Συναθροιστική Ζήτηση, Συναθροιστική Προσφορά και η Λειτουργία του Κλασικού Υποδείγματος - Βασικές Υποθέσεις Κεϋνσιανού Υποδείγματος: (1) Οι τιμές

Transcript

1 Συναθροιστική Ζήτηση, Συναθροιστική Προσφορά και η Λειτουργία του Κλασικού Υποδείγματος - Βασικές Υποθέσεις Κεϋνσιανού Υποδείγματος: (1) Οι τιμές παραμένουν σταθερές. (2) Η οικονομία έχει πλεονάζοντες πόρους (υπάρχει ακούσια ανεργία και ακούσια πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα) => Οι επιχειρήσεις προσφέρουν οποιαδήποτε ποσότητα αγαθών ζητηθεί (η προσφορά προσδιορίζεται από τη ζήτηση). - Αλλά: Οι τιμές δε μένουν για πάντα σταθερές και η οικονομία έχει περιορισμένους πόρους => Απαιτείται: (i) Ανάλυση των μεταβολών των τιμών και (ii) Ανάλυση της συνολικής προσφοράς (εξέταση συμπεριφοράς της επιχείρησης). - Βασική Υπόθεση Κλασικού Υποδείγματος: Πλήρης ευκαμψία τιμών και μισθών => Οι επιχειρήσεις παράγουν πάντα το προϊόν πλήρους απασχόλησης (δυνητικό προϊόν). 1

2 - Στο κλασικό υπόδειγμα, η χαλαρή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική αυξάνουν το επίπεδο των τιμών, ενώ το εισόδημα και η απασχόληση παραμένουν αμετάβλητα στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης. - Κεϋνσιανό υπόδειγμα: Καλύτερη περιγραφή βραχυχρόνιας περιόδου (οι τιμές είναι σταθερές, δηλαδή δεν έχουν προσαρμοστεί ακόμα στις διαταραχές της ζήτησης και της προσφοράς). - Κλασικό Υπόδειγμα: Καλύτερη περιγραφή μακροχρόνιας περιόδου (οι τιμές είναι εύκαμπτες, δηλαδή έχουν προσαρμοστεί πλήρως στις διαταραχές της ζήτησης και της προσφοράς). - Υπόδειγμα Συναθροιστικής Ζήτησης και Προσφοράς: Αλληλεπίδραση τριών αγορών (αγαθών, χρήματος και εργασίας). Συναθροιστική Ζήτηση: Αλληλεπίδραση αγοράς αγαθών και χρήματος. Συναθροιστική Προσφορά: Αλληλεπίδραση αγοράς αγαθών και εργασίας. 2

3 Η Καμπύλη Συναθροιστικής Ζήτησης και το Επίπεδο των Τιμών - Γενικό Επίπεδο Τιμών (P): Η μέση τιμή των αγαθών στην οικονομία (συνήθως προσεγγίζεται από τον CPI). -H πραγματική προσφορά χρήματος (Μ/P) δείχνει την ποσότητα αγαθών που μπορούν να αγοραστούν με την ονομαστική προσφορά χρήματος. - Η καμπύλη συναθροιστικής ζήτησης (MDS) δείχνει τη σχέση ανάμεσα στη συνολική ζητούμενη ποσότητα αγαθών και το επίπεδο των τιμών. - Η MDS παριστάνει τους διάφορους συνδυασμούς τιμών (P) και εισοδήματος (Υ) για τους οποίους η σχεδιασμένη δαπάνη ισούται με το παραγόμενο προϊόν και το επιτόκιο διαμορφώνεται στο επίπεδο που απαιτείται ώστε η αγορά χρήματος να βρίσκεται σε ισορροπία. - Η MDS ενσωματώνει δύο συνθήκες: Ισορροπία στην αγορά αγαθών 3 και ισορροπία στην αγορά χρήματος.

4 Εξαγωγή Καμπύλης Συναθροιστικής Ζήτησης (i) Διαγραμματική Εξαγωγή Καμπύλης Συναθροιστικής Ζήτησης r LM 0 (M/P 0 ) r 0 r 1 E 0 E 1 LM 1 (M/P 1 ) 0 P Y 0 Y 1 IS Y P 0 P1 E 0 E 1 0 Y 0 Y 1 MDS MDS Y 4

5 - Για P=P0 => Πραγματική προσφορά χρήματος: (M/P0) => η LM βρίσκεται στη θέση LM0 => Ισορροπία (Σημείο τομής IS, LM0): Υ=Υ0 (Σημείο Ε0). Το σημείο Ε0 (Υ0,P0) ανήκει στην καμπύλη MDS. - Για P=P1<P0 => Πραγματική προσφορά χρήματος: (M/P1)>(M/P0) => η LM0 μετατοπίζεται δεξιά στη θέση LM1 => Ισορροπία: Υ=Υ1 (Σημείο Ε1) Το σημείο Ε1 (Υ1,P1) ανήκει επίσης στην καμπύλη MDS. - Επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία για όλα τα δυνατά επίπεδα τιμών => Ενώνουμε όλα τα σημεία-συνδυασμούς ισορροπίας (Ε0, Ε1, ) για τα οποία οι αγορές αγαθών και χρήματος βρίσκονται ταυτόχρονα σε ισορροπία => Λαμβάνουμε την καμπύλη MDS στο κάτω διάγραμμα. 5

6 (ii) Αλγεβρική Εξαγωγή Καμπύλης Συναθροιστικής Ζήτησης 1. Εξάγουμε τη συνάρτηση IS: C = a+ βy d I = I dr, 0 _ G = G, T = T, B= B _ a+ β ( B T) + I + G 1 β Y d d (Ισορροπία στην αγορά αγαθών) 0 r = (IS) 2. Εξάγουμε τη συνάρτηση LM (για απροσδιόριστο επίπεδο τιμών P): k 1 M ( M / P) d = ky qr r = Y (LM) q q P M, P (Ισορροπία στην αγορά χρήματος) 3. Συνδυάζουμε τις (IS), (LM) και υπολογίζουμε τη ζητούμενη ποσότητα (Y) ως συνάρτηση του επιπέδου των τιμών (P): _ 1 dm Y = a+ β ( B T) + I0 + G+ (MDS) 1 β + ( kd / q) q P 6

7 P 0 _ a+ β ( B T) + I0 + G 1 β + kd / q MDS MDS Y - Η κλίση της καμπύλης MDS είναι αρνητική, διότι: P => (M/P) => r => I, C => AD => Y - Η πραγματική προσφορά χρήματος είναι η μεταβλητή που συνδέει τη συνολική ζήτηση αγαθών με το επίπεδο των τιμών. 7

8 Μετατοπίσεις της Καμπύλης Συναθροιστικής Ζήτησης - Η μεταβολή του επιπέδου των τιμών προκαλεί μετακίνηση κατά μήκος της ίδιας καμπύλης MDS. - Κάθε παράγοντας (εξωγενής διαταραχή) που μετατοπίζει προς τα δεξιά την καμπύλη IS μετατοπίζει επίσης προς τα δεξιά (πάνω) την καμπύλη MDS. (π.χ.: Αύξηση των δημόσιων δαπανών, μείωση της φορολογίας, αύξηση των (αυτόνομων) μεταβιβαστικών πληρωμών, αύξηση του αναμενόμενου μελλοντικού εισοδήματος ή του πλούτου των νοικοκυριών, αύξηση των αναμενόμενων μελλοντικών κερδών από επενδύσεις κ.λπ. => Αύξηση της ζήτησης αγαθών για κάθε επίπεδο τιμών => Μετατόπιση MDS προς τα δεξιά σε MDS.) - Η αύξηση της ονομαστικής προσφοράς χρήματος (ηοποία μετατοπίζει την καμπύλη LM προς τα δεξιά) μετατοπίζει επίσης προς τα δεξιά την MDS (διότι: αυξάνει τη ζήτηση αγαθών για κάθε 8 επίπεδο τιμών).

9 - Ερώτηση: Ποιος από τους συνδυασμούς τιμών-εισοδήματος επί της MDS θα ισχύει σε ισορροπία; - Απάντηση: Το επίπεδο ισορροπίας τιμών και εισοδήματος προσδιορίζεται από το σημείο τομής μεταξύ των καμπυλών συναθροιστικής ζήτησης και συναθροιστικής προσφοράς (δηλαδή η συνολική ζήτηση πρέπει να είναι ίση με τη συνολική προσφορά σε ισορροπία). => Άρα, πρέπει να εξετάσουμε την πλευρά της συνολικής προσφοράς (τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων, δηλαδή την ποσότητα προϊόντος που επιθυμούν να προσφέρουν οι επιχειρήσεις σε κάθε επίπεδο τιμών ώστε να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους). 9

10 Συναθροιστική Προσφορά - Η καμπύλη συναθροιστικής προσφοράς δείχνει το προϊόν που επιθυμούν να προσφέρουν οι επιχειρήσεις σε κάθε επίπεδο τιμών. (1) Η Καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς και η Ισορροπία στο Κεϋνσιανό Υπόδειγμα - Στο κεϋνσιανό υπόδειγμα (δηλ. στη βραχυχρόνια περίοδο), οι τιμές παραμένουν σταθερές ( P = P ) και η οικονομία έχει πλεονάζοντες πόρους. => Οι επιχειρήσεις παράγουν και προσφέρουν οποιαδήποτε ποσότητα αγαθών ζητηθεί στο σταθερό επίπεδο τιμών. => Η κεϋνσιανή (βραχυχρόνια) καμπύλη συναθροιστικής προσφοράς είναι μια οριζόντια γραμμή στο ύψος του σταθερού επιπέδου τιμών: P = P (SRAS) 10

11 (i) Διαγραμματική Απεικόνιση Ισορροπίας στο Κεϋνσιανό Υπόδειγμα - Η ισορροπία στο κεϋνσιανό υπόδειγμα (βραχυχρόνια ισορροπία) προσδιορίζεται από το σημείο τομής μεταξύ της καμπύλης συναθροιστικής ζήτησης MDS και της κεϋνσιανής (βραχυχρόνιας) καμπύλης συναθροιστικής προσφοράς SRAS. P P E SRAS P Ισορροπία: Σημείο Ε (Υ*, ) r Y* MDS Y P = P LM ( ) r* E IS Y 11

12 - Παρατηρήστε ότι η ίδια ισορροπία μπορεί να υπολογιστεί χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα IS-LM. => To υπόδειγμα Συναθροιστικής Ζήτησης Συναθροιστικής Προσφοράς είναι ισοδύναμο με το υπόδειγμα IS-LM. - Το υπόδειγμα IS-LM είναι πιο χρήσιμο όταν εξετάζονται οι επιπτώσεις διάφορων διαταραχών στο επιτόκιο και στις μεταβλητές (π.χ. Ι, C, S) που εξαρτώνται από το επιτόκιο. - Το υπόδειγμα συναθροιστικής ζήτησης-προσφοράς είναι πιο χρήσιμο όταν εξετάζονται ζητήματα που συνδέονται με το επίπεδο των τιμών και τον πληθωρισμό (π.χ. σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας). 12

13 (ii) Αλγεβρικός Υπολογισμός Ισορροπίας στο Κεϋνσιανό Υπόδειγμα 1 ος Τρόπος: Χρησιμοποιούμε το υπόδειγμα IS-LM. 1. Εξάγουμε τις συναρτήσεις IS και LM (με δεδομένο το επίπεδο τιμών P ). 2. Συνδυάζουμε τις συναρτήσεις ΙS, LM και υπολογίζουμε το εισόδημα ισορροπίας Υ*. 3. Αντικαθιστούμε το Y* είτε στην IS είτε στην LM και υπολογίζουμε το επιτόκιο ισορροπίας r*. Στη συνέχεια, υπολογίζουμε τις υπόλοιπες μεταβλητές του υποδείγματος (C, S, I ). => Ισορροπία: Σημείο Ε (Υ*, P, r*). 13

14 2 ος Τρόπος: Χρησιμοποιούμε το υπόδειγμα Συναθροιστικής Ζήτησης Προσφοράς. 1. Εξάγουμε τη συνάρτηση Συναθροιστικής Ζήτησης MDS (με απροσδιόριστο επίπεδο τιμών P βλέπε σελ. 6). _ 1 dm Y = a+ β ( B T) + I0 + G+ (MDS) 1 β + ( kd / q) q P 2. Γράφουμε την κεϋνσιανή (βραχυχρόνια) συνάρτηση συναθροιστικής προσφοράς SRAS: P= P (SRAS) 3. Συνδυάζουμε τις MDS, SRAS και υπολογίζουμε το εισόδημα ισορροπίας Υ*: _ 1 dm Y* = a+ β ( B T) + I0 + G+ 1 β + ( kd / q) q P 4. Αντικαθιστούμε τα Y*, P είτε στην IS είτε στην LM και υπολογίζουμε το επιτόκιο ισορροπίας r*. Στη συνέχεια, υπολογίζουμε τις υπόλοιπες μεταβλητές του υποδείγματος (C, S, I ). 14

15 (2) Η Καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς και η Ισορροπία στο Κλασικό Υπόδειγμα - Βασικές Υποθέσεις Κλασικού Υποδείγματος: (i) Πλήρης Ευκαμψία Τιμών και Μισθών (ii) Η οικονομία δεν έχει απεριόριστους πόρους Η συνολική προσφορά δεν προσαρμόζεται παθητικά στη ζήτηση, δηλαδή οι επιχειρήσεις δεν παράγουν παθητικά οποιαδήποτε ποσότητα αγαθών ζητηθεί. Εξέταση συμπεριφοράς των επιχειρήσεων: Κάθε επιχείρηση παράγει και προσφέρει εκείνη την ποσότητα προϊόντος που μεγιστοποιεί τα κέρδη της. - Η παραγόμενη ποσότητα προϊόντος εξαρτάται από την ποσότητα εισροών (εργασίας, κεφαλαίου) που χρησιμοποιεί η επιχείρηση. Η ανάλυση της συνολικής προσφοράς προϋποθέτει την εξέταση (i) της συνάρτησης παραγωγής και (ii) της αγοράς εργασίας. 15

16 Η Συνάρτηση Παραγωγής - Η συνάρτηση παραγωγής δείχνει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην παραγόμενη ποσότητα προϊόντος (Υ) και τη χρησιμοποιούμενη ποσότητα παραγωγικών συντελεστών: Υ = F(K,L), όπου Κ: η ποσότητα κεφαλαίου (μηχανήματα, κτίρια, έκταση γης) που χρησιμοποιείται στην παραγωγή. L: η χρησιμοποιούμενη ποσότητα εργασίας. - Υποθέτουμε ένα σταθερό απόθεμα κεφαλαίου ( ), οπότε η συνάρτηση παραγωγής γράφεται: Y = F( K, L) = f( L) -To οριακό προϊόν της εργασίας (MPL) είναι η πρόσθετη ποσότητα προϊόντος που παράγεται όταν η χρησιμοποιούμενη ποσότητα εργασίας αυξάνεται κατά μία μονάδα: ΔY dy MPL = = = f ( L) 16 ΔL dl K = K

17 Βασικές Υποθέσεις (1) Το οριακό προϊόν της εργασίας είναι θετικό: dy = MPL = f ( L) > 0 dl (2) Το οριακό προϊόν της εργασίας είναι φθίνον: 2 dy dmpl ( ) = = f ( L) < 0 2 dl dl - Όσο αυξάνεται ο αριθμός των απασχολούμενων εργατών, η παραγόμενη ποσότητα προϊόντος αυξάνεται αλλά με φθίνοντα ρυθμό. - Η κλίση της συνάρτησης παραγωγής είναι θετική αλλά φθίνουσα. Y Y = f (L) L1 > L0 => MPL1 < MPL0 0 L 0 L 1 L 17

18 Η Αγορά Εργασίας (Καθορισμός του Επιπέδου Απασχόλησης και του Πραγματικού Μισθού) - Ο πραγματικός μισθός (w/p) είναι ο λόγος του ονομαστικού μισθού (w) προς το επίπεδο των τιμών. (I) H Ζήτηση Εργασίας - Η επιχείρηση ζητάει εκείνη την ποσότητα εργασίας που μεγιστοποιεί τα κέρδη της. Το κόστος από την απασχόληση ενός επιπλέον εργάτη (οριακό κόστος) είναι ο ονομαστικός μισθός: w. To όφελος από την απασχόληση ενός επιπλέον εργάτη (οριακό όφελος) είναι η αξία του πρόσθετου παραγόμενου προϊόντος: P MPL (Marginal Revenue Product of Labor ή MRPL). 18

19 MPL (w/p) w/p A (w/p) w/p L 1 L 0 L 2 MPL L - ΑνηαπασχόλησηείναιL1 < L0, τότε: w/p < MPL, δηλ. w < P MPL To οριακό όφελος από την απασχόληση ενός επιπλέον εργάτη είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος. Η επιχείρηση αυξάνει την απασχόληση (γιανααυξήσειτακέρδη της). 19

20 - ΑνηαπασχόλησηείναιL2>L0, τότε: w/p > MPL, δηλ. w > P MPL To οριακό όφελος από την απασχόληση ενός επιπλέον εργάτη είναι μικρότερο από το οριακό κόστος. Η επιχείρηση μειώνει την απασχόληση (για να αποφύγει τη ζημιά από την πρόσληψη ενός επιπλέον εργάτη). - Άρα: Η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της επιλέγοντας εκείνο το επίπεδο απασχόλησης (L0) όπου το οριακό προϊόν της εργασίας είναι ίσο με τον πραγματικό μισθό: MPL = w / P (Συνθήκη Μεγιστοποίησης των Κερδών) - Αν ο πραγματικός μισθός αυξηθεί από (w/p) σε (w/p), τότε η ποσότητα εργασίας που μεγιστοποιεί τα κέρδη της επιχείρησης μειώνεται σε L0. => Ηαύξηση(μείωση) τουπραγματικούμισθούμειώνει(αυξάνει) τη ζητούμενη ποσότητα εργασίας εκ μέρους της επιχείρησης. 20

21 - Η συνάρτηση ζήτησης εργασίας δείχνει την ποσότητα εργασίας που ζητάνε οι επιχειρήσεις σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού: dld LD = LD( w/ p), με < 0 dw ( / p) w/p 0 LD(w/p) L -H καμπύλη ζήτησης εργασίας έχει αρνητική κλίση. 21

22 Μετατοπίσεις της Καμπύλης Ζήτησης Εργασίας - Η μεταβολή του πραγματικού μισθού προκαλεί μετακίνηση κατά μήκοςτηςίδιαςκαμπύληςζήτησηςεργασίας. - Η βελτίωση της τεχνολογίας παραγωγής (θετική διαταραχή της προσφοράς beneficial supply shock) μετατοπίζει την καμπύλη ζήτησης εργασίας LD προς τα δεξιά. Εξήγηση: Βελτίωση Τεχνολογίας => Αύξηση MPL σε κάθε επίπεδο απασχόλησης => Μετατόπιση καμπύλης MPL προς τα δεξιά (στο διάγραμμα της σελ. 19) => Αύξηση ζητούμενης ποσότητας εργασίας σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού => Μετατόπιση καμπύλης LD προς τα δεξιά. - Η αύξηση του αποθέματος κεφαλαίου ( K ) μετατοπίζει την καμπύλη ζήτησης εργασίας LD προς τα δεξιά. Εξήγηση: K => Αύξηση MPL σε κάθε επίπεδο απασχόλησης. 22

23 (II) H Προσφορά Εργασίας -Τα άτομα προσφέρουν εκείνη την ποσότητα εργασίας που μεγιστοποιεί τη χρησιμότητά τους. Το κόστος από την προσφορά μιας επιπλέον μονάδας εργασίας (οριακό κόστος) είναι η απώλεια ελεύθερου χρόνου (ανάπαυσης). To όφελος από την προσφορά μιας επιπλέον μονάδας εργασίας (οριακό όφελος) είναι ο πραγματικός μισθός που εισπράττει. - Όσο αυξάνεται ο πραγματικός μισθός, τόσο μεγαλύτερο είναι το οριακό όφελος από την προσφορά επιπλέον εργασίας (μεγαλύτερο κόστος ευκαιρίας του ελεύθερου χρόνου) => τα άτομα τείνουν να υποκαταστήσουν ελεύθερο χρόνο με εργασία (αποτέλεσμα υποκατάστασης) => η προσφορά εργασίας αυξάνεται. Ηαύξηση(μείωση) τουπραγματικούμισθούμειώνει(αυξάνει) την προσφορά εργασίας εκ μέρους των ατόμων. 23

24 - Η συνάρτηση προσφοράς εργασίας δείχνει την ποσότητα εργασίας που είναι διατεθειμένα να προσφέρουν τα άτομα (ή: τον αριθμό των ατόμων που είναι διατεθειμένα να αποδεχτούν μια θέση εργασίας) σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού: dls LS = LS( w/ p), με > 0 dw ( / p) LS(w/p) LF 0 L 24

25 Αποτέλεσμα Υποκατάστασης και Αποτέλεσμα Εισοδήματος (i) Αποτέλεσμα υποκατάστασης: Η αύξηση του πραγματικού μισθού αυξάνει το όφελος των ατόμων (σε όρους πρόσθετου εισοδήματος) από την προσφορά επιπλέον εργασίας => Τα άτομα τείνουν να προσφέρουν περισσότερη εργασία (υποκαθιστούν ελεύθερο χρόνο με εργασία). (ii) Αποτέλεσμα Εισοδήματος: Η αύξηση του πραγματικού μισθού αυξάνει την αγοραστική δύναμη των ατόμων. => Τα άτομα μπορούν να αγοράσουν την ίδια ποσότητα αγαθών με λιγότερες ώρες εργασίας. => Τα άτομα τείνουν να προσφέρουν λιγότερη εργασία (αυξάνουν τον ελεύθερο χρόνο ανάπαυσης). - Τα δύο αποτελέσματα λειτουργούν προς αντίθετες κατευθύνσεις. - Εδώ, υποθέτουμε ότι υπερισχύει το αποτέλεσμα υποκατάστασης => Η καμπύλη προσφοράς εργασίας LS έχει θετική κλίση. 25

26 -Hκαμπύλη εργατικού δυναμικού LF δείχνει τον αριθμό των ατόμων που είναι ενταγμένα στο εργατικό δυναμικό σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού. - Το εργατικό δυναμικό περιλαμβάνει τους απασχολούμενους και τους εγγεγραμμένους ανέργους. - ΗκαμπύληLF έχει θετική κλίση (όσο αυξάνεται ο πραγματικός μισθός, τόσο περισσότερα άτομα εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό για αναζήτηση εργασίας). - Η οριζόντια απόσταση μεταξύ της καμπύλης προσφοράς εργασίας LS και της καμπύλης εργατικού δυναμικού LF δείχνει τον αριθμό των ατόμων που αρνούνται να αποδεχτούν μια προσφερόμενη θέση εργασίας σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού. - Όσο αυξάνεται ο πραγματικός μισθός, ηκαμπύληls πλησιάζει περισσότερο την LF (λιγότεροι εργάτες αρνούνται να αποδεχτούν μια προσφερόμενη θέση εργασίας). 26

27 Μετατοπίσεις της Καμπύλης Προσφοράς Εργασίας - Η αύξηση του πληθυσμού (π.χ. λόγω αυξημένης μετανάστευσης) μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς εργασίας LS (και την καμπύλη LF) προς τα δεξιά. - Η μείωση του επιδόματος ανεργίας (ή ημείωσητουφορολογικού συντελεστή) μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς εργασίας LS προς τα δεξιά (η προσφορά εργασίας αυξάνεται σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού). - Μια αλλαγή στο κοινωνικό ή νομικό περιβάλλον που αυξάνει το ποσοστό συμμετοχής του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό μετατοπίζει τις καμπύλες LS και LF προς τα δεξιά. Παράδειγμα: Αλλαγή της κοινωνικής στάσης σχετικά με το ρόλο των γυναικών => Αυξημένη συμμετοχή γυναικών στο εργατικό δυναμικό => Μετατόπιση LS, LF δεξιά. Παράδειγμα: Νέος νόμος που αυξάνει τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης => Αυξημένη συμμετοχή ηλικιωμένων στο εργατικό 27 δυναμικό => μετατόπιση LS, LF δεξιά.

28 - Η αύξηση του πλούτου των νοικοκυριών μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς εργασίας προς τα αριστερά (η προσφορά εργασίας μειώνεται σε κάθε επίπεδο πραγματικού μισθού: καθαρό αποτέλεσμα εισοδήματος). Η Αυταπάτη του Χρήματος -Οι συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς εργασίας εξαρτώνται από τον πραγματικό μισθό (w/p) και όχι από τον ονομαστικό μισθό (w). - Αν διπλασιαστούν οι ονομαστικοί μισθοί και διπλασιαστεί ταυτόχρονα το επίπεδο των τιμών, τότε οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν σταθεροί => Ηζήτησηκαιηπροσφοράεργασίαςδε μεταβάλλονται. - Όταν οι αποφάσεις των ατόμων (επιχειρήσεων, νοικοκυριών) εξαρτώνται από τις πραγματικές μεταβλητές και όχι από τις ονομαστικές μεταβλητές, τότε τα άτομα είναι απαλλαγμένα από την αυταπάτη του χρήματος. 28

29 w/p (ΙΙΙ) Ισορροπία στην Αγορά Εργασίας LS A B Γ (w/p)1 (w/p)* Ε F LF LD 0 L2 L* L3 L1 L4 L -H αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία όταν η ζήτηση εργασίας είναι ίση με την προσφορά εργασίας. Ισορροπία: Σημείο Ε ((w/p)*, L*) - Το επίπεδο απασχόλησης L* που αντιστοιχεί στο σημείο ισορροπίας ονομάζεται επίπεδο πλήρους απασχόλησης. 29

30 Προσαρμογή στην Ισορροπία - Έστω ότι το επίπεδο των τιμών διπλασιάζεται (P σε2p) => Με δεδομένο τον ονομαστικό μισθό, ο πραγματικός μισθός μειώνεται σε (w/2p) < (w/p)* => Υπερβάλλουσα Ζήτηση Εργασίας => Οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν τον περιορισμένο αριθμό εργατών, οπότε ο ονομαστικός μισθός αρχίζει να αυξάνεται => Όταν ο ονομαστικός μισθός διπλασιαστεί, η υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας εξαλείφεται => η ισορροπία πλήρους απασχόλησης (L*) αποκαθίσταται αμέσως και ο πραγματικός μισθός παραμένει αμετάβλητος: (2w/2p)=(w/p)*. Συμπέρασμα: Στο κλασικό υπόδειγμα, οι μεταβολές των τιμών δεν επηρεάζουν καθόλου τον πραγματικό μισθό και το επίπεδο απασχόλησης. 30

31 Ανεργία - Ένα άτομο είναι ακούσια άνεργο όταν επιθυμεί να εργαστεί με τον πραγματικό μισθό που επικρατεί στην αγορά αλλά δε βρίσκει θέση απασχόλησης. Το επίπεδο της ακούσιας ανεργίας σε κάθε ύψος πραγματικού μισθού ισούται με την οριζόντια απόσταση μεταξύ των καμπυλών LS και LD (= LS LD). - Ένα άτομο είναι εκούσια άνεργο όταν αρνείται να αποδεχτεί μια προσφερόμενη θέση απασχόλησης με τον πραγματικό μισθό που επικρατεί στην αγορά. Το επίπεδο της εκούσιας ανεργίας σε κάθε ύψος πραγματικού μισθού ισούται με την οριζόντια απόσταση μεταξύ των καμπυλών LF και LS (= LF LS). - Το συνολικό επίπεδο ανεργίας σε κάθε ύψος πραγματικού μισθού είναι το άθροισμα της ακούσιας και της ακούσιας ανεργίας, δηλαδή ισούται με την οριζόντια απόσταση μεταξύ των καμπυλών LF και LD (= LF LD).

32 - Όταν η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία (πλήρους απασχόλησης), το επίπεδο της ακούσιας ανεργίας είναι μηδέν (διότι LS = LD), οπότε το συνολικό επίπεδο ανεργίας ισούται με το επίπεδο τηςεκούσιαςανεργίας. - Το φυσικό επίπεδο ανεργίας είναι το επίπεδο της (εκούσιας) ανεργίας που υπάρχει στην οικονομία όταν η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία. Το φυσικό επίπεδο ανεργίας ισούται με την οριζόντια απόσταση EF μεταξύ των καμπυλών LS και LF στο ύψος του πραγματικού μισθού ισορροπίας (= LF LS =L1 L*). Παράδειγμα: - Για (w/p)=(w/p)1: Επίπεδο Ακούσιας Ανεργίας: ΑΒ = LS -LD = L3 -L2 Επίπεδο Εκούσιας Ανεργίας: ΒΓ =LF -LS = L4 -L3 Συνολικό Επίπεδο Ανεργίας: ΑΓ = LF - LD = L4 -L2 32

33 Επίπεδο Ακούσιας Ανεργίας Ποσοστό Ακούσιας Ανεργίας = = Εργατικό Δυναμικό Επίπεδο Εκούσιας Ανεργίας Ποσοστό Εκούσιας Ανεργίας = = Εργατικό Δυναμικό L L L L L L Επίπεδο Συνολικής Ανεργίας Ποσοστό Συνολικής Ανεργίας = = Εργατικό Δυναμικό L L L Για (w/p)=(w/p)* (δηλαδή όταν η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ισορροπία): Επίπεδο Ακούσιας Ανεργίας = 0 Επίπεδο Eκούσιας Ανεργίας = Φυσικό Επίπεδο Ανεργίας = EF = L1 L* 1 Φυσικό Ποσοστό Ανεργίας = L L* L 1 33

34 Η Καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς στο Κλασικό Υπόδειγμα - Στο κλασικό υπόδειγμα, η πλήρης ευκαμψία τιμών και μισθών διασφαλίζει ότι η οικονομία βρίσκεται πάντα στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης. => Το επίπεδο πλήρους απασχόλησης L* προσδιορίζει την ποσότητα προϊόντος που παράγουν και προσφέρουν οι επιχειρήσεις: Y* = f( L*) = Y f : Δυνητικό προϊόν ή προϊόν πλήρους απασχόλησης - Αφού το επίπεδο πλήρους απασχόλησης L* δεν επηρεάζεται από τις μεταβολές των τιμών, η παραγόμενη ποσότητα προϊόντος είναι επίσης ανεξάρτητη από τις μεταβολές των τιμών. => Οι επιχειρήσεις παράγουν και προσφέρουν πάντα το δυνητικό προϊόν Yf, ανεξάρτητα από το επίπεδο των τιμών. => Ηκλασική(μακροχρόνια) καμπύλη συναθροιστικής προσφοράς είναι μια κατακόρυφη ευθεία στο επίπεδο του δυνητικού προϊόντος Υf: 34 Y = Y f (LRAS)

35 w/p (w/p)* (α) 0 Y Yf (β) Yf Γενική Ισορροπία στο Κλασικό Υπόδειγμα (i) Διαγραμματική Απεικόνιση Ισορροπίας στο Κλασικό Υπόδειγμα A L* B L** LS LF LD LD L Y=f(L) P 0 Yf LRAS P1 Γ Δ P Y Yf Yf Yf LRAS P* E Ε 45 o (δ) MDS Y (γ) 0 L* L** L 0 Yf Yf Y

36 (α) Ισορροπία στην αγορά εργασίας => Προσδιορισμός (w/p)*, L* (β) Συνάρτηση Παραγωγής => Προσδιορισμός Υf (γ) Βοηθητικό Διάγραμμα (δ) Συνδυασμός MDS, LRAS => Προσδιορισμός P* -H πλήρης ισορροπία στο κλασικό υπόδειγμα προσδιορίζεται από το σημείο τομής των καμπυλών MDS και LRAS. Ισορροπία: Σημείο Ε (Yf, P*) - Το επίπεδο ισορροπίας των τιμών P* εξισορροπεί ταυτόχρονα τις αγορές εργασίας, αγαθών και χρήματος (γενική ισορροπία). Προσαρμογή στην Ισορροπία - Έστω ότι το επίπεδο των τιμών αυξάνεται από P* σε P1. Τότε: P => (M/P) => r => I, C => AD => Υπερβάλλουσα προσφορά αγαθών (= ΓΔ) => Οι επιχειρήσεις μειώνουν τις τιμές για να μπορέσουν να πουλήσουν την παραγόμενη ποσότητα Yf => Οι τιμές μειώνονται ξανά σε P*, οπότε η υπερβάλλουσα προσφορά αγαθών 36 εξαλείφεται και η ισορροπία αποκαθίσταται ξανά στο σημείο Ε.

37 (ii) Αλγεβρικός Υπολογισμός Ισορροπίας στο Κλασικό Υπόδειγμα 1 2 y = f( L) = A( L L ), 0 L< 1 (Συνάρτηση Παραγωγής) 2 όπου A > 0: Μέτρο της Παραγωγικότητας (Total Factor Productivity) w LS = γ, γ > 0 (Συνάρτηση Προσφοράς Εργασίας) P C = a+βy d I = I dr 0 _ G = G _ T = T _ B = B ( M / P) = ky qr M, P d 37

38 1. Εξάγουμε τη συνάρτηση Συναθροιστικής Ζήτησης MDS: (βλ. τη σχετική μεθοδολογία στη σελ. 6) _ 1 dm Y = a+ β ( B T) + I0 + G+ (MDS) (1) 1 β + ( kd / q) q P 2. Εξάγουμε την κλασική (μακροχρόνια) καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς LRAS, ακολουθώντας τα εξής βήματα: (2α) Υπολογίζουμε την ισορροπία στην αγορά εργασίας, ως εξής: (i) Συνάρτηση Ζήτησης Εργασίας LD - Για να εξάγουμε την LD, χρησιμοποιούμε τη συνθήκη μεγιστοποίησης των κερδών (MPL = w/p) και λύνουμε ως προς L: 1 w MPL = w / p A(1 L) = w / p LD = 1 (2) A P (ii) Συνάρτηση Προσφοράς Εργασίας LS: L S = γ w P (3)

39 (iii) Γράφουμε τη συνθήκη ισορροπίας στην αγορά εργασίας και υπολογίζουμε τον πραγματικό μισθό σε ισορροπία: (2),(3) w A LD = LS ( )* = (Πραγματικός μισθός ισορροπίας) (4) p Aγ Στη συνέχεια, αντικαθιστούμε την (4) στην (2) ή στην (3) και βρίσκουμε το επίπεδο απασχόλησης σε ισορροπία (δηλαδή το επίπεδο πλήρους απασχόλησης): (3) Aγ (3) L* = (Επίπεδο Πλήρους Απασχόλησης) (5) Aγ + 1 (2β) Αντικαθιστούμε το L* στη συνάρτηση παραγωγής και υπολογίζουμε το δυνητικό προϊόν Υf : (5) A γ( Aγ + 2) Yf = A L* ( L*) = (Δυνητικό Προϊόν) (6) 2 2 2( Aγ + 1) Η κλασική (μακροχρόνια) καμπύλη συναθροιστικής προσφοράς είναι: Y = Y = f 2 A γ( Aγ + 2) 2 2( Aγ + 1) (LRAS) (7) 39

40 3. Συνδυάζουμε τις συναρτήσεις MDS (σχέση 1), LRAS (σχέση 7) και υπολογίζουμε το επίπεδο ισορροπίας των τιμών P*: _ 1 dm Y = a+ β ( B T) + I0 + G+ (MDS) (1) 1 β + ( kd / q) q P Y = Y = f 2 A γ( Aγ + 2) (LRAS) (7) 2 2( Aγ + 1) 1 dm Yf = a+ β ( B T) + I0 + G+ 1 β + ( kd / q) q P _ λύνουμε ως προς P Md / q P* = (8) _ kd Yf (1 β + ) [ a+ β( B T) + I0 + G] q (Επίπεδο Ισορροπίας των τιμών) 40

41 4. Υπολογίζουμε τις υπόλοιπες μεταβλητές του υποδείγματος: (i) Αφού γνωρίζουμε το επίπεδο ισορροπίας των τιμών P* (σχέση 8) και τον πραγματικό μισθό ισορροπίας (w/p)* (σχέση 4), μπορούμε να υπολογίσουμε τον ονομαστικό μισθό: w w* = ( )* P* (9) P (ii) Αντικαθιστούμε τα Yf, P* είτε στην IS είτε στην LM και υπολογίζουμε το επιτόκιο ισορροπίας r*. Τέλος, υπολογίζουμε τις τιμές των υπόλοιπων μεταβλητών (C, S, I, ) σε ισορροπία. 41

42 Παράγοντες που προσδιορίζουν το Επίπεδο Ισορροπίας των Τιμών (1) Η Θέση της Καμπύλης Συναθροιστικής Προσφοράς LRAS - ΗθέσητηςLRAS εξαρτάται από τη θέση των καμπυλών LD και LS: (1α) Μετατοπίσεις της LD (βλ. διάγραμμα σελ. 35) - Αν η LD μετατοπιστεί προς τα δεξιά σε LD (λόγω αύξησης της παραγωγικότητας) => Το επίπεδο πλήρους απασχόλησης αυξάνεται από L* σε L** => Το δυνητικό προϊόν αυξάνεται από Υf σε Υf => η LRAS μετατοπίζεται δεξιά σε LRAS => Νέα Ισορροπία: Σημείο Ε (Υf,P1), δηλαδή το προϊόν ισορροπίας (δυνητικό προϊόν) αυξάνεται και το επίπεδο ισορροπίας των τιμών μειώνεται. 42

43 (1β) Μετατοπίσεις της LS - Αν η LS μετατοπιστεί προς τα δεξιά (π.χ. λόγω μείωσης του φορολογικού συντελεστή) => Το επίπεδο πλήρους απασχόλησης αυξάνεται => Το δυνητικό προϊόν αυξάνεται => η LRAS μετατοπίζεται προς τα δεξιά => Στη νέα ισορροπία, το προϊόν ισορροπίας (δυνητικό προϊόν) αυξάνεται και το επίπεδο ισορροπίας των τιμών μειώνεται. (2) H ΘέσητηςΚαμπύληςΣυναθροιστικήςΖήτησηςMDS -H θέση της MDS εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (G, M, T, B, t, f, Io, α, β, k, q, d). - Εδώ, εξετάζουμε τις επιπτώσεις από μια αύξηση: (i) της ονομαστικής προσφοράς χρήματος (χαλαρή νομισματική πολιτική) (ii) των δημόσιων δαπανών (χαλαρή δημοσιονομική πολιτική) 43

44 Επιπτώσεις Νομισματικής και Δημοσιονομικής Πολιτικής στο Κλασικό Υπόδειγμα (1) Νομισματική Πολιτική: Η Ουδετερότητα του Χρήματος P LRAS P1 Ε1 Po Εο MDS 0 Υf Υ1 MDS Υ - Αρχική Ισορροπία: Σημείο Εο (Υf, Po) 44

45 - Έστω ότι η κυβέρνηση αυξάνει την ονομαστική προσφορά χρήματος από Mo σε Μ1. Η MDS μετατοπίζεται δεξιά σε MDS Νέα Ισορροπία: Σημείο Ε1 (Υf, P1). - Στο κλασικό υπόδειγμα, η αύξηση της ονομαστικής προσφοράς χρήματος (χαλαρή νομισματική πολιτική) αυξάνει το επίπεδο των τιμών αλλά δεν επηρεάζει καθόλου το εισόδημα. - Εξήγηση: Μ => (Μ/P) => r => I, C => AD (MDS δεξιά σε MDS ) => Υπερβάλλουσα Ζήτηση Αγαθών (= Υf Y1)=>Οι τιμές αυξάνονται μέχρι το επίπεδο P1, όπου η υπερβάλλουσα ζήτηση εξαλείφεται και η ισορροπία αποκαθίσταται στο σημείο Ε1). - Πρόταση: Η ποσοστιαία αύξηση του επιπέδου των τιμών είναι ίση με την ποσοστιαία αύξηση της ονομαστικής προσφοράς χρήματος, δηλαδή: ( M1/ P1) = ( M0/ P0). 45

46 Απόδειξη: - Γνωρίζουμε ότι η ζητούμενη ποσότητα αγαθών εξαρτάται από την πραγματική προσφορά χρήματος. - Η συνολική ζητούμενη ποσότητα στο τελικό σημείο ισορροπίας Ε είναι ίση με τη συνολική ζητούμενη ποσότητα στο αρχικό σημείο ισορροπίας Ε. => Αυτό μπορεί να συμβαίνει μόνο αν η πραγματική προσφορά χρήματος στο τελικό σημείο ισορροπίας (Μ1/P1) είναι ίση με την πραγματική προσφορά χρήματος στο αρχικό σημείο ισορροπίας (Μο/Pο), δηλαδή: ( M / P) = ( M / P) Αφού η πραγματική προσφορά χρήματος δε μεταβάλλεται, τα πραγματικά επιτόκια (r) παραμένουν επίσης αμετάβλητα. - Στην αγορά εργασίας, η αύξηση του επιπέδου των τιμών οδηγεί σε μια αναλογική αύξηση των ονομαστικών μισθών, οπότε ο πραγματικός μισθός παραμένει αμετάβλητος. 46

47 - Συμπέρασμα: Στο κλασικό υπόδειγμα (δηλαδή στη μακροχρόνια περίοδο), η αύξηση της ονομαστικής προσφοράς χρήματος οδηγεί σε μια ισοποσοστιαία αύξηση του επιπέδου των τιμών και των ονομαστικών μισθών, ενώ ηπραγματικήπροσφοράχρήματος, τα πραγματικά επιτόκια, οι πραγματικοί μισθοί, η απασχόληση και το πραγματικό εισόδημα δε μεταβάλλονται. - Κεντρική θέση Μονεταριστών: Οι μεταβολές της ονομαστικής προσφοράς χρήματος μεταβάλλουν αναλογικά τις ονομαστικές μεταβλητές αλλά δεν επηρεάζουν τις πραγματικές μεταβλητές της οικονομίας (Ουδετερότητα Χρήματος στη Μακροχρόνια περίοδο: Monetary Neutrality in the long-run). 47

48 (2) Δημοσιονομική Πολιτική στο Κλασικό Υπόδειγμα: Πλήρης Εκτοπισμός του Ιδιωτικού Τομέα P LRAS P1 Ε1 Po Εο MDS 0 Υf Υ1 MDS Υ - Αρχική Ισορροπία: Σημείο Εο (Υf, Po) 48

49 - Έστω ότι η κυβέρνηση αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες. Η MDS μετατοπίζεται δεξιά σε MDS Νέα Ισορροπία: Σημείο Ε1 (Υf, P1) - Άρα: Στο κλασικό υπόδειγμα, ηαύξησητωνδημόσιωνδαπανών (χαλαρή δημοσιονομική πολιτική) αυξάνει το επίπεδο των τιμών αλλά δεν επηρεάζει καθόλου το εισόδημα. ( ) - Εξήγηση: G => AD = C+I+G (MDS δεξιά σε MDS ) => Υπερβάλλουσα Ζήτηση Αγαθών (= Υf Y1) => P => (M/P) => r => I, C => AD = C+I+G ( ) ( ) - Οι τιμές αυξάνονται μέχρι το επίπεδο P1, όπου η συνολική ζήτηση γίνεται πάλι ίση με Yf, δηλαδή η υπερβάλλουσα ζήτηση εξαλείφεται και η ισορροπία αποκαθίσταται στο σημείο Ε1. 49

50 - Η συνολική ζητούμενη ποσότητα είναι η ίδια στο αρχικό και στο τελικό σημείο ισορροπίας. => H αύξηση των δημόσιων δαπανών αντισταθμίζεται πλήρως από τη μείωση της ιδιωτικής καταναλωτικής και επενδυτικής ζήτησης, οπότε η συνολική ζητούμενη ποσότητα παραμένει αμετάβλητη στο επίπεδο του δυνητικού προϊόντος (Πλήρης Εκτοπισμός Ιδιωτικού Τομέα στη Μακροχρόνια Περίοδο). Μηχανισμός Εκτοπισμού Ιδιωτικού Τομέα στο Κλασικό και στο Κεϋνσιανό Υπόδειγμα (Ποιοτική και Ποσοτική Διαφοροποίηση) - Κεϋνσιανό Υπόδειγμα (Μερικός Εκτοπισμός): G=> AD => Υ => (Μ/P)d => r => I, C - Κλασικό Υπόδειγμα (Πλήρης Εκτοπισμός): G => AD => Υπερβάλλουσα Ζήτηση Αγαθών => P => (M/P)S => r => I, C

51 Βραχυχρόνια και Μακροχρόνια Ισορροπία Συγκριτική Ανάλυση Επιπτώσεων από μια Διαταραχή της Ζήτησης στο Κεϋνσιανό και στο Κλασικό Υπόδειγμα. P LRAS P0 Ε1 Ε0 SRAS P2 0 Υ1 Ε2 Υf MDS MDS SRAS: Κεϋνσιανή (Βραχυχρόνια) Καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς LRAS: Κλασική (Μακροχρόνια) Καμπύλη Συναθροιστικής Προσφοράς Υ 51

52 - Αρχική Ισορροπία: Σημείο Εο (Υf, Po) - Έστω ότι μειώνεται η αυτόνομη επενδυτική ζήτηση (π.χ. λόγω απαισιόδοξων προβλέψεων των επιχειρήσεων για τα μελλοντικά κέρδη τους) => Η MDS μετατοπίζεται αριστερά σε MDS. (i) Οι βραχυχρόνιες επιπτώσεις της διαταραχής περιγράφονται από το Κεϋνσιανό υπόδειγμα (οι τιμές δεν έχουν προσαρμοστεί ακόμα παραμένουν σταθερές). Βραχυχρόνια Ισορροπία: Σημείο Ε1 (Υ1, P0) (Σημείο τομής μεταξύ της MDS και της κεϋνσιανής καμπύλης προσφοράς SRAS) - Δηλαδή: Βραχυχρόνια, οι τιμές παραμένουν στο επίπεδο P0 => Η ζητούμενη ποσότητα σε αυτό το επίπεδο τιμών είναι Y1<Yf => To προϊόν προσδιορίζεται από τη ζήτηση, δηλαδή οι επιχειρήσεις παράγουν Y1. - Η βραχυχρόνια ισορροπία δεν είναι πλήρης (υπάρχει ακούσια ανεργία στην αγορά εργασίας). 52

53 (ii) Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της διαταραχής περιγράφονται από το κλασικό υπόδειγμα (οι τιμές έχουν προσαρμοστεί πλήρως, λόγω πλήρους ευκαμψίας). Μακροχρόνια Ισορροπία: Σημείο Ε2 (Υf, P2) (Σημείο τομής μεταξύ της καμπύλης MDS και της κλασικής καμπύλης προσφοράς LRAS) - Δηλαδή: Μακροχρόνια, οι επιχειρήσεις θέλουν να παράγουν το δυνητικό προϊόν Yf - Αλλά: Όταν το επίπεδο των τιμών είναι P0, η ζήτηση είναι Y1<Yf, δηλαδή υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά αγαθών => Οι επιχειρήσεις μειώνουν τις τιμές μέχρι το επίπεδο P2, όπου η υπερβάλλουσα προσφορά εξαλείφεται και η νέα ισορροπία αποκαθίσταται στο σημείο Ε2. - Η μακροχρόνια ισορροπία είναι πλήρης (γενική): Όλες οι αγορές (αγαθών, χρήματος και εργασίας) βρίσκονται σε ισορροπία. 53

54 - Στην αγορά εργασίας, η μείωση των τιμών αντισταθμίζεται από μια αναλογική μείωση των ονομαστικών μισθών, οπότε ο πραγματικός μισθός παραμένει στο επίπεδο ισορροπίας. - Αφού οι επιχειρήσεις παράγουν το δυνητικό προϊόν, υπάρχει πλήρης απασχόληση στην αγορά εργασίας. Το Κλασικό έναντι του Κεϋνσιανού Υποδείγματος: Τελικές Παρατηρήσεις - Στο κεϋνσιανό υπόδειγμα, η αύξηση του προϊόντος και της απασχόλησης μπορεί να επιτευχθεί με μια πολιτική τόνωσης της ζήτησης (χαλαρή δημοσιονομική ή νομισματική πολιτική). - Στο κλασικό υπόδειγμα, η αύξηση του προϊόντος και της απασχόλησης μπορεί να επιτευχθεί με μια πολιτική τόνωσης της προσφοράς (που αποσκοπεί στην αύξηση του δυνητικού προϊόντος). => Τα οικονομικά της προσφοράς περιλαμβάνουν την εφαρμογή μέτρων πολιτικής που αποσκοπούν στην αύξηση της συνολικής προσφοράς (π.χ. μείωση φορολογικών συντελεστών). 54