ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΦΤΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΣΧΝ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΣΗΝ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΗ ΓΗΜΟΣΙΚΗ ΔΝΟΣΗΣΑ (ΠΡΧΗΝ ΓΗΜΟΤ) ΜΔΑΣΙΓΟ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΗ ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΟΓΗΓΙΑ 2000/60 ΚΧΣΟΠΟΤΛΟ ΥΡΖΣΟ ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΓΔΧΡΓΗΑΓΖ ΘΔΟΓΧΡΟ Καζεγεηήο Σκ. Βηνινγίαο ΒΑΝΣΑΡΑΚΖ ΑΠΟΣΟΛΟ Δπ. Καζεγεηήο Σκ. Ηαηξηθήο ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΗΧΣΖ ΥΡΤΖ Λέθηνξαο Σκ. Υεκείαο ΠΑΣΡΑ 2011 [i]

2 «Αθηεξσκέλε ζηε κλήκε ηεο κάλαο κνπ» [ii]

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή εξγαζία κε ηίηιν «ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΣΧΝ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΣΗΝ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΗ ΓΗΜΟΣΙΚΗ ΔΝΟΣΗΣΑ (ΠΡΧΗΝ ΓΗΜΟΤ) ΜΔΑΣΙΓΟ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΗ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΗ ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΟΓΗΓΙΑ 2000/60» πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ «Οηθνινγία Γηαρείξηζε θαη Πξνζηαζία Φπζηθνχ Πεξηβάιινληνο» ηνπ Σκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζέκα επηιέρζεθε ζηα πιαίζηα ηεο άκεζεο εθαξκνγήο θαη επαγγεικαηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ γλψζεσλ πνπ απέθηεζα θαηά ηελ ζπκκεηνρή κνπ ζην ΜΠ, ζε έλα ηφζν ζεκαληηθφ ζέκα φπσο είλαη ε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε δηαηχπσζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνηάζεσλ γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζηελ πεξηνρή κε νδεγφ ηελ Κνηλνηηθή Οδεγία Πιαίζην, έηζη ψζηε λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα θαη νη αλάγθεο κέζα απφ κηα αεηθνξηθή θαη νινθιεξσκέλε πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εξγαζίαο ρξεζηκνπνίεζα ηελ εκπεηξία κνπ σο θάηνηθνο θαη ρξήζηεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο, θαζψο θαη ηελ επαγγεικαηηθή κνπ εκπεηξία σο ππάιιεινο ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο. Ζ κέζνδνο πνπ εθαξκφζηεθε είλαη ε ζχγθξηζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο δηαρείξηζεο κε ηηο αξρέο ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο θαη ε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ δηαρεηξηζηηθψλ ελεξγεηψλ έηζη ψζηε λα πξνζαλαηνιηζηεί ε δηαρείξηζε ζηηο αξρέο ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο θαη λα βνεζήζεη ζηελ εθαξκνγή ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ ρεδίσλ ηεο Πεξηθέξεηαο. Ζ πξνζσπηθή κνπ θηινδνμία αιιά θαη ε επηζπκία ησλ θαζεγεηψλ ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο είλαη ε εξγαζία απηή λα κελ κείλεη έλα απιφ ζθνληζκέλν βηβιίν ζην ξάθη ηεο βηβιηνζήθεο ηνπ Γήκνπ, αιιά λα απνηειέζεη εξγαιείν θαη νδεγφ γηα ηελ ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ. Ζ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο δελ ζα ήηαλ δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζεί ρσξίο ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ησλ θαζεγεηψλ ηεο ηξηκεινχο επηβιέπνπζαο επηηξνπήο ηνπο νπνίνπο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ πξνζσπηθά: Σνλ θαζεγεηή ηνπ Βηνινγηθνχ Σκήκαηνο θ. Θεφδσξν Γεσξγηάδε, γηα ηελ βνήζεηα πνπ κνπ παξείρε θαη γηα ηηο άκεζεο ιχζεηο πνπ έδηλε ζηα πξνβιήκαηα πνπ κνπ παξνπζηάζηεθαλ. Σελ ιέθηνξα ηνπ Σκήκαηνο Υεκείαο θ α Υξπζή Καξαπαλαγηψηε, ε νπνία είρε ηελ κεγαιχηεξε ζπκβνιή ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εξγαζίαο απηήο, γηα ηελ άξηζηε ζπλεξγαζία πνπ είρακε. Σνλ επίθνπξν θαζεγεηή ηνπ Σκήκαηνο Ηαηξηθήο θ. Απφζηνιν Βαληαξάθε, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ θαη ηηο πνιχ πξαθηηθέο ζπκβνπιέο ηνπ. Δπίζεο ζα ήζεια αθφκα λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνπο παξαθάησ θαινχο θίινπο: Σνλ Γήκαξρν Μεζζάηηδνο θ. Θαλάζε Κνιιηηζίδα, γηα ηηο δηεπθνιχλζεηο πνπ κνπ παξείρε θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Σνλ θ. Κφηζαλε Νάθν, Πεξηβαιινληνιφγν Δηδηθφ ζηελ Πεξηβαιινληηθή Καξθηλνγέλλεζε Τδξφβηα Ογθνινγία, ππεχζπλν πνηνηηθνχ ειέγρνπ πφζηκνπ λεξνχ ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο, γηα ηελ άςνγε ζπλεξγαζία πνπ είρακε θαη γηα ηελ παξνρή ηνπ πνιχηηκνπ πιηθνχ. Σνλ γεσπφλν θ. Γηψξγν Βαληαξάθε, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ ζηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. Σελ γεσιφγν Msc Τδξνγεσιφγν θ α Διέλε Γξε, γηα ηελ βνήζεηα θαη ηηο ζπκβνπιέο πνπ κνπ παξείρε. Σελ θαζεγήηξηα Αγγιηθψλ θ α Γηνλπζάηνπ Αλησλία γηα ηελ βνήζεηά ηεο ζηελ κεηάθξαζε. Σνλ θαζεγεηή ηνπ Σ.Δ.Η. Μεζνινγγίνπ θ. αιάρα Γεψξγην, γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζή ηνπ. Όινπο ηνπο ζπλαδέιθνπο κνπ απφ ηνλ Γήκν Μεζζάηηδνο θαζψο θαη ηνπο Αληηδεκάξρνπο γηα ηελ βνήζεηα θαη ηηο δηεπθνιχλζεηο πνπ κνπ παξείραλ. [1]

4 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ φιν θαη εληνλφηεξε αλάπηπμε ησλ ζπζηεκάησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα, ηαπηφρξνλα κε ηα ζπλερψο απμαλφκελα ειιείκκαηα ιφγσ ηεο κεγάιεο αχμεζεο ηεο θαηαλάισζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο, έρεη θάλεη επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα ηελ εθαξκνγή νινθιεξσκέλσλ κεζφδσλ ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Γηα ην ιφγν απηφ ε Δπξσπατθή Έλσζε κε δηαδνρηθέο Κνηλνηηθέο απνθάζεηο, θαηέιεμε ζηελ έθδνζε θαη ςήθηζε ηεο Οδεγίαο Πιαίζην γηα ηα λεξά 2000/60, πνπ απνηειεί ην πιαίζην εθαξκνγήο κέηξσλ, γηα ηελ πξνζηαζία φισλ ησλ πδαηηθψλ ζπζηεκάησλ ηεο Κνηλφηεηαο. Απψηεξνο ζηφρνο θαη ζθνπφο ηεο Οδεγίαο είλαη λα δηαζθαιηζηεί ε αεηθφξνο ρξήζε ηνπ λεξνχ, γηα ηελ θαιή νηθνινγηθή θαηάζηαζε ζηε Κνηλφηεηα. Πξφθεηηαη γηα κηα νδεγία ζηαζκφ θαζψο εηζάγεη κηα λέα πνιηηηθή πξαθηηθή θαη λνκνζεζία θαη θαζηεξψλεη ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Σν 2015, απνηειεί ην ρξνληθφ νξφζεκν επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο νδεγίαο. Ζ Πνιηηεία κε ην Νφκν 3199/2003 θαη ην Π.Γ. 51/2007, πξνζάξκνζε ηελ Διιεληθή λνκνζεζία ζηελ Οδεγία πιαίζην. Ζ ηζρχνπζα πιένλ λνκνζεζία ζηε ρψξα καο, επηβάιεη ηε δηαζθάιηζε ηεο αεηθνξίαο ησλ λεξψλ κέζσ ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπο. Ζ θνηλνηηθή νδεγία νξίδεη πσο ε δηαρείξηζε πξέπεη λα γίλεηαη ζην επίπεδν ηεο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ, ελψ ε ειιεληθή λνκνζεζία, ιφγσ ηεο γεσκνξθνινγίαο ηεο ρψξαο θαη ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ νξίδεη ηελ δηαρείξηζε ζην επίπεδν ησλ 14 πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ ηεο ρψξαο. Σα δηαρεηξηζηηθά ζρέδηα ησλ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ είλαη ζηελ δηαδηθαζία ηεο νινθιήξσζήο ηνπο, γη απηφ θαη ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ζπγθεθξηκέλα νη Γήκνη, πνπ έρνπλ ηελ επζχλε ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο ηνπο, νθείινπλ λα πξνζαλαηνιίζνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο ζηηο βαζηθέο αξρέο ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο θαη λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο. Έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πεξηνρήο ηνπ πξψελ Γήκνπ Μεζζάηηδνο, ελφο Καπνδηζηξηαθνχ Γήκνπ ηεο Αραΐαο (πνπ κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ «Καιιηθξάηε» απνηειεί Γεκνηηθή Δλφηεηα ηνπ δηεπξπκέλνπ Γήκνπ Παηξέσλ), κέζεο έθηαζεο θαη πιεζπζκνχ, φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απνθιεηζηηθά ππφγεηνη πδαηηθνί πφξνη γηα ηελ χδξεπζε θαη ηηο άιιεο ρξήζεηο πνπ εμππεξεηνχληαη απφ ην δίθηπν ηνπ Γήκνπ, ελψ ηα επηθαλεηαθά λεξά ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ άξδεπζε φηαλ είλαη δηαζέζηκα, πξέπεη λα αιιάμεη ε θηινζνθία ηεο δηαρείξηζεο ηνπ λεξνχ θαη λα πξνζαλαηνιηζηεί ζηηο παξαθάησ βαζηθέο αξρέο ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο: Οινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ιακβάλνληαο ππ φςε φιεο ηηο πδξνγεσινγηθέο, πεξηβαιινληηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο παξακέηξνπο. Δθαξκνγή ζσζηήο πνιηηηθήο ηηκνιφγεζεο ηνπ λεξνχ κε ηειηθφ ζθνπφ «ηελ αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο χδαηνο» Αιιαγή ηεο θηινζνθίαο ηεο δηαρείξηζεο απφ δηαρείξηζε ηεο πξνζθνξάο λα πεξάζνπκε ζε δηαρείξηζε ηεο δήηεζεο. Δλεκέξσζε θαη ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ ζηελ δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα πεξάζνπκε ζε κηα κνξθή νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο κε ζηφρν ηελ αεηθνξία ηνπ πδάηηλνπ ζπζηήκαηνο φπσο νξίδεη ε θνηλνηηθή νδεγία. [2]

5 ABSTRACT Management of water resources in the region of munipal unit of (former municipality) Messatidos in the frames of application of Community Directive 2000/60 The more and more intense growth of systems of water resources in world scale, simultaneously with continuously increasing deficits because of the big increase of consumption in combination with devalorisation of quality, has made imperative the need for the application of completed methods of planning and management of water resources. For that reason the European Union with successive community decisions, led to the publication and the voting of Directive Frame on the Water 2000/60 that constitute the frame of application of measures to protect all the water systems of the community. Final objective and aim of Directive are to ensure the viable use of water, for the good ecological situation of the community. It s an essential directive since it imports a new political practice and legislation and establishes the completed management of water resources. In 2015, it constitutes a milestone of achievement of objectives of the Directive. The state with the law 3199/2003 and the presidential decree 51/2007, adapted the Greek legislation in the Framework Directive. The current legislation in our country, imposes the guarantee of viability of waters via the completed management and their protection. The community directive defines that the management should become in the level of the river basin while the Greek legislation, because of the geomorphology of the country and the particular conditions defines the management in the level of 14 water districts of the country. The administrative plans of water districts are in the integration process that s why the local government and specifically the municipalities, that have the responsibility of management of water resources of their region, owe to orient their actions in the basic principles of the community directive and to facilitate the application plans of management. So, in the case of the region of the former municipality Messatida, a Kapodistrias law municipality of Achaia, (that after the application of the law Kallikratis constitutes municipal units of the extended Municipality of Patras) average area and population, where exclusively underground water resources for the water supply are used and the other uses that are served by the network of the Municipality, while the surface waters are used for the irrigation when they are available, the philosophy of management of water should be charged and should be directed in the following basic principles of the Community Directive: Completed management of water resources taking into consideration all the hydrogeological, environmental, financial and social parameters. Application of right pricing policy of water, with final aim the recuperation of the cost of water. Change the philosophy of management by management of offer to pass in management of demand. Information and public participation in the management water resources. In this way we will pass in a form of completed management with target the viability of water system as indicated by the Community Directive. [3]

6 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 1 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 2 ABSTRACT... 3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ... 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΟ ΝΔΡΟ ΥΡΖΖ ΣΟΤ ΝΔΡΟΤ ΓΗΑΥΔΗΡΖΖ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΚΟΗΝΟΣΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ - ΟΓΖΓΗΑ 2000/60 ΔΚ ΚΟΗΝΟΣΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΓΗΑ ΣΑ ΤΓΑΣΑ ΓΔΝΗΚΑ ΚΟΗΝΟΣΗΚΖ ΟΓΖΓΗΑ 2000/ ΑΡΥΔ ΚΑΗ ΣΟΥΟΗ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΚΑΗ ΚΤΡΗΑ ΖΜΔΗΑ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ ΥΡΟΝΟΓΗΑΓΡΑΜΜΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ (ΟΡΓΑΝΧΖ-ΚΡΗΣΗΚΖ) ΟΗ ΓΤΚΟΛΗΔ ΚΑΗ ΣΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΖ ΟΓΖΓΗΑ Δ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΚΣΗΜΖΔΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ Ζ ΤΜΜΟΡΦΧΖ ΣΧΝ ΚΡΑΣΧΝ ΜΔΛΧΝ ΔΝΧΜΑΣΧΖ ΣΖ Κ.Ο. 2000/60 ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ Ο ΝΟΜΟ 3199/ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ 3199/ ΠΡΟΔΓΡΗΚΟ ΓΗΑΣΑΓΜΑ 51/ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΟΗ ΤΓΑΣΗΚΟΗ ΠΟΡΟΗ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΓΔΧΛΟΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΔΧΜ/ΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΤΓΡΟΓΡΑΦΗΚΟ ΓΗΚΣΤΟ ΥΡΖΔΗ ΓΖ ΚΛΗΜΑ ΜΔΣΔΧΡΟΛΟΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΤΓΑΣΗΚΟΗ ΠΟΡΟΗ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΤΓΑΣΗΚΟΗ ΠΟΡΟΗ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΠΖΓΔ ΤΓΡΟΛΖΦΗΑ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΠΟΟΣΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΤΓ. ΠΟΡΧΝ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΠΟΗΟΣΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΤΓ. ΠΟΡΧΝ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΥΖ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΜΔΑΣΗΓΟ ΓΔΝΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΟΟΣΖΣΑ ΓΗΚΣΤΟ ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΝΔΡΟΤ [4]

7 4.5 ΚΟΣΟ ΝΔΡΟΤ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓΑΣΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΚΑΗ ΦΤΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΥΔΓΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΛΖΜΜΤΡΧΝ ΚΑΗ ΞΖΡΑΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΚΡΗΣΗΚΖ ΤΠΑΡΥΟΤΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΔ ΠΡΟΣΑΔΗ ΚΡΗΣΗΚΖ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΔ ΠΡΟΣΑΔΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΔ ΠΡΟΣΑΔΗ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΥΔΓΗΟ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΠΛΖΜΜΤΡΧΝ ΥΔΓΗΟ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΞΖΡΑΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓ. ΠΟΡΧΝ ΚΑΗ ΦΤΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΗΚΧΝ ΠΡΟΣΑΔΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ [5]

8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΙΑΓΧΓΗ 1.1 ΣΟ ΝΔΡΟ Ζ ηζηνξία ηνπ λεξνχ ζηνλ πιαλήηε καο, αξρίδεη ηαπηφρξνλα κε ηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ. Ο πξσηφγνλνο άλζξσπνο δεη θνληά ζε πγξνηφπνπο. ηνπο αξραίνπο πνιηηηζκνχο θπξίαξρν ζηνηρείν ήηαλ ην λεξφ, κε πιήζνο αλαθνξψλ, παξαηεξήζεσλ θαη απφςεσλ γηα ηελ πξνέιεπζε, ηελ επάξθεηα θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. ηελ Διιάδα ηα πξψηα έξγα χδξεπζεο θαη άξδεπζεο έγηλαλ ζηε Κξήηε ζηνπο Μηλστθνχο ρξφλνπο θαη ηα πξψηα πδξαγσγεία ζηα Μέγαξα απφ ηνλ Δππάιηλν ην 625 π.ρ. θαη ζηελ Αζήλα αξγφηεξα απφ ηνλ Αλδξηαλφ. Οη θξνπξνί ησλ θξνπλώλ, επέβιεπαλ ηηο πνζφηεηεο ηνπ λεξνχ, πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα ηηο αλάγθεο ηνπο, νη αξραίνη Αζελαίνη. Σα επηθαλεηαθά λεξά πνπ πεξηέρνληαη ζηα πνηάκηα, ζηηο ιίκλεο θαη ζηελ αθφξεζηε ζε λεξφ αλψηεξε εδαθηθή δψλε, απνηεινχλ πεξίπνπ έλα πνζνζηφ 2%, ηα ππφγεηα λεξά απνηεινχλ ην 23% θαη ηα λεξά κε ηε κνξθή ησλ πνιηθψλ πάγσλ ην 75% ηνπ ζπλφινπ ησλ γιπθψλ λεξψλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Σν κηθξφ απηφ πνζνζηφ ηνπ επηθαλεηαθνχ γιπθνχ λεξνχ (2%) έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμέιημε θαη ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ, αθνχ νη πξψηνη πνιηηηζκνί αλαπηχρζεθαλ ζηηο φρζεο πνηακψλ θαη ιηκλψλ (Νείινο, Σίγξεο, Δπθξάηεο, Ηλδφο θιπ.) θαη νη πεξηζζφηεξεο ησλ ζεκεξηλψλ πφιεσλ επξίζθνληαη πιεζίνλ ελφο ζεκαληηθνχ πδαηίλνπ ζψκαηνο. Ζ αλάγθε ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ λεξνχ (αξρηθά γηα χδξεπζε, άξδεπζε θαη πνηάκηα λαπζηπινΐα) ζπλέηεηλε ζηελ πξνηίκεζε απηή. Αξγφηεξα ην λεξφ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη γηα επξχηεξνπο αζηηθνχο ζθνπνχο, ζηε βηνκεραλία σο πεγή ελέξγεηαο θαη γηα ςπραγσγία αλαςπρή. Με ηελ είζνδν ζηνλ 21ν αηψλα ηα πξνβιήκαηα δπζηπρψο απμάλνληαη θαζψο ζηελ έιιεηςε ηνπ λεξνχ έξρεηαη λα πξνζηεζεί θαη ε ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Γηα λα δνζεί κία δηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηνλίδεηαη φηη πεξίπνπ ην 97% απφ φιν ην λεξφ ηεο Γεο είλαη αικπξφ (saline) θαη κφλν 3% είλαη γιπθφ (fresh water), κε έλα ζπλνιηθφ φγθν 35 δηζεθαηνκκπξίσλ km 3. Ληγφηεξν απφ km 3 πεξίπνπ 0.3% ησλ ζπλνιηθψλ απνζεκάησλ ζε γιπθφ λεξφ - επξίζθεηαη ζηα πνηάκηα θαη ηηο ιίκλεο θαη απνηειεί ηελ θχξηα πεγή εθνδηαζκνχ. Σν λεξφ βέβαηα ζηελ θχζε αλαθπθιψλεηαη θαη ν πδξνινγηθφο θχθινο πεξηγξάθεη απηή ηελ αλαθχθισζε (βι. Δηθφλα 1.1). ε εηήζηα βάζε πεξίπνπ km 3 λεξνχ θαη έηνο επηζηξέθνπλ ζηνλ παγθφζκην σθεαλφ ζαλ απνξξνή ησλ πνηακψλ θαη ησλ ππφγεησλ ζρεκαηηζκψλ. Αιιά απηνί νη πδαηηθνί πφξνη δελ θαηαλέκνληαη εμ ίζνπ ζε φιε ηελ γήηλε επηθάλεηα. Σα αηκνζθαηξηθά θαηαθξεκλίζκαηα θαη ε απνξξνή δηαθέξνπλ ζεκαληηθφηαηα ζηελ θαηαλνκή ηνπο ηφζν ζηνλ ρψξν φζν θαη ζηνλ ρξφλν. Γηα παξάδεηγκα 20% ηεο κέζεο εηήζηαο παγθφζκηαο απνξξνήο παξαηεξείηαη ζηελ ιεθάλε ηνπ Ακαδνλίνπ, 7% ζηελ Δπξψπε θαη 1% ζηελ Απζηξαιία (Πεγή: Καξαβίηεο Υ. & Αγγειίδεο. 2005). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή έρεη θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο θαη ηε κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκληζκάησλ. [6]

9 Σα ηειεπηαία ρξφληα είλαη θαλεξή ζηνπο πνιίηεο, ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, κε άλνδν ηεο ζεξκνθξαζίαο, έληνλεο θαη κηθξήο δηάξθεηαο βξνρνπηψζεηο, κείσζε ηεο ρηνλφπησζεο, ζηείξεπζε ησλ πεγαίσλ λεξψλ, εμαθάληζε ή πεξηνξηζκφο ησλ ηακηεπηήξσλ θαη ησλ πγξνηφπσλ. Απηέο νη αιιαγέο πεξηνξίδνπλ ηα πδαηηθά απνζέκαηα, ιφγσ ηεο άηαθηεο θαηαλνκήο ησλ βξνρνπηψζεσλ. Ζ ππνρψξεζε ησλ παγεηψλσλ έρεη ήδε δξακαηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ ηξνθνδνζία κε λεξφ εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ ηνπ πιαλήηε. Οη ηάζεηο γηα ηελ ζεξκνθξαζία είλαη απμεηηθέο θαη ην 2030 αλακέλεηαη ζηνπο +1,8 βαζκνχο Κειζίνπ θαη ην 2080 έσο θαη +4 βαζκνχο ή θαη ζε δηπιάζηα κεγέζε. ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο έρνπλ απμεζεί νη ζεξηλέο εκέξεο. εκαληηθή επίζεο ζπλέπεηα είλαη ε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. Ζ άλνδνο ην 2006 ήηαλ δηπιάζηα ησλ αλακελνκέλσλ ηηκψλ. Σα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα απφ ηελ άλνδν ηεο ζάιαζζαο ζηε Μεζφγεην ζα έρνπλ ε Βελεηία, ην δέιηα ηνπ Νείινπ θαη ε Θεζζαινλίθε. Οη βξνρέο θαη ηα ρηφληα ηεο πγξήο πεξηφδνπ ζηνλ εηήζην πδξνινγηθφ θχθιν, εμαζθαιίδνπλ ηα λέα απνζέκαηα ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ λεξψλ πνπ αλαπιεξψλνπλ κέξνο απηψλ πνπ θαηαλαιψλνπλ νη ρξήζηεο. Σν γιπθφ λεξφ αληηπξνζσπεχεη κφιηο ην 2,8 % ηνπ ζπλφινπ ησλ λεξψλ θάζε κνξθήο ηνπ πιαλήηε καο (ζην ζαιάζζην θαη ρεξζαίν πεξηβάιινλ) θαη ην πφζηκν λεξφ θαιήο πνηφηεηαο είλαη πεξίπνπ ην 0,8 % απηψλ.(η.σ.α. 2008) Δηθφλα 1.1 Ο πδξνινγηθφο θχθινο. (Πεγή: Καξαβίηεο Υ. & Αγγειίδεο. 2005) [7]

10 1.2 ΥΡΗΗ ΣΟΤ ΝΔΡΟΤ Ζ ρξήζε ηνπ λεξνχ δηαρξνληθά ζπλερψο απμάλεηαη κε ηαρχηαην ξπζκφ, Δηθφλεο 1.2 θαη 1.3. Δάλ παξαηεξήζεη θαλείο ηελ Δηθφλα 1.2, ζα δηαπηζηψζεη φηη ε γεσξγία θαηέρεη ηελ πξψηε ζέζε ζηελ θαηαλάισζε λεξνχ θαη έπεηαη ε βηνκεραληθή θαη ε αζηηθή ρξήζε. Όζνλ αθνξά ηηο ηάζεηο ησλ απνιήςεσλ ζε λεξφ απηέο θαίλεηαη λα πιεζηάδνπλ αζπκπησκαηηθά κία ηηκή πεξί ηα 300 km 3 /yr (βι. Δηθφλα 1.3). Δηθφλα 1.2 Υξήζε ηνπ λεξνχ θαηά ηνλ 20 ν αηψλα Δηθφλα 1.3 Παγθφζκηεο ηάζεηο ζηηο απνιήςεηο λεξνχ. Πιεζπζκφο θαη αξδεπφκελεο εθηάζεηο ( ). (Πεγή: Καξαβίηεο Υ. & Αγγειίδεο. 2005) [8]

11 Ζ παγθφζκηα θαηαλάισζε απμάλεηαη κε ζπλερψο απμαλφκελνπο ξπζκνχο θαη ην έηνο 2000 μεπέξαζε ηα Km 3 /έηνο. Οη ξπζκνί απηνί δελ θαίλεηαη λα κεηψλνληαη ηνπιάρηζηνλ γηα ηα πξνζερή έηε. Ζ παγθφζκηα θαηαλάισζε έρεη ζρεδφλ δεθαπιαζηαζηεί ηελ ηειεπηαία εθαηνληαεηία απφ 600 ζε Km 3 /έηνο. Ο ξπζκφο απηφο αχμεζεο πξέπεη νπσζδήπνηε λα κεησζεί ηα πξνζερή ρξφληα γηαηί απμάλεηαη ην θφζηνο ηνπ λεξνχ, νπφηε αλαγθαζηηθά ζα πξέπεη λα απνβεί πεξηζζφηεξν απνδνηηθφηεξε ε ρξήζε ηνπ. Κάηη αλάινγν ζπλέβε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 κε ηελ ελεξγεηαθή θξίζε ηνπ πεηξειαίνπ. Φαίλεηαη φηη ε αχμεζε ηεο γεσξγηθήο ρξήζεο είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ αχμεζε ησλ ππνινίπσλ ρξήζεσλ (βηνκεραληθή, νηθηαθή θαη αλαςπρή). Πάλησο ηα ηειεπηαία ρξφληα ε ζπλνιηθή αχμεζε θαηαλάισζεο λεξνχ είλαη 3 θνξέο κεγαιχηεξε απφ ηελ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη, θαη θαηά θχξην ιφγν ζπκβαίλεη ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Όκσο πνηά είλαη ε ζρέζε κεηαμχ ησλ ππαξρφλησλ απνζεκάησλ λεξνχ ζηνλ πιαλήηε θαη απηψλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη ζήκεξα απφ ηνλ άλζξσπν; ηελ Αζία γηα παξάδεηγκα ην έηνο 1960 ην πνζνζηφ ήηαλ 6% θαη ην 2000 απηφ ήηαλ 22%. Δπφκελν ζέκα δηεξεχλεζεο είλαη ηη πνζνζηφ ηνπ ππάξρνληνο λεξνχ ζε κηα ρψξα είλαη δπλαηφλ λα εθκεηαιιεπηεί θάησ απφ ηα ππάξρνληα θνηλσληθά, νηθνλνκηθά ή πεξηβαιινληηθά δεδνκέλα; Τπάξρνπζαο ηεο αχμεζεο ηεο δήηεζεο ηνπ λεξνχ ζηηο δηάθνξεο ρξήζεηο (γεσξγηθή, αζηηθή, βηνκεραληθή, ςπραγσγία, πεξηβάιινλ), φπσο επίζεο θαη ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο ηνπ λεξνχ, φζν πξνρσξάκε ζε δαπαλεξφηεξεο εθκεηαιιεχζεηο ηνπ θαη ιακβάλνληαο ππφςε ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο ρξήζεο ηνπ ζην πεξηβάιινλ, (νηθνζπζηήκαηα) πξνβιέπεηαη φηη ζα εληαζνχλ ζην κέιινλ νη ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ (πιεζπζκψλ) θαη ησλ ρξήζεσλ. Πάλησο ην πφζηκν λεξφ πξνθαιεί ζπλήζσο αξθεηέο πνιηηηθέο επαηζζεζίεο (βι. Μέζε Αλαηνιή). ηελ ρψξα καο αληηπαξαζέζεηο δεκηνπξγήζεθαλ κεηαμχ ησλ αγξνηψλ ρξεζηψλ θαη ηεο αζηηθήο ρξήζεο ζηελ Αηηηθή, γηα ην λεξφ χδξεπζεο απφ ηηο δηάθνξεο γεσηξήζεηο ζηελ Κσπατδα πξηλ απφ κεξηθά ρξφληα, πνπ παξνπζηάζηεθε ε ηειεπηαία ζεκαληηθή ιεηςπδξία ( ). Οη εχθνια εθκεηαιιεχζηκνη πδαηηθνί πφξνη έρνπλ ζρεδφλ παγθφζκηα (πεξηζζφηεξν ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο) ρξεζηκνπνηεζεί θαη πεξαηηέξσ εθκεηάιιεπζε ζα ηζνδπλακεί κε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ρξήζεο θαη κεγαιχηεξεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ (θξάγκαηα, ππφγεηα λεξά θιπ.). Δπνκέλσο δεκηνπξγνχληαη πνιιαπιά πξνβιήκαηα ζ απηέο ηηο ρψξεο φπνπ ηα ππφγεηα λεξά είλαη θχξηα πεγή χδξεπζεο αθνχ ε Γεξκαλία έρεη πνζνζηφ γχξσ ζηα 73%, ε Μεγάιε Βξεηαλία 30%, ε Οιιαλδία 70%, θαη νη ΖΠΑ 50%. Δπί πιένλ, ζηηο αλαπηπζζφκελεο θαη αλαπηπγκέλεο ρψξεο φιν θαη πεξηζζφηεξεο πεγέο ξχπαλζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ δεκηνπξγνχληαη θαη επηβαξχλνπλ ηφζν ηα επηθαλεηαθά φζν θαη ηα ππφγεηα λεξά. Σέινο ηα έξγα εθκεηάιιεπζεο πδαηηθψλ πφξσλ γηα αξδεπηηθή, αζηηθή θαη βηνκεραληθή ρξήζε πξνθαινχλ πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ δελ ιακβάλνληαη κέρξη ζηηγκήο, ηφζν ζνβαξά φζν ζα έπξεπε ππφςε απφ ηνπο κειεηεηέο ησλ έξγσλ αιιά θαη ηνπο αξκφδηνπο θνξείο. Κάησ απφ ηηο ππάξρνπζεο ζπλζήθεο εθκεηάιιεπζεο ησλ εδαθψλ κε ηε ζπκβνιή ηνπ γιπθνχ λεξνχ παξάγεηαη ζήκεξα ην 99% ηεο ηξνθήο ηνπ αλζξψπνπ. Έρεη ππνινγηζηεί φηη ν θάζε άλζξσπνο απαηηεί 5 ζηξέκκαηα αξφζηκεο γεο γηα λα δηαηξαθεί επαξθψο. Αληί απηνχ ζήκεξα ν πιεζπζκφο ηεο [9]

12 γεο (πάλσ απφ 6 δηο) ρξεζηκνπνηεί 2.7 ζηξέκκαηα θαη άηνκν (ήδε ην 1 δηο ππνζηηίδεηαη, θαηά ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, 1993) θαη ζε 40 ρξφληα ζε θάζε άηνκν ζα αληηζηνηρεί 1.4 ζηξέκκαηα. Απηφ είλαη επαθφινπζν ηεο αιιαγήο ρξήζεο γεο απφ γεσξγηθή ζε αζηηθή, βηνκεραληθή, θιπ. Αιιά ν θπξηφηεξνο παξάγνληαο κείσζεο ηεο γεσξγηθήο γεο παξακέλεη ε δηεξγαζία ηεο δηάβξσζεο, κηα θαη πάλσ απφ ην 80% ηεο παγθφζκηαο γεσξγηθήο γεο πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν δηαβξψλεηαη. Ο πιεζπζκφο απμάλεηαη πεξίπνπ κε ηνπο ζεκεξηλνχο ξπζκνχο θαηά 0.25 εθαηνκκχξηα ηελ εκέξα θαη πξνβιέπεηαη, αλ απηέο νη ηάζεηο ζπλερηζηνχλ, κε ην αθξαίν απαηζηφδνμν ζελάξην, ην 2050 λα γίλεη 14 δηο θαη ην δηο. Δίλαη πηζαλφλ, φηη ε πιεζπζκηαθή απηή αχμεζε δεδνκέλεο ηεο κείσζεο ηεο εθκεηαιιεχζηκεο γεο θαηά άηνκν ζα νδεγήζεη ζε πξνβιήκαηα ηξνθηθήο επάξθεηαο, εληαηηθνπνίεζε ηεο ρξήζεο ησλ πφξσλ θαη ζε πεξαηηέξσ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο άλζξσπνο ζε παγθφζκηα θιίκαθα θαηαλαιψλεη θαηά κέζν φξν γηα αζηηθέο αλάγθεο 180 lt/day θαη άηνκν πεξίπνπ, πνπ αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 7% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο. Ζ γεσξγία θαηαλαιψλεη ην 87% θαη ην ππφινηπν ε θηελνηξνθία, δαζνθνκία θαη ε βηνκεραλία. Πάλησο ην δηαζέζηκν λεξφ θαηά άηνκν ζε παγθφζκηα θιίκαθα ζήκεξα είλαη 35% ρακειφηεξν απφ ην 1970 γηαηί πξνζηέζεθε απφ ηφηε 1.8 δηο πιεζπζκφο πεξίπνπ. χκθσλα κε ζρεηηθέο κειέηεο ε πνζφηεηα ησλ 180 lt/day θαη άηνκν είλαη θαηά πνιχ ρακειφηεξε απηήο ησλ 274 lt/day θαη άηνκν πνπ θαίλεηαη λα είλαη ε ηδαληθή πνζφηεηα. Απφ ζηνηρεία ηεο UNESCO θαίλεηαη φηη αθφκα θαη ζήκεξα έλα πνζνζηφ 20% ηνπ παγθνζκίνπ πιεζπζκνχ (1.3 δηο άηνκα) δελ έρεη πξφζβαζε ζε θαζαξφ πφζηκν λεξφ θαη πνζνζηφ 40% ζε λεξφ ρξεζηκνπνηνχκελν γηα ιφγνπο πγηεηλήο. ήκεξα 232 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζε 26 ρψξεο ηεο γεο πιήηηνληαη απφ ιεηςπδξία. Σν 2025: ν 1 ζηνπο 3 θαηνίθνπο ηεο γεο, 3.5 δηζ. άλζξσπνη ζε 52 ρψξεο, ζα δνπλ ζε θαζεζηψο ιεηςπδξίαο. Οη πφιεκνη, νη δηεζλείο δηακάρεο θαη νη ζπγθξνχζεηο ζην κέιινλ ζα έρνπλ σο αηηία ηε δηεθδίθεζε πεγψλ λεξνχ. 1.3 ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ Απφ πνιχ παιηά ν άλζξσπνο αληηιήθζεθε φηη έπξεπε λα δηαρεηξηζηεί θαηάιιεια ην λεξφ, ψζηε λα εμαζθαιίζεη ηελ επηβίσζή ηνπ. Αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα φπσο νη πιεκκχξεο αιιά θαη νη μεξαζίεο επηδξνχλ θαηαζηξνθηθά θαη επηθέξνπλ δεηλά φρη κφλν ζηνλ άλζξσπν θαη ην ζχλνιν ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ αιιά, θαη ζε νιφθιεξν ην βηνηηθφ θαη αβηνηηθφ πεξηβάιινλ γεληθφηεξα. Αλαξίζκεηεο πξνζπάζεηεο έρνπλ γίλεη γηα λα ηηζαζεπηνχλ ή λα ειεγρζνχλ ή αθφκα θαη λα πξνβιεθζνχλ ηα αλεπηζχκεηα επαθφινπζα απηψλ ησλ θαηλνκέλσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ πξψηκν παξάδεηγκα ππήξμε ν έιεγρνο θαη ε δηαρείξηζε ησλ λεξψλ ηνπ Νείινπ πξηλ απφ ρξφληα, φπνπ θαηαζθεπάζηεθαλ ηεξάζηηα έξγα δηεπζέηεζεο θαη δηαλνκήο ησλ λεξψλ γηα ηηο αλάγθεο άξδεπζεο, φπσο επίζεο θαη κειέηε ησλ εηήζησλ δηαθπκάλζεσλ ηεο ζηάζκεο ηνπ πνηακνχ γηα πξφγλσζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ άξα θαη ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο. Οη επεξγεηηθέο ή θαηαζηξεπηηθέο ζπλέπεηεο ηεο θπζηθήο θίλεζεο ηνπ λεξνχ αλάγθαζαλ ηνλ άλζξσπν λα ηνπ αθηεξψζεη, απφ ηα βάζε ηεο ηζηνξηθήο [10]

13 δηαδξνκήο ηνπ κέρξη ζήκεξα, ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δεκηνπξγηθήο ηνπ δνπιεηάο. Ζ εμαζθάιηζε ηνπ πφζηκνπ θαη ηνπ αξδεπηηθνχ λεξνχ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνζηαζία απφ ηηο πιεκκχξεο, ήηαλ απφ ηα θπξίαξρα κειήκαηα ηνπ αλζξψπνπ απφ ηελ απγή ηνπ πνιηηηζκνχ, ελψ θαη νη εμίζνπ ζεκαληηθέο θξνληίδεο ηεο θαηνρχξσζεο ζίγνπξεο ζηέγεο θαη εμαζθάιηζεο ηξνθήο πάληα ζπλδπάδνληαλ κε ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ λεξνχ. Απφδεημε, ε εκθάληζε ησλ πξψησλ πνιηηηζκψλ ζηηο παξαπνηάκηεο πεξηνρέο. Απνηέιεζε δειαδή ην λεξφ, ην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο, ιεηηνπξγψληαο ζπκπιεξσκαηηθά κε ηνπο άιινπο θπζηθνχο πφξνπο - ην έδαθνο, ην δάζνο, ηε ζάιαζζα - φπσο ζπκβαίλεη θαη ζήκεξα. Σν λεξφ, αλ θαη αγαζφ κε κεγάιε αμία ρξήζεο ηζηνξηθά, είρε κηθξή αμία αληαιιαγήο θαη θαηά ζπλέπεηα, εμαηξνχκελν απφ ηελ αγνξά, εμαηξνχληαλ θαη απφ ηελ νηθνλνκηθή ζεψξεζε. Κη απηφ επεηδή σο θπζηθφο πφξνο, ζε αληηζηνηρία κε ηνλ αέξα, θαηαηαζζφηαλ ζηα δψξα ηεο θχζεο πξνο ηνλ άλζξσπν. Ζ ηερλνινγηθή αλάπηπμε πνπ βαζίζζεθε, ζε έλα κεγάιν βαζκφ, ζηνπο θζελνχο θαη άθζνλνπο θπζηθνχο πφξνπο, ηελ ηαρεία πιεζπζκηαθή αχμεζε θαη ηελ έιιεηςε θξνληίδαο γηα ηελ δηαηήξεζε ησλ ηζνξξνπηψλ ηνπ πεξηβάιινληνο, κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη είρε ζαλ απνηέιεζκα δχν αιιεινζπγθξνπφκελεο δηαδηθαζίεο. Απφ ηελ κία πιεπξά, ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο, ε δεκνγξαθηθή έθξεμε θαη ε αζηηθνπνίεζε, επέθεξαλ ζεκαληηθή αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο ζε λεξφ, πςειήο ηαπηφρξνλα πνηφηεηαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε νινέλα απμαλφκελε θαη αλεμέιεγθηε ππνβάζκηζε θαη κφιπλζε ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππνγείσλ πδάησλ, νδήγεζε ζε μαθληθά ειιείκκαηα πνηνηηθά απνδεθηνχ λεξνχ. Δκθαλίδεηαη δειαδή, ε θξίζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Βέβαηα, εάλ ζπλερηζζεί ε ίδηα εμέιημε απηψλ ησλ δχν δηαδηθαζηψλ, ε θξίζε ηνπ λεξνχ ζα ζπλερίζεη λα επηηείλεηαη. Δμ αηηίαο ησλ δηαδηθαζηψλ απηψλ νη αλζξψπηλεο θνηλσλίεο έραζαλ μαθληθά θαη ζρεδφλ ρσξίο ηελ ζέιεζε ηνπο, ηελ παξαδνζηαθή ζέζε ηνπο, κε ην άθζνλν γηα ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο λεξφ, θαη ηηο ρσξίο πεξηνξηζκνχο θαη ζρεηηθά θζελέο ιχζεηο ζηηο πδαηηθέο αλάγθεο ηνπο. Αλη απηνχ, αληηκεησπίδνπλ πιένλ ζπζηήκαηα πδαηηθψλ πφξσλ πνπ απαηηνχλ ζεκαληηθέο, ζχλζεηεο θαη ζπρλά αθξηβέο ιχζεηο. Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, φκσο, ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ δηακφξθσζε λέεο ζπλζήθεο ζηε ρξήζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, κηα θαη απνηεινχλ κέζν γηα ηελ επίηεπμε δηαθφξσλ ηνκεαθψλ νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ, ελψ εμαθνινπζνχλ λα είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ θαη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο. Ζ αλάπηπμε λέσλ δξαζηεξηνηήησλ, ε αλάγθε αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ πθηζηάκελσλ, νη αλάγθεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ αλχςσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ, δεκηνπξγνχλ νινέλα θαη κεγαιχηεξε δήηεζε λεξνχ θαηάιιειεο πνηφηεηαο γηα θάζε ρξήζε. Σαπηφρξνλα, ε ζπλερήο πνηνηηθή ππνβάζκηζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάγθε δηαηήξεζεο ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο θαη ηεο αεηθνξίαο ησλ θπζηθψλ πφξσλ, δεκηνπξγνχλ πνιχπινθα πξνβιήκαηα ζηελ αλάπηπμε ηεο θάζε πεξηνρήο. Ζ έληνλε ινηπφλ νηθνλνκηθή δηάζηαζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζήκεξα, ε άκεζε πνιιέο θνξέο ζχλδεζή ηνπο κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ αλάπηπμεο, θαζψο θαη ε ζπλερήο παξνπζία ηνπο ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή, επηβάιιεη ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο σο θπζηθνχ πφξνπ ζε αλεπάξθεηα, κέζσ ηεο αλάδεημεο θαη εθαξκνγήο ζχγρξνλεο θαη ζπλεπνχο πνιηηηθήο δηαρείξηζεο. Ζ πνιηηηθή απηή [11]

14 θαηαμηψλεηαη φηαλ απμάλεη ηα νθέιε ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, ζηελ νηθνλνκία θαη ζην πεξηβάιινλ. Ζ δηαρείξηζε, πνπ ζε πνιιέο ρψξεο αλά ηνλ θφζκν αλαθέξεηαη επίζεκα ζαλ management, είλαη ίζσο ην ζεκαληηθφηεξν δήηεκα ηεο αλάπηπμεο θαη ρξήζεο ησλ έξγσλ πδαηηθψλ πφξσλ. Ο θαηάινγνο ησλ πξνβιεκάησλ ησλ ζρεηηθψλ κε ην λεξφ είλαη αιεζηλά εληππσζηαθφο: πιεκκχξεο, ιεηςπδξίεο, ξχπαλζε, κφιπλζε, πςειφ θφζηνο αλάπηπμεο θαη βειηίσζεο θιπ. Παξ φια απηά ρσξίο λα ππνηηκά θαλείο ηελ ηερληθή επίιπζε απηψλ ησλ δεηεκάησλ, θαίλεηαη φηη ε αληηκεηψπηζε ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν ζέκα δηαρεηξηζηηθήο πνιηηηθήο θαη ιήςεο ησλ ζρεηηθψλ απνθάζεσλ. Απηφ πνπ ζπρλά απνθαιείηαη «δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιεκάησλ» κπνξεί λα αλαγλσξηζζεί ζαλ ηελ δηαδηθαζία δηαρείξηζεο πνπ έρεη πνιιά, θνηλά ζεκεία κε ηελ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Απνηειείηαη ζπλνπηηθά απφ (Grigg, N.S., 1996): θαζνξηζκφ ζηφρσλ εχξεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ αμηνιφγεζε ιχζεσλ εθαξκνγή ησλ επηιεγκέλσλ (εο) ιχζεσλ(εο) Ζ δηαρείξηζε ινηπφλ, ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ πνιηηηθή. Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη νη δηαρεηξηζηέο (managers) πξέπεη λα είλαη πνιηηηθνί, αιιά φηη πξέπεη λα είλαη ηθαλνί λα εξγάδνληαη ζε έλα έληνλα πνιηηηθφ πεξηβάιινλ. Δπηπιένλ πξέπεη λα έρνπλ θαη ηελ αληίζηνηρε επηζηεκνληθή θαηάξηηζε, θαζψο ηα πξνβιήκαηα είλαη εμεηδηθεπκέλα (π.ρ. πιεκκχξεο, ηακηεπηήξεο, πνηφηεηα λεξνχ θιπ). πληνκνγξαθηθά, κπνξεί λα ιερζεί φηη ε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθώλ πόξσλ πεξηέρεη όιεο ηηο νξγαλσκέλεο δξαζηεξηόηεηεο, ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε, δηαηήξεζε, πξνζηαζία θαη ηνλ έιεγρν πξνζηαζίαο ησλ πδαηηθώλ πόξσλ θαη ησλ έξγσλ ηνπο, θάησ απ όιεο ηηο ζπλζήθεο, κε ηελ ηαπηόρξνλε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αεηθνξία ηνπ πόξνπ.. Ζ δηαρείξηζε δειαδή πξέπεη λα είλαη πξνεηνηκαζκέλε γηα φια ηα πηζαλά ζπκβάληα θαη απηφ θαζνξίδεη θαη ηνλ βαζκφ επηηπρία ηεο. Ζ έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθώλ πόξσλ παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ζηελ Δηθφλα 1.4 ζχκθσλα κε ην Ν. 1739/1987 θαη ηνλ N. S. Grigg (1996), ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο ζηελ Δηθφλα 1.5 ζχκθσλα κε ηελ Global Water Partnership (2000) & Loucks et ol. (2005), ελψ ηεο αεηθνξηθήο αλάπηπμεο, φπνπ πεξηιακβάλεηαη θαη ε δηαρείξηζε ησλ λεξψλ, ζηελ Δηθφλα 1.6, ζχκθσλα κε Brundtland, G.H. & World Commission on Environment and Development (1987). [12]

15 Δηθφλα 1.4 ρεκαηηθή παξάζηαζε δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ Δηθφλα 1.5 ρεκαηηθή παξάζηαζε νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ [13]

16 Δηθφλα 1.6 ρεκαηηθή παξάζηαζε βηψζηκεο (αεηθνξηθήο αλάπηπμεο) Οη ζηφρνη θαη δξάζεηο ηεο αεηθνξηθήο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη νη εμήο: πξνκήζεηα λεξνχ επαξθνχο πνζφηεηαο θαη θαηάιιειεο πνηφηεηαο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ πξνζηαζία ησλ πδαηηθψλ πφξσλ απφ ηε ξχπαλζε δηαηήξεζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο πξνζηαζία απφ αθξαία θαηλφκελα (πιεκκχξεο μεξαζίεο) κεγηζηνπνίεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ κέξηκλα γηα ηε δηαηήξεζε ησλ αλαγθαίσλ απνζεκάησλ ζην κέιινλ θαη απνθπγή κε αλαζηξέςηκσλ επεκβάζεσλ δηαηήξεζε πςεινχ επηπέδνπ αμηνπηζηίαο (πεξηνξηζκφο ηεο αβεβαηφηεηαο) θαη αλαπηχζζνληαη ζε ζεζκηθφ, ηερλνινγηθφ, νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πεξηβαιινληηθφ επίπεδν. 1.4 ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ Ζ ρψξα καο έθηαζεο Κm 2 πεξίπνπ έρεη ηελ ηδηνκνξθία λα παξνπζηάδεη κηα αθηνγξακκή Κm πνπ αλαπηχζζεηαη ζηελ επεηξσηηθή ρψξα θαη ζηα πεξίπνπ λεζηά καο (έθηαζεο Km 2 ). Σν 5% ηεο αθηνγξακκήο αληηζηνηρεί ζε πδξνβηφηνπνπο. Απφ ηα λεζηά καο, 63 είλαη ηα θπξηφηεξα απφ άπνςε κεγέζνπο. ε αληηδηαζηνιή ζεκεηψλεηαη φηη ηα λεζηά ζε νιφθιεξε ηε Μεζφγεην αξηζκνχλ ηα [14]

17 Ζ Διιάδα είλαη ρψξα κε έληνλν αλάγιπθν, πεξηνξηζκέλε ελδνρψξα θαη κεγάιν αλάπηπγκα αθηψλ. Απνηέιεζκα ηεο ηδηφκνξθεο απηήο γεσκνξθνινγηθήο δηάξζξσζεο είλαη ε πνιπδηάζπαζε ηνπ ρψξνπ ζε κηθξέο ιεθάλεο απνξξνήο, θαζεκία απφ ηηο νπνίεο έρεη δηαθνξεηηθά πξνβιήκαηα θαη επνκέλσο απαηηεί δηαθνξεηηθή δηαρεηξηζηηθή πνιηηηθή. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ε βξνρφπησζε ε νπνία πνηθίιιεη ηδηαίηεξα, θαηά κέζν φξν, ζηε Γπηηθή Διιάδα (1.100 mm) είλαη ηξηπιάζηα πεξίπνπ απφ φηη ζηελ Αλαηνιηθή Διιάδα (350 mm). Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη νη κέζεο εηήζηεο βξνρνπηψζεηο ζε δηάθνξεο πφιεηο: Νάμνο: 368 mm Ησάλληλα: 1088 mm Κέξθπξα: 936 mm Αζήλα: 400 mm Υαληά: 548 mm (Καξαβίηεο Υ. & Αγγειίδεο. 2005). Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ άληζε θαηαλνκή ηεο βξνρφπησζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο έρνπλ δεκηνπξγήζεη παλζπεξκία νηθνζπζηεκάησλ. Ζ κέζε εηήζηα ηηκή ησλ θαηαθξεκληζκάησλ ζηελ Διιάδα είλαη 115 δηο m 3 απ φπνπ ην 50-60% πεξίπνπ ράλεηαη κε ηελ εμαηκηζνδηαπλνή. ηε ρψξα καο ην 85-90% ησλ απνζεκάησλ ηνπ γιπθνχ λεξνχ είλαη επηθαλεηαθά θαη ην 10-15% ππφγεηα, ελψ ην 40% ηνπ λεξνχ άξδεπζεο πξνέξρεηαη απφ ππφγεηνπο πδξνθνξείο. Μηα απιή εθηίκεζε ηεο εηήζηαο θαηαλνκήο κπνξεί λα είλαη ε παξαθάησ φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 1.7 : Δηθφλα 1.7 Δηήζηα θαηαλνκή λεξνχ ζηελ Διιάδα (Πεγή: Καξαβίηεο Υ. & Αγγειίδεο. 2005) Ζ ζπλνιηθή εηήζηα θαηαλάισζε λεξνχ πιεζηάδεη ζηελ ρψξα καο ηα 6,5 6,7 δηο m 3 θαη ε πξννπηηθή γηα ην 2020, είλαη ηα 8 δηο m 3 λεξνχ ηνλ ρξφλν. Ζ κέζε θαηαλάισζε λεξνχ ζηελ Διιάδα θζάλεη ηα hm 3 /έηνο, ήηνη πεξίπνπ m 3 /yr αλά θάηνηθν. Απφ απηά γηα αγξνηηθή ρξήζε θαηαλαιψλεηαη πεξίπνπ ην 86 % (απφ ην νπνίν 96% ρξεζηκνπνηείηαη γηα άξδεπζε θαη απφ απηφ ην 80% ράλεηαη ζε απψιεηεο απφ ηνλ πδξνινγηθφ [15]

18 θχθιν ηεο θάζε πεξηνρήο), γηα αζηηθή ρξήζε θαηαλαιψλεηαη ην 11%, γηα βηνκεραληθή ρξήζε ην 2% θαη γηα ελεξγεηαθή ρξήζε ην 1%. (Δηθφλα 1.8) Δηθφλα 1.8 Υξήζεηο λεξνχ ζηελ Διιάδα (Πεγή: Μηκίθνπ Φσηφπνπινο 2004) Όζνλ αθνξά ζηνπο πγξνηφπνπο ζηελ Διιάδα ηα ¾ απηψλ έρνπλ ραζεί κέζα ζηνλ ηειεπηαίν αηψλα. Οη θχξηνη παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ηελ ππνβάζκηζε ησλ πγξνηφπσλ είλαη ε θαηαζθεπή αξδεπηηθψλ έξγσλ θαη νη εθηξνπέο ησλ πνηακψλ, ε ππεξβνιηθή άληιεζε λεξνχ, νη εθρεξζψζεηο, ην παξάλνκν θπλήγη, νη εθξνέο απφ ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, αζηηθά ή βηνκεραληθά ιχκαηα, ε αζηηθή αλάπηπμε θαη ε επέθηαζε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ. Δμάιινπ ηα ηέζζεξα κεγάια δηεζλή πνηάκηα καο απνηεινχλ ην 25% πεξίπνπ ησλ ειιεληθψλ επηθαλεηαθψλ πδάηηλσλ πφξσλ: Αμηφο: 5,0 εθ. m 3 /έηνο Νέζηνο: 1,8 εθ. m 3 /έηνο ηξπκφλαο: 3,4 εθ. m 3 /έηνο Έβξνο: 3,25 εθ. m 3 /έηνο Αλαιπηηθά δηάθνξεο εθηηκήζεηο γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο αλά πδαηηθφ δηακέξηζκα ηεο Διιάδνο παξνπζηάδνληαη ζηνλ πίλαθα 1.1. [16]

19 Πίλαθαο 1.1 Δθηηκήζεηο ησλ δπλεηηθψλ πδαηηθψλ πφξσλ ζηελ Διιάδα ζε m 3 /yr (Karavitis, 1999). Λφγσ ησλ πεξηφδσλ μεξαζίαο ή ιεηςπδξίαο ( ), έγηλαλ ππεξαληιήζεηο, έγηλαλ θαηαζθεπέο πνιχ κεγάινπ αξηζκνχ λέσλ γεσηξήζεσλ ζε κεγαιχηεξα βάζε, θαη παξάιιεια αληιήζεθαλ ηα ππφγεηα λεξά απφ βάζε δηπιάζηα ησλ πξν ηνπ 1995, ρσξίο ζρέδηα γηα ηελ νξζή θαηαλνκή θαη δηαρείξηζε ησλ πδξνθφξσλ ζηηο ιεθάλεο απνξξνήο, κε ζπλέπεηα κεγάιεο έθηαζεο πθαικπξήλζεηο ησλ ππφγεησλ πδξνθφξσλ, ζηηο παξάθηηεο δψλεο. Παξάιιεια ε ζπλερήο ξχπαλζε ησλ εδαθψλ απφ αζηηθά, πεξηαζηηθά, θαη βηνκεραληθά απφβιεηα, ιφγσ έιιεηςεο νξγαλσκέλσλ ρψξσλ απφζεζεο θαη ιφγσ ηεο άγλνηαο ησλ ζπλεπεηψλ, νδήγεζε ηελ ξχπαλζε ησλ πδξνθφξσλ ζηελ ππέξβαζε ησλ νξίσλ πνζηκφηεηαο ή θαηαιιειφηεηαο ησλ απνζεκάησλ λεξνχ. Οη εθηεηακέλεο ππξθαγηέο ηνπ 2007, ζα επηδεηλψζνπλ ηα θαηλφκελα ζηηο ππξφπιεθηεο πεξηνρέο, αθνχ εθεί ζα πεξηνξηζηεί ν θπζηθφο εκπινπηηζκφο ζηα ππφγεηα λεξά, θαηνιηζζήζεηο θαη πιεκκχξεο ζα επηθέξνπλ εδαθηθέο αζηνρίεο κέρξη θαη ηελ εξεκνπνίεζε θάπνησλ εθηάζεσλ. Οη εθηηκήζεηο γηα ηελ ζπλνιηθή κέζε εηήζηα ρξήζε ηνπ λεξνχ ζηελ Διιάδα είλαη αληηθξνπφκελεο. Σν ΤΠΑΝ αλαθέξεη φηη θαηαλαιψλνληαη πεξίπνπ 5,04 x 109 m 3 /yr, ελψ ην ΤΠΣ δίλεη κία εθηίκεζε 4,8 x 109 m 3 /yr. [17]

20 Παξφια απηά νη εθηηκήζεηο θαίλεηαη λα ζπγθιίλνπλ φζνλ αθνξά ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο (Karavitis, C.A., 1999). Χο εθ ηνχηνπ, εθηηκάηαη φηη ε γεσξγία ρξεζηκνπνηεί πεξίπνπ ην 80%-84%, ε αζηηθή ρξήζε πεξί ην 13%-15%, θαη ε παξαγσγή ελέξγεηαο θαζψο θαη ε βηνκεραλία γχξσ ζην 2,5%-4% ηνπ εηήζηα θαηαλαιηζθφκελνπ χδαηνο. ηελ Διιάδα ε Δηδηθή Γξακκαηεία Τδάησλ (πξψελ Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ) είλαη ππεχζπλε γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ πδαηηθνχ δπλακηθνχ, ηα νπνία εθαξκφδνληαη κε επζχλε ησλ Γηεπζχλζεσλ Τδάησλ ζε θάζε Πεξηθέξεηα. Σηο ππεξεζίεο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο ηηο πξνζθέξνπλ ζηνπο πνιίηεο, νη επηρεηξήζεηο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο πνχ έρνπλ ηδξπζεί ζηα δηάθνξα αζηηθά θέληξα ηεο ρψξαο ή νη αληίζηνηρεο ππεξεζίεο ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ. Ζ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, έρεη ηελ επζχλε γηα ηελ θαηαζθεπή θαη δηαρείξηζε ησλ έξγσλ χδξεπζεο απνρέηεπζεο θαη ησλ δηθηχσλ νκβξίσλ. ε νκαδηθά αξδεπηηθά έξγα, ν έιεγρνο αλήθεη θπξίσο ζηε Ννκαξρηαθή απηνδηνίθεζε. Αλεμάξηεηα απφ ην κέγεζνο ηνπο νη ππεξεζίεο χδξεπζεο ή άξδεπζεο, έρνπλ ηελ επζχλε γηα ηελ δηάζεζε λεξνχ θαιήο θαηάζηαζεο ζηνπο πνιίηεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο, αιιά θαη ζε επάξθεηα γηα θάιπςε ησλ πξαγκαηηθψλ αλαγθψλ. Γηα λα επηηχρνπλ ηνλ ζηφρν απηφ, πξέπεη λα θξνληίζνπλ ε πνηφηεηα θαη ε πνζφηεηα ηνπ λεξνχ λα είλαη θαιή θαη ζήκεξα αιιά θπξίσο ζην κέιινλ. ην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα 214 επηρεηξήζεηο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο (Η.Σ.Α. 2008). Απηέο ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: - ζηηο ηδησηηθνπνηεκέλεο θξαηηθέο επηρεηξήζεηο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο (ΔΤΓΑΠ Α.Δ. θαη ΔΤΑΘ Α.Δ. θαη ιεηηνπξγνχλ ζηελ Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε) - ζηηο θαηά ηφπνπο Γεκνηηθέο Δπηρεηξήζεηο Ύδξεπζεο θαη Απνρέηεπζεο (ΓΔΤΑ)φπνπ ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε είλαη ν κνλαδηθφο θχξηνο ηεο επηρείξεζεο Ζ ΔΤΓΑΠ Α.Δ. ΝΠΓΓ, ηδξχζεθε κε ην λφκν 1068/80, κε κέηνρν ην Διιεληθφ Γεκφζην. Ζ ΔΤΑΘ Α.Δ. κε κνλαδηθφ κέηνρν ην Διιεληθφ Γεκφζην, ηδξχζεθε βάζεη ηνπ λφκνπ 2651/1998 Απφ ηηο επηρεηξήζεηο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο, Ζ ΔΤΓΑΠ Α.Δ. εμππεξεηεί ζήκεξα ζηνλ ηνκέα ηεο χδξεπζεο πεξίπνπ θαηνίθνπο κε ζπλδέζεηο θαη km δίθηπν χδξεπζεο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο απνρέηεπζεο πεξίπνπ θαηνίθνπο κε km δίθηπν απνρέηεπζεο. Ζ ΔΤΑΘ Α.Δ θαηνίθνπο κε m 3 λεξφ εκεξεζίσο κε km δίθηπν χδξεπζεο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο απνρέηεπζεο πεξίπνπ θαηνίθνπο κε m 3 εκεξεζίσο κε km δίθηπν απνρέηεπζεο. Οη ΓΔΤΑ ηεο ρψξαο, ζηνλ ηνκέα ηεο χδξεπζεο εμππεξεηνχλ ζπλδέζεηο κε ην δίθηπν χδξεπζεο, κε εξγαδφκελνπο. Απφ έλα ζχλνιν 127 ΓΔΤΑ κε ζρεηηθή νξγάλσζε, νη 18 θαιχπηνπλ ην 45% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ζε πφιεηο άλσ ησλ θαηνίθσλ. Οη 10 ζε πιεζπζκφ απφ θαηνίθνπο εμππεξεηνχλ ην 17%. Οη 59 ζε πιεζπζκφ απφ θαηνίθνπο εμππεξεηνχλ ην 32% θαη ην ππφινηπν 6% ζε πφιεηο σο θαηνίθνπο εμππεξεηείηαη απφ 40 ΓΔΤΑ. Οη επηρεηξήζεηο χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο αζθνχλ ηελ δξαζηεξηφηεηα εθ παξαρσξήζεσο, νη ΔΤΓΑΠ Α.Δ. θαη ΔΤΑΘ Α.Δ. απφ ηελ πνιηηεία, νη ΓΔΤΑ απφ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. [18]

21 Πίλαθαο 1.2 εκεξηλή εηήζηα δήηεζε λεξνχ θαηά θαηαλαισηηθή ρξήζε θαη πδαηηθφ δηακέξηζκα (hm 3 ) Μεγέζε ζε hm 3. Πεγή: Κνπηζνγηάλλεο θ.ά. (2008) Οη αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο απνηεινχλ ηνλ θπξηφηεξν θαηαλαισηή λεξνχ ζηε ρψξα, φπσο θαίλεηαη ζηνλ Πίλαθα 1.2. ην ζεκείν απηφ, φπσο θαη ζε πνιιά άιια, ε ρψξα καο δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Ζ δηαθνξά απηή δελ ππνδειψλεη, φπσο πνιινί ηζρπξίδνληαη, ρακειφ επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζε ζρέζε π.ρ. κε ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Βνξξά. Δίλαη απνηέιεζκα θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ θαη απνηειεί κφληκε θαη αλαπφθεπθηε ραξαθηεξηζηηθή δηάζηαζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Διιάδαο, ζην βαζκφ πνπ ε γεσξγία παξακέλεη σο κηα απφ ηηο ζεκαληηθέο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ρψξαο. ηηο ρψξεο ηνπ Βνξξά, ιφγσ ρακειφηεξσλ ζεξκνθξαζηψλ θαη πςειφηεξνπ χςνπο βξνρήο ην θαινθαίξη, νη αξδεπηηθέο αλάγθεο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο ή θαη κεδεληθέο. Μφλν ζηηο ρψξεο ηνπ Νφηνπ νη αξδεπηηθέο αλάγθεο είλαη ζεκαληηθέο. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 1.9, ζηε ρψξα καο ην πνζνζηφ ηεο αξδεπφκελεο έθηαζεο επί ηεο ζπλνιηθήο μεπεξλά θαηά πνιχ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν, αιιά θαη εθείλν ησλ άιισλ κεζνγεηαθψλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο. [19]

22 Δηθφλα 1.9 Αξδεπφκελε επηθάλεηα σο πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο γηα δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο (Πεγή: Κνπηζνγηάλλεο 2007) πγθεθξηκέλα, ην πνζνζηφ ησλ αξδεπφκελσλ γεσξγηθψλ γαηψλ ζηελ Διιάδα αλέξρεηαη ζην 32% ηνπ ζπλφινπ απηψλ, ελψ πεξίπνπ ην 60% ησλ πεδηλψλ εδαθψλ αξδεχεηαη (Διιεληθή Δπηηξνπή γηα ηελ Καηαπνιέκεζε ηεο Δξεκνπνίεζεο, 2001). Δηδηθφηεξα, απφ ηα ζπιινγηθά εγγεηνβειηησηηθά έξγα αξκνδηφηεηαο ηνπ Τπνπξγείνπ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ (ΤΠΑΑΣ) αξδεχεηαη πνζνζηφ 40% ηεο ζπλνιηθά αξδεπφκελεο έθηαζεο, δειαδή ζηξέκκαηα επί ζπλφινπ Απφ απηά ην 35 40% κε επηθαλεηαθέο κεζφδνπο, ην 50 55% κε ζπζηήκαηα θαηαηνληζκνχ, θαη ην 10% κε ζηάγδελ άξδεπζε θαη ινηπά ζπζηήκαηα κηθξναξδεχζεσλ (Τπνπξγείν Γεσξγίαο, 2002). Σν ππφινηπν 60% ησλ αξδεπφκελσλ εθηάζεσλ ηεο ρψξαο αξδεχεηαη απφ ηδησηηθά αξδεπηηθά έξγα (Τπνπξγείν Γεσξγίαο, 2002). Αλ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη αχμεζε ζηα πνζνζηά θαη ηνπ θαηαηνληζκνχ θαη ηεο ζηάγδελ άξδεπζεο (π.ρ. ζηελ Κξήηε ε ζηάγδελ άξδεπζε θηάλεη ην 80% Πεξηθέξεηα Κξήηεο, 2002), ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ αξδεχζεσλ έρεη αθφκα ζεκαληηθά πεξηζψξηα βειηίσζεο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, απφ πξφζθαηα ζηνηρεία ηνπ ΤΠΑΑΣ (2005), φηη ε αξδεπζείζα έθηαζε ηεο ρψξαο (πνπ πνηίζηεθε έζησ θαη κηα θνξά) αλέξρεηαη ζε ζηξέκκαηα. Ζ έθηαζε απηή εθηηκάηαη φηη κεηψλεηαη, θπξίσο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ, αιιά θαη ιφγσ εγθαηάιεηςεο ησλ θαιιηεξγεηψλ, γήξαλζεο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ θ.ιπ.. Ήδε ζήκεξα εθηηκάηαη ζε ζηξέκκαηα πεξίπνπ. [20]

23 ήκεξα ε Διιάδα δηαζέηεη εθηεηακέλα αξδεπηηθά δίθηπα ζε κεγάιεο θαη κηθξέο πεδηάδεο ζε ζπλνιηθή έθηαζε αλαινγηθά κεγαιχηεξε απφ θάζε άιιε επξσπατθή ρψξα (Δηθφλα 1.9). Χζηφζν, παξακέλνπλ αθφκε πνιιέο εθηάζεηο ρσξίο αξδεπηηθή ππνδνκή, γηα ηηο νπνίεο έρνπλ γίλεη κειέηεο ή πξνρσξεί ε θαηαζθεπή έξγσλ, αιιά κε ζρεηηθά αξγνχο ξπζκνχο. Ζ αξρηθή έληαζε θαηαζθεπήο λέσλ εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ ππνρψξεζε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη κεηά, ελψ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 δφζεθε έκθαζε ζε κηθξήο θιίκαθαο έξγα ζπιινγήο λεξνχ (ιηκλνδεμακελέο). Πεγέο πδξνδφηεζεο ησλ ζπιινγηθψλ έξγσλ είλαη ηα επηθαλεηαθά λεξά, ζρεδφλ απνθιεηζηηθά, ελψ γηα ηα ηδησηηθά αξδεπηηθά έξγα είλαη θπξίσο ηα ππφγεηα. Σα έξγα απηά ραξαθηεξίδνληαη ζπλήζσο σο πςεινχ θφζηνπο θαη ιεηηνπξγίαο επελδπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο απφιεςεο-κεηαθνξάο θαη θαηαλνκήο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ κε ηελ ππάξρνπζα λνκνζεζία αδεηψλ θαη επηδφηεζήο ηνπο. Παξάιιεια φκσο ιεηηνπξγεί ζεκαληηθφο αξηζκφο παξάλνκσλ αληιήζεσλ-γεσηξήζεσλ ζηα φξηα δηθαηνδνζίαο ησλ ζπιινγηθψλ εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ, αιιά θαη ησλ ηδησηηθψλ έξγσλ, κε απνηέιεζκα ηελ πνζνηηθή θαη πνηνηηθή ππνβάζκηζε ησλ λεξψλ, ηδηαίηεξα ζε καθξέο πεξηφδνπο πςειψλ αλαγθψλ (μεξαζίαο) θαη ζε πεξηνρέο εδαθψλ κε αλαζηξέςηκσλ ζπλζεθψλ (αιαηνχρσλ, αιαηνχρσλαιθαιησκέλσλ, αιθαιησκέλσλ κε λάηξην), (Πεξγηαιηψηεο, 2001). Σελ επζχλε θαη ηελ αξκνδηφηεηα γηα ηε δηνίθεζε, ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε ησλ ζπιινγηθψλ εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ έρνπλ 434 θνξείο: 10 Γεληθνί Οξγαληζκνί Δγγείσλ Βειηηψζεσλ (ΓΟΔΒ), 400 Σνπηθνί Οξγαληζκνί Δγγείσλ Βειηηψζεσλ (ΣΟΔΒ), 2 Δηδηθνί Οξγαληζκνί (Απηφλνκνο Οξγαληζκφο ηπκθαιίαο Αζσπνχ Κνξηλζίαο θαη Οξγαληζκφο Κσπαΐδαο), 22 Πξνζσξηλέο Γηνηθνχζεο Δπηηξνπέο (ΠΓΔ) θαη 6 Σνπηθέο Δπηηξνπέο Άξδεπζεο (Δζληθφ Πξφγξακκα Γηαρείξηζεο θαη Πξνζηαζίαο Τδαηηθψλ Πφξσλ, 2008). Ζ ρψξα καο θαη ε επξχηεξε πεξηνρή ηεο ΝΑ Μεζνγείνπ, αληηκεησπίδνπλ εδψ θαη είθνζη ρξφληα, πξνβιήκαηα επάξθεηαο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. ηνλ Μεζνγεηαθφ ρψξν θαη ηδηαίηεξα ζηα λεζηά, ην λεξφ ρξεζηκνπνηείηαη κε κε αεηθφξν ηξφπν. Σν κεζνγεηαθφ λεζησηηθφ πεξηβάιινλ ζπλνιηθά είλαη νηθνινγηθά εχζξαπζην θαη δνθηκάδεηαη επηθίλδπλα απφ ηηο επηθξαηνχζεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ηάζεηο. Με απηή ηελ έλλνηα ην κέιινλ ηνπ Μεζνγεηαθνχ ρψξνπ είλαη δπλαηφ λα απεηιεζεί απφ ηελ απμαλφκελε πίεζε ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπλερή άκβιπλζε ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ ηνπξηζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, απφ ζεκαληηθφηαηεο αιιεινεμαξηήζεηο πδαηηθψλ πφξσλ, απφ πςειή επαηζζεζία ζηε ξχπαλζε, θαη απφ ηελ εχθνια αλαηξεπφκελε ηζνξξνπία κεηαμχ λεξνχ θαη εδάθνπο. Σα εδάθε είλαη εμαηξεηηθά ηξσηά ζηελ δηάβξσζε θαη ηα πξνθχπηνληα πξνβιήκαηα ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ (απφζεζε ηδεκάησλ ζηνπο ηακηεπηήξεο, ζηαζεξφηεηα ησλ φρζεσλ ησλ πνηακψλ θιπ). Ζ πιεηνλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ είλαη ζπγθεληξσκέλε ζηηο παξάθηηεο δψλεο θαη ν απμαλφκελνο ηνπξηζκφο πξνθαιεί έληνλε επνρηαθή δήηεζε ζε λεξφ. Χο εθ ηνχησλ, ε αληζνθαηαλνκή ηεο δήηεζεο ηνπ λεξνχ ηφζν ζην ρψξν φζν θαη ζην ρξφλν απμάλεη ηδηαίηεξα ην θφζηνο θάιπςεο ησλ αλαγθψλ. Σα πξνβιήκαηα δηαρείξηζεο ιπκάησλ πνιιαπιαζηάδνληαη κε ηελ αχμεζε ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ θαηά ηε ζεξηλή πεξίνδν θαη ππνβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ αθηψλ. Όινη νη ζρεηηθνί παξάγνληεο επηβάιινπλ ηελ εθαξκνγή πξνιεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο θαη φρη ηελ αλακνλή εκθάληζεο πιένλ έληνλσλ θαηλνκέλσλ ξχπαλζεο, δηάβξσζεο θαη έιιεηςεο λεξνχ (Karavitis C. A. and P. Kerkides, 2002). [21]

24 Ζ ρψξα καο δηαζέηεη, ζπλνιηθά, επαξθείο επηθαλεηαθνχο θαη ππφγεηνπο πδαηηθνχο πφξνπο, αιιά δηάθνξνη ιφγνη κεηψλνπλ ζεκαληηθά ηελ πξαγκαηηθά δηαζέζηκε πνζφηεηα θαη δπζθνιεχνπλ ηελ αμηνπνίεζή ηνπο. Οη θπξηφηεξνη θπζηθνί ιφγνη πνπ πξνθαινχλ πξνβιήκαηα ζηελ αμηνπνίεζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο είλαη: ε αλνκνηφκνξθε θαηαλνκή ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζην ρψξν θαη ζην ρξφλν ε αλνκνηφκνξθε θαηαλνκή ηεο δήηεζεο ζην ρψξν θαη ην ρξφλν, αλαληίζηνηρε κε ηελ θαηαλνκή ηεο πξνζθνξάο ε γεσκνξθνινγία ηεο ρψξαο ε εμάξηεζε ηεο βφξεηαο Διιάδαο απφ ηηο επηθαλεηαθέο απνξξνέο πνηακψλ πνπ έξρνληαη απφ γεηηνληθά θξάηε ην κεγάιν αλάπηπγκα αθηψλ ηα πνιιά άλπδξα ή κε ειάρηζηνπο πδαηηθνχο πφξνπο λεζηά ηεο ρψξαο. Ο θπξηφηεξνο φκσο ιφγνο είλαη ε πιεκκειήο θαη απνζπαζκαηηθή αληηκεηψπηζε ηεο δηαρείξηζεο απφ ηελ πνιηηεία. Σν νιηθφ πδαηηθφ δπλακηθφ ππεξθαιχπηεη θαηά πνιχ ηελ πνζφηεηα πνπ δηαηίζεηαη ζηηο ρξήζεηο. Χζηφζν, κηθξφ κέξνο απφ απηφ ην δπλακηθφ είλαη νηθνλνκηθά θαη ηερληθά αμηνπνηήζηκν, κε απνηέιεζκα ηελ χπαξμε πξνβιεκάησλ αλεπάξθεηαο λεξνχ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο θαη γηα ζπγθεθξηκέλα ρξνληθά δηαζηήκαηα. ηελή ζρέζε κε ηε δηαζέζηκε πνζφηεηα λεξνχ έρεη βέβαηα θαη ε πνηφηεηα ε νπνία είλαη ην απνηέιεζκα αιιειεπίδξαζεο θπζηθψλ ζπλζεθψλ θαη αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Αλ θαη ε Διιάδα είρε γεληθά λεξά θαιήο πνηφηεηαο, νη καθξνρξφληεο - ρσξίο πξνγξακκαηηζκφ θαη έιεγρν - αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, θπξίσο ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ, έρνπλ αξρίζεη λα θάλνπλ εκθαλή ηελ ππνβάζκηζε, ηφζν ησλ επηθαλεηαθψλ φζν θαη ησλ ππφγεησλ πδαηηθψλ πφξσλ. πκπεξαζκαηηθά, γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο ηεο ρψξαο επηζεκαίλεηαη φηη ε δηαζέζηκε πνζφηεηα λεξνχ ζπλερψο ειαηηψλεηαη, έηζη ψζηε ζεκαληηθέο πεξηνρέο είλαη ή ηείλνπλ λα γίλνπλ ειιεηκκαηηθέο ζε λεξφ, ελψ νη ζνβαξφηεξεο ζπιινγηθέο αλάγθεο θαιχπηνληαη πηα απφ έξγα κεηαθνξάο, κε ζεκαληηθά απμεκέλν θφζηνο θαηαζθεπήο θαη ιεηηνπξγίαο. Ζ πνηνηηθή ηνπο θαηάζηαζε δελ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξα νμπκέλα πξνβιήκαηα, εθηφο απφ κεκνλσκέλεο πεξηνρέο θαη παξάθηηεο δψλεο, ηνπιάρηζηνλ ζηα πιαίζηα ησλ κέρξη πξφζθαηα ζεζκηθψλ απαηηήζεσλ γηα ηελ πνηφηεηα. Θα πξέπεη φκσο λα επηζεκαλζεί φηη, ε απαίηεζε γηα αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πνπ δηακνξθψλεηαη ζε επξσπατθφ επίπεδν (εηδηθφηεξα ζηα πιαίζηα ηεο Οδεγίαο Πιαίζην γηα ηα Νεξά), δελ επηηξέπεη εθεζπραζκφ θαη επηηάζζεη ηελ αλαζεψξεζε ησλ κέρξη ηψξα αμηνινγήζεσλ. εκαληηθή αηηία ξχπαλζεο απνηεινχλ νη γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πεγέο κε ζεκεηαθέο θαη γη απηφ κε δχζθνιε αληηκεηψπηζε. Αμηφινγε πξφνδνο παξνπζηάδεηαη ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο ξχπαλζεο απφ αζηηθά ιχκαηα (ζεκεηαθέο πεγέο). Αληίζεηα, δελ έρεη επηηεπρζεί ζεκαληηθή πξφνδνο ζηα βηνκεραληθά πγξά απφβιεηα, φπνπ απαηηείηαη ελίζρπζε ησλ πξνζπαζεηψλ πξνεπεμεξγαζίαο ηνπο θαη ζπγθέληξσζεο ησλ κνλάδσλ ζε βηνκεραληθέο πεξηνρέο, ελψ δελ έρεη ζηγεί αθφκα ην πξφβιεκα ηεο ξχπαλζεο απφ ηηο απνξξνέο νκβξίσλ ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο. [22]

25 Όζνλ αθνξά ζηε δηνηθεηηθή δνκή ηεο ρψξαο, ν ζρεδηαζκφο ηεο δελ πξνβιέπεη θξηηήξηα πνπ λα απνξξένπλ απφ ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. πγθεθξηκέλα, βαζηθφ πξφβιεκα ηεο δηνηθεηηθήο δηάξζξσζεο ηεο ρψξαο ζε ζρέζε κε ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη ε δηαίξεζε ζε δηνηθεηηθέο ρσξηθέο κνλάδεο κε θξηηήξηα πνπ δελ παξνπζηάδνπλ ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα πδξνινγηθά. Απηφ έρεη απνηέιεζκα ηελ αδπλακία αλαγσγήο ησλ δηαθφξσλ κεγεζψλ (πιεζπζκηαθψλ, νηθνλνκηθψλ, ηνκέσλ παξαγσγήο) ζε πδαηηθέο κνλάδεο ρψξνπ, δεδνκέλνπ φηη ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά θαηαρσξνχληαη ζε δηνηθεηηθέο κνλάδεο (πεξηθέξεηεο θαη λνκνχο). Ο Ν. 3199/2003 επέηεηλε ην πξφβιεκα, δεδνκέλνπ φηη θαζφξηζε ηηο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο σο αξκφδηεο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο θαη ησλ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ. πρλά φκσο κηα ιεθάλε απνξξνήο κπνξεί λα αλήθεη ζε πεξηζζφηεξεο ηεο κηαο πεξηθέξεηεο (π.ρ. ε ιεθάλε ηνπ Αρειψνπ αλήθεη ζε ηέζζεξηο). Δπίζεο, ζεκαληηθφ πξφβιεκα απνηειεί θαη ε χπαξμε κεγάινπ αξηζκνχ θνξέσλ, ησλ νπνίσλ νη αξκνδηφηεηεο νη ζρεηηθέο κε ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο αιιεινθαιχπηνληαη θαη πνιιέο θνξέο ζπγθξνχνληαη ζηελ πξάμε. Δίλαη πηζαλφλ, κεηά ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ, ηα πξνβιήκαηα απηνχ ηνπ είδνπο λα ακβιπλζνχλ. Με δεδνκέλε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα δξάζεο ηνπ πιήζνπο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, ηηο δπζθνιίεο ζπλελλφεζεο, ηηο δπζθνιίεο ζπληνληζκνχ, θαη ηελ έιιεηςε ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθέο δπζρέξεηεο ζηελ ηεξάξρεζε αλαγθψλ θαη ελεξγεηψλ θαη ηνλ θαζνξηζκφ πξνηεξαηνηήησλ. Δπίζεο, δπζρεξαίλεηαη ε πξνζπάζεηα γηα νξζνινγηθή θαη ζπλνιηθή αληηκεηψπηζε ησλ πδαηηθψλ πξνβιεκάησλ. Παξάιιεια κε ην δηνηθεηηθφ, θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ έξεπλα, αμηνπνίεζε, ρξήζε θαη πξνζηαζία ησλ πδαηηθψλ πφξσλ απνηειείηαη απφ κηα ζεηξά απφ λφκνπο, δηαηάγκαηα θαη δηνηθεηηθέο απνθάζεηο, ηδξπηηθνχο λφκνπο θαη νξγαληζκνχο ππνπξγείσλ θαη θνξέσλ, νξηζκέλα απφ ηα νπνία ρξνλνινγνχληαη απφ ην 1930 θαη πνπ πνιιέο θνξέο επηθαιχπηνληαη ή έξρνληαη ζε αληίζεζε κεηαμχ ηνπο. Έηζη, κε δεδνκέλε ηε δηνηθεηηθή δνκή θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην, πνπ ζπλνπηηθά παξαηίζεηαη πην πάλσ, γίλεηαη θαλεξφ ην πιαίζην ησλ πξάμεσλ ηεο δηνίθεζεο, πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επίιπζε ησλ θξίζηκσλ πδαηηθψλ πξνβιεκάησλ. Σν ζχλνιν ησλ δηνηθεηηθψλ απηψλ πξάμεσλ, πνπ απνηεινχλ ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή, είλαη ζηελ νπζία ε κφλε ππαξθηή δηαρεηξηζηηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο γηα ην λεξφ κέρξη ζήκεξα. Γηαπηζηψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ άζθεζε απηήο ηεο πξαθηηθήοπνιηηηθήο είλαη ε αδπλακία λα θαζνξηζηνχλ κε αθξίβεηα ηα θπζηθά κεγέζε θαη νη πνζφηεηεο λεξνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, αιιά θαη νη πξαγκαηηθέο αλάγθεο, θαη επνκέλσο νη δπζθνιίεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ πξνζπάζεηα καθξνρξφληνπ πξνγξακκαηηζκνχ. Αθφκα, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο δπλαηφηεηαο εθαξκνγήο κηαο επηζπκεηήο πδαηηθήο πνιηηηθήο είλαη κηα ζεηξά κέρξη ηψξα ειιείςεσλ, φπσο ε έιιεηςε ζαθψλ πνηνηηθψλ-νηθνινγηθψλ ζηφρσλ, ε έιιεηςε θνζηνιφγεζεο ηνπ λεξνχ θαη ησλ έξγσλ αμηνπνίεζήο ηνπ, ε έιιεηςε πξφλνηαο θαη θηλήηξσλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε λεξνχ ζε φιεο ηηο ρξήζεηο, θαη ε έιιεηςε ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ ρξήζεσλ. Πξνβιήκαηα δεκηνπξγνχλ επίζεο, ε έιιεηςε ζχλδεζεο ησλ πθηζηάκελσλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο κε ηηο αλάγθεο δηαρείξηζεο λεξνχ, πνπ απνηειεί θπξίαξρν θαη πξψηεο πξνηεξαηφηεηαο ζηφρν ηελ πεξίνδν απηή, φπσο θαη ε έιιεηςε [23]

26 καθξνρξφλησλ πξνβιέςεσλ κεγεζψλ ή ηάζεσλ (πιεζπζκηαθψλ, νηθνλνκηθψλ, ηνκέσλ παξαγσγήο θιπ.) ζηα πιαίζηα ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, ε νπνία δπζρεξαίλεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε αληίζηνηρσλ πξνβιέςεσλ ζε έξγα αμηνπνίεζεο πδαηηθψλ πφξσλ. Σέινο, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί ε θαζπζηέξεζε πξνψζεζεο ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ νη νπνίεο είλαη θαζνξηζηηθέο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή πξνγξακκάησλ δηαρείξηζεο κε θνηλσληθή απνδνρή. [24]

27 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΔΙΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΟΓΗΓΙΑ 2000/60 ΔΚ 2.1 Κνηλνηηθή Ννκνζεζία γηα ηα ύδαηα γεληθά Οη ξπζκίζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ γηα ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο ήηαλ απφ ηηο πξψηεο ξπζκηζηηθέο παξεκβάζεηο ζην πεδίν ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο νη πξψηεο ζρεηηθέο νδεγίεο ζεζπίζηεθαλ ήδε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Απφ ηφηε έσο ζήκεξα έρεη εθδνζεί έλα πιήζνο θνηλνηηθψλ νδεγηψλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο ηζηνζειίδαο ηεο Δ.Δ., απφ ην έηνο 1975 έσο ην 2006 έρνπλ εθδνζεί πεξηζζφηεξεο απφ 51 Νοκηθές Δεζκεύζεης, νη νπνίεο δηαθξίλνληαη σο αθνινχζσο: 23 Οδεγίεο. 2 Καλνληζκνί. 11 Απνθάζεηο. 5 πκβάζεηο. 3 Πξσηφθνιια. 6 Φεθίζκαηα θαη 1 πκθσλία. Ζ δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο ηνπ θνηλνηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο είλαη δπλαηφλ λα ηαμηλνκεζεί ρξνληθά ζε ηξεηο βαζηθέο πεξηφδνπο (Σάηζεο, 2008) : Α) Ζ πξψηε πεξίνδνο μεθηλά ην έηνο 1975 κε ηε ζέζπηζε ηεο Οδεγίαο 75/440/ΔΟΚ γηα ηα επηθαλεηαθά χδαηα (surface water directive) θαη πεξηιακβάλεη ηηο νδεγίεο πνπ εθδφζεθαλ κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ Ζ πξψηε απηή νκάδα ζπκπεξηέιαβε λνκνζεηήκαηα πνπ έζεηαλ πνηνηηθά θξηηήξηα γηα ηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο πδάησλ, φπσο ε νδεγία 76/160 γηα ηα χδαηα θνιχκβεζεο (bathing waters directive), ε νδεγία 78/659 γηα ηα γιπθά χδαηα φπνπ δνπλ ςάξηα (fish waters directive), ε νδεγία 79/923 γηα ηα χδαηα γηα νζηξαθνεηδή (shellfish waters directive), ε νδεγία 80/68 γηα ηα ππφγεηα χδαηα (groundwater directive) θαη ε νδεγία 80/778 γηα ην πφζηκν χδσξ (drinking water directive). Ζ νδεγία 76/464 γηα ηηο επηθίλδπλεο νπζίεο (dangerous substances directive) θαη νη επφκελεο νδεγίεο ( ) ζρεηηθά κε δηάθνξεο θαηεγνξίεο νπζηψλ πηνζεηήζεθαλ ζην πιαίζην ηεο λνκνζεζίαο γηα ηελ νξηνζέηεζε ησλ εθπνκπψλ Οη ξπζκίζεηο πνπ ηνπνζεηνχληαη ζηελ πξψηε απηή θάζε απνζθνπνχλ άιινηε ζηε δηαζθάιηζε κηαο ειάρηζηα απνδεθηήο πνηφηεηαο χδαηνο γηα δηάθνξεο ρξήζεηο (πνηνηηθή πξνζέγγηζε), θαη άιινηε ζηελ απνθπγή ή ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ θαη νπζηψλ ζηα χδαηα (ξπζκηζηηθή πξνζέγγηζε), πνπ επηδηψθεη ηε κείσζε ή θαη απνθπγή ησλ εθπνκπψλ κε βάζε ηηο πην ζχγρξνλεο αληηξξππαληηθέο ηερλνινγίεο. Ζ πην ζεκαληηθή νδεγία ζηελ θαηεχζπλζε ηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ είλαη ε νδεγία 76/464, ε νπνία άιισζηε απνηειεί κέρξη ζήκεξα θαη ην βαζηθφηεξν ηκήκα ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Ο πξσηαξρηθφο ζηφρνο ηεο νδεγίαο απηήο ζπλίζηαην ζηελ εμάιεηςε ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ απφ νξηζκέλεο ηδηαίηεξα επηθίλδπλεο νπζίεο, νη [25]

28 νπνίεο απαξηζκνχληαλ απνθιεηζηηθά ζηνλ θαηάινγν 1 ηνπ παξαξηήκαηνο ηεο νδεγίαο θαη ζηε κείσζε ηεο ξχπαλζεο απφ νξηζκέλεο άιιεο επηθίλδπλεο νπζίεο, πνπ θαηαγξάθνληαη ζηνλ θαηάινγν 2 ηνπ παξαξηήκαηνο Β) Μεηά απφ απνηίκεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξψηνπ λνκνζεηηθνχ θχθινπ θαη ηνλ εληνπηζκφ θελψλ θαη αλαγθαίσλ βειηηψζεσλ, αθνινχζεζε δεχηεξνο λνκνζεηηθφο θχθινο, κε δηαθνξεηηθή σζηφζν αθεηεξηαθή πξνζέγγηζε: ηε θνξά απηή πηνζεηήζεθε ε πξνζέγγηζε ηεο νξηαθήο ηηκήο εθπνκπψλ (Emission Limit Value approach -ELV), ε νπνία εζηηάδεη ζηηο αλψηαηεο επηηξεπηέο πνζφηεηεο ξχπσλ πνπ κπνξνχλ λα ειεπζεξσζνχλ απφ ζπγθεθξηκέλε πεγή ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο κε βάζε ηηο πην ζχγρξνλεο αληηξξππαληηθέο ηερλνινγίεο. Ζ πξνζέγγηζε απηή εμεηάδεη ην ηειηθφ απνηέιεζκα κηα δηαδηθαζίαο (δηαρείξηζε ιπκάησλ, απνξξίςεηο απφ ηε βηνκεραλία, επηπηψζεηο ηεο γεσξγίαο ζηελ πνηφηεηα ησλ πδάησλ) ή ηελ πνζφηεηα ησλ ξχπσλ πνπ θαηαιήγνπλ ζην λεξφ (Καξηςηάδεο Γ. 2008). ηε δεχηεξε απηή νκάδα λνκνζεηεκάησλ, θπξίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο 1990, πεξηιακβάλνληαη ε νδεγία 91/271 γηα ηε δηαρείξηζε αζηηθψλ ιπκάησλ, ε νδεγία 91/676 γηα ηα ληηξηθά θαη ε νδεγία 96/61 γηα ηελ νινθιεξσκέλε πξφιεςε θαη έιεγρν ηεο ξχπαλζεο απφ κεγάιεο βηνκεραληθέο κνλάδεο, θαη αθφκα ε αλαζεψξεζε ησλ νδεγηψλ γηα ην πφζηκν λεξφ θαη ηα χδαηα θνιχκβεζεο θαζψο θαη ε αλάπηπμε ελφο πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ηα ππφγεηα χδαηα. Ζ ζχληνκε απηή παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ ξπζκίζεσλ ζηηο δχν θάζεηο αλάπηπμεο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πδάησλ είλαη αξθεηή γηα λα θαηαδείμεη ηελ έιιεηςε ζπζηεκαηηθήο ζπλνρήο κεηαμχ ησλ επηκέξνπο ξπζκίζεσλ. Όπσο νξζά έρεη επηζεκαλζεί απφ ηνλ θνξπθαίν Γεξκαλφ δεκνζηνιφγν -κε πνιχρξνλε ελαζρφιεζε θαη εμεηδίθεπζε ζηα ζέκαηα πξνζηαζίαο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ- Prof. Dr. R. Breuer ην επξσπατθφ δίθαην πξνζηαζίαο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ -παξά ηε ζπλνιηθά ζεηηθή πξνζθνξά ηνπαπνηειεί έλα «κσζατθφ» ξπζκίζεσλ, πνπ δηαθξίλνληαη γηα ηνλ απνζπαζκαηηθφ ραξαθηήξα ηνπο, ηελ χπαξμε νξηζκέλσλ ελδνγελψλ αληηθάζεσλ θαη ηελ έιιεηςε κηαο ζπζηεκαηηθήο αθεηεξίαο. (Καξαγεψξγνπ Β. 2003). Γ) Ζ Κνηλνηηθή Οδεγία 2000/60 γλσζηή θαη σο Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα (ΟΠΤ) (Water Framework Directive-WFD) απνηειεί ην ιεγφκελν "ηξίην θύκα" ηεο Δπξσπατθήο Ννκνζεζίαο γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο, δεδνκέλνπ φηη ζπλδπάδεη κε πνηθίινπο ηξφπνπο ηα δχν πξνεγνχκελα λνκνζεηηθά πιαίζηα. 2.2 Κνηλνηηθή Οδεγία 2000/60 Ζ ελ ιφγσ Οδεγία δεκνζηεχηεθε ζηελ Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ζηηο 20/12/2000 θαη απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ Οδεγία-ηαζκφ ζηελ ηζηνξία ηεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Δπξψπεο θαζψο δεκηνπξγεί έλα ζεκαληηθφηαην λνκνζεηηθφ πιέγκα γηα ηελ πξνζηαζία φισλ ησλ θαηεγνξηψλ Τδάηηλσλ σκάησλ (Τ..), ήηνη ηα εζσηεξηθά επηθαλεηαθά, ηα κεηαβαηηθά, ηα παξάθηηα θαη ηα ππφγεηα, ελψ ζπγρξφλσο ιεηηνπξγεί σο έλα εξγαιείν γηα ηε καθξνπξφζεζκε αεηθνξηθή δηαρείξηζε ησλ πδάησλ θαη ησλ νηθνζπζηεκάησλ ζηε ρσξηθή επηθξάηεηα ηεο Δπξψπεο. Δπηπιένλ, ηα θξηηήξηα θαη νη ζηφρνη ηεο Οδεγίαο πξνσζνχλ κηα λέα [26]

29 θνπιηνχξα ζηνλ ηνκέα δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ θαη απηφ δηφηη ζηξέθεηαη απφ ηηο παξαδνζηαθέο ζηξαηεγηθέο ελίζρπζεο ηεο πξνζθνξάο, ζε ζηξαηεγηθέο δηαρείξηζεο ηεο δήηεζεο, δίδνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν πξνηεξαηφηεηα ζηελ εμνηθνλφκεζε, ζηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ζηελ εηζαγσγή λέσλ ηερλνινγηψλ, θαζψο θαη ζηηο ζηξαηεγηθέο πξνζηαζίαο ησλ ππφγεησλ πδάησλ, κέζσ νινθιεξσκέλσλ πξνζεγγίζεσλ. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε, ε ελ ιφγσ νδεγία δεκηνπξγεί θαη εηζάγεη λέεο αληηιήςεηο ζηε αληηκεηψπηζε θηλδχλσλ απφ ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα (πιεκκχξεο, μεξαζία). Ζ ηδηαίηεξε ζεκαζία ηεο λέαο νδεγίαο-πιαίζην γηα ην λεξφ έγθεηηαη ινηπφλ ζην γεγνλφο φηη πηνζεηεί κηα θαηλνηφκν θαη νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε ζην ζέκα ηεο δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαη νηθνζπζηεκάησλ πνπ εληάζζνληαη ζηα ρσξηθά φξηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν ζεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο. Δίλαη άμην αλαθνξάο φηη ε πξνεηνηκαζία ηεο Οδεγίαο απφ ηελ Δ.Δ. δηήξθεζε πεξηζζφηεξν απφ δέθα έηε θαη απνηέιεζε πεδίν έληνλεο επηζηεκνληθήο θαη πνιηηηθήο αληηπαξάζεζεο κεηαμχ ησλ Κξαηψλ-Μειψλ ηεο. Αο ζεκεησζεί άιισζηε φηη ε εξκελεία ησλ πξνβιέςεσλ ηεο Οδεγίαο απνηειεί αθφκε θαη ζήκεξα αληηθείκελν εθηεηακέλσλ επηζηεκνληθψλ ζπδεηήζεσλ, θαη φπσο δηαθαίλεηαη απφ ην δηάγξακκα εθαξκνγήο ηεο ρξεηάδεηαη λα πεξάζνπλ αθφκε αξθεηά ρξφληα, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζνχλ φια ηα ζεκεία ηεο. Ζ Οδεγία-Πιαίζην δελ πηνζεηεί, θαη αξρήλ, λέα πξφηππα αιιά νξγαλψλεη ηελ δηάζπαξηε ζεκαηηθά θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη ελζσκαηψλεη δηεζλείο νπζηαζηηθνχο θαη δηαδηθαζηηθνχο θαλφλεο. Απφ πιεπξάο νπζίαο, ζπλδπάδεη ηηο δχν αλσηέξσ πξνζεγγίζεηο ηνπ πνηνηηθνχ ζηφρνπ γηα ηα χδαηα θαη ησλ νξηαθψλ ηηκψλ εθπνκπψλ, εθαξκφδνληαο έηζη ηηο βαζηθέο πεξηβαιινληηθέο αξρέο ηνπ πξσηνγελνχο θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. 2.3 Αξρέο θαη ζηόρνη ηεο Οδεγίαο Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ Κνηλνηηθνχ Γηθαίνπ απφ ηηο νπνίεο δηέπεηαη ε Οδεγία είλαη νη αθφινπζεο: Ζ "αρτή ηες αεηθορίας", ε νπνία κάιηζηα απνηειεί θαη ηελ βαζηθή αξρή ηεο Οδεγίαο, εθφζνλ ζχκθσλα κε ην Άξζξν 1β ζα πξέπεη λα πξνσζεζεί ε βηψζηκε ρξήζε ηνπ λεξνχ, κε ζηφρν ηε καθξνπξφζεζκε πξνζηαζία ησλ δηαζέζηκσλ πδαηηθψλ πφξσλ. Ζ ελ ιφγσ αξρή έρεη σο εηδηθφηεξν πεξηερφκελν ηε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαηά ηέηνην ηξφπν, νχησο ψζηε λα κελ εμαληινχληαη ηα φξηα απνδνρήο θαη λα κελ ππεξθεξάδεηαη ε θέξνπζα ηθαλφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ εμαηηίαο ηεο εηζαγσγήο επηθίλδπλσλ νπζηψλ θαη ηεο θαηαλάισζεο ησλ θπζηθψλ δηαζεζίκσλ. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ε αξρή ηεο αεηθνξίαο έρεη απνθηήζεη απμεκέλε θαλνληζηηθή ηζρχ ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε κεηά ηε ξεηή ηεο θαηνρχξσζε ζην αλαζεσξεκέλν Άξζξν 24 ηνπ πληάγκαηνο ην 2001 (Καξαγεψξγνπ, 2003). Παξάιιεια, ε αξρή απηή, φπσο ζα θαλεί θαη απφ ηα παξαθάησ απνηειεί ηελ θεληξηθή επηδίσμε ηεο Οδεγίαο. Ζ "αρτή ο ρσπαίλφλ πιερώλεη". Ζ αξρή απηή ηίζεηαη ζε εθαξκνγή φηαλ έρεη ήδε ζπληειεζζεί ε πξνζβνιή ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζεκαίλεη φηη εθείλνο, ν νπνίνο επηβαξχλεη ην πεξηβάιινλ ππνρξεψλεηαη, [27]

30 βάζεη ηεο θείκελεο λνκνζεζίαο, λα αλαιάβεη ην θφζηνο γηα ηελ εμνπδεηέξσζε ηεο πξνζβνιήο ή γηα ηε κειινληηθή απνθπγή ηεο επηβάξπλζεο ή αθφκε λα θαηαβάιεη αληηζηαζκηζηηθφ πνζφ γηα ηελ βιάβε, ηελ νπνία πξνμέλεζε. εκεηψλεηαη φηη ζχκθσλα κε ηελ αξρή απηή, νη δαπάλεο γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο δε ζα πξέπεη λα επηβαξχλνπλ ακέηνρνπο ηξίηνπο (Παλαγφπνπινο, 2001) ελψ αθφκα ζα πξέπεη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο λα απνθεχγεηαη ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο Πνιηηηθήο απφ δεκφζηνπο πφξνπο, θαζφζνλ απηή αλακέλεηαη λα ρξεκαηνδνηεζεί απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ξππαίλνληεο ζην κέηξν βέβαηα πνπ εληνπίδνληαη νη ηειεπηαίνη. Ζ "αρτή ο τρήζηες πιερώλεη". Ζ αξρή απηή δελ είλαη ηίπνηε πεξηζζφηεξν απφ ηε θπζηθή πξνέθηαζε ηεο αξρήο ν ξππαίλσλ πιεξψλεη, πξνζαξκνδφκελε ζηνλ ηνκέα ησλ πδάησλ, θαη ηδίσο ζην γεγνλφο φηη απηά βξίζθνληαη ζε αλεπαξθή πνζφηεηα, ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο. Καηά ζπλέπεηα, ε ρξήζε ησλ πδάησλ πνπ είλαη έλα θαη εμνρήλ πεξηβαιινληηθφ αγαζφ, νθείιεη λα είλαη ιεινγηζκέλε θαη γηα λα επηηεπρζεί απηφ, είλαη αλαγθαίν λα νξγαλσζεί έλα ζπιινγηθφ ζχζηεκα πξφιεςεο ή επαλφξζσζεο ηεο ηπρφλ ππνβάζκηζεο ηνπ αγαζνχ απηνχ ( Υατληαξιήο, 2005). Ζ "αρτή ηες αλαιογηθόηεηας", βάζεη ηεο νπνίαο ην ζχλνιν ησλ εθπνκπψλ ησλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλαλ ζπγθεθξηκέλν ρψξν δελ ζα πξέπεη λα επηβαξχλνπλ ηνλ απνδέθηε πεξηζζφηεξν απφ θάπνηα θαζνξηζκέλα φξηα. πλεπψο, πξνθεηκέλνπ λα επηηξαπεί ε ιεηηνπξγία κηαο λέαο εγθαηάζηαζεο, είλαη απαξαίηεην λα κεησζνχλ κε αλαινγηθφ ξπζκφ νη επηβαξπληηθέο εθπνκπέο απφ ηηο ήδε ππάξρνπζεο εγθαηαζηάζεηο (Γξίβα, 2005). Ζ "αρτή ηες πρόιευες". Κχξηα επηδίσμε ηεο αξρήο απηήο δελ είλαη ε εμνπδεηέξσζε ηπρφλ πξνζβνιψλ ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά ε απνθπγή ή ε πξφιεςε δπζκελψλ γηα ην πεξηβάιινλ επηπηψζεσλ. εκεηψλεηαη φηη ε αξρή απηή, ζε πεξίπησζε πνπ θαξπνθνξήζεη, έρεη σο ζπλέπεηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δξάζεο ηεο Γηνίθεζεο ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο (Παλαγφπνπινο, 2001). εκεηψλεηαη φηη ε θνηλνηηθή νδεγία 2000/60 απνηειεί νπζηαζηηθά έλα βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ θαη ησλ νηθνζπζηεκάησλ ζηε ρσξηθή επηθξάηεηα ηεο Δπξψπεο θαη δεκηνπξγεί έλα ζεκαληηθφηαην λνκνζεηηθφ πιέγκα γηα ηελ πξνζηαζία φισλ ησλ θαηεγνξηψλ ησλ πδάηηλσλ ζσκάησλ (Τ..), ήηνη ηα εζσηεξηθά επηθαλεηαθά, ηα κεηαβαηηθά, ηα παξάθηηα θαη ηα ππφγεηα. Χο θχξηνο ζηφρνο ηίζεηαη ε επίηεπμε ηεο θαιχηεξεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ απφ πιεπξάο πνηφηεηαο θαη πνζφηεηαο. Όπσο αλαθέξεηαη κάιηζηα ζηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο «Σειηθόο ηόρνο είλαη ε επίηεπμε ηεο εμάιεηςεο ησλ επηθίλδπλσλ νπζηώλ πξνηεξαηόηεηαο θαη ε ζπκβνιή ζηελ επίηεπμε ζπγθεληξώζεσλ ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ, νη νπνίεο γηα ηηο θπζηθώο απαληώκελεο νπζίεο, λα πιεζηάδνπλ ην θπζηθό βαζηθό επίπεδν». Όπσο πξνθχπηεη απφ ηνπο αηηηνινγηθνχο ιφγνπο θαη ην άξζξν 1 ηεο νδεγίαο, νη βαζηθνί ζηφρνη ηεο νδεγίαο είλαη νη εμήο: Ζ απνηξνπή ηεο πεξαηηέξσ ππνβάζκηζεο ησλ πδάησλ, θαζψο θαη ε πξνζηαζία θαη βειηίσζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη ησλ ρεξζαίσλ νηθνζπζηεκάησλ πνπ ηνπο πεξηέρνπλ ή ηνπο πεξηβάιινπλ. Ζ πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο δηαρείξηζεο ηνπ λεξνχ, ζηε βάζε κηαο καθξνπξφζεζκεο πξνζηαζίαο ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ. [28]

31 Ζ βειηίσζε ηνπ πδαηηθνχ πεξηβάιινληνο, κέζσ ηεο εθαξκνγήο ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ γηα ηε ζηαδηαθή κείσζε ηεο απφξξηςεο ξππαληηθψλ νπζηψλ πξνηεξαηφηεηαο θαη ηελ εμάιεηςε ηεο απφξξηςεο ηνμηθψλ ξππαληηθψλ νπζηψλ πξνηεξαηφηεηαο. Ζ δηαζθάιηζε ηεο πξννδεπηηθήο κείσζεο ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ θαη ε απνθπγή ηεο πεξαηηέξσ ξχπαλζήο ηνπο. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ αθξαίσλ θαηλνκέλσλ πιεκκπξψλ θαη μεξαζίαο. (Δζληθφ Πξφγξακκα Γηαρείξηζεο θαη Πξνζηαζίαο Τδαηηθψλ Πφξσλ, 2008) χκθσλα κε ηνπο αλσηέξσ ζηφρνπο είλαη δπλαηφλ λα ζπκπεξάλνπκε φηη ν θχξηνο άμνλαο δξάζεο ηεο Οδεγίαο είλαη ε αεηθνξηθή δηαρείξηζε, ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ήδε επηβαξπκέλσλ (απφ πιεπξάο ξχπαλζεο ή πδαηηθνχ ειιείκκαηνο) πδαηηθψλ πφξσλ (Λαηηλφπνπινο, 2004:342-3). 2.4 Βαζηθέο έλλνηεο θαη θύξηα ζεκεία ηεο Οδεγίαο Γηαβάδνληαο θαλείο πξνζεθηηθά ην θείκελν ηεο Oδεγίαο, είλαη δπλαηφλ λα δηαθξίλεη νξηζκέλεο βαζηθέο έλλνηεο, νη νπνίεο νπζηαζηηθά ζθξαγίδνπλ ην ραξαθηήξα ηεο θαη ζηα νπνία ζηεξίδεηαη ε φιε θηινζνθία ηεο. Έηζη ινηπφλ, ν βαζηθφο δνκηθφο ηζηφο ηεο Οδεγίαο αλαιχεηαη σο αθνινχζσο: 1) Σν λεξφ είλαη κε εκπνξηθφ πξντφλ, απνηειεί θιεξνλνκηά ηεο θχζεο θαη πξέπεη λα πξνζηαηεχεηαη. Με άιια ιφγηα, ε Οδεγία δηεπθξηλίδεη φηη ην χδσξ απνηειεί θνηλσληθφ αγαζφ θαη γηα απηφ δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη σο αληηθείκελν πξνο εθκεηάιιεπζε. Ζ δπζθνιία πνπ έγθεηηαη σζηφζν ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε είλαη φηη ην λεξφ εδψ θαη πνιιά ρξφληα αληηκεησπίδεηαη ζηε δηεζλή πνιηηηθή σο εκπνξηθφ αγαζφ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ εμππεξέηεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη έηζη, ε ζηάζε πνπ πξνηείλεηαη απφ ηελ Οδεγία είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα πηνζεηεζεί ζηελ πξάμε. 2) Βαζηθή ιεηηνπξγηθή έλλνηα ηεο Οδεγίαο-Πιαίζην απνηεινχλ νη ιεθάλεο απνξξνήο πνηακψλ (river basin) θαη ε πξφβιεςε γηα θαηάξηηζε ζρεδίσλ δηαρείξηζήο ηνπο κε θξηηήξην ηελ ίδηα ηε δηακφξθσζε ηεο ιεθάλεο παξά ηα ππάξρνληα γεσγξαθηθά θαη πνιηηηθά ζχλνξα. Σνχην επηηξέπεη ηελ εθηίκεζε φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ επηδξνχλ ζηηο πδάηηλεο ξνέο θαη ηελ ελδερφκελε ιήςε ελδεδεηγκέλσλ θαη πξφζθνξσλ κέηξσλ. Με απηήλ ηελ ινγηθή κηα ιεθάλε απνξξνήο κπνξεί λα δηαηξεζεί ζε κηθξφηεξεο ελφηεηεο αξθεί λα εμαζθαιίδεηαη ε βησζηκφηεηα ηνπ νξγαλσηηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζα ηηο δηέπεη. Ζ ίδηα πξνζέγγηζε ελλνείηαη φηη δηέπεη ηηο ιεθάλεο απνξξνήο πνπ αλήθνπλ θαηά έλα ηκήκα ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο ρψξεο: ε Οδεγία-Πιαίζην πξνδηαγξάθεη ηνλ δηαζπλνξηαθφ ζπληνληζκφ, ν νπνίνο είλαη ππνρξεσηηθφο κεηαμχ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαη πξναηξεηηθφο πιελ ζπληζηψκελνο κεηαμχ θξαηψλ κειψλ θαη ηξίησλ ρσξψλ. Οη πεξηνρέο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνύ απνηεινύλ ινηπόλ, ζύκθσλα κε ηελ νδεγία, ηε βαζηθή κνλάδα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πόξσλ, θαηά πξώην ιόγν ζε εζληθό επίπεδν θαη θαηά δεύηεξν ιόγν ζε δηαθξαηηθό επίπεδν, όζνλ αθνξά ζηα δηαζπλνξηαθά ύδαηα. (Καξαγεψξγνπ Β. 2003). [29]

32 3) Ο ζπλδπαζκφο πνηνηηθήο θαη πνζνηηθήο δηάζηαζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Θα πξέπεη επίζεο λα ππνγξακκηζζεί φηη νη ζπληάθηεο ηεο νδεγίαο, έρνληαο σο αθεηεξία ην γεγνλφο φηη ην λεξφ απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε ηεο αλζξψπηλεο δηαβίσζεο θαη φηη ε χδξεπζε είλαη ππεξεζία θνηλήο σθέιεηαο (αηηηνινγηθφο ιφγνο 15 ηεο νδεγίαο-πιαίζην), πξνζέδσζαλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ χδαηνο κηα πνζνηηθή θαη κηα πνηνηηθή δηάζηαζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη θαηαξρήλ ην λεξφ ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζε άθζνλε πνζφηεηα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πιεζπζκνχ. Πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο σζηφζν γηα ηε ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη θαηά πξψην ιφγν ηνπ πφζηκνπ χδαηνο ζεσξείηαη ε θαιή πνηφηεηά ηνπ. Θα πξέπεη κάιηζηα λα ππνγξακκηζζεί φηη -φπσο πξνθχπηεη απφ ηνπο αηηηνινγηθνχο ιφγνπο θαη ην άξζξν 1 ηεο νδεγίαο- ν θνηλνηηθφο λνκνζέηεο δίδεη πξνηεξαηφηεηα ζηελ πνηνηηθή (δηαζθάιηζε ηεο θαιήο πνηφηεηαο) έλαληη ηεο πνζνηηθήο πξνζέγγηζεο. Αμηνζεκείσην είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη ε αμηνιφγεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ χδαηνο γίλεηαη ζην πιαίζην κηαο ζπλνιηθήο πξνζέγγηζεο, κε ηελ έλλνηα φηη παξαηεξείηαη θαη αμηνινγείηαη ε ρεκεία ηνπ χδαηνο, ε βηνινγηθή ηνπ θαηάζηαζε αιιά θαη ε ζχλζεζή ηνπ, ελψ έσο ηψξα ε αμηνιφγεζε πεξηνξηδφηαλ ζηελ θαηάζηαζε ηνπ λεξνχ κφλν ζε ζρέζε κε ηελ εηζξνή ρεκηθψλ νπζηψλ. Χο ζπκπέξαζκα ζα πξέπεη ινηπφλ λα δηαηππσζεί φηη ε νδεγία αθνινπζεί κηα νινθιεξσκέλε θαη ζπλδπαζηηθή πξνζέγγηζε, θαζψο ζπλδέεη ηελ επηδίσμε ηεο δηαηήξεζεο ηεο θαιήο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ κε ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ λεξνχ, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη απφ πνζνηηθά θαη δηαρεηξηζηηθά θξηηήξηα. Ο βαζηθφο ηεο ζηφρνο δίδεη πεξαηηέξσ έκθαζε ζηελ πνηνηηθή πξνζέγγηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, θαη ιηγφηεξν ζε πνζνηηθά δεηήκαηα. Σν γεγνλφο βέβαηα, αλ θαη πξνμελεί εληχπσζε ζε πξψηε θάζε, εληνχηνηο δηθαηνινγείηαη απφιπηα αλ αλαινγηζζεί θαλείο φηη ε Οδεγία εθδφζεθε θπξίσο κε ηε ζπκβνιή ηεο Οιιαλδίαο θαη ησλ φκνξσλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ, νη νπνίεο δηαζέηνπλ έλα νξγαλσκέλν ζχζηεκα δηάζεζεο πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ. εκαληηθά πξνβιήκαηα σζηφζν αλακέλεηαη λα πξνθιεζνχλ ζηε ρψξα καο, ε νπνία σο γλσζηφ δε δηαζέηεη θακία βάζε δεδνκέλσλ γηα ηα πνζνηηθά ζηνηρεία ησλ επηθαλεηαθψλ ηεο πδάησλ, ελψ παξάιιεια ην Ηλζηηηνχην Γεσινγηθψλ θαη Μεηαιιεπηηθψλ Δξεπλψλ(Η.Γ.Μ.Δ.) δε δηαζέηεη επαξθή ζηνηρεία γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ νξίσλ ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Γίλεηαη επνκέλσο άκεζα αληηιεπηφ φηη νη φπνηεο δπζθνιίεο παξνπζηάδνληαη κέζα απφ ηηο επηηαγέο ηεο Οδεγίαο, γηα ηελ Διιάδα αλακέλεηαη λα είλαη αθφκε κεγαιχηεξεο θαη πνιινί επηζηήκνλεο εθθξάδνπλ ηελ απαηζηνδνμία ηνπο γηα ην εάλ ζα κπνξέζεη ηειηθά ε ρψξα καο λα επηηχρεη ηνλ βαζηθφ ζηφρν ηεο Οδεγίαο. 4) Δμαζθαιίδεηαη ε ζπζηεκαηηθή ελεκέξσζε θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ ζηηο απνθάζεηο. Σν θνηλφ έρεη πξνθαλέο έλλνκν ζπκθέξνλ ζηε ζέζπηζε πνηνηηθψλ ζηφρσλ γηα ηα χδαηα, αθνχ φηη απνθαζίδεηαη έρεη άκεζε επίπησζε ζηελ αλζξψπηλε δσή απφ ηελ πνηφηεηα ηνπ πφζηκνπ λεξνχ, ζηελ θνζηνιφγεζή ηνπ, ζηελ επίδξαζε ησλ εθπνκπψλ ησλ βηνκεραληψλ ζηα χδαηα γηα ηελ αιηεία θαη ηελ θνιχκβεζε. Έηζη, ζεκαληηθή πιεπξά ησλ ζρεδίσλ δηαρείξηζεο νθείιεη λα είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ θαη νη αξκφδηεο αξρέο πξέπεη λα νξγαλψζνπλ δηαδηθαζίεο βάζεη ησλ νπνίσλ ην επξχηεξν θνηλφ θαη φινη νη εκπιεθφκελνη θνηλσληθνί εηαίξνη ελεκεξψλνληαη θαη εθθξάδνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηα ζρέδηα δηαρείξηζεο κηαο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. [30]

33 Δηδηθφηεξα, ηα Κξάηε-Μέιε θαινχληαη λα ελζαξξχλνπλ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή φισλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ θνξέσλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ επηκέξνπο ζηαδίσλ εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ζχληαμεο ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ Πξνγξακκάησλ. Πέξαλ απηψλ, ηα Κξάηε-Μέιε νθείινπλ λα ελεκεξψλνπλ θαη λα ζπκβνπιεχνληαη ην θνηλφ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ρξεζηψλ γηα ηα αθφινπζα δεηήκαηα: α) Σν ρξνλνδηάγξακκα θαη ην πξφγξακκα δξάζεσλ γηα ηε ζχληαμε ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ ρεδίσλ, ην αξγφηεξν έσο ην β) Σελ επηζθφπεζε ησλ ζεκαληηθψλ δεηεκάησλ δηαρείξηζεο, ην αξγφηεξν έσο ην γ) Σελ πξψηε πξνζέγγηζε ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ ρεδίσλ, ην αξγφηεξν έσο ην 2009 (Γξίβα, 2005). Παξαηεξνχκε δειαδή φηη νη δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο εηζάγνπλ ηελ έλλνηα ηνπ ζσκκεηοτηθού ζτεδηαζκού, ε νπνία δηεπθξηλίδεηαη φηη πξνσζείηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ απφ ηελ Δ.Δ., ηδίσο ζε δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ. 5) Παξάιιεια κε ηελ πξνζηαζία θαη ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Δ.Δ., ε Οδεγία εηζάγεη επηπξφζζεηα πεξαηηέξσ ηνκείο ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο, φπσο ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή, ε ελεξγεηαθή πνιηηηθή, ε πνιηηηθή ησλ κεηαθνξψλ, ε γεσξγηθή πνιηηηθή, θαζψο θαη ε πνιηηηθή ρσξηθήο αλάπηπμεο. Πξνσζεί ηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ, ζηηο νπνίεο βξίζθεη εθαξκνγή αιιά θαη ησλ ινηπψλ πεξηνρψλ πνπ εμαξηψληαη άκεζα απφ απηέο. 6) Βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο νδεγίαο-πιαίζην είλαη ε επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ «πεξηβαιινληηθψλ πνηνηηθψλ ζηφρσλ» γηα ηα επηθαλεηαθά θαη γηα ηα ππφγεηα χδαηα ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. Ωο πνηνηηθνί πεξηβαιινληηθνί ζηόρνη ζα πξέπεη λα νξηζζνύλ νη θαλνληζηηθνί πξνζδηνξηζκνί, νη νπνίνη εθθξάδνπλ ηελ επηζπκεηή θαηάζηαζε ηεο πνηόηεηαο ησλ πδάησλ θαη ζα πξέπεη λα επηηεπρζνύλ κέζσ ηεο ζύληαμεο ησλ θαηάιιεισλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο θαη ησλ αληίζηνηρσλ κέηξσλ θπξίσο ζην πιαίζην ηεο πεξηνρήο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνύ. Ο ζπνπδαηφηεξνο «πνηνηηθφο πεξηβαιινληηθφο ζηφρνο» αθνξά ζηελ θαηάθηεζε θαη δηαηήξεζε ηεο θαιήο πνηφηεηαο φισλ ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, πνπ ππάγνληαη ζηελ εδαθηθή επηθξάηεηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζε ρξνληθφ νξίδνληα δεθαπέληε ρξφλσλ απφ ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο νδεγίαο. Ζ θαιή θαηάζηαζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ πξνζδηνξίδεηαη θαηά πξψην ιφγν απφ ην γεγνλφο φηη νη αλζξσπνγελείο ρξήζεηο ηνπ χδαηνο επηηξέπεηαη λα ην επηβαξχλνπλ κφλν ζην βαζκφ πνπ δελ πξνθαιείηαη ζεκαληηθή βιάβε ζηηο νπζηαζηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ. Ο θεληξηθφο πεξηβαιινληηθφο ζηφρνο γηα ηα επηθαλεηαθά χδαηα είλαη ν ζηφρνο ηεο «θαιήο θαηάζηαζεο» ην αξγφηεξν δεθαπέληε ρξφληα κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο νδεγίαο. Γηα ηνλ εηδηθφηεξν πξνζδηνξηζκφ ηεο θαιήο θαηάζηαζεο γίλεηαη θαηαξρήλ παξαπνκπή ζηηο δηαηάμεηο ηνπ παξαξηήκαηνο 5. χκθσλα κε ην 1.2 ηνπ παξαξηήκαηνο, ε θαηάζηαζε ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ ραξαθηεξίδεηαη σο νηθνινγηθά θαιή, φηαλ νη ηηκέο ησλ βηνινγηθψλ πνηνηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ζπζηήκαηνο επηθαλεηαθψλ πδάησλ εκθαλίδνπλ ρακεινχ επηπέδνπ αιινηψζεηο ιφγσ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά παξαιιάζζνπλ κφλνλ ειαθξψο απφ ηηο ηηκέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην ηππηθφ ζχζηεκα επηθαλεηαθψλ πδάησλ ππφ κε δηαηαξαγκέλεο ζπλζήθεο. Δπηπιένλ, ε [31]

34 θαιή θαηάζηαζε ζπγθεθξηκελνπνηείηαη γηα ηα λεξά ησλ πνηακψλ, ησλ ιηκλψλ, αιιά θαη γηα ηα παξάθηηα θαη κεηαβαηηθά χδαηα. Δπίζεο, γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο θαιήο ρεκηθήο θαηάζηαζεο ζα πξέπεη λα ηεξνχληαη νη πξνδηαγξαθέο πνπ ζεζπίδνληαη ζην παξάξηεκα 9 ηεο νδεγίαο, αιιά θαη νη πεξηβαιινληηθνί πνηνηηθνί θαλφλεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ζπγθεθξηκέλεο νπζίεο. Πεξαηηέξσ, ν θεληξηθφο πεξηβαιινληηθφο ζηφρνο γηα ηα ππφγεηα χδαηα αθνξά ζηελ επίηεπμε ηεο θαιήο ηνπο θαηάζηαζεο, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ην 2.2 θαη 2.3 ηνπ παξαξηήκαηνο 5. χκθσλα κε ην 2.2 ηνπ παξαξηήκαηνο 5 ε θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ραξαθηεξίδεηαη σο θαιή, φηαλ ε ζηάζκε ησλ ππφγεησλ πδάησλ ζην ππφγεην πδαηηθφ ζχζηεκα εμαζθαιίδεη φηη ν δηαζέζηκνο πφξνο απηψλ ησλ ππφγεησλ πδάησλ δελ εμαληιείηαη απφ ην καθξνπξφζεζκν εηήζην κέζν φξν άληιεζεο. Ζ θαιή ρεκηθή θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ πξνυπνζέηεη, επίζεο, ηελ ηήξεζε ησλ αληίζηνηρσλ θαλφλσλ ηνπ δεπηεξνγελνχο θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, φπσο ηεο νδεγίαο γηα ηα ληηξηθά θαη ηα θπηνθάξκαθα. Πξέπεη αθφκε λα επηζεκαλζεί φηη νη πνηνηηθνί πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη εμεηδηθεχνληαη θαη απνθηνχλ δεζκεπηηθφηεηα κε ηελ θαηάζηξσζε ησλ ζρεδίσλ δηαρείξηζεο ζηηο πεξηνρέο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. 7) Ζ αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο ρξήζεο (άξζξν 9). Μηα άιιε ζεκαληηθή θαηλνηνκία ηεο νδεγίαο-πιαίζην βξίζθεηαη ζην άξζξν 9, ζύκθσλα κε ην νπνίν ηα θξάηε-κέιε ζα πξέπεη λα ιακβάλνπλ ππόςε ηελ αξρή αλάθηεζεο ηνπο θόζηνπο γηα ηηο ππεξεζίεο λεξνύ, έηζη ώζηε λα ραξάζζνπλ θαη λα εθαξκόζνπλ αληίζηνηρεο πνιηηηθέο θνζηνιόγεζεο. Σν πλεχκα πνπ δηέπεη ην άξζξν 9 θαη αθνξά ζηηο νηθνλνκηθέο παξακέηξνπο δηαρείξηζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ δελ ζα πξέπεη λα εμεηαζζεί κεκνλσκέλα, αιιά ζε ζρέζε θαη κε ηηο ππφινηπεο ξπζκίζεηο ηεο νδεγίαο, πνπ θηλνχληαη ζηελ ίδηα θαηεχζπλζε. Πξφθεηηαη θαηαξρήλ γηα ηνλ αηηηνινγηθφ ιφγν 38 ηεο νδεγίαο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ηα θξάηε-κέιε ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ νηθνλνκηθά εξγαιεία θαη λα ιακβάλνπλ ππφςε ηελ αξρή ηεο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπ λεξνχ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο κε ηελ έλλνηα ησλ βιαβψλ θαη ησλ θαηαζηξνθψλ, αιιά θαη ηεο απνκείσζεο πνπ πξνθαιείηαη ζηνπο πδάηηλνπο πφξνπο. ην πιαίζην απηφ βξίζθεη εηδηθφηεξε εθαξκνγή ε βαζηθή αξρή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ πεξηβάιινληνο «ν ξππαίλσλ πιεξώλεη». Δπίζεο, ζην άξζξν 5 ηεο νδεγίαο πξνβιέπεηαη φηη πξέπεη λα δηελεξγείηαη κηα νηθνλνκηθή αλάιπζε ζηελ θάζε πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ απφ θάζε θξάηνο-κέινο. Με βάζε ηελ νηθνλνκηθή απηή αλάιπζε, πνπ ζα δηελεξγείηαη ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 ηεο νδεγίαο, ζα θαζνξίδνληαη νη ηηκέο θαη ηα ηέιε γηα ηηο δηάθνξεο ππεξεζίεο παξνρήο λεξνχ, έηζη ψζηε λα ιακβάλεηαη ππφςε ηφζν ην θαζαξά νηθνλνκηθφ φζν θαη ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο, πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζπγθεθξηκέλε ππεξεζία. Ο νξηζκφο άιισζηε ηεο ππεξεζίαο ηνπ λεξνχ, πνπ γίλεηαη ζην άξζξν 2 αξ. 38 ηεο νδεγίαο, είλαη ηδηαίηεξα επξχο. Ο βαζηθφο ζηφρνο κηαο ηέηνηαο πνιηηηθήο θνζηνιφγεζεο έγθεηηαη θαηά πξψην ιφγν ζην λα δψζεη θίλεηξα γηα κηα απνδνηηθή ρξήζε ηνπ χδαηνο, ε νπνία ζα ζρεηίδεηαη κε ηελ νξζνινγηθή θαηαλάισζε ηνπ θπζηθνχ πφξνπ, κε ηελ έλλνηα ηεο κείσζεο ηεο θαηαλαισκέλεο πνζφηεηαο χδαηνο, φπνπ απηφ είλαη δπλαηφλ (P. Murphy 2003). Σα βαζηθά εξγαιεία πνπ πξέπεη λα ζεζπηζζνχλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο είλαη ηα ιεγφκελα νηθνλνκηθά εξγαιεία ηεο [32]

35 πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ είλαη φηη ε ζπγθεθξηκέλε θηινπεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά, ζηελ νπνία θαηεπζχλνπλ ηνπο επηρεηξεκαηίεο, ηνπο παξαγσγηθνχο θνξείο θαη ηνπο ρξήζηεο ησλ δηαθφξσλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ γεληθφηεξα, ζπλδέεηαη κε έλα ζπγθεθξηκέλν νηθνλνκηθφ πιενλέθηεκα. Γηα λα επηηεπρζεί ν βαζηθφο ζηφρνο ζέζπηζεο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ ηέινπο, πνπ ζηε ζπγθεθξηκέλε ζεκαηηθή ζα αθνξά ζηε ρξήζε ππεξεζηψλ χδαηνο θαη έγθεηηαη ζηε ζηξνθή πξνο κηα νξζνινγηθή θαηαλάισζε θαη ρξήζε ηνπ θπζηθνχ πφξνπ, ηδηαίηεξε ζεκαζία απνθηά θαηά ζπλέπεηα ν νξζφο ππνινγηζκφο ηνπ χςνπο ηνπ ηέινπο. Κη απηφ γηαηί εάλ απφ ηε κηα κεξηά ην ηέινο είλαη αξθεηά ρακειφ, είλαη πηζαλφλ πνιινί θνξείο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ρξήζηεο ηνπ θπζηθνχ αγαζνχ λα πξνηηκήζνπλ ηελ θαηαβνιή ηνπ ηέινπο θαη λα κελ αθνινπζήζνπλ θηινπεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, έλα ηδηαίηεξα πςειφ ηέινο κπνξεί κελ λα ζπκβάιεη απνηειεζκαηηθφηεξα ζηε ζηξνθή ζε θηινπεξηβαιινληηθέο ζπκπεξηθνξέο, είλαη σζηφζν πηζαλφλ λα δεκηνπξγήζεη ζνβαξά πξνβιήκαηα ηφζν φζνλ αθνξά ζηελ πξφζβαζε ησλ θησρφηεξσλ ζηξσκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο ππεξεζίεο ηνπ λεξνχ φζν θαη ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ δηαθφξσλ παξαγσγηθψλ θνξέσλ, πνπ ην ρξεζηκνπνηνχλ (βηνκεραληθέο, γεσξγηθέο ρξήζεηο). Αμίδεη επίζεο λα επηζεκαλζεί φηη φιεο νη πνιηηηθέο θνζηνιφγεζεο χδαηνοζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηειψλ- ζα πξέπεη λα ιακβάλνπλ ηδηαίηεξα ππφςε ην ραξαθηήξα ηνπ λεξνχ σο θνηλσληθνχ αγαζνχ, δεδνκέλνπ κάιηζηα φηη ε πξφζβαζε ζε αζθαιέο πφζηκν λεξφ έρεη αλαγλσξηζζεί σο βαζηθφ αλζξψπηλν δηθαίσκα απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηα Οηθνλνκηθά, Κνηλσληθά θαη Πνιηηηζηηθά Γηθαηψκαηα. πκπεξαζκαηηθά ζα πξέπεη λα ππνγξακκηζζεί φηη κηα πνιηηηθή θνζηνιφγεζεο ηνπ χδαηνο, πνπ ζα απνζθνπεί ζηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο ζχκθσλα κε ην άξζξν 9 ηεο νδεγίαο-πιαίζην, πξέπεη λα επηδηψθεη ηελ εμεχξεζε ηζνξξνπίαο κεηαμχ ηεο αλάγθεο γηα αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο κε ηελ θαηάιιειε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή θαη ηε ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ νηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ θαη ηεο αλαγθαηφηεηαο γηα δηαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο φισλ ησλ ζηξσκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο ππεξεζίεο ηνπ λεξνχ, δεδνκέλνπ ηνπ ραξαθηήξα ηνπ σο θνηλσληθνχ αγαζνχ. 8) Ζ ηαθηηθή παξαθνινχζεζε απνηειεί ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο-Πιαίζην, θαζψο ηα ζηαηηζηηθά ηνπ ζπζηεκαηηθνχ πνηνηηθνχ θαη πνζνηηθνχ ειέγρνπ επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ πδάησλ δεκνζηεχνληαη θαη απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηηο πξνβιεπφκελεο αλαθνξέο πξνο ηελ Δπηηξνπή θαη ηελ Δπξσπατθή Τπεξεζία Πεξηβάιινληνο. Ζ θαηάζηαζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ παξαθνινπζείηαη ζε ζπγθξίζηκε βάζε γηα φια ηα Κξάηε-Μέιε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο. (Σζαθίξεο, 2001). 9) Σέινο, αμίδεη λα εηπσζεί φηη γηα πξψηε θνξά δίδεηαη έκθαζε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ αθξαίσλ γεγνλφησλ, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ πξνζηαζία απφ ηηο πιεκκχξεο θαη ηηο μεξαζίεο (Σζαθίξεο, 2001). Αλαιπηηθφηεξα φκσο, ζηα θχξηα ζεκεία ηεο νδεγίαο ππάγνληαη νη αθφινπζεο ελέξγεηεο: 1. πληνληζκόο ησλ δηνηθεηηθώλ ξπζκίζεσλ ζηηο πεξηνρέο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακώλ ηελ πεξίπησζε απηή θάζε θξάηνο-κέινο είλαη ππνρξεσκέλν λα θαζνξίζεη ζηελ επηθξάηεηά ηνπ ηηο ιεθάλεο απνξξνήο ησλ πνηακψλ, ψζηε λα [33]

36 πξνζδηνξηζηνχλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν νη δηνηθεηηθέο θαη δηαρεηξηζηηθέο ελφηεηεο. εκεηψλεηαη φηη δχλαηαη λα ζπλδπαζηνχλ κηθξφηεξεο ή κεγαιχηεξεο πδξνινγηθέο ιεθάλεο. Δπηπιένλ ππάξρεη ππνρξέσζε ζπληνληζκνχ ησλ δξάζεσλ ζηελ πεξίπησζε πνηακψλ πνπ δηαξξένπλ ζε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θξάηε, νπφηε αλαθεξφκαζηε πιένλ ζε δηεζλή πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. Πιελ απηνχ, ηα θξάηε-κέιε είλαη ππνρξεσκέλα λα πξνζδηνξίζνπλ κε ζαθήλεηα ηελ «αξκφδηα αξρή», πνπ κπνξεί λα είλαη έλαο ππάξρσλ εζληθφο είηε θαη δηεζλήο νξγαληζκφο, ν νπνίνο νπζηαζηηθά ζα είλαη αξκφδηνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηεο νδεγίαο. 2. Καηάξηηζε δηαρεηξηζηηθώλ ζρεδίσλ πδξνινγηθήο ιεθάλεο Σα θξάηε-κέιε είλαη ππνρξεσκέλα κέρξη ην ηέινο ηνπ 2009 λα δεκνζηεχζνπλ ηα ζρέδηα δηαρείξηζεο γηα θάζε ιεθάλε απνξξνήο πνηακνχ. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ηα ελ ιφγσ ζρέδηα ιεηηνπξγνχλ σο κνληέια γηα ηελ πιήξε πξνζηαζία θαη αλάπηπμε θάζε ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ, ζπκπεξηιακβάλνληαο φινπο ηνπο αλζξψπηλνπο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο, νη νπνίνη δξνπλ ζπλδπαζκέλα θαη ιακβάλνληαο παξάιιεια ππφςε ηηο αληίζηνηρεο νηθνλνκηθέο αλαιχζεηο. χκθσλα κε ηηο αξρέο ησλ ελ ιφγσ ζρεδίσλ ζα δηαρεηξίδεηαη φιν ην πδαηηθφ ζχζηεκα θάζε ιεθάλεο, ζα πξνζηαηεχεηαη, ζα αλαηάζζεηαη θαη ζα πινπνηνχληαη φιεο νη ξπζκηζηηθέο ελέξγεηεο γηα ηε βηψζηκε ρξήζε ηνπ. Δπηπιένλ, πξνβιέπνληαη ζπζηήκαηα ζπλερνχο ειέγρνπ θαη παξαθνινχζεζεο. Έκθαζε πξέπεη λα δνζεί ζην γεγνλφο φηη ηα θξάηε-κέιε είλαη ππνρξεσκέλα ζηελ θνηλή αλάπηπμε δηαρεηξηζηηθψλ κνληέισλ ζε δηεζλείο ιεθάλεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ αιιά θαη κεηαμχ ησλ ππνινίπσλ θξαηψλ, εθηφο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 3. Πεξηβαιινληηθνί ζηόρνη Γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, ηα θξάηε-κέιε είλαη ππνρξεσκέλα λα εμαζθαιίδνπλ ηα εμήο: α) γηα ηα επηθαλεηαθά χδαηα λα επηηπγράλεηαη ην κέγηζην δπλαηφ νηθνινγηθφ δπλακηθφ θαη ε θαιχηεξε δπλαηή ρεκηθή θαηάζηαζε, θαη β) γηα ηα ππφγεηα χδαηα λα επηηπγράλεηαη ε θαιή ηνπο θαηάζηαζε κε φζν ην δπλαηφ ιηγφηεξεο κεηαβνιέο. Γηεπθξηλίδεηαη φηη νη πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη αλαζεσξνχληαη αλά εμαεηία. 4. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνύ Δηδηθφηεξα, ην θάζε θξάηνο-κέινο νθείιεη λα εμαζθαιίδεη γηα θάζε ιεθάλε απνξξνήο πνηακνχ ηα παξαθάησ: α) Σελ αλάιπζε ησλ πνηνηηθψλ, πνζνηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο. β) Σελ επηζθφπεζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ θαηάζηαζε ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ. γ) Σελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ηεο ρξήζεσο ηνπ χδαηνο. εκεηψλεηαη φηη ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά δχλαηαη λα ηα αλαζεσξήζεη ην θάζε θξάηνοκέινο κέρξη ην έηνο 2013 θαη ελ ζπλερεία αλά έμη έηε. 5. Μεηξών Πξνζηαηεπόκελσλ Πεξηνρώλ πγθεθξηκέλα, ζα πξέπεη λα γίλεη ν θαζνξηζκφο ησλ ρξήζεσλ ησλ λεξψλ αλά ιεθάλε πνηακνχ θαη θαηά ζπλέπεηα έλα κεηξψν πνπ ζα πεξηέρεη γηα θάζε πεξηνρή ηελ αλαγθαηφηεηα πξνζηαζίαο ηεο, δίδνληαο σζηφζν πξνηεξαηφηεηα αλάινγα κε ηηο θαηεγνξίεο ρξήζεσλ ηνπ λεξνχ. 6. Ύδαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα άληιεζε πόζηκνπ ύδαηνο πγθεθξηκέλα γίλεηαη δηαρσξηζκφο ησλ εμήο θαηεγνξηψλ πδάησλ: [34]

37 α. Δθείλα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα χδξεπζε. ηελ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη φια ηα χδαηα πνπ πδξεχνπλ πεξηζζφηεξα απφ πελήληα άηνκα ή έρνπλ παξνρή κεγαιχηεξε ησλ 10m 3 /εκέξα θαη γηα ηα νπνία παξάιιεια εθαξκφδεηαη ε νδεγία 80/778/ΔΟΚ, φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ νδεγία 98/83/ΔΚ «ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ αλζξψπηλεο θαηαλάισζεο». β. Δθείλα πνπ πξννξίδνληαη γηα κειινληηθή πδξεπηηθή ρξήζε. ηελ θαηεγνξία απηή δίδεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο κεζφδνπο πξνζηαζίαο ηνπο, πξνθεηκέλνπ έηζη λα κπνξέζνπλ κειινληηθά λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα χδξεπζε ρσξίο ηδηαίηεξν θφζηνο. εκεηψλεηαη φηη πξνβιέπεηαη παξαθνινχζεζε ησλ πνηνηηθψλ ζηνηρείσλ φισλ ησλ θαηεγνξηψλ πδάησλ κε παξνρή κεγαιχηεξε ησλ 100m 3 /εκέξα, είηε απηά είλαη επηθαλεηαθά ή ππφγεηα. 7. Παξαθνινύζεζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ Δπηηπγράλεηαη κε πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο, ηα νπνία έρνπλ σο ζηφρν λα θαιχςνπλ ηνλ έιεγρν ηνπ φγθνπ, ηεο ζηάζκεο, ηεο ξνήο, ηεο νηθνινγηθήο θαη ρεκηθήο θαηάζηαζεο, θαζψο θαη ην νηθνινγηθφ δπλακηθφ ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ. Αληίζηνηρα, γηα ηα ππφγεηα χδαηα θαιχπηεηαη ε ρεκηθή θαη πνζνηηθή ηνπο θαηάζηαζε. 8. Πξόγξακκα Μέηξσλ Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηεο νδεγίαο, θάζε θξάηνο-κέινο ζεζπίδεη πξφγξακκα κέηξσλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ην θάζε πξφγξακκα πεξηιακβάλεη βαζηθά θαη ζπκπιεξσκαηηθά κέηξα. Αλαιπηηθφηεξα, ζηα βαζηθά κέηξα ζπλίζηαληαη ηα εμήο: Ζ εθαξκνγή ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πδάησλ. Ζ αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ χδαηνο. Ζ απνηειεζκαηηθή θαη καθξνπξφζεζκε ρξήζε ηνπ χδαηνο. Ο έιεγρνο ησλ πφζηκσλ πδάησλ. Ο έιεγρνο θαη ε ηήξεζε ηνπ κεηξψνπ άληιεζεο γιπθψλ πδάησλ. Ο έιεγρνο ηεο αλαηξνθνδφηεζεο ησλ ππνγείσλ πδάησλ. Ο έιεγρνο ησλ ζεκεηαθψλ πεγψλ απφξξηςεο. Ο έιεγρνο ησλ δηάρπησλ πεγψλ απφξξηςεο. Ο έιεγρνο ηεο θαηάζηαζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Ζ απαγφξεπζε ησλ απνξξίςεσλ ξχπσλ απεπζείαο ζε ππφγεηα χδαηα. Δπηπιένλ απαηηείηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε εμάιεηςε ηεο ξχπαλζεο ησλ Τδάησλ, ε νπνία επηηπγράλεηαη κε πεξαηηέξσ κέηξα πξφιεςεο γηα ηελ απνθπγή ηεο ζεκαληηθήο δηαξξνήο ξχπσλ απφ ηερληθέο εγθαηαζηάζεηο. Σα ζπκπιεξσκαηηθά κέηξα αληίζηνηρα ζπλίζηαληαη ζε πεξαηηέξσ κέηξα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, φπσο δηνηθεηηθά, λνκνζεηηθά, δηαρεηξηζηηθά, θαηαζθεπαζηηθά θαη ελεκεξσηηθά. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ηα πξνγξάκκαηα κέηξσλ θαηαξηίδνληαη ην αξγφηεξν κέρξη ην ηέινο ηνπ 2009 θαη εθαξκφδνληαη ην αξγφηεξν κέρξη ην ηέινο ηνπ Δίλαη δπλαηφλ λα αλαζεσξεζνχλ κέρξη ην 2015, ελψ ζπγρξφλσο ηα θξάηε-κέιε έρνπλ ππνρξέσζε λα ηα αλαζεσξνχλ θαη λα ιακβάλνπλ επηπξφζζεηα κέηξα φηαλ δελ επηηπγράλνληαη νη βαζηθνί ζηφρνη. 9. Πιεξνθόξεζε ηνπ θνηλνύ θαη δηελέξγεηα δηαβνπιεύζεσλ [35]

38 Δμαζθαιίδεηαη ε θαηάξηηζή ηνπο απφ ηα θξάηε-κέιε ην αξγφηεξν κέρξη ην ηέινο ηνπ 2009 θαη ε αλαζεψξεζή ηνπο κέρξη ην ηέινο ηνπ Τπνβνιή Δθζέζεσλ Πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηα θξάηε-κέιε γηα λα εμαζθαιηζηεί εθηφο ηεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ, επηπξφζζεηα ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ εθπφλεζε ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. 11. ηξαηεγηθέο θαηά ηεο ξύπαλζεο ησλ πδάησλ Θεζπίδνληαη απφ ηα θξάηε-κέιε ηεο Δπηηξνπήο θαη δχλαληαη λα ελδηαθέξνπλ θαη θξάηε, ηα νπνία δελ αλήθνπλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 12. ηξαηεγηθέο γηα ηελ πξόιεςε θαη ηνλ έιεγρν ηεο ξύπαλζεο ησλ ππόγεησλ πδάησλ Θεζπίδνληαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη πκβνχιην χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο Δπηηξνπήο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν θαζνξίδεηαη θαηάινγνο νπζηψλ πξνηεξαηφηεηαο, κε βαζηθφ άμνλα ηνλ θίλδπλν γηα ην πδαηηθφ πεξηβάιινλ. 13. ρέδηα γηα κειινληηθά θνηλνηηθά κέηξα Ζ Δπηηξνπή δεκνζηεχεη Έθζεζε γηα ηελ πνξεία πινπνίεζεο ηεο νδεγίαο ην αξγφηεξν κέρξη ην ηέινο ηνπ 2012, ελψ πξνεγνπκέλσο πξνβιέπεηαη ε δεκνζίεπζε εθζέζεσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ (Γησηάθε Κ. 2001). 2.5 Υξνλνδηάγξακκα εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο Σν ρξνληθφ πεξηζψξην γηα ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο θξίλεηαη εμαηξεηηθά δεζκεπηηθφ θαη απαηηεηηθφ θαη ζε θάζε πεξίπησζε απαηηεί ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα απφ φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζψο θαη ηελ πινπνίεζε παξάιιεισλ δξάζεσλ. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ηα πξψηα ελλέα έηε απφ ηελ εκεξνκελία δεκνζίεπζεο ηεο νδεγίαο αλακέλεηαη λα έρνπλ πξνπαξαζθεπαζηηθφ ραξαθηήξα, πξνθεηκέλνπ έηζη λα δεκηνπξγήζεη ην θάζε θξάηνο-κέινο ηηο απαξαίηεηεο ππνδνκέο. Αλαιπηηθφηεξα ηα ρξνληθά φξηα νξίδνληαη σο αθνινχζσο (Σάηζεο 2007): 1. Έηνο 2002: α) Τπνβάιιεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ πξφηαζε ζέζπηζεο κέηξσλ κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ. β) Γηαβηβάδεηαη πξνο ηελ Δπηηξνπή ν θαηάινγνο κε ηηο αξκφδηεο αξρέο ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα θάζε πδαηηθή πεξηθέξεηα. 2. Έηνο 2003: Οινθιεξψλεηαη ε δηαδηθαζία ελαξκφληζεο ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ηελ νδεγία. 3. Έηνο 2004: α) Οινθιεξψλεηαη ε αλάιπζε ησλ πηέζεσλ θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ζηα πδαηηθά ζψκαηα, θαζψο θαη ε νηθνλνκηθή αλάιπζε ησλ ρξήζεσλ ηνπ χδαηνο. β) Οινθιεξψλεηαη ν θαηάινγνο κε ηα κεηξψα πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. γ) Δπαλεμεηάδεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή ν θαηάινγνο κε ηηο νπζίεο πξνηεξαηφηεηαο. 4. Έηνο 2006: α) Οινθιεξψλνληαη ηα πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο ηεο πνηνηηθήο θαη πνζνηηθήο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ. β) Πξαγκαηνπνηνχληαη κε ην θνηλφ νη δηαβνπιεχζεηο γηα ηα δηαρεηξηζηηθά ζρέδηα ζε θάζε πδαηηθή πεξηθέξεηα. [36]

39 5. Έηνο 2007: Καηαξγνχληαη νη νδεγίεο 75/440/ΔΟΚ«Πεξί ηεο απαηηνύκελεο πνηόηεηαο ησλ πδάησλ επηθάλεηαο πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ παξαγσγή πόζηκνπ ύδαηνο ζηα Κξάηε-Μέιε», 79/869/ΔΟΚ «Πεξί ησλ Μεζόδσλ Μεηξήζεσο θαη πεξί ηεο ζπρλόηεηαο ησλ δεηγκαηνιεςηώλ θαη ηεο αλαιύζεσο ησλ επηθαλεηαθώλ πδάησλ ηα νπνία πξννξίδνληαη γηα ηελ παξαγσγή πόζηκνπ ύδαηνο ζηα θξάηε κέιε» θαη ε Απφθαζε 77/795/ΔΟΚ «Πεξί θαζηεξψζεσο θνηλήο δηαδηθαζίαο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ γιπθψλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ ηεο Κνηλφηεηαο» 6. Έηνο 2009: α) Πξνζδηνξίδνληαη απφ ηα θξάηε-κέιε ηα κέηξα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο νδεγίαο κε βηψζηκν νηθνλνκηθά ηξφπν, αθνχ πξνεγνπκέλσο έρνπλ ιεθζεί ππφςε ηα πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο θαη νη αλαιχζεηο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πδαηηθψλ πεξηθεξεηψλ θαη νη επηπηψζεηο απφ ηηο αλζξσπνγελείο επεκβάζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο. β) Γεκνζηεχνληαη ηα πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο γηα ηελ θάζε πδαηηθή πεξηθέξεηα, ζηα νπνία πεξηιακβάλεηαη επηπξφζζεηα ν ραξαθηεξηζκφο ησλ ηδηαηηέξσο ηξνπνπνηεκέλσλ πδαηηθψλ ζσκάησλ. 7. Έηνο 2010: Δθαξκφδεηαη ηηκνινγηαθή πνιηηηθή γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο ησλ πδάησλ κε απψηεξν ζηφρν ηε βησζηκφηεηα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. 8. Έηνο 2012: α) Σίζεληαη ζε ιεηηνπξγία ηα πξνγξάκκαηα κέηξσλ. β) Καζηεξψλνληαη έιεγρνη ξχπαλζεο ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ κε βάζε ηηο βέιηηζηεο δηαζέζηκεο ηερληθέο θαη ηηο βέιηηζηεο πεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο. γ) Τπνβάιιεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή πξνο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έθζεζε γηα ηελ πξφνδν πινπνίεζεο ηεο νδεγίαο. 9. Έηνο 2013: Καηαξγνχληαη νη νδεγίεο: 78/659/ΔΟΚ «Πεξί ηεο πνηφηεηαο ησλ γιπθψλ πδάησλ πνπ έρνπλ αλάγθε πξνζηαζίαο ή βειηηψζεσο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο δσήο ησλ ηρζχσλ», 79/923/ΔΟΚ «Πεξί ηεο απαηηνχκελεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ γηα νζηξαθνεηδή», 80/68/ΔΟΚ«Πεξί πξνζηαζίαο ησλ ππνγείσλ πδάησλ απφ ηε ξχπαλζε πνπ πξνέξρεηαη απφ νξηζκέλεο επηθίλδπλεο νπζίεο» θαη 76/464/ΔΟΚ «Πεξί ξππάλζεσο πνπ πξνθαιείηαη απφ νξηζκέλεο επηθίλδπλεο νπζίεο πνπ εθρένληαη ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ ηεο Κνηλφηεηαο». 10. Έηνο 2015: Έρνπκε πιήξε εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ δηαρείξηζεο θαη ηεο επίηεπμεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ ηεο νδεγίαο. Έκθαζε ζα πξέπεη λα δνζεί ζην γεγνλφο, φηη εμαηηίαο ηνπ πηεζηηθνχ ρξνλνδηαγξάκκαηνο, νη δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο πξνβιέπνπλ φηη νξηζκέλα απφ ηα θξάηε-κέιε ελδέρεηαη λα κελ επηηχρνπλ ηελ θαιή πνηφηεηα ησλ πδάηηλσλ ζσκάησλ έσο ην έηνο 2015 γηα ιφγνπο πνπ πηζαλψο λα ζρεηίδνληαη κε ηελ αλεπάξθεηα ηεο ηερληθήο ηνπο ππνδνκήο, ην πςειφ θφζηνο ή ηηο δπζκελείο ηνπηθέο ζπλζήθεο. ηελ πεξίπησζε απηή ηα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη λα ηεθκεξηψλνπλ επηζηεκνληθά ηηο δπζθνιίεο απηέο ζηα πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πεξηθεξεηψλ θαη ηφηε κφλν ε Δπηηξνπή δίδεη ζηα θξάηε-κέιε ηε δπλαηφηεηα πινπνίεζεο ησλ κέηξσλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ζε κεηαγελέζηεξνπο ζρεδηαζκνχο εμαεηνχο δηάξθεηαο (Μηκίθνπ, Μ. - Φσηόπνπινπ Φ. 2004),. Δπηπιένλ, βάζεη ηνπ άξζξνπ 4 ε αδπλακία επίηεπμεο ηνπ ηειηθνχ ζηφρνπ ηεο νδεγίαο δηθαηνινγείηαη κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ παξαηεξνχληαη λέεο ηξνπνπνηήζεηο ησλ θπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ζπζηήκαηνο επηθαλεηαθψλ πδάησλ ή ζε κεηαβνιέο ηεο ζηάζκεο ησλ ζπζηεκάησλ ππφγεησλ πδάησλ ή ζε πεξίπησζε πνπ ε αδπλακία επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ νθείιεηαη ζε λέεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. [37]

40 Πίλαθαο 2.1.: Υξνλνδηάγξακκα Δθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο Πιαίζην ζε Δπξσπατθό Δπίπεδν Έηνο Θέκα Αλαθνξά 2000 Έλαξμε Ηζρχνο Οδεγίαο Άξζξν Δλαξκφληζε κε ην Δζληθφ Πιαίζην Άξζξν Πξνζδηνξηζκφο Λεθαλψλ Απνξξνήο Πνηακψλ Άξζξν Υαξαθηεξηζκφο ησλ Λεθαλψλ: Πηέζεηο, Άξζξν 5 Δπηπηψζεηο θαη Οηθνλνκηθή Αλάιπζε 2006 Δγθαηάζηαζε Γηθηχνπ Δπηζθφπεζεο Άξζξν Έλαξμε δηαβνπιεχζεσλ κε Κνηλφ Άξζξν Παξνπζίαζε 1 νπ ρεδίνπ Γηαρείξηζεο Λεθαλψλ Άξζξν Οξηζηηθνπνίεζε ρεδίνπ Γηαρείξηζεο Λεθαλψλ, Πεξηιακβαλνκέλσλ Μέηξσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Άξζξα 13& Δηζαγσγή Πνιηηηθψλ Σηκνιφγεζεο Άξζξν Γεκηνπξγία Μέηξσλ Λεηηνπξγηθψλ Πξνγξακκάησλ Άξζξν Δπίηεπμε Πεξηβαιινληηθψλ ηφρσλ Άξζξν Σέινο 1 νπ Κχθινπ Γηαρείξηζεο Άξζξα 4& Σέινο 2 νπ Κχθινπ Γηαρείξηζεο, Σειηθή Πξνζεζκία Άξζξα γηα Δπίηεπμε ηφρσλ 4&13 Πεγή: Μηκίθνπ, Δθαξκνγή ηεο Οδεγίαο (Οξγάλσζε - Κξηηηθή) Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν βαζηθφο ζθνπφο ηεο νδεγίαο, πξνβιέπεηαη ε πινπνίεζε νθηψ βαζηθψλ βεκάησλ (Αλδξεαδάθεο Α., 2002). : 1. Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ επηκέξνπο ιεθαλψλ απνξξνήο ζε θάζε θξάηνο-κέινο, ε έληαμή ηνπο ζε πδαηηθέο πεξηθέξεηεο θαη ν θαζνξηζκφο ησλ αξκφδησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο. 2. Ο πξνζδηνξηζκφο ζε θάζε πδαηηθή πεξηθέξεηα ησλ πηέζεσλ, ησλ επηπηψζεσλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ παξακέηξσλ πνπ ζπζρεηίδνληαη κε ηε ρξήζε ησλ πδάησλ, θαζψο θαη ε θαηαγξαθή ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. 3. Σίζεληαη ζε ιεηηνπξγία ηα πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ. 4. Λακβάλνληαη ππφςε ηα απνηειέζκαηα ησλ πξνγξακκάησλ παξαθνινχζεζεο θαη νη αλαιχζεηο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο. Δπηπιένλ ηα θξάηε-κέιε θαινχληαη λα εληνπίζνπλ ηα κέηξα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ πνπ ζέηεη ε νδεγία κε νηθνλνκηθά απνδνηηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ ηξφπν. 5. πληάζζνληαη θαη δεκνζηνπνηνχληαη ηα πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο γηα θάζε πδαηηθή πεξηθέξεηα, ζηα νπνία ζα πεξηιακβάλεηαη επηπξφζζεηα ν ηειηθφο πξνζδηνξηζκφο ησλ ηδηαηηέξσο ηξνπνπνηεκέλσλ πδάηηλσλ ζσκάησλ. [38]

41 6. Δθαξκνγή ηεο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο ησλ πδάησλ, ε νπνία ζα ππνβνεζά ηελ βησζηκφηεηα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. 7. Σίζεληαη ζε ιεηηνπξγία ηα πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο. 8. Πιήξεο εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ δηαρείξηζεο θαη επίηεπμε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ 2.7 Οη δπζθνιίεο θαη ηα πξνβιήκαηα εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο Κξίλεηαη ζθφπηκν λα δηαζαθεληζζεί φηη ε πιήξεο εθαξκνγή ηεο νδεγίαο αλακέλεηαη εμαηξεηηθά δχζθνιε ηδηαίηεξα γηα ηε ρψξα καο, ε νπνία έρεη «θσιχζεη» ζε αξθεηά ζεκεία θαη ε νπνία ζεσξείηαη φηη βξίζθεηαη αθφκε ζε εκβξπηθφ ζηάδην ζε ζχγθξηζε κε ηα ππφινηπα θξάηε-κέιε. Οη δπζθνιίεο ηεο εθαξκνγήο ηεο πεγάδνπλ θπξίσο απφ ηηο αξρέο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ νδεγία θαη νη νπνίεο δηέπνπλ ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο, θαζψο θαη απφ ηηο ηδηάδνπζεο θαη ζε θάζε πεξίπησζε πνιπεπίπεδεο ζρέζεηο ηνπο ηφζν κε ην πεξηβάιινλ φζν θαη κε ηνπο ζρεηηθνχο ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ πνπ εκπιέθνληαη κε απηνχο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηε δηαδηθαζία δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ εκπιέθνληαη θνξείο θαη δηνηθεηηθέο αξρέο κε δηαθνξεηηθνχο ξφινπο, αξκνδηφηεηεο, ελδηαθέξνληα θαη επζχλεο. Όπσο είλαη θαηαλνεηφ, ε ζπδήηεζε φισλ απηψλ ησλ θνξέσλ κεηαμχ ηνπο έρεη ζπρλά «εθξεθηηθά απνηειέζκαηα» θαη ε πνηθηιία ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ζπκθεξφλησλ ηνπο απνηειεί ίζσο ην βαζηθφηεξν παξάγνληα γηα ηελ θαθή δηαρείξηζε ησλ πδάησλ. Δληνχηνηο, απαηηείηαη κηα δηαθνξεηηθνχ είδνπο πξνζέγγηζε, ε νπνία ζα εζηηάδεη ζηηο αμίεο θαη ηηο αξρέο ηεο δηεπηζηεκνληθφηεηαο φζνλ αθνξά ηηο πξαθηηθέο δηαρείξηζεο. ηελ πεξίπησζε κάιηζηα ησλ δηαζπλνξηαθψλ ιεθαλψλ ζα πξέπεη λα αλαινγηζζεί θαλείο φηη πξνθχπηνπλ δεηήκαηα ζπλελλφεζεο θαη ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο, ε ζχλαςε ζπκπιεξσκαηηθψλ ζπκθσληψλ θαη ε αλαζεψξεζε θαη επηθαηξνπνίεζε εθείλσλ κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο, νη νπνίεο ήδε βξίζθνληαη ζε ηζρχ θαη θαηά ζπλέπεηα έρνπλ αλαπφθεπθηα άκεζεο επηπηψζεηο ζηε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ (Μηκίθνπ, Μ. - Φσηόπνπινπ Φ. 2004). Μηα άιιε θξίζηκε παξάκεηξνο, ε νπνία ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα ιακβάλεηαη ππφςε είλαη ν νξηζκφο ηεο θιίκαθαο γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ θαη ηελ εθπφλεζε ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νξηζκέλεο ελέξγεηεο είλαη απαξαίηεην λα πινπνηεζνχλ ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο, θάπνηεο ζε εζληθφ επίπεδν, ελψ άιιεο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο ε πξνζαξκνγή ησλ δηαρεηξηζηηθψλ θαη ησλ ζρεδηαζηηθψλ ελεξγεηψλ ζηελ «θαηάιιειε» θάζε θνξά θιίκαθα απνηειεί κηα αλαγθαία αξρή γηα λα εθαξκνζηνχλ φιεο νη ζπληζηψζεο ηεο νδεγίαο κε θαηαθφξπθν ηξφπν ηφζν απφ ηε βάζε πξνο ηελ θνξπθή φζν θαη ην αληίζηξνθν. εκαληηθά εξσηεκαηηθά δεκηνπξγνχληαη επίζεο θαηά ηε δηάξθεηα εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο. Πξψηα απ φια, πξνθχπηνπλ πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηε ζπγθξόηεζε πδάηηλσλ ζσκάησλ (Τ..), φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ην ειάρηζην κέγεζνο ελφο Τ.., ε δπλαηφηεηα έληαμεο ησλ πγξνβηφηνπσλ ζηα Τ., ε κέζνδνο θαζνξηζκνχ ηνπ εχξνπο ησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ θαη ηα θξηηήξηα νξηνζέηεζεο ησλ ππφγεησλ Τ.., ηα νπνία έρνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο ζηηο ηερληθνχ ραξαθηήξα πξνυπνζέζεηο. Άιια πάιη αλαθέξνληαη ζε ζέκαηα έληαμεο ησλ Τ.. ζηηο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακώλ θαη ηηο πδαηηθέο [39]

42 πεξηθέξεηεο, θαζώο θαη ζηνλ θαζνξηζκό ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ηα «θαηάιιεια» θξηηήξηα νκαδνπνίεζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο ζε πδαηηθέο πεξηθέξεηεο, ηα θξηηήξηα έληαμεο ησλ ππνγείσλ πδάησλ θαη ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ ησλ παξάθηησλ δσλψλ ζε πδαηηθέο πεξηθέξεηεο θαη ηα θξηηήξηα νξηζκνχ ηεο θαηαιιειφηεξεο κνξθήο ηνπ θνξέα δηαρείξηζεο κηαο πδαηηθήο πεξηθέξεηαο, ηα νπνία έρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηηο ηερληθέο θαη νξγαλσηηθνδηνηθεηηθέο πξνυπνζέζεηο. Σα εξσηήκαηα ηψξα πνπ αθνξνχλ ηελ εθηίκεζε ηεο πνηνηηθήο θαηάζηαζεο θαη ηεο θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ Τ.. έρνπλ δπζκελέζηαηεο επηπηψζεηο ζηηο ηερληθνχ ραξαθηήξα πξνυπνζέζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα εξσηήκαηα απηά έρνπλ λα θάλνπλ κε ηνλ νξηζκφ ησλ πνηνηηθψλ παξακέηξσλ, βάζεη ησλ νπνίσλ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε εθηίκεζε θαη ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ Τ.., ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νξίδεηαη ε θαιή νηθνινγηθή θαηάζηαζή ηνπο, ηε κέζνδν κε ηελ νπνία ζα πξέπεη λα γίλεη ε επηινγή ησλ δεηθηψλ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εμαζθαιίδεηαη ε ζπλεπήο θαη ελαξκνληζκέλε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ Τ.. Αληίζηνηρα, αζάθεηεο πνπ αθνξνχλ ηα δεηήκαηα νηθνλνκηθήο αλάιπζεο, φπσο νη ππεξεζίεο θαη νη ρξήζεηο ηνπ λεξνχ, ν ππνινγηζκφο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ησλ ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ, ν ηξφπνο αλάθηεζεο ηνπ ζπλφινπ ή κέξνπο ηνπ θφζηνπο κε βάζε ζρεηηθφ επηκεξηζκφ, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα εθαξκνζηεί ε «αξρή ν ξππαίλσλ πιεξψλεη» θαη ε θαηάιιειε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή επηδξνχλ άκεζα ζηηο πξνυπνζέζεηο νηθνλνκηθνχ ραξαθηήξα. Παξάιιεια, ηηο πξνυπνζέζεηο ηερληθνχ ραξαθηήξα επεξεάδνπλ αξλεηηθά παξάκεηξνη ζρεηηθέο κε ηα πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο. Σέινο, αλάινγεο παξάκεηξνη πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αλάιπζε ησλ αλζξσπνγελψλ πηέζεσλ επεξεάδνπλ άκεζα ηηο ινηπέο ηερληθέο, νηθνλνκηθέο θαη νξγαλσηηθέο πξνυπνζέζεηο (Μαλνχξεο, Γ. 2005). πλερίδνληαο, κηα βαζηθφηαηε παξάκεηξνο πνπ θαζηζηά δχζθνιε ηελ πινπνίεζε ηνπ βαζηθνχ ζθνπνχ ηεο νδεγίαο είλαη νη ζηελφηαηεο πξνζεζκίεο θαη ηα κηθξά ρξνληθά φξηα πνπ ηίζεληαη γηα ηελ επίηεπμε ηεο θαιήο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ. ρεηηθά κάιηζηα κε ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, ίζσο ζα πξέπεη λα αλαινγηζζεί θαλείο ηελ πιήξε αλππαξμία ησλ δηαρεηξηζηηθψλ δνκψλ ζηνλ ηνκέα ηνπ λεξνχ κε βάζηκν πεξηερφκελν, θαζψο θαη ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ δηαθφξσλ θνξέσλ ζηηο θαηεγνξίεο ρξήζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ (Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., Τπ. Αλ., Τπ. Γεσξγίαο θηι). Δληνχηνηο, δηαζαθελίδεηαη φηη ζηελ θαηεχζπλζε απηή έγηλαλ θάπνηεο ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο κέζσ ηεο ζέζπηζεο ηνπ λ. 1739/87 «Γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ», ρσξίο σζηφζν ν λφκνο απηφο λα θαξπνθνξήζεη πιήξσο. Σέινο, δελ ζα πξέπεη λα μερλά θαλείο θαη λα ππνβαζκίδεη ηηο πνιιαπιέο δπζθνιίεο πνπ εηζάγνληαη ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ηα πξνβιήκαηα ιεηςπδξίαο (Μηκίθνπ, Μ. - Φσηφπνπινπ Φ., 2004) ηελ πεξίπησζε απηή ηα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη λα ηεθκεξηψλνπλ επηζηεκνληθά ηηο δπζθνιίεο απηέο ζηα πξνγξάκκαηα δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πεξηθεξεηψλ θαη ηφηε κφλν ε Δπηηξνπή δίδεη ζηα θξάηε-κέιε ηε δπλαηφηεηα πινπνίεζεο ησλ κέηξσλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ζε κεηαγελέζηεξνπο ζρεδηαζκνχο εμαεηνχο δηάξθεηαο (Μηκίθνπ, Μ. - Φσηφπνπινπ Φ., 2004). Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 4, ε αδπλακία επίηεπμεο ηνπ ηειηθνχ ζηφρνπ ηεο νδεγίαο δηθαηνινγείηαη κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ παξαηεξνχληαη λέεο [40]

43 ηξνπνπνηήζεηο ησλ θπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ζπζηήκαηνο επηθαλεηαθψλ πδάησλ, ή ζε κεηαβνιέο ηεο ζηάζκεο ησλ ζπζηεκάησλ ππφγεησλ πδάησλ, ή ζε πεξίπησζε πνπ ε αδπλακία επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ νθείιεηαη ζε λέεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Κιείλνληαο, επηζεκαίλεηαη φηη θαηά θνηλή νκνινγία φισλ ησλ θξαηψλκειψλ ε νδεγία-πιαίζην παξνπζηάδεη δπζθνιίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηχπσζε ηνπ θεηκέλνπ ηεο. Δηδηθφηεξα, ην ελ ιφγσ θείκελν παξνπζηάδεη γεληθεπκέλεο επηζηεκνληθέο κεζνδνινγίεο, νη νπνίεο απαηηνχλ πεξαηηέξσ επεμεξγαζία θαη δηαζαθήληζε, πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηνχλ. Σππηθφ παξάδεηγκα άιισζηε απνηεινχλ θαη νη πην πάλσ αζάθεηεο ηεο νδεγίαο. Γχν επηπξφζζεηεο ζεκαληηθέο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα Κξάηε- Μέιε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο είλαη ε έιιεηςε επαξθψλ έξγσλ ππνδνκήο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, θαζψο θαη ε έιιεηςε εηδηθεπκέλνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα (θπξίσο πδξνιφγνη κεραληθνί θαη πδξνγεσιφγνη) (Όκνξθνο, 2001). Σέινο, κηα άιιε ζεκαληηθή αδπλακία ηεο Οδεγίαο Πιαίζην αθνξά ηηο ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο πνπ πξνβιέπεη. πγθεθξηκέλα, ε Κνηλνηηθή Οδεγία 2000/60, λαη κελ ηνλίδεη ζην θείκελφ ηεο ηελ αλάγθε γηα ελεξγφ δεκφζηα ζπκκεηνρή θαηά ηε δηαρείξηζε ησλ πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ απνξξνήο, αιιά σζηφζν δελ εμαζθαιίδεη κηα απφιπηα ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία θαη δελ απνζπλδέεη ηελ θνηλσληθή ηζρχ απφ ηελ ηθαλφηεηα θάζε ελδηαθεξφκελνπ θνξέα λα ιακβάλεη κέξνο ζε ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο. Θα πξέπεη σζηφζν λα εηπσζεί φηη ην ζπγθεθξηκέλν κεηνλέθηεκα δελ εκθαλίδεηαη κεκνλσκέλα ζηελ Οδεγία Πιαίζην γηα ηα λεξά, αιιά απνηειεί έλα γεληθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επξσπατθήο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο, ε νπνία παξφιν πνπ έρεη δεζκεπηεί γηα ηε δεκφζηα ζπκκεηνρή θαηά ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη εθαξκνγήο ησλ δηαθφξσλ Οδεγηψλ ηεο, εληνχηνηο δελ έρεη θαζνξίζεη ην ζεζκηθφ πιαίζην ηνπ ηξφπνπ ζπκκεηνρήο, νχηε θαη ηνπο δηαθξηηνχο ξφινπο ηνπ θάζε πνιηηηθνχ θνξέα(γηα παξάδεηγκα Με Κπβεξλεηηθνί Οξγαληζκνί, επαγγεικαηηθνί θνξείο) (Καΐθα, 2004). Έηζη ινηπφλ ε απάληεζε ζε εξσηεκαηηθά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζπκκεηερφλησλ, ην ρξφλν, αιιά θαη ηνλ ηξφπν ζπκκεηνρήο ηνπο, είλαη νπζηαζηηθά αλχπαξθηε. 2.8 Οξγάλσζε ηεο νδεγίαο ζε επξσπατθό επίπεδν Οη ελέξγεηεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο βξίζθνληαη ήδε ζε εμέιημε απφ φια ηα θξάηε-κέιε θαη πεξηιακβάλνπλ κεηαμχ άιισλ ηελ πηνζέηεζε εζληθψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ θαζνδήγεζεο, εξγαζίεο δνθηκαζηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο νδεγίαο ζε πηινηηθά πξνγξάκκαηα θαη πιεζψξα ζπδεηήζεσλ θαη δηαβνπιεχζεσλ γηα ηε δηνηθεηηθή ζχζηαζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ πδξνινγηθψλ πεξηθεξεηψλ. Πιελ απηψλ, δηεπθξηλίδεηαη φηη έρνπλ ρξεκαηνδνηεζεί απφ ηα δηαξζξσηηθά ηακεία δηάθνξα εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαδηθαζία εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ νπνίσλ δχλαληαη λα βνεζήζνπλ ζεκαληηθά ηα θξάηεκέιε. Δπηπιένλ, πξνθεηκέλνπ λα μεπεξαζηνχλ κε ζπληνληζκέλν ηξφπν νη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα θξάηε-κέιε ζηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο, απνθαζίζηεθε ζηε ζπλάληεζε ησλ δηεπζπληψλ πδάησλ ζηε νπεδία ηνλ Μάην [41]

44 ηνπ 2001 ε δηακφξθσζε κηαο Κνηλήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ελφο εληαίνπ θαη ζπκβαηνχ ηξφπνπ θαηαλφεζεο ησλ θαζνξηζηηθψλ ζεκείσλ ηεο νδεγίαο θαη ηελ απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ησλ δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ, θαζψο θαη κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο. εκεηψλεηαη φηη ζε πινπνίεζε ηεο ελ ιφγσ απφθαζεο ζπζηήζεθε κηα ηξαηεγηθή πληνληζηηθή Οκάδα (Ο) κε εθπξνζψπνπο απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηα θξάηεκέιε θαη κε ζηφρν ηε ζχληαμε ελφο ηξαηεγηθνχ Κεηκέλνπ, ην νπνίν νινθιεξψζεθε ηνλ επηέκβξην ηνπ 2001, θαη ζηε ζπλέρεηα θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ γηα ηα θαζνξηζηηθά ζέκαηα ηεο νδεγίαο, γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ νπνίσλ ζπγθξνηήζεθαλ εηδηθέο νκάδεο εξγαζίαο. Οη εηζεγήζεηο ησλ νκάδσλ εξγαζίαο ππνβάιινληαη γηα αξρηθή απνδνρή ζηελ Ο θαη ελ ζπλερεία απφ ηελ Ο πξνο ηνπο δηεπζπληέο πδάησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα ηειηθή έγθξηζε (Αλδξεαδάθεο Α. 2002). Πην αλαιπηηθά, ζε φ,ηη αθνξά ηηο νκάδεο εξγαζίαο, ν ζπλνιηθφο ηνπο αξηζκφο θηάλεη ηηο δεθαηξείο θαη αθνξνχλ ηέζζεξηο επξχηεξεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο, νη νπνίεο απνηεινχλ ηα βαζηθά ζπζηαηηθά ζηνηρεία γηα ηε ζηξαηεγηθή εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε Δπξσπατθή Έλσζε ζηεξίδεη ελεξγά ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ παξαπάλσ νκάδσλ, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ειεθηξνληθνχ θφξνπκ κε ηελ επσλπκία "Circa"(Communication Information Resource Centre Administrator) (Μηκίθνπ θαη Φσηφπνπινο, 2004). πγθεθξηκέλα, ην Circa είλαη έλα εξγαιείν, πνπ αλαπηχζζεηαη ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ. Δπηηξέπεη ζε κηα δεδνκέλε νκάδα (γηα παξάδεηγκα επηηξνπή, νκάδα εξγαζίαο, νκάδα πξνγξάκκαηνο), ε νπνία γεσγξαθηθά κπνξεί λα βξίζθεηαη ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε (ή θαη εθηφο Δ.Δ.), λα δηαηεξήζεη έλαλ ηδησηηθφ ρψξν ζην δηαδίθηπν, φπνπ ζα κπνξεί λα κνηξαζηεί πιεξνθνξίεο θαη έγγξαθα, λα ζπκκεηάζρεη ζηα θφξνπκ ζπδήηεζεο, αιιά θαη λα επηηειέζεη έλα πιήζνο ππφινηπσλ ιεηηνπξγηψλ. Απηφο ν ηδησηηθφο ρψξνο ραξαθηεξίδεηαη σο "νκάδα ελδηαθέξνληνο" ή "νκάδα ρξεζηώλ". Οη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαη κέζσ ηνπ Circa, ζπλίζηαληαη ζηηο εμήο: Αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ: Πεξηιακβάλεη ηα εξγαιεία γηα ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη ηε δηαδηθαζία ελεκέξσζεο. Γηαδηθαζία αλάπηπμεο-θαζνδήγεζεο: Γηαθξίλεηαη ζε ελλέα επηκέξνπο ζηάδηα: α) ηελ αλάιπζε ησλ πηέζεσλ θαη ησλ επηπηψζεσλ, β) ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ηζρπξά ηξνπνπνηεκέλσλ πδάησλ, γ) ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ εζσηεξηθψλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ, δ) ηελ ηαμηλφκεζε θαη ηελ ηππνινγία ησλ κεηαβαηηθψλ θαη ησλ παξάθηησλ πδάησλ, ε) ηε ξχζκηζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο πξναλαθεξζείζεο θαηεγνξίεο πδάησλ, ζη) ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο απαληψληαη νη πδαηηθνί πφξνη, δ) ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ θαηαγξαθή ησλ θπζηθνρεκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πδάησλ, ε) ηνλ θαζνξηζκφ εξγαιείσλ γηα ηελ εθηίκεζε θαη ηελ ηαμηλφκεζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ, θαη ηέινο ζ) ηνλ νξηζκφ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ. Γηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο, ε νπνία επηηπγράλεηαη κε εθαξκνγή ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ Γεο (GIS). Δθαξκνγή, δνθηκή θαη επαιήζεπζε, ε νπνία πινπνηείηαη ζε πηινηηθέο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακψλ, ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ νπνίσλ είλαη θαζνξηζηηθά γηα ηε ζχληαμε ελφο νιηζηηθνχ θαηεπζπληήξηνπ ζρεδίνπ γηα ηε δηαρείξηζε φισλ ησλ πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ γηα θάζε θξάηνο-κέινο. [42]

45 2.9 Δθηηκήζεηο εθαξκνγήο ηελ πξψηε έθζεζε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο-Πιαίζην, ε Δπηηξνπή αμηνινγψληαο ηα κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή πεπξαγκέλα ησλ θξαηψλ κειψλ, ππνγξακκίδεη ηελ πςειή πηζαλφηεηα απνηπρίαο ζηελ επίηεπμε ησλ ηειηθψλ ζηφρσλ ηεο Οδεγίαο, ηδίσο ιφγσ ηεο πιηθήο απνδηάξζξσζεο ησλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ -θαηά θχξην ιφγν απφ ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ- θαη ησλ ζεκαληηθψλ επηπέδσλ ξχπαλζεο απφ δηάζπαξηεο πεγέο. Ζ Δπηηξνπή δηαπηζηψλεη πξνβιήκαηα νξζήο κεηαθνξάο ηεο Οδεγίαο θαη θελά φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηεο ελ ιφγσ κεηαθνξάο. Ζ δεκηνπξγία πεξηνρψλ απνξξνήο θαη ν θαζνξηζκφο αξκφδησλ εζληθψλ αξρψλ δείρλεη λα βξίζθεηαη ζε θαιφ δξφκν, αθφκε θαη εάλ, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ε δηεζλήο ζπλεξγαζία ππνιείπεηαη ηνπ επηδησθφκελνπ. Αθνινχζσο, ε έθζεζε επηζεκαίλεη ζεκαληηθφηαηεο δηαθπκάλζεηο φζνλ αθνξά ηελ πνηφηεηα ηεο πεξηβαιινληηθήο θαη νηθνλνκηθήο αμηνιφγεζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο θαη ζεκαληηθά θελά, ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε. Σα κεγαιχηεξα θελά, σζηφζν, θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο κέρξη ζήκεξα εληνπίδνληαη ζηελ κέηξηαο πνηφηεηαο κεηαθνξά ζην εζληθφ δίθαην θαη ζηελ έιιεηςε νηθνλνκηθψλ αλαιχζεσλ. Δπίζεο ηνλίδεηαη φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο είλαη αλάγθε λα βειηησζεί ε δηεζλήο ζπλεξγαζία γηα ηα δηαζπλνξηαθά χδαηα, παξά ην φηη έρνπλ επηηεπρζεί νπζηαζηηθέο βειηηψζεηο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο φπσο ζην Γνχλαβε. Σέινο, ε Δπηηξνπή δηαηππψλεη ζπζηάζεηο ζηα θξάηε κέιε πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ δηαπηζησζέληα θελά, λα ελζσκαησζεί ε αεηθφξνο αλάπηπμε ηνπ λεξνχ ζηηο άιιεο εζληθέο πνιηηηθέο θαη λα αμηνπνηεζεί ζηνλ κέγηζην βαζκφ ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ θαη πξνο ηνχην αλαθνηλψλεη κέηξα πνπ πξνηίζεηαη λα ζέζεη κειινληηθά ζε εθαξκνγή ζην πιαίζην ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο δηαρείξηζεο ηνπ λεξνχ. Δηδηθφηεξα δηαηππψλνληαη ζπζηάζεηο γηα ην επφκελν ζεκαληηθφ νξφζεκν: ηα ζρέδηα δηαρείξηζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο ησλ πνηακψλ, γηα ηα νπνία ε ζρεηηθή πξνζεζκία ιήγεη ην Γεθέκβξην ηνπ 2009, θαη επηδηψθνληαη πεξαηηέξσ νπζηαζηηθέο βειηηψζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ λεξνχ κε ηε ζέζπηζε πξνγξακκάησλ κέηξσλ πνπ επηβάιιεηαη λα θαηαζηνχλ επηρεηξεζηαθά σο ην 2012 θαη λα επηηχρνπλ ηνπο αληίζηνηρνπο πεξηβαιινληηθνχο ζηφρνπο ηεο Οδεγίαο έσο ην Έηζη, ηα θξάηε κέιε πξέπεη λα νινθιεξψζνπλ ηα πξψηα ζρέδηα δηαρείξηζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο ησλ πνηακψλ κέρξη ηα ηέιε ηνπ 2009 θαη λα θαηαιήμνπλ ζε αληίζηνηρε πνιηηηθή ηηκνιφγεζεο ηνπ χδαηνο κέρξη ην Δπηπιένλ, γηα λα ηθαλνπνηεζνχλ νη ππνρξεψζεηο ελεκέξσζεο θαη δηαβνχιεπζεο κε ην θνηλφ θαηά ηελ εθπφλεζε πξνζρεδίσλ δηαρείξηζεο ζα απαηηεζεί κεγαιχηεξε δηαθάλεηα θαη πιεξέζηεξε αηηηνιφγεζε ζρεηηθά κε ην πνηα κέηξα είλαη αλαγθαία θαη απνηειεζκαηηθά σο πξνο ην θφζηνο θαζψο θαη πνηεο ζεσξνχληαη δηθαηνινγεκέλεο εμαηξέζεηο. Χο εθ ηνχηνπ ε Δπηηξνπή πξνηξέπεη ηα θξάηε κέιε λα εζηηάζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο θπξίσο ζηνπο εμήο ηξεηο ηνκείο: α) Αληηκεηψπηζε ησλ ήδε δηαπηζησκέλσλ αδπλακηψλ. πγθεθξηκέλα ηα θξάηε κέιε ελζαξξχλνληαη: λα εθαξκφζνπλ πιήξσο ηελ ππφινηπε ζρεηηθή λνκνζεζία ηεο ΔΔ, ηδίσο κάιηζηα ηε ζρεηηθή κε ηα αζηηθά ιχκαηα θαη ηε ληηξνξχπαλζε, [43]

46 λα ζεζπίζνπλ ηα νηθνλνκηθά κέζα πνπ απαηηεί ε Οδεγία (ηηκνιφγεζε, αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ χδαηνο, ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θφζηνπο θαη ηνπ θφζηνπο ησλ πφξσλ θαζψο θαη εθαξκνγή ηεο αξρήο ν ξππαίλσλ πιεξψλεη). Ζ πιήξεο εθκεηάιιεπζε απηψλ ησλ νηθνλνκηθψλ κέζσλ ζα ζπκβάιεη ζηελ πξαγκαηηθά αεηθφξν δηαρείξηζε ηνπ χδαηνο, λα δηακνξθψζνπλ ζε εζληθή θιίκαθα γεληθφ ζχζηεκα νηθνινγηθήο αμηνιφγεζεο θαη ηαμηλφκεζεο πνπ λα απνηειέζεη ην ππφβαζξν γηα ηελ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο θαη ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ πεξί θαιήο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο, λα βειηηψζνπλ ηηο κεζνδνινγίεο θαη ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνξνχλ θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο ζέκαηα (φπσο ν ραξαθηεξηζκφο πδαηίλσλ καδψλ πνπ έρνπλ ππνζηεί ζνβαξέο αιιαγέο, θξηηήξηα γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ θηλδχλσλ ή ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο πνζνηηθήο θαηάζηαζεο ησλ ππνγείσλ πδάησλ) θαη λα βειηηψζνπλ ηελ ζπγθξηζηκφηεηα κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, ηδίσο ζε επίπεδν δηεζλψλ ιεθαλψλ απνξξνήο πνηακψλ, λα πεξηνξίζνπλ νπζηαζηηθά ηα πθηζηάκελα θελά θαη ηηο παξαηεξνχκελεο αδπλακίεο φζνλ αθνξά ηα δεδνκέλα ζηηο αλαιχζεηο πνπ δηαηππψλνληαη ζην πιαίζην ηεο εθπφλεζεο ησλ ζρεδίσλ δηαρείξηζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο ησλ πνηακψλ. β) Δλζσκάησζε ηεο αεηθφξνπ δηαρείξηζεο ζε άιινπο ηνκείο θαη πνιηηηθέο. Γηα λα επηηεπρζεί ν σο άλσ ζηφρνο ηα θξάηε κέιε ελζαξξχλνληαη: λα κεξηκλνχλ ψζηε ηα έξγα ππνδνκήο θαη ηα έξγα γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηνπ αλζξψπνπ, πνπ ελδερνκέλσο εγθπκνλνχλ θηλδχλνπο ππνβάζκηζεο ηνπ πδαηηθνχ πεξηβάιινληνο, λα απνηεινχλ αληηθείκελν ηεο δένπζαο αμηνιφγεζεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ, λα εμαζθαιίδνπλ ηε δηάζεζε ηεο δένπζαο ρξεκαηνδφηεζεο κε ηε βέιηηζηε δπλαηή αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξνπλ ηα ρξεκαηνδνηηθά κέζα ζε εζληθφ επίπεδν θαη ζε επίπεδν ΔΔ, φπσο ε Κνηλή Γεσξγηθή Πνιηηηθή θαη ε Πνιηηηθή πλνρήο. Μέρξη ηψξα, ε απφδνζε πφξσλ ζε εζληθφ επίπεδν απφ ηα ελ ιφγσ ηακεία γηα ηελ επίηεπμε βειηηψζεσλ ζηνλ ηνκέα ηνπ χδαηνο δελ επαξθνχλ γηα ηελ θάιπςε φισλ ησλ αλαγθψλ πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηα πνξίζκαηα ηεο πεξηβαιινληηθήο αλάιπζεο ζην πιαίζην ηεο Οδεγίαο-Πιαίζην. γ) Ζ πιήξεο αμηνπνίεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ. Ζ έγθαηξε ππνβνιή εθζέζεσλ θαη ην χζηεκα Πιεξνθνξηψλ γηα ην Νεξφ ζηελ Δπξψπε (WISE) ζα ζπκβάιεη ζηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ κε δηαθαλή ηξφπν. Δηδηθφηεξα, σο πξνο ηα δηαζπλνξηαθά χδαηα, θαη απφ ηε ζηηγκή πνπ ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία-Πιαίζην ε θπζηθή πεξηνρή γηα ηε δηαρείξηζε πδάησλ είλαη ε πδξνινγηθή ιεθάλε απνξξνήο, ε ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ δηνηθήζεσλ θαη ππεξεζηψλ είλαη θνκβηθήο ζεκαζίαο. Ζ κέρξη ζήκεξα εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο ζεκεηψλεη αμηνζεκείσηε πζηέξεζε ζην ζεκείν απηφ Η ζπκκόξθσζε ησλ θξαηώλ κειώλ Καζψο ειάρηζηα απφ ηα θξάηε κέιε κεηέθεξαλ ηελ Οδεγία-Πιαίζην ζηελ εζληθή ηνπο λνκνζεζία εληφο ηεο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίαο, δειαδή κέρξη ην Γεθέκβξην ηνπ 2003, ε Δπηηξνπή θίλεζε ηηο πξνβιεπφκελεο [44]

47 δηαδηθαζίεο αληηκεηψπηζεο αλάινγσλ παξαβάζεσλ γηα 11 ππνζέζεηο θαη ην Γηθαζηήξην θαηαδίθαζε 5 θξάηε κέιε επεηδή δελ είραλ θνηλνπνηήζεη ηε κεηαθνξά ηεο Οδεγίαο. Δπηπιένλ, ην Γηθαζηήξην δηεπθξίληζε ζεηξά ζεκάησλ ζρεηηθά κε ηε κεηαθνξά ζηελ εζληθή λνκνζεζία (Βέιγην (C-33/05), Λνπμεκβνχξγν (C-32/05), Γεξκαλία (C-67/05), Ηηαιία (C-85/05) θαη Πνξηνγαιία (C-118/05). Ζ πνηφηεηα ηεο κεηαθνξάο ζην εζληθφ δίθαην είλαη ζε κεγάιν βαζκφ ρακειή. Με βάζε αληίζηνηρε πξνθαηαξθηηθή αμηνιφγεζε, ε Δπηηξνπή εληφπηζε 19 θξάηε κέιε κε ζνβαξέο αδπλακίεο φζνλ αθνξά ηα άξζξα 4, 9 ή 14. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα ππφινηπα θξάηε κέιε δελ έρνπλ κεηαθέξεη πιήξσο ηελ Οδεγία ζηελ εζληθή ηνπο λνκνζεζία. Μεηά απφ ηε κεηαθνξά ζηελ εζληθή λνκνζεζία, ην επφκελα ζεκαληηθφ βήκα ήηαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ νη πεξηνρέο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο ησλ πνηακψλ θαη λα νξηζζνχλ νη αξκφδηεο αξρέο (ζχκθσλα κε ην άξζξν 3). Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα θξάηε κέιε ππέβαιαλ αληίζηνηρεο εθζέζεηο εγθαίξσο ζηελ Δπηηξνπή. Δληνχηνηο ε Δπηηξνπή θίλεζε 9 δηαδηθαζίεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε παξαβάζεσλ ιφγσ θαζπζηεξεκέλεο ππνβνιήο εθζέζεσλ πνπ ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο πιελ κίαο είραλ ζεηηθή θαηάιεμε. Μνινλφηη νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο δηνηθεηηθέο δηαηάμεηο θαηά ηα θαηλφκελα επαξθνχλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο νξζήο εθαξκνγήο, νη πξαγκαηηθέο επηδφζεηο ζα θαηαζηνχλ ζαθείο ζηελ πξάμε θαηά ηα επφκελα ρξφληα. Χζηφζν, ζπρλά παξακέλεη αδηεπθξίληζην πψο ιεηηνπξγνχλ νη ζπληνληζηηθέο ξπζκίζεηο κεηαμχ ησλ επηκέξνπο αξρψλ ζηα θξάηε κέιε Δλζσκάησζε ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο 2000/60 ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία Ο Νόκνο 3199/2003 Ο Ν.3199/2003 εθδφζεθε ζε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ, κε ζηφρν ηελ ελαξκφληζε ηεο εζληθήο κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία. χκθσλα κε ην Άξζξν 1, νη δηαηάμεηο ηνπ Ν. 3199/2003 (ΦΔΚ280Α/ ) θαη νη θαλνληζηηθέο ηνπ πξάμεηο ελαξκνλίδνπλ ηελ εζληθή καο λνκνζεζία κε ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ. εκεηψλεηαη φηη ε ρψξα καο ήηαλ ζπλεπήο σο πξνο ηε ρξνλνινγία ελζσκάησζεο ηνπ θνηλνηηθνχ ζην εζσηεξηθφ δίθαην, κηαο θαη ε Οδεγία 2000/60 νξίδεη σο ρξνληθφ φξην ελζσκάησζεο ηελ 22α Γεθεκβξίνπ ηνπ 2003, ελψ ε ηζρχο ηνπ παξφληνο λφκνπ μεθίλεζε ζηηο 5 Γεθεκβξίνπ ηνπ ίδηνπ έηνπο. ηε ρψξα καο ην λνκηθφ πιαίζην ησλ πδαηηθψλ πφξσλ επί κεγάιε ζεηξά εηψλ ραξαθηεξηδφηαλ απφ πνιπλνκία, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δηαθξηλφηαλ γηα ηελ αληηθαηηθφηεηα θαη ηελ έιιεηςε εθζπγρξνληζκνχ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη απφ ην 1900 κέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, είραλ εθδνζεί ζρεδφλ 300 λφκνη, λνκνζεηηθά, βαζηιηθά θαη πξνεδξηθά δηαηάγκαηα θαη ππνπξγηθέο απνθάζεηο, γεληθήο, εηδηθήο θαη ηνπηθήο έθηαζεο, ηα νπνία ζπλέζεηαλ ην λνκηθφ πιαίζην δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο. Αλαθέξνληαλ ζηελ έξεπλα, αμηνπνίεζε, ρξήζε θαη πξνζηαζία ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο επηθαιχπηνληαλ ή έξρνληαλ ζε πιήξε αληίζεζε κεηαμχ ηνπο (Μαληάηε-ηάηνπ, 2004). Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο [45]

48 πξφβιεκα είλαη ε αδπλακία εθαξκνγήο ηνπο, θαζψο θαη ε έιιεηςε απνηειεζκαηηθψλ κεραληζκψλ ειέγρνπ θαη επηβνιήο ησλ πξνβιεπφκελσλ θπξψζεσλ (Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θαη Δ.Μ.Π., 2007). Σα πξψηα λνκνζεηήκαηα πνπ ιεηηνχξγεζαλ ζπκπιεξσκαηηθά θαη δηαθξίζεθαλ γηα ηελ δηαηνκεαθή ηνπο αληίιεςε θαη ηελ νινθιεξσκέλε αληηκεηψπηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη: Ο Ν.1650/86(ΦΔΚ 160 Α / ) γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, πνπ αληηκεησπίδεη ην λεξφ (Άξζξα 9-10) σο ζηνηρείν ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πξνβιέπεη κέηξα νξγαλσηηθά θαη ζεζκηθά γηα ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο πνηφηεηαο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ(μαληάηε- ηάηνπ, 2004) θαη Ο Ν.1739/87 (ΦΔΚ201Α/ ) γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, πνπ εηζάγεη κηα ζχγρξνλε αληίιεςε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ λεξνχ ζηελ έξεπλα, ζηε δηνίθεζε θαη ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή, κέζσ ηεο ζεζκνζέηεζεο δηαδηθαζηψλ θαη νξγάλσλ πνπ επηηξέπνπλ ηελ άζθεζε ηεο δηαρείξηζεο ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Με ην Ν.1739/87 θαηαξγήζεθαλ φζεο απφ ηηο δηαηάμεηο ησλ πξναλαθεξζέλησλ λνκηθψλ ξπζκίζεσλ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε απηφλ ή αλάγνληαη ζε δεηήκαηα πνπ ξπζκίδνληαη εηδηθφηεξα απφ απηφλ. Άμην αλαθνξάο είλαη φηη παξφιν πνπ νη παξαπάλσ λφκνη νξηνζέηεζαλ κηα θαζνξηζηηθή, γηα ηε λνκνζεηηθή πξαγκαηηθφηεηα ησλ λεξψλ, ρξνληθή πεξίνδν, εληνχηνηο, νη αδπλακίεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, φπσο ε έιιεηςε ζηήξημεο, πξνζσπηθνχ θαη πηζηψζεσλ, δελ επέηξεςαλ ηελ πιήξε εθαξκνγή ηνπο, κε απνηέιεζκα έηζη ηε ζπλέρηζε ηεο απνζπαζκαηηθήο θαη επθαηξηαθήο αληηκεηψπηζεο ηνπ λεξνχ. Θα πξέπεη επίζεο λα εηπσζεί φηη αθφκε θαη ε κεξηθή εθαξκνγή ηνπο, θαη ηδίσο ηνπ Ν. 1739/1987, απέδσζε κεγάιν παηδεπηηθφ φθεινο, δεδνκέλνπ φηη δεκηνχξγεζε ηηο δνκέο θαη ηηο εκπεηξίεο εθείλεο, πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη ρξήζηεο θαη φινη νη εκπιεθφκελνη ζηνλ ηνκέα ηνπ λεξνχ, ηελ αλαγθαηφηεηα νξζνινγηθήο θαη πξνγξακκαηηζκέλεο ρξήζεο ηνπ. Πέξαλ απηψλ, απνθηήζεθε απφ ηηο ππεξεζίεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα εκπεηξία ζηελ εθαξκνγή θαη παγίσζε ηέηνησλ ξπζκίζεσλ, θαζψο θαη αληίιεςε ηνπ είδνπο θαη ηνπ κέηξνπ ησλ επεκβάζεσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηε βειηίσζή ηνπο. Σέινο, απνηέιεζε ρξήζηκν ππφβαζξν γηα ηα πξψηα ζηάδηα πινπνίεζεο ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ, θαζψο θαη γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ Ν. 3199/2003, πνπ ςεθίζηεθε θαη εθαξκνγή ηεο (Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θαη Δ.Μ.Π.). Ο Ν. 3199/2003 γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Διιάδαο απνηειείηαη απφ 17 άξζξα θαη ζεσξεηηθά έρεη σο ζηφρν λα εηζάγεη ζηε ρψξα καο ην πλεχκα ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πδάησλ, ζχκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο Οδεγίαο-Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα. εκεηψλεηαη φηη ν Ν.3199/2003 αληηθαηέζηεζε ηνλ πξνεγνχκελν λφκν ηεο ρψξαο καο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, Ν.1739/87 (ΦΔΚ 201Α/ ) θαη έηζη ε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πεξλάεη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο ζην Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., επαλαιακβάλεηαη ε ππνρξεσηηθή έθδνζε άδεηαο γηα θάζε έξγν αμηνπνίεζεο πδαηηθψλ πφξσλ, ελψ παξάιιεια πξνβιέπεηαη ε νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ ζηηο δηαδηθαζίεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ, ηδίσο ζηε δηαδηθαζία εθπφλεζεο, ελεκέξσζεο θαη αλαζεψξεζεο ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ ρεδίσλ. Όζνλ αθνξά ηα ππφινηπα, ν λένο λφκνο παξαπέκπεη ζηελ έθδνζε εθηειεζηηθψλ πξάμεσλ, πξνθεηκέλνπ έηζη λα κεηαθεξζνχλ φιεο νη απαηηήζεηο ηηο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ (αθειιαξνπνχινπ θαη εθέξνγινπ, [46]

49 2006). ηνλ ελ ιφγσ λφκν νξίδνληαη σο Πεξηνρέο Λεθάλεο Απνξξνήο Πνηακνχ ηα δεθαηέζζεξα πδαηηθά δηακεξίζκαηα ηεο ρψξαο καο, ησλ νπνίσλ ε δηάθξηζε είρε πινπνηεζεί ζηα πιαίζηα ηνπ Ν.1739/87 γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη ηα νπνία δπζηπρψο, έγηλαλ απνδεθηά απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, φηη απνηεινχλ ηε βαζηθή κνλάδα δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ ζηε ρψξα καο. Οη βαζηθνί ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ην πδαηηθφ δηακέξηζκα ζεσξήζεθε σο βαζηθή δηαρεηξηζηηθή κνλάδα ησλ πδάησλ, είλαη φηη ε Διιάδα είλαη κηθξή ζε έθηαζε ρψξα ( ρικ 2 ) µε έληνλν αλάγιπθν, πεξηνξηζκέλε ελδνρψξα θαη κεγάιε έθηαζε αθηψλ. Απνηέιεζκα απηήο ηεο ηδηάδνπζαο γεσµνξθνινγηθήο δηάξζξσζεο είλαη ε πνιπδηάζπαζε ηνπ ρψξνπ ζε κηθξέο ιεθάλεο απνξξνήο, µε κηθξνχο πνηακνχο θαη επηθαλεηαθή απνξξνή πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ πιεµµπξηθή δίαηηα (ΤΠΑΝ, 2003). Δπηζεκαίλεηαη σζηφζν φηη ην εξεπλεηηθφ πξνζσπηθφ ηνπ ηνκέα πδαηηθψλ πφξσλ, πδξαπιηθψλ θαη ζαιαζζίσλ έξγσλ ηνπ Δ.Μ.Π. ζηα πιαίζηα ηεο νδεγίαο 2000/60/ΔΚ έρεη πξνηείλεη λέα δηακεξηζκαηνπνίεζε ηεο ρψξαο καο ζε επηά πδαηηθά δηακεξίζκαηα, θαζψο ζηα πθηζηάκελα παξνπζηάδεηαη ην βαζηθφηαην πξφβιεκα ηεο ζχγρπζεο ησλ πδξνινγηθψλ κε ηα δηνηθεηηθά φξηα θαη θαηά ζπλέπεηα πξνθχπηνπλ έληνλα πξνβιήκαηα ζχγρπζεο αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ. Οη θπξηφηεξνη ζηφρνη ηνπ Ν. 3199/2003 ζπλνςίδνληαη ζηνπο εμήο: Να απνηειέζεη έλα ζχγρξνλν θαη απνηειεζκαηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην ζηνλ ηνκέα δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πδάησλ. Να αλαπηχμεη έλα καθξνπξφζεζκν ζρεδηαζκφ ζηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο καο. Να απνθεληξσζνχλ νη αξκνδηφηεηεο απφ ηε βαζηθή ππεξεζία πνπ είλαη αξκφδηα γηα ηε ράξαμε πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη λα εληζρχζεη ηηο πεξηθεξεηαθέο δνκέο. Να επηηεπρζεί ν βαζηθφο ζηφρνο ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 ζηα πιαίζηα ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ. ρεηηθά κε ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ, απηέο ζπλίζηαληαη ζηηο παξαθάησ: Να επηηεπρζεί ε νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο Διιάδαο. Ζ αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο γηα ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο πδάησλ, θαζψο θαη ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ θφζηνπο, ζα πξέπεη λα γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηεο αξρήο "ν ξππαίλσλ πιεξψλεη", αθνχ πξψηα φκσο ζπλεθηηκεζνχλ ηα θνηλσληθά, πεξηβαιινληηθά θαη νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ηεο αλάθηεζεο, θαζψο θαη νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θάζε πεξηνρήο. Να ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ λεξνχ φια ηα ελδηαθεξφκελα κέξε θαη θνξείο. Να εληάζζνληαη θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ φινη νη θνξείο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη φινη νη ρξήζηεο ηνπ λεξνχ. πλερίδνληαο, ηα ζεκειηψδε ζηνηρεία ηνπ λφκνπ, ηα νπνία δηεπθξηλίδεηαη φηη δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηηο βαζηθέο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ είλαη ηα αθφινπζα: Οη αξκνδηόηεηεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο θάζε ιεθάλεο απνξξνήο αλήθνπλ ζηελ Πεξηθέξεηα θαη ζηα δηνηθεηηθά όξηα ηεο νπνίαο εθηείλεηαη. ηελ πεξίπησζε πνπ ε ιεθάλε απνξξνήο εθηείλεηαη ζηα δηνηθεηηθά όξηα πεξηζζόηεξσλ πεξηθεξεηώλ, ηόηε νη αξκνδηόηεηεο αζθνύληαη από θνηλνύ. [47]

50 Δίλαη άμην αλαθνξάο φηη ν ηειηθφο ζηφρνο ηνπ Ν. 3199/2003 είλαη ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδάησλ θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δηαζθαιίδνληαη, αθελφο κελ νη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο νηθνινγηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπο, αθεηέξνπ δε ε νινθιεξσκέλε παξνρή ησλ πνηθίισλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηνπο ζηνλ άλζξσπν αθνχ πξνεγνπκέλσο ιεθζνχλ ππφςε νη αλάγθεο θαη ην φθεινο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ (Λαδάξνπ, 2006). Οη δηαηάμεηο ηνπ λένπ λφκνπ πξνβιέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ αθφινπζσλ ππεξεζηψλ: 1. Η Εζληθή Επηηροπή Υδάηφλ, ε νπνία ζα απνηειέζεη θαη ηελ βαζηθή ππεξεζία γηα ηε ράξαμε ηεο πνιηηηθήο ζηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδάησλ. Παξάιιεια, είλαη ππεχζπλε γηα ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο εθαξκνγήο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λφκνπ, ελψ κεηά ηελ εηζήγεζε ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. (πξψελ Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θαη ηψξα Τ.Π.Δ.Κ.Α.) θαη ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Τδάησλ εγθξίλεη ηα εζληθά πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ πδαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο καο. 2. Το Εζληθό Σσκβούιηο Υδάηφλ κε πξφεδξν ηνλ Τπνπξγφ ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ (πξψελ Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θαη ηψξα Τ.Π.Δ.Κ.Α.). εκεηψλεηαη φηη ζην ελ ιφγσ πκβνχιην ζπκκεηέρνπλ επηπξφζζεηα θαη άιινη νξγαληζκνί, φπσο ην Διιεληθφ Κέληξν Βηνηφπσλ Τγξνηφπσλ(Δ.Κ.Β.Τ.), ην Δζληθφ Κέληξν Πεξηβάιινληνο θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο(Δ.Κ.Π.Α.Α.) θαη ην Σερληθφ Δπηκειεηήξην Διιάδαο.(Σ.Δ.Δ.), ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Ζιεθηξηζκνχ (Γ.Δ.Ζ.), ν χλδεζκνο Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ (ΔΒ), ε Κεληξηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Διιάδαο (ΚΔΓΚΔ), ε Δηαηξία Ύδξεπζεο θαη Απνρέηεπζεο Πξσηεχνπζαο (ΔΤΓΑΠ) θαη ην Ηλζηηηνχην Καηαλαισηψλ (ΗΝ.ΚΑ.). 3. Η Κεληρηθή Υπερεζία Υδάηφλ, ε νπνία εδξεχεη ζην Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. ε νπνία έρεη κεηνλνκαζηεί ζε Δηδηθή Γξακκαηεία Τδάησλ ηνπ Τ.Π.Δ.Κ.Α. θαη απνηειεί εληαίν δηνηθεηηθφ ηνκέα, ελψ εληφο απηήο ζπλίζηαηαη ε Γλσκνδνηηθή Δπηηξνπή Τδάησλ (ηε Γλσκνδνηηθή Δπηηξνπή ζπκκεηέρνπλ κέιε απφ κηα ζεηξά εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, φπσο ην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο, ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη ην Τπνπξγείν Τγείαο-Πξφλνηαο). Γηεπθξηλίδεηαη φηη ε ελ ιφγσ Τπεξεζία είλαη αξκφδηα γηα: α) ηελ θαηάξηηζε εζληθψλ πξνγξακκάησλ, ηε ζχληαμε εηεζίσλ εθζέζεσλ γηα ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο ηεο ρψξαο καο θαη ηνλ θαζνξηζκφ κεηξψνπ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, β) εηζεγείηαη γηα ηνπο γεληθνχο θαλφλεο θνζηνιφγεζεο θαη ηηκνιφγεζεο ηνπ λεξνχ, ηνπο νπνίνπο ειέγρεη αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ελψ ζπγρξφλσο εηζεγείηαη γηα ηε ιήςε λνκνζεηηθψλ κέηξσλ. 4. Η Δηεύζσλζε Υδάηφλ, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζε θάζε πεξηθέξεηα θαη δηακέζνπ ηεο νπνίαο αζθνχληαη νη αξκνδηφηεηεο ηεο πεξηθέξεηαο γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηελ δηαρείξηζε ησλ πδάησλ εληφο ησλ νξίσλ ηεο. εκεηψλεηαη φηη ζε θάζε Πεξηθέξεηα ζπλίζηαηαη επηπξφζζεηα ην Πεξηθεξεηαθό πκβνύιην Τδάησλ, ην νπνίν απνηειεί φξγαλν θνηλσληθνχ δηαιφγνπ θαη δηαβνχιεπζεο γηα ζέκαηα πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ. Αλαιπηηθφηεξα, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ λφκνπ 3199/2003 είλαη νη εμήο: Πξνβιέπεη ζρέδην δηαρείξηζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο πνηακψλ. Πξνβιέπεη ηελ θαηάξηηζε πξνγξακκάησλ κέηξσλ θαη παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ. Πξνβιέπεη ηελ θαηάξηηζε εηδηθψλ κέηξσλ θαηά ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ. [48]

51 Θέηεη θαλφλεο γηα ηελ θάζε θαηεγνξία ρξήζεσλ ησλ πδάησλ, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζηα δηαρεηξηζηηθά ζρέδηα. Δπηβάιιεη ηελ αδεηνδφηεζε γηα ηε ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ αμηνπνίεζήο ηνπ. Καζνξίδεη ηηο δηαδηθαζίεο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ χδαηνο γηα ηηο δηάθνξεο ρξήζεηο. Πξνβιέπεη ηελ έθδνζε ζρεηηθνχ πξνεδξηθνχ δηαηάγκαηνο, ην νπνίν ζα ξπζκίδεη φια φζα πξνβιέπνληαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ, θαζψο θαη θάζε άιιν ζέκα ζρεηηθφ κε ηελ πξνζηαζία ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ δηαηάμεσλ ηεο νδεγίαο 2000/60/ΔΚ. Καηαξγεί φιεο ηηο πξνεγνχκελεο δηαηάμεηο ζε ζέκαηα πνπ ξπζκίδνληαη απφ ηνλ Ν. 3199/2003, θαζψο θαη θάζε άιιε ηξνπνπνίεζε ε νπνία αληηηίζεηαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ. Αλαιπηηθφηεξα, ε δηνηθεηηθή δηάξζξσζε ησλ ππεξεζηψλ βάζεη ηνπ Ν.3199 θαίλεηαη ζην ρήκα 2.1. ρήκα 2.1.:Ζ Γηνηθεηηθή Γηάξζξσζε ζηνλ Ν.3199/2003 Πεγή: Σάηζεο 2008 [49]

52 Οη ζεκαληηθφηεξεο δηεπθξηλίζεηο ζε φ,ηη αθνξά ηελ αλσηέξσ δηνηθεηηθή δηάξζξσζε είλαη νη εμήο: Σν πξφγξακκα κέηξσλ θαη ην πξφγξακκα παξαθνινχζεζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ απνηεινχλ ππνρξεσηηθά κέξε ηνπ Γηαρεηξηζηηθνχ ρεδίνπ ηεο νηθείαο πεξηθέξεηαο. Κάζε Πεξηθέξεηα θαηαξηίδεη πξφγξακκα εηδηθψλ κέηξσλ θαηά ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ απφ κεκνλσκέλνπο ξχπνπο ή νκάδεο ξχπσλ πνπ απνηεινχλ ζεκαληηθό θίλδσλο γηα ην πδάηηλν πεξηβάιινλ. Ζ ζχληαμε εζληθψλ πξνγξακκάησλ πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ πδάηηλνπ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο απνηειεί αξκνδηφηεηα ηεο Κεληξηθήο Τπεξεζίαο Τδάησλ. Ζ ίδηα Τπεξεζία άιισζηε επεμεξγάδεηαη θαη ηνπο γεληθνχο θαλφλεο ηηκνιφγεζεο θαη θνζηνιφγεζεο ησλ πδάησλ θαη παξαθνινπζεί ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ηελ ηήξεζή ηνπο. Σν ρέδην Γηαρείξηζεο εθπνλείηαη απφ θάζε πεξηθέξεηα γηα ηηο ιεθάλεο απνξξνήο ηεο αξκνδηφηεηάο ηεο θαη θαηαξηίδεηαη απφ ηελ Πεξηθεξεηαθή Γηεχζπλζε Τδάησλ. Ζ θάζε ρξήζε ησλ πδάησλ ζα πξέπεη λα απνβιέπεη ζηε βηψζηκε θαη ηζφξξνπε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαπηπμηαθψλ αλαγθψλ θαη λα δηαζθαιίδεη ηε καθξνπξφζεζκε πξνζηαζία ησλ πδάησλ, ηελ επάξθεηα ησλ απνζεκάησλ ηνπο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηάο ηνπο. Ζ ηθαλνπνίεζε ηεο δήηεζεο ηνπ λεξνχ γίλεηαη ζχκθσλα κε ηα φξηα θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ. Γηα ηελ παξνρή λεξνχ, ηε ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη ηελ εθηέιεζε έξγσλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ απφ θάζε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, απαηηείηαη άδεηα, ε νπνία εθδίδεηαη απφ ηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο νηθείαο πεξηθέξεηαο. ε θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα πνπ πξνθαινχλ νπνηαδήπνηε ξχπαλζε ή άιιε ππνβάζκηζε ησλ πδάησλ ή παξαβαίλνπλ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Νφκνπ επηβάιιεηαη πξφζηηκν, ην χςνο ηνπ νπνίνπ εμαξηάηαη απφ ηελ ζνβαξφηεηα ηεο παξάβαζεο. ε επηρεηξήζεηο ή δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνθαινχλ ξχπαλζε ή άιιε ππνβάζκηζε ησλ πδάησλ κπνξεί λα επηβιεζεί πξνζσξηλή ή αθφκε θαη νξηζηηθή δηαθνπή ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. εκεηψλεηαη κάιηζηα φηη εθηφο απφ ηηο δηνηθεηηθέο, πξνβιέπνληαη επηπξφζζεηα πνηληθέο θπξψζεηο ζηελ πεξίπησζε ξχπαλζεο ή ππνβάζκηζεο ησλ πδάησλ ή παξαβίαζεο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Νφκνπ (Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., 2006). Γηεπθξηλίδεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ φηη ν Ν.3199/2003 απνηέιεζε ην πξντφλ κηαο πξνζπάζεηαο λα ζπγθξνηεζνχλ θαηλνχξηα φξγαλα ζε πεξηθεξεηαθφ θαη Δζληθφ Δπίπεδν, θαζψο θαη λα απνθεπρζνχλ νη αιιεινεπηθαιχςεηο ησλ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ θνξέσλ (Αζεκαθφπνπινο, 2006). Δηδηθφηεξα νη αθξηβείο αξκνδηφηεηεο ηεο θάζε ππεξεζίαο θαίλνληαη ζην ρήκα 2.2. [50]

53 ρήκα 2.2. Αξκνδηφηεηεο ππεξεζηψλ ηνπ Ν. 3199/2003 (Πεγή: Αζεκαθφπνπινο 2004) Πξνβιήκαηα ηνπ Νόκνπ 3199/2003 Ζ ελζσκάησζε ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 ζην ειιεληθφ δίθαην κε ηελ έθδνζε ηνπ Νφκνπ 3199/2003 παξνπζηάδεη αξθεηά πξνβιήκαηα θαη απνδεηθλχεη έκπξαθηα γηα κηα αθφκα θνξά ηελ αδπλακία ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο λα νξγαλψζεη θαη λα εγγπεζεί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ. Ζ πξνβιεκαηηθή απηή θαηάζηαζε θαζίζηαηαη βέβαηα δπζκελέζηεξε, θαζψο ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ πεξηιακβάλεη, φπσο πξναλαθέξζεθε, γεληθνχο θαη φρη ιεπηνκεξείο θαλφλεο, θαη θαηά ζπλέπεηα ε ελαξκφληζε ηνπ εζληθνχ πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην είλαη ζηελ πξάμε νλνκαζηηθή θαη πεξηγξάθεη απιά ηε ζρεηηθή, θαη όρη ηελ νπζηαζηηθή ππνρξέσζε ηεο πνιηηείαο (Παπαδεκεηξίνπ, 2005). Αλαιπηηθφηεξα φκσο, ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ έρνπλ σο εμήο: 1. Καηαξράο, δηαθνξνπνηείηαη ν βαζηθφο ζθνπφο ηεο νδεγίαο 2000/60/ΔΚ, θαζψο ν ελ ιφγσ λφκνο βξίζθεη εθαξκνγή κφλν ζηηο θαηεγνξίεο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ, ελψ ε Οδεγία-Πιαίζην νξίδεη ξεηά ζην Άξζξν 1 φηη: [51]

54 "θνπόο είλαη ε ζέζπηζε πιαηζίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εζσηεξηθώλ επηθαλεηαθώλ, ησλ κεηαβαηηθώλ, ησλ παξάθηησλ θαη ησλ ππόγεησλ πδάησλ". (Σάηζεο 2007). Δπηπιένλ, ε Οδεγία 2000/60 νξίδεη κε ζαθήλεηα φηη ζηνρεχεη ζηελ αλαραίηηζε νπνηαζδήπνηε πεξαηηέξσ ππνβάζκηζεο θαη ηελ επίηεπμε ηεο θαιήο θαηάζηαζεο γηα φια ηα Τδάηηλα ψκαηα έσο ην έηνο Δληνχηνηο, ζηνλ Ν παξαηίζεηαη ν γεληθφινγνο θαη παξαπιαλεηηθφο ζηφρνο ηεο "δηαηήξεζεο, πξνζηαζίαο θαη βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ πδαηηθνχ πεξηβάιινληνο", ν νπνίνο δχλαηαη λα εξκελεπζεί δηαθνξεηηθά απφ ηνλ θάζε ρξήζηε, αλάινγα κε ηηο ηδηαίηεξεο πεπνηζήζεηο θαη ηα ζπκθέξνληά ηνπ. εκεηψλεηαη επίζεο φηη έρνπλ παξαιεηθζεί ζπζηεκαηηθά νη πξνβιέςεηο γηα ηελ θαιή ρεκηθή θαη πνζνηηθή θαηάζηαζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ, αιιά θαη γηα ηελ θαιή νηθνινγηθή θαηάζηαζε ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ, νη νπνίεο απνηεινχλ άιισζηε θαη ηνλ θεληξηθφ άμνλα ηεο Οδεγίαο. Δθηφο απηψλ, απνζησπάηαη ε ππνρξέσζε ηεο απνηξνπήο νπνηαζδήπνηε επηδείλσζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ λεξψλ ηεο ρψξαο, ελψ ζπγρξφλσο δελ κεηαθέξνληαη επαξθψο νη δεζκεπηηθέο πξνζεζκίεο πινπνίεζεο ηεο Οδεγίαο (WWF, 2005). 2. Ο Ν. 3199/2003 ελζσκαηψλεη ζην εζσηεξηθφ δίθαην νξηζκέλεο κφλν απφ ηηο ξπζκίζεηο ηεο Οδεγίαο θαη απηέο κάιηζηα φρη ζην ζχλνιφ ηνπο, αιιά "ηνκεαθά" θαη "κεξηθά", γεγνλφο πνπ ηνλ θαζηζηά απνζπαζκαηηθφ θαη αλαθφινπζν θαη δεκηνπξγεί κηα πιεηάδα πξνβιεκάησλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ, ηφζν ζε ζρέζε κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πεξηβάιινληνο, φζν θαη ζε ζρέζε κε ηηο ήδε ππάξρνπζεο ξπζκίζεηο ηνπ εζσηεξηθνχ δηθαίνπ θαη ηδίσο κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 1739/1987 (αθειιαξνπνχινπ θαη εθέξνγινπ, 2006). 3. Πξνβιήκαηα πξνθαινχληαη επηπξφζζεηα ζην εζσηεξηθφ δίθαην, θαη απηφ γηαηί ε αλαθνινπζία ησλ ξπζκίζεσλ ηνπ λφκνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνπζία ησλ αλαγθαίσλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ εθηειεζηηθψλ πξάμεσλ, δεκηνπξγνχλ πνηθίιεο ακθηβνιίεο σο πξνο ην ηειηθψο εθαξκνζηέν λνκνζεηηθφ θαζεζηψο, ηδίσο ζρεηηθά κε ην κείδνλ δήηεκα ηεο ππνρξέσζεο χπαξμεο επξχηεξνπ ζρεδηαζκνχ πξηλ απφ ηε δηελέξγεηα νηνπδήπνηε έξγνπ δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ. πγθεθξηκέλα, ηφζν ν Ν. 3199/2003 φζν θαη ν Ν.1739/1987 πξνβιέπνπλ ηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο γηα ζρεδηαζκφ ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ν κελ ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο, ν δε ζε επίπεδν πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο. Σίζεηαη ινηπφλ ην βαζηθφηαην εξψηεκα πνηνο εθ ησλ δχν λφκσλ είλαη ζήκεξα εθαξκνζηένο (αθειιαξνπνχινπ θαη εθέξνγινπ, 2006). 4. Ηδηαίηεξε κλεία ζα πξέπεη λα δνζεί ζην γεγνλφο φηη ν Ν. 3199/2003 πξνβιέπεη κηα λέα δηνηθεηηθή δνκή πνπ πεξηιακβάλεη ηελ ίδξπζε λέσλ νξγάλσλ θαη ππεξεζηψλ ζε θεληξηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ε νπνία είλαη ξηδηθά δηαθνξεηηθή απφ εθείλε πνπ πξνέβιεπε ν πξνεγνχκελνο λφκνο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ 1739/1987. Θα πξέπεη λα αλαινγηζζεί θαλείο φκσο φηη ν πξνεγνχκελνο λφκνο (1739/87), ν νπνίνο πξνέβιεπε επίζεο αιιαγέο ζηε δνκή ησλ ππεξεζηψλ, παξέκεηλε νπζηαζηηθά αλελεξγφο θαη απηφ δηφηη, παξφιν πνπ πέξαζαλ είθνζη έηε απφ ηελ εκεξνκελία ηεο ηζρχνο ηνπ, νπδέπνηε εθδφζεθαλ φια ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα θαη νη ινηπέο θαλνληζηηθέο δηαηάμεηο, νη νπνίεο ήηαλ απαξαίηεηεο γηα ηελ πιήξε εθαξκνγή ηνπ. 5. Οη κεηαβαηηθέο δηαηάμεηο ζην Άξζξν 16 ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ πξνθαινχλ πιήξε ζχγρπζε. Δηδηθφηεξα, ζηελ παξάγξαθν 1 πξνβιέπεηαη εθ πξψηεο φςεσο θάηη ην απηνλφεην. πγθεθξηκέλα, θάζε δηάηαμε ηεο [52]

55 πξνεγνχκελεο λνκνζεζίαο πνπ αληηβαίλεη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λένπ λφκνπ ή αλάγεηαη ζε ζέκαηα πνπ ξπζκίδνληαη εηδηθφηεξα απφ απηφλ θαηαξγείηαη απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ. Όπσο φκσο επηζεκάλζεθε, είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα δηεπθξηληζζεί ηη κπνξεί λα ζεσξεζεί θάζε θνξά σο ηζρχνλ δίθαην. Ζ ινγηθή ηνπ Ν. 3199/2003 γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ ζηεξίδεηαη ζεσξεηηθά ζηελ "πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο", ελψ ν Ν. 1739/1987 πξνβιέπεη ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζην "πδαηηθφ δηακέξηζκα". Παξαηεξνχκε επνκέλσο φηη νη νξγαλσηηθέο ζηαζεξέο πνπ δηαηξέρνπλ ην πξνγελέζηεξν θαη ην κεηαγελέζηεξν λνκνζεηηθφ πιαίζην δηαθαηέρνληαη απφ νπζηψδεηο δηαθνξέο. Με άιια ιφγηα, είλαη αδχλαηνλ λα δηαπηζηψζνπκε ηηο δηαηάμεηο ηνπ πξντζρχζαληνο δηθαίνπ, ην νπνίν κάιηζηα αληίθεηηαη πξνο ηνπο νξηζκνχο ηνπ Ν.3199/2003. Αθφκε ρεηξφηεξα, είλαη αδχλαην λα δηαπηζηψζνπκε πνηεο απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 1739/1987 ζα πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο θαηαξγεκέλεο, επεηδή αλάγνληαη ζε ζέκαηα ξπζκηδφκελα εηδηθά απφ ην Ν. 3199/ Έλα άιιν ζθνηεηλφ ζεκείν ηνπ λφκνπ απνηειεί ε δεχηεξε πξφηαζε ηεο παξαγξάθνπ 1, ε νπνία πξνβιέπεη φηη κέρξηο φηνπ λα μεθηλήζνπλ λα ηζρχνπλ νη θαλνληζηηθέο πξάμεηο πνπ πξνβιέπεηαη λα εθδνζνχλ θαη εμνπζηνδφηεζε ηνπ λένπ λφκνπ, ζα ηζρχνπλ νη δηαηάμεηο πνπ ξπζκίδνπλ ην ίδην αληηθείκελν. Πξνθαλψο, ν λνκνζέηεο ζηελ πεξίπησζε απηή δελ έιαβε ππφςε φηη νη δηαηάμεηο ηνπ Ν. 1739/87 είλαη νπζηαζηηθά αληίζεηεο κε ηε ινγηθή ησλ δηαηάμεσλ πνπ δηέπνπλ ηνλ Ν. 3199/2003. Καηά ζπλέπεηα, ε ξχζκηζε απηή είλαη αδχλαηνλ λα εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε. Δπηπιένλ, ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε αδεηψλ γηα ηε ρξήζε λεξνχ ζχκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 1 σο αξκφδηεο νξίδνληαη έσο ηελ νη θαηά ην πξντζρχνλ δίθαην αξρέο. Αληίζεηα, νη δηαηάμεηο ησλ παξαγξάθσλ 3 θαη 4 ζα εμαθνινπζήζνπλ λα ηζρχνπλ, αθφκε θαη κεηά ηελ παξέιεπζε ηεο παξαπάλσ πξνζεζκίαο. Γίλεηαη επνκέλσο αληηιεπηφ φηη ην πεξηερφκελφ ηνπο δεκηνπξγεί αζάθεηα σο πξνο ην πνηνη θαλφλεο δηέπνπλ νξηζκέλα δεηήκαηα, γηα ηα νπνία ν λνκνζέηεο έθξηλε φηη έπξεπε λα ξπζκηζηνχλ εηδηθά. Παξάιιεια, νη πην πάλσ δηαηάμεηο επηηξέπνπλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ηελ έθδνζε αδεηψλ, ζχκθσλα κε ην πξντζρχνλ δίθαην θαη ηελ αλαλέσζή ηνπο, κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 3199/2003. Σν γεγνλφο θαη κφλν απνθαιχπηεη φηη, εθηφο ηνπ φηη είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιε θαη ακθίβνιε ε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ησλ δχν λφκσλ ζηελ πξάμε, δεκηνπξγείηαη επηπξφζζεηα κηα εληνλφηαηε ζχγρπζε. 7. Ο ελ ιφγσ λφκνο ζπληεξεί ηηο ιαλζαζκέλεο, κεξηθέο, απνζπαζκαηηθέο θαη κνλφπιεπξεο αλαπηπμηαθέο αληηιήςεηο, θαζψο πξνσζεί ηελ παξσρεκέλε πιένλ πξνζέγγηζε, φηη ην λεξφ απνηειεί πφξν πξνο εθκεηάιιεπζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο. Ζ λννηξνπία απηή βέβαηα είλαη αληίζεηε κε ηελ αληίζηνηρε ηεο νδεγίαο, ηελ νπνία ελζσκαηψλεη ζην εζληθφ δίθαην, θαη ε νπνία δηεπθξηλίδεη φηη ε βησζηκφηεηα απαηηεί πξσηίζησο ηελ πξνζηαζία ησλ πδάησλ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ εληφο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο. Τδξαπιηθά έξγα κε δπζκελείο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο, φπσο θξάγκαηα, ηακηεπηήξεο θαη εθηξνπέο, επηηξέπνληαη κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ππάξρεη άιιε ιχζε νηθνλνκηθά απνδνηηθφηεξε θαη κε ιηγφηεξεο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο. Ζ νξζή εθαξκνγή ηεο νδεγίαο 2000/60 ζα έπξεπε ηππηθά λα είρε ζεκάλεη θαη ην νξηζηηθφ ηέινο ησλ αδηθαηνιφγεησλ θαη θαηαζηξεπηηθψλ γηα ην πεξηβάιινλ πδξαπιηθψλ έξγσλ. Χζηφζν, ν λφκνο θαίλεηαη λα δηακνξθψζεθε θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα ζπληεξήζεη ηέηνηνπ είδνπο κνλνδηάζηαηεο πεπνηζήζεηο, νη νπνίεο ζηα δεηήκαηα αλάπηπμεο θαη πεξηβάιινληνο βιέπνπλ κφλν ηελ θαηαζθεπή έξγσλ, ηα νπνία ζεσξεηηθά [53]

56 πξνζηαηεχνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ θαη δηαζθαιίδνπλ ηε ρσξηθή ξχζκηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, ελψ ζηελ πξάμε έρνπλ πνιπδηάζηαηεο θαη πνιπεπίπεδεο επηπηψζεηο ζηα πγξνηνπηθά ζπζηήκαηα ηεο ρψξαο καο θαη έηζη έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηελ αξρή ηεο «βηψζηκεο αλάπηπμεο» (π.ρ. εθηξνπή Αρειψνπ). 8. Ο Ν. 3199/2003 είλαη ηδηαίηεξα αζαθήο, θαζψο παξαπέκπεη φια ηα νπζηψδε δεηήκαηα εθαξκνγήο ζηελ έθδνζε κεηαγελέζηεξσλ ΚΤΑ ή Π.Γ. πγθεθξηκέλα, πξνβιέπεη ηνπιάρηζηνλ δεθανρηψ λνκνζεηήκαηα γηα ηελ πιήξε εθαξκνγή ηνπ, ρσξίο κάιηζηα λα νξίδεη θάπνην ρξνληθφ φξην. Αλαιπηηθφηεξα, πξνβιέπεηαη ε ζχζηαζε Δζληθήο Δπηηξνπήο Τδάησλ κε ΚΤΑ (άξζξν 3), ε Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ ζην Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. κε ΤΑ, ην εζληθφ δίθηπν παξαθνινχζεζεο ηεο πνηφηεηαο θαη πνζφηεηαο ησλ πδάησλ κε ΚΤΑ, νη Γηεπζχλζεηο Τδάησλ ζηηο πεξηθέξεηεο κε ΚΤΑ, ηα Πεξηθεξεηαθά πκβνχιηα Τδάησλ κε απφθαζε ησλ Γεληθψλ Γξακκαηέσλ ησλ εθάζηνηε Πεξηθεξεηψλ, ν θαζνξηζκφο ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ησλ Πεξηθεξεηαθψλ πκβνπιίσλ Τδάησλ κε ΚΤΑ θαη νη δηαδηθαζίεο παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ θαη ε ελζσκάησζε παξαξηεκάησλ ηεο νδεγίαο 2000/60/ΔΚ κε Π.Γ. Οη ειιείςεηο ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ θαίλνληαη μεθάζαξα κέζα απφ ηελ αηηηνινγηθή γλψκε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (ΓΔΚ, Τπφζεζε 2005/2226), ε νπνία απεζηάιε ζηηο 15 Απξηιίνπ ηνπ 2005 θαη ζηελ νπνία πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά φηη ν Ν. 3199/2003 ελζσκάησζε ειιηπψο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο- Πιαίζην ζηελ εζληθή καο λνκνζεζία θαη απηφ δηφηη: α) Παξέιεηςε λα κεηαθέξεη κηα πιεηάδα θξίζηκσλ νξηζκψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα νη έλλνηεο "δηαζέζηκνη πφξνη ππφγεησλ πδάησλ", "πνηνηηθφ πεξηβαιινληηθφ πξφηππν", "ζπλδπαζκέλε πξνζέγγηζε" θαη "ρξήζε χδαηνο". β) Παξέιεηςε λα κεηαθέξεη ηνπο πξνβιεπφκελνπο απφ ηελ Οδεγία πεξηβαιινληηθνχο ζηφρνπο. γ) Γελ έρνπλ εθδνζεί νη απαξαίηεηεο εθηειεζηηθέο δηαηάμεηο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ, γηα ηελ αλάθηεζε θφζηνπο γηα ηηο ππεξεζίεο χδαηνο θαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαζνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ πξνγξακκάησλ κέηξσλ θαη ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ. δ) Γελ έρεη πξνβιεθζεί κέρξη ζηηγκήο νινθιεξσκέλε δηαδηθαζία ελεκέξσζεο θαη δηαβνχιεπζεο γηα ην ρέδην Γηαρείξηζεο ηεο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. εκεηψλεηαη φηη νη παξαπάλσ παξαιείςεηο παξαβηάδνπλ ην Άξζξν 3 ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60, ελψ ζπγρξφλσο απνηεινχλ αδηάζεηζηα ζηνηρεία, πξνθεηκέλνπ λα ηζρπξηζζεί θαλείο βάζηκα φηη αιινηψλεηαη ην πεξηερφκελφ ηεο εμ νινθιήξνπ. Πέξαλ απηνχ, θαζηζηνχλ ηελ εθαξκνγή ηνπ Ν. 3199/2003 αθφκε πην δχζθνιε Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 51/2007 Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε πιήξεο ελζσκάησζε ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 ζην ειιεληθφ δίθαην εθδφζεθε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 51/2007. [54]

57 Σν Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ππ αξηζκ. 51/2007 (ΦΔΚ 54Α/ ) ελζσκαηψλεη πιήξσο ηηο δηαηάμεηο θαη ηηο ξπζκίζεηο ησλ Παξαξηεκάησλ ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ θαη εθδφζεθε θαη εμνπζηνδφηεζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Άξζξνπ 15, Παξάγξαθνο 1 ηνπ Νφκνπ 3199/2003 γηα ηελ «Πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδάησλ-δλαξκόληζε κε ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 23 εο Οθησβξίνπ 2000». Δηδηθφηεξα, κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα θαζνξίδνληαη νη πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη θαζψο θαη ην αλαγθαίν πιαίζην κέηξσλ θαη δηαδηθαζηψλ ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ εζσηεξηθψλ επηθαλεηαθψλ (πνηάκηα θαη ιίκλεο), ησλ κεηαβαηηθψλ, ησλ παξάθηησλ θαη ππφγεησλ λεξψλ ηεο ρψξαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, θαζνξίδνληαη: ε δηαδηθαζία πξνζδηνξηζκνχ ησλ Πεξηνρψλ Λεθαλψλ Απνξξνήο Πνηακψλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ δηεζλψλ/δηαζπλνξηαθψλ) ηεο ρψξαο, ην πεξηερφκελν ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο θαη ησλ Πξνγξακκάησλ Μέηξσλ γηα θάζε Πεξηνρή Λεθάλεο Απνξξνήο Πνηακνχ ηεο ρψξαο, ε εηδηθφηεξε δηαδηθαζία θαη ν ηξφπνο παξαθνινχζεζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππνγείσλ πδάησλ θαζψο θαη ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ, ν ηξφπνο θαη ε δηαδηθαζία ειέγρνπ ησλ ζεκεηαθψλ θαη δηάρπησλ πεγψλ ξχπαλζεο, ην πεξηερφκελν ησλ Πξνγξακκάησλ Δηδηθψλ Μέηξσλ θαηά ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ απφ κεκνλσκέλνπο ξχπνπο ή νκάδεο ξχπσλ πνπ απνηεινχλ ζεκαληηθφ θίλδπλν γηα ην πδαηηθφ πεξηβάιινλ θαζψο θαη γηα ηελ πξφιεςε θαη ηνλ έιεγρν ηεο ξχπαλζεο ησλ ππφγεησλ πδάησλ, νη δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ θαη ησλ θνξέσλ εθπξνζψπεζήο ηνπ θαηά ηε δηαδηθαζία εθπφλεζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο γηα θάζε Πεξηνρή Λεθάλεο Απνξξνήο Πνηακνχ ηεο ρψξαο άιια ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο (π.ρ. πξνζδηνξηζκφο θιάζεσλ ηαμηλφκεζεο ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ). Χζηφζν ην ΠΓ 51/2007 παξνπζηάδεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. πγθεθξηκέλα: α) Σν ελ ιφγσ Π.Γ. δελ επηιχεη ην νπζηψδεο δήηεκα ησλ πεξηνρψλ ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ, νη νπνίεο εθηείλνληαη ζηα δηνηθεηηθά φξηα πεξηζζφηεξσλ ηεο κηαο Πεξηθεξεηψλ. Αληηζέησο, ην δήηεκα απηφ πεξηγξάθεηαη απιψο "νλνκαζηηθά" ζην Π.Γ. θαη γηα απηφ έρεη πξνθαιέζεη ζεκαληηθή θαζπζηέξεζε θαη πξνβιήκαηα θαη απαηηείηαη λα επαλεμεηαζηεί θαηάιιεια. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί άιισζηε φηη δελ αξθεί κφλν ε απφθαζε ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Τδάησλ, φπσο αλαθέξεηαη ζην Άξζξν 5, παξ. 3 ηνπ Ν. 3199/2003. β) Σν Π.Γ. δελ θαζορίδεη ηο Μεηρώο Προζηαηεσόκελφλ Περηοτώλ. Ζ νινθιήξσζε ηνπ κεηξψνπ απηνχ ζα έπξεπε λα είρε νινθιεξσζεί κέρξη ηηο Σελ πξνζεζκία απηή άιισζηε παξαζέηεη θαη ν Ν. 3199/2003 ζην άξζξν 4 (παξ. 1). Δπίζεο, ν λφκνο αλαθέξεη ξεηά φηη κε ην Π.Γ. πνπ πξνβιέπεηαη ζηελ παξ. 1 ηνπ Άξζξνπ 15 θαζνξίδεηαη αλαιπηηθά ην πεξηερφκελν ηνπ κεηξψνπ θαη είλαη πξνθαλέο φηη αλαθέξεηαη ζηνλ νλνκαζηηθφ θαηάινγν ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. Δληνχηνηο, ην Π.Γ. δελ θαζνξίδεη, φπσο ζα έπξεπε ην πεξηερφκελν ηνπ κεηξψνπ. Αληί απηνχ, αλαθέξεηαη φηη πξψηα νη Γηεπζχλζεηο Τδάησλ ησλ Πεξηθεξεηψλ θαηαξηίδνπλ Μεηξψν Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ γηα θάζε πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ [55]

58 θαη ην νπνίν δηαβηβάδνπλ ζηελ Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ, ε νπνία ελ ζπλερεία θαηαξηίδεη ην Δζληθφ Μεηξψν Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ έσο ηηο Παξαηεξνχκε επνκέλσο φηη γηα αθφκε κηα θνξά έρνπκε παξαβίαζε ησλ ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεσλ ηεο ρψξαο καο. γ) ην Π.Γ. δελ θαζνξίδνληαη κε ζαθήλεηα ηα χδαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απφιεςε πφζηκνπ χδαηνο θαη δελ πξνζδηνξίδνληαη ηα βαζηθά θξηηήξηα θαζνξηζκνχ ησλ δσλψλ αζθαιείαο. Καη ζε απηή ηελ πεξίπησζε ηζρχνπλ αληίζηνηρεο παξαηεξήζεηο κε εθείλεο γηα ην Μεηξψν Πξνζηαηεπφκελσλ Πεξηνρψλ. χκθσλα κε ην άξζξν 7 ηνπ Π.Γ., ηα ελ ιφγσ "πδαηηθά ζπζηήκαηα" πξέπεη λα θαζνξίδνληαη ζε θάζε πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ απφ ηηο αξκφδηεο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ ηεο Πεξηθέξεηαο. Αληίζηνηρα, ν θαζνξηζκφο ησλ δσλψλ αζθαιείαο γίλεηαη κε απφθαζε ηνπ Γ.Γ. ηεο Πεξηθέξεηαο, κεηά απφ εηζήγεζε ηεο αξκφδηαο Γηεχζπλζεο Τδάησλ ηεο Πεξηθέξεηαο. δ) Σν Π.Γ. δελ πεξηιακβάλεη απνιχησο θακία κεζνδνινγία γηα ηε δηελέξγεηα "νηθνλνκηθήο αλάιπζεο". Παξφιν πνπ ν Ν. 3199/2003 νξίδεη ζην Άξζξν 12β φηη πξαγκαηνπνηείηαη νηθνλνκηθή αλάιπζε, βάζεη ησλ φζσλ νξίδνληαη ζην Π.Γ., εληνχηνηο ζην Άξζξν 8 "Οηθνλνκηθή αλάιπζε ηνπ θφζηνπο γηα ππεξεζίεο χδαηνο" δελ εκπεξηέρεηαη θάπνηα κεζνδνινγία δηελέξγεηαο νηθνλνκηθήο αλάιπζεο. Σν κφλν πνπ παξαηίζεηαη είλαη ηξεηο γεληθφινγεο παξάγξαθνη ζην Παξάξηεκα IV ηνπ Άξζξνπ 19. ε) Απνπζηάδεη πιήξσο απφ ην Π.Γ. ε νηαδήπνηε δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο ζην πιαίζην ηεο δεκνζηνπνίεζεο ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ. πγθεθξηκέλα, ζην άξζξν 15 "Γηαδηθαζία Γεκνζηνπνίεζεο ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο (Γ)" ε ππνβνιή παξαηεξήζεσλ πεξηνξίδεηαη επί ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ ζρεδίνπ ζην ζηάδην έγθξηζεο, ζε δπζαλαινγία κε ηελ νδεγία 2000/60/ΔΚ, φπνπ νη παξαηεξήζεηο ππνβάιινληαη ζε ηξία ζηάδηα, ήηνη: i)ην ρξνλνδηάγξακκα εθπφλεζεο ηνπ ζρεδίνπ δηαρείξηζεο. ii)ηελ ελδηάκεζε επηζθφπεζε ησλ ζεκαληηθψλ δεηεκάησλ δηαρείξηζεο θαη iii)ην αληίγξαθν ηνπ πξνζρεδίνπ δηαρείξηζεο. ζη) Σν Π.Γ. δελ θαζνξίδεη ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο θαη θνξείο, νη νπνίνη ζα παξάζρνπλ ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία ζην πξφγξακκα παξαθνινχζεζεο ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ. Δηδηθφηεξα, ζηελ παξ. 4 ηνπ Άξζξνπ 11 ηνπ Π.Γ. νξίδεηαη φηη "ηα ζπιιεγφκελα ζηνηρεία απφ ηελ παξαθνινχζεζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ θαηαρσξνχληαη κεηά απφ ζπλεξγαζία ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ θαη θνξέσλ ζε βάζε πδξνινγηθψλ θαη κεηεσξνινγηθψλ δεδνκέλσλ, ζχκθσλα κε ηελ παξ. 5 ηνπ Άξζξνπ 5 ηνπ Ν. 3199/2003". χκθσλα φκσο κε ην Άξζξν 15 είλαη απαξαίηεην λα θαζνξηζηνχλ κε ζαθήλεηα νη αξκφδηεο ππεξεζίεο θαη θνξείο. δ) Σέινο, ην Π.Γ. φπσο έρεη δηακνξθσζεί, δελ εμαζθαιίδεη ηελ θαηάιιειε ζπλέξγεηα κε ηνλ Ν. 3199/2003 ζηα πιαίζηα ηεο νδεγίαο 2000/60/ΔΚ. πγθεθξηκέλα, ην Π.Γ. απνηειεί ζην ζχλνιφ ηνπ απηνχζηα κεηαθνξά ηεο αλεπαξθνχο κεηάθξαζεο ησλ άξζξσλ ηεο Οδεγίαο, ηα νπνία σζηφζν δελ είραλ πεξηιεθζεί ζην Ν. 3199/2003. Σν γεγνλφο απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε βεβηαζκέλε ζπγγξαθή ηνπ Π.Γ., νδήγεζε αλαπφδξαζηα ζε κηα ζεηξά απφ αζάθεηεο, ιάζε θαη παξαιείςεηο. Δηδηθφηεξα: i)οη πεξηβαιινληηθνί ζηφρνη ηνπ λφκνπ, νη νπνίνη δελ πεξηιακβάλνληαλ ζε απηφλ, εκπεξηέρνληαη αλαγθαζηηθά ζην άξζξν 4 ηνπ Π.Γ. θαη [56]

59 ii)ζ έιιεηςε αλαθνξάο ηνπ λφκνπ ζηε ζπλδπαζκέλε πξνζέγγηζε γηα ηνλ έιεγρν ησλ ζεκεηαθψλ θαη δηάρπησλ πεγψλ ξχπαλζεο, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηηο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ ησλ Πεξηθεξεηψλ, πεξηιακβάλεηαη αλαγθαζηηθά ζην Άξζξν 9 ηνπ Π.Γ. (ΣΔΔ, 2005). ε ζπλέρεηα θαη ζηα πιαίζηα ηεο πιήξνπο θαη νπζηαζηηθήο ελζσκάησζεο ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 έγηλαλ νη αθφινπζεο ελέξγεηεο: Με ηελ έθδνζε ησλ ζρεηηθψλ ΚΤΑ ζπγθξνηήζεθαλ ε Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ, νη Πεξηθεξεηαθέο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ, ην Δζληθφ πκβνχιην Τδάησλ θαη ε Γλσκνδνηηθή Δπηηξνπή Τδάησλ. Καηαξηίζζεθε ην Δζληθφ Πξφγξακκα Γηαρείξηζεο θαη Πξνζηαζίαο ησλ Τδαηηθψλ Πφξσλ, ην νπνίν απνηειεί δνκηθφ ζηνηρείν γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60. Καιχθζεθαλ πιήξσο φιεο ηηο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ηνπ Άξζξνπ 3 ηεο Οδεγίαο γηα ηα λεξά θαη ππνβιήζεθαλ ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλαιπηηθνί ράξηεο, πνπ απνηππψλνπλ ηελ έληαμε ησλ ππνγείσλ, ησλ κεηαβαηηθψλ θαη ησλ παξάθηησλ πδάησλ ζηα Τδαηηθά Γηακεξίζκαηα ηεο ρψξαο. Βξίζθνληαη ζε ηειηθή θάζε νη κειέηεο δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ ησλ Τδαηηθψλ Γηακεξηζκάησλ ηεο ρψξαο. Σα πνηάκηα θαη νη ιίκλεο ηεο ρψξαο παξαθνινπζνχληαη ζπζηεκαηηθά αλά ηξίκελν κε δίθηπν 200 ζεκείσλ γηα 70 παξακέηξνπο ξχπαλζεο. Δπίζεο, ζε 50 επηιεγκέλα ζεκεία παξαθνινπζνχληαη ζπλνιηθά 156 ηνμηθέο νπζίεο. Τινπνηνχληαη πξνγξάκκαηα αληηκεηψπηζεο ηεο ληηξνξχπαλζεο γεσξγηθήο πξνέιεπζεο (Θεζζαιία, Αξγνιίδα, Θεζζαινλίθε θ.α.), θαζψο θαη εηδηθά πξνγξάκκαηα κείσζεο ηεο ξχπαλζεο απφ επηθίλδπλεο νπζίεο (Βεγνξίηηδα, Κνξψλεηα, θ.α.). Όζνλ αθνξά ηελ απφθαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ κε ηελ νπνία δηαπηζηψλεηαη ε κε έγθαηξε εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 5 ηεο Οδεγίαο 2000/60, ε Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ έρεη ήδε απνζηείιεη ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ην πξψην ζρέδην έθζεζεο πξνφδνπ. Δπίζεο, έρεη νινθιεξψζεη ζε ζπλεξγαζία κε ην Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ην ΔΛΚΔΘΔ, ην ΗΓΜΔ, εμεηδηθεπκέλνπο κειεηεηέο θαη ηηο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ ησλ Πεξηθεξεηψλ ηηο παξαθάησ βαζηθέο εξγαζίεο: ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ησλ ρξήζεσλ λεξνχ θαη ηελ εθηίκεζε αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο γηα ηηο ππεξεζίεο χδαηνο γηα φιε ηε ρψξα, ηνλ ραξαθηεξηζκφ ησλ επηθαλεηαθψλ (πνηάκησλ, ιηκλαίσλ, κεηαβαηηθψλ, παξάθηησλ) θαη ππφγεησλ πδάησλ, θαζψο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πηέζεσλ πνπ δέρνληαη, ηνλ πξνθαηαξθηηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ πδαηηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ θηλδπλεχνπλ λα κελ πεηχρνπλ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο ζηφρνπο ηεο Οδεγίαο κέρξη ην Σα παξαπάλσ ζηνηρεία, καδί κε ηηο ηειηθέο εθζέζεηο πνπ ζπληάζζνληαη γηα ηα ππφγεηα λεξά απφ ην ΗΓΜΔ, ζα ππνβιεζνχλ απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ψζηε λα θαιπθζνχλ πιήξσο νη ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο ζε ζρέζε κε ην Άξζξν 5 ηεο Οδεγίαο θαη ηελ απφθαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ. εκεηψλεηαη ηέινο φηη ν Ν.3199/2003 ηξνπνπνηήζεθε ην θαινθαίξη ηνπ 2006 κε ηα άξζξα 9.1 θαη 13 ηνπ Ν.3481/2006 (ΦΔΚ 162Α/ ) "Σξνπνπνηήζεηο ζηε λνκνζεζία γηα ην Δζληθφ Κηεκαηνιφγην, ηελ αλάζεζε θαη [57]

60 εθηέιεζε ζπκβάζεσλ έξγσλ θαη κειεηψλ θαη άιιεο δηαηάμεηο", πξνθεηκέλνπ έηζη λα δηεπθνιπλζνχλ ηα έξγα κεηαθνξάο λεξνχ απφ δηαθνξεηηθέο ιεθάλεο θαη λα εγθξηζεί ηειηθά ην έξγν ηεο εθηξνπήο ηνπ Αρειψνπ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ Οδεγία 2000/60/ΔΚ απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηνπ επξσπατθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδάησλ θαζψο νινθιεξψλεη κε έλαλ αξκνληθφ ηξφπν ηηο πξνεγνχκελεο δηαηάμεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ ηνκέα ησλ πδάησλ, ζπλδπάδνληαο ηαπηφρξνλα ηα δεηήκαηα πνηφηεηαο θαη πξνζηαζίαο απηψλ απφ ηε ξχπαλζε. Ζ ζεκαληηθφηεξε ίζσο θαηλνηνκία ηεο Οδεγίαο Πιαίζην είλαη ε ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλσλ "πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ πνηφηεηαο" γηα ηα επηθαλεηαθά θαη ηα ππφγεηα χδαηα ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ. εκεηψλεηαη φηη ε ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλσλ πνηνηηθψλ ζηφρσλ είλαη έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζχγρξνλεο ηάζεο ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ πεξηβάιινληνο, ψζηε λα ζπλδέεηαη ε ζέζπηζε θαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ κε ηελ πηνζέηεζε αληίζηνηρσλ εξγαιείσλ γηα ηελ επίηεπμή ηνπο, φπνπ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε είλαη ηα ρέδηα Γηαρείξηζεο θαη ηα Πξνγξάκκαηα Μέηξσλ. Ο πην ζεκαληηθφο "πνηνηηθφο πεξηβαιινληηθφο ζηφρνο" πνπ ζεζπίδεη ε Οδεγία Πιαίζην αθνξά ζηελ θαηάθηεζε θαη δηαηήξεζε ηεο "θαιήο θαηάζηαζεο" φισλ ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πνπ ππάγνληαη ζηελ εδαθηθή επηθξάηεηα ηεο Δ.Δ., ζε ρξνληθφ νξίδνληα 15 εηψλ απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο (Καξαγεψξγνπ, 2003). ε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ην νπζηαζηηθφηεξν εξγαιείν ηεο θνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 απνηεινχλ ηα ζρέδηα δηαρείξηζεο, γηα ηα νπνία νη ζρεηηθέο ξπζκίζεηο εκπεξηέρνληαη ζην Άξζξν 13. εκεηψλεηαη φηη ν ηξφπνο θαηάξηηζεο ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο θαζξεπηίδεη ην πλεχκα θαη ηε θηινζνθία ηεο Οδεγίαο γηα ηελ απνθεληξσκέλε θαη ζπκκεηνρηθή δηαρείξηζε, θαζψο ηφζν ην πξννίκην ηεο Οδεγίαο, φζν θαη ην Άξζξν 14 πξνβιέπεη ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ θαηά ηελ θαηάξηηζε, επηζθφπεζε θαη επηθαηξνπνίεζε ησλ ζρεδίσλ δηαρείξηζεο. πλερίδνληαο, είλαη άμην αλαθνξάο φηη ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ ζεσξεί ην λεξφ σο ηαπηφρξνλα πεξηβαιινληηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ αγαζφ. Έηζη ινηπφλ έλα επηπξφζζεην ζεκαληηθφ εξγαιείν πνπ εηζάγεη ε Οδεγία Πιαίζην είλαη ε αλάθηεζε ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ λεξνχ, νξίδνληαο σο ζπληζηψζεο απηνχ, φρη κφλν ην νηθνλνκηθφ θφζηνο, αιιά θαη ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Γηαζαθελίδεηαη φηη γηα πξψηε θνξά ζηελ επξσπατθή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή, έλα λνκηθφ θείκελν πξνηείλεη νηθνλνκηθέο αξρέο θαη νηθνλνκηθά εξγαιεία σο βαζηθά κέηξα γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε Οδεγία δεκηνπξγεί κηα κνλαδηθή επθαηξία θαη ηαπηφρξνλα πξφθιεζε, γηα ην ζπλδπαζκφ ηεο εκπεηξηθήο έξεπλαο κε ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ (Αζεκαθφπνπινο, 2006). Ζ ηηκνιφγεζε ηεο ρξήζεο ηνπ χδαηνο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή "ν ξππαίλσλ πιεξψλεη" κπνξεί θαη ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα απνηειέζεη έλα ζεκαληηθφ θίλεηξν γηα ηε βηψζηκε ρξήζε ηνπ χδαηνο θαη γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ πνηνηηθψλ πεξηβαιινληηθψλ ζηφρσλ (Κνπηνχπα-Ρεγθάθνπ, 2007). [58]

61 Ζ ελζσκάησζε ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο 2000/60 ζην ειιεληθφ δίθαην, φπσο αλαθέξζεθε παξνπζηάδεη αξθεηά πξνβιήκαηα θαη παξά ηηο δξάζεηο πνπ πινπνηνχληαη, ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη ε θαηάζηαζε ζηε ρψξα καο θξίλεηαη απνγνεηεπηηθή θαη απηφ δηφηη θακία απφ ηηο ελέξγεηεο πνπ πξνβιέπεη ε Οδεγία-Πιαίζην δελ έρεη έξζεη ζε πέξαο, παξά κφλν βξίζθνληαη ζε εμέιημε, παξφιν πνπ έρνπλ πεξάζεη δέθα έηε απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο. Δπηπιένλ, αλεζπρεηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ηα ππφινηπα Κξάηε-Μέιε ηεο Δ.Δ. βξίζθνληαη ζε θαιχηεξν ζηάδην ζε φ,ηη αθνξά ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο, ελψ ηδηαίηεξε εληχπσζε πξνμελεί ν κεραληζκφο εθπφλεζεο ησλ ζρεηηθψλ κειεηψλ ζηε ρψξα καο, ζηα πιαίζηα ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ, αθνχ θακία απφ απηέο δελ έρεη αλαηεζεί ζε θάπνηα ηερληθή-επηζηεκνληθή ππεξεζία δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Αληηζέησο, ε πιεηνςεθία ησλ πξνγξακκάησλ θαη ησλ ρεδίσλ Γηαρείξηζεο έρνπλ αλαηεζεί ζε ηδησηηθά ηερληθά γξαθεία, κε απνηέιεζκα ην ζεκαληηθφηαην δήηεκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο ρψξαο καο λα θηλδπλεχεη λα απνηειέζεη δήηεκα θεξδνζθνπίαο νξηζκέλσλ επηρεηξήζεσλ. ηελ θαηεχζπλζε απηή, κηα νπζηαζηηθή ιχζε ζα ήηαλ ε ζηξνθή ηνπ Κξάηνπο πξνο ηα αλαγλσξηζκέλα παλεπηζηήκηα θαη εξεπλεηηθά ηδξχκαηα ηεο ρψξαο, ηα νπνία έρνπλ ζηειερσζεί απφ επηζηήκνλεο πςεινχ θχξνπο, νη νπνίνη εθαξκφδνληαο ηηο αξρέο ηεο νιηζηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ηεο δηεπηζηεκνληθήο κεζνδνινγίαο είλαη δπλαηφλ λα δψζνπλ ζνβαξέο πξνηάζεηο, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί ν βαζηθφο ζηφρνο ηεο Οδεγίαο ζηελ Διιάδα εκπξφζεζκα. Χζηφζν, ε ινγηθή ηεο θεξδνζθνπίαο εηζήρζε απφ πνιχ λσξίο ζηε ρψξα καο θαη είλαη ακθίβνιν γηα ην αλ ηειηθά ζα έρνπκε ηε δπλαηφηεηα λα πεξάζνπκε ζηελ ινγηθή ηεο Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο, πνπ είλαη άιισζηε θαη ην βαζηθφ πξφηππν αλάπηπμεο πνπ πξνσζεί ε Οδεγία. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε ρψξα καο έρεη αλνηρηά κέησπα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζε φηη αθνξά ηελ Οδεγία Πιαίζην γηα ην Νεξφ. πγθεθξηκέλα, ε Δ.Δ. είρε εθθηλήζεη πξνδηθαζηηθή δηαδηθαζία θαηά ηεο Διιάδαο γηα αηειή ελζσκάησζε ηεο Οδεγίαο Πιαίζην απφ ην Γεθέκβξην ηνπ 2005, θαζψο ν έιεγρνο ηεο έδεημε φηη ν Ν.3199/2003 δελ ήηαλ αθξηβήο ζηε κεηαθνξά, αιιά ρξεηαδφηαλ πεξαηηέξσ εμεηδίθεπζε, κέζσ ηεο έθδνζεο δηαθφξσλ εθηειεζηηθψλ πξάμεσλ. Γεδνκέλνπ φηη ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ ζεσξείηαη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο ζε φ,ηη αθνξά ηελ πξνζηαζία θαη ηε βηψζηκε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ, νη θαζπζηεξήζεηο απηέο είλαη ηνπιάρηζηνλ πξνβιεκαηηθέο. Λφγσ ησλ ζπλερηδφκελσλ θαζπζηεξήζεσλ, ε Δ.Δ. παξέπεκςε ηελ ρψξα ζην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ(ΓΔΚ) ηνλ Ηνχλην ηνπ Οη ειιεληθέο αξρέο είραλ απφ ηφηε αλαγλσξίζεη ηελ έιιεηςε, αιιά ηζρπξίδνληαη φηη απηή πιένλ έρεη αληηκεησπηζηεί, κέζσ ηεο έθδνζεο ηνπ ΠΓ 51/2007. Σν ίδην ζεσξεί θαη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ε νπνία έθιεηζε ηελ ππφζεζε ηνλ Ηνχλην ηνπ πλερίδνληαο, ε Δ.Δ. ζηηο 22 Μαξηίνπ 2007 παξέπεκςε ηελ Διιάδα ζην ΓΔΚ, αλνίγνληαο δεχηεξε ππφζεζε γηα ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ, επεηδή δελ έρεη ππνβάιεη ηηο πξνβιεπφκελεο αλαιχζεηο γηα ηηο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακψλ, γηα ηηο επηδξάζεηο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζε απηέο θαζψο θαη νηθνλνκηθή αλάιπζε γηα ηε ρξήζε ησλ πδάησλ. εκεησηένλ φηη νη αλαιχζεηο απηέο ζα έπξεπε λα είραλ ππνβιεζεί έσο ηνλ Μάξηην ηνπ Παξφια απηά, ε Διιάδα ππέβαιε εκηηειή αλαθνξά ην θαινθαίξη ηνπ 2006 θαη δήισζε φηη ζα ηελ νινθιήξσλε σο ηα ηέιε ηνπ Γεδνκέλνπ φκσο φηη νη αλαιχζεηο απηέο απνηεινχλ ηε βάζε γηα κηα ζεηξά απφ άιια βήκαηα θαη ππνρξεψζεηο εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο, ε Δπηηξνπή εθηίκεζε ηελ θαζπζηέξεζε σο ηδηαίηεξα ζνβαξή. [59]

62 χκθσλα κε ην ρξνλνδηάγξακκα ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ, ηα Κξάηε- Μέιε φθεηιαλ έσο ηηο 22 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2006 λα έρνπλ νινθιεξψζεη θαη ζέζεη ζε εθαξκνγή πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο ησλ πδάησλ. Ζ Διιάδα σζηφζν δελ έρεη αληαπνθξηζεί νχηε ζε απηή ηελ ππνρξέσζε θαη κφιηο ηνλ Απξίιην 2007 πξνθεξχρζεθε έξγν, ην νπνίν ζεσξεηηθά ζα ηθαλνπνηήζεη απηήλ ηελ απαίηεζε. Ζ θαζπζηέξεζε απηή πξνθάιεζε λέα παξαπνκπή ηεο ρψξαο ζην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην θαη ε Διιάδα απέζηεηιε ηα απαηηνχκελα ζηνηρεία θαη ηελ ζρεηηθή έθζεζε πξνο ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Θεηηθφ είλαη φκσο ην γεγνλφο φηη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2006 έθιεηζε ε ππφζεζε γηα ηε κε ζπκκφξθσζε ηεο Διιάδαο κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ Άξζξνπ 3 ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ. Ζ ππφζεζε είρε αλνίμεη, θαζψο ε Διιάδα δελ είρε νξίζεη ηηο αξκφδηεο αξρέο γηα ηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο, δελ είρε νξίζεη ηε γεσγξαθηθή θάιπςε ησλ πεξηνρψλ ιεθαλψλ απνξξνήο θαη δελ είρε δηεπθξηλίζεη ην λνκηθφ θαζεζηψο, ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηνλ ξφιν ηεο θάζε αξκφδηαο αξρήο αλά πεξηνρή ιεθάλεο απνξξνήο γηα ηε λέα δηνηθεηηθή δνκή θαη ηελ απνζηνιή ησλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχζαλ ζηα πθηζηάκελα πδαηηθά δηακεξίζκαηα, ε Δ.Δ. έθξηλε φηη ε Διιάδα είρε εθπιεξψζεη ηηο ζρεηηθέο ηεο ππνρξεψζεηο. ηηο 22 Μαξηίνπ ηνπ 2007 δεκνζηεχηεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή έθζεζε. Με ηε δεκνζίεπζε σζηφζν ησλ ΚΤΑ γηα ηε λέα δηνηθεηηθή δνκή θαη ηελ απνζηνιή ησλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχζαλ ζηα πθηζηάκελα πδαηηθά δηακεξίζκαηα, ε Δ.Δ. έθξηλε φηη ε Διιάδα είρε εθπιεξψζεη ηηο ζρεηηθέο ηεο ππνρξεψζεηο. ηηο 22 Μαξηίνπ ηνπ 2007 δεκνζηεχηεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή έθζεζε γηα ηελ πξψηε πεξίνδν εθαξκνγήο ηεο 2000/60/ΔΚ. Δπηβεβαηψλνληαο φια ηα πξναλαθεξζέληα, ε Διιάδα δελ είρε αληαπνθξηζεί ζηηο πεξηζζφηεξεο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο. Ο Ν.3199/2003 πξνέβιεπε επίζεο ηε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ απφ ην Τπ. Αλάπηπμεο ζην Τ.ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ. θαη θαηά ζπλέπεηα κηα λέα δηνηθεηηθή δνκή. Σα λέα απηά φξγαλα (Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ, Πεξηθεξεηαθέο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ θαη Δζληθφ πκβνχιην Τδάησλ) ζπζηάζεθαλ ζηα ηέιε ηνπ Δληνχηνηο, ε πνξεία ηνπο δελ ήηαλ ην ίδην ελζαξξπληηθή. Σν Δζληθφ πκβνχιην Τδάησλ νπδέπνηε ζπγθιήζεθε ή ιεηηνχξγεζε σο ζψκα. Οη Πεξηθεξεηαθέο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ απφ ηελ άιιε ππνιεηηνπξγνχλ, θαζψο ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο δελ έρνπλ ζηειερσζεί αθφκε κε ην απαηηνχκελν πξνζσπηθφ. Αο ζεκεησζεί άιισζηε φηη ηε ζνβαξή έιιεηςε πξνζσπηθνχ ζηηο πεξηθεξεηαθέο Γηεπζχλζεηο Τδάησλ αλαγλσξίζηεθε θαη απφ ηνλ Τπνπξγφ ΠΔ.ΥΧ.Γ.Δ., ν νπνίνο επεζήκαλε φηη νη πεξηζζφηεξεο ιεηηνπξγνχλ κε 3-5 άηνκα, αληί ησλ πξνβιεπφκελσλ 23 ππαιιήισλ, κε απνηέιεζκα έηζη ε ζπιινγή ζηνηρείσλ θαη εθζέζεσλ λα είλαη πξνβιεκαηηθή. ε φηη αθνξά ηελ Κεληξηθή Τπεξεζία Τδάησλ (KYY), ε νπνία κεηνλνκάζηεθε ζε Δηδηθή Γξακκαηεία Τδάησλ ηνπ ΤΠΔΚΑ, απηή έρεη αξρίζεη λα δξαζηεξηνπνηείηαη, παξφιν πνπ αληηκεησπίδεη νπζηαζηηθά πξνβιήκαηα έιιεηςεο πξνζσπηθνχ θαη ρψξνπ. Όια ηα παξαπάλσ ζπλεγνξνχλ αλαπφθεπθηα ζηε δηαπίζησζε φηη ε κέρξη ζήκεξα εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ έρεη δηακνξθψζεη έλα θιίκα νξηαθήο θξηζηκφηεηαο. Θα πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα εηπσζεί φηη ε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο Πιαίζην γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ ζηε ρψξα καο μεθίλεζε αξλεηηθά, θπξίσο ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ παξαιείςεσλ ηνπ λφκνπ πνπ ελαξκνλίδεη ηελ ειιεληθή κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη έηζη ινηπφλ [60]

63 νδεγνχκαζηε αλαπφδξαζηα ζην ζπκπέξαζκα φηη ε επίηεπμε ηεο θαιήο θαηάζηαζεο ησλ πδάησλ είλαη εμαηξεηηθά ακθίβνιν αλ ζα επηηεπρζεί έσο ην έηνο 2015, θαζψο νη ζρεηηθέο δξάζεηο θαη εξγαζίεο πξνρσξνχλε κε εμαηξεηηθά βξαδείο ξπζκνχο. Πέξαλ απηψλ, ε αλάζεζε ησλ ζρεηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη κειεηψλ ζε ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, θαη όρη ζε επηζηεκνληθνύο θνξείο δεκόζηνπ ραξαθηήξα ππνδειψλεη φηη ν ηνκέαο ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζηελ Διιάδα αληηκεησπίδεηαη σο κηα επηπξφζζεηε παξάκεηξνο γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ θέξδνπο, θαη φρη σο έλα κείδνλ εζληθφ δήηεκα, ην νπνίν ζπζρεηίδεηαη ζε θάζε πεξίπησζε πνιπεπίπεδα κε ηα δεηήκαηα πεξηβάιινληνο θαη αλάπηπμεο ηεο ρψξαο καο. Ζ αξλεηηθή εηθφλα πνπ έρεη πξνθχςεη ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν είλαη αληηθεηκεληθά κηα πνιπζχλζεηε δηαδηθαζία, ε νπνία εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ θαη απφ ηηο δηνηθεηηθέο αδπλακίεο ηεο ρψξαο καο. Παξφιν πνπ ππάξρεη έλα πιήζνο δεηεκάησλ, ηα νπνία ρξήδνπλ βειηίσζεο, εληνχηνηο ζην ζεκείν απηφ ζα παξνπζηαζηνχλ νξηζκέλνη κφλν άμνλεο, νη νπνίνη θξίλνληαη σο πξψηεο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηελ επίιπζε ησλ πθηζηάκελσλ πξνβιεκάησλ. Έηζη ινηπφλ, ην βαζηθφ ηξίπηπρν ηεο επηηπρίαο ζπλίζηαηαη ζηα εμήο: Δλεξγνπνίεζε ηνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο, ην νπνίν κπνξεί λα δηαζθαιηζζεί κφλν κέζα απφ ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ απφ ηελ πιεπξά ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, κε παξάιιειε αμηνπνίεζε ησλ θνλδπιίσλ. Πξνψζεζε ηεο δηνηθεηηθήο αλαδηνξγάλσζεο, νχησο ψζηε λα ππάξμνπλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ απνηειεζκαηηθά κεραληζκνί νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο πνηακψλ, αμηνπνηψληαο παξαδείγκαηα απφ ηε δηεζλή εκπεηξία. Οινθιεξσκέλε ζεψξεζε ηνπ δεηήκαηνο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ απφ ηελ άπνςε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ κε ηελ έληαμε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπληζηψζαο, ζηα πιαίζηα ηεο Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (Μηκίθνπ, 2006). Δπηπιένλ, ε επηηπρήο εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ απνηειεί ηελ θπξίαξρε πξφθιεζε γηα ηε ρψξα καο ζε φ,ηη αθνξά ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαη πξνυπνζέηεη: Σελ χπαξμε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ. Σελ θαηαβνιή κέγηζηεο πξνζπάζεηαο απφ φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο. Σνλ νινθιεξσκέλν θαη καθξνπξφζεζκν ζρεδηαζκφ. Σελ αιιαγή λννηξνπίαο θαη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ. Σε δηάζεζε πφξσλ. Σελ πνιηηηθή βνχιεζε. [61]

64 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΟΙ ΤΓΑΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΟΤ ΓΗΜΟΤ ΜΔΑΣΙΓΟ 3.1 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΓΗΜΟΤ ΜΔΑΣΙΓΟ Ο Γήκνο Μεζζάηηδνο ηδξχζεθε ην 1999 κε ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ Καπνδίζηξηα θαη πξνήιζε απφ ηελ ζπλέλσζε ησλ πξψελ θνηλνηήησλ Οβξπάο αξαβαιίνπ Κξήλεο Καιιηζέαο Πεηξσηνχ Θέαο θαη Κξπζηαιιφβξπζεο. Οξίδεηαη βφξεηα θαη βνξεηναλαηνιηθά απφ ην Γήκν Παηξέσλ, αλαηνιηθά απφ ηελ θνηλφηεηα Λενληίνπ, λφηηα απφ ην Γήκν Φαξξψλ θαη δπηηθά απφ ην Γήκν Βξαρλαηΐθσλ θαη ηνλ Γήκν Παξαιίαο ζηνπο νπνίνπο ππάξρνπλ πνιινί δηάζπαξηνη νηθηζκνί θαη εθηεηακέλε παξαιηαθή δψλε. ηελ εηθφλα πνπ αθνινπζεί θαίλεηαη ε ζέζε ηνπ Γήκνπ ζην Ννκφ Αραΐαο θαζψο θαη νη φκνξνη δήκνη. Απφ ηελ 1/1/2011 κε ηελ εθαξκνγή ηνπ Νφκνπ Καιιηθξάηε, απνηειεί Γεκνηηθή Δλφηεηα ηνπ δηεπξπκέλνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο. Ζ επσλπκία ηνπ Γήκνπ πξνήιζε απφ ηελ αξραία Μεζζάηηδα πνπ ήηαλ νηθηζκφο ησλ Παηξψλ. Σα φξηα ηεο αξραίαο Μεζζάηηδνο μεθηλνχζαλ απφ ηνλ ιφθν ηεο ακαθηάο κέρξη ηελ κνλή ηνπ Γεξνθνκείνπ ζηνπο πξφπνδεο ηνπ νξεηλνχ φγθνπ ηνπ Παλαρατθνχ. Ζ πεξηνρή ηνπ δήκνπ Μεζζάηηδνο έρεη έθηαζε ζηξέκκαηα θαη πιεζπζκφ θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2001 (νη κφληκνη θάηνηθνη ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο μεπεξλνχλ ηηο ) (Δηθφλα 3.1.1). Οη πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο ηνπ είλαη νξεηλέο θαη εκηνξεηλέο (ινθψδεηο) ελψ πξνο ηα βφξεηα ππάξρνπλ θαη πεδηλέο πεξηνρέο (Δηθφλα 3.1.2). ε φια ηα ζρνιεία ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο (Α Β Δθπ/ζεο) έρνπλ εγγξαθεί πεξίπνπ 2000 καζεηέο/ηξηεο φπνπ νη 1200 είλαη ηεο Α /Βάζκηαο θαη νη 800 είλαη ηεο Β /Βάζκηαο Δθπ/ζεο. ε γεληθέο γξακκέο ην 27% ησλ λνηθνθπξηψλ είλαη πνιπκειείο νηθνγέλεηεο (πέληε κέιε θαη άλσ). Παξάιιεια ζην 5% ησλ λνηθνθπξηψλ δηακέλεη κφλν έλα άηνκν θαη ζην 16% ησλ λνηθνθπξηψλ δηακέλνπλ κφλν άηεθλεο νηθνγέλεηεο. Σέινο ην 15% θαη 23% αληίζηνηρα ησλ λνηθνθπξηψλ είλαη ηξηκειή θαη ηεηξακειή νηθνγέλεηεο αληίζηνηρα. Αηζηφδνμν ζηνηρείν εμαηηίαο ηεο απμαλφκελεο ππνγελλεηηθφηεηαο ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ ζηελ Διιάδα, είλαη φηη ζπλνιηθά 50% ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ δείγκαηνο ηεο έξεπλαο απαξηίδνληαη απφ πνιχηεθλεο νηθνγέλεηεο (ηέζζεξα παηδηά θαη άλσ). Παξάιιεια ν Γήκνο Μεζζάηηδνο παξνπζηάδεη κία νηθηζηηθή πνηθηινκνξθία φπνπ νη νξεηλέο πεξηνρέο (Γ.Γ. Θέαο Κξήλεο Πεηξσηνχ - Καιιηζέαο - Κξπζηαιιφβξπζεο) πνπ είλαη εκηνξεηλέο θαη νξεηλέο πεξηνρέο είλαη θαηά πιεηνςεθία αγξνηηθφο πιεζπζκφο, νη δε πεδηλέο πεξηνρέο ηδίσο ηεο Οβξπάο, αξαβαιίνπ θαη ησλ Γεκελίθσλ είλαη θαηά πιεηνςεθία αζηηθφο πιεζπζκφο. Μάιηζηα ε θνηλσληθή έξεπλα έδεημε φηη ην εξγαζηαθφ πξνθίι ηνπ Γήκνπ κε βάζε ηελ αζθάιηζή ηνπο ην 48% ησλ δεκνηψλ είλαη εξγαδφκελνη θαη αζθαιηζκέλνη ζην ΗΚΑ γεγνλφο πνπ επηβάιιεη ηελ επηηαθηηθή καο αλάγθε δεκηνπξγίαο ππνθαηαζηήκαηνο. Δπηπιένλ ην 34.7% είλαη αζθαιηζκέλνη ηνπ ΟΓΑ -ΣΔΒΔ. εκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη νη Γεκφζηνη ππάιιεινη θπκαίλνληαη ζην 8.5% ελψ ην πνζνζηφ ησλ αλαζθάιηζησλ θπκαίλεηαη κφλν ζην 1.5%. Έλα άιιν ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ πξνθχπηεη απφ ηα ζηνηρεία ηεο πνιενδνκίαο ηα ηειεπηαία δέθα ρξφληα είλαη ε ξαγδαία νηθηζηηθή αλάπηπμε πνπ θζάλεη πεξίπνπ ην 60%,ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο. Ο ζπλερψο απηφο αλαπηπζζφκελνο Γήκνο ηνπ Ννκνχ Αραΐαο απιψλεηαη ζε κηα έθηαζε ζηξεκκάησλ. Σνχην ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ην ζηνηρείν ηεο έξεπλαο φπνπ δηαπηζηψζεθε φηη ην 91.3% ησλ νηθνγελεηψλ έρνπλ ηδηφθηεην ζπίηη [62]

65 αξηζκφο ζεκαληηθφο πνπ δείρλεη φηη θαηνηθείηαη απφ γεγελήο θαη κφληκνπο θαηνίθνπο ΓΔΧΛΟΓΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ Οη γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί πνπ ζπλαληάκε ζηελ πεξηνρή ηνπ δήκνπ Μεζζάηηδνο αλήθνπλ ζηελ δψλε Οισλνχ Πίλδνπ (Δηθφλα 3.1.4) θαη είλαη νη εμήο: Σελ βάζε ηεο ζηξσκαηνγξαθηθήο ζηήιεο ζηελ πεξηνρή απηή απνηεινχλ Μεζν-Σξηαδηθήο ειηθίαο θιπζρνεηδείο θιαζηηθέο απνζέζεηο (πάρνπο 40 m πεξίπνπ) νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ ελαιιαζζφκελεο αξγηιηθέο κε ςακκηηηθέο θαη αζβεζηνκαξγατθέο ζηξψζεηο πάρνπο εθαηνζηψλ. Μέζα ζηε κάδα ηνπ θιχζρε παξεκβάιινληαη αζβεζηφιηζνη κε ηξαπεδνεηδέο ζρήκα θαη πξαζηλσπφ ρξψκα πάρνπο εθαηνζηψλ. Πξνο ηα πάλσ αθνινπζνχλ Αλσ-Σξηαδηθνί πιαθψδεηο αζβεζηφιηζνη Γξπκνχ κε ίαζπη. Έρνπλ ρξψκα ηεθξφ ή πξάζηλν κε ιεπηέο ζηξψζεηο πξαζηλσπψλ καξγψλ θαη ππξηηνιίζσλ. πλερίδνληαο θαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ Ηνπξαζηθνχ απνηίζεληαη ξαδηνιαξίηεο πνπ απνηεινχληαη απφ νινππξηηηθέο ζηξψζεηο κηθξνχ πάρνπο ζην θαηψηεξν ηκήκα ηνπο (Δηθφλα 3.1.7). Έρνπλ ρξψκα θφθθηλν, πξάζηλν, θίηξηλν κε ζπρλέο παξεκβνιέο ππξηηηθψλ θαη γαησδψλ αξγίισλ. Σφζν νη νινππξηηηθέο ζηξψζεηο φζν θαη νη γαηψδεηο, είλαη ζπρλά εκπινπηηζκέλεο ζε καγγάλην ή πεξηέρνπλ θνλδχινπο καγγαλίνπ. Οη ξαδηνιαξίηεο παίδνπλ πνιχ κεγάιν ξφιν ζηελ πδξνινγία κηαο πεξηνρήο θαζψο ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ απνηεινχλ ην αδηαπέξαην ππφβαζξν, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε δεκηνπξγία πδξνθφξσλ νξηδφλησλ, θαζψο πάλσ ζε απηνχο ηνπο ζρεκαηηζκνχο ξέεη ην ππφγεην λεξφ. Πάλσ ζηνπο ξαδηνιαξίηεο αλαπηχζζεηαη ν πξψηνο θιχζρεο κεηαμχ Βαξξεκίνπ θαη Απηίνπ (Καηψηεξν Κξεηηδηθφ). πλίζηαηαη απφ πειίηεο κε ιεπηά ζηξψκαηα αζβεζηφιηζσλ θαη αζβεζηνςακκηηψλ πινχζησλ ζε πξαζηλφιηζνπο θαζψο θαη ηιπφιηζνπο.( Ζ ηδεκαηνγέλεζε ζπλερίζηεθε ζην Άλσ Κξεηηδηθφ κε ηελ απφζεζε πειαγηθψλ ιεπηνπιαθσδψλ αζβεζηφιηζσλ κε ππξηηφιηζνπο( Βνπδνχξεο 1995) ψζηε λα ζρεκαηηζηνχλ ζηξψκαηα πάρνπο 100 πεξίπνπ κέηξσλ κεηαβαηηθά πξνο ηνλ θπξίσο θιχζρε πνπ αθνινπζεί (πάρνο m). Απφ πδξνγεσινγηθήο ζθνπηάο, νη αλσθξεηηδηθνί αζβεζηφιηζνη απνηεινχλ πνιχ ζεκαληηθή ελφηεηα θαζψο ιφγσ ηνπ δεπηεξνγελνχο πνξψδνπο πνπ αλαπηχζζνπλ, είλαη ζε ζέζε λα «θηινμελήζνπλ» κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ, νη νπνίεο εθκεηαιιεχνληαη θπξίσο κε ηε κνξθή πεγψλ ή θαη γεσηξήζεσλ ηε ζπλέρεηα έιαβε ρψξα απφζεζε ηνπ θπξίσο θιχζρε, απφ ην Μαηζηξίρηην έσο ην Παιαηφθαηλν. Δκθαλίδνληαη ζηξψκαηα θπξίσο ςακκηηηθά θαη ζπαληφηεξα καξγατθά πνπ ελαιιάζζνληαη κε ιεπηνπιαθψδεηο πειαγηθνχο αζβεζηφιηζνπο, πάρνπο πεξίπνπ 50 κέηξσλ. Σέινο εκθαλίδνληαη πιεηνπιεηζηνθαηληθά ηδήκαηα θαη νη αιινπβηαθέο απνζέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη επηθαλεηαθά. Σα πξψηα απνηεινχληαη απφ ζαιάζζηα, ιηκλνζαιάζζηα, ιηκλαία ή θαη ρεξζαία ηδήκαηα ελψ νη αιινπβηαθέο απνζέζεηο απνηεινχλ πξντφληα απνζάζξσζεο ησλ πξνυπάξρνλησλ ζρεκαηηζκψλ. (Δηθφλα 3.1.7) [63]

66 3.1.2 ΓΔΧΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΤΓΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΓΙΚΣΤΟ ΥΡΗΔΙ ΓΗ Ζ γεσκνξθνινγηθή εηθφλα κηαο πεξηνρήο, είλαη απνηέιεζκα ηεο ιηζνινγηθήο ηεο ζχζηαζεο, ηεο ηεθηνληθήο θαη ηεο ζπλδπαζκέλεο δξάζεο, ησλ παξαγφλησλ ηεο δηάβξσζεο θαη ηεο απνζάζξσζεο. Ο ξφινο ηεο γεσκνξθνινγίαο επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε δηακφξθσζε ησλ πδξνγεσινγηθψλ ζπλζεθψλ κηαο πεξηνρήο (νχιηνο, 1975). ηελ εηθφλα απηή ζπκκεηέρεη θαη ε κνξθή ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ ξπαθίσλ ησλ ρεηκκάξσλ, ησλ πνηακψλ θαη ησλ παξαπνηάκσλ, πνπ απνξξένπλ θαη απνζηξαγγίδνπλ ηελ πεξηνρή. Ζ κνξθή ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ είλαη ζπλάξηεζε ηεο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο, ηνπ κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ, ηεο ηεθηνληθήο, θαζψο θαη ησλ θιηκαηηθψλ παξαγφλησλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο. Σν αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο είλαη ζρεηηθά νκαιφ κε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο λα θαιχπηεηαη απφ νξεηλέο πεξηνρέο (πξνο ηα λφηηα) θαη εκηνξεηλέο-ινθψδεηο πεξηνρέο (θεληξηθά), ελψ πξνο ηα βνξεηνδπηηθά απαληψληαη πεδηλέο πεξηνρέο. Σν κηθξφηεξν πςφκεηξν εκθαλίδεηαη ζηηο πεδηλέο πεξηνρέο ηνπ δ.δ. Οβξπάο φπνπ ππνινγίδεηαη ζηα 15 κέηξα απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο, ελψ ε πην νξεηλή πεξηνρή είλαη ν νηθηζκφο Αγίαο Παξαζθεπήο (Σνπφινβα) ηνπ δ.δ. Πεηξσηνχ φπνπ ην πςφκεηξν ππνινγίδεηαη ζηα κέηξα απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο (Δηθφλα 3.1.2). Σν πδξνγξαθηθφ δίθηπν είλαη κέηξηα αλεπηπγκέλν εμ αηηίαο ηεο χπαξμεο ζθιεξψλ ζρεκαηηζκψλ (αζβεζηφιηζνη θαη ξαδηνιαξίηεο). Δπηθξαηεί ε θαηαθφξπθε δηάλνημε θνηιάδσλ κεηαμχ ησλ νξεηλψλ θαη εκηνξεηλψλ ζρεκαηηζκψλ, γσληψδνπο θαη ζπκκεηξηθήο θπξίσο κνξθήο, πνπ ππνδειψλεη ηελ ζπκκεηνρή ησλ ξεγκάησλ ζηελ κνξθνγέλεζε ηεο πεξηνρήο. ηηο θνηιάδεο απηέο ζρεκαηίδνληαη ξέκαηα, ρείκαξξνη θαη πνηακνί κε επνρηαθά θπκαηλφκελε κεηαθνξηθή ηθαλφηεηα. Ζ κεγαιχηεξε θνηιάδα πνπ ζρεκαηίδεηαη είλαη απηή ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ πνπ απνηειεί ην γεσγξαθηθφ φξην ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο πξνο ηα βνξεηναλαηνιηθά. ηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ, πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Παηξψλ, αλήθεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο, ελψ νη ρείκαξξνη Φίιεξεο θαη Ξεξνπφηακνο απνηεινχλ παξαπνηάκνπο ηνπ Γιαχθνπ. Πξνο ηα δπηηθά ζρεκαηίδνληαη νη κηθξφηεξεο πδξνινγηθέο ιεθάλεο ησλ ρεηκάξξσλ Μαλνιηά (ή Νεξνκάλα) θαη Κνπξγηαιή (ή Λπγηά). (Δηθφλα 3.1.3). ηελ θνίηε ησλ πνηακψλ θαη ησλ ρεηκκάξσλ έρνπλ γίλεη ηερλεηέο παξεκβάζεηο γηα ηελ απνθπγή ηεο δηάβξσζεο θαη ησλ πιεκκπξψλ φπσο ε θαηαζθεπή αλαβαζκίδσλ θαη ν εγθηβσηηζκφο ηεο θνίηεο. Ζ θπηνθάιπςε ζηηο πεδηλέο πεξηνρέο είλαη πεξηνξηζκέλε θαζψο θπξηαξρνχλ νη νηθηζηηθέο θαη θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο. ηηο εκηνξεηλέο πεξηνρέο παξαηεξνχληαη βνζθφηνπνη, θαιιηεξγήζηκεο εθηάζεηο θαη θαηνηθνχκελεο πεξηνρέο ελψ ζηηο πεξηνρέο πνπ θαιχπηνληαη απφ θπζηθή βιάζηεζε θπξηαξρνχλ νη ζάκλνη απφ ζθιεξφθπιια αείθπιια είδε. ηηο νξεηλέο πεξηνρέο παξαηεξνχληαη βνζθφηνπνη θαη κεγάιεο εθηάζεηο θπζηθήο βιάζηεζεο κε ζάκλνπο θαη δέλδξα ζθιεξφθπιισλ αείθπιισλ εηδψλ. ηηο θνηιάδεο φπνπ ζρεκαηίδνληαη ηα ξέκαηα εκθαλίδεηαη παξαπνηάκηα βιάζηεζε κε πιαηχθπιια θπιινβφια δέλδξα. Ζ θπηνθάιπςε παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ απνθπγή ηεο δηάβξσζεο θαη ηελ δεκηνπξγία ηεο εηθφλαο ηνπ αλάγιπθνπ κηαο πεξηνρήο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ θαηαιακβάλεηαη απφ δαζηθέο θαη αλαδαζσηέεο εθηάζεηο. Απηέο βξίζθνληαη ζηα λφηηα, λνηηναλαηνιηθά θαη αλαηνιηθά ηνπ. Σν ζχλνιν ησλ δαζηθψλ θαη αλαδαζσηέσλ εθηάζεσλ, [64]

67 ζχκθσλα κε νξηνζέηεζε πνπ έγηλε απφ ηε Γηεχζπλζε ησλ Γαζψλ ηεο Ννκαξρίαο, Γαζαξρείν Παηξψλ, θζάλνπλ ζε ζηξέκκαηα ή 54% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ. Σν πνζνζηφ πνπ θαιχπηνπλ νη δαζηθέο εθηάζεηο είλαη αξθεηά κεγάιν, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα εμεγεζεί κε ην φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εθηάζεσλ απηψλ είλαη νη «ελ δπλάκεη» δαζηθέο θαη αλαδαζσηέεο εθηάζεηο, ελψ ηα πξαγκαηηθά δάζε φπνπ ππάξρνπλ δέλδξα ή θαη κεγάινη ζάκλνη ζα θαηαιακβάλνπλ πνιχ κηθξφηεξε έθηαζε. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο (ΔΤΔ), κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2003, νη θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο θαη αγξαλαπαχζεηο θαιχπηνπλ ζπλνιηθά ζηξέκκαηα θαηαιακβάλνληαο πνζνζηφ ίζν κε 35% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηνπ Γήκνπ. Οη θπξηφηεξεο θαιιηεξγνχκελεο πεξηνρέο ηνπνζεηνχληαη βφξεηα, βνξεηνδπηηθά θαη δπηηθά ηνπ Γήκνπ, φπνπ αλ εμαηξέζεη θαλείο ηηο εθεί νηθηζηηθέο ρξήζεηο, ζρεδφλ φιεο νη ππφινηπεο εθηάζεηο απνηεινχληαη απφ γεσξγηθή γε. ρεηηθά κε ηελ εθηαηηθή ρξήζε γεο πνπ αθνξά ηνπο βνζθφηνπνπο θαη ελδηαθέξεη ηελ θηελνηξνθία, ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη γίλεηαη ππεξβφζθεζε, ρσξίο εθαξκνγή δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ βφζθεζεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, κε ζπλέπεηεο αξλεηηθέο ηφζν γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο θηελνηξφθνπο φζν θαη γηα ηνπο θπζηθνχο πφξνπο ηεο πεξηνρήο (δηάβξσζε εδαθψλ ηδηαίηεξα εδαθψλ πνπ είλαη επθνινδηάβξσηα). ηηο δεκφζηεο δαζηθέο εθηάζεηο ηνπ Γήκνπ Μεζζάηηδνο, ππάξρεη θηελνηξνθηθή δξαζηεξηφηεηα, φκσο δελ έρνπλ γίλεη δηαρεηξηζηηθά ζρέδηα αμηνπνίεζεο θαη εκπινπηηζκνχ ησλ βνζθνηφπσλ. Ζ νηθηζηηθή ρξήζε θαηαιακβάλεη ζπγθξηηηθά κεγάιεο επηθάλεηεο γεο. Δθηφο απφ ηελ Οβξπά, νη ππφινηπνη νηθηζκνί πνπ δηαζέηνπλ φξηα, δειαδή ε Καιιηζέα, ε Κξήλε, ε Μαπξνκαλδήια, ε Αγία Παξαζθεπή, ην Πεηξσηφ, ην αξαβάιη, ν Άγηνο ηέθαλνο, ηα Γεκέληθα θαη ην Κεθαιφβξπζν θαηαιακβάλνπλ ζρεηηθά κεγάιεο εθηάζεηο ηεο επηθάλεηαο ηνπ Γήκνπ θαη ζπλνιηθά αλέξρνληαη ζε ζηξέκκαηα. Τπάξρνπλ θαη αξθεηνί κηθξφηεξνη νηθηζκνί ρσξίο φξηα. Τπνινγίδεηαη φηη ε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο γεο ε νπνία θαιχπηεηαη απφ νηθηζκνχο θαη άιιεο νηθηζηηθέο ρξήζεηο ππεξβαίλεη ηα ζηξέκκαηα (15%) ην νπνίν είλαη έλα κεγάιν πνζνζηφ γηα ηε ρξήζε απηή ζε επίπεδν Γήκνπ θαη απηφ δείρλεη ην επίπεδν ηεο αζηηθνπνίεζεο. Σν ππφινηπν 11% ηεο έθηαζεο θαηαιακβάλεηαη απφ εδάθε κε θξπγαλψδε θαη ζακλψδε βιάζηεζε, φπσο επίζεο θαη απφ εδάθε ραξαθηεξηδφκελα σο άγνλα ή εθηάζεηο κε θχξηεο ρξήζεηο ηελ ειεχζεξε βνζθή θαη ηε κειηζζνθνκεία, ή θαη ξέκαηα. (Δηθφλα 3.1.6) ΚΛΙΜΑ ΜΔΣΔΧΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ Οη βαζηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ δηακφξθσζε ηνπ θιίκαηνο είλαη: ην αλάγιπθν, ε απφζηαζε απφ ηελ ζάιαζζα, ην πςφκεηξν θαη ηα αηκνζθαηξηθά ζπζηήκαηα (Ζ Διιάδα βξίζθεηαη ππφ ηελ επίδξαζε δπν αληηθπθισληθψλ ζπζηεκάησλ ηνπ Αηιαληηθνχ θαη ηνπ ηβεξηθνχ). Σν θιίκα επηδξά ζηελ εμέιημε ησλ εδαθψλ, θαζψο θαη ζηελ παλίδα θαη ρισξίδα κηαο πεξηνρήο. ρεηίδεηαη επίζεο κε ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ αλζξψπνπ ηα ήζε θαη έζηκα ηνπ, ηελ θνπιηνχξα ηνπ, ηελ πγεία ηνπ. (Γεκεηξνπνχινπ 2008) [65]

68 Σα θιηκαηηθά ζηνηρεία κηαο πεξηνρήο απνηεινχλ νπζηαζηηθνχο παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηνπ πδξνινγηθνχ θχθινπ θαη θαηά ζπλέπεηα ηνπ πδξνινγηθνχ ηζνδπγίνπ απηήο. Ζ γλψζε δε ησλ παξακέηξσλ ηνπ πδξνινγηθνχ ηζνδπγίνπ ζπκβάιιεη ζηελ βειηηζηνπνίεζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο απηήο. ηελ πεξίπησζε ηνπ Ννκνχ Αραΐαο ηφζν ε ζέζε ηνπ φζν θαη ε πνηθηιία κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ πνπ ηνλ ραξαθηεξίδεη, δεκηνπξγνχλ ηδηφκνξθεο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Σν θιίκα ζηελ πεξηνρή ραξαθηεξίδεηαη σο κεζνγεηαθφ, κε ήπηνπο ρεηκψλεο ζηα πεδηλά θαη ζεξκά θαη μεξά θαινθαίξηα κε κεγάιε ειηνθάλεηα θαη ζρεηηθά κηθξή λέθσζε, ελψ ζηα νξεηλά εμειίζζεηαη ζε νξεηλφ. Ζ κέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία είλαη θνληά ζηνπο 18 ν C ζηα πεδηλά ελψ ζηα νξεηλά είλαη ρακειφηεξε. Σν εηήζην χςνο βξνρφπησζεο ζηελ πεξηνρή έξεπλαο είλαη αξθεηά πςειφ γηα ηα δεδνκέλα ηεο ρψξαο καο θαη θπκαίλεηαη απφ mm ζηηο πεδηλέο πεξηνρέο, ελψ ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο θζάλεη ηα 1560 mm. (Πεξηβαιινληηθή - πδξνγεσινγηθή έξεπλα ζηε ιεθάλε ηνπ Γιαχθνπ, Μαλδειαξάο, Γεκήηξεο 2007) (Δηθφλα 3.1.5). Οη πην μεξνί κήλεο είλαη ν Ηνχιηνο θαη ν Αχγνπζηνο κε κεδεληθφ χςνο βξνρήο ελψ νη πην πγξνί κήλεο είλαη ν Οθηψβξηνο θαη ν Ηαλνπάξηνο. (Πίλαθαο 3.1.1) [66]

69 Δηθφλα Υάξηεο Γήκνπ Μεζζάηηδνο [67]

70 Δηθφλα Υάξηεο αλαγιχθνπ Ν. Αραΐαο (Πεγή: Νίθαο Κ. - ΗΓ.ΜΔ.) [68]

71 Δηθφλα Υάξηεο πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ λ. Αραΐαο (Πεγή: Νίθαο Κ. - ΗΓ.ΜΔ.) [69]

72 Δηθφλα Γεσινγηθφο ράξηεο λνκνχ Αραΐαο (Πεγή: Νίθαο Κ. - ΗΓ.ΜΔ.) [70]

73 Δηθφλα Βξνρνκεηξηθφο ράξηεο λνκνχ Αραΐαο (Πεγή: Νίθαο Κ. - ΗΓ.ΜΔ.) [71]

74 Δηθφλα Υξήζεηο γεο Γήκνπ Μεζζάηηδνο (Πεγή : Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην Γήκνπ Μεζζάηηδνο, Γξαθείν Γνμηάδε θαη ΡΟΨΚΟ Α.Δ. 2007) [72]

75 ΔΗΚΟΝΑ ηξσκαηνγξαθηθή ζηήιε ηδεκάησλ ηεο δψλεο Χινλνχ Πίλδνπ. (Πεγή: Καξαπάλνο 2005, Υάξηεο ΗΓ.ΜΔ.) [73]