεηαθνξάο επηβαηψλ / επηβαηψλ θαη θνξηίνπ (Passenger/Cargo passenger ships). Σν πνζνζηφ πνπ θαηαιακβάλεη ν ζηφινο ησλ bulk carriers ζην ζχλνιν ηνπ παγθνζκίνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ αλέξρεηαη ζε 39,2%. Σν ζπγθεθξηκέλν πνζνζηφ πξνθχπηεη χζηεξα απφ είζνδν ζηελ αγνξά πινίσλ ζπλνιηθήο λέαο ρσξεηηθφηεηαο 78 εθαη. dwt θαζψο θαη επηπιένλ 9 εθαη. dwt ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ πνπ κεηαηξάπεθαλ ζε bulk carriers to Με απηφ ηνλ ηξφπν ε ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα ηεο λαπηηιίαο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2011 άγγημε ηνπο 528 εθαη. dwt 3, πνπ ζεκαίλεη αχμεζε 17% ζε ζρέζε κε ηε ίδηα εκεξνκελία ηνπ Παγθόζκηνο Δκπνξηθόο ηόινο (1ε Ηαλνπξίνπ 2011) 13,6% 7,9% 0,5% Bulk Carriers 39,2% Tankers Containerships 38,8% General cargo ships Passenger/Cargo passenger ships Γξάθεκα 7: Ζ θαηαλνκή ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ γηα ην πεγή: [6] θαη ηδία επεμεξγαζία 2.3 Καηεγνξίεο πινίσλ κεηαθνξάο ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο πινίσλ αλάινγα κε ην κέγεζνο ηνπο θαη ηελ κεηαθνξηθή ηνπο ηθαλφηεηα θαηαηάζζνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο. Όζν αθνξά ηηο θαηεγνξίεο, θαίλεηαη λα πθίζηαηαη κηα ζχγρπζε ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπο. Πεξά απφ ηηο πέληε βαζηθέο θαηεγνξίεο, ησλ φπνησλ ηα φξηα κεηαβάιινληαη ηφζν κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ φζν θαη απφ ηνπο εκπιεθνκέλνπο ζηε ζπγθεθξηκέλε αγνξά (νξγαληζκνί, ηλζηηηνχηα, εμεηδηθεπκέλνο ηχπνο, θαη άιια), αλάινγα κε ηελ ζθνπηά απφ ηελ νπνία ηελ παξαηεξνχλ, έρνπλ πξνθχςεη θαη θάπνηεο λέεο ππνθαηεγνξίεο, κέζα ζε απηέο ηηο βαζηθέο. Γεληθά ηα φξηα ησλ θαηεγνξηψλ ησλ πινίσλ κέζα ζηνλ ρξφλν, ιφγσ δηαθφξσλ παξαγφλησλ φπσο είλαη ε θχζε ησλ θνξηίσλ, ε ξαγδαία αχμεζε ηνπ κεγέζνπο θαη ηνπ ηερλνινγηθνχ επηπέδνπ ησλ πινίσλ, ε δήηεζε γηα κεγάιεο πνζφηεηεο θνξηίσλ, ηα κεγέζε ησλ δησξχγσλ θαη άιινη, κεηαβάιινληαη. Παξαδείγκαηνο ράξηλ έλα πινίν ηελ παξνχζα ρξνληθή πεξίνδν πνπ ζεσξείηαη θαηεγνξίαο Supramax, ζην παξειζφλ θαηεγνξηνπνηνχηαλ σο Panamax. 3 dwt - dead weight ton: Σφλνο Νεθξνχ Φνξηίνπ, απνηειεί κνλάδα κεηξήζεηο ρσξεηηθφηεηαο ησλ πινίσλ. 24

25 Ζ παξαθάησ θαηεγνξηνπνίεζε πξνθχπηεη απφ ζπγθεξαζκφ ηφζν ησλ πέληε θχξησλ θαηεγνξηψλ φζν θαη ησλ θαηεγνξηψλ έηζη πσο παξνπζηάδνληαη ζηελ ηειεπηαία έθζεζε ηνπ «Lloyd s List Intelligence: Global Dry Bulk Fleet Analyzer, June 2011» θαη νξηζκέλε επεμεξγαζία απφ ηνλ ζπγγξαθέα. Οη θαηεγνξίεο είλαη: Σα κηθξά ζθάθε: < dwt Σα Handy: dwt Σα Large Handy: dwt Σα Handymax: dwt Σα Supramax: dwt Σα Panamax: dwt dwt (αλ θαη λέα θαηεγνξηνπνίεζε, βάζεη Lloyds List Intelligence, επεθηείλεη ην φξην ησλ Panamax κε κηα θαηεγνξία ηα Post Panamax έσο ηνπο dwt. Παξφια απηά ζηελ εδψ θαηεγνξηνπνίεζε ζα δηαηεξεζνχλ ηα έσο έρνπλ φξηα.) Σα Capesize: dwt dwt Σα VLOC (Very Large Ore Carriers): > dwt Σα πινία ησλ θαηεγνξηψλ Handy, Large Handy ζπληζηνχλ ηελ επξχηεξε θαηεγνξία ησλ Handysize ( dwt), ελψ ηα πινία ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο καδί κε απηά ησλ θαηεγνξηψλ Handymax θαη Supramax εληάζζνληαη ζηελ γεληθφηεξε θαηεγνξία ησλ Handies. Tα κηθξά πινία αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ζθαθψλ κε ρσξεηηθφηεηα θάησ απφ dwt. πλήζσο κεηαθέξνπλ θνξηία απφ 500 έσο ηφλνπο, έρνπλ έλα ακπάξη, θαη έρνπλ ζρεδηαζηεί θπξίσο γηα ηηο πνηάκηεο κεηαθνξέο. πρλά θαηαζθεπάδνληαη γηα λα κπνξνχλ λα πεξλνχλ θάησ απφ γέθπξεο θαη έρνπλ κηθξά πιεξψκαηα απφ ηξία έσο νθηψ άηνκα. Σα πινία θαηεγνξίαο Handyzize (Handy θαη Large Handy) απαζρνινχληαη θπξίσο ζηε κεηαθνξά δεπηεξεπφλησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Σα πινία ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε πεξηθεξεηαθφ κεηαθνξηθφ επίπεδν θαη φρη ζε ππεξαηιαληηθά ηαμίδηα (παξαδείγκαηνο ράξηλ ζηελ πεξηνρή ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ θαη ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο ή ζηελ πεξηνρή ηνπ Κφιπνπ ηνπ Μεμηθνχ, θαη άιια), ιακβάλνληαο πνιιέο θφξεο κέξνο ζηελ δηαδηθαζία ηεο κεηαθφξησζεο θνξηίσλ, ιεηηνπξγψληαο σο ηξνθνδνηηθά (feeder ships), γηα κεγαιχηεξα πινία. Σα Handysize πινία είλαη θαηάιιεια γηα κηθξά ιηκάληα κε πεξηνξηζκνχο ηφζν ζην κήθνο φζν θαη ζην βάζνο. Ο εμνπιηζκφο ρεηξηζκνχ ηνπ θνξηίνπ πνπ δηαζέηνπλ επηηξέπνπλ ζε απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζθάθε λα εμππεξεηήζνπλ ιηκάληα πνπ δελ δηαζέηνπλ θαηάιιειν εμνπιηζκφ θνξηνεθθφξησζεο. Σα πινία ηεο θαηεγνξίαο Handymax θαη Supramax δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλα δηαζθνξπηζκέλν γεσγξαθηθά αξηζκφ δηεζλψλ δξνκνινγίσλ, κεηαθέξνληαο θπξίσο ζηδεξνκεηάιιεπκα, άλζξαθα, δεκεηξηαθά θαη δεπηεξεχνληα ρχδελ μεξά θνξηία. πγθεθξηκέλα, ηα πινία ηεο θαηεγνξίαο Supramax ( dwt), ζπλήζσο δηαζέηνπλ θαηάιιειν εμνπιηζκφ θνξηνεθθφξησζεο θνξηίσλ, ελψ παξάιιεια ε ρσξεηηθφηεηα ηνπο ηείλεη θαη αληαγσλίδεηαη εθείλε ησλ πινίσλ Panamax. Οη δηαζηάζεηο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πινίσλ επηηξέπεη, δεδνκέλνπ ηνπ πεδίνπ δξάζεσο θαη ησλ πνζνηήησλ πνπ 25

26 κεηαθέξνπλ, επηηξέπνπλ ηελ εμππεξέηεζε κηθξφηεξσλ ιηκέλσλ πνπ έρνπλ πεξηνξηζκνχο ζην κήθνο θαη ζην βχζηζκα ηνπ πινίνπ ζε ζρέζε κε ηα πινία Panamax. Ωο εθ ηνχηνπ, ηα πινία θαηεγνξίαο Soupramax έρνπλ κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο θέξδνπο ζε ζρέζε κε έλα ηππηθφ Handymax ρσξεηηθφηεηαο dwt. Σα πινία ηεο θαηεγνξίαο Panamax, έρνπλ κέγηζηεο δηαζηάζεηο 290 m κήθνο, 32,2 m πιάηνο θαη βχζηζκα 12,04 m, φζν δειαδή νη κέγηζηεο δηαζηάζεηο ηεο δηψξπγαο ηνπ Παλακά ψζηε λα κπνξνχλ λα δηέξρνληαη, γεγνλφο πνπ ηα θάλεη πην επέιηθηα απφ ηα κεγαιχηεξα πινία. Μεηαθέξνπλ θπξίσο άλζξαθα, δεκεηξηαθά θαη ζε κηθξφηεξε έθηαζε δεπηεξεχνληα ρπδελ μεξά θνξηία, θπξίσο πξντφληα ράιπβα, δαζηθά πξντφληα θαη ιηπάζκαηα. Όπσο αλαθέξεηαη θαη παξαπάλσ, πθίζηαηαη κηα θαηεγνξία bulk carriers ε νπνία εληάζζεηαη εληφο ησλ νξίσλ ηεο Capesize θαηεγνξίαο, αιιά ηα ηειεπηαία ρξφληα αξρίδεη λα μερσξίδεη θαη λα απνηειεί κηα απηνχζηα θαηεγνξία, ινγσ θπξίσο ηεο εμέιημεο ηεο δήηεζεο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαη ηνπ εκπνξίνπ απηψλ. Απηή είλαη ε θαηεγνξία πινίσλ Post-Panamax ( dwt). Σα πινία ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο ηείλνπλ λα είλαη βαζχηεξα θαη κεγαιχηεξα ζε κήθνο απφ φηη ηα ηππηθά πινία Panamax, δηαζέηνληαο κε κεγαιχηεξε ρσξεηηθφηεηα. Έρνπλ ζρεδηαζηεί κε ζθνπφ ηελ θνξηνεθθφξησζε κεγάισλ πνζνηήησλ θνξηία ζε ιηκάληα κε πεξηνξηζκνχο ζην βάζνο. Σα ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο πινία δελ κπνξνχλ λα δηέιζνπλ απφ ηελ δηψξπγα ηνπ Παλακά. Σα πινία ηεο θαηεγνξίαο Capesize, εμεηδηθεχνληαη θπξίσο ζηελ κεηαθνξά δπν θνξηίσλ, ηνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο θαη ηνπ άλζξαθα, ελψ νξηζκέλεο θφξεο πην ζπάληα κεηαθέξνπλ κεγάιεο παξηίδεο ζηηεξψλ, θπξίσο ζε κεγάιεο απφζηαζεο δξνκνιφγηα [12]. Γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ιφγν ε βηνκεραλία ράιπβα δηαδξακαηίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξνιφ ζηελ αγνξά ησλ Capesize πινίσλ. Λφγσ ηνπ κεγέζνπο ηνπο ππάξρεη έλαο ζπγθξηηηθά κηθξφο αξηζκφο ιηκέλσλ ζε φιν ηνλ θφζκν κε ηελ απαηηνχκελε ππνδνκή ψζηε λα κπνξέζεη λα ππνδερζεί ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηχπν πινίνπ. Σα πινία VLOC πνιχ κεγάια πινία κεηαθνξάο κεηαιιεχκαηνο είλαη πινία πνιχ κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο, εμππεξεηψληαο θπξίσο ηελ κεηαθνξά ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο ζε κεγάιεο απφζηαζεο δηαδξνκέο, εθκεηαιιεπφκελα ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηε πνιχ κεγάιε ρσξεηηθφηεηα ηνπο. Μέρξη πξηλ ιίγν θαηξφ ην κεγαιχηεξν πινίν κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ ήηαλ ην Berge Stahl, κήθνπο 342,08 m, πιάηνπο 63,5 m, βπζίζκαηνο 23 m θαη ρσξεηηθφηεηαο dwt [13]. Απφ ην 2011 φκσο ην κεγαιχηεξν bulk carrier, είλαη ην πξψην κηα ζεηξάο αθηί VLOCs πνπ ζα αθνινπζνχζνπλ θαη νλνκάδεηαη Vale Brasil. Ζ ρσξεηηθφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πινίνπ είλαη dwt, ελψ ην πιάηνο ηνπ 65 m θαη ην βάζνο ηνπ 30,4 m [14]. 26

27 α. β. Δηθφλα 5: α) Σν bulk carrier Berge Stahl, β) Σν bulk carrier Vale Brasil. πεγή: [15], [16] Μηα αθφκα θαηεγνξία πινίσλ, ηα νπνία αλαθέξνληαη θπξίσο ζε θνξηία ρχδελ (μεξά θαη πγξά), γηα απηφ ηνλ ιφγν θαη δελ κπνξνχλ λα εληαρζνχλ μεθάζαξα είηε ζηε κηα θαηεγνξία είηε ζηελ άιιε, είλαη ηα πινία ζπλδπαζκέλεο κεηαθνξάο, OBO(Ore Bulk Oil), ηα νπνία είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλα ψζηε λα κεηαθέξνπλ είηε ρχδελ πγξά είηε ρχδελ μεξά θνξηία, κε ζθνπφ ηελ εμάιεηςε ησλ θελψλ ηαμηδηψλ επηζηξνθήο. ηνλ παξαθάησ πηλάθα πξαγκαηνπνηείηαη ζπγθεληξσηηθά κηα ελδεηθηηθή απεηθφληζε ησλ κεηαθεξφκελσλ θνξηίσλ αλά θαηεγνξία κεγέζνπο πινίσλ. Πίλαθαο 1: Σχπνο κεηαθεξφκελνπ θνξηίνπ αλά θαηεγνξία κεγέζνπο πινίσλ. Σύπνο Υύδελ Ξεξνύ Φνξηίνπ Handysize Handymax Supramax Panamax Post Panamax Capesize VLOC ηδεξνκεηάιιεπκα X X X Άλζξαθαο X X X X X X Γεκεηξηαθά X X X X X Αινπκίλα - Βσμίηεο X X X X X Φσζθάηα X X X Πξντόληα Υάιπβα X X X X X Πξντόληα Ξύινπ X X X Ληπάζκαηα X X X Οξπθηά X X X Άιια Γεπηεξεύνληα Φνξηία X X Πεγή: Ηδία επεμεξγαζία 27

28 2.4 Ο Ναπινδείθηεο BDI (Baltic Dry Index) Ζ ιεηηνπξγία ηνπ λαπινδείθηε BDI, φπσο αληίζηνηρα θαη φισλ ησλ λαπινδεηθηψλ, απνηειεί ε ρξήζε ηνπ σο ρξεκαηννηθνλνκηθφ εξγαιείν κε ην νπνίν παξαθνινπζνχληαη νη ζπλζήθεο θαη νη ηάζεηο ηεο λαπιαγνξάο. Οπζηαζηηθά ν δείθηεο κεηξά άκεζα ηελ ζρέζε δήηεζεο θαη πξνζθνξάο. Ο δείθηεο απνηειεί ηελ ζπληζηψζα ηξηψλ επηκέξνπο δεηθηψλ: α) ηνπ BHI (Baltic Handy Index) β) ηνπ BPI (Baltic Panamax Index) θαη γ) ηνπ BCI ( Baltic Capesize Index) θαη ιακβάλεη θαζεκεξηλά ηηκέο παξέρνληαο απνηίκεζε ησλ λαχισλ ησλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ ησλ θπξηνηέξσλ πξψησλ πιψλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν νη λαπηηθνί πξάθηνξεο εθηηκνχλ θαζεκεξηλά ηηο ηηκέο κεηαθνξάο θνξηίσλ ζε δηαθνξέο δηαδξνκέο θαζψο θαη ηνλ ρξφλν παξάδνζήο ηνπο. Έηζη ε ηηκή ηνπ BDI αληηθαηνπηξίδεη ηηο ζπλζήθεο ηνπ εκπνξίνπ ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Υακειέο ηηκέο ηνπ BDI ζεκαίλεη πησηηθή ηάζε ζηε δηαθίλεζε ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, ελψ πςειέο, κεγάιε θηλεηηθφηεηα ζηε κεηαθνξά ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θνξηίσλ. Ο δείθηεο ιεηηνπξγεί θαη σο "δηακνξθσηήο" ηεο λαπιαγνξάο ζε έλαλ ηχπν κειινληηθά πξνζεζκηαθψλ ζπκβνιαίσλ πνπ νλνκάδνληαη Forward Freight Agreements (FFAs). Γξάθεκα 8: Οη ηηκέο ησλ θχξησλ λαπινδεηθηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απφ ην 2000 έσο ην πεγή:[4] 28

29 3. Ζ Εήηεζε ζηε Ναπηηιία ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 3.1 Εήηεζε Υσξεηηθόηεηαο γηα Θαιάζζηα Μεηαθνξά Ζ δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά είλαη παξάγσγνο δήηεζε, δηφηη εμαξηάηαη απφ ηελ εθδήισζε επηζπκίαο γηα κεηαθνξά εκπνξεπκάησλ ε νπνία κε ηεο ζεηξά ηεο πεγάδεη απφ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία θαη ην δηεζλέο εκπφξην. Αθφκα έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δήηεζεο απνηειεί ε αζηάζεηα πνπ απηή παξνπζηάδεη θαη πνπ απνξξέεη θπξίσο απφ ηνλ ραξαθηήξα ηεο σο παξάγσγνο. Δλψ έλα ηξίην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο, είλαη ε ζπιινγηθφηεηα πνπ ηελ ραξαθηεξίδεη. Σν νπνίν ζεκαίλεη φηη ε δήηεζε γηα έλα ή κηα νκάδα πξντφλησλ, δελ αθνξά κφλν ην ζπγθεθξηκέλν θνξηίν, αιιά πεξηζζφηεξα νκνεηδή θνξηία ζε νπνηαδήπνηε κνξθή. Ζ δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηελ πξνζθνξά, φληαο θαη νη δπν νη θχξηνη παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηνπ επηπέδνπ ησλ λαχισλ ηεο αγνξάο. Αλαθνξηθά κε ηε δήηεζε, φζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε δήηεζε γηα κεηαθνξέο, ηφζν απμάλνληαη νη λαχινη ινγσ ηεο πεπεξαζκέλεο κεηαθνξηθήο ρσξεηηθφηεηαο θάζε θαηεγνξίαο πινίνπ θαη ζπγρξφλσο απμάλνληαη νη αμίεο ησλ πινίσλ. Απηφ θπζηθά ηζρχεη θαη αληίζηξνθα. Ζ κείσζε δειαδή ηεο δήηεζεο έρεη σο άκεζν αληίθηππν ζηηο ηηκέο ησλ λαχισλ θαη ζηελ άμηα κεηαπψιεζεο ησλ πινίσλ. Σν πην θαηάιιειν κέγεζνο γηα ηελ έθθξαζε ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, απνηειεί ην ηνλνκίιη. Τπνινγίδεηαη απφ ην γηλφκελν ησλ κεηξηθψλ ηφλσλ πνπ κεηαθεξζήθαλ επί ηε ζπλνιηθή απφζηαζε ζε λαπηηθά κίιηα. Ζ ρξήζε ηνπ ηνλλνκηιίνπ σο κνλάδα κέηξεζεο ηεο δήηεζεο είλαη ηερληθψο πην νξζή, απφ φηη ην λεθξφ βάξνο θνξηηνχ πνπ έλα πινίν κπνξεί λα θνξησζεί, δηφηη κέζνπ απηνχ δελ δχλαηαη λα απνηππσζεί ε απνδνηηθφηεηα ηεο θαηεγνξίαο πινίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θάζε θνξά γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα κεηαθνξά. Σν βάξνο λεθξνχ θνξηίνπ (dwt) ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θχξην ιφγν γηα ηελ απνηχπσζε ηεο πξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο. Ζ δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά είλαη έλα δπλακηθφ κέγεζνο θαη φπσο είλαη ινγηθφ επεξεάδεηαη απφ έλα αξηζκφ παξαγφλησλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη απφ ηνπο νπνίνπο είλαη [17]: Ζ παγθφζκηα νηθνλνκία Σν ζαιάζζην εκπφξην αγαζψλ Ζ κέζε ζαιάζζηα δηαλπφκελε απφζηαζε Δμσγελείο παξάγνληεο Σν θφζηνο κεηαθνξάο Ζ παγθόζκηα νηθνλνκία Ζ παγθφζκηα νηθνλνκία απνηειεί αλακθίβνια ηνλ ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο. Ζ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα απνβιέπεη ζηελ παξαγσγή, δηαλνκή θαη αληαιιαγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Αλαπφζπαζην θνκκάηη επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε φια ηα 29

30 επίπεδα απνηειεί ε κεηαθνξά. Μέζσ ηεο κεηαθνξάο επηηπγράλεηαη ε αμηνπνίεζε ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ ηνπ πιαλήηε, αθνχ θαζίζηαηαη δπλαηή ε δηαθίλεζε ηφζν ησλ πξψησλ πιψλ φζν θαη ησλ παξαγφκελσλ αγαζψλ, ζηηο αγνξέο ηνπ θφζκνπ φπνπ εθδειψλεηαη δήηεζε. Παξαηεξείηαη δειαδή κηα ζηελή ζρέζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη ηνπ ζαιαζζίνπ εκπνξίνπ, αθνχ ε πξψηε παξάγεη δήηεζε γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, είηε θαηά ηελ εηζαγσγή πξψησλ πιψλ, είηε ζηα πιαίζηα ηνπ εκπνξίνπ βηνκεραληθψλ ή δεπηεξνγελψλ πξντφλησλ. Σα 4/5 ( ή 90%, αλαθέξεηαη εθηελψο) ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ κεηαθέξνληαη δηα ζαιάζζεο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί: α) Ζ ίδηα ε θπζηθή δηακφξθσζε ηνπ πιαλήηε καο επλνεί επηβάιεη ηε ρξήζε ζαιάζζησλ κέζσλ κεηαθνξάο, β) ε ζαιάζζηα κεηαθνξά, ηζηνξηθά, πξνεγήζεθε θαηά πνιχ ησλ άιισλ κέζσλ κεηαθνξάο θαη γ) κέζσ ηεο ζαιάζζηαο κεηαθνξάο θαζίζηαηαη νπζηαζηηθά θαη νηθνλνκηθά δπλαηή ε καδηθή κεηαθνξά αγαζψλ απφ ιηκάλη ζε ιηκάλη. Πιένλ ην δηεζλέο εκπφξην ζηα πιαίζηα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο έρεη απνβεί έλαο νηθνλνκηθφο κεραληζκφο, απφ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ νπνίνπ εμαξηάηαη σο έλα κεγάιν βαζκφ ε νηθνλνκηθή δσή ησλ εζλψλ. Ωο απινπνηεκέλνο νξηζκφο κπνξεί λα δηαηππσζεί, φηη δηεζλέο εκπφξην είλαη ε αληαιιαγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ κεηαμχ ρσξψλ. Μέζσ ηνπ νπνίνπ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε ρψξεο λα απνθηήζνπλ θάπνηα αγαζά θαη ππεξεζίεο πην θζελά απφ φηη ζα κπνξνχζαλ λα ηα παξάγνπλ νη ίδηεο γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, θαη επίζεο ηελ δπλαηφηεηα λα θαηαλαιψζνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο, ηα νπνία δελ είλαη δπλαηφλ λα πξνκεζεπηνχλ απφ εγρψξηνπο πξνκεζεπηέο. Ζ νκαιή θαη απνδνηηθή ιεηηνπξγία ηεο βηνκεραλίαο ησλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ εμαξηάηαη νπζηαζηηθά απφ δπν βαζηθνχο παξάγνληεο, α) ν ίδηνο ρψξνο ηεο λαπηηιίαο σο κηα απηνχζηα αγνξά θαη β) νη πξννπηηθέο θαη εμειίμεηο ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο, βάζεη ησλ φπνησλ δχλαηαη λα εθθξαζζνχλ αλάγθεο γηα αγαζά πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο λα νδεγήζνπλ ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα ρσξεηηθφηεηα ζαιαζζηάο κεηαθνξάο. Ζ θπθιηθφηεηα ηεο λαπηηιίαο αθνινπζεί ηνπο θχθινπο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη παξάγσγεο, νη φπνηνη είλαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε δήηεζε γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά. Παξφια απηά ε ζρέζε κεηαμχ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαη παγθφζκηαο βηνκεραλίαο (ε νπνία είλαη απηή πνπ ζα «γελλήζεη» ηηο αλάγθεο γηα κεηαθνξά) δελ είλαη νχηε απιή αιιά νχηε θαη άκεζε. Μάιηζηα καθξνρξφληα ε δήηεζε γηα ρσξεηηθφηεηα αθνινπζεί ηηο εμειίμεηο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ κε κηα ρξνληθή πζηέξεζε [18]. Απνηέιεζκα ηνχηνπ, φπσο είλαη ινγηθφ, είλαη νη κεηαθνξείο λα έρνπλ πεξηνξηζκέλε δπλαηφηεηα επεξεαζκνχ ηεο δήηεζεο γηα κεηαθνξά, ε νπνία, πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ χπαξμε θαηάιιειεο ππνδνκήο θαη αλαπηχζζεηαη φηαλ ππάξρνπλ θαηάιιειεο θαη πνηνηηθέο κεηαθνξηθέο ζπλδέζεηο [19]. Δπηζηξέθνληαο πάιη ζηε ζρέζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, νθείιεηαη λα ηνληζζεί φηη ηξεηο πηπρέο ηεο πξψηεο είλαη απηέο πνπ δχλαηαη πηζαλφλ λα επηθέξνπλ κεηαβνιέο ζηε δεχηεξε θαη νη νπνίεο είλαη [17]: 30

31 Ο παγθφζκηνο νηθνλνκηθφο θχθινο. Ο νηθνλνκηθφο θχθινο ζέηεη ηα ζεκέιηα γηα ηνπο εκπνξηθνχο θχθινπο. Γηαθπκάλζεηο ηνπ (παγθφζκηνπ) πνζνζηνχ ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, κεηαθξάδνληαη θαη απνηππψλνληαη κέζσ ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, δεκηνπξγψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν θπθιηθά κνηίβα δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο. Ζ ειαζηηθφηεηα ηνπ εκπνξίνπ (σο πξνο ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία θαη παξάγσγε θαη επέθηαζε). Αθφξα ηελ καθξνπξφζεζκε ζρέζε κεηαμχ ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Ζ ειαζηηθφηεηα ηνπ εκπνξίνπ είλαη ε πνζνζηηαία κεηαβνιή ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ σο πξνο ηε πνζνζηηαία κεηαβνιή ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο. Παξαηεξψληαο ηελ ηηκή ηνπ δείθηε ηεο ειαζηηθφηεηαο δχλαηαη λα εμαρζεί ην ζπκπέξαζκα ξπζκνχ αλάπηπμεο ηνπ ελφο κεγέζνπο σο πξνο ην άιιν θαη θαηά πφζν. Παξαδείγκαηνο ράξηλ γηα ηελ πεξίνδν ν δείθηεο ειαζηηθφηεηαο ηνπ εκπνξίνπ ήηαλ ζεηηθφο, κε κέζε ηηκή 1,4,ην νπνίν ζεκαίλεη φηη ην ζαιάζζην εκπφξην απμήζεθε 40% γξεγνξφηεξα απφ φηη ε παγθφζκηα βηνκεραληθή παξαγσγή. Να επηζεκαλζεί φηη ε παγθφζκηα βηνκεραληθή παξαγσγή ζρεηίδεηαη κε ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία. Ο εκπνξηθφο θχθινο. Σνλ φπνην δηαδέρεηαη ν λαπηηιηαθφο θχθινο (κε κηα ρξνληθή πζηέξεζε) θαη θαηά ζπλέπεηα παξαηεξνχληαη θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο ζηε λαπηηιηαθή αγνξά κέζσ ηεο εθδεισκέλεο δήηεζεο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά [19]. Οη παγθφζκηνη νηθνλνκηθή θχθινη πνπ επεξεάδνπλ φπσο είλαη θπζηθφ, ην παγθφζκην εκπφξην, δελ επηηξέπνπλ ηελ νκαιή αλάπηπμε ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά. Ζ ζπγθεθξηκέλε δήηεζε, ιεηηνπξγεί πεξηζζφηεξν ζαλ αιιεινπρία πεξηφδσλ πςειήο θαη ρακειήο αλάπηπμεο αηρκψλ θαη αληηκαρηψλ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Απφ ην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ θαη έπεηηα παξαηεξήζεθε κηα ηαρπηάηε αλάπηπμε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, ε νπνία πξνθάιεζε έληνλεο αιιαγέο ζηε δήηεζε γηα ρσξεηηθφηεηα πινίσλ. Αιιαγέο πνπ απνηππψλνληαη ηφζν κέζσ ηεο έληνλεο κεηαβνιήο ηνπ δείθηε ειαζηηθφηεηαο ηνπ εκπνξίνπ φζν θαη ζηελ αζπλέρεηα ηεο ζρέζεο κεηαμχ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ θαη παγθφζκηαο βηνκεραληθήο παξαγσγήο (κε παξάιιειε ηαχηηζε θχθισλ), ιφγσ αλάδπζεο λέσλ νηθνλνκηψλ θαη βηνκεραληθψλ δπλάκεσλ ζηνλ παγθφζκην ράξηε, φπσο Ηαπσλία, Νφηηνο Κνξέα, Σατιάλδε, Σαηβάλ θαη αξγφηεξα ρψξεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο. Όιεο απηέο νη ρψξεο εμέθξαζαλ έλα έληνλα απμαλφκελν ξπζκφ γηα αλαγθαίεο πξψηεο χιεο, ψζηε λα ηξνθνδνηεζνχλ νη ηαρχηαηα αλαπηπζζφκελεο βηνκεραλίεο ηνπο. Πην πξφζθαηα παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε Κίλα θαη ε Ηλδία. Σέινο, ζεκαληηθφ ξνιφ δηαδξακάηηζε θαη ε παξάιιειε πιεζπζκηαθή έθξεμε ζε θάπνηεο ρψξεο, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζηελ αλάγθε γηα καδηθή αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ γηα δεκεηξηαθά θαη πξψηεο χιεο θαη θαη επέθηαζε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά. Σν ζαιάζζην εκπόξην αγαζώλ Ζ επίδξαζε πνπ έρεη ε ζαιάζζηα κεηαθνξά εκπνξηθψλ αγαζψλ, δηαθξίλεηαη ζε βξαρππξφζεζκε θαη καθξνπξφζεζκε. 31

32 Ο ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο αζηάζεηαο ηεο δήηεζεο ζε βξαρππξφζεζκν νξίδνληα απνηειεί ε επνρηθφηεηα, θαζψο θαη ε απνζήθεπζε. Πνιιά γεσξγηθά αγαζά, παξαδείγκαηνο ράξηλ ηα δεκεηξηαθά, ε δάραξε, ηα θαζφιηα ζφγηαο θαη άιια, ππφθεηληαη ζηελ επνρηθφηεηα ε νπνία πεγάδεη απφ ηελ ζπγθνκηδή ηνπο. Ζ επνρηθφηεηα έρεη δπζαλάινγν αληίθηππν φζν αθνξά ηελ spot αγνξά. Ζ κεηαθνξά επνρηαθψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ είλαη δχζθνιν λα ζρεδηαζζεί θαη λα νξγαλσζεί κε αθξίβεηα, γηα απηφ ην ιφγν νη απνζηνιείο αλαδεηνχλ ηελ απαηηνπκέλε ρσξεηηθφηεηα κεηαθνξάο ζηελ spot αγνξά. Παξαηεξείηαη δειαδή φηη ε δηαθχκαλζε ζηελ αγνξά ησλ δεκεηξηαθψλ έρεη κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηε λαχισζε ρσξεηηθφηεηαο, απφ φηη αγαζά φπσο είλαη ην ζηδεξνκεηάιιεπκα, γηα ην φπνην απαηηείηαη κεγάιε ηηκή ρσξεηηθφηεηαο, θαη ε κεηαθνξά ηνπ εμαζθαιίδεηαη κέζσ λαπινζπκθψλσλ ρξνλνλαχισζεο καθξνπξφζεζκνπ νξίδνληα (ε ηηκή λαχισζεο ζηελ spot αγνξά, είλαη κεγαιχηεξε απφ φηη ζηε ρξνλνλαχισζε). Όζν αθνξά ηηο καθξνπξφζεζκεο ηάζεηο ηνπ εκπνξίνπ αγαζψλ, απηέο δχλαηαη λα πξνζδηνξίζνπλ κέζσ ησλ νηθνλνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ βηνκεραληψλ πνπ παξάγνπλ θαη θαηαλαιψλνπλ ηα ζπγθξηκέλα αγαζά. Παξφιν πνπ ε παγθφζκηα νηθνλνκία είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε πνπ νδεγεί ην ζαιάζζην εκπφξην, ζπγθεθξηκέλα εκπνξηθά αγαζά κπνξεί λα αθνινπζνχζνπλ κηα δηαθνξεηηθή αλάπηπμε απφ ηελ ηάζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο ζην ζχλνιν. Όπσο αθξηβψο αλαθέξζεθε, απαηηείηαη ε κειέηε ηνπ εκπνξίνπ ζε επίπεδν βηνκεραληψλ κεκνλσκέλσλ αγνξψλ. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή απφ ην ζχλνιν ηνπ εκπνξίνπ, κπνξεί λα ζπκβεί ιφγσ α) αιιαγψλ ηεο δήηεζεο γηα θάπνην αγαζφ, β) αιιαγήο ζηηο πεγέο εθνδηαζκνχ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αγαζνχ, γ) αιιαγήο ιφγσ κεηεγθαηάζηαζεο ηεο παξαγσγηθήο κνλάδαο, δ) αιιαγήο ηεο πνιίηηθεο κεηαθνξάο ηνπ απνζηνιέα. Έλα θιαζζηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην εκπφξην ησλ παξάγσγσλ ηνπ πεηξειαίνπ, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960, ην νπνίν απμήζεθε θαηά δπν κε ηξεηο θφξεο γξεγνξφηεξα απφ ηνλ νηθνλνκηθφ δείθηε θαζψο νη νηθνλνκίεο ηεο Ηαπσλίαο θαη ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο άιιαμαλ ηελ θχξηα ελεξγεηαθή πεγή ηνπο απφ θάξβνπλν ζε πεηξέιαην [20]. Σν γεγνλφο απηφ απνηππψλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γηάγξακκα 3 : Ζ εμέιημε ηνπ ζαιαζζίνπ εκπνξίνπ, ζην ζχλνιν θαη αλά θαηεγνξία, απφ ην 1970 έσο ην πεγή:[21] 32

33 Ζ κέζε ζαιάζζηα δηαλπόκελε απόζηαζε Έλαο αθφκε παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, απνηειεί ε κέζε ζαιάζζηα απφζηαζε πνπ δηαλχνπλ ηα πινία γηα λα κεηαθέξνπλ ηα αγαζά. Όζν κεγαιχηεξε είλαη ε απφζηαζε ηφζν κεγαιχηεξνο είλαη θαη ν ρξφλνο δηεθπεξαίσζεο ηεο κεηαθνξάο θαη ηφζν πεξηζζφηεξα θαη κεγαιχηεξα είλαη ηα απαηηνχκελα κεηαθνξηθά κέζα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε κεηαθνξάο ζπγθεθξηκέλνπ κεγέζνπο δήηεζεο. Ζ επίδξαζε ηεο απφζηαζε ζηε δηαθίλεζε ελφο αγαζνχ, αλαθέξεηαη σο κέζε απφζηαζε (average haul) ηνπ εκπνξίνπ ηνπ ζπγθξηκέλνπ αγαζνχ. Ζ κέζε απφζηαζε ιακβάλεηαη ππφςε κε ζθνπφ ηελ απνηχπσζε ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, εθθξαζκέλε ζε ηνλνκίιηα, ην νπνία φπσο πξναλαθέξζεθε ηζνχληαη σο ην γηλφκελν ηεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ θνξηηνχ ηνπ αγαζνχ πνπ απνζηέιιεηαη επί ηεο δηαλπφκελεο (κέζεο, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε) απφζηαζεο πνπ απαηηείηαη γηα λα κεηαθεξζεί. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα πνπ δείρλεη ηελ άκεζε επίδξαζε ηεο απφζηαζεο ζηελ δήηεζε ηεο ρσξεηηθφηεηαο είλαη ην θιείζηκν ηεο δηψξπγαο ηνπ νπέδ. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο έρεη ζπκβεί δπν θφξεο κέρξη ζήκεξα. Ωο απνηέιεζκα, ηα πινία λα πξέπεη λα πιεχζνπλ απφ ην Αθξσηήξην ηεο Καιήο Διπίδαο (πεξίπινπ ηεο Αθξηθήο) γηα δξνκνιφγηα απφ ηνλ Αζία θαη ηνλ Αξαβηθφ Κφιπν πξνο ηελ Δπξψπε θαη αληίζηξνθα, αχμνληεο δξακαηηθά ηελ κέζε απφζηαζε δηάλπζεο, απφ ηα λαπηηθά κίιηα ζηα θαη θαη επέθηαζε ηνπ ρξφλνπ δηάλπζήο ηεο. Απφξξνηα ηεο θαηάζηαζεο απηήο, απνηέιεζε ε ξαγδαία αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα πινία θαη ε γεληθφηεξε άλζεζε ηεο αγνξάο, ε νπνία κεηαθξάδεηαη ζε αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ λαχισλ, αχμεζε ηεο αμίαο ησλ πινίσλ, επελδχζεηο θ.α.. Ζ παξαπάλσ αχμεζε ηεο κέζεο απφζηαζεο ζεκαίλεη αληίζηνηρα αχμεζε ησλ απαηηνχκελσλ ηνλνκηιίσλ. Γεληθά φηαλ πθίζηαηαη άλνδνο ησλ απαηηνχκελσλ ηνλνκηιίσλ, ζεκαίλεη φηη γηα λα θαιπθζεί απηή ε αχμεζε ηεο δήηεζεο, απαηηείηαη είηε ε αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ πινίσλ, κέζσ αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ηνπο, είηε ε θαηά πνιχ αχμεζε ηεο ρσξεηηθφηεηαο απηψλ. Μεγάιν ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ παξάγνληα δηαδξακαηίδνπλ ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ θπζηθψλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ, ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ηνπ βηνκεραληθνχ δπλακηθνχ θαη νη λέεο εμειίμεηο θαη ηάζεηο ζηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλάισζε. Οη ιφγνη κεηαβνιήο ηεο κέζεο απφζηαζεο ηνπ εκπνξίνπ ελφο αγαζνχ είλαη γεληθά πνιχπινθνη γηα λα αλαιπζνχλ, παξφια απηά ν θχξηνο παξάγνληαο πνπ θαζνξίδεη ηελ ηηκή ηνπο είλαη ε ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ πξνκεζεπηψλ κεγάιεο θαη κηθξήο κέζεο απφζηαζεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξναλαθεξφκελε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ κνλάδσλ παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο. Δμσγελείο παξάγνληεο Οη εμσγελείο παξάγνληεο είλαη θπξίσο απξφβιεπηα θαη ηπραία γεγνλφηα, φπσο δειαδή νη θπζηθέο θαηαζηξνθέο θαη νη αθξαίεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, παξαδείγκαηνο ράξηλ νη πξφζθαηεο βξνρνπηψζεηο ζηελ βφξεηα Απζηξαιία (Γεθέκβξηνο ηνπ 2010 έσο Ηαλνπάξηνο ηνπ 2011), νη νπνίεο πξνθάιεζαλ πιεκκχξεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο, κε απνηέιεζκα ηελ ζθξάγηζε 33

34 νξπρείσλ θαη θαηαζηξνθή κεγάινπ κέξνπο ηνπ νδηθνχ θαη θπξίσο ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ κε απνηέιεζκα αγαζά φπσο ν άλζξαθαο θαη ζηηεξά λα κελ κπνξνχλ λα θζάζνπλ ζηα ιηκάληα γηα λα θνξησζνχλ ζηα πινία, κέλνληαο ηα πινία αλαμηνπνίεηα, δίρσο λα παξάγνπλ θέξδνο γηα ηηο εηαηξίεο. Δμσγελείο παξάγνληεο κπνξεί λα είλαη πνιίηηθεο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο θχζεσο, επεξεάδνληαο ζεηηθά ή αξλεηηθά ηε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηεο κεηαθνξέο θαη πξνθαιψληαο ζεηηθέο ή αξλεηηθέο θάζε θνξά κεηαβνιέο ζηηο ηηκέο ησλ λαχισλ. Όζν αθνξά ηα πνιηηηθά γεγνλφηα, θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο απνηειεί ε δηακφξθσζε κηαο αλαπάληερεο θαη μαθληθήο αιιαγήο ζηε δήηεζε ηεο λαπηηιηαθήο αγνξάο. Σέηνηα γεγνλφηα είλαη έλαο πφιεκνο (αλάκεζα ζε έζλε ή εκθχιηνο), κηα επαλάζηαζε ή θαη αθφκε επίηαμε μέλσλ πεξηνπζηψλ. πλνπηηθά νξηζκέλα ηέηνηνπ είδνπο παξαδείγκαηα ηα ηειεπηαία 61 ρξφληα είλαη: Ο πφιεκνο ηεο Κνξέαο (1950), ε Κξίζε ηνπ νπέδ θαη ε θξαηηθνπνίεζε ηεο δηψξπγαο απφ ηελ Αηγππηηαθή θπβέξλεζε (θιεηζίκαηνο θαλαιηνχ) (1956), ν πφιεκνο ησλ έμη εκεξψλ αλάκεζα ζε Ηζξαήι θαη Αίγππην (δεχηεξν θιείζηκν ηνπ θαλαιηνχ) (1967), ην θιείζηκν αγσγνχ πεηξειαίνπ αλάκεζα ζηε ανπδηθή Αξαβία θαη ηε Μεζφγεην (1970), ε θξαηηθνπνίεζε ηεο Ληβεξηαλήο πεηξειατθήο ηδηνθηεζίαο (1973), ν πφιεκνο ηνπ Yom Kippur (1973), ε επαλάζηαζε ηνπ Ηξάλ (1979), ν πφιεκνο ησλ Falklands (1982), ε θξίζε ηεο Κνχβαο (1960), ν πφιεκνο Ηξάλ Ηξάθ (1982), ν πφιεκνο ηνπ Κφιπνπ(1990), νη επηζέζεηο ζην Ηξάθ απφ ηελ Ακεξηθή (2003), ε εμέγεξζε ησλ ιαψλ ηεο βφξεηαο Αθξηθήο (2011). Έλαο αθφκα πνιχ ζεκαληηθφο εμσγελήο παξάγνληαο, ν φπνηνο ηα ηειεπηαία έηε βξίζθεηαη ζε έμαξζε, είλαη ε πεηξαηεία ησλ εκπνξηθψλ πινίσλ, θπξίσο ζηελ ζαιάζζηα πεξηνρή αλνηρηά ηεο νκαιίαο, ηεο Ηλδνθίλαο θαη ηνπ θφιπνπ ηεο Γνπηλέαο. Πεξά απφ ηηο πξνθαλείο ζπλέπεηεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ παξάγνληα, ε έληνλε έμαξζε ηνπ έρεη επεξεάζεη ηα δξνκνιφγηα ησλ πινίσλ, πξνθεηκέλνπ λα απνθχγνπλ ηπρφλ θαηάιεςε ηνπ, κεηαβάιινληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ κέζε απφζηαζε (ηνλνκίιηα) ηνπ εκπνξίνπ ηνπ εθάζηνηε αγαζνχ. Γεληθά, γεγνλφηα φπσο φια ηα παξαπάλσ, δελ έρνπλ άκεζε επίπησζε ζηε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά αιιά έκκεζε. Παξφια απηά ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ παξάγνληα είλαη ζεκαληηθή, σο ζπληειεζηήο ηεο αζηαζνχο ζπκπεξηθνξάο ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ. Δπεηδή φκσο ε εθδήισζε απηψλ ησλ παξαγφλησλ, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, δελ δχλαηαη λα πξνβιεθζεί, ζε ιίγεο πξνβιέςεηο ιακβάλεηαη ππφςε. Σν θόζηνο κεηαθνξάο Ζ εμέιημε ζην ζαιάζζην εκπφξην εμαξηάηαη, εθηφο απφ φζα έρνπλ πξναλαθεξζεί θαη απφ ην κεηαθνξηθφ θφζηνο. ε απηφ ζπγθαηαιέγεηαη ην αξρηθφ θεθάιαην πνπ έρεη επελδπζεί θαη πνπ πξφθεηηαη λα δηαηεζεί γηα ηε κεηαθνξά εκπνξηθψλ αγαζψλ, ή αιιηψο ην θφζηνο θεθαιαίνπ, ην νπνίν δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα γηα ηα εάλ ηα θεθάιαηα είλαη ηδία ή έρεη ιεθζεί θάπνην δάλεην. Δπηπιένλ πθίζηαηαη θαη ην θφζηνο ηεο ζεκαίαο. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη πνιιέο λαπηηιηαθέο εηαηξίεο γηα λα κεηψζνπλ ην επξχηεξν κεηαθνξηθφ θφζηνο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ιεγφκελεο «ζεκαίεο επθαηξίαο». Βάζεη ησλ ζπγθεθξηκέλσλ, ην θξάηνο ζην φπνην είλαη εγγεγξακκέλν ην πινίν δελ ππνρξεψλεη ηελ εηαηξία λα πξνζιάβεη ζπγθεθξηκέλν πιήξσκα (κεησκέλν 34

35 θφζηνο πιεξσκάησλ ιεηηνπξγηθφ θφζηνο γηα λα κεηαθέξεη δηαθξαηηθά θνξηία. Άιιν ζεκαληηθφ θφζηνο, απνηειεί ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο. Σν ζπγθεθξηκέλν αλαιχεηαη ζε: Κφζηνο πιεξσκάησλ Κφζηνο αζθαιεηψλ Κφζηνο θαπζίκσλ θαη ιηπαληηθψλ Κφζηνο δηαρείξηζεο Κφζηνο ζπληήξεζεο Κφζηνο εθνδίσλ αληαιιαθηηθψλ. Μεηαθνξά πξψησλ πιψλ θαη γεληθά αγαζψλ απφ κηα λαπηηιηαθή εηαηξία ζα πξαγκαηνπνηεζεί, κφλν εάλ ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο ελφο πινίνπ αγγίδεη έλα επηηξεπηφ φξην (ζε θαλνληθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο, ηηκή θφζηνπο ψζηε λα πξνθχςεη θάπνην θέξδνο) είηε θάπνην ζεκαληηθφ φθεινο επηηπγράλεηαη απφ ηελ πνηφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ πξντφληνο. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ην θφζηνο πνπ αθνξά ηεο εηαηξίεο είλαη ην θφζηνο ηαμηδίνπ, ην φπνην επηβαξχλεηαη έλα πινίν πξνθεηκέλνπ λα εθηειέζεη έλα ζπγθεθξηκέλν ηαμίδη. Μέζα ζην θφζηνο ηαμηδίνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε αλαινγία ηνπ εηεζίνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο γηα ηηο εκέξεο ηαμηδίνπ, θαζψο θαη ε αλαινγία ηνπ εηήζηνπ θφζηνπο θεθαιαίνπ γηα ηηο ήκεξεο ηαμηδίνπ. Οη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην θφζηνο ηαμηδίνπ είλαη [22]: Κφζηνο θαπζίκσλ Κφζηνο ιηκέλσλ, ξπκνπιθψλ θαη πηιφησλ Κφζηνο δηέιεπζεο θαλαιηψλ Κφζηνο ρεηξηζκνχ ηνπ θνξηίνπ Κφζηνο πξφζζεηεο αζθάιηζεο. Γεληθά, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θφζηνπο ηαμηδίνπ θαηαιακβάλνπλ ηα θαχζηκα, ησλ νπνίσλ ην θφζηνο κπνξεί λα θπκαίλεηαη απφ 10% - 60% [22]. Δμαξηάηαη απφ ην ηχπν ηνπ πινίνπ θαη ην είδνο ηεο απαζρφιεζήο ηνπ. Σνλ ηειεπηαην αησλα, ε βειηηνκελε απνδνηηθνηεηα, ην κεγαιπηεν κεγεζνο ησλ πινησλ θαη ν απνηειεζκαηηθνηεξνο επηρεηξεζηαθνο ζρεδηαζκνο ησλ ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ έρνπλ ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο θαη ζηελ αχμεζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, αλάγνληαο ηελ ζαιάζζηα κεηαθνξά αθφκα πην αληαγσληζηηθή απφ ην ππφινηπα κέζα κεηαθνξάο, ζπκβάιινληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ. 3.2 Σα ραξαθηεξηζηηθά θαη ε γεσγξαθηθέο ξνέο ησλ ρύδελ μεξώλ θνξηίσλ Σα πέληε θύξηα ρύδελ μεξά θνξηία 35

36 Άλζξαθαο Ο άλζξαθαο είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία πνπ ζπλαληάηαη, πξνο ην παξφλ, ζε αθζνλία ζηε θχζε. Οη εθαξκνγέο ηνπ άλζξαθα είλαη πνιιέο θαη ζεκαληηθέο γηα ηελ αλάπηπμε νηθνλνκηψλ θαη ρψξσλ. Τπάξρνπλ δηάθνξα είδε άλζξαθα κε πνιιαπιέο εθαξκνγέο θαη ρξήζεηο ην θαζέλα. Σα ζεκαληηθφηεξα είδε είλαη: Ανθπακίηηρ: Δίλαη ν αξραηφηεξνο θαη θαζαξφηεξνο γαηάλζξαθαο. Πεξηέρεη 90% πεξίπνπ άλζξαθα. Δίλαη ζψκα ζηεξεφ, καχξν, ζθιεξφ θαη γπαιηζηεξφ. Καίγεηαη εχθνια κε κηθξή θαη πνιχ ζεξκαληηθή θιφγα. Υξεζηκνπνηείηαη θχξηα ζαλ θαχζηκν πιηθφ θαη έλα κηθξφ πνζνζηφ ηνπ γηα ηελ παξαζθεπή πγξαεξίνπ θαη γξαθίηε. Λιθάνθπακαρ: ρεκαηίζηεθε κεηά ηνλ αλζξαθίηε θαη είλαη θαηψηεξνο ζε πνηφηεηα. Πεξηέρεη 75% πεξίπνπ άλζξαθα. Δίλαη ζψκα ζηεξεφ, καχξν θαη ηξίβεηαη εχθνια. Καίγεηαη κε κηα γαιάδηα θιφγα θαη ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα ζαλ θαχζηκν πιηθφ. Με μεξή απφζηαμε ηνπ ιηζάλζξαθα παίξλνπκε ην θνθ, ηελ ιηζαλζξαθφπηζζα, ηελ ακκσλία θαη αέξηεο ελψζεηο πνπ απνηεινχλ ην θσηαέξην. Λιγνίηηρ: Δίλαη ν γαηάλζξαθαο κε ηελ λεφηεξε ειηθία. Πεξηέρεη 65% πεξίπνπ άλζξαθα. Δίλαη ζψκα ζηεξεφ, θαζηαλφ έσο καχξν θαη εχζξππην. πρλά έρεη ηε κνξθή ηνπ μχινπ απφ ην νπνίν πξνέξρεηαη (μπιίηεο). ηελ Διιάδα βξίζθεηαη ζε πνιιέο πεξηνρέο (Δχβνηα, Αηηηθή, Πεινπφλλεζν, Θεζζαιία, Μαθεδνλία, Θξάθε) θαη απνηειεί ην κνλαδηθφ γαηάλζξαθα ηεο ρψξαο καο. Υξεζηκνπνηείηαη ζ' εξγνζηάζηα θαη ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. Τύπθη: Δίλαη λεφηαηνο γαηάλζξαθαο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ απαλζξάθσζε πδξφβησλ θπηψλ. Πεξηέρεη 55% πεξίπνπ άλζξαθα. Έρεη ρξψκα θαζηαλφ, είλαη πνξψδεο θαη θαίγεηαη δχζθνια. Υξεζηκνπνηείηαη ζαλ θαχζηκε χιε θαηψηεξεο πνηφηεηαο. Ζ αλαγθαηφηεηα ηνπ άλζξαθα σο πξψηε χιε, αλάγεηαη ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Ο άλζξαθαο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηελ παξάγσγε ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο, ζηελ κεηαιινπξγία θαηά ηελ παξαζθεπή ηνπ ράιπβα, ζηελ παξαζθεπή ηζηκέληνπ θαη σο πγξφ θαχζηκν. Οη δπν πξψηεο εθαξκνγέο είλαη νη βαζηθφηεξεο θαη νη νπνίεο απαηηνχλ πνιχ κεγάιεο πνζφηεηεο άλζξαθα. Γηα απηφ ην ιφγν, θαη κειεηψληαο ζπγθεθξηκέλα ηνλ άλζξαθα σο κεηαθεξφκελν θνξηίν κέζσ ηεο λαπηηιίαο, ηνλ ρσξίδνπκε ζε δπν βαζηθέο θαηεγνξίεο, νη νπνίεο νπζηαζηηθά απνηεινχλ θαη δπν δηαθνξεηηθέο αγνξέο: α) Σελ αγνξά ηνπ «ζεξκηθνχ - ελεξγεηαθνχ» άλζξαθα (steam coal), φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παξάγσγε ελέξγεηαο ζεξκφηεηαο θαη β) Σελ αγνξά ηνπ «κεηαιινπξγηθνχ» άλζξαθα (coking coal), φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο βαζηθφ ζπζηαηηθφ γηα ηελ παξαζθεπή ράιπβα. Όζν αθνξά ηα απνζέκαηα ηνπ άλζξαθα, ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Άλζξαθα (World Coal Association,WCA), εθηηκάηαη φηη ππάξρνπλ 36

37 847 δηζεθαηνκκχξηα ηφλνη «Πξαγκαηηθά» Απνζέκαηα (proved reserves) 4 άλζξαθα. Απηφ ζεκαίλεη, φηη κε ηνπο παξφληεο ξπζκνχο παξάγσγεο ε πνζφηεηα ηνπ άλζξαθα αξθεί γηα λα θαιχςεη ηηο παγθφζκηεο αλάγθεο γηα ηα επφκελα 118 ρξφληα. ε αληίζεζε, ηα «πξαγκαηηθά» απνζέκαηα πεηξειαίνπ θαη αεξίνπ πξνζθέξνπλ επάξθεηα πεξίπνπ γηα 46 θαη 59 ρξφληα αληίζηνηρα, κε ηνπο παξφληεο ξπζκνχο παξάγσγεο. Απνζέκαηα άλζξαθα (κηθξά ή κεγάια) ζπλαληψληαη ζρεδφλ ζε θάζε ρψξα ηνπ πιαλήηε, κε άκεζα εμνξχμνκε λα βξίζθνληαη ζε 70 ρψξεο. Σα κεγαιχηεξα απφ απηά βξίζθνληαη ζηηο Ζ.Π.Α., ζηε Ρσζία, ζηελ Κίλα θαη ζηελ Ηλδία. ην παξαθάησ ζρήκα παξνπζηάδνληαη ε παγθφζκηα θαηαλνκή ησλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ, άλζξαθα θαη αεξίνπ αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή, ηελ Κίλα θαη ηελ Ηλδία. Γξάθεκα 9: Κχξηα παγθφζκηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα πεηξειαίνπ, άλζξαθα, θπζηθνχ αεξίνπ. πεγή:[23] Απφ ζηνηρεία ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Άλζξαθα (World Coal Association), απφ ην 2000 ε παγθφζκηα θαηαλάισζε άλζξαθα έρεη απμεζεί κε κεγαιχηεξν ξπζκφ απφ νπνηνδήπνηε άιιν θαχζηκν. Οη πέληε κεγαιχηεξνη θαηαλαισηέο άλζξαθα Κίλα, Ζ.Π.Α., Ηλδία, Ρσζία, Ηαπσλία απνηεινχλ ην 77% ηεο παγθφζκηαο θαηαλάισζεο. Ζ κεγαιχηεξε αγνξά άλζξαθα απνηειεί απηή ηελ ζηηγκή ε Αζία, ε νπνία αληηζηνηρεί ζην 65% ηεο παγθφζκηαο θαηαλάισζεο, ζηελ νπνία ε Κίλα θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν θαη θπξηφηεξν πνζνζηφ. Πνιιέο ρψξεο παγθνζκίσο δελ δηαζέηνπλ επαξθείο πεγέο γηα λα θαιχςνπλ ηηο ελεξγεηαθέο ηνπο αλάγθεο θαη έηζη αλαγθάδνληαη λα εηζάγνπλ ελεξγεηαθέο πξψηεο χιεο. Γηα παξάδεηγκα, ε Ηαπσλία, ε Κνξέα θαη ε Κηλεδηθή Σαΐπέη εηζάγνπλ ζεκαληηθέο πνζφηεηεο ηφζν ζεξκηθνχ (steaming), γηα ηελ 4 «Πξαγκαηηθά» Απνζέκαηα (proved reserves): Απνζέκαηα ηα νπνία φρη κφλν κπνξνχλ λα αλαθηεζνχλ πξαθηηθά αιιά ε αλάθηεζή ηνπο είλαη εθηθηή ηερληθά αιιά θαη νηθνλνκηθά ζχκθνξε. Απηφ ζεκαίλεη φηη ιακβάλνληαη ππφςε νη δπλαηφηεηεο ηεο πθηζηάκελεο εμνξπθηηθήο ηερλνινγίαο θαη ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο αλάθηεζεο ησλ απνζεκάησλ απηψλ. Ζ πνζφηεηα ησλ «πξαγκαηηθψλ» απνζεκάησλ αιιάδεη θάζε θνξά πνπ ε ηηκή ηνπ άλζξαθα ζηηο αγνξέο κεηαβάιιεηαη. Παξαδείγκαηνο ράξηλ αλ ε ηηκή ηνπ άλζξαθα κεησζεί, ηφηε θαη ε πνζφηεηα ησλ «πξαγκαηηθψλ» απνζεκάησλ ζα ειαηησζεί αλάινγα, δηφηη ζα είλαη νηθνλνκηθά αζχκθνξε ε εμφξπμε νξηζκέλσλ θνηηαζκάησλ. 37

38 παξάγσγε ειεθηξηζκνχ, φζν θαη κεηαιινπξγηθνχ (coking), γηα ηελ παξαγσγή ράιπβα, άλζξαθα. Ο άλζξαθαο είλαη κηα παγθφζκηα βηνκεραλία, ν νπνίνο εμνξχζζεηαη ζε πάλσ απφ 50 ρψξεο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε παξαπάλσ απφ 70 άιιεο ρψξεο. Δπηπιένλ,είλαη άκεζα δηαζέζηκνο απφ κηα επξεία πνηθηιία πεγψλ κέζα ζε κηα θαιά ζρεδηαζκέλε, εθνδηαζηηθά, παγθφζκηα αγνξά. Ο άλζξαθαο κπνξεί λα κεηαθεξζεί ζηα θέληξα δήηεζεο κέζσ πινίνπ ή ζηδεξνδξνκηθψο. Όζν αθνξά ην παγθφζκην εκπφξην, ν άλζξαθαο δηαλχεη κέζσ ζαιάζζεο κηα κεγάιε απφζηαζε πξνθεηκέλνπ λα θζάζεη ηεο αγνξέο. Σα ηειεπηαία 20 ρξφληα ην ζαιάζζην εκπφξην ηνπ ζεξκηθνχ άλζξαθα έρεη απμεζεί εηεζίσο θαηά κέζσ φξν 7%, ελψ ηνπ κεηαιινπξγηθνχ 1,6%. ην ζχλνιν ηνπ, ην δηεζλέο εκπφξην ηνπ άλζξαθα γηα ην 2010 έθξαζε ζηνπο εθαηνκκχξηα ηφλνπο. Ο αξηζκφο απηφο θαίλεηαη εμαηξεηηθά κεγάινο, παξφια απηά απνηειεί ην 16% ηνπ άλζξαθα πνπ ζπλνιηθά θαηαλαιψζεθε. Γεγνλφο πνπ ππνδεηθλχεη, φηη ην ππφινηπν 84% θαηαλαιψζεθε ζηηο ρψξεο ζηηο νπνίεο παξαρψζεθε (εζσηεξηθή θαηαλάισζε). Οη βαζηθφηεξνη εμαγσγείο θαη εηζαγσγείο άλζξαθα ηα ηειεπηαία έηε, ζχκθσλα κε ηελ Γηεζλή Αξρή Δλέξγεηαο (International Energy Agency, IEA), θαίλνληαη ζηνπο παξαθάησ πηλάθεο. Πηλάθαο 2: Οη θχξηεο εμαγσγηθέο ρψξεο άλζξαθα, 2010 Κύξηεο Δμαγσγηθέο Υώξεο Άλζξαθα, 2010 (ζε εθαη. ηόλνπο) Υώξα 2010 Πνζνζηό % Θεξκηθόο (steaming) Μεηαιινπξγηθόο (coking) Απζηξαιία ,70% Ηλδνλεζία ,95% Ρσζία ,42% Ζ.Π.Α. 74 9,11% Νφηηνο Αθξηθή 70 8,62% 68 2 Κνινκβία 68 8,37% 67 1 Καλαδάο 31 3,82% 4 27 Πεγή: [24] Πίλαθαο 3: Οη θχξηεο εηζαγσγηθέο ρψξεο άλζξαθα, 2010 Κύξηεο Δηζαγσγηθέο Υώξεο Άλζξαθα, 2010 (ζε εθαη. ηόλνπο) Υώξα 2010 Πνζνζηό % Θεξκηθόο (steaming) Μεηαιινπξγηθόο (coking) Ηαπσλία , Κίλα , Νφηηνο Κνξέα , Ηλδία 90 12, Κηλεδηθή Σαηπέη 63 8, Γεξκαλία 46 6, Σνπξθία 27 3,

39 Πεγή:[24] Πίλαθαο 4: Οη θχξηεο ρψξεο παξάγσγεο άλζξαθα, 2010 Κύξηεο ρώξεο παξαγσγήο άλζξαθα, 2010 (εθαη. ηόλνπο) Υώξα 2010 Πνζνζηό % Κίλα ,95% Ζ.Π.Α. 984,6 15,18% Δπξσπατθή Έλσζε 535,7 8,26% Απζηξαιία 423,9 6,53% Ρσζία 316,9 4,89% Ηλδνλεζία 305,9 4,72% Νφηηνο Αθξηθή 253,8 3,91% Γεξκαλία 182,3 2,81% Πνισλία 133,2 2,05% Καδαθζηάλ 110,8 1,71% Πεγή: [24] ηδεξνκεηάιιεπκα Σν εκπφξην ηνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο απνηειεί ην δεχηεξν κεγαιχηεξν απφ ηα εκπφξηα ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, κεηά ην εκπφξην ηνπ άλζξαθα. Σν ζηδεξνκεηάιιεπκα (iron ore) καδί κε ηνλ κεηαιινπξγηθφ άλζξαθα (cocking coal) απνηειεί ηελ θχξηα πξψηε χιε γηα ηελ βηνκεραλία ηνπ ράιπβα. Σν ζηδεξνκεηάιιεπκα ζπκπεξηιακβάλεη κεηαιιεχκαηα φπσο καγλήηε, ιηκνλίηε, ζηδεξίηε θαη ππξσκέλε ζηδεξνππξίηηδα [8]. Σν ζηδεξνκεηάιιεπκα καδί κε ηνλ άλζξαθα είλαη ηα δπν πην ζεκαληηθά θχξηα ρχδελ μεξά θνξηία πνπ δηαθηλνχληαη παγθνζκίσο (27% θαη 26% αληίζηνηρα γηα ην 2006). Σν εκπφξηφ ηνπο απνηειεί δειαδή ζπγθεληξσηηθά ην 53% (γηα ην 2006) ηεο παγθφζκηαο δηαθίλεζεο ησλ θχξησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ [25]. Οη θχξηεο ρψξεο παξαγσγήο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο είλαη ε Απζηξαιία, ε Βξαδηιία, ν Καλαδάο, ε Κίλα, ε Οκνζπνλδία ηεο Ρσζίαο, ε Νφηηνο Αθξηθή, ε νπεδία θαη νη Ζ.Π.Α.. πλνιηθά γηα ην 2009 εθηηκήζεθε φηη δηαθηλήζεθε πνζφηεηα ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο πνπ αγγίδεη ηνπο 907 εθαη. ηφλνπο, ην νπνίν ππνδειψλεη κηα αχμεζε θαηά 8.6% απφ ην πξνεγνχκελν έηνο (2008). Οη θχξηεο εηζαγσγηθέο θαη εμαγσγηθέο ρψξεο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο (γηα ην 2009) θαίλνληαη ζηα παξαθάησ γξαθήκαηα. 39

40 Κύξηεο Δηζαγσγηθέο Υώξεο ηδεξνκεηαιιεύκαηνο, % 6% 12% 8% 5% 67% Κίλα Δ.Δ. (15) Ηαπσλία Νφηηνο Κνξέα Μέζε Αλαηνιή Τπφινηπνη Γξάθεκα 10: Οη θχξηεο εηζαγσγηθέο ρψξεο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο γηα ην έηνο πεγή:[2] θαη ηδία επεμεξγαζία Κύξηεο Δμαγσγηθέο Υώξεο ηδεξνκεηαιιεύκαηνο, % 8% 5% 13% 2% 29% Βξαδηιία Απζηξαιία Ηλδία Νφηηνο Αθξηθή νπεδία Καλαδάο Τπφινηπνη 40% Γξάθεκα: Οη θχξηεο εμαγσγηθέο ρψξεο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο γηα ην έηνο πεγή: [2] θαη ηδία επεμεξγαζία εκαληηθφ ζηνηρείν πνπ πξέπεη λα αλαθεξζεί, απνηειεί ην γεγνλφο φηη ε Βξαδηιία καδί κε ηελ Απζηξαιία, εμάγνπλ ζρεδφλ ην 70% ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο. Ζ Απζηξαιία είλαη ν θπξηφηεξνο εμαγσγέαο, κε 362,4 εθαη. ηφλνπο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο, ελψ ε Βξαδηιία εμήγαγε 266,4 εθαη. ηφλνπο (2009). Σν ππφινηπν 30% εμάγεηαη απφ ρψξεο φπσο ε νπεδία, Νφηηνο Αθξηθή, Καλαδάο, Ηλδία, Βελεδνπέια θαη Ληβεξία. Γεκεηξηαθά Πξφθεηηαη γηα κηα κεγάιε θαηεγνξία θνξηίσλ, απνηειψληαο ην βαζηθφ είδνο δηαηξνθήο ηφζν ζηνλ αλεπηπγκέλν φζν θαη ζηνλ ππφ αλάπηπμε θφζκν. Μεηαθέξνληαη ζε κεγάιεο πνζφηεηεο απφ ηηο ρψξεο παξαγσγήο ζηνπο ηφπνπο θαηαλάισζεο, θπξίσο ηνπο θζηλνπσξηλνχο κήλεο, κεηά ηελ ζπγθνκηδή ηνπο. Ζ πνζνηηθή δηαθχκαλζε θαη ε ρξνληθή πεξίνδνο ηεο κεηαθνξάο ησλ δεκεηξηαθψλ νθείιεηαη θπξίσο ζηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο πνπ 40

41 επηθξαηνχλ ζηηο ρψξεο παξαγσγήο θαη νη νπνίεο επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ην χςνο ηεο εηήζηαο παξαγσγήο. Με ηνλ φξν δεκεηξηαθά, ζχκθσλα κε ηε Γηεζλή χκβαζε SOLAS (1974), νξίδνληαη: ην ζηηάξη, ην θαιακπφθη, ε βξψκε, ε ζίθαιε, ην θξηζάξη, ην ξχδη, ηα φζπξηα, νη ζπφξνη, θαζψο θαη ηα επεμεξγαζκέλα πιηθά ηνπο κε ηηο ίδηεο ηδηφηεηεο, φπσο ε θπζηθή ηνπο θαηάζηαζε. Αλάινγα κε ηνλ ζπληειεζηή ζηνηβαζίαο 5 ηνπο ηα δεκεηξηαθά δηαθξίλνληαη ζε ζθιεξά (ζηηάξη, θαιακπφθη, ζίθαιε θαη ε ζφγηα) θαη καιαθά (θξηζάξη θαη βξψκε). Σν ζηηάξη θαη ην θαιακπφθη θαηαιακβάλνπλ ην 70% ηνπ εκπνξίνπ ησλ δεκεηξηαθψλ. Όπσο αλαθέξζεθε ε παξάγσγε θαη ε κεηαθνξά ησλ δεκεηξηαθψλ, ινγσ ηεο θχζεο ηνπο σο αγαζφ θαη ηεο άκεζεο εμάξηεζήο ηνπο απφ ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, ην εκπφξην ηνπο (θαη ε κεηαθνξά ηνπο) παξνπζηάδεη έληνλεο δηαθχκαλζεο. Δπεηδή ην εκπφξην είλαη επνρηθφ θαη έληνλα κεηαβαιιφκελν αλάινγα κε ηε ζνδηά, νη λαπισηέο βαζίδνληαη θαηά θχξην ιφγν ζηελ spot λαπηηιηαθή αγνξά, ρξεζηκνπνηψληαο ηα πινία πνπ θάζε θνξά είλαη δηαζέζηκα. Σν 48 % ηνπ παγθνζκίνπ εκπνξίνπ ζηηεξψλ κεηαθέξεηαη κε πινία κηθξφηεξα ησλ dwt, θπξίσο ηεο θαηεγνξίαο dwt (Large Handy, παξνπζηάδνληαη νη θαηεγνξίεο παξαπάλσ) θαη κφλν 6% κε πινία άλσ ησλ dwt. Παξφιν πνπ αλαπηχζζνληαη νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηε ζαιάζζηα κεηαθνξά ρπδελ δεκεηξηαθψλ, σζηφζν έλαο αξηζκφο παξαγφλησλ πεξηνξίδεη ηε ρξήζε πνιχ κεγάισλ πινίσλ, απφ ηνπ νπνίνπο νη ζεκαληηθφηεξνη είλαη [8]: Οη πεξηνξηζκνί ζην βχζηζκα ζε πνιιά εμαγσγηθά ιηκάληα δεκεηξηαθψλ Ζ πεξηζηαζηαθή θχζε ηνπ εκπνξίνπ ησλ δεκεηξηαθψλ θαη νη ρξνληθέο θαη πνζνηηθέο δηαθπκάλζεηο ζηα ζηάδηα παξάγσγεο, αληαλαθιά ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο. Ζ αβεβαηφηεηα απηή, απνθιίλεη απφ ηηο γεληθέο γξακκέο ηππνπνίεζεο ηνπ παγθνζκίνπ εκπνξίνπ, θάλνληαο δχζθνιν ηνλ πξνγξακκαηηζκφ γηα ηε ρξήζε κεγάισλ πινίσλ. Ζ πεξίπινθε δνκή ηεο αγνξάο. Κχξηνη εμαγσγείο ζηηεξψλ είλαη νη Ζ.Π.Α., ν Καλαδάο, ε Αξγεληηλή, ε Απζηξαιία, ε Γαιιία, ε Οπθξαλία θαη ε Ρσζία. Δλψ θχξηνη εηζαγσγείο είλαη ε Ηαπσλία, ε Αλαηνιηθή Δπξψπε, ε Ρσζία, ε Γπηηθή Δπξψπε, ε Βφξεηα Αθξηθή θαη άιινη. ηελ παξαθάησ εηθφλα θαίλνληαη νη θχξηεο εμαγσγηθέο θαη εηζαγσγηθέο ρψξεο δεκεηξηαθψλ γηα ην έηνο πληειεζηήο ζηνηβαζίαο είλαη ην κέγεζνο πνπ δείρλεη ηνλ φγθν πνπ θαιχπηεηαη εληφο ηνπ πινίνπ απφ έλα ηφλν ηνπ δεδνκέλνπ θάζε θνξά θνξηίνπ. 41

42 Δηθφλα : Οη παγθφζκηα θαηαλνκή ησλ θχξησλ εηζαγσγηθψλ θαη εμαγσγηθψλ ρσξψλ δεκεηξηαθψλ, πεγή: [26] Βσμίηεο Αινπκίλα Ο βσμίηεο είλαη έλα νξπθηφ κεηάιιεπκα πνπ πεξηέρεη ην νμείδην ηνπ αινπκηλίνπ, ή αιιηψο αινπκίληα. Απφ ηελ επεμεξγαζία ηεο αινπκίλαο πξνθχπηεη ην αινπκίλην. Μεηά απφ ην ζίδεξν, ην αινπκίλην είλαη ην δεχηεξν παγθνζκίσο πην δηαδεδνκέλν κέηαιιν. Ζ παξαγσγή ηνπ απμάλεηαη ζπλερψο, θαζψο φιν θαη πεξηζζφηεξεο εθαξκνγέο αλαπηχζζνληαη γηα ην ζπγθεθξηκέλν κέηαιιν. Ζ ηάζε πνπ πθίζηαηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη ε επεμεξγαζία ηνπ βσμίηε ζε αινπκίλα λα πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ πεγή, γεγνλφο πνπ πεξηνξίδεη ηηο απαηηήζεηο γηα κεηαθνξά ζε απηφ ην ζηάδην ηεο παξαγσγήο. Απηφ θαίλεηαη θαη ζηηο θχξηεο παξαγσγηθέο ρψξεο ηφζν ηνπ βσμίηε φζν θαη ηεο αινπκίλαο, φπνπ παξαηεξείηαη ηαχηηζε παξαγσγήο ζηελ ηδία ρσξά ζε έλαλ κεγάιν βαζκφ. Κχξηνη παξαγσγνί Βσμίηε: ε Απζηξαιία (40% ηνπ παγθνζκίνπ ζπλφινπ), ε Βξαδηιία, ε Γθάλα, ε Διιάδα (ν κεγαιχηεξνο παξαγσγφο βσμίηε ζηελ Δπξψπε θαη 12 ε ζηνλ θφζκν θαηαιακβάλνληαο ην 2% ηεο παγθφζκηαο παξάγσγεο), ε Γνπηλέα, ε Γνπηάλα, ε Ηλδία, ε Σδακάηθα, ην νπξηλάκ, νη Ζ.Π.Α.. Κχξηνη παξαγσγνί Αινπκίλαο: ε Απζηξαιία, ε Βξαδηιία, ν Καλαδάο, ε Κίλα (ν 3 Οο κεγαιχηεξνο παξαγσγφο), νη Ζ.Π.Α. (2 Οο κεγαιχηεξνο παξαγσγφο), ε Γνπηλέα, ε Ηλδία, ην Ηξάλ, ε Ηξιαλδία, ε Σδακάηθα, ε Ρσζία, ε Ηζπαλία, ην νπξηλάκ, ε Οπθξαλία, ε Βελεδνπέια. ε γεληθφ επίπεδν νη θχξηνη εμαγσγείο βσμίηε θαη αινπκίλαο είλαη ε Απζηξαιία, ε Γπηηθή Αθξηθή, ε Σδακάηθα, ε Κεληξηθή θαη Νφηηα Ακεξηθή. Σν ζαιάζζην εκπφξην ηνπ βσμίηε θαη ηεο αινπκίλαο αθνινπζεί παξφκνηα δνκή κε απηή ηνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο θαη άλζξαθα, αιιά κε νξηζκέλα εηδηθά 42

43 ραξαθηεξηζηηθά. Σν εκπφξην ηεο αινπκίλαο δελ επλνεί ηελ ρξήζε πινίσλ Panamax ( dwt) ή κεγαιχηεξσλ, θαζψο ε αινπκίλα είλαη πξντφλ κεγάιεο νηθνλνκηθήο αμίαο (ζε αληίζεζε κε ηνλ άλζξαθα θαη ην ζηδεξνκεηάιιεπκα) θαη νη πνζφηεηεο ηεο αθαηέξγαζηεο χιεο πνπ απαηηνχληαη απφ έλα εξγνζηάζην παξάγσγεο αινπκηλίνπ είλαη πνιχ κηθξέο γηα λα ελζαξξχλνπλ κεγάιεο ρχδελ κεηαθνξέο. Σα πεξηζζφηεξα ιηκάληα πνπ δηαρεηξίδνληαη ηα θνξηία απηά, αλήθνπλ ζηηο ίδηεο ηηο βηνκεραλίεο αινπκηλίνπ. Φσζθάηα Σα θσζθάηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ιηπαζκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα απνηεινχλ ηελ θχξηα πξψηε χιε γηα ηελ βηνκεραλία ιηπαζκάησλ θαη ην πην ζεκαληηθφ εκπφξεπκα ζην εκπφξην ησλ ιηπαζκάησλ. Οη βαζηθνί εμαγσγείο είλαη ην Μαξφθν, νη Ζ.Π.Α., ε Ρσζία, ε Αθξηθή θαη ηα νξηζκέλα λεζηά ηνπ Δηξεληθνχ. Κπξηφηεξεο ρψξεο εηζαγσγήο είλαη ε Γπηηθή Δπξψπε, ε Ηαπσλία, ε Κεληξηθή θαη Νφηηα Ακεξηθή. Γελ παξαηεξείηαη δήηεζε γηα κεγάιεο πνζφηεηεο θαη έηζη δελ ρξεζηκνπνηνχληαη κεγάινπ κεγέζνπο πινία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 38% ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ θαιχπηεηαη απφ πινία κηθξφηεξα ησλ dwt, 15% απφ πινία ησλ dwt, 31% απφ πινία dwt θαη 16% απφ πινία άλσ ησλ dwt [8]. Δμάιινπ ε πιεηνςεθία ησλ ιηκαληψλ εθθφξησζεο θσζθάησλ δελ κπνξεί λα ππνδερζεί πινία άλσ ησλ dwt. Γεπηεξεύνληα ρύδελ μεξά θνξηία ηελ θαηεγνξία απηή ησλ θνξηίσλ πεξηιακβάλνληαη κηα ζεηξά απφ αθαηέξγαζηεο θαη εκηθαηεξγαζκέλεο χιεο πνπ κεηαθέξνληαη ζπλνιηθά ή κεξηθψο δηα ζαιάζζεο ζε ρχδελ θαηάζηαζε. Ηδηαίηεξε αλαθνξά, αμίδεη λα πξαγκαηνπνηεζεί γηα ηε δάραξε, ηεο νπνίαο ην εκπφξην, φπσο θαη ησλ δεκεηξηαθψλ, παξνπζηάδεη ην θαηλφκελν ηεο επνρηθφηεηαο θαη εμαξηάηαη απφ ηελ εθάζηνηε ζνδηά. Οη πνιηηηθέο εμειίμεηο έρνπλ επίζεο κεηαβάιεη ην δηεζλέο εκπφξην ηεο δάραξεο (φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ). Σν εκπφξην ηεο δάραξεο αλαιχεηαη ζε ηξεηο επηκέξνπο ζπληζηψζεο: Σν εκπφξην ηεο αθαηέξγαζηεο δάραξεο (κεηαθέξεηαη είηε ρπδελ είηε ζε κεγάινπο ζάθνπο βάξνπο 150 θηιψλ) Σν εκπφξην ηεο θαηεξγαζκέλεο δάραξεο (κεηαθέξεηαη ζε ζάθνπο) Σν εκπφξην ηεο κειάζαο Ηδηαίηεξε πξνζνρή θαηά ηελ κεηαθνξά ηεο δάραξεο, φπσο θαη ηνπ αιαηηνύ, πξέπεη λα δίλεηαη ζηελ απνθπγή θξπζηάιισζεο ή πγξνπνίεζήο ηεο. Γηα απηφ ε πξνζνρή θαηά ηε κεηαθνξά ηεο δάραξεο ( θαηεξγαζκέλεο ή αθαηέξγαζηεο ζε ρπδελ κνξθή) πξέπεη λα εζηηάδεηαη ζηελ θαζαξηφηεηα, ηελ ζηνηβαζία, θαη ηνλ αεξηζκφ ηνπ θνξηίνπ, φπσο θαη ηελ θαζαξηφηεηα ησλ ακπαξηψλ ηνπ πινίνπ. 43

44 Οη θχξηνη εμαγσγείο είλαη [27]: ε Βξαδηιία (17,7 εθαη. ηφλνπο, 39% ησλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ δάραξεο), ε Δπξσπατθή Έλσζε (8,1 εθαη. ηφλνπο, 18%) ε Απζηξαιία (4,1 εθαη. ηφλνπο, 9%) ε Σατιάλδε (2,6 εθαη. ηφλνπο, 5,8%) ε Κνηλφηεηα Αλάπηπμεο Ννηίνπ Αθξηθήο SADC (1,6 εθαη. ηφλνπο, 3,6%) ε Γνπαηεκάια (1,5 εθαη. ηφλνπο, 3,3%) ε Ηλδία (1,4 εθαη. ηφλνπο, 3,1%) ε πεξηνρή ηνπ Πεξζηθνχ Κφιπνπ (1,3 εθαη. ηφλνπο, 2,9%) ε Νφηηνο Αθξηθή (1,3 εθαη. ηφλνπο, 2,9%) ε Κνχβα (1,2 εθαη. ηφλνπο, 2,7 %). Οη θχξηνη εηζαγσγείο είλαη ε Δπξσπατθή Έλσζε, νη Ζ.Π.Α. θαη ε Ηαπσλία. Σα ιηπάζκαηα έρνπλ θνθθψδε κνξθή ή κνξθή ζθφλεο. Ζ κεηαθνξά ηνπο δχλαηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί είηε ζε ρχδελ κνξθή είηε ζπζθεπαζκέλα ζε ζάθνπο, είηε κε bulk carriers είηε κε πινία γξακκήο. Ο ηειηθφο πξννξηζκφο είλαη αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη νη πνζφηεηεο ησλ απνζηνιψλ ηείλνπλ λα είλαη κηθξέο, σο ζπλέπεηα ηα πινία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη λα είλαη θαη απηά κηθξνχ κεγέζνπο. Αλαθνξηθά κε ην ζεηάθη, απηφ απνηειεί έλα πεξηνξηζκέλν εκπφξην ρχδελ θνξηίνπ. Οη θπξηφηεξνη εηζαγσγείο είλαη ε Γπηηθή Δπξψπε, ε Απζηξαιία, ε Νέα Εειαλδία, ε Β. Αθξηθή θαη δηάθνξεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Ζ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θνξηίνπ, φηαλ απηφ κεηαθέξεηαη ζε ρχδελ μεξά κνξθή, έγθεηηαη ζηνλ θίλδπλν αλάθιεμεο ηεο ζθφλεο ηνπ, ηνπ δηαβξσηηθνχ ηνπ ραξαθηήξα θαη ηελ πηζαλφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε πγξαζία, παξαγσγήο δειεηεξησδψλ αεξίσλ. Δλαιιαθηηθή κεηαθνξά πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ εηδηθψλ δεμακελνπινίσλ ζε πγξή πδαξήο κνξθή. Σα βηνκεραληθά είδε ζηδήξνπ/ράιπβα, είλαη θαη απηά κηα ηδηαίηεξε θαηεγνξία θνξηίνπ, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη κπνξνχλ λα κεηαθέξνληαη είηε κε ηελ tramp είηε κε ηελ liner λαπηηιία. Γηα κεγάιεο πνζφηεηεο παξαγγειίεο, κεηαθεξφκελεο κέζσ κεγάισλ ζαιαζζίσλ νδψλ, λαπιψλνληαη bulk carriers κέζεο ρσξεηηθφηεηαο dwt. ηελ πεξίπησζε κηθξνχ φγθνπ εκπνξίνπ θαη ηνπ νπνίνπ ην κέγεζνο κεηαβάιιεηαη κέζα ζηνλ ρξφλν, ρξεζηκνπνηνχληαη νη ππεξεζίεο ηεο liner λαπηηιίαο. Νέα θνξηία γηα ηα νπνία, ιφγσ ησλ λέσλ ελεξγεηαθψλ δεδνκέλσλ, έρεη εθδεισζεί ηάζε ζαιάζζηαο καδηθήο κεηαθνξάο είλαη ηα pellets, ηα ηζηπο μύινπ θαη νη δηάθνξεο κνξθέο βηνκάδαο (σο ελαιιαθηηθέο κνξθέο παξαγσγήο ελέξγεηαο), ελψ θαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζηξέθεηαη θαη ην εκπφξην ηνπ θαιακπνθηνχ θαη ηεο δάραξεο (γηα ηελ παξάγσγε αηζαλφιεο). ηνλ παξαθάησ πίλαθα, παξνπζηάδνληαη ζπγθεληξσηηθά νη θχξηνη εμαγσγείο αλά θαηεγνξία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαη πξννξηζκφ, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Γίλεηαη εχθνια αληηιεπηή ε γεσγξαθηθή δηαζπνξά ησλ ξνψλ ηνπ εκπνξίνπ ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. 44

45 Πίλαθαο 5: Οη θχξηνη εμαγσγείο αλά θαηεγνξία ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ θαη πξννξηζκφ, Κύπιοι Εξαγωγείρ Καλαδάο Ζ.Π.Α. Άλζξαθαο Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή Βξαδηιία - Κύξηα ρύδελ μεξά θνξηία, Πξνο: ηδεξνκεηάι ιεπκα - - Κίλα, Δπξψπε, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή Αξγεληηλή - - Γεκεηξηαθά Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή Κίλα, Δπξψπε, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή (ζφγηα) Κίλα, Δπξψπε, Μέζε Αλαηνιή Βσμίηεο - Αινπκίλα Φσζθάηα - - Γπηηθή Δπξψπε, Ηαπσλία, Κεληξηθή θαη Νφηηα Ακεξηθή Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή - - Γεπηεξεύνληα ρύδελ μεξά θνξηία, Πξνο: Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή (ιηπάζκαηα, νξπθηά) Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή (αλζξαθηθφ θάιην, πεηξειατθφ θνθ) Κίλα, Δπξψπε, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή (δάραξε, πξντφληα ράιπβα) Κνινκβία Δπξψπε Βελεδνπέια Δπξψπε Μαξόθν Δπξψπε, Άπσ Αλαηνιή, Νφηηνο Ακεξηθή - Μνδακβίθε Γπηηθή Αθξηθή Νόηηνο Αθξηθή Οπθξαλία Ηλδία, Μέζε Αλαηνιή Κίλα, Ηλδία, Ννηηναλαην ιηθή Αζία, Δπξψπε, Ακεξηθή Δπξψπε, Νφηηνο Ακεξηθή, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία Κίλα, Ηαπσλία, Κνξέα, Δπξψπε - Δπξψπε, Ηλδία, Άπσ Αλαηνιή Δπξψπε, Ηλδία, Άπσ Αλαηνιή (νξπθηά) Δπξψπε, Νφηηνο Ακεξηθή, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία - - Πνισλία Δπξψπε Δπξψπε, Δπξψπε, Γπηηθή Νφηηνο Νφηηνο Δπξψπε, Ακεξηθή, Ακεξηθή, Ηαπσλία, Ρσζία Μέζε θαη - Μέζε θαη - Κεληξηθή Άπσ Άπσ θαη Νφηηα Αλαηνιή, Αλαηνιή, Ακεξηθή Κίλα, Ηλδία Κίλα, Ηλδία Δπξψπε, Νφηηνο Ακεξηθή, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία (ιηπάζκαηα, νξπθηά) Δπξψπε, Νφηηνο Ακεξηθή, Μέζε θαη Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία (ιηπάζκαηα, νξπθηά) 45

46 Ννξβεγία - Δπξψπε Μέζε Αλαηνιή ανπδηθή Αξαβία Δκηξάην ηνπ Ραο Αι Καίκα Ηλδία - Ηλδνλεζία Δπξψπε, Κίλα, Άπσ Αλαηνιή, Ηλδία Σατιάλδε - Απζηξαιία Δπξψπε, Μέζε Αλαηνιή, Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία Κίλα, Ηαπσλία, Κνξέα Ηλδία, Παθηζηάλ, Ννηηναλαηνιηθή Αζία Γπηηθή Δπξψπε, Β. Αθξηθή Κνπβέηη, Καηάξ, Μπαρξέηλ (αδξαλή), Ηλδία (αζβεζηφιηζν), νπδάλ, Καηάξ, Ηξάθ (ηζηκέλην θαη θιίλθεξ) Μέζε Αλαηνιή, Γπηηθή Αθξηθή, Δπξψπε Δπξψπε, Μέζε Αλαηνιή, Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία Δπξψπε, Μέζε Αλαηνιή, Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία - - Μέζε Αλαηνιή, Γπηηθή Αθξηθή, Δπξψπε (γχςνο, ηαπηφθα) Δπξψπε, Μέζε Αλαηνιή, Άπσ Αλαηνιή, Κίλα, Ηλδία (δηάθνξα νξπθηά) * ην ζχλνιν ησλ αγαζψλ πνπ εμάγεη θάζε ρψξα θαηαλέκεηαη ζε απηέο πνπ ηα εηζάγνπλ κε δηαθνξεηηθφ πνζνζηφ ζε θάζε κηα. πεγή:ηδία επεμεξγαζία θαη [28] ηελ παξαθάησ εηθφλα παξνπζηάδνληαη νη θπξίεο ζαιάζζηεο ξνέο ησλ ηξηψλ πην βαζηθψλ θχξησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (άλζξαθαο, ζηδεξνκεηάιιεπκα, δεκεηξηαθά). 46

47 Δηθφλα 6: Οη θπξίεο ζαιάζζηεο ξνέο ηνπ εκπνξίνπ ηνπ άλζξαθα, ηνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο θαη ησλ δεκεηξηαθψλ. ε θπθιηθφ πιαίζην, νη θχξηεο εμαγσγηθέο πεξηνρέο θαη ζε νξζνγψλην πιαίζην, νη θχξηεο εηζαγσγηθέο πεξηνρέο. πεγή: [29] θαη ηδία επεμεξγαζία 3.3 Ζ Εήηεζε ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Γεληθά ζηνηρεία Σν εκπφξην ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ επεξεάδεηαη, φπσο είλαη θπζηθφ, άκεζα απφ ηελ δήηεζε γηα απηά ηα ίδηα ηα μεξά ρχδελ αγαζά, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ζπλδέεηαη κε ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα (εηθφλα 7). Γεληθά ε κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ θαη ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ κεηαβνιή δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ζαιαζζίσλ κεηαθνξψλ, γεγνλφο ην νπνίν θαη αληηθαηνπηξίδεηαη απφ ηελ κειέηε ησλ θχθισλ (νηθνλνκηθψλ, εκπνξηθψλ, λαπηηιηαθψλ). Δηθφλα 7: ρεκαηηθή απεηθφληζε δηακφξθσζεο δήηεζεο ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. πεγή: ηδία επεμεξγαζία 47

48 ην παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδεηαη ε κεηαβνιή ηελ παγθφζκηνπ ρχδελ μεξνχ εκπνξίνπ απφ ην 2000 έσο ην Γξάθεκα 11: Ζ κεηαβνιή ηνπ παγθφζκηνπ ρχδελ μεξνχ θνξηίνπ (θχξησλ θαη δεπηεξεπφλησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ) ηελ πεξίνδν (ζε εθαη. ηφλνπο, παξαδείγκαηνο ράξηλ: ζηνλ y άμνλα, 2,000 = ηφλνπο). πεγή: [4] χκθσλα κε «The Platou Report 2011» γηα ην 2010 ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε, κεηά ηελ Κξίζε ηνπ 2008, νδήγεζε ζε 9% (ζε ζρέζε κε ην 2009) αχμεζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κέζε αχμεζε ηεο ζπκθφξεζεο ζηα ιηκάληα αλά ηνλ θφζκν, ηελ κεγαιχηεξε κέζε απφζηαζε ηαμηδηψλ επηζηξνθήο πινίσλ θελά θνξηίνπ, θαζψο θαη ε αχμεζε αλάθακςε ησλ εζσηεξηθψλ ζαιάζζησλ εκπνξηθψλ κεηαθνξψλ (cabotage) ζηελ Κίλα, είρε σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα κεηαθνξά ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηά 13% (ζε ζρέζε κε ην 2009). ε γεληθφ επίπεδν, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, πθίζηαηαη άκεζε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη ηεο δηεζλνχο λαπηηιίαο. Σφζν ε ζπζρέηηζε φζν θαη ν βαζκφο απηήο κεηαβάιινληαη κέζα ζηνλ ρξφλν. Παξαδείγκαηνο ράξηλ ε είζνδνο ηεο Κίλαο ζηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Δκπνξίνπ (WTO) ην 2001 θαη ε κεγάισλ δηαζηάζεσλ βηνκεραληθή ηεο αλάπηπμε νδήγεζε ηφζν ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή ηφλσζε φζν θαη ζηελ αχμεζε ηεο εληάζεσο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ. χκθσλα κε «The Platou Report 2011», απφ ην 2003 έσο ην 2010 ην 80% ηεο εηήζηαο κεηαβνιήο ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο δχλαηαη λα απνδνζεί ζηε κεηαβνιή ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ελψ ην ππφινηπν 20% νθείιεηαη ζε παξάγνληεο πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Απηνί κπνξεί λα είλαη νη αθξαίεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, νη απεξγίεο, νη κε θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο ησλ απνζεκάησλ αγαζψλ θαη νη αιιαγέο δηαδξφκσλ πξνο απνθπγή ηεο πεηξαηείαο. Παξάγνληεο πνπ φπσο γίλεηαη αληηιεπηφ, δχζθνια κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ. πλερίδνληαο ζην γεληθφ επίπεδν ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο, δχλαηαη λα αλαθεξζεί φηη ε πξφβιεςε δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο εληάζζεηαη ζηελ ζπζρέηηζή 48

49 ηεο κε ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Μηα απινπνηεκέλε παξαδνρή, φζν αθνξά ηελ πξφβιεςε δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο ζην ρψξν ηεο λαπηηιίαο απνηειεί ην εμήο: Ζ κεηαβνιή κηαο πνζνζηηαίαο κνλάδαο ηνπ ΑΔΠ αληηζηνηρεί ζε κεηαβνιή δπν πνζνζηηαίσλ κνλάδσλ ζηε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ. Βέβαηα απηή ε γεληθεπκέλε παξαδνρή δελ κπνξεί λα εθαξκνζζεί ζε θάζε ηνκέα θαηεγνξία ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο, αιιά ζε γεληθφ πιαίζην δχλαηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί σο έλα πξνθαηαξθηηθφ θαη απινπνηεκέλν εξγαιείν πξφβιεςεο. Δπηζηξέθνληαο ζηελ αγνξά θαη λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, κέζα ζηελ ηζηνξία, ζπγθεθξηκέλεο νηθνλνκίεο απνηέιεζαλ εγέηηδεο δπλάκεηο ζην εκπφξην ρχδελ μπξψλ θνξηίσλ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ζηε δεθαεηία ηνπ 1990, ε Ηαπσλία ήηαλ ε θχξηα νηθνλνκηθή δχλακε ε νπνία σζνχζε ηελ αχμεζε ησλ ηνλνκηιίσλ ζαιάζζηαο κεηαθνξάο θαζψο ε αθκάδνπζα βηνκεραληθή παξαγσγή ηφλσλε αλνδηθά ηε δήηεζε εηζαγσγήο ρχδελ μεξψλ πξντφλησλ. Σελ ηειεπηαία ζρεδφλ δεθαεηία, ε Κίλα θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ε Ηλδία, έρνπλ αλαρζεί σο νη εγέηηδεο νηθνλνκίεο ψζεζεο ηεο αχμεζεο ηνπ εκπνξίνπ ρχδελ μεξψλ αγαζψλ, θαζψο ε έληνλε νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε παξάγεη δήηεζε γηα εηζαγσγέο πξψησλ πιψλ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδεηαη ε κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ ηεο Κίλαο θαη ηεο Ηλδίαο ζε ζρέζε κε ηε κεηαβνιή ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ, θαζψο θαη ηε κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ ησλ Ζ.Π.Α., ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Ηαπσλίαο. Δίλαη επδηάθξηηε ε κεγάιε εηήζηα κεηαβνιή θαζψο θαη ε δηαθχκαλζε απηήο ην 2008 θαη ηα έηε πνπ αθνινχζεζαλ ηελ θξίζε. Δηδηθά ην 2009 φπνπ γηα ην ζχλνιν ησλ ππφινηπσλ ρσξψλ πξνέθπςε αξλεηηθφ πξφζεκν κεηαβνιήο, γηα ηελ Ηλδία θαη ηελ Κίλα κεηψζεθε σο έλα βαζκφ, αιιά παξέκεηλε ζεηηθή. Πίλαθαο 6: Ζ κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ (πνζνζηφ (%) κεηαβνιήο απφ ην πξνεγνχκελν έηνο) γηα ηελ πεξίνδν ( * εθηίκεζε) ΑΔΠ * Παγθόζκηα Οηθνλνκία Ζ.Π.Α Δπξώπε Ηαπσλία Κίλα Ηλδία Παγθόζκηα Οηθνλνκία πεγή: [4] και ιδία επεξεπγαζία Σν έηνο 2010 ραξαθηεξίζηηθε σο ζεηηθφ γηα ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, αλαινγηδφκελνη ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή χθεζε πνπ εκθαλίζζεθε ην Ζ παγθφζκηα παξαγσγή απμήζεθε θαηά 5%, ε νπνία φκσο θαηαλεκήζεθε αληζνκεξψο ζηηο δηάθνξεο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο επέδεημαλ ηζρπξή αχμεζε ηεο παξάγσγεο 9,3% ζηελ Αζία θαη 7,5% ζηελ Βξαδηιία ελψ ζηηο ρψξεο ηνπ Ο.Ο..Α. ε αλάπηπμε παξάγσγεο αλήιζε ζην 2,8% ( ην ρακειφ πνζνζηφ γηα 49

50 ηηο ρψξεο ηνπ Ο.Ο..Α. δηθαηνινγείηαη απφ ηελ πξνζπάζεηα αλάθακςεο απφ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 2008, ηηο νπνίεο έπιεμε πεξηζζφηεξν). εκαληηθή ζπκβνιή ζηελ αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο ην 2010 θαη θαη επέθηαζε ζηελ αχμεζε δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ, απνηειεί ε αλάθακςε ηεο βηνκεραλίαο ηνπ ράιπβα. Σα δπν βαζηθφηεξα ζπζηαηηθά ζηελ παξαζθεπή ράιπβα είλαη ην ζηδεξνκεηάιιεπκα θαη ν κεηαιινπξγηθφο άλζξαθαο, ησλ νπνίσλ ην εκπφξην θαηαιακβάλεη πάλσ απφ ην 50% ηνπ ζπλφινπ ηνπ εκπνξίνπ ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Ζ παγθφζκηα παξαγσγή ράιπβα απμήζεθε θαηά 15% απφ ην Όιεο νη βαζηθέο παξαγσγηθέο ρψξεο ράιπβα αχμεζαλ ην πνζνζηφ παξαγσγήο ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηηο Ζ.Π.Α. ε παξαγσγή απμήζεθε θαηά 39%, ελψ ζηελ Δπξψπε θαη Ηαπσλία απμήζεθε 25% θαη 25% αληίζηνηρα. Ζ Κίλα αχμεζε ηελ παξαγσγή ηεο θαηά 9% θαη ε Ηλδία θαηά 7% Δκπόξην Υύδελ Ξπξώλ Φνξηίσλ ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδεηαη αλά αγαζφ, ε πνζφηεηα πνπ δηαθηλήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ ηα ηειεπηαία 10 έηε. Πίλαθαο 7: Σν ζαιάζζην εκπφξην ησλ ρπδελ μεξψλ θνξηίσλ απφ ην 2000 έσο ην (ζε εθαη. ηφλνπο) Υύδελ μεξά θνξηία Άλζξαθαο ηδεξνκεηάιιεπκα Γεκεηξηαθά Γεπηεξεύνληα ρύδελ μεξά θνξηία ύλνιν πεγή: [4] και ιδία επεξεπγαζία Ζ απνηχπσζε ηεο πξναλαθεξφκελεο αχμεζεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (γηα ην 2010, 9%) θαη ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο γηα ηε ζαιάζζηα κεηαθνξά απηψλ (13%), έγθεηηαη θπξίσο ζε δπν παξάγνληεο. αξρηθά ζηελ κηθξφηεξε απφ φηη αλακελφηαλ αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ ηεο Κίλαο, αιιά παξάιιεια ζηελ κε αλακελφκελε έληνλε ελίζρπζε ησλ εηζαγσγψλ ησλ ππνινίπσλ ζεκαληηθψλ νηθνλνκηψλ. ηελ Κίλα, φληαο ηα ηειεπηαία ρξφληα ν θηλεηήξηνο κνριφο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη εκπνξίνπ, νη εηζαγσγέο απμεζήθαλ θαηά 6%, Όζν αθνξά ηηο εηζαγσγέο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο (φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ), απηέο κεηψζεθαλ 1,5%, αληηζέησο ε εηζαγσγέο ηνπ άλζξαθα ζεκείσζαλ αχμεζε ηεο ηάμεσο ηνπ 36% ελψ παξάιιεια απμήζεθαλ νη εηζαγσγέο θαζνιηψλ ζφγηαο θαη κεηαιιεχκαηνο καγγαλίνπ. 50

51 Όζν αθνξά ηηο ππφινηπεο ηζρπξέο νηθνλνκίεο, νη εηζαγσγέο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απμεζήθαλ 12%. Σν πνζνζηφ απηφ, αλά αγαζφ, αλαιχεηαη σο εμήο [21]: Αχμεζε εηζαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο 35% Αχμεζε εηζαγσγψλ άλζξαθα 10% Αχμεζε εηζαγσγψλ πξντφλησλ ράιπβα 17% Αχμεζε εηζαγσγψλ δεκεηξηαθψλ θαη θαζνιηψλ ζφγηαο 7%. Αλά νηθνλνκία ε κεηαβνιή ησλ εηζαγσγψλ απνηππψλεηαη σο εμήο: Ηαπσλία: Αχμεζε εηζαγσγψλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηά 14% ( 28% αχμεζε εηζαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο θαη 13% άλζξαθα) Νφηηνο Κνξέα: Ίδηα ηάζε κε Ηαπσλία ( 26% αχμεζε εηζαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο, 13% άλζξαθα θαη 20% πξντφλησλ ράιπβα ε Νφηηνο Κνξέα απνηέιεζε ησλ κεγαιχηεξν παγθφζκην εηζαγσγέα ράιπβα) Δπξσπατθή Έλσζε: 10% αχμεζε εηζαγσγψλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (50% αχμεζε εηζαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο) Ηλδία: 18% αχμεζε εηζαγσγψλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (θπξίσο ιφγσ αχμεζεο εηζαγσγήο άλζξαθα). Όια ηα παξαπάλσ απνηππψλνληαη γηα ηελ πεξίνδν ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γηάγξακκα 4: Οη εηζαγσγέο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ αλά ρψξεο /γεσγξαθηθέο πεξηνρέο ηελ πεξίνδν πεγή:[21] Έλα ζηνηρείν πνπ αμίδεη επηπιένλ λα αλαθεξζεί γηα ην 2010 απνηειεί ε νξηαθή κείσζε ηεο κέζεο δηαλπφκελεο ζαιάζζηαο απφζηαζεο ηνπ ζηφινπ ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηά κία πνζνζηηαία κνλάδα (1%), ιφγσ θπξίσο ηεο αχμεζεο ηνπ κεξηδίνπ ησλ εμαγσγψλ ηεο Απζηξαιίαο θαη ηεο Ηλδίαο ζηελ Αλαηνιηθή Αζία ζε βάξνο ηεο Βξαδηιίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Ηλδνλήζηα θαη ε Απζηξαιία αχμεζαλ ηηο εμαγσγέο άλζξαθα πξνο ηελ Αζία ελψ παξάιιεια κείσζαλ απηέο κε πξννξηζκφ ηε δψλε ηνπ Αηιαληηθνχ. Οη κεγαιχηεξεο δηαλπφκελεο απνζηάζεηο νη νπνίεο ζπγθξάηεζαλ ηε κέζε ηηκή ηεο δηαλπφκελεο απφζηαζεο αθνξνχλ ηα ηαμίδηα κεηαθνξάο δεκεηξηαθψλ, 51

52 θαζνιηψλ ζφγηαο, θαη δάραξεο θπξίσο ιφγσ εμαγσγψλ απφ ηε Νφηηα Ακεξηθή πξνο ηελ Αζία. Αχμεζε ζηε δηαλπφκελε απφζηαζε εληνπίζζεθε θαη ζην εκπφξην ηνπ ράιπβα, φπνπ έλα κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο παξαγσγήο ηεο Αζίαο, ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο (2009), εμάρζεθε ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή. Άλζξαθαο Ζ ξαγδαία βηνκεραληθή αλάπηπμε ζηελ Αζία, έρεη ζπκβάιεη ζηελ έληνλε δήηεζε γηα άλζξαθα, ε νπνία αληηπξνζσπεχεη πεξίπνπ ην 36% ηεο ζπλνιηθήο αλάπηπμεο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ μεξψλ ρχδελ αγαζψλ κεηαμχ 2000 θαη Ζ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γηα ηελ Κίλα θαη ηελ Ηλδία έρεη απμεζεί κε ηαρείο ξπζκνχο. Γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ηελ αλάγθε ρξήζεο ζεξκηθνχ άλζξαθα. Ζ Κίλα είλαη ν δεχηεξνο κεγαιχηεξνο θαηαλαισηήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηνλ θφζκν, παξφιν πνπ ζε ππθλνθαηνηθεκέλεο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο παξαηεξείηαη ρακειή θαηά θεθαιήλ θαηαλάισζε ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη νη δηαθπκάλζεηο εηζαγσγήο άλζξαθα ζε Δπξσπατθή Έλσζε (15), Ηαπσλία, Νφηηνο Κνξέα θαη Κίλα απφ ην 2002 έσο ηηο αξρέο ηνπ Απηφ πνπ μερσξίδεη έληνλα είλαη ε κεηά ην 2008 έληνλε αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ άλζξαθα ζηελ Κίλα θαη ε έπεηηα ζηαζεξνπνίεζε απηψλ. Γηάγξακκα 5: Οη δηαθχκαλζε ησλ εηζαγσγψλ άλζξαθα ζε ηέζζεξηο ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο, ηελ πεξίνδν (ζε εθαη. ηφλνπο). πεγή:[4] ηδεξνκεηάιιεπκα Όπσο θαίλεηαη θαη παξαπάλσ ην 2010 πάλσ απφ 1 δηο. ηφλνη ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο εμήρζεζαλ παγθνζκίσο, κε ηνπο θπξηφηεξνπο εηζαγσγείο λα είλαη ε Κίλα (ηεο νπνίαο ε εηζαγσγή κεηψζεθε θαη 1,5% ζε ζρέζε κε ην 2009), ε Δπξσπατθή Έλσζε, ε Ηαπσλία θαη ε Νφηηνο Κνξέα, ελψ νη θχξηνη παξαγσγνί θαη εμαγσγείο λα είλαη ε Απζηξαιία θαη Βξαδηιία. Όπσο 52

53 θαη παξαπάλσ, παξαζέηεηαη ην δηάγξακκα δηαθχκαλζεο ησλ εηζαγσγψλ γηα ηηο ίδηεο νηθνλνκίεο γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν 2000 έσο ηηο αξρέο ηνπ 2011(δηάγξακκα 6). Απηφ πνπ πάιη μερσξίδεη είλαη ε έληνλε απμεηηθή ηάζε εηζαγσγήο ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο απφ ηελ Κίλα, κε κηα κηθξή κεηαβνιή ζην δεχηεξν κηζφ ηνπ 2008 θαη αξρέο ηνπ Γηάγξακκα 6: Οη δηαθχκαλζε ησλ εηζαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο ζε ηέζζεξηο ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο, ηελ πεξίνδν (ζε εθαη. ηφλνπο) πεγή:[4] Οη θηλεδηθέο εηζαγσγέο έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα ιφγσ ηεο απμαλφκελεο παξάγσγεο ράιπβα. Σν 2008, νη εηζαγσγέο ηεο Κηλάο ζε ζηδεξνκεηάιιεπκα απμήζεθαλ θαηά 15,7% πεξίπνπ κεηαθξαδφκελεο ζε 444,1 εθαη. ηφλνπο θαη παξφιε ηελ χθεζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη ηνπ εκπνξίνπ ζπλερίζηεθε ε αχμεζε θαη ην Μνλφ ην 2010, ζχκθσλα κε The Platou Report 2011 παξαηεξήζεθε πηψζε ζηελ εηζαγσγή ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο θαηά 1,5%, ιφγσ θπξίσο ηεο εμάληιεζεο ησλ πθηζηάκελσλ απνζεκάησλ θαη ηαπηφρξνλε αχμεζε ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο, γεγνλφο πνπ αλήγαγε ηελ ηηκή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ κεηαιιεχκαηνο ζε αληαγσληζηηθφηεξν επίπεδν ζε ζρέζε κε ηηο παξαγσγέο ησλ ππφινηπσλ ρσξψλ. ηηεξά Όπσο έρεη αλαθεξζεί παξαπάλσ ε παγθφζκηα παξαγσγή ζηηεξψλ θπξηαξρείηαη απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ελψ ε Αξγεληηλή είλαη ν δεχηεξνο κεγαιχηεξνο παξαγσγφο, αθνινπζνπκέλε απφ ηνλ Καλαδά θαη ηελ Απζηξαιία. ε γεληθφ πιαίζην νη πεξηνρέο ηεο Βφξεηαο θαη Ννηίνπ Ακεξηθήο, ηεο Δπξψπεο (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο θαη Οπθξαλίαο) θαη ηεο Ωθεαλίαο θαηαιακβάλνπλ ην 90% ηνπ παγθφζκησλ εμαγσγψλ δεκεηξηαθψλ. Όζν αθνξά ηηο εηζαγσγέο, ε πεξηνρή ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο (εμαηξνπκέλεο ηεο Ηαπσλίαο) είλαη ε πξψηε εηζαγσγηθή πεξηνρή, ελψ αθνινπζνχλ ε Λαηηληθή Ακεξηθή, ε Αθξηθή θαη ε Μέζε Αλαηνιή. ην εκπφξην ησλ δεκεηξηαθψλ παξαηεξνχληαη έληνλεο δηαθπκάλζεηο ιφγσ ησλ θαηά ηφπνπο θιηκαηνινγηθψλ θαη θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, ηεο αζηάζεηαο ηεο ίδηαο ηεο ηηκήο ηνπο θαζψο θαη ινγσ ηνπ θπβεξλεηηθνχ παξεκβαηηζκνχ. 53

54 Ωζηφζν ε δήηεζε γηα ζηηεξά καθξνπξφζεζκα ζπλδέεηαη θαη βαζίδεηαη ηφζν ζηελ παγθφζκηα ή θαηά ηφπνπο αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ φζν θαη κε ηελ αχμεζε ηνπ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο Εήηεζε Υσξεηηθόηεηαο γηα Θαιάζζηα Μεηαθνξά Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Όπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ (πίλαθα 7), ην ζαιάζζην εκπφξην ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ παγθνζκίσο απμήζεθε απφ 2,15 δηο ηφλνπο ην 2000 ζε 3,18 δηο ην Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί δπλαηή ε απνηχπσζε ηεο δήηεζεο ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά, φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο ησλ ηνλνκηιίσλ. Μεηαμχ 2000 θαη 2010 ε δήηεζε ηνλνκηιίσλ ζηνλ ηνκέα ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απμήζεθε θαηά 64% ζε 18,4 δηο ηνλνκηιία. Ζ δέζκεπζε ηνλνκηιίσλ έρεη απμεζεί γξεγνξφηεξα ζε ζρέζε κε ην εκπφξην (47%), ιφγσ ζηηο γεσγξαθηθέο κεηαβνιέο ηνπ κνηίβνπ ηνπ εκπνξίνπ θαη ζηελ ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ κέζσλ απνζηάζεσλ ηαμηδίνπ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη ηα εηήζηα ηνλνκίιηα αλά θνξηίν θαη ζηα νπνία δελ έρεη ζπκπεξηιεθζεί νη εγρψξηεο ζαιαζζηέο εκπνξηθέο κεηαθνξέο (cabotage). ηα πιαίζηα απηνχ, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη πάλσ απφ 1 δηο ηφλνπο φισλ ησλ ηχπσλ θνξηίσλ κεηαθέξνληαη δηα ζαιάζζεο κεηαμχ ησλ ιηκέλσλ ηεο Κίλαο. Σα ρχδελ μεξά θνξηία, απφ απηφ ην εκπφξην, θαηαιαβαίλνπλ 400 εθαη. ηφλνπο, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί κηα αμηφινγε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, εηδηθά κηθξνχ ζρεηηθά κεγέζνπο, ηχπνπ Handysize ( dwt). Πίλαθαο 7: Ζ δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο bulk carriers γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά ηελ πεξίνδν , εθθξαζκέλε ζε δηζεθαηνκκχξηα ηνλνκίιηα (εμαηξνχληαη ην ηνλνκίιηα εζσηεξηθήο ζαιάζζηαο κεηαθνξάο θνξηίσλ cabotage). Υύδελ μεξά θνξηία Άλζξαθαο 2,831 3,082 3,115 3,25 3,412 3,544 4,073 4,5 4,566 4,101 4,854 ηδεξνκεηάιιεπκα 2,69 2,766 2,99 3,193 3,525 3,899 4,098 4,936 5,438 6,231 6,731 Γεκεηξηαθά 1,161 1,118 1,103 1,108 1,089 1,113 1,161 1,196 1,243 1,109 1,31 Γεπηεξεύνληα ρύδελ μεξά θνξηία 4,469 4,411 4,481 4,714 5,036 4,924 5,097 5,327 5,411 5,296 5,529 ύλνιν 11,15 11,378 11,688 12,264 13,063 13,48 14,429 15,959 16,658 16,735 18,424 Ο παξάγνληαο επνρηθφηεηα πεγή:[4] θαη ηδία επεμεξγαζία Γχν απφ ηα θχξηα ρχδελ μεξά θνξηία, ν άλζξαθαο θαη ηα δεκεηξηαθά, ππφθεηληαη ζηηο επνρηαθέο δηαθπκάλζεηο ηεο δήηεζεο. Ο ζεξκηθφο άλζξαθαο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο ελεξγεηαθέο αγνξέο. Γεληθά, αλνδηθέο ηάζεηο δήηεζεο παξνπζηάδεη πξνο ηα ηέιε θάζε έηνπο ελ φςεη ηεο πξνζερνχο ρεηκεξηλήο πεξηφδνπ, θαζψο νη εηαηξίεο πξνζπαζνχλ λα απμήζνπλ ηα απνζέκαηά ηνπο, θαζψο θαη πξηλ θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζέξκσλ θαινθαηξηψλ πεξηφδσλ, φηαλ θαη αλακέλεηαη λα απμεζεί ε θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γηα 54

55 θιηκαηηζκφ θαη γεληθφηεξνπο ζθνπνχο ςχμεο. Ζ παξαγσγή ζηηεξψλ είλαη επίζεο επνρηαθή θαη εμαξηάηαη απφ ηελ πεξίνδν ζπγθνκηδήο ζηα δπν εκηζθαίξηα ηεο γεο. Ωζηφζν ιφγσ ησλ ηεζζάξσλ θπξηψλ παξαγσγηθψλ πεξηνρψλ (Βφξεηνο θαη Νφηηνο Ακεξηθή, Δπξψπε θαη Ωθεάληα), νη νπνίεο είλαη ηζνκεξψο «θαηαλεκεκέλεο» ζηα δπν εκηζθαίξηα, νη ζνδηέο θζάλνπλ δηα ζαιάζζεο ζηηο αγνξέο ηνπ θφζκνπ φιν ην έηνο. Λακβάλνληαο ηνπο παξάγνληεο ηεο επνρηθφηεηαο ζην ζχλνιφ ηνπο, ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο ε δήηεζε ρσξεηηθφηεηαο γηα ζαιάζζηα κεηαθνξά είλαη κεγαιχηεξε ζε ζρέζε κε ηνλ ππφινηπν ρξφλν. 55

56 4. Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 4.1 Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο Με ηνλ φξν πξνζθνξά ελλννχκε ηελ πνζφηεηα ελφο αγαζνχ ή κηαο ππεξεζίαο πνπ πξνζθέξεηαη γηα πψιεζε ζε κηα ηηκή, ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή ζηε κνλάδα ηνπ ρξφλνπ. Με ηνλ φξν πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο, ελλννχκε ην ζχλνιν ηεο κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο (ρσξεηηθφηεηαο) ησλ πινίσλ πνπ πξνζθέξεηαη γηα ηε κεηαθνξά θνξηίσλ θαη επηβαηψλ ζηε κνλάδα ηνπ ρξφλνπ. Ζ ζπλνιηθά πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα, είλαη έλα κέγεζνο ηνπ φπνηνπ ε ηηκή πξνθχπηεη απφ κηα ζεηξά επηκέξνπο ζηνηρείσλ, πνπ απνηεινχλ ζπληζηψζεο ηνπ. Ζ ζπλνιηθά πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα, πξνθχπηεη απφ έλαλ καζεκαηηθφ ηχπν, ηεο παξαθάησ κνξθήο [30]: Π = ΤΥ + ΝΥ + ΠΥ ΓΥ Όπνπ Π: ε ζπλνιηθά πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα ΤΥ: ε ππάξρνπζα ρσξεηηθφηεηα ΝΥ: ε λέα ρσξεηηθφηεηα ΠΥ: ε ππφ παξαγγειία ρσξεηηθφηεηα ΓΥ: ε ππφ δηάιπζε ρσξεηηθφηεηα Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ παξαπάλσ ηχπν, ε ζπλνιηθά πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα δελ είλαη δηαζέζηκε αλά πάζα ζηηγκή πξνο ηθαλνπνίεζε ηεο πξνζθεξφκελεο δήηεζεο. Δλψ απφ απηή πνπ είλαη δηαζέζηκε, σο ππάξρνπζα, δελ δχλαηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί εμνινθιήξνπ ζε κηα ρξνληθή πεξίνδν. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη έλα κέξνο απηήο, βξίζθεηαη θάζε θνξά ζε αδξάλεηα, είηε ινγσ ζπληεξήζεσο (αδξαλήο ρσξεηηθφηεηα) είηε ινγσ θαηαζρέζεσο είηε ζε πεξίπησζε παξνπιηζκνχ. Δπνκέλσο ε πξαγκαηηθή δηαζέζηκε, πξνο πξνζθνξά, ρσξεηηθφηεηα είλαη ε ελεξγή ρσξεηηθφηεηα. ε απηφ ην ζεκείν δχλαηαη λα αλαθεξζεί φηη ε παξνπιηζκέλε ρσξεηηθφηεηα νπζηαζηηθά απνηειεί απνζεκαηηθφ φηαλ ηα έζνδα ιεηηνπξγίαο δελ θαιχπηνπλ ηα έμνδα - θαη ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηπηψζεηο έμαξζεο ηεο δήηεζεο. Έλαο αθφκε παξάγνληαο, ν φπνηνο δελ πεξηγξάθεηαη ζηελ παξαπάλσ ζρέζε θαη ν νπνίνο δξα κεκνλσκέλα γηα κηθξά ρξνληθά δηαζηήκαηα πάλσ ζηελ ηηκή ηεο ελεξγνχο ρσξεηηθφηεηαο είλαη νη θαζπζηεξήζεηο ζηνπο ιηκέλεο. Απηέο νη θαζπζηεξήζεηο κπνξεί λα νθείινληαη ζε ιφγνπο φπσο είλαη ε ρακειή απνδνηηθφηεηα ηνπ ιηκέλα, ηπραία γεγνλφηα ή θαη αθφκα ζηελ ζπκθφξεζε πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα. ε θάζε πεξίπησζε, θάζε ηη πνπ ζρεηίδεηαη κε δέζκεπζε ρσξεηηθφηεηαο θαη έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κε ηθαλνπνίεζε ηεο δήηεζεο γηα κεηαθνξά, έρεη αληίθηππν ζηελ αγνξά θαη ηδηαίηεξα ζηελ λαπιαγνξά, απμάλνληαο ηηο ηηκέο ησλ λαχισλ. πλερίδνληαο, κηα αθφκε κεηαβιεηή πνπ θαζνξίδεη ηελ ελεξγφ πξνζθνξά γηα κεηαθνξηθή ππεξεζία, απνηειεί ε απνδνηηθφηεηα θαη ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ζηφινπ. Γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε ζπγθεθξηκέλε κεηαβιεηή, αξθεί λα 56

57 αλαθεξζεί φηη έλαο ζηφινο δεμακελνπινίσλ πνπ θηλνχληαη κε κέζε ηαρχηεηα 11 θφκβσλ θαη επηζηξέθνπλ θελά θνξηίνπ (Ballast, κφλν κε έξκα), κεηαθέξεη νπζηαζηηθά ιηγφηεξν θνξηίν κέζα ζε έλα ρξφλν απφ φηη έλαο ζηφινο bulk carriers πνπ θηλνχληαη κε κέζε ηαρχηεηα 14 θφκβσλ θαη δχλαηαη θαηά ην ηαμίδη επηζηξνθήο λα κεηαθέξνπλ θάπνην θνξηίν. Άξα ε ελεξγή ρσξεηηθφηεηα, ζρεηίδεηαη θαη κε ηνλ ηξφπν ρξήζεο ηνπ ζηφινπ. Όπσο είλαη επξέσο γλσζηφ ε λαπηηιηαθή αγνξά είλαη ηδηαηηέξσο αληαγσληζηηθή θαη ε ηηκέο λαχισζεο ησλ πινίσλ (λαχινη) δχλαηαη λα αιιάμνπλ εληππσζηαθά κέζα ζε δηάζηεκα κελψλ αθφκε θαη εβδνκάδσλ. Ζ κεηαβιεηφηεηα απηή ησλ λαχισλ, νθείιεηαη ζην φηη ν αληαγσληζκφο ξπζκίδεη ηελ αληζνξξνπία κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο, κέζσ ηνπ κεραληζκνχ ησλ λαχισλ. πκβαίλεη φκσο θαη ην αληίζηξνθν. Γειαδή κηα αιιαγή ζηελ ηζνξξνπία πξνζθνξάο θαη δήηεζεο επεξεάδεη ην επίπεδν ησλ λαχισλ. Γεληθά φηαλ ππάξρεη έλλειτη μεηαθοπικήρ συπηηικόηηηαρ, νη λαχινη απμάλνληαη. Απηφ ζπλεπάγεηαη ηηο εμήο δπν επηπηψζεηο: α) Σα παιαηνηέξα θαη ιηγφηεξα απνδνηηθά πινία λα θαζίζηαληαη πιένλ επηθεξδή (ινγσ έιιεηςεο ρσξεηηθφηεηαο, βιέπε παξνπιηαζκέλε ή αδξαλή ρσξεηηθφηεηα παξαπάλσ - παξνπιηζκέλε ρσξεηηθφηεηα) θαη επαλέξρνληαη ζηελ αγνξά κε απνηέιεζκα λα βξίζθεηαη ζε ιεηηνπξγία ην ζχλνιν ηεο δηαηηζέκελεο ρσξεηηθφηεηαο θαη β) Σα πινία λα θηλνχληαη κε ηελ κεγίζηε δπλαηή ηαρχηεηα ελψ παξάιιεια ν ρξφλνο παξακνλήο εθηφο ππεξεζίαο λα ειαρηζηνπνηείηαη, κε ζθνπφ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ ηεο εηαηξίαο θαη ηελ παξαγσγή θέξδνπο. Σα παξαπάλσ δπν επαθφινπζα ηεο έιιεηςεο ρσξεηηθφηεηαο, έρνπλ βξαρππξφζεζκε ηζρχ. ε πεξηπηψζεηο παξαηεηακέλεο ή πξνβιεπφκελεο κειινληηθήο αχμεζεο ηεο δήηεζεο, ην επαθφινπζν (ζπλήζσο) γηα ηελ λαπηηιηαθή αγνξά είλαη ε παξαγγειίεο λεφηεπθησλ πινίσλ. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη φηαλ παξαηεξείηαη ςπεππποζθοπά συπηηικόηηηαρ. ε απηή ηελ πεξίπησζε, φζν αθνξά ηε λαπιαγνξά, νη λαχινη κεηψλνληαη ζε ρακειά επίπεδα. Σα ιηγφηεξν απνδνηηθά πινία ή απηά πνπ δελ λαπιψλνληαη δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ηηο ιεηηνπξγηθέο ηνπο δαπάλεο θαη γηα απηφ ην ιφγν νδεγνχληαη ζε παξνπιηζκφ, ζε δηάιπζε ή ζε πψιεζε ηνπο ζε άιιεο εηαηξίεο ή νξγαληζκνχο πνπ αμηνινγνχλ ηελ αγνξά δηαθνξεηηθά θαη ηα αγνξάδνπλ γηα κειινληηθή ρξήζε. Ζ λαπηηιία είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ην δηεζλέο εκπφξην, ηελ δηεζλή θνηλσλία θαη εμειίμεηο, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε ελέξγεηεο επεξεαδφκελεο ηφζν απφ ιαλζαζκέλε πξφιεςε ή ζπλαηζζεκαηηθνχο ιφγνπο φζν θαη νηθνλνκηθή ινγηθή [Stopford]. Γηα παξάδεηγκα, αιιαγή ζηελ ηηκή ησλ λαχισλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη, είηε ηελ νξζή είηε ηελ ιαλζαζκέλε, παξαγγειία θαηλνχξησλ πινίσλ, ηελ δηάιπζε παιαηφηεξσλ ή κηα αιιαγή ζηελ απφδνζε ηνπ ζηφινπ. Οη απνθάζεηο απηέο επηκεξίδνληαη απφ δηαθφξνπο παξάγνληεο φπσο είλαη νη πινηνθηήηεο, νη ηξαπεδίηεο, νη θπβεξλήζεηο. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά είλαη νη εμήο: 57

58 Οη νκάδεο ιήςεο απνθάζεσλ (decision makers): Ζ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο επεξεάδεηαη απφ ηέζζεξηο νκάδεο ιήςεο απνθάζεσλ. Απηνί είλαη νη πινηνθηήηεο, νη λαπισηέο / θνξησηέο, νη ζρεηηθέο κε ηελ αγνξά ηξάπεδεο θαη νη λαπηηιηαθνί νξγαληζκνί, νη φπνηνη θαζνξίδνπλ ην ζεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο. Οη πινηνθηήηεο είλαη ε νκάδα απηή πνπ ιακβάλεη ηηο πξσηνγελείο θαη θαζνξηζηηθέο απνθάζεηο γηα ην αλ θαη πφηε ζα γίλνπλ παξαγγειίεο γηα λέα πινία, πφηε ζα νδεγεζνχλ ηα παιαηνηέξα ζηα δηαιπηήξηα θαη πφηε νξηζκέλα ζα παξνπιηζζνχλ. Οη λαπισηέο/θνξησηέο επεξεάδνπλ ηηο απνθάζεηο ησλ πινηνθηεηψλ θαη θαη επέθηαζε ηελ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο. Ζ πνιηηηθή ησλ λαπηηιηαθψλ ηξαπεδψλ θαζνξίδεη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ην επελδπηηθφ θιίκα ηεο αγνξάο, ελψ ηέινο νη λαπηηιηαθνί νξγαληζκνί επεξεάδνπλ ηελ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο κέζσ ηεο λνκνζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ αζθάιεηα θαη ην πεξηβάιινλ. ε γεληθφηεξν πιαίζην, ε πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ ζπκπεξηθνξά θαη ηελ ςπρνινγία ησλ παξαπάλσ νκάδσλ ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ ςπρνινγία απηή ζηελ πξνζθνξά, κέζσ ηεο λαπιαγνξάο εθδειψλεηαη σο εμήο. Όηαλ ε λαπιαγνξά βξίζθεηαη ζε άλζεζε πξνθχπηεη αχμεζε ησλ παξαγγειηψλ λέσλ πινίσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, φηαλ νη ηηκέο ησλ λαχισλ έρνπλ αλνδηθή εμέιημε θαη ηάζε ηφηε ε θεξδνθνξία γηα ηηο λαπηηιηαθέο επηρεηξήζεηο είλαη πνιχ πςειή κε απνηέιεζκα νη πινηνθηήηεο λα δηαθαηέρνληαη απφ αηζηνδνμία θαη λα παξαγγέιινπλ θαηλνχξηα πινία. ε απηφ ην ζηάδην άλζεζεο ηεο αγνξάο, λένη επελδπηέο πξνζειθχνληαη, γεγνλφο πνπ δηεπθνιχλεη ηελ δεκηνπξγία ίδηνπ θεθαιαίνπ, ηελ επέθηαζε ηνπ ζηφινπ θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ. Αληηζέησο, φηαλ ε αγνξά βξίζθεηαη ζε χθεζε, κεηψλνληαη αληίζηνηρα θαη ε παξαγγειίεο πινίσλ. Πέθηνληαο νη ηηκέο ησλ λαχισλ δεκηνπξγείηαη αξλεηηθή ςπρνινγία ζηελ αγνξά, ε νπνία πιένλ ραξαθηεξίδεηαη απφ κεησκέλε δήηεζε παξαγγειηψλ θαη άλνδν ηεο κέζεο ειηθίαο ησλ πινίσλ. Θα πξέπεη, βεβαία λα ζεκεησζεί, φηη ππάξρεη πάληα έλαο θχθινο πινηνθηεηψλ, ν φπνηνο αθφινπζε αληηθπθιηθή ζπκπεξηθνξά, αγνξάδνληαο πινία ζε πεξηφδνπο χθεζεο ηεο λαπιαγνξάο, φηαλ ηφηε νη ηηκέο ησλ πινίσλ είλαη ρακειέο, έρνληαο θάλεη πξφιεςε γηα ελδερφκελε αλαηξνπή ηνπ θιίκαηνο ηεο αγνξάο. Ο παγθόζκηνο εκπνξηθόο ζηόινο (world merchant fleet): Σν ζηνηρεηφ ην νπνίν αληηθαηνπηξίδεη νπζηαζηηθά ηελ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο είλαη ν εκπνξηθφο ζηφινο. εκαληηθφ ζηνηρείν απνηειεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ην ζχλνιν ηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ ή αιιά θαη νη επηκέξνπο ηχπνη πινίσλ κέζα ζε απηφλ, κεηαβάιινληαη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. Σα εκπνξηθά πινία ρξεηάδνληαη 1,5 κε 2 ρξφληα γηα λα θαηαζθεπαζζνχλ, γεγνλφο πνπ εηζάγεη απφ κφλν ηνπ κηα ρξνληθή θαζπζηέξεζε ζηελ απάληεζε ηεο μαθληθήο αχμεζεο ηεο δήηεζεο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα πινία ζα παξαδνζνχλ, έρνπλ κηα κέζε δηάξθεηα νηθνλνκηθήο δσήο ηεο ηάμεσο ησλ εηθνζηπέληε (25) εηψλ [17]. Έλα κέξνο ηνπ ζηφινπ δηαιχεηαη θάζε ρξφλν έηζη ε πξνζαξκνγή ζε κηα κείσζε ηεο δήηεζεο είλαη κηα καθξνζθειήο ρξνληθά ππφζεζε, ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο φπνπ πθίζηαηαη πιενλαζκφο ρσξεηηθφηεηαο. Δχθνια δειαδή ζπκπεξαίλεηαη φηη νη δηαιχζεηο 58

59 θαη νη λέεο παξαγγειίεο πινίσλ είλαη νη δπν βαζηθνί παξάγνληεο, νη νπνίνη θαζνξίδνπλ καθξνπξφζεζκα ην ξπζκφ αχμεζεο ηνπ ζηφινπ. Ζ παξαγσγηθόηεηα ηνπ παγθόζκηνπ εκπνξηθνύ ζηόινπ (world fleet productivity): Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ν ηξφπνο θαη ν ζρεδηαζκφο ιεηηνπξγίαο ελφο ζηφινπ πινίσλ παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξνζθνξά ηεο ελεξγνχο ρσξεηηθφηεηαο. Ζ παξαγσγηθφηεηα ελφο ζηφινπ κεηξνχκελε ζε ηνλνκίιηα αλά ηφλν λεθξνχ θνξηηνχ (dwt) εμαξηάηαη απφ ηέζζεξηο θπξίνπο παξάγνληεο, α) ηελ ηαρχηεηα, β) ην ρξφλν παξακνλήο ζην ιηκάλη, γ) ην βαζκφ/πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζεο ηεο ρσξεηηθφηεηαο 6 θαη δ) ηηο έκθνξηεο κέξεο ζηελ ζάιαζζα. Αξρηθψο ε ηαρχηεηα (speed) θαζνξίδεη ηνλ ρξφλν ηαμηδίνπ. Ζ κέζε ηαρχηεηα ελφο ζηφινπ αιιάδεη κέζα ζηνλ ρξφλν. Δάλ λέα πινία παξαδνζνχλ κε ρακειφηεξεο ηαρχηεηεο ζρεδηαζκνχ, ινγηθφ είλαη λα κεησζεί ζηαδηαθά θαη ε κεηαθνξηθή ηθαλφηεηα ηνπ ζηφινπ. Παξνκνίσο, εάλ απμεζεί ε κέζε ειηθία ηνπ ζηφινπ (πιελ εμαηξέζεσλ θαιήο ζπληήξεζεο), ζα κεησζεί ε ηαρχηεηα πιεχζεο. Ο ρξφλνο παξακνλήο ησλ πινίσλ ζηα ιηκάληα (port time) δηαδξακαηίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ ζηφινπ. Ζ απφδνζε ησλ πινίσλ θαη ησλ ιηκέλσλ, ζπλδπαζηηθά θαζνξίδνπλ ηνλ ρξφλν παξακνλήο. Ζ ζπκθφξεζε ζηα ιηκάληα πξνθαιεί ζπνξαδηθή κείσζε ηεο απφδνζεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Δπηπξνζζέησο, ε ζπκθφξεζε γηα ηα ρξνληθά δηαζηήκαηα ζηα νπνία εκθαλίδεηαη, πξνθαιεί δέζκεπζε ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ. Ο βαζκφο ρξεζηκνπνίεζεο - αμηνπνίεζεο λεθξνχ θνξηηνχ (Deadweight Utilization), αλαθέξεηαη νπζηαζηηθά ζηελ απνιπκέλε ρσξεηηθφηεηα, ε νπνία έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κε πιήξε θφξησζε ηνπ πινίνπ. Σέινο, ν ρξφλνο ιεηηνπξγίαο ελφο πινίνπ δηαηξείηαη αλάκεζα ζε έκθνξηεο κέξεο ζηε ζάιαζζα (loaded days at sea) θαη ζηηο κε παξαγσγηθέο ήκεξεο ( θαηά ηηο νπνίεο είηε επηζηξέθεη θελφ θνξηίνπ κνλφ κε έξκα, ή βξίζθεηαη ζην ιηκάλη, ή δελ είλαη λαπισκέλν). Μηα κείσζε ηνπ κε παξαγσγηθνχ ρξφλνπ δχλαηαη λα επηηξέςεη κηα αχμεζε ζηηο έκθνξηεο εκέξεο ζηε ζάιαζζα. Ζ παξαγσγή λεόηεπθησλ πινίσλ (shipbuilding production): Ζ βηνκεραλία θαηαζθεπήο λεφηεπθησλ πινίσλ δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ηεο πξνζθνξάο έλαληη ηεο δήηεζεο, ζπλήζσο ζε κεζνπξφζεζκν νξίδνληα. Ζ δηαδηθαζία θαηαζθεπήο πινίσλ είλαη κηα επηρείξεζε κε κεγάινπο θχθινπο θαη ε ρξνληθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ παξαγγειία θαη ζηελ παξάδνζε ηνπο θπκαίλεηαη απφ έλα έσο ηέζζεξα έηε (1 4 ) κε κέζε ηηκή ηα ελάκηζε κε δπν (1,5 2) έηε, ην νπνίν εμαξηάηαη απφ ηνλ αξηζκφ παξαγγειηψλ πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζηα λαππεγεία. 6 Πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζεο (Utilization rate): Τπνδεηθλχεη ηνλ βαζκφ εθκεηάιιεπζεο ηεο ρσξεηηθφηεηαο ησλ πινίσλ, ν νπνίνο πξνθχπηεη απφ ηα ηνλνκίιηα ηνπ θνξηίνπ πνπ κεηαθέξεηαη απφ ην πινίν δηαηξνχκελα κε ηα ηνλνκίιηα πνπ ζα δηέλπε ην πινίν εάλ ήηαλ πιήξσο θνξησκέλν. 59

60 Απφ ηελ πιεπξά ηεο λαπηηιίαο, νη ηχπνη ησλ πινίσλ πνπ θαηαζθεπάδνληαη, είλαη ζηνηρείν ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ, δηφηη ε θάζε επηπιένλ επηπξφζζεηε ρσξεηηθφηεηα κηαο θαηεγνξίαο πινίσλ δχλαηαη λα επεξεάζεη ηφζν γεληθά ηελ λαπιαγνξά ηνπ θιάδνπ κεηαθνξάο ζπγθεθξηκέλσλ ηχπσλ θνξηίνπ (ρχδελ μεξά - ρχδελ πγξά, γεληθνχ θνξηίνπ), φζν ηεο ίδηαο ηεο λαπιαγνξάο ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο κεγέζνπο πινίνπ, αιιά θαη άιιεο θαηεγνξίαο κεγέζνπο (αχμεζε λαχισλ κηαο θαηεγνξίαο κεγέζνπο πινίνπ (π.ρ. Panamax), κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κείσζε κηαο άιιεο θαηεγνξίαο (π.ρ. Supramax). Οη δηαιύζεηο θαη απώιεηεο πινίσλ (scrapping and looses): Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ εμαξηάηαη απφ ηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζηηο παξαδφζεηο θαηλνχξησλ πινίσλ θαη ηηο «εμφδνπο» πινίσλ απφ ηελ λαπηηιηαθή αγνξά κε ηε κνξθή δηάιπζεο ή απψιεηαο πινίσλ ζηε ζάιαζζα. Οη δηαιχζεηο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ απφζπξζε πινίσλ απφ ηελ αγνξά. Σν πφηε έλα πινίν πξέπεη λα δηαιπζεί, είλαη απφ κφλν ηνπ έλα ζχλζεην ζέκα. Ο ιφγνο είλαη φηη ε αρξήζηεπζε θαη ε δηάιπζε ελφο πινίνπ εμαξηάηαη απφ ηελ ηζνξξνπία ελφο αξηζκνχ παξαγφλησλ πνπ κπνξνχλ λα αιιειεπηδξνχλ κε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Οη θπξηφηεξνη απφ απηνχο είλαη, ε ειηθία ηνπ πινίνπ, ε ηερληθή απαμίσζε, ε ηηκή ηνπ scrap, ηα ηξέρνληα ιεηηνπξγηθά έμνδα θαη νη πξνζδνθίεο ηεο αγνξάο. Παξαθάησ αλαιχνληαη κεξηθνί απφ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο παξάγνληεο. Ζ ειηθία ηνπ ζηφινπ είλαη ζηνηρείν πνπ θαζνξίδεη έληνλα ηε ρσξεηηθφηεηα ησλ πινίσλ πνπ αρξεζηεχνληαη. Όπσο είλαη ινγηθφ, ε απνδνηηθφηεηα ελφο ζηφινπ θζίλεη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ, ελψ ην θφζηνο ησλ επηζθεπψλ θαη ηεο ζπληήξεζεο απμάλεηαη. Καζψο ε θπζηθή θζνξά είλαη κηα ζηαδηαθή δηαδηθαζία, δελ ππάξρεη θάπνηα επίζεκε ζπγθεθξηκέλε ειηθία θαηά ηελ νπνία έλα πινίν ζα πξέπεη λα δηαιχεηαη. Σν 25 ν έηνο νηθνλνκηθήο δσήο, έρεη θαζαξηζζεί ηππηθά, κέζα απφ ηελ έκπξαθηε ιεηηνπξγία ηνπ ζηφινπ αιιά θαη ηεο ίδηαο θαη ηεο αγνξάο, κηαο θαη πινία κεγάιεο ειηθίαο θαη δχζθνια αιιά θαη κε αθξηβά αληίηηκα αζθαιίδνληαη αιιά θαη δχζθνια (ινγσ ρακειήο αμηνπηζηίαο) λαπιψλνληαη. Άξα ε ηδία ε αγνξά θαη νη ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ έρνπλ θαζνξίζεη θαη ζα ζπλερίδνπλ λα θαζνξίδνπλ θάπνηα φξηα, ηα νπνία κέρξη ηψξα, φζν αθνξά ηελ δηαδηθαζία δηάιπζεο δελ είλαη ππνρξεσηηθά. Ζ ηερληθή απαμίσζε/απαξραίσζε, είλαη έλαο παξάγνληαο, ν φπνηνο σο έλα βαζκφ δχλαηαη λα κεηψζεη ηελ ειηθία, θαηά ηελ νπνία έλαο πθηζηάκελνο ηχπνο πινίνπ ράλεη ηελ άμηα ηνπ ιφγσ δπλαηφηεηαο αληηθαηάζηαζήο ηνπ απφ έλα πην ηερλνινγηθά εμειηγκέλν θαη απνηειεζκαηηθφ ηχπν, κε ζθνπφ ην πθηζηάκελν πινίν λα νδεγεζεί γηα δηάιπζε. Ζ απαμίσζε επίζεο επεθηείλεηαη θαη ζηνλ κεραληθφ εμνπιηζκφ θαη ηα θνξησ εθθνξησηηθά κέζα ελφο πινίνπ. Ζ απφθαζε γηα δηάιπζε ελφο πινίνπ επεξεάδεηαη επίζεο θαη απφ ηηο ηηκέο δήηεζεο γηα scrap («παιηνζίδεξα»). Σα πινία πνπ «αρξεζηεχνληαη» πσινχληαη, ζε κηα νξηζκέλε γηα ηελ πεξίνδν ηηκή, ζε δηαιπηήξηα, ηα νπνία κε ηελ ζεηξά ηνπο θαη πσινχλ ην scrap ζηε βηνκεραλία κέηαιισλ. Καζψο ε αγνξά ηνπ scrap είλαη πεξηνξηζκέλε, ε ηηκή ηνπ κεηαβάιιεηαη ζπλερψο 60

61 εμαξηψκελε απφ ηα επίπεδα πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ζηε βηνκεραλία κέηαιισλ θαη ηελ δηαζεζηκφηεηα ηνπ scrap απφ ηηο δηάθνξεο πεγέο απφ φπνπ κπνξεί λα πξνζέιζεη, φπσο είλαη ηα δηαιπηήξηα πινίσλ ή νρεκάησλ. Σέινο, ε δηάιπζε ελφο πινίνπ είλαη κηα επηρεηξεκαηηθή απφθαζε ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηηο πξνζδνθίεο ηνπ πινηνθηήηε γηα ηελ κειινληηθή θεξδνθφξα ιεηηνπξγία ηνπ πινίνπ θαζψο θαη ηελ νηθνλνκηθή ηνπ θαηάζηαζε. Δάλ θαηά ηε δηάξθεηα κηαο πεξηφδνπ χθεζεο γηα ηε λαπηηιία, ν πινηνθηήηεο εθηηκήζεη φηη επνηθείηαη, ζε έλα εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα, άλζεζε ηεο αγνξάο, ηφηε ζα είλαη απίζαλν λα πνπιήζεη πινία ηα νπνία κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή είλαη κεγάιεο ειηθίαο θαη δελ πξνζθέξνπλ θέξδνο ζηελ εηαηξία. Σν γεγνλφο απηφ εμεγείηαη απφ ηα πηζαλά έζνδα πνπ ελδερνκέλσο λα πξνθχςνπλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο έθξεμεο ηεο δήηεζεο, ηα νπνία ζα είλαη ηφζν κεγάια, πνπ ζα κπνξνχλ λα δηθαηνινγήζνπλ κηα επηπιένλ επηβάξπλζε, κέρξη εθείλε ηε ρξνληθή ζηηγκή, ζηα ιεηηνπξγηθά έμνδα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πινίσλ. Όπσο είλαη θπζηθφ ηα κεγαιχηεξα ζε ειηθία πινία είλαη ηα πξψηα ηα νπνία ζα νδεγεζνχλ ζε δηάιπζε ιφγσ ησλ δαπαλψλ πνπ απαηηνχλ γηα επηδηφξζσζε βιαβψλ θαη ζπληήξεζε. Αιιά παξφια απηά θαη εθφζνλ ηα ζθάθε απηά κπνξνχλ λα επηδηνξζψλνληαη, εθηελήο θηλεηηθφηεηα, φζν αθφξα ηηο δηαιχζεηο πινίσλ, είλαη πηζαλφηεξν λα πξνθχςεη φηαλ ε λαπηηιηαθή θνηλφηεηα δηαπηζηψζεη φηη δελ πθίζηαηαη πιένλ πξνζνδνθφξν κέιινλ ζηε ιεηηνπξγία ειηθηαθά κεγάισλ πινίσλ ζην επηθείκελν κέιινλ ή φηαλ νη εηαηξίεο βξίζθνληαη ζε επείγνπζα αλάγθε ξεπζηνχ ρξήκαηνο, αλαγθαδφκελεο νπζηαζηηθά λα πνπιήζνπλ ηα πινία ηνπο ζηα δηαιπηήξηα. Οη λαύινη θαη νη πξνζδνθίεο εμέιημήο ηνπο (freight rates and expectations) Οη λαχινη απνηεινχλ ηνλ ηειεπηαίν ζεκαληηθφ παξάγνληα θαζνξηζκνχ ηεο πξνζθνξάο ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ. Σν επίπεδν ησλ λαχισλ είλαη ν ξπζκηζηήο κε ηνλ νπνίν ε αγνξά πξνζθέξεη θίλεηξα ζνπο ιήπηεο απνθάζεσλ (decision-makers), ψζηε λα πξνζαξκφζνπλ ηελ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο ζε βξαρππξφζεζκν επίπεδν θαη παξάιιεια λα βξνπλ ηξφπν κείσζεο ηνπ θφζηνπο ζε καθξνρξφλην επίπεδν. Ωζηφζν απηή ε ζρέζε είλαη ακθίδξνκε, αθνχ ην επίπεδν ησλ λαχισλ επεξεάδεηαη θαζνξηζηηθά απφ ηηο απνθάζεηο ησλ αλζξψπσλ ηεο λαπηηιίαο. ηε λαπηηιηαθή βηνκεραλία πθίζηαληαη δπν θχξηεο πνιηηηθέο ηηκνιφγεζεο. απηή πνπ δηέπεηαη απφ ηελ αλνηθηή λαπιαγνξά ησλ ειεχζεξσλ εκπνξηθψλ πινίσλ (tramp λαπηηιία) θαη εθείλε πνπ δηέπεηαη απφ ηελ αγνξά ζπγθεθξηκέλσλ γξακκψλ (liner λαπηηιία). Πξαγκαηνπνηψληαο κηα γεληθή πεξηγξαθή, δχλαηαη λα αλαθεξζεί πσο ε liner λαπηηιία είλαη κηα βηνκεραλία πψιεζεο ηκήκαηνο κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο, θαζψο παξέρεη κεηαθνξά ζε κηθξέο αλεμάξηεηεο πνζφηεηεο θνξηίνπ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθνχο πειάηεο, κε ηηκέο πξνθαζνξηζκέλεο απφ ηα εθδηδφκελα αλά ρξνληθά δηαζηήκαηα, λαπινιφγηα. Αληίζεηα, ε λαπηηιία ρχδελ θνξηίσλ, ε νπνία αλήθεη ζηελ tramp λαπηηιία, είλαη κηα λαπηηιηαθή βηνκεραλία πψιεζεο κεηαθνξηθψλ ππεξεζηψλ πνιχ κεγάισλ πνζνηήησλ, νη νπνίεο αλά πνζφηεηα αλήθνπλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο πειάηεο, κε ηηκέο πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη θαη θαζνξίδνληαη ζπκθσλά κε ηελ ειεχζεξε αγνξά. 61

62 Καη ζηηο δπν πεξηπηψζεηο ην ζχζηεκα ηηκνιφγεζεο είλαη θαζνξηζηηθφ γηα ηελ πξνζθνξά κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο. Βξαρππξφζεζκα φζν αθνξά ηελ ειεχζεξε λαπηηιία, ε πξνζθνξά αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηηκέο ησλ λαχισλ, θαζψο ηα πινία κεηαβάιινληαο, αλαιφγσο, ηελ επηρεηξεζηαθή ηνπο ηαρχηεηα είηε νδεγνχληαη πξνο, είηε εηζάγνληαη απφ, ηελ θαηάζηαζε ηνπ παξνπιηζκνχ 7. Απφ ηελ άιιε, ε λαπηηιία γξακκψλ πξνζαξκφδεη αλάινγα θάζε θνξά ηεο παξερφκελεο κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο. ε καθξνπξφζεζκν επίπεδν, νη ηηκέο ησλ λαχισλ θαζνξίδνπλ ηπρφλ επελδπηηθέο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηάιπζε παιαηφηεξσλ ή ηελ αγνξά λεφηεπθησλ πινίσλ, δηακνξθψλνληαο έηζη ηελ ηηκή ηεο πξνζθεξφκελεο ρσξεηηθφηεηαο. 4.2 Υσξεηηθόηεηα Μέγεζνο Πινίσλ θαη Οηθνλνκίεο Κιίκαθαο Έλα πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ επεξεάδεη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ηφζν ην επηρεηξεζηαθφ φζν θαη ην νηθνλνκηθφ θνκκάηη ηεο εκπνξηθήο λαπηηιίαο (φισλ ησλ θαηεγνξηψλ) είλαη ε ζρέζε κεγέζνπο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ πινίνπ θαη ηνπ θφζηνπο πνπ ζπλδέεηαη κε απηφ. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζρέζεο είλαη φηη απηή εκπίπηεη ζηηο οικονομίερ κλίμακαρ πνπ παξάγνληαη. Ζ ζεκαζία ηεο, εηδηθά ζηελ λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, είλαη ηδηαηηέξσο πςειή κηαο θαη ηφζν ε ρχδελ ππφζηαζε ησλ θνξηίσλ φζν θαη ε ρακειή ηνπο νηθνλνκηθή άμηα, επηβάινπλ ηελ βέιηηζηε εθκεηάιιεπζε ηεο ρσξεηηθφηεηαο ησλ πινίσλ. Ο θχξηνο ξφινο ηεο λαπηηιίαο είλαη ε κεηαθνξά θνξηίσλ, έηζη ζε απηφ ην φπνην επηθεληξψλεηαη σο θφζηνο, είλαη ην θφζηνο αλά κνλάδα (αλά κνλάδα ηφλνπ(ton), θπβηθνχ κέηξνπ (m 3 ), αλά TEU). ηελ λαπηηιία επηθξαηνχλ ιηγφηεξνη πεξηνξηζκνί (ζπγθξηηηθά) φζν αθφξα ην κέγεζνο, ζε ζρέζε κε ηα άιια κέζα κεηαθνξάο. Γηα απηφ ην ιφγν ν ζπγθεθξηκέλνο κεηαθνξηθφο θιάδνο κπνξεί θαη εθκεηαιιεχεηαη, έηζη φπσο νλνκάδεηαη, ηελ αξρή ν λφκνο ηνπ ηεηξαγψλνπ θχβνπ (square-cube law) 8, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν, δηπιαζηάδνληαο ηηο δηαζηάζεηο ελφο πινίνπ ε κεηαθνξηθή ηνπ ηθαλφηεηα (ρσξεηηθφηεηα) απμάλεηαη εθζεηηθά θαη κάιηζηα ζηνλ θχβν. Άιισζηε ην ζρέδην, ε θαηαζθεπή θαη ηα ιεηηνπξγηθά θφζηε (πιήξσκα, θαχζηκα θαη άιια) δελ απμάλνληαη αλαινγηθά κε ην κέγεζνο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ γηα έλα dwt Capesize, δελ απαηηείηαη λα δηαζέηεη κεγαιχηεξν πιήξσκα απφ έλα Panamax ησλ dwt. Αλ θαη απηφ εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο, φπσο είλαη ην λενιφγην ηεο ρψξαο ζην νπνίν είλαη εγγεγξακκέλν ην πινίν, ν βαζκφο απηνκαηνπνίεζεο, ν εζσηεξηθφο θαλνληζκφο ηεο εηαηξίαο θαη άιια. Παξφια απηά, βάζεη θαζαξά αλαινγίαο κεγέζνπο θαη ηππηθψλ ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πινίσλ, ε ζρέζε πιεξψκαηνο (ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ) 7 Παξνπιηζκέλα πινία : Πινία πνπ δελ κπνξνχλ λα εηζέιζνπλ ζηελ αγνξά, δηφηη ηα έζνδα απφ ηα λαχια δελ θαιχπηνπλ ηα ιεηηνπξγηθά έμνδα. 8 Νφκνο ηνπ ηεηξαγψλνπ θχβνπ (square-cube law): Δίλαη κηα αξρή πνπ πεγάδεη απφ ηελ ζεσξία ησλ αλαινγηψλ ζηα καζεκαηηθά. χκθσλα κε ηελ αξρή απηή, ν δηπιαζηαζκφο ησλ δηαζηάζεσλ ελφο ζηεξενχ ζψκαηνο, επηθέξεη εηο ζην ηεηξάγσλν ( 2 ) αχμεζε ηεο επηθάλεηαο ηνπ θαη εηο ζηνλ θχβν ( 3 ) αχμεζε ηνπ φγθνπ ηνπ (ρσξεηηθφηεηαο). Οη ζρέζεηο πνπ εθθξάδνπλ απηνχ ηνπ είδνπο ηελ αλαινγηθή αχμεζε είλαη: α) γηα ηελ επηθάλεηα Δ2=Δ1(l2/l1) 2 θαη V2=V1(l2/l1) 3, φπνπ Δ2 ε λέα ηηκή ηεο επηθάλεηαο, Δ1 ε αξρηθή ηηκή ηεο επηθάλεηαο, l2 ε λέα δηάζηαζε, l1 ε αξρηθή δηάζηαζε, V2 ε λέα ηηκή ηνπ φγθνπ θαη V1 ε αξρηθή ηηκή ηνπ φγθνπ. 62

63 θαη κεγέζνπο πινίνπ δελ είλαη αλαινγηθή. Ζ ίδηα ζρέζε (κε αλαινγηθφηεηαο) ηζρχεη θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ θαπζίκσλ, αιιά θαη ζε άιινπο θιάδνπο κεηαθνξάο εκπνξεπκάησλ, φπσο θαηά ηελ κεηαθνξά ησλ εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ. Γηα απηφ αθξηβψο ηνλ ιφγν ζηελ λαπηηιία, πθίζηαηαη ε ινγηθή επίηεπμεο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαζψο απηέο ζπλδένληαη άκεζα κε ρακειφηεξα ιεηηνπξγηθά θφζηε. Ζ ζεκαζία ησλ νηθνλνκηψλ απηψλ είλαη ζεκαληηθέο ζε φινπο ηνπο θιάδνπο κεηαθνξάο ηεο λαπηηιίαο, αιιά ηδηαηηέξσο ζηα πινία κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Γξάθεκα 12: Οηθνλνκίεο θιίκαθαο. Καζψο ε πνζφηεηα ηεο παξαγσγήο απμάλεηαη απφ ην Q ζην Q2, ην κέζν θφζηνο αλά κνλάδα πξντφληνο κεηψλεηαη απφ C ζε C1. Σν C1 απνηειεί ην ειάρηζην κέζν θφζηνο αλά κνλάδα πξντφληνο. πεγή:[31] Όπσο θαίλεηαη θαη ζην παξαπάλσ δηάγξακκα, ην νπνίν απεηθνλίδεη κηα ηππηθή θακπχιε καθξνπξφζεζκνπ κέζνπ θφζηνπο (Long-Run Average Cost, LRAC), ην ζεκείν ηεο πνζφηεηαο φπνπ επηηπγράλεηαη ε κεγίζηε δπλαηή παξάγσγε ελφο πξντφληνο (ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο: θαηαζθεπή πινίνπ, ζαιάζζηα κεηαθνξά θνξηίνπ) απφ κηα παξαγσγηθή κνλάδα (ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο: κηα λαπηηιηαθή εηαηξία, έλα πινίν) κε ην ρακειφηεξν δπλαηφλ θφζηνο αλά κνλάδα απηνχ ηνπ πξντφληνο είλαη ην ζεκείν Q2. Απηφ αθξηβψο ην ζεκείν γηα ηνλ παξαπάλσ αλαθεξφκελν ζθνπφ επηδεηνχλ λα αηπρνχλ νη λαπηηιηαθέο εηαηξίεο κέζσ ηεο ρσξεηηθφηεηαο ησλ πινίσλ, ηφζν ζην ζηάδην θαηαζθεπήο ηνπο φζν θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Γεληθά ηα πινία κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, ζρεδηάδνληαη κε γλψκνλα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ απιφηεηα. Οη δπν απηέο αξρέο ζρεδηαζκνχ αθνξνχλ ηελ ρσξεηηθφηεηα ηνπ πινίνπ, ηελ πξφζβαζε ζηα ακπάξηα θαη ζηνλ ρεηξηζκφ ηνπ θνξηίνπ. ε θάζε έλα απφ ηα ηξία παξαπάλσ ζηνηρεία ηνπ πινίνπ νη αξρέο ζρεδηαζκνχ, αλάινγα κε ηελ ρξήζε γηα ηελ νπνία ην πινίν πξννξίδεηαη θαζψο θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ πινηνθηήηε, δηακνξθψλνπλ ηελ ηειηθή κνξθή ηνπ πινίνπ. Όζν αθνξά φκσο ην κέγεζφο ηνπ, ηξεηο είλαη νη παξάγνληεο νη νπνίνη ζα ην θαζνξίζνπλ: 63

64 Οη νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Σν κέζν κέγεζνο ησλ θνξηίσλ ηα νπνία ζα κεηαθεξζνχλ. Σα γεσκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ιηκέλσλ θαη νη εγθαηαζηάζεηο ρεηξηζκνχ ηνπ θνξηίνπ. [17] Δίλαη πιένλ θνηλψο απνδεθηφ θαη απνδεδεηγκέλν, ην γεγνλφο φηη κέζσ ηεο ρξήζεο κεγάινπ κεγέζνπο πινίνπ επηηπγράλεηαη ζεκαληηθή εμνηθνλφκεζε θφζηνπο, ην χςνο ηεο νπνίαο εμαξηάηαη ηφζν απφ ην κέγεζνο ηνπ πινίνπ φζν θαη απφ ην κήθνο ηνπ ηαμηδίνπ [17]. Παξφια απηά ηα κεγάια κεγέζνπο πινία αληηκεησπίδνπλ δπν ζεκαληηθνχο πεξηνξηζκνχο. Ο πξψηνο είλαη ην κέγηζην κέγεζνο θνξηηνχ πνπ κηα βηνκεραλία ή ιηκάλη ή απνδέθηεο κπνξεί λα ππνδερζεί νπνηαδήπνηε ζηηγκή. Δλψ ν δεχηεξνο αθφξα ηα πινία θαη ηνπο ιηκέλεο ηεξκαηηθνχο ζηαζκνχο απνθιεηζηηθά. ηελ πεξίπησζε απηή, πθίζηαηαη ν πεξηνξηζκφο ηνπο κεγέζνπο ησλ πινίσλ πνπ επηβάιιεηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ιηκέλσλ (κήθνο πξνβιήηα, βάζνο ππζκέλα). Έλα κηθξφ πνζνζηφ ιηκέλσλ ζηνλ θφζκν δχλαηαη λα ππνδερζεί ( ιφγσ ηερληθψλ πεξηνξηζκψλ) πνιχ κεγάια πινία ( Capesize +++). Απφ ηελ άιιε, ε πξφζβαζε ζε νξηζκέλα ιηκάληα είλαη ζεκαληηθφηεξε ζε ζρέζε κε αιιά, γεγνλφο ην φπνην νξίδεη εθ'θχζεσο θαη ην κέγεζνο ησλ πινίσλ. Λνγσ φισλ ησλ άλσ αιιεινζπγθξνπφκελσλ παξαγφλησλ ε αγνξά ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ έρεη αλαπηχμεη δηάθνξεο θαηεγνξίεο πινίσλ (παξνπζηάζζεθαλ παξαπάλσ), ε θάζε κηα απφ ηηο νπνίεο επηθεληξψλεηαη ζε δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο ηνπ ρχδελ μεξνχ εκπνξίνπ, ψζηε κε ηνλ ηξφπν απηφ λα επηηπγράλεηαη κηα ζε «πξψην (αξρηθφ) επίπεδν» ηαχηηζε ησλ παξαγφλησλ: κεγέζνπο πινίνπ, είδνο θαη πνζφηεηα θνξηηνχ, ιηκάλη. 4.3 Πξνζθνξά Υσξεηηθόηεηαο ζηε Ναπηηιία Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ Ζ πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο, φπσο παξνπζηάζζεθε θαη παξαπάλσ, είλαη έλα ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ ζηνηρείν ζηελ αγνξά θαη σο επί ην πιείζησλ ζηε λαπηηιία, φρη κφλν ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, αιιά φισλ ησλ θαηεγνξηψλ. Ζ ρσξεηηθφηεηα θαη ην πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζήο ηεο είλαη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αγνξά ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ. Απφ ηελ ζηηγκή παξαγγειίαο λέαο ρσξεηηθφηεηαο κέρξη ηελ παξάδνζή ηεο, απηή επεξεάδεη ήδε ηελ αγνξά είηε βξαρππξφζεζκα είηε καθξνπξφζεζκα. Ζ έμνδνο ρσξεηηθφηεηαο απφ ηελ αγνξά κέζσ δηαιχζεσλ ή απψιεηαο, ιφγσ αηπρεκάησλ, πινίσλ επεξεάδεη ηφζν ηελ ππάξρνπζα φζν θαη ηελ κειινληηθή πξνζθνξά ηεο. Ζ ρσξεηηθφηεηα θαη ην πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζήο ηεο έρεη άκεζν αληίθηππν ζηελ δηακφξθσζε ησλ λαχισλ. Ζ κεηαβνιή ζηελ ρσξεηηθφηεηα κηαο θαηεγνξίαο κεγέζνπο πινίσλ κέζα ζε θάπνην νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, δχλαηαη λα επεξεάζεη ηφζν ηηο ηηκέο ησλ λαχισλ ηεο ίδηαο ηεο θαηεγνξίαο φζν θαη ηηο ηηκέο θάπνηαο άιιεο (παξαδείγκαηνο ραξψλ ε πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο κέζσ Capesize πινίσλ, επεξεάδεη ηφζν ηνπο λαχινπο απηήο ηεο θαηεγνξίαο πινίσλ φζν θαη ηνπο λαχινπο ησλ πινίσλ θαηεγνξίαο Panamax ή Handymax). Ζ ρσξεηηθφηεηα ε ηδία θαζνξίδεη ζε έλαλ κεγάιν βαζκφ, ην αλ ε αγνξά ζα είλαη πξνζνδνθφξα γηα ηεο λαπηηιηαθέο 64

65 εηαηξίεο ή ζα βξίζθεηαη ζε χθεζε. Δίλαη αδηακθηζβήηεην φηη ε ζπκβνιή ηεο ζηε δηακφξθσζε ησλ λαπηηιηαθψλ θχθισλ είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή θαη θαζνξηζηηθή. πγθεληξσηηθά, ε πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαζνξίδεηαη απφ ην κέγεζνο ηνπ πθηζηακέλνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, ηνλ αξηζκφ ησλ παξαγγειηψλ λέσλ πινίσλ, ηε δηάιπζε ησλ παιαηφηεξσλ πινίσλ θαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ πινίσλ πνπ δελ δξαζηεξηνπνηνχληαη (είλαη παξνπιηζκέλα ή αδξαλή). Δθηφο απφ ηηο επηθξαηνχζεο θαη ηηο αλακελφκελεο ηηκέο ησλ λαχισλ, παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ξπζκφ λαππήγεζεο, δηάιπζεο θαη παξνπιηζκνχ ησλ πινίσλ, απνηεινχλ νη ηηκέο θαηαζθεπήο λέσλ πινίσλ, νη αμίεο ησλ κεηαρεηξηζκέλσλ πινίσλ ζε ζρέζε κε ηελ ηηκή ηνπ scrap, ην θφζηνο ησλ θαπζίκσλ θαη ησλ ινηπψλ εμφδσλ ηαμηδίνπ, ηα θφζηε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηζεψξεζε ηνπ λενγλψκνλα, ηελ ηππηθή ζπληήξεζε θαη ηελ αζθαιηζηηθή θάιπςε, ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ην ειηθηαθφ πξνθίι ηνπ πθηζηάκελνπ ζηφινπ ζηελ αγνξά θαζψο θαη ηηο θπβεξλεηηθέο, αιιά θαη ηηο ίδηαο ηεο λαπηηιηαθήο βηνκεραλίαο, ξπζκίζεηο ζρεηηθά κε ηηο ζαιαζζηέο πξαθηηθέο κεηαθνξάο θνξηίσλ. [32] Πξνζθνξά ρσξεηηθόηεηαο ηα ηειεπηαία έηε θαη ην 2010 Σν 2010 παξαηεξήζεθε κηα ηδηαίηεξε αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ ζηφινπ ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ ζε πνζνζηφ πνπ άγγημε ην 17%, φπσο αλαθέξεηαη θαη παξαπάλσ. Ζ ηηκή απηή ηεο αχμεζεο αλαθέξεηαη ζηελ ζπλνιηθά πξνζθεξφκελε ρσξεηηθφηεηα ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηα πινία ζπλδπαζκέλεο κεηαθνξάο ρχδελ θνξηίσλ, ΟΒΟ. ηνλ πίλαθα 8 θαίλνληαη ηα ζπγθεθξηκέλα πνζνζηά. Όζν αθνξά ηνλ ελεξγφ ζηφιν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ πινίσλ, παξαηεξήζεθε αχμεζε 12,5%. Πίλαθαο 8: Ο παγθφζκηνο εκπνξηθφο ζηφινο αλά ηχπν λαπηηιίαο. χγθξηζε πεξηφδνπ 1 ε Ηαλνπαξίνπ ε Ηαλνπαξίνπ 2011) νπζηαζηηθά έηε Πεγή: [6] 65

66 Ζ παπαγυγικόηηηα αποδοηικόηηηα ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, εθθξαζκέλε βάζεη ηνπ πνζνζηνχ ρξεζηκνπνίεζεο ηεο ρσξεηηθφηεηαο, απμήζεθε θαηά κηα πνζνζηηαία κνλάδα (1%) απφ ην Γηάγξακκα 7: Ζ κεηαβνιή ηνπ πνζνζηνχ ρξεζηκνπνίεζεο ηεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers απφ ην 2001 έσο ην πεγή:[21]. Ζ παξαγσγηθφηεηα απνδνηηθφηεηα ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers εθθξαζκέλε ζε ηφλνπο κεηαθεξφκελνπ θνξηηνχ αλά ηφλνπο λεθξνχ θνξηηνχ (ρσξεηηθφηεηα πινίνπ, dwt), γηα επηιεγκέλεο ρξνληέο, παξνπζηάδεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γηάγξακκα 8: Σφλνη κεηαθεξφκελνπ θνξηίνπ αλά ηφλνπο λεθξνχ θνξηίνπ, δηαθφξσλ ηχπσλ λαπηηιίαο. πεγή:[2] Όπσο θαίλεηαη θαη ζηα δπν παξαπάλσ δηαγξάκκαηα ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers κπνξεί λα ραξαθηεξηζζεί ζρεηηθά ζηαζεξή αιιά κε κηα κηθξή πησηηθή ηάζε ηα ηειεπηαία έηε ( ). 66

67 Έλα ζηνηρείν πνπ ραξαθηήξηζε ην έηνο 2010, φζν αθνξά ηελ λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απνηειεί ε πηψζε ησλ ηηκψλ λαχισζεο ησλ πινίσλ θαηεγνξίαο Capesize (ζα αλαιπζεί παξαθάησ). Αληίζεηα, παξαηεξήζεθε βειηίσζε ζηε λαπιαγνξά ησλ θαηεγνξηψλ Handysize, Supramax θαη Panamax. Ζ εηθφλα απηή, απνξξέεη θαηά θχξην ιφγν απφ ηελ αχμεζε, θαηά έλα κεγάιν βαζκφ, ηεο παγθφζκηαο ρσξεηηθφηεηαο κέζα ζην έηνο, έρνληαο σο απνηέιεζκα ηελ ππεξπξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ κνηίβνπ (κεηά ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 2008) ζην δηεζλέο εκπφξην. Καηαζκεςή (σηίζιμο) νέυν Πλοίυν Νέερ Παπαγγελίερ (Newbuildings New Orders) Σν 2010 παξαηεξήζεθε δηπιαζηαζκφο ησλ λέσλ παξαγγειηψλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, απφ ην 2009, ζπλνιηθήο εθηηκνχκελεο αμίαο 60 δηζεθαηνκκπξίσλ $. Έλα ζηνηρείν πνπ αμίδεη λα αλαθεξζεί, είλαη απφ ην 2008, πνπ έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο ε νηθνλνκηθή θξίζε, κέρξη ην 2010, 56 εθαη. ηφλνη ρσξεηηθφηεηαο πινίσλ bulk carriers αθπξψζεθαλ. Ζ αθπξψζεηο απηέο νθείινληαη, φπσο θαη πξναλαθέξζεθε, ζηηο ήδε δξνκνινγεκέλεο παξαγγειίεο νη νπνίεο αχμαλαλ ζεκαληηθά ηελ ρσξεηηθφηεηα ηνπ ζηφινπ, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νδήγεζε ζηελ πηψζε ηεο λαπιαγνξάο θπξίσο ζηελ θαηεγνξία ησλ πινίσλ κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο ( dwt+) ιεηηνπξγψληαο ζπλδπαζηηθά κε ηα λέα δεδνκέλα ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ θαη θαη επέθηαζε εκπνξηθνχ πεξηβάιινληνο. Ο ηνκέαο ηεο λαπηηιίαο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ είρε θαη ζπλερίδεη λα έρεη λα αληηκεησπίζεη ηα εμήο δπν αιιεινζπγθξνπφκελα δεδνκέλα ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο θαη εκπνξίνπ. Απφ ηε κηα, πθίζηαηαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Κηλάο θαη άιισλ αλαπηπζζφκελσλ θξαηψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο, φπσο ήηαλ αλακελφκελν ζα έπξεπε λα είρε ζεηηθή επίπησζε ζηε λαπηηιία κέζσ αχμεζεο ησλ λαχισλ κεηαθνξάο θαζψο θαη ηηο γεληθφηεξεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο. Απφ ηελ άιιε φκσο, ε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ (dry bulk λαπηηιία) είλαη απηή πνπ πξέπεη, ινγσ παξαγγειηψλ, λα απνξξνθήζεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ λέαο ρσξεηηθφηεηαο πνπ έρεη πνηέ εηζέξζεη ζηελ ηζηνξία ηεο. Ζ θηλεηηθφηεηα παξαγγειίαο λέσλ πινίσλ (θπξίσο > dwt) ην 2010 θηλήζεθαλ ζε επίπεδα ηάζεο πνπ είραλ μεθηλήζεη απφ ην 2009, αγγίδνληαο ηηκή αληίζηνηρε κε ηνπ Σα ηειεπηαία ρξφληα, ήδε ππφ παξαγγειία πθίζηαληαη ζπζζσξεπκέλα bulk carriers ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο 253 εθαη. dwt. Μέζα ζην ζχλνιν απηφ, ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα επηά (7) VLOCs ηεο Βξαδηιηάληθεο εηαηξίαο Vale, ρσξεηηθφηεηαο dwt ην θάζε έλα (φπνπ ην πξψην ηεο ζεηξάο, Vale Brasil, παξαδφζεθε ην Μάξηην ηνπ 2011), κε ζθνπφ λα εμππεξεηνχλ ηε κεηαθνξά ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο απφ ηελ Βξαδηιία πξνο ηελ Αζία. Ζ δεδνκέλε θαηάζηαζε έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πίεζε ηεο λαπιαγνξάο ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηηψλ θαη ηδηαίηεξα ηελ θαηεγνξία πινίσλ κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο (Capesize +). 67

68 Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, νη παξαγγειίεο γηα λέα πινία ζην ηέινο ηνπ 2010 αλήιζαλ ζε 83.5 εθαη. dwt πεξίπνπ, κε κειινληηθφ ρξνληθφ νξίδνληα παξάδνζεο ην , αλ ιεθζεί σο κέζν ρξνληθφ δηάζηεκα θαηαζθεπήο ελφο πινίνπ ηα 1,5 2 έηε. Ο πςειφο φγθνο παξαγγειηψλ, πεξά απφ ηηο απμήζεηο ζηηο ηηκέο λαχισζεο ησλ bulk carriers (εθηφο ησλ Capesize), νθείιεηαη θπξίσο: ηηο θζελφηεξεο ηηκέο θαηαζθεπήο πινίσλ ( 40% θζελφηεξεο απφ φηη ην 2008) ην γεγνλφο φηη νη ηηκέο καθξνρξφληαο λαχισζεο ησλ λέσλ απηψλ πινίσλ εθηηκάηαη λα είλαη πξνζηηέο πξνο ηνπο λαπισηέο αιιά παξάιιεια ηθαλέο λα θαιχπηνπλ (κε παξάιιειε παξάγσγε θέξδνπο) ηα θφζηε πνπ «ζπλνδεχνπλ» ηα πινία (απφ αξρηθά θεθάιαηα κέρξη ιεηηνπξγηθά θφζηε). Σηκέο θαηαζθεπήο νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ bulk carriers ηα ηειείηαη δέθα έηε, παξνπζηάδνληαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γηάγξακκα 10: Σηκέο θαηαζθεπήο ηξηψλ θαηεγνξηψλ bulk carriers. Πεγή:[21] ε απηφ ην ζεκείν δχλαηαη λα αλαθεξζεί φηη γηα ην 2010, πξψηε ρψξα ζε παξαγγειίεο bulk carriers ήηαλ ε Κηλά κε 25% ηνπ ζπλφινπ ησλ παξαγγειηψλ, αθινχζεζε ε Διιάδα κε 16% ελψ Ηαπσλία θαη Κνξέα καδί κε 10% ζην ζχλνιν. Σα θηλέδηθα λαππεγεία ήηαλ απηά ηα νπνία δέρηεθαλ θαη αλέιαβαλ ηηο πεξηζζφηεξεο παξαγγειίεο (πάλσ απφ 50%), ελψ αθινχζεζαλ ηα Κνξεάηηθα (Πίλαθαο 9). Σν ίδην κνηίβν, φζν αθνξά ηελ θαηαζθεπή πινίσλ ζε λαππεγία, παξαηεξήζεθε θαη ην 2009, αιιά κε κηθξφηεξν αξηζκφ παξαγγειηψλ. 68

69 Πίλαθαο 9: Ζ ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα παξαγγειηψλ bulk carriers ζηα δηάθνξα λαππεγία αλά ρψξα κεηξνχκελε ζε εθαη. cgt 9. Υώξα (cgt) (cgt) Κίλα 4,5 10,7 Κνξέα 2 5,1 Ηαπσλία 1 2,7 Άιιεο Αζηαηηθέο ρώξεο 0,3 0,7 Δπξώπε 0 0,1 Άιινη 0 0 ύλνιν 7,8 19,4 Πεγή: [21] θαη ηδία επεμεξγαζία Αλαθνξηθά κε ηηο παξαδφζεηο ησλ bulk carriers, αλακελφηαλ εληφο ηνπ 2010 ε παξάδνζε πινίσλ ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο 127 εθαη. dwt. Σειηθά, απφ ην ζχλνιν ηεο, παξαδφζεθε ην 60%. 20 εθαη. dwt επαλαπξνγξακκαηίζζεθαλ γηα κεηέπεηηα παξάδνζε, ελψ 27 εθαη. dwt αθπξψζεθαλ. Οπφηε ηειηθψο, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ησλ πινίσλ πνπ κεηαηξάπεθαλ ζε bulk carriers, παξεδφζεζαλ 80.6 εθαη. dwt. Ζ νπνία ζαλ ρσξεηηθφηεηα είλαη ε κεγαιχηεξε πνπ εηζήιζε ζηελ αγνξά απφ θάζε άιιν ηχπν λαπηηιίαο, κε δεχηεξε λα αθφινπζε ε αγνξά ησλ πεηξειαηνθφξσλ (tankers). Σν γεγνλφο απηφ, φπσο ζα παξνπζηαζζεί παξαθάησ ζα έρεη εκθαλή αληίθηππν ην επφκελν έηνο (2011). Πίλαθαο 10: Ζ θηλεηηθφηεηα ηεο αγνξάο λέσλ bulk carriers γηα ην ηόινο Bulk Carriers Παξαδόζεηο ην 2010 (εθαη. dwt) Νέεο παξαγγειίεο ην 2010 (εθαη. dwt) πλνιηθέο παξαγγειίεο - ηέιε ηνπ 2010 (εθαη. dwt) Πνζνζηό παξαγγειηώλ ην 2010 ζην ζύλνιν 80,6 83,5 246,5 46,20% Πεγή: [21] θαη ηδία επεμεξγαζία ην παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδνληαη νη εηήζηεο λέεο παξαγγειίεο πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ην 2001 έσο ην Δχθνια δηαθξίλεη θάλεηο ηελ απμεηηθή ηάζε ησλ παξαγγειηψλ απφ ην 2005 κε απνθνξχθσκα ην 2007 φπνπ νη ζπλνιηθέο παξαγγειίεο bulk carriers αγγίδνπλ ζρεδφλ ηα 162 εθαη. dwt. Σν 2008, φπνπ είραλ αξρίζεη λα δηαθαίλνληαη ηα ζεκάδηα ηεο Κξίζεο πξηλ απφ ηα κέζα ηνπ έηνπο, νη παξαγγειίεο θπκαλζήθαλ ζε κηθξφηεξα επίπεδα, αγγίδνληαο βέβαηα κηα δηφινπ 9 Cgt, Compensated gross tonnage Αληηζηαζκηζκέλε Οιηθή Υσξεηηθφηεηα: Δίλαη ηηκή ηεο ρσξεηηθφηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηε θαηαζθεπή πινίνπ ζηα λαππεγεία θαη ε νπνία πξνθχπηεη πνιιαπιαζηάδνληαο ηελ ηδία ηε ρσξεηηθφηεηα ηνπ πινίνπ κε έλαλ ζπληειεζηή, ν νπνίνο ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηχπν, ηελ θαηεγνξία κεγέζνπο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ πινίνπ. Οπζηαζηηθά ρξεζηκνπνηείηαη σο δείθηεο έλδεημεο ηνπ θνξηίνπ εξγαζίαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο πινίνπ. 69

70 επθαηαθξφλεηε ηηκή ηεο ηάμεσο ησλ 92 εθαη. dwt πεξίπνπ. Ζ ζεκαζία ησλ ηηκψλ ησλ λέσλ παξαγγειηψλ, φπσο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ, είλαη κεγάιε, δηφηη ε είζνδνο φιεο απηήο ηεο ππφ παξαγγειία ρσξεηηθφηεηαο ηα έηε 2007 θαη 2008 ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζηα ηέιε ηνπ 2009, ην 2010 θαη ην Άκεζν απνηειέζκαηα ηεο κεγάιεο εηζφδνπ ρσξεηηθφηεηαο ζηελ αγνξά κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απνηέιεζε γηα ην 2010 ε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ππεξπξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο, γεγνλφο πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ζπλζήθεο ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ δηεζλψλ αγνξψλ κεηά ηελ θξίζε, νδήγεζε (φπσο πξναλαθέξζεθε) ζηελ πηψζε ησλ λαχισλ, ηδηαηηέξσο ζηα κεγάινπ κεγέζνπο πινία. Δλδεηθηηθά λα αλαθεξζεί φηη ζπκθσλά κε ηελ έθζεζε Lloyd s Intelligence Global Dry Bulk Fleet Analyser, June 2011, ε λέα ρσξεηηθφηεηα πνπ εηζήξζε ζηελ αγνξά απφ παξαδφζεηο λέσλ πινίσλ, αλήιζε ην 2009 ζε 42,6 εθαη. dwt, ην 2010 ζε 79 εθαη. dwt θαη ην πξψην εμάκελν ηνπ 2011 ζε 36,3 εθαη. dwt. Όπσο θαίλεηαη, φιε ε παξαγγειζείζα, ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν, ρσξεηηθφηεηα εθθξάζζεθε ην 2010 θαη αλακέλεηαη, αλ ζπλερηζηεί κε ηνπο ηδίνπο ξπζκνχο, θαη ην Όζν αθφξα ηελ επήξεηα απηήο ηεο εηζφδνπ ρσξεηηθφηεηαο γηα ην 2011, ζα αλαιπζεί παξαθάησ. ην Γξάθεκα 14 θαίλνληαη νη λέεο παξαγγειίεο ζην ζχλνιν ζρεδφλ ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξηθνχ ζηφινπ, γηα πινία ρσξεηηθφηεηαο άλσ ησλ dwt. Όπσο θαίλεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν γξάθεκα, αθνινπζείηαη ην ίδην κνηίβν κε απηφ ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, ελψ νη παξαγγειίεο θπξίσο ησλ bulk carriers αιιά θαη ησλ tankers είλαη απηέο πνπ δηακνξθψλνπλ ην ζχλνιν. Έλα ζηνηρείν άμην παξαηήξεζεο είλαη φηη γηα ηνλ ζηφιν ησλ bulk carriers, είλαη ην γεγνλφο πνπ έρεη ήδε αλαθεξζεί, φηη δειαδή ην 2010 πξαγκαηνπνηήζεθε παξαγγειία ρσξεηηθφηεηαο (83,5 εθαη. dwt) αληίζηνηρνπ κεγέζνπο κε ην 2008 (ζρεδφλ 90 εθαη. dwt), γηα πηζαλνχο ιφγνπο πνπ αλαιχζεθαλ παξαπάλσ. Γξάθεκα 13: Δηήζηεο παξαγγειίεο λέσλ bulk carriers απφ ην 2001 έσο ην Πεγή: [21] 70

71 Γξάθεκα 14: Δηήζηεο παξαγγειίεο λέσλ πινίσλ (ρσξεηηθφηεηαο > dwt) δηαθφξσλ ηχπσλ. Πεγή: [21] Γηαιχζεηο Πινίσλ Σν επίπεδν θηλεηηθφηεηαο δηάιπζεο πινίσλ ζρεηίδεηαη, φπσο πξναλαθέξζεθε κε ην ειηθηαθφ πξνθίι ηνπ ζηφινπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ λαπιαγνξά θαη ηα ιεηηνπξγηθά θαη θφζηε επηδηφξζσζεο βιαβψλ. Όηαλ πθίζηαηαη πεξίνδνο επθνξίαο ζηηο λαπιαγνξέο ηφηε κεηψλεηαη ε δξαζηεξηφηεηα δηάιπζεο πινίσλ, ελψ αληηζέησο φηαλ ε λαπιαγνξά εμαζζελεί (κεηψλνληαη νη ηηκέο ησλ λαχισλ) νη δηαιχζεηο πινίσλ απμάλνληαη. ην παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδνληαη νη εηήζηεο δηαιχζεηο πινίσλ ηελ πεξίνδν Φαίλεηαη θαζαξά αχμεζε ησλ δηαιχζεσλ ηα ηειεπηαία ηξία έηε, γεγνλφο πνπ αληηθαηνπηξίδεη ηηο γεληθφηεξεο ζπλζήθεο ηεο λαπιαγνξάο ηεο λαπηηιίαο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Γξάθεκα 15: Οη εηήζηεο δηαιχζεηο bulk carriers ηελ πεξίνδν (ζε εθαη. dwt). Πεγή:[4] Ναςλαγοπά (Freight Market) Ζ κέζε εηήζηα ηηκή ηνπ δείθηε BDI (Baltic Dry Index) γηα ην 2010 αλήιζε ζηα $/κέξα ζε αληίζεζε κε ην 2009, φπνπ ε ηηκή ηνπ άγγημε $/κεξα. 71

72 Ο δείθηεο κέζα ζην 2010 ππέζηε πηψζε θαηά 43% [6]. Ζ θαηεγνξία πινίσλ πνπ επιήγεζε πεξηζζφηεξν ήηαλ απηή ηεο θαηεγνξίαο Capesize θαη άλσ. Γηάγξακκα 11: Ζ κεληαία δηαθχκαλζε ηνπ BDI απφ ην 2006 έσο πεγή: [6] Γηαθχκαλζε γηα ην 2010 παξαηεξήζεθε θαη ζηηο ηηκέο λαχισζεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ πινίσλ ζηελ λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, φπνπ νη ηηκέο ησλ λαχισλ γηα ηα πινία Handysize, Supramax θαη Panamax απμεζήθαλ, ελψ ζηα πινία θαηεθνξηάο Capesize ζπλερίζηεθε ε πηψζε πνπ είρε αξρίζεη απφ ην Ζ κεηαβνιή ησλ ηηκψλ ηα έηε θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 11: Μέζεο ηηκέο λαχισλ αλά θαηεγνξία bulk carrier απφ ην 2008 έσο 2010, ζε 1.000$/κεξα Capesize 95,7 39,1 32,8 Panamax 50,3 19,7 25,8 Supramax 41,7 25,8 22,4 Πεγή: [21] θαη ηδία επεμεξγαζία Ζ ζρεηηδφκελε κε ηηο ππφινηπεο πησηηθή ηάζε ηεο αγνξάο ησλ Capesize, νθείιεηαη θπξίσο: ηελ ηδηαίηεξε αχμεζε ηνπ ζηφινπ ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο πινίσλ, ιφγσ ηνπ κεγάινπ φγθνπ παξαγγειηψλ λεφηεπθησλ πινίσλ πνπ είραλ πξαγκαηνπνηεζεί ζηα ηέιε ηεο «ρξπζήο επνρήο» (έηζη φπσο νλνκάζηεθε απφ ηνπο πινηνθηήηεο ε πεξίνδνο ) γηα ηελ εκπνξηθή λαπηηιία, 2007 θαη ηελ πηψζε ησλ εμαγσγψλ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο ηεο Βξαδηιίαο πξνο ηελ Αζία, ηδηαίηεξα ην πξψην εμάκελν ηνπ έηνπο. Άκεζα ζρεηηδφκελν κε ην ζπγθεθξηκέλν δεδνκέλν, απνηειεί (φπσο πξναλαθέξζεθε) θαη ν ηδηφθηεηνο ζηφινο VLOCs πνπ έρεη παξαγγείιεη ε Βξαδηιηάληθε εηαηξία εμφξπμεο νξπθηψλ (θαζψο θαη Logistics) Vale (δεχηεξε εμνξπθηηθή 72

73 εηαηξία παγθνζκίσο) [33], δείρλνληαο έηζη ζεκάδη επηζπκίαο αλεμαξηεηνπνίεζεο απφ ηηο έληνλεο δηαθπκάλζεηο ηηο λαπιαγνξάο θαη γεληθφηεξα απφ ηελ αγνξά πξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο, θαζεηνπνηψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν φιν ην ζπζηήκαηα παξάγσγεο ηεο θαη κεηαθνξάο ηνπ ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο. Γηάγξακκα 12: Ζκεξήζην κίζζσκα εηήζηαο λαχισζεο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ bulk carriers , ζε 1.000$/κεξα. Πεγή:[21] Αγοπαπυληζίερ Πλοίυν Όζν αθνξά ηελ αγνξά αγνξαπσιεζηψλ πινίσλ, νη ηηκέο απηψλ θηλήζεθαλ παξάιιεια κε ηελ αγνξά ησλ λαχισλ. Πην ζπγθεθξηκέλα παξαηεξήζεθαλ πςειέο ηηκέο πινίσλ ην πξψην κηζφ ηνπ έηνπο θαη κηα νκαινπνίεζε ην δεχηεξν κηζφ. Ζ πην θηλεηηθή αγνξά, κε ηηο κεγαιχηεξεο επηδφζεηο, ήηαλ εθείλε ησλ πινίσλ κηθξήο θαη κεζαίαο ρσξεηηθφηεηαο. Γηάγξακκα 13:Άμηα bulk carriers , ζε εθαη. $ Πεγή:[21] Παξφια απηά ζην ζχλνιφ ηνπο, νη αμίεο ησλ πινίσλ κεηά ην 2008 κεηψζεθαλ ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ, φπσο άιισζηε θαίλεηαη θαη ζην παξαπάλσ 73

74 δηάγξακκα. Γείγκα ηεο επίδξαζεο ηεο πνιχ κεγάιεο πξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο ζηελ αγνξά. Σςμθόπηζη ζηα λιμάνια Γηα ην 2010 ε αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ, ζε ζρέζε κε ην 2009, επέθεξε κηα αχμεζε ζην ρξφλν αλακνλήο ζηα ιηκάληα παγθνζκίσο. ηα ιηκάληα ηεο Απζηξαιίαο, Κίλαο θαη Ηλδνλήζηαο παξαηεξεζήθαλ νη κεγαιχηεξνη θαηά κέζν ρξφλνη αλακνλήο, ελψ ζηα ιηκάληα ηεο Βξαδηιίαο θαη Ηλδίαο ν ρξφλνο αλακνλήο απμήζεθε ζε θάπνηα επίπεδα. Καηά κέζν φξν ην 2010, παξαηεξήζεθε 2% παξαπάλσ απφ ην 2009 δεζκεπκέλε ρσξεηηθφηεηα θπξίσο ιφγσ ζπκθφξεζεο ζηα ιηκάληα, κε ηα αλάινγα απνηειέζκαηα ζηελ λαπιαγνξά. Η γενικόηεπη αποηύπυζη ηηρ εικόναρ ηος ζηόλος ηυν bulk carriers ε κέζε εηήζηα βάζε, ν ελεξγφο ζηφινο ησλ bulθ carriers απμήζεθε ζε ζρέζε κε ην 2009 θαηά 12,5%. Σν 2010 ρσξεηηθφηεηα χςνπο 77 εθαη. dwt εηζήρζε σο λέα ζηελ αγνξά ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, πξνζζέηνληαο ζε απηήλ αθφκα 4 εθαη. dwt (πεξίπνπ) απφ κεηαηξνπή tankers ζε bulk carriers, ελψ ρσξεηηθφηεηα χςνπο 6 εθαη. dwt εμήρζεζε απφ απηή. Ζ αλά θαηεγνξία κεηαβνιή ηνπ κεγέζνπο ηνπ ζηφινπ, έρεη σο εμήο: Ο ζηφινο πινίσλ ρσξεηηθφηεηαο > dwt απμήζεθε θαηά 23%. Ο ζηφινο πινίσλ ρσξεηηθφηεηαο κεηαμχ θαη dwt απμήζεθε θαηά 9%. Ο ζηφινο πινίσλ ρσξεηηθφηεηαο κεηαμχ θαη dwt απμήζεθε θαηά 13%. Ο ζηφινο πινίσλ ρσξεηηθφηεηαο < dwt απμήζεθε θαηά 4%. Ζ πνζνζηηαία αιιαγή ηεο ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers ηα ηειεπηαία δέθα έηε, θαίλεηαη ζηα παξαθάησ γξάθεκα. Γξάθεκα 16: Πνζνζηηαία εηήζηα κεηαβνιή ηεο ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers. πεγή:[21] 74

75 4.3.2 Πξνζθνξά ρσξεηηθόηεηαο γηα ην 1 ν εμάκελν ηνπ 2011 Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ γηα ην 1 ν εμάκελν ηνπ 2011 ζηελ λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηηψλ, απνηειεί ε ππεξπξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε πεγάδεη θπξίσο απφ ην κεγάιν φγθν παξαγγειηψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ην 2007 θαη 2008, πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ε ηηκή λαχισζεο ησλ Capesize πινίσλ αλεξρφηαλ θαηά κέζν φξν ζηα $ εκεξεζίσο. Ζ κεγίζηε ηηκή λαχισζεο παξαηεξήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2008, κε ηηκή ξεθφξ ηα $, πξηλ θαηξαθπιήζεη κέζα ζε έλα εμάκελν θαηά 99%, ζηα $, θαζψο νη νηθνλνκίεο παγθνζκίσο εηζάγνληαλ ζηαδηαθά ζηελ Κξίζε. Βάζεη ηνπ BIMCO, Bulletin, vol. 106, August 2011, ν ελεξγφο ζηφινο γηα ην πξψην κηζφ ηνπ 2011 απμήζεθε θαηά 7,4%, ην φπνην κεηαθξάδεηαη ζε παξαδφζεηο πινίσλ ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο 52,5 εθαη. dwt, ελψ 14,8 εθαη. dwt νδεγεζήθαλ ζε δηάιπζε. Βάζεη Fearn Research, γηα ηελ ίδηα πεξίνδν, ν παγθφζκηνο ζηφινο ησλ bulk carriers (ζπλνιηθά, φρη ν ελεξγφο) απμήζεθε θαηά 5,2 %, αγγίδνληαο ζπλνιηθά ρσξεηηθφηεηα ηεο ηάμεσο ησλ 564,6 εθαη. dwt. Δλψ ζπκθσλά κε έθζεζε ηεο Braemar Braemar market insight; dry bulk fleet supply, 13,6 εθαη. dwt δηαιχζεθαλ, απφ ηα νπνία 7,1 εθαη. dwt ήηαλ ρσξεηηθφηεηα πνπ αληηζηνηρνχζε ζε πινία Capesize. Δθηηκάηαη επίζεο, φηη αλ ζπλερηζζεί κε ηνλ ίδην ξπζκφ ε δηάιπζε ρσξεηηθφηεηαο, εθείλε ζα θηάζεη ζπλνιηθά ηνπο 32,6 εθαη. dwt, ζπλεηζθέξνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ζηελ επίηεπμε ηζνξξνπίαο ζηελ αγνξά. Γξάθεκα 17: Ζ δηαιχζεηο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers ηελ πεξίνδν Ηαλνπάξηνο Μάηνο 2011 (ζε εθαη. ηφλνπο). πεγή: [34] ην παξαπάλσ γξάθεκα παξνπζηάδνληαη νη δηαιχζεηο πινίσλ, ηφζν ζε επίπεδν αξηζκνχ πινίσλ αιιά θαη ρσξεηηθφηεηαο ηεο θάζε θαηεγνξίαο. Δχθνια γίλεηαη αληηιεπηφ ην κέγεζνο ηεο ρσξεηηθφηεηαο πνπ εμέξρεηαη απφ ηνλ παγθφζκην ζηφιν ησλ bulk carriers απφ ηελ δηάιπζε 44 πινίσλ θαηεγνξίαο Capesize. Γηαπηζηψλεηαη φηη είλαη ζρεδφλ ηζνδχλακνο (ίζσο θαη 75

76 κεγαιχηεξνο, αλ πξνζηεζνχλ νη ππφινηπεο θαηεγνξίεο θαηά πξνζέγγηζε βάζεη ηνπ άλσ γξαθήκαηνο) κε ην άζξνηζκα φισλ ησλ ππνινίπσλ δηαιχζεσλ πινίσλ, ηα νπνία ζε αξηζκφ αλέξρνληαη ζε 224. Έλα επηπιένλ ζηνηρεηφ γηα ηνλ παγθφζκην ζηφιν ησλ bulk carriers, έηζη φπσο απηφο έρεη δηακνξθσζεί ην 2011, απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζεσξείηαη σο πξνο ην ειηθηαθφ πξνθίι ηνπ έλαο λένο ζηφινο. Πην ζπγθεθξηκέλα, 3% απηνχ είλαη ειηθίαο άλσ ησλ 30 εηψλ, ελψ έλα 13% είλαη άλσ ησλ 25 εηψλ. Ζ εηθφλα απηή ηνπ ζηφινπ, φπσο είλαη ινγηθφ, έρεη δηακνξθσζεί ιφγσ ηνπ κεγάινπ φγθνπ παξαγγειηψλ λέσλ πινίσλ ηα ηειεπηαία έηε (ζπγθεθξηκέλα 2008, 2009) θαη νη νπνίεο παξαδφζεθαλ ηα έηε 2010 θαη 1 ν εμάκελν ηνπ 2011, θαζψο θαη ηνπ έσο ηψξα, φγθνπ δηαιχζεσλ πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί. Έλα ξφιν ζηελ παξαπάλσ εηθφλα, δηαδξακαηίδεη θαη ν αξηζκφο αθπξψζεσλ παξαγγειηψλ. Βάζεη ηνπ BIMCO, κηα ζηηο ηξεηο παξαγγειίεο αθπξψλνληαη. Ζ αθχξσζε παξαγγειηψλ δελ είλαη θάηη εχθνιν λα επηηεπρηεί, γηα απηφ πηζηεχεηαη φηη γηα λα κπνξέζεη λα αλαδσνγνλεζεί ε αγνξά ν κφλνο βηψζηκνο ηξφπνο είλαη ε δηάιπζε ρσξεηηθφηεηαο. Σελ πεξίνδν απηή ηνπ 2011, ν ξπζκφο δηαιχζεσλ είλαη κεγάινο. Πνηέ μαλά κέζα ζε έλα ηέηνην ρξνληθφ δηάζηεκα δελ έρεη νδεγεζεί ζε δηάιπζε ελφο ηφζνο κεγάινο φγθνο ρσξεηηθφηεηαο. Σν κέζν κέγεζνο πινίσλ πνπ δηαιχεηαη είλαη dwt, πνπ ζεκαίλεη φηη πινία κεγάινπ κεγέζνπο απνρσξνχλ απφ ηελ αγνξά. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ην 2009 ηα αληίζηνηρν κέζν κέγεζνο αλεξρφηαλ ζε dwt. H ππεξπξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο έρεη επεξεάζεη θπξίσο ηελ αγνξά ησλ Capesize πινίσλ θαη ζε ιηγφηεξν βαζκφ εθείλε ησλ Panamax. Ο ιφγνο είλαη φηη νη παξαγγειίεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηα πξνεγνχκελα έηε, φηαλ νη ηηκέο λαχισζεο ήηαλ ζηα χςε, αθνξνχζαλ θπξίσο ηνλ πξψην ηχπν πινίνπ θαη ιηγφηεξν ηνλ δεχηεξν, κε απνηέιεζκα ε ππεξπξνζθνξά λα επηθεληξψλεηαη ζηελ θαηεγνξία ησλ Capesize. Μηα ελαιιαθηηθή ρξήζε ησλ πινίσλ, ηελ πεξίνδν απηή, γηα ηελ αληηκεηψπηζε σο έλα βαζκφ ηεο δπζπξαγίαο θαηά ηελ νπνία παξάγεηαη κεδακηλφ θέξδνο, απνηειεί ε ιεηηνπξγία απηψλ σο απνζεθεπηηθνί ρψξνη ζηα ιηκάληα. Οπζηαζηηθά ε ρσξεηηθφηεηα ησλ πινίσλ ελνηθηάδεηαη σο απνζεθεπηηθφο ρψξνο γηα δηάθνξεο πξψηεο χιεο ζηελ πεξηνρή ησλ ιηκέλσλ. ε γεληθφ επίπεδν δελ είλαη κνλφ ε θαηεγνξία ησλ πινίσλ Capesize πνπ έρεη πιεγεί πεξηζζφηεξν αιιά ην ζχλνιν ηεο λαπηηιίαο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Ζ ηφζν κεγάιε πξνζθνξά ρσξεηηθφηεηαο έρεη σο απνηέιεζκα λα πηέδεη ηηο ηηκέο ησλ λαχισλ έληνλα πξνο ηα θάησ. ε φιν απηφ ην αξλεηηθφ θιίκα ηεο αγνξάο πξνζηέζεθε θαη ν παξάγνληαο ησλ έληνλσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ πιεκκχξσλ ζηελ Απζηξαιία. Ζ πνιηηεία Queensland απνηειεί ηνλ θχξην παγθφζκην εμαγσγή κεηαιινπξγηθνχ άλζξαθα (πάλσ απφ 50% ηεο παγθφζκηαο εμαγσγήο). Οη πιεκκχξεο πνπ έπιεμαλ ηελ πνιηηεία, είρε σο απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή ελφο κεγάινπ κέξνπο ηνπ νδηθνχ θαη θπξίσο ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ θαζψο θαη ηελ εηζξνή κεγάισλ πνζνηήησλ λεξνχ ζηα νξπρεία, έρνληαο σο απνηέιεζκα ηελ ζθξάγηζε ηνπο. Έηζη φζεο πνζφηεηεο άλζξαθα είραλ ήδε εμνξπρζεί θαζψο θαη νξηζκέλεο κεγάιεο πνζφηεηεο ζηηαξηνχ δελ κπνξνχζαλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζηνπο ιηκέλεο κε ζθνπφ λα θνξησζνχλ ζηα πινία. Ζ έιιεηςε θνξηίσλ γηα κεηαθνξά 76

77 επηδείλσζε αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ θαηάζηαζε, εληείλνληαο ηφζν ηα επίπεδα ηεο πξνζθεξφκελεο ρσξεηηθφηεηαο φζν θαη ηα επίπεδα ηεο ηηκήο ησλ λαχισλ. Αξθεί λα αλαθεξζεί, φηη πινία θαηεγνξίαο Panamax, ζηα πιαίζηα αλαδήηεζεο θνξηίσλ, κεηαθηλεζήθαλ θελά απφ ηηο εηαηξίεο ηνπο ζηελ πεξηνρή ηνπ Αηιαληηθνχ ψζηε λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ζηηο εθεί ξνέο. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε πξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο ζηελ εθεί γεσγξαθηθή πεξηνρή, κε απνηέιεζκα ζηα πιαίζηα ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο απηνξπζκηζηείο, λα κεηψλνληαη ε ηηκέο λαπιψζεηο ησλ πινίσλ ( απφ $ ζε $, ην πξψην ηξίκελν ηνπ 2011). πκθσλά κε ηελ Braemar, Braemar market insight; dry bulk fleet supply, ηελ πεξίνδν Ηαλνπαξίνπ Μαΐνπ 2011 παξαδφζεθαλ λεφηεπθηα πινία ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο 36,3 εθαη. dwt, απφ ηα νπνία 20,5 εθαη. dwt αθνξά πινία κεγέζνπο άλσ ησλ dwt. Δθηηκάηαη φηη έλα νη παξαδφζεηο λεφηεπθησλ πινίσλ ζπλερηζηεί κε ηνλ ίδην ξπζκφ κέζα ζην έηνο, ε ζπλνιηθή λέα ρσξεηηθφηεηα ζα αλέιζεη ζηνπο 87 εθαη. dwt. Πην αλαιπηηθά, γηα ηελ πεξίνδν Ηαλνπαξίνπ Μαΐνπ, ε αχμεζε ηεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers αλά θαηεγνξία, είλαη: Capesize: αχμεζε 6 % Panamax: αχμεζε 2 % Supramax θαη Handymax: αχμεζε 6 % Handysize: αχμεζε 2 % Small Handy (θάησ ησλ dwt): κείσζε 4 %. Ζ κεηαβνιή αλά θαηεγνξίεο κεγέζνπο πινίσλ ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, παξνπζηάδεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 12: Ζ κεηαβνιή ηνπ κεγέζνπο ηνπ ζηφινπ bulk carriers ηελ πεξίνδν Ηαλνπάξηνο Μάηνο * Σα φξηα κεγέζνπο dwt νξίδνπλ ηηο θαηεγνξίεο Large Handy ( dwt θαη Handy ( dwt), γηα ηελ νπνία δεχηεξε αλαθέξεηαη παξαπάλσ κείσζε 4%. Μέγεζνο Πινίσλ Ο ζηόινο ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2011 (εθαη. dwt) Παξαδόζεηο Ηαλ. - Μάην 2011 (εθαη. dwt) Γηαιύζεηο Ηαλ. - Μάην 2011 (εθαη. dwt) Ο ζηόινο ηελ 1ε Ηνπλίνπ 2011 (εθαη. dwt) Ζ αύμεζε ηνπ ζηόινπ Ηαλ. - Μάην 2011 (εθαη. dwt) Πνζνζηηα ία Μεηαβνιή (%) >85k dwt % 60-85k dwt % 40-60k dwt % 10-40k dwt* % Σύνολο % Πεγή:[34] θαη ηδία επεμεξγαζία Λνγσ ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο, απφ ηελ έληνλε είζνδν ρσξεηηθφηεηαο ζηελ λαπηηιία ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ε δηρνηφκεζε ηεο αγνξάο ζε δπν κέξε. Απφ ηε κηα νη ηηκέο ησλ λαχισλ ηεο θαηεγνξίαο Capesize δελ επαξθνχλ νχηε θαλ γηα ηελ θάιπςε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ. Απφ ηελ άιιε νη λαχινη έηζη φπσο είλαη δηακνξθσκέλνη γηα ηηο θαηεγνξίεο ησλ 77

78 Panamax ( dwt), Supramax ( dwt) θαη Handymax ( dwt) επαξθνχλ γηα ηελ θάιπςε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δαπαλψλ. Βεβαία ζε γεληθφηεξν πιαίζην ε αγνξά κπνξεί λα ραξαθηεξηζζεί φηη βξίζθεηαη ελ κέζσ θξίζεο. Απφ ηηο ηξεηο ηειεπηαίεο θαηεγνξίεο, ηα πινία ηεο θαηεγνξίαο Supramax απνδεηθλχνληαη ηα πην απνδνηηθά απηή ηελ πεξίνδν πινία, απμάλνληαο ην κεξίδην ηνπο ζηελ αγνξά, ηφζν ζε βάξνο ησλ Panamax ιφγσ επειημίαο δηαπξαγκάηεπζεο αιιά θαη ρακειφηεξεο ηηκήο ησλ λαχισλ ηνπο (κε αλάινγε απφδνζε θέξδνπο), φζν θαη ησλ κηθξφηεξσλ Handymax ιφγσ κεγαιχηεξσλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο πνπ πξνζθέξνπλ. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ζχκθσλα κε ηελ Commodore Research and Consultancy, αλάθακςε ηεο αγνξάο θαη θαη επέθηαζε ηεο λαπηηιίαο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ αλακέλεηαη απφ ην δεχηεξν κηζφ ηνπ Απηή ε αλάθακςε ζα πξνέιζεη απφ ηελ νκαιή απνξξφθεζε ηεο λέαο ρσξεηηθφηεηαο κε αληίζηνηρε έμνδν, κέζσ δηαιχζεσλ, ελφο κεγάινπ φγθνπ πθηζηάκελεο, ψζηε λα κπνξέζεη λα επέιζεη κηα νξηζκέλε ηζνξξνπία ζηελ αγνξά. Παξαθάησ αθνινπζεί ε απνηχπσζε ηεο πθηζηάκελεο ρσξεηηθφηεηαο ηνπ παγθνζκίνπ ζηφινπ, κέρξη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2011, ησλ πινίσλ κεηαθνξάο ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, αλά θαηεγνξία, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο έθζεζεο Lloyd s Intelligence Global Dry Bulk Fleet Analyser, June Οη θαηεγνξίεο bulk carriers έηζη φπσο νξίδνληαη ζηελ έθζεζε ηνπ Lloyd s Intelligence δηαθνξνπνηνχληαη ζε θάπνην πνιχ κηθξφ βαζκφ απφ ηελ «ηππηθή» θαηεγνξηνπνίεζε θαη απηφ φπσο πξναλαθέξζεθε παξαπάλσ είλαη απνιχησο ινγηθφ, δηφηη νη αλάγθεο κεηαθνξάο πνζφηεηαο θνξηίσλ φπσο θαη ηα κεγέζε ησλ πινίσλ κεηαβάιινληαη κέζα ζην ρξφλν. Παξαθάησ αθνινπζεηένη ε «ηππηθή» θαηεγνξηνπνίεζε ησλ bulk carriers (έηζη φπσο παξνπζηάδεηαη παξαπάλσ). Παξφια απηά, κέζα ζε αγθχιε ζα αλαγξάθνληαη ε θαηεγνξίεο βάζεη Lloyd s Intelligence πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηηο «ηππηθέο» θαηεγνξίεο. VLOC Σα πινία ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο δελ εληάζζνληαη ζε κηα νκψλπκε θαηεγνξία αιιά ε έθζεζε ηνπ Lloyd s Intelligence ηα πεξηιακβάλεη ζε κηα δηεπξπκέλε θαηεγνξία Capesize ( dwt). Ζ ρσξεηηθφηεηά ηνπο ζα εληαρζεί ζηελ θάησ επξχηεξε θαηεγνξία ησλ Capesize. Capesize ( dwt)* [ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα πινία ηεο άλσ θαηεγνξίαο VLOC ( dwt), ηα Mini Capesize ( dwt) θαη ηα Post Panamax ( dwt)] χλνιν ζηφινπ: πινία Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 117 Τπφ παξαγγειία πινία: 677 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 15 78

79 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Capesize ( dwt)*, 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών 6-10 ετών ετών Panamax ( dwt) χλνιν ζηφινπ: πινία Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 50 Τπφ παξαγγειία πινία: 634 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 15 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Panamax ( dwt), 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών ετών ετών Supramax ( dwt) χλνιν ζηφινπ: πινία Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 99 Τπφ παξαγγειία πινία: 561 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 3 79

80 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Supramax ( dwt), 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών ετών ετών Handymax ( dwt) χλνιν ζηφινπ: 743 πινία Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 3 Τπφ παξαγγειία πινία: 60 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 7 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Handymax ( dwt), 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών ετών ετών Large Handy ( dwt) χλνιν ζηφινπ: πινία Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 80 Τπφ παξαγγειία πινία: 567 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 16 80

81 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Large Handy ( dwt), 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών 6-10 ετών ετών Handy ( dwt) χλνιν ζηφινπ: 768 Παξαδφζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 7 Τπφ παξαγγειία πινία: 46 Γηαιχζεηο πινίσλ πεξηφδνπ Ηαλ. Μάηνο 2011: 12 Ηλικιακό προυίλ στόλοσ Handy ( dwt), 2011 (Ιούνιος) 26+ ετών ετών ετών ετών ετών ετών Σςγκενηπυηικά για ηον ζηόλο: Απφ ηα παξαπάλσ γξαθήκαηα θαίλεηαη ε λεφηεηα ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers, ηδηαίηεξα ζηα κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο πινία, ιφγσ ησλ πξναλαθεξφκελσλ παξαδφζεσλ ηα ηειεπηαία έηε. Δλψ απφ ην παξαθάησ γξάθεκα, ν κεγαιχηεξνο ζηφινο bulk carriers γηα ηελ πεξίνδν Ηνπλίνπ ηνπ 2011, είλαη ηεο θαηεγνξίαο Large Handy, ελψ αθνινπζεί ε θαηεγνξία ησλ Panamax κε ηξίηε ηελ θαηεγνξία ησλ επξχηεξσλ Capesize (ζπκπεξηιακβάλνληαη VLOCs, Mini Capesize θαη Post Panamax). Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ηνπ ζηφινπ, ζχκθσλα κε ηελ έθζεζε Lloyd s Intelligence 81

82 Χωρητικότητα (dwt) Πιήζνο ηόινπ (πινία) Global Dry Bulk Fleet Analyser, June 2011, γηα ηελ δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, αλέξρεηαη ζε πινία Ο παγθόζκηνο ζηόινο Bulk Carriers αλά θαηεγνξία, 2011(Ηνύληνο) Capesize* Panamax Supramax Handymax Large Handy Handy Γξάθεκα 18: Ο αλά ηχπν πινίνπ ζηφινο ησλ bulk carrier. πεγή: [35] Σν παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Παξφιν πνπ ν ζηφινο ηεο θαηεγνξίαο Capesize είλαη ηξίηνο ζε αξηζκφ πινίσλ, σζηφζν ζε επίπεδν ζπλνιηθήο ρσξεηηθφηεηαο είλαη πξψηνο ( dwt) θαη κε δηάθνξα απφ ηνλ δεχηεξν ηεο θαηεγνξίαο Panamax. ην παξαθάησ δηάγξακκα απνηππψλεηαη ην γεγνλφο ηεο ππεξπξνζθνξάο ρσξεηηθφηεηαο πνπ παξαηεξείηαη ζηελ αγνξά ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαη ηδηαίηεξα ζηελ θαηεγνξία Capesize κε φια ηα επαθφινπζα πνπ απηή έρεη επηθέξεη θαη έρνπλ αλαθεξζεί παξαπάλσ. Σέινο, ε ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα ηνπ ζηφινπ ησλ bulk carriers ηελ ρξνληθή πεξίνδν ηνπ Ηνπλίνπ 2011, αλέξρεηαη ζηνπο dwt. Σσνολική τωρητικότητα στόλοσ ανά κατηγορία Bulk Carrier Capesize* 1639 Panamax 1229 Supramax 743 Handymax 1906 Large Handy 786 Handy Πλήθος Στόλοσ (πλοία) Γξάθεκα 19: Ζ ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα ζηφινπ αλά θαηεγνξία Bulk Carrier. πεγή: [35] 82

83 5. Ζ Δθνδηαζηηθή Αιπζίδα ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ 5.1 Ζ Μεηαθνξά θαη Γηαρείξηζε ησλ Υύδελ Ξεξώλ Φνξηίσλ ζην πιαίζην ησλ Logistics Έλαο νξηζκφο γηα ηα Logistics, ν νπνίνο είλαη απνδεθηφο θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην πκβνχιην Γηαρείξηζεο ησλ Logistics (Council of Logistics Management CLM 10 ), είλαη ν εμήο: Ωο Logistics ζεσξείηαη ε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, εθαξκνγήο θαη έιεγρνπ ηεο απνδνηηθφηεηαο, ηεο απνηειεζκαηηθήο ξνήο θαη απνζήθεπζεο ησλ αγαζψλ, ππεξεζηψλ θαη πιεξνθφξεζεο απφ ην ζεκείν ηεο πξνέιεπζεο ζην ζεκείν ηεο θαηαλάισζεο κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ απαηηήζεσλ ησλ πειαηψλ. Ο νξηζκφο απηφο πεξηιακβάλεη θηλήζεηο (αγαζψλ, κέζσλ, πιεξνθνξηψλ, αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θ.α. ) εηζεξρφκελεο, εμεξρφκελεο, εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ. Ζ ζπκβνιή ηεο ηερλνινγίαο κε ηα λέα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα είλαη απηή πνπ ψζεζε ζηελ άλζεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηζηήκεο. Οπζηαζηηθά ηα Logistics, ε αιιηψο ζε ειεχζεξε κεηάθξαζε ε «Δπηκειεηεία», είλαη ε επηζηήκε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ δηαρείξηζε ηνπ απνζέκαηνο ηφζν ζε θαηάζηαζε θίλεζεο (in motion) φζν θαη ζε θαηάζηαζε ζηάζεο (static). χκθσλα κε ηελ νπηηθή ησλ Logistics ε φιε θίλεζε ησλ απνζεκάησλ, είηε απηά είλαη πξψηεο χιεο, είηε αλαθαηεξγαζκέλα, είηε πιήξσο θαηεξγαζκέλα πξντφληα, νξγαλψλεηαη, ειέγρεηαη θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζην πιαίζην ηεο «αιπζίδαο κεηαθνξάο», ε νπνία αλαθέξεηαη ζηε ξνή ηεο πξψηεο χιεο απφ ηελ πεγή κέρξη απηή λα κεηαηξαπεί ζε ηειηθφ πξντφλ θαη λα θηάζεη έπεηηα πξνο θαηαλάισζε. Όζν αθνξά ηα Logistics θαη θαη επέθηαζε ηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ, αλ κε ηη άιιν θαη κεγάιεο πνζφηεηεο απνζεκάησλ θαινχληαη λα δηαρεηξηζζνχλ αιιά θαη ζε ζπλερή ξνή πξέπεη απηέο λα βξίζθνληαη κέρξη ηνλ ηειηθφ πξννξηζκφ ηνπο. Δπνκέλσο νη αξρέο ησλ Logistics ζηνλ ηνκέα κεηαθνξάο θαη δηαρείξηζεο ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα άξηηαο θαη απνδνηηθήο νινθιήξσζεο ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο ηνπο. Ζ εθνδηαζηηθή αιπζίδα, φπσο πξναλαθέξζεθε, μεθηλάεη κε ηελ αλεχξεζε ηεο πξψηεο χιεο θαη νινθιεξψλεηαη κε ηελ πψιεζε ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο. Ζ πξναλαθεξφκελε βαζηθή αιπζίδα φκσο δχλαηαη λα αλαιπζεί ζε ηξεηο κηθξφηεξεο, νη νπνίεο είλαη ζπληζηψζεο απηήο θαη ε ιεηηνπξγία ηνπο είλαη ε εμήο: Ζ πξψηε πξνκεζεχεη ηηο κνλάδεο παξάγσγεο κε πξψηεο χιεο. Ζ δεχηεξε κεηαθέξεη ηα αγαζά, ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο θαηεξγαζίαο ηνπο, ζηηο δηάθνξεο κνλάδεο επεμεξγαζίαο, εληφο κηαο βηνκεραλίαο (νη κνλάδεο απηέο δελ απαηηείηαη λα βξίζθνληαη ζηελ ηδία ή θνληηλή γεσγξαθηθή, π.ρ. κηα απηνθηλεηνβηνκεραλία, ηεο νπνίαο νη 10 Ίδξπζε ην 1963 σο πκβνχιην Δπαγγεικαηηψλ Γηαρείξηζεο ηεο Δθνδηαζηηθήο Αιπζίδαο (Council of Supply Chain Management Professionals) ζηηο Ζ.Π.Α. θαη ην 1985 κεηνλνκάζηεθε ζε πκβνχιην Γηαρείξηζεο ησλ Logistics (Council of Logistics Management). 83

84 δηάθνξεο κνλάδεο παξάγσγεο ηκεκάησλ ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο βξίζθνληαη δηαζθνξπηζκέλεο αλά ηνλ θφζκν). Ζ ηξίηε κεηαθέξεη ηα ηειηθά πξντφληα ζηνπο ρνλδξέκπνξνπο θαη πσιεηέο, νη φπνηνη ζα ηα πξνσζήζνπλ ζηελ αγνξά γηα θαηαλάισζε. Ο ζθνπφο ηνπ ηνκέα ησλ Logistics, απνηειεί ν βέιηηζηνο ζπγρξνληζκφο ησλ ηξηψλ απηψλ αιπζίδσλ. χκθσλα κε ηα φια ηα παξαπάλσ, ε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηηο δπν πξψηεο εθνδηαζηηθέο αιπζίδεο, δειαδή ζε απηέο, ζηηο νπνίεο απαηηείηαη ε κεηαθνξά ρχδελ μεξψλ πξψησλ πιψλ (άλζξαθαο, ζηδεξνκεηάιιεπκα, άιια νξπθηά, βσμίηεο, δεκεηξηαθά θ.α.) απφ ηηο πεγέο ζηηο κνλάδεο παξαγσγήο θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ ρχδελ μεξψλ πξντφλησλ (πξντφληα αινπκηλίνπ, δάραξε, αιάηη, ηζηκέλην, πξντφληα ράιπβα, πξντφληα μπιείαο θ.α.). Έηζη, παξαηεξείηαη εθ πξψηεο φςεσο ε ζπκβνιή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ λαπηηιίαο ζηελ παγθφζκηα δηαθίλεζε αγαζψλ. Όπσο πξναλαθέξζεθε ην εκπφξην ησλ ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ θαηαιακβάλεη γεληθά πάλσ απφ ην 1/3 ηνπ ζπλφινπ ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ην 2010 αλήιζε ζε 36% (Drewery, 2010). Δηθφλα 8: ρεδηαζηηθή απεηθφληζε ησλ ηξηψλ εθνδηαζηηθψλ ππναιπζίδσλ θαη ν ξφινο ησλ Logistics. πεγή: ηδία επεμεξγαζία Ζ λέα ηάζε ππφ ηνλ πξίζκα ησλ Logistics, βάζεη ηεο νπνίαο επηδηψθεηαη ν βέιηηζηνο ζρεδηαζκφο θαη νξγάλσζε ηεο αιπζίδαο κεηαθνξάο, επηβάιεη ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ κείσζε ησλ απνζεκάησλ. Ζ παιηά πξνζέγγηζε, γεληθά γηα ην πιαίζην εθνδηαζκνχ φζν θαη εηδηθά γηα ηα απνζέκαηα, ηνπ just-in-case έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ηελ λέα ηνπ just-in-time. Ζ λέα απηή πξνζέγγηζε δελ πεξηνξίδεηαη ζηνλ άκεζα ρξνληθά, φπσο ππνδειψλεη θαη ην φλνκα ηεο, εθνδηαζκφ θαη θαη επέθηαζε κεηαθνξά αιιά θαη ζηελ επίηεπμε απηνχ κε ηνλ πιένλ βέιηηζην νηθνλνκηθά ηξφπν. Έλα απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ απνηειεί ν ζπληνληζκφο θαη πεξηνξηζκφο ησλ ηφζν ελ 84

85 θίλεζε απνζεκάησλ φζν θαη ησλ ζηαηηθψλ, πνπ επεξεάδνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηνλ απαηηνχκελν κεηαθνξηθφ φγθν ηφζν ζην ζχλνιν ησλ κεηαθνξηθψλ εκπνξεπκαηηθψλ ζπζηεκάησλ φζν θαη ζηε λαπηηιία ρχδελ μεξψλ θνξηίσλ. Παγθφζκηεο εθνδηαζηηθέο αιπζίδεο (θαη ζηξαηεγηθέο logistics) Ζ επέθηαζε ηεο παξάγσγεο ζε παγθφζκην επίπεδν επέβαιε ζηα κέζα κεηαθνξάο λα πξνζαξκνζηνχλ ζε έλα λέν πεξηβάιινλ φπνπ νη κε αμηφπηζηεο παξαδφζεηο δχλαηαη λα ζεσξνχληαη θαη λα ηαπηίδνληαη κε ηελ παξάγσγε θφζηνπο. ε φιεο απηέο ηηο λέεο ζπλζήθεο νη θάζεηο εμέιημεο ηεο βηνκεραλίαο, δηαδξακάηηζαλ ηνλ ζεκαληηθφηεξν ξνιφ. Οη θάζεηο απηέο δηαθξίλνληαη ζηηο εμήο ηξεηο: 1 ε θάζε (πξψηεο δεθαεηίεο κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν): Ζ θάζε ηεο θζελήο πξφζβαζεο ζηηο πξψηεο χιεο. Γίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εμαζθάιηζε πξψησλ πιψλ θαη ζηε θζελή κεηαθνξά ηνπο. Σελ ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν παξαηεξείηαη ε ηάζε γηα ηνλ γηγαληηζκφ ησλ πινίσλ κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν παξαπάλσ ζθνπφο ηεο θζελήο κεηαθνξάο ησλ πξψησλ πιψλ. 2 ε θάζε: Ζ πηνζέηεζε δηεζλψο ηεο αξρήο ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, ζπκθσλά κε ηελ νπνία νη βηνκεραληθέο ρψξεο αλέπηπμαλ ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα παξάγσγεο θαη ηελ ηδηαίηεξα εμεηδηθεπκέλε βηνκεραληθή παξάγσγε, ελψ παξάιιεια παξαηεξήζεθε ε κεηεγθαηάζηαζε ησλ βηνκεραληψλ εληάζεσο εξγαζίαο ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη ηδηαηηέξσο ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο κε ζθνπφ ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξάγσγεο. Σν γεγνλφο φκσο απηφ νδήγεζε ζε αχμεζε ηνπ θφζηνπο κεηαθνξάο, ηφζν ησλ πξψησλ πιψλ γηα ηελ ηξνθνδνζία ησλ κνλάδσλ παξάγσγεο, φζν θαη ησλ θαηεξγαζκέλσλ θαη εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ. 3 ε θάζε (παξνχζα θάζε): Μείσζε πιένλ ηνπ θφζηνπο ησλ βηνκεραληθψλ κνλάδσλ. Ζ κείσζε απηή επηθεληξψλεηαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ δηαηηζέκελνπ θεθαιαίνπ κε δξαζηηθή κείσζε ησλ απνζεκάησλ No Stock just in time θαη ηελ επαλείζπξαμή ηνπ κέζα απφ ηελ κείσζε ησλ θαζπζηεξήζεσλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαζψο θαη ηεο δηαδηθαζίαο δηαλνκήο (ζχκθσλα κε ηελ πξναλαθεξφκελε πξνζέγγηζε). Ζ αθηίλα θαη ζπνπδαηφηεηα ηεο κεηαθνξάο θαη δηαλνκήο είλαη παγθφζκηα, αλάγνληάο ηε εληφο ηνπ ζπλνιηθνχ παξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ φμπλζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζε δηεζλέο επίπεδν έρεη επηθέξεη κέζσ ηεο δηαρείξηζεο ησλ αιπζίδσλ κεηαθνξάο ηε κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο. Οη αιιαγέο απηέο ζηνπο ζηφρνπο θαη ηε δνκή ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαζψο θαη νη ζχγρξνλεο ηάζεηο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ έρνπλ πξνθαιέζεη κεηαβνιέο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ησλ ζαιάζζησλ ιηκέλσλ αθνχ πιένλ θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν απνηειεί ε ζπλνιηθή θαη νινθιεξσκέλε αιπζίδα κεηαθνξάο. Πιένλ έλα λέν πεξηβάιινλ εκπνξίνπ έρεη δηακνξθσζεί, φπνπ ν ξφινο ηεο ζαιάζζηαο κεηαθνξάο θαηέρεη θπξίαξρν ξφιν. 85

86 Δηθφλα 9: Οη ηξεηο θάζεηο ηεο παγθφζκηαο βηνκεραλίαο θαη παξάγσγεο θαη νη επηπηψζεηο ζηελ ξνή ησλ αγαζψλ. πεγή:[36] Ζ παγθφζκηα νηθνλνκία θαη ην ζχζηεκα παξάγσγεο είλαη ελνπνηεκέλα, αιιεινεμαξηεκέλα θαη ζπλδένληαη κέζσ ησλ εθνδηαζηηθψλ αιπζίδσλ. Ζ εθνδηαζηηθή αιπζίδα είλαη έλα ιεηηνπξγηθά νινθιεξσκέλν δίθηπν παξάγσγεο, εκπνξίνπ θαη ππεξεζηψλ πνπ θαιχπηεη φια ηα ζηάδηα παξάγσγεο, απφ ηελ πξψηε χιε, ζηα πξντφληα ελδηάκεζεο παξάγσγεο έσο ηα ηειηθά πξντφληα γηα θαηαλάισζε. Ζ αιπζίδα γίλεηαη αληηιεπηή κέζσ κηαο ζεηξάο απφ θφκβνπο πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε δηάθνξεο ελέξγεηεο ή πξάμεηο φπσο είλαη νη πσιήζεηο ησλ πξντφλησλ, ε κεηαθνξά ησλ πξψησλ πιψλ ζηα δηάθνξα ζηάδηα κέρξη ηε κνλάδα επεμεξγαζίαο ή κεηαθνξά ησλ εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ εληφο κηαο βηνκεραλίαο θ.α.. Κάζε δηαδνρηθφο θφκβνο ζην πιαίζην κηαο αιπζίδαο πεξηιακβάλεη ηελ αγνξά θαη νξγάλσζε δηαθφξσλ ζπληειεζηψλ παξάγσγεο κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε πξνζηηζεκέλεο άμηαο πάλσ ζην εκπφξεπκα. Οη εθνδηαζηηθέο αιπζίδεο απνηεινχλ κηα ζπλερφκελε δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ επηρεηξήζεηο ζην πιαίζην ελφο ζπζηήκαηνο παξάγσγεο κε ζθνπφ ηελ ζπγθέληξσζε πφξσλ, ηελ κεηαηξνπή απηψλ ζε ελδηάκεζα θαη ηειηθά πξντφληα θαη ηέινο ηελ δηαλνκή ηνπο ζηηο αγνξέο. Κάζε αιιεινπρία ζηελ αιπζίδα είλαη κνλαδηθή θαη εμαξηάηαη απφ ηνπο ηχπνπο ηνπ πξντφληνο, ηε θχζε ησλ ζπζηεκάησλ παξάγσγεο φπνπ εθηεινχληαη νη δξαζηεξηφηεηεο πξνζηηζέκελεο άμηαο, ηηο απαηηήζεηο ησλ αγνξψλ θαζψο θαη ην ζηάδην πνπ βξίζθεηαη ην πξντφλ αλαθνξηθά κε ηνλ θχθιν δσήο ηνπ. Οη θχξηνη ηχπνη εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο εκπνξεπκάησλ πεξηιακβάλνπλ: 86

87 Πξψηεο χιεο: Ζ πξνέιεπζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αγαζψλ ζπλδέεηαη κε ην πεξηβάιινλ θαη ηα γεσινγηθά απνζέκαηα. Ζ ξνή ησλ πξψησλ πιψλ αθφινπζε θπξίσο έλα ζπγθεθξηκέλν κνηίβν, φπνπ νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο εμάγνπλ πξνο ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο. Οη ηεξκαηηθνί ζηαζκνί ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο εμεηδηθεχνληαη ζηελ θφξησζε ησλ θνξηίσλ ελψ απηνί ησλ αλαπηπγκέλσλ ζηελ εθθφξησζε απηψλ απφ ηα πινία θαη ζπλήζσο δηαζέηνπλ κνλάδεο επεμεξγαζίαο δηπιά ζηελ πεξηνρή ηνπ ιηκαληνχ. Ζ βηνκεραλνπνίεζε ζε δηάθνξεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο έρεη ηξνπνπνηήζεη ην πξναλαθεξφκελν κνηίβν, δεκηνπξγψληαο λέεο ξνέο ελεξγεηαθψλ θαη πξψησλ πιψλ. Δλδηάκεζα - Ζκηθαηεξγαζκέλα πξντφληα: Σα ζπγθεθξηκέλα πξντφληα έρνπλ ήδε ππνζηεί νξηζκέλε επεμεξγαζία, ε νπνία ηνπο έρεη πξνζδψζεη κηα πξνζηηζέκελε άμηα. ε απηά πεξηιακβάλνληαη κέηαιια, πθάζκαηα, θαηαζθεπαζηηθά πιηθά θαη εμαξηήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ δεκηνπξγία άιισλ πξντφλησλ. Σν κνηίβν ησλ ζπλαιιαγψλ ζε απηά ηα αγαζά πνηθίιεη, αιιά θπξίσο επηθεληξψλεηαη ζε πεξηθεξεηαθήο γεσγξαθηθήο αθηίλαο κεηαθνξηθά ζπζηήκαηα. Σειηθά Καηεξγαζκέλα πξντφληα: Απηά πεξηιακβάλνπλ αγαζά ηα νπνία απνζηέιινληαη ζε κεγάιεο θαηαλαισηηθέο αγνξέο θαη απαηηνχλ κηα πςεινχ επηπέδνπ νξγάλσζε ησλ ξνψλ πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζεί ε δήηεζε. Ζ πιεηνςεθεί ησλ ξνψλ απηψλ αθνξά αλεπηπγκέλεο ρψξεο, αιιά πιένλ θαη έλα κεγάιν θνκκάηη αθφξα θαη ηηο αλαπηπζζφκελεο, εηδηθά απηέο νη νπνίεο βαζίδνληαη ζηελ εμαγσγηθή βηνκεραληθή παξάγσγε (παξαδείγκαηνο ράξηλ Κίλα). Σν εκπνξεπκαηνθηβψηην απνηειεί ηε βαζηθή κεηαθνξηθή κνλάδα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αγαζψλ, βάζεη ηνπ νπνίνπ ην ζχζηεκα παξάγσγεο θαη δηαθίλεζεο νξγαλψζεθε γχξσ απφ ηνπο ηεξκαηηθνχο ζηαζκνχο θαη ηα θέληξα δηαλνκήο. Δηθφλα 10: Μνηίβα εθνδηαζηηθψλ αιπζίδσλ αγαζψλ εκπνξεπκάησλ πεγή:[37] Γεδνκέλνπ φηη ην θάζκα ηεο παξάγσγεο επεθηάζεθε, ηα ζπζηήκαηα κεηαθνξψλ πξνζαξκφζηεθαλ ζηε λέα επηρεηξεζηαθή πξαγκαηηθφηεηα ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν δηαλνκήο εκπνξεπκάησλ. Ζ κεηαθνξά ησλ θνξηίσλ, πξνζθέξνληαο έλα επξχ θάζκα ππεξεζηψλ ζην πιαίζην νινθιήξσζεο ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο, νη νπνίεο ππεξεζίεο 87