µίας κοινής εργασίας µε τίτλο Εµείς επιλέγουµε το επάγγελµά µας ή αυτό µας επιλέγει;.

Transcript

1

2 Η παρούσα εργασία πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια Εφαρµογής Προγραµµάτων Επαγγελµατικού Προσανατολισµού και Συµβουλευτικής σε Εκπαιδευτικές Μονάδες. Το Γυµνάσιό µας συµµετείχε στο 4 ο ίκτυο σε συνεργασία µε το ΚΕ.ΣΥ.Π. Ηλιούπολης µαζί µε άλλα τέσσερα (4) Σχολεία 1, µε στόχο τη σύνθεση µίας κοινής εργασίας µε τίτλο Εµείς επιλέγουµε το επάγγελµά µας ή αυτό µας επιλέγει;. 1 6 ο Γυµνάσιο Ζωγράφου, 1 ο Ενιαίο Λύκειο Ζωγράφου, 16 ο Ενιαίο Λύκειο Αθηνών, 46 ο Γυµνάσιο Αθηνών 2

3 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Περιεχόµενα µε µία µατιά ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΜΕΡΟΣ 2 Ο ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ... 8 ΜΕΡΟΣ 3 Ο ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟΧΟΣ ΜΕΡΟΣ 4 Ο ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...11 ΜΕΡΟΣ 5 Ο ΕΙ Η ΤΕΣΤ ΜΕΡΟΣ 6 Ο ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΕΣΤ ΣΤΑΘΜΙΣΗ ΜΕΡΟΣ 7 Ο ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ...23 ΜΕΡΟΣ 8 Ο ΟΙ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΤΕΣΤ...26 ΜΕΡΟΣ 9 Ο ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΜΕΡΟΣ 10 Ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ...35 ΜΕΡΟΣ 11 Ο ΑΛΛΑ ΤΕΣΤ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΡΟΣ 12 Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ...46 ΜΕΡΟΣ 13 Ο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...47 ΜΕΡΟΣ 14 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ο Γυµνάσιο Αθηνών 3

4 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Πίνακας Περιεχοµένων ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 ΟΡΙΣΜΟΣ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΑΣ...6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ...6 ΟΡΙΣΜΟΣ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΤΕΣΤ...6 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΑ ΤΕΣΤ...7 ΜΕΡΟΣ 2 Ο ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ...8 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...8 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ...8 Η ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΑΣ...8 ΜΕΡΟΣ 3 Ο ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟΧΟΣ...10 ΜΕΡΟΣ 4 Ο ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΡΟΣ 5 Ο ΕΙ Η ΤΕΣΤ...13 ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΣ...13 ΤΕΣΤ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ...13 ΤΕΣΤ ΤΥΠΙΚΗΣ ΑΠΟ ΟΣΗΣ...13 ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ...14 ΤΕΣΤ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ / ΤΕΣΤ ΥΝΑΜΗΣ...14 ΟΜΑ ΙΚΑ ΤΕΣΤ / ΑΤΟΜΙΚΑ ΤΕΣΤ...14 ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ ΤΕΣΤ / ΜΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ Ή ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΑ...14 ΜΗ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΤΕΣΤ Ή ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ...15 ΤΕΣΤ ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑΣ ΝΟΗΣΗΣ / ΤΕΣΤ ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΑΣ ΝΟΗΣΗΣ...15 ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ...15 ΤΕΣΤ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...15 ΤΕΣΤ ΤΥΠΟΥ ΟΚΙΜΙΟΥ...16 ΤΕΣΤ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ...16 ΤΕΣΤ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ...16 ΤΕΣΤ ΣΥΖΕΥΞΗΣ...16 ΤΕΣΤ ΜΟΡΦΗΣ ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ...16 ΤΕΣΤ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΕΛΛΙΠΩΝ ΦΡΑΣΕΩΝ...17 ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΑ ΤΕΣΤ...17 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...17 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ ΟΚΙΜΙΟΥ...18 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ...19 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ...19 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΖΕΥΞΗΣ...19 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ...19 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΕΛΛΙΠΩΝ ΦΡΑΣΕΩΝ ο Γυµνάσιο Αθηνών 4

5 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Πίνακας Περιεχοµένων ΜΕΡΟΣ 6 Ο ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΕΣΤ ΣΤΑΘΜΙΣΗ...21 ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ Ο ΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΤΕΣΤ...21 ΜΕΡΟΣ 7 Ο ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ANNE ROE Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ GINZBERG Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ HOLLAND ΜΕΡΟΣ 8 Ο ΟΙ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΤΕΣΤ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΕΙ Η ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΡΟΣ 9 Ο ΜΟΡΦΕΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ...31 ΑΠΟΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ...31 ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΛΟΓΟΙ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΕΣΤ ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΗΡΕΙ Ο ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΜΕΡΟΣ 10 Ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ EΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕΡΟΣ 11 Ο ΑΛΛΑ ΤΕΣΤ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...41 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...41 ΤΕΣΤ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ...41 ΤΟ ΙΑΦΟΡΙΚΟ ΤΕΣΤ Η ΣΥΣΤΟΙΧΙΑ ΤΕΣΤ ΓΕΝΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΤΟΥ GARDNER ΠΟΙΑ ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΟΥ; ΜΕΡΟΣ 12 Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΜΕΡΟΣ 13 Ο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΑΞΙΩΝ PF CAB CAB CAB OVIS ΜΕΡΟΣ 14 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ο Γυµνάσιο Αθηνών 5

6 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου - Εισαγωγή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ορισµός Ψυχοµετρίας Ψυχοµετρία ονοµάζεται ο κλάδος της ψυχολογίας του οποίου αντικείµενο είναι η ψυχολογική µέτρηση, κυρίως των γνωστικών ικανοτήτων και κατά δεύτερο λόγο, των άλλων ανθρωπίνων χαρακτηριστικών, όπως είναι τα ενδιαφέροντα, η προσαρµογή κτλ Γενικές πληροφορίες Η ψυχοµετρία αποτελεί τη σηµαντικότερη εξέλιξη της ψυχολογίας στον 20 ο αιώνα. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι χρησιµοποιούν τεστ νοηµοσύνης ή προσωπικότητας στην εργασία τους. Μερικοί ψυχολόγοι, καθώς και µη ειδικοί έχουν εκφράσει την άποψή τους ότι οι ανθρώπινες ικανότητες από τη φύση τους δεν µπορούν να µετρηθούν. Παρ όλα αυτά, στην καθηµερινή ζωή κάθε άνθρωπος προσπαθεί να µετρήσει µερικές ιδιότητες των άλλων ανθρώπων. Αντικείµενο της ψυχοµετρίας είναι η εύρεση και η εφαρµογή, όσο το δυνατόν, αξιόπιστων µεθόδων, µε τις οποίες µπορούµε να διαπιστώσουµε τις ποικίλες ιδιότητες και ικανότητες των ατόµων. Από τους κυριότερους στόχους της είναι η αυτογνωσία, η επιλογή κατάλληλου επαγγέλµατος, η είσοδος των πιο ικανών στα ΑΕΙ, η πρόσληψη των καλύτερων στις διάφορες θέσεις εργασίας κ.α. Ορισµός ψυχοµετρικών τεστ Η έννοια ψυχοµετρικά τεστ σηµαίνει µία σταθερή διαδικασία κατά την οποία ο εξεταστής θέτει στον εξεταζόµενο µία ορισµένη σειρά ερωτήσεων και αξιολογεί τις γραπτές ή προφορικές απαντήσεις του σύµφωνα µε ένα δεδοµένο πρότυπο. Αυτός ο ορισµός αφορά κυρίως τα τεστ νοηµοσύνης. ύο είναι οι πιο συνηθισµένοι ορισµοί του όρου τεστ: ένα τεστ είναι µία συστηµατική διαδικασία για να παρατηρήσουµε τη συµπεριφορά ενός ατόµου και για να την περιγράψουµε µε τη βοήθεια µιας αριθµητικής κλίµακας σε ένα σύστηµα, 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 6

7 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου - Εισαγωγή τεστ είναι κάθε µέθοδος µε την οποία παρατηρούµε και µετρούµε την ανθρώπινη συµπεριφορά και τη διαφοροποίησή της από άτοµο σε άτοµο. Για τους ψυχολόγους οποιοδήποτε δείγµα της συµπεριφοράς των ανθρώπων µπορεί να αξιολογηθεί από ένα τεστ. Γενικές πληροφορίες για ψυχοµετρικά τα τεστ Η βάση των ψυχοµετρικών τεστ είναι η αντίληψη ότι αυτό που κάνουµε είναι αξιόπιστη ένδειξη για το ποιοι είµαστε. Φυσικά, καµία πράξη δεν µπορεί να θεωρηθεί από µόνη της ως αντανάκλαση ολόκληρης της προσωπικότητας, αλλά ένας συγκερασµός δράσεων και αποκρίσεων, όπως για παράδειγµα ο τόνος της φωνής µας όταν απαντάµε σε µία ερώτηση ή η ένταση µε την οποία τραβάµε µία γραµµή µε το µολύβι όταν συνυπολογιστούν µε το νόηµα αυτού που λέµε ή ζωγραφίζουµε, µπορούν να αποκαλύψουν τις λεπτές, αλλά και τις κυρίαρχες µορφές της συµπεριφοράς ενός ατόµου και µε αυτά τα δεδοµένα να προβλέψουν τη µελλοντική εξέλιξη. Η ψυχολογική εξέταση αποβλέπει, βασικά, στη µέτρηση των διαφορών που υπάρχουν στα διάφορα άτοµα, καθώς και στις αντιδράσεις ενός συγκεκριµένου ατόµου σε διάφορες καταστάσεις. Ένα από τα πρώτα προβλήµατα, που συντέλεσε στην ανάπτυξη της ψυχολογικής εξέτασης, ήταν ο εντοπισµός των παιδιών που παρουσίαζαν πνευµατική καθυστέρηση. Σήµερα, το πρόβληµα εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά επειδή η ψυχολογική εξέταση εξυπηρετεί βασικά τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα, τα προβλήµατα που έχουν πληθύνει και έχουν πάρει πρακτική κυρίως µορφή. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 7

8 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ιστορική Ανασκόπηση ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Ιστορικά στοιχεία Με τον όρο «αξιολόγηση» ενός ατόµου εννοούµε την εκτίµηση των ικανοτήτων, της ποιότητας ή της αξίας του, ιδιαίτερα µέσω της χρήσης κάποιου είδους εξέτασης ή µέσω της εφαρµογής κάποιου ειδικού εργαλείου, π.χ. τεστ, ερωτηµατολογίου κλπ. Οι µετρήσεις συνέχισαν να αποτελούν ένα πολύ σηµαντικό παράγοντα της επαγγελµατικής συµβουλευτικής σε όλη την ιστορία της. Ιστορική αναδροµή Από τις απαρχές των ανθρώπινων κοινωνιών, παρατηρήθηκε η ύπαρξη διαφορών µεταξύ των ανθρώπων. Οι διαφορές αφορούσαν, κυρίως, τη σωµατική εµφάνιση, τη βιολογική δύναµη, τη νοητική ικανότητα. Παρατηρήθηκε επίσης, ότι υπήρχε σχέση µεταξύ της επίδοσης ενός ανθρώπου στις διάφορες δραστηριότητές του και των φυσικών νοητικών χαρακτηριστικών. Κατά το Μεσαίωνα το ενδιαφέρον για τις ατοµικές διαφορές ήταν περιορισµένο, καθώς η κοινωνική θέση των ατόµων προσδιόριζε τις δραστηριότητες του εκείνη την περίοδο. Από το 16 ο αιώνα, όµως, άρχισε να γίνεται αποδεκτό στην Ευρώπη ότι ο άνθρωπος είναι ον µοναδικό και ότι έχει δικαίωµα στη βελτίωση των όρων διαβίωσής του. Σε αυτή, λοιπόν, την περίοδο εµφανίστηκαν και άρχισαν να επικρατούν οι ιδέες για την ελευθερία και την αξία κάθε ανθρώπου. Οι αντιλήψεις αυτές ευδοκίµησαν και µε τη νέα πολιτική και οικονοµική κατάσταση που προέκυψε, µε αποτέλεσµα την εξάπλωση και την εδραίωση των ιδεών της ηµοκρατίας και της ελεύθερης έκφρασης στην τέχνη και την επιστήµη. Η χρυσή εποχή της Ψυχοµετρίας Στις αρχές αυτού του αιώνα εισήχθη η κλίµακα Binet-Simon στις Η.Π.Α., ενώ ο Lewis Terman, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο του Στάνφορντ, πραγµατοποίησε ορισµένες τροποποιήσεις για να προσαρµόσει την αµερικανική κοινωνία και την 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 8

9 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ιστορική Ανασκόπηση διεύρυνε για να την εφαρµόσει σε ενηλίκους. Η προσαρµογή αυτή, σήµανε την έναρξη για τη δηµιουργία και την αξιολόγηση των τεστ σε µεγάλη κλίµακα. Η ψυχοµετρία µετατράπηκε σε επιστήµη από την οποία έζησαν γενιές µελετητών, καθώς και όσοι απέβλεπαν σε µία θέση εργασίας. Πολλαπλασιάστηκαν τα τεστ που κάλυπταν όχι το µέτρο του ολικού δείκτη ευφυΐας ενός ατόµου, αλλά τις ξεχωριστές δεξιότητες όπως τις µηχανικές, τις γραφειοκρατικές, τις µουσικές ή τις καλλιτεχνικές. Σε αυτή τη ψυχοµετρική καλλιέργεια ο Terman και οι διάδοχοί του, κατάφεραν να κάνουν πραγµατικότητα τον εφιάλτη του Binet. Η κλίµακα Stanford-Binet χρησιµοποιήθηκε εκτενώς σε όλη τη χώρα, µε την υπόθεση ότι µετριόταν η έµφυτη και αµετάβλητη νοηµοσύνη των ατόµων. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 9

10 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Χρησιµότητα/Στόχος ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ-ΣΤΟΧΟΣ Στόχος των ψυχοµετρικών τεστ είναι η µέτρηση της συµπεριφοράς διάφορων ατόµων σε διαφορετικές περιπτώσεις. Τα τεστ χρησιµοποιούνται: α) για διαγνωστικούς σκοπούς και β) για προγνωστικούς σκοπούς. Τα τεστ χρησιµοποιούνται κυρίως στις Η.Π.Α. και σε άλλες αναπτυγµένες χώρες αλλά δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγµένα στην Ελλάδα. Χρησιµοποιούνται στην εκπαίδευση για να βοηθήσουν τους µαθητές να πάρουν σωστές αποφάσεις για τις σπουδές τους αλλά και για να γίνεται καλύτερα το µάθηµα µέσα στην τάξη, π.χ. ο δάσκαλος µπορεί να χρησιµοποιήσει τα τεστ για να καταλάβει τις αδυναµίες των µαθητών να µετρήσει τις ικανότητές τους και να τους βοηθήσει να προσαρµοστούν στην τάξη. Χρησιµοποιούνται επίσης στις ψυχιατρικές κλινικές, στο στρατό στη βιοµηχανία, στη πρόσληψη θέσεων εργασίας και σε πολλούς άλλους τοµείς. Την έκδοση και την διανοµή των τεστ έχουν αναλάβει ειδικοί εκδοτικοί οργανισµοί. Σύµφωνα µε τον Gregory τα τεστ χρησιµοποιούνται για λήψη αποφάσεων, για κατάταξη, για διάγνωση και σχεδιασµό θεραπείας, για αυτογνωσία για αξιολόγηση προγραµµάτων και για έρευνα. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 10

11 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Πλεονεκτήµατα/Περιορισµοί ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Τα ψυχοµετρικά µέσα αξιολόγησης είναι ισχυρά εργαλεία που έχουν τη δυνατότητα να διευκολύνουν τη συµβουλευτική διαδικασία, µπορούν όµως και να βλάψουν την αυτόεικόνα και τις ευκαιρίες ενός ατόµου. Οι σύµβουλοι πρέπει να γνωρίζουν καλά τόσο τα πλεονεκτήµατα όσο και τους περιορισµούς της αξιολόγησης µέσω ψυχοµετρικών εργαλείων, ώστε να αποφασίζουν πότε θα τα χρησιµοποιήσουν, πώς θα τα εντάξουν στη συµβουλευτική διαδικασία και πώς θα αξιοποιήσουν τα αποτελέσµατα των διαφόρων εργαλείων. Τα πλεονεκτήµατα αυτών των τεστ είναι ότι όλοι οι υποψήφιοι απαντούν στις ίδιες ερωτήσεις κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Επιπλέον, γίνεται ανάλυση των απαντήσεών τους κάτω από ειδικές διαδικασίες βαθµολόγησης, και έτσι οι υποψήφιοι συγκρίνονται αντικειµενικά, διότι οι απαντήσεις τους µετατρέπονται σε βαθµούς της σχετικής κλίµακας. Συνοπτικά λοιπόν, τα πλεονεκτήµατα των τεστ είναι: Αντικειµενικότητα Ποσοτικοποίηση Οικονοµία Τα τεστ αυτά µπορούν να απαντήσουν µόνο σε ερωτήσεις τύπου: ποια είναι τα προεξέχοντα ενδιαφέροντα αυτού του ατόµου; ποιες είναι οι δυνατότητες και οι αδυναµίες του σε σχέση µε διάφορα µαθήµατα; πώς συγκρίνονται τα ενδιαφέροντα του µε αυτά των άλλων ανθρώπων που θεωρούνται επιτυχηµένοι στο συγκεκριµένο επάγγελµα; Μολονότι, κατά τεκµήριο, τα τεστ αυτά υπερέχουν έναντι άλλων µεθόδων αξιολόγησης, εντούτοις υπάρχουν και περιορισµοί στη ψυχολογική δοκιµασία. Και αυτό διότι τα τεστ εφευρέθηκαν από ανθρώπους που φυσικά δεν είναι τέλειοι, ειδικά όταν πρόκειται για τα τεστ που αφορούν την αξιολόγηση της προσωπικότητας. Βεβαίως, είναι πολύ σηµαντικά 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 11

12 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Πλεονεκτήµατα/Περιορισµοί µέσα αξιολόγησης διότι µπορούν να συµβάλουν στη διαµόρφωση µια κοινωνίας βασισµένης στην αξία, δηλαδή στις ικανότητες των ατόµων και στις ίσες ευκαιρίες για όλα τα µέλη της κοινωνίας. Η µη χρησιµοποίησή τους πιθανόν να έχει συνέπειες, καθώς ίσως δηµιουργηθούν µεγαλύτερες διακρίσεις και περισσότερο µεροληπτικές τάσεις από αυτές που υπάρχουν σήµερα. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 12

13 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ ΕΙ Η ΤΕΣΤ Τα τεστ µπορούν να κατανεµηθούν µε πολλούς τρόπους. Ένας τρόπος είναι να τα χωρίσουµε σε δύο µεγάλες κατηγορίες σύµφωνα µε το περιεχόµενο τους, όπως τα χωρίζουν µερικοί θεωρητικοί ( Cronbach). Α. Βάσει του περιεχοµένου τους α) Τεστ που µπορούµε να µετρήσουµε την ανώτατη απόδοση του ατόµου. Τα τεστ αυτά µπορούµε να τα ονοµάσουµε τεστ ικανότητας και µ αυτά µπορούµε να εξακριβώσουµε την ανώτατη απόδοση ενός ατόµου σε µια δεδοµένη στιγµή. Στην κατηγορία των τεστ ανώτατης απόδοσης µπορούµε να συµπεριλάβουµε τα τεστ νοηµοσύνης, επίδοσης κ.τ.λ. Εάν τα τεστ κατασκευάστηκαν για να µετρήσουν τη γενική ικανότητα ενός ατόµου, µπορούµε να τα ονοµάσουµε τεστ γενικής ικανότητας. Εάν θέλουµε να εξετάσουµε οποιαδήποτε ικανότητα ενός ατόµου, π.χ. τη µουσική του ικανότητα, τα ονοµάζουµε τεστ ειδικών ικανοτήτων. Εάν θέλουµε να εξετάσουµε την επίδοση ενός ατόµου σ ένα µάθηµα, ονοµάζουµε τεστ επίδοσης π.χ. την επίδοση στο µάθηµα της άλγεβρας. Τα τεστ ικανοτήτων ονοµάζονται έτσι διότι έχουν την ικανότητα να προβλέψουν τη µελλοντική επιτυχία ενός ατόµου σε κάποιο επάγγελµα ή σε µια σειρά µαθηµάτων (βλέπε, Άλλα τεστ Εργαλεία αξιολόγησης ). β) Τεστ τυπικής απόδοσης. Τα τεστ αυτά αξιολογούν την προσωπικότητα και διαφαίνονται οι ιδιότητες της προσωπικότητας. εν µπορούµε πάντα να προβούµε σε µια πλήρη διάκριση ανάµεσα στην ανώτατη και την τυπική απόδοση ενός ατόµου. Τα τεστ επίδοσης εξετάζουν την επιτυχία ενός ατόµου σε παρελθούσα γνώση. Η παραπάνω ταξινόµηση δεν είναι ικανοποιητική γιατί πολλά τεστ είναι µεικτής µορφής. Έτσι ένα τεστ µπορεί να χαρακτηρισθεί ως τεστ επιλογής ή περιγραφικό τεστ. Τα τεστ επιλογής χρησιµοποιούνται για να επιλεγούν άτοµα για 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 13

14 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ ειδικούς σκοπούς. Τα περιγραφικά τεστ αναφέρονται στις θεωρίες και περιγραφές της προσωπικότητας (π.χ. εξωστρέφεια εσωστρέφεια ). Β. Βάσει του τρόπου συµπλήρωσης - χορήγησης α) Τεστ ταχύτητας / Τεστ δύναµης. Τεστ ταχύτητας είναι τα τεστ στα οποία οι διαφορές µεταξύ των ατόµων εξαρτώνται από την ταχύτητα της απάντησης (Stuart Hamilton, 1995). Οι ερωτήσεις αυτού του τεστ είναι µικρής δυσκολίας αλλά η πίεση του χρόνου δυσκολεύει πολλούς ανθρώπους. Τεστ δύναµης είναι τα τεστ στα οποία το άτοµο δεν είναι υποχρεωµένο να απαντήσει σε ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα αλλά οι ερωτήσεις είναι µεγαλύτερης δυσκολίας. β) Οµαδικά τεστ / Ατοµικά τεστ. Μια άλλη ταξινόµηση των τεστ νοηµοσύνης έχει σχέση µε τον τρόπο µε τον οποίο τα χορηγούµε. Έτσι υπάρχουν τεστ που διακρίνονται σε οµαδικά όπου παίρνουν µέρος περισσότεροι άνθρωποι συγχρόνως και σε ατοµικά όπου το άτοµο εξετάζεται µόνο του. Το ατοµικό τεστ είναι αξιόπιστο και έγκυρο αλλά χρονοβόρο και δαπανηρό. γ) Προφορικά τεστ / Μη προφορικά ή εκτελεστικά τεστ. Εκτελεστικά τεστ είναι εκείνα που δίνουν λιγότερη έµφαση στη γλώσσα, χρησιµοποιώντας υλικά τριών διαστάσεων, και απαιτούν απαντήσεις χειρισµού. Εποµένως τα εκτελεστικά τεστ µετρούν το συντονισµό της κίνησης, την ταχύτητα, παράγοντες αντίληψης και ειδικούς παράγοντες. Τα προφορικά τεστ προσφέρονται σε τυπωµένες µορφές, εξαρτώνται πολύ από την προφορική κατανόηση και απαιτούν προφορικές απαντήσεις. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 14

15 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ δ) Μη γλωσσικό ή ανεξάρτητο από το πολιτισµικό πλαίσιο. Υπάρχει και ένας άλλος τύπος τεστ, που ονοµάζεται «µη γλωσσικό» ή ανεξάρτητο από πολιτισµικό πλαίσιο. Στο τεστ αυτό δεν χρειάζεται κανείς να χρησιµοποιήσει ή να καταλάβει τη γλώσσα, ούτε να χειριστεί αντικείµενα τριών διαστάσεων. Οι ερωτήσεις των τεστ εναρµονίζουν τις απαντήσεις µε τις σχέσεις µεταξύ µορφών και σχεδίων. Αυτά τα τεστ αποφεύγουν τη γλώσσα και προσπαθούν να µετρήσουν λειτουργίες άλλες από εκείνες των εκτελεστικών τεστ. ε) Τεστ αποκλίνουσας νόησης / Τεστ συγκλίνουσας νόησης. Υπάρχουν επίσης τα τεστ της «αποκλίνουσας νόησης» και τα «τεστ συγκλίνουσας νόησης». Τα τεστ συγκλίνουσας νόησης είναι τα τεστ επίδοσης και τα τεστ νοηµοσύνης, απαιτούν µία µόνο απάντηση, που είναι η σωστή, η βαθµολογία γίνεται αντικειµενική και δύο εξεταστές θα δώσουν την ίδια βαθµολογία στον εξεταζόµενο. Τα τεστ της «αποκλίνουσας νόησης» δεν απαιτούν µία µόνο απάντηση από τον εξεταζόµενο αλλά ο εξεταζόµενος µπορεί να δώσει και ασυνήθιστες και µη συµβατικές απαντήσεις. Η βαθµολογία γίνεται πολύ υποκειµενική και τα τεστ αυτά διερευνούν άλλους τοµείς της συµπεριφοράς, που δεν έχουν εξεταστεί µέχρι τώρα από τα συµβατικά τεστ. Γ. Βάσει της µορφής των ερωτήσεων Τα ψυχολογικά τεστ µπορούν να ταξινοµηθούν και σύµφωνα µε τη µορφή τους και διακρίνονται σε : α) Τεστ πολλαπλής επιλογής. Σ αυτό το τεστ το άτοµο καλείται να επιλέξει µία από µερικές εναλλακτικές λύσεις. Το πλεονέκτηµα σ αυτό το τεστ είναι η αντικειµενική και γρήγορη βαθµολόγηση. Μειονέκτηµα µπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι δεν µπορούν σ 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 15

16 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ αυτό το τεστ να κατασκευαστούν δύσκολες ερωτήσεις, καθώς επίσης και το γεγονός ότι υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της εικασίας. β) Τεστ τύπου δοκιµίου. Στην περίπτωση αυτή, οι απαντήσεις δίνονται γραπτώς µέσα από µερικές παραγράφους, ώστε να αξιολογηθούν ικανότητες όπως ανάλυση-σύνθεση, πρωτοτυπία και δηµιουργικότητα. υστυχώς όµως, αυτού του τύπου τα τεστ συντάσσονται µε δυσκολία, ελέγχουν µόνο γνώσεις και η βαθµολόγησή τους είναι υποκειµενική. γ) Τεστ ελεύθερης απάντησης. Σ αυτά τα τεστ πρέπει το άτοµο να κατασκευάσει και να εκφέρει τη δική του απάντηση. Οι ερωτήσεις είναι στην αρχή εύκολες και σταδιακά γίνονται δυσκολότερες. Επίσης επιβάλλεται οι ερωτήσεις να είναι τέτοιες ώστε να µη διευκολύνουν την εικασία. Η βαθµολόγηση είναι υποκειµενική και συνεπώς δύσκολη. δ) Τεστ σύντοµης απάντησης. Είναι πιο ευέλικτα από τα αντίστοιχα της ελεύθερης απάντησης, γι αυτό και χρησιµοποιούνται συχνότερα, ειδικά σε ατοµικά τεστ νοηµοσύνης, στα τεστ οπτικο-κινητικών δεξιοτήτων και στα τεστ επίδοσης. Βεβαίως, ούτε εδώ λείπει η υποκειµενικότητα στη βαθµολόγηση. ε) Τεστ σύζευξης. Στο τεστ αυτό το άτοµο καλείται να συνδυάσει ερωτήσεις της µιας στήλης µε ερωτήσεις της άλλης στήλης. Η βαθµολόγηση είναι γρήγορη και αντικειµενική, και υπάρχει µικρή δυνατότητα εικασίας. στ) Τεστ µε µορφή «σωστό- λάθος». Στα τεστ αυτά το άτοµο απαντά µε ένα «ναι» ή «όχι». Υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να απαντήσει κανείς µε εικασία. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 16

17 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ ζ) Τεστ συµπλήρωσης ελλιπών φράσεων. Σε αυτό το άτοµο καλείται να συµπληρώσει ένα κενό που υπάρχει σε µια πρόταση µε µια ή περισσότερες λέξεις αλλά υπάρχει µεγάλη δυσκολία στην βαθµολόγηση. Μορφές ερωτήσεων που χρησιµοποιούνται στα τεστ α) ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, β) ερωτήσεις τύπου δοκιµίου, γ) ερωτήσεις ελεύθερης απάντησης, δ) ερωτήσεις σύντοµης απάντησης ε) ερωτήσεις σύζευξης, στ) ερωτήσεις της µορφής «σωστό λάθος», ζ) ερωτήσεις συµπλήρωσης ελλιπών φράσεων. Πιο αναλυτικά: α) Οι ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής χορηγούνται περισσότερο από τις άλλες µορφές ερωτήσεων τόσο για τα τεστ που χρησιµοποιούνται στην τάξη όσο και για τα σταθµισµένα τεστ. Η µορφή των ερωτήσεων αυτών είναι πιο κατάλληλη κυρίως για τα οµαδικά τεστ νοηµοσύνης και επίδοσης. Οι ερωτήσεις αυτές δεν µετρούν µόνο τη γνώση που αναφέρεται σε έννοιες αλλά και σε γεγονότα. Οι ερωτήσεις αυτές αποτελούνται: i) από ένα στέλεχος δηλαδή την ερώτηση, ii) µία σωστή εναλλακτική απάντηση ή επιλογή, iii) µερικές εναλλακτικές εσφαλµένες απαντήσεις ή επιλογές. Στην κατασκευή και στη βαθµολόγηση των τεστ µε µορφή ερώτησης πολλαπλής επιλογής παρουσιάζονται προβλήµατα. Ένα βασικό ερώτηµα που απασχολεί αυτούς που κατασκευάζουν αυτού του είδους τις ερωτήσεις είναι πόσες εναλλακτικές επιλογές απάντησης είναι σωστό να έχει ένα τεστ µε αυτή τη 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 17

18 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ µορφή. Η αξιοπιστία αυτών των ερωτήσεων αυξάνει όταν προσθέτουµε και άλλες εναλλακτικές επιλογές, επειδή µειώνεται η πιθανότητα οι εξεταζόµενοι να απαντήσουν σωστά κατ εικασία. Στην πράξη όµως συµβαίνει όταν προσπαθούµε να προσθέσουµε πολλές εναλλακτικές επιλογές, αυτές µπορεί να είναι αναποτελεσµατικές και να µειώσουν την αξιοπιστία των τεστ, γιατί είναι χρονοβόρες και περιορίζουν τον αριθµό των ερωτήσεων που µπορεί να συµπεριληφθεί στο τεστ. Οι σωστά επιλεγµένες εναλλακτικές επιλογές είναι βασικό συστατικό των ικανοποιητικών ερωτήσεων. Η βαθµολόγηση των ερωτήσεων πολλαπλής είναι γρήγορη αντικειµενική και αµερόληπτη. Το αµερόληπτο των ερωτήσεων µπορεί να ελεγχθεί µε απλή διαδικασία ανάλυσης των ερωτήσεων. Επειδή υπάρχει η περίπτωση ένας εξεταζόµενος να κυκλώνει την απάντηση χωρίς να διαβάζει τις ερωτήσεις και µε αυτό τον τρόπο να απαντάει σωστά σε µερικές ερωτήσεις, βρέθηκε ένας τύπος µε τον οποίο διορθώνει κανείς απαντήσεις που οφείλονται στην εικασία. Ο τύπος είναι: ιορθωµένη βαθµολογία = R W/ n 1, όπου, R =ο αριθµός των σωστών απαντήσεων, W=ο αριθµός των λανθασµένων απαντήσεων, n=o αριθµός των επιλογών σε κάθε ερώτηση. Πλεονεκτήµατα αυτής της µορφής των ερωτήσεων είναι η ταχύτητα, η αντικειµενικότητα και το αµερόληπτο στη βαθµολόγηση. Μειονεκτήµατα είναι η δυσκολία κατασκευής ικανοποιητικών εναλλακτικών απαντήσεων και η πιθανότητα να επιλεγεί η σωστή απάντηση κατά τύχη. β) Οι ερωτήσεις τύπου δοκιµίου είναι γραπτές ερωτήσεις και απαιτούν µια ή περισσότερες παραγράφους για απάντηση. Χρησιµοποιούνται στην αξιολόγηση της επίδοσης και των ικανοτήτων των µαθητών. Επίσης χρησιµοποιούνται για να αξιολογήσουν περίπλοκες δεξιότητες όπως ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 18

19 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ πληροφοριών, για να αξιολογήσουν την πρωτοτυπία και την δηµιουργικότητα. Μειονεκτήµατα αυτής της µορφής των ερωτήσεων είναι ότι απαιτείται πολύς χρόνος για να κατασκευαστούν οι ερωτήσεις, η βαθµολόγησή τους είναι υποκειµενική και αξιολογούν µόνο γνώσεις. γ) Οι ερωτήσεις ελεύθερης απάντησης οι οποίες δεν παρουσιάζουν εναλλακτικές απαντήσεις αφού ο εξεταστής ζητείται να δώσει ή να δηµιουργήσει τη σωστή απάντηση και όχι να την επιλέξει. Μειονέκτηµα είναι ότι ή βαθµολόγηση είναι υποκειµενική. Πλεονέκτηµα είναι ότι οι εξεταζόµενοι δεν µπορούν να εικάσουν τη σωστή απάντηση. δ) Οι ερωτήσεις σύντοµης απάντησης είναι οι πιο ευέλικτες από τις ερωτήσεις ελεύθερης απάντησης. Χρησιµοποιούνται στα ατοµικά τεστ νοηµοσύνης, στα τεστ οπτικο-κινητικών δεξιοτήτων και στα τεστ επίδοσης. Αυτά τα τεστ αξιολογούν γνώσεις και την ικανότητα για κατανόηση ή εφαρµογή στόχων. Η καταλληλότερη µορφή ερώτησης για τα ατοµικά τεστ είναι η σύντοµη. Αυτά τα τεστ χρησιµοποιούνται ευρύτατα γιατί κατασκευάζονται και προσαρµόζονται εύκολα. Η βαθµολόγησή τους είναι υποκειµενική. ε) Οι ερωτήσεις σύζευξης είναι µια παραλλαγή των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής. Αποτελείται από δυο στήλες απαντήσεων και ο εξεταζόµενος επιλέγει ποια απάντηση της µια στήλης αντιστοιχεί µε αυτή της άλλης. Το σχήµα των ερωτήσεων είναι ευέλικτο και χρησιµοποιούνται για την αξιολόγηση της γνώσης και για τον προσδιορισµό της ικανότητας κατανόησης. Μειονεκτήµατα αυτής της µορφής των ερωτήσεων είναι ότι οι απαντήσεις δεν είναι ανεξάρτητες δηλαδή αν αποτύχεις σε µια σύζευξη τότε αποτυγχάνεις και σε µια άλλη. Επίσης οι επιλογές σε µια ερώτηση σύζευξης πρέπει να συσχετίζονται πολύ ή η ερώτηση να είναι πολύ εύκολη. στ) Οι ερωτήσεις τύπου σωστό λάθος έχουν τη µορφή προτάσεως που ζητά από τον εξεταζόµενο να δείξει αν η πρόταση είναι σωστή ή λανθασµένη. Χρησιµοποιούνται 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 19

20 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Είδη τεστ στα τεστ προσωπικότητας, σε τεστ επίδοσης και έχουν αποδεκτό επίπεδο αξιοπιστίας. Μειονεκτήµατα είναι ότι µπορούν να απεικονίζουν το κοινωνικώς επιθυµητό παρά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των εξεταζόµενων και ότι η πιθανότητα να απαντήσει στην τύχη ο εξεταζόµενος είναι µεγάλη. Πλεονεκτήµατα είναι η ευκολία στην κατασκευή, στη χορήγηση, στην ταχύτητα βαθµολόγησης, στην απλότητα. Μια εναλλακτική µορφή ερώτησης είναι η µέθοδος της αναγκαστικής επιλογής όπου ο εξεταζόµενος επιλέγει ανάµεσα σε δυο εξίσου επιθυµητές ή ανεπιθύµητες καταστάσεις. ζ) Οι ερωτήσεις συµπλήρωσης ελλιπών φράσεων ζητούν από τον εξεταζόµενο να δώσει µια λέξη ή φράση η οποία συµπληρώνει την πρόταση σε ένα ή περισσότερα κενά π.χ. «Η τυπική απόκλιση γενικώς θεωρείται πιο χρήσιµος δείκτης». Ο τύπος αυτός της ερώτησης δεν είναι πολύ ευέλικτος. Χρησιµοποιείται σε γραπτά ή προφορικά τεστ επίδοσης και αξιολογεί κυρίως γνώση γεγονότων, όπως ονόµατα, ηµεροµηνίες και λεξιλόγιο. Υπάρχουν προβλήµατα στην κατασκευή αυτής της µορφής ερωτήσεων όπως είναι η δυσκολία κατασκευής πολλών ερωτήσεων χωρίς να καταφεύγει κανείς σε τετριµµένα θέµατα. Οι ικανοποιητικές ερωτήσεις συµπλήρωσης έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: i) παραλείπονται από αυτές µόνο λέξεις-κλειδιά, ii) αποφεύγονται τα πολλά κενά, iii) τα κενά τοποθετούνται στο τέλος της ερώτησης για να διαβάζονται πιο ευχάριστα, iv) αποφεύγονται οι πολύ γενικευµένες λέξεις όπως «όλοι» και «κανένας» «συχνά», «µερικές φορές», v) διατυπώνεται µόνο µια ιδέα σε κάθε ερώτηση. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 20

21 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Στάθµιση ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΕΣΤ - ΣΤΑΘΜΙΣΗ Στις µέρες µας είναι πολύ συνηθισµένο να µεταφράζονται η να προσαρµόζονται τεστ που κατασκευάστηκαν στις Η.Π.Α. ή στην Αγγλία αντί να κατασκευάζονται νέα τεστ. Το ίδιο συµβαίνει και στην Ελλάδα. Η µετάφραση των τεστ είναι ένα βασικό στοιχείο στη διαδικασία της κατασκευής των ερωτήσεων το οποίο απαιτεί κάτι περισσότερο από την απλή µετάφρασή του. Υπάρχουν πολλά προβλήµατα στην µετάφραση των τεστ όπως αν η νοηµοσύνη βρίσκεται ή όχι σε συµφωνία µε τη οµάδα ατόµων για την οποία προορίζεται. Οι λόγοι για τους οποίους γίνεται η µετάφραση είναι οι παρακάτω: a) Οικονοµικοί λόγοι. Η µετάφραση είναι λιγότερο δαπανηρή σε χρόνο και σε χρήµα από ό,τι η κατασκευή ενός νέου τεστ. β) ιεθνικοί λόγοι. Είναι δυνατόν να διεξαχθούν έρευνες σε διάφορα έθνη έτσι οι έρευνες αυτές γίνονται ευχερέστερα όταν µεταφράζεται το ίδιο τεστ σε διαφορετικές γλώσσες. γ) Επικοινωνιακοί λόγοι. Τα πολύ γνωστά τεστ γίνονται αποδεκτά από την επιστηµονική κοινότητα ενώ δεν θα συνέβαινε το ίδιο εάν κατασκευαζόταν ένα νέο τεστ. Γι αυτό πολλοί προτιµούν τη µετάφραση γνωστών τεστ παρά τη κατασκευή νέων τεστ. Για να µεταφραστεί ένα τεστ χρειάζεται να επιλυθούν τέσσερα προβλήµατα: i) η επιλογή µεταφραστών, ii) ο προσδιορισµός της κατάλληλης γλώσσας στην οποία θέλουµε να µεταφράσουµε το τεστ, iii) η ανεύρεση ισοδύναµων λέξεων και iv) ο προσδιορισµός και η ελαχιστοποίηση των πολιτικών διαφορών. Τα τεστ σήµερα πρέπει να είναι σταθµισµένα και τυποποιηµένα. Αυτό σηµαίνει ότι ο κατασκευαστής πρέπει να περιγράφει µε ακρίβεια τη διαδικασία χορήγησης του τεστ, τις οδηγίες που πρέπει να δίνονται και το χρόνο που απαιτεί για την συµπλήρωσή του. Επίσης 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 21

22 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Στάθµιση πρέπει να δίνονται οδηγίες για τη βαθµολόγηση και την ερµηνεία των αποτελεσµάτων. Τα περισσότερα τεστ είναι σταθµισµένα ως προς κάποιο πληθυσµό. Τα τεστ δίνονται σε µεγάλα αντιπροσωπευτικά δείγµατα για να είναι πιο έγκυρα τα αποτελέσµατα, τα οποία τα συγκρίνουµε µε παρόµοια δείγµατα. Αυτό το νόηµα έχουν οι νόρµες (πίνακες µε αποτελέσµατα διαφόρων πληθυσµών που δοκίµασαν το ίδιο τεστ). Κάθε αποτέλεσµα ερµηνεύεται µόνο µε βάση τα αποτέλεσµα που είχε στο ίδιο τεστ ένα αντίστοιχο δείγµα. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 22

23 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Θεωρίες ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗN ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ Ο έφηβος, κοντά στα άλλα προβλήµατα που έχει, πρέπει να αντιµετωπίσει το πρόβληµα της επαγγελµατικής του αποκατάστασης. εν είναι εύκολη η απόφαση των εφήβων για επαγγελµατική αποκατάσταση και σε πολλές περιπτώσεις οι αρχικές τους σκέψεις και αποφάσεις µεταβάλλονται και γίνονται νέες προσαρµογές. Στον πορεία της Ψυχοµετρίας, διαµορφώθηκαν πολλές και διάφορες θεωρίες για τη διαδικασία της επαγγελµατικής εκλογής. Οι αντιπροσωπευτικότερες από αυτές είναι των Roe, Ginzberg και Holland. Θεωρία της Anne Roe Σύµφωνα µε την θεωρεία της Anne Roe οι παιδικές εµπειρίες προδιαθέτουν το άτοµο στο να ενδιαφέρεται και να δραστηριοποιείται για πράγµατα, ιδέες και πρόσωπα. Οι θετικές και ικανοποιητικές, λόγου χάρη, σχέσεις των γονέων µε τα παιδιά τα οδηγούν σε επαγγέλµατα που αναφέρονται στον άνθρωπο, ενώ η παραµέληση και απόρριψη των γονέων, τα οδηγεί σε επαγγέλµατα που σχετίζονται µε ιδέες και πράγµατα. Η ικανοποίηση, λοιπόν, του ατόµου από κάποιο επάγγελµα βασίζεται στις θετικές σχέσεις µε τους γονείς του. Θεωρία του Ginzberg Κατά την θεωρία του Ginzberg η εκλογή επαγγέλµατος ακολουθεί µια αναπτυξιακή πορεία που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια και ολοκληρώνεται σε τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη φάση το παιδί εκλέγει επαγγέλµατα µε τη φαντασία του. Εκλέγει ό,τι το εντυπωσιάζει από τα επαγγέλµατα που ασκούνται στο άµεσο περιβάλλον του (περίοδος φαντασίας). Κατά την δεύτερη φάση, που συµπίπτει µε την προεφηβική και την µέση εφηβική ηλικία γίνεται δοκιµαστική εκλογή επαγγελµάτων ενώ η πραγµατική εκλογή γίνεται κατά τη µετεφηβική ηλικία (δοκιµαστική περίοδος). Μετά το 17 ο έτος αρχίζει η τρίτη φάση των σχεδιασµών για πραγµατική εκλογή, που συµβαίνει στα 18 µε 25. Για να είναι σε θέση οι έφηβοι να κάνουν ορθή εκλογή επαγγέλµατος, πρέπει να είναι 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 23

24 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Θεωρίες γνώστες των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων που απαιτούνται από πολλά και διάφορα επαγγέλµατα (ρεαλιστική περίοδος). Ο Ginzberg και οι συνεργάτες του αναγνωρίζουν τέσσερις (4) οµάδες παραγόντων που επηρεάζουν την επαγγελµατική επιλογή. Οι οµάδες αυτές είναι οι αξίες του ατόµου, οι συναισθηµατικοί παράγοντες, το είδος και το «ποσόν»της εκπαίδευσης και οι επιδράσεις της πραγµατικότητας µέσω των περιβαλλοντικών πιέσεων. Ο έφηβος επηρεάζεται πρώτα-πρώτα από τους γονείς του. Αλλά και συγγενικά ή και φιλικά πρόσωπα της οικογένειας είναι δυνατό να επιδράσουν αποφασιστικά στην εκλογή επαγγέλµατος από τον έφηβο. Ακόµα και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον µε τα επαγγέλµατα που βλέπει ο νέος να ασκούνται σε αυτό ασκεί επίδραση. Ιδιαίτερα έντονη είναι και η επίδραση του σχολικού περιβάλλοντος. Τέλος, το φύλο, στο οποίο ανήκει το άτοµο, το επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό ως προς την εκλογή του επαγγέλµατος (βλέπε, Παράγοντες που επηρεάζουν την εκλογή του επαγγέλµατος ). Θεωρία του Holland Σύµφωνα µε την θεωρία του, ο Holland υποστηρίζει ότι κάθε άτοµο, σε κάποιο βαθµό, µοιάζει µε κάποιον από τους έξι (6) βασικούς τύπους προσωπικότητας τους οποίους προτείνει. Όσο περισσότερο µοιάζει µε κάποιον από τους τύπους αυτούς, τόσο πιθανότερο είναι να εκδηλώνει κάποια από τις συµπεριφορές και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται µε αυτόν τον τύπο προσωπικότητας. Οι τύποι προσωπικότητας του Holland είναι: ο ρεαλιστικός, ο ερευνητικός, ο καλλιτεχνικός, ο κοινωνικός, ο επιχειρηµατικός και 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 24

25 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Θεωρίες ο συµβατικός. Υπάρχουν αντίστοιχα 6 τύποι περιβαλλόντων: το ρεαλιστικό, το ερευνητικό, το καλλιτεχνικό, το κοινωνικό, το επιχειρηµατικό και το συµβατικό. Κάθε περιβάλλον έχει κυρίως άτοµα του αντίστοιχου τύπου. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 25

26 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ψυχοµετρικές ιδιότητες ΟΙ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΤΕΣΤ ύο είναι οι βασικές ιδιότητες των ψυχοµετρικών τεστ η αξιοπιστία και η εγκυρότητα. Αξιοπιστία Αξιοπιστία (σταθερότητα) σηµαίνει ότι αν χορηγήσουµε το τεστ πάλι στο ίδιο άτοµο έχουµε το ίδιο αποτέλεσµα ή περίπου το ίδιο. Για να είναι ένα τεστ αξιόπιστο πρέπει να µετράει µε ακρίβεια αυτό που υποτίθεται ότι µετράει, να κάνει δηλαδή κάθε φορά διάκριση µεταξύ των ατόµων. Ακόµα όµως και αν δώσουµε δύο φορές το ίδιο τεστ στα ίδια άτοµα δεν πρέπει να περιµένουµε ακριβώς τα ίδια αποτελέσµατα αλλά παρεµφερή. Αυτό συµβαίνει γιατί σε όλες τις µετρήσεις συµβαίνουν τυχαία σφάλµατα. Αυτά µπορούν να πηγάζουν από πολλούς παράγοντες όπως τα χαρακτηριστικά των ατόµων και τα χαρακτηριστικά των συνθηκών περιβάλλοντος τα οποία κάνουν το άτοµο να µην απαντάει το ίδιο σε όλα τα ερωτήµατα. ηλαδή, η αξιοπιστία είναι η βάση για τον υπολογισµό του τυπικού σφάλµατος της µετρήσεως µιας βαθµολογίας µε τον οποίο µπορούµε να προβλέψουµε την αυξοµείωση της βαθµολογίας ενός ατόµου που οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες. Η αξιοπιστία καλύπτει διάφορες όψεις της σταθερότητας του τεστ. Αυτό σηµαίνει ότι οι ατοµικές διαφορές µπορούν να αποδοθούν είτε σε πραγµατικές διαφορές των χαρακτηριστικών που εξετάζουµε είτε σε τυχαία σφάλµατα είτε ακόµα και στην ίδια κατασκευή των τεστ. Συνεπώς επειδή κανένα δεν είναι εντελώς αξιόπιστο πρέπει να βρεθεί ο δείκτης αξιοπιστίας του τεστ. Τα είδη της αξιοπιστίας µπορούν να εκφραστούν µε το συντελεστή συνάφειας, η αριθµητική του οποίου κυµαίνεται από 0.00 έως Αντίθετα, µε την αναξιοπιστία και την αστάθεια ενός τεστ εννοούµε την επίδραση τυχαίων παραγόντων στην βαθµολόγηση του τεστ αυτού. Κάποιες πηγές αναξιοπιστίας είναι η υποκειµενικότητα των ερωτήσεων, οι ανεπαρκείς οδηγίες, το περιβάλλον της εξέτασης, τα λάθη της ατελούς βαθµολόγησης, η δειγµατοληψία του περιεχοµένου, 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 26

27 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ψυχοµετρικές ιδιότητες δηλαδή, οι ερωτήσεις οι οποίες θα περιληφθούν σε ένα τεστ θα παρουσιάζουν µόνο ένα µέρος των χαρακτηριστικών της ιδιότητας που θέλουµε να µετρήσουµε. Η αξιοπιστία, λοιπόν, είναι απαραίτητη σε ένα τεστ και χωρίς αυτήν, το τεστ είναι άχρηστο και αντιεπιστηµονικό. Υπάρχουν διάφορα είδη αξιοπιστίας των τεστ: α) Η επιβεβαιωµένη αξιοπιστία ή η αξιοπιστία της διπλής αξιολόγησης ή η αξιοπιστία των επαναληπτικών µετρήσεων. Σε αυτήν επαναλαµβάνουµε τη µέτρηση στα ίδια άτοµα κάτω από τις ίδιες συνθήκες µε τα ίδια ψυχοµετρικά µέσα και στη συνέχεια συσχετίζουµε τις βαθµολογίες. Ο δείκτης αξιοπιστίας στην περίπτωση αυτή είναι ο δείκτης συνάφειας των βαθµολογιών που παίρνουµε από δύο διαφορετικές χορηγήσεις του ίδιου τεστ στα ίδια άτοµα. Σίγουρα οι βαθµολογίες αποκλείεται να είναι ταυτόσηµες και οι αιτίες είναι κάποιες από αυτές που έχουν προαναφερθεί (περιβάλλον, κατασκευή τεστ, ασάφειες, κόπωση, συναισθηµατική φόρτιση κ.λ.π.). Η διπλή χορήγηση δε θα πρέπει να γίνεται σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα ώστε το άτοµο να µην θυµάται τις απαντήσεις του, αλλά ούτε και σε διαστήµατα που να απέχουν πολύ µεταξύ τους, ώστε να µην έχουν επέλθει µεταβολές όπως η φυσιολογική ανάπτυξη του ατόµου και η πρόσθεση νέων εµπειριών. β) Η αξιοπιστία εναλλακτικών τύπων ή η αξιοπιστία ισοδύναµων τύπων ή η αξιοπιστία παράλληλων τύπων. Σε αυτήν χορηγούµε έναν τύπο του τεστ και αργότερα έναν άλλο στα ίδια άτοµα κάτω από τις ίδιες συνθήκες και στη συνέχεα συσχετίζουµε τις βαθµολογίες. ηλαδή, χορηγούµε στα ίδια υποκείµενα µια εναλλακτική µορφή του ίδιου τεστ. Βέβαια, πρέπει να υπάρχει πλήρης αντιστοιχία µεταξύ των ερωτήσεων των µορφών του τεστ γιατί σε άλλη περίπτωση θα έχουµε στην ουσία δυο διαφορετικά τα οποία δεν έχουν τις ίδιες προδιαγραφές. γ) Η αξιοπιστία των ηµίσεων ή η αξιοπιστία των ηµικλάστων. Στην αξιοπιστία των δύο ηµίσεων το τεστ χορηγείται µια, αλλά βαθµολογούµε χωριστά τις άρτιες από 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 27

28 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ψυχοµετρικές ιδιότητες τις περιττές ερωτήσεις του ίδιου ψυχοµετρικού µέσου. Αυτό γίνεται γιατί κατά κανόνα δύο γειτονικές ερωτήσεις αναµένεται ότι θα έχουν τον ίδιο βαθµό δυσκολίας και έτσι το άτοµο έχει µία βαθµολογία για τις µονές και µία για τις ζυγές ερωτήσεις. δ) Η αξιοπιστία της εσωτερικής συνέπειας. Σε αυτήν φαίνεται η συνέπεια των απαντήσεων και βασίζεται σε κάθε ερώτηση της κλίµακας χωριστά, κυρίως µε ερωτήσεις που βαθµολογούνται ως ορθές ή εσφαλµένες. ε) Η αξιοπιστία µεταξύ βαθµολογητών. Σε αυτήν χρησιµοποιούµε δύο ή περισσότερους βαθµολογητές και είναι η πιο υποκειµενική βαθµολόγηση αφού στηρίζεται σε µεγάλο βαθµό στην ανθρώπινη κρίση και λογική. Έτσι, συσχετίζονται οι βαθµοί των δύο ή περισσότερων βαθµολογητών στα διάφορα άτοµα. Φυσικά, όταν κάποιος έχει σκοπό να χρησιµοποιήσει ένα ψυχοµετρικό τεστ το οποίο είναι κατασκευασµένο από άλλους, δυστυχώς δεν µπορεί να ελέγξει την αξιοπιστία του, αλλά αυτό που µπορεί να κάνει είναι να ελέγξει µε προσοχή τις σχετικές λεπτοµέρειες. Καλό θα ήταν πάντως πριν καταλήξει κανείς στην οριστική χρήση κάποιου τεστ να το χρησιµοποιήσει µερικές φορές δοκιµαστικά. Εγκυρότητα Η εγκυρότητα ενός τεστ αναφέρεται στο βαθµό που το τεστ αυτό µετράει πραγµατικά αυτό που επιδιώκει να µετρήσει, δηλαδή σ αυτό για το οποίο κατασκευάστηκε. Τα διάφορα τεστ είναι έγκυρα για διαφορετικούς σκοπούς όπως τεστ νοηµοσύνης, τεστ επίδοσης, τεστ προσωπικότητας κ.τ.λ., αλλά οποιαδήποτε µορφή εγκυρότητας πρέπει να υποστηρίζεται από αποδείξεις. Συνήθως αυτό που µετράµε δεν υπάρχει αυτούσιο στη φύση (π.χ. νοηµοσύνη) αλλά υποθέτουµε ότι υπάρχει έτσι όπως εµείς το ορίζουµε. Για να είναι έγκυρος ο ορισµός µας, πρέπει κατά βάση να δείξουµε ότι η έννοια αυτή έχει συστηµατική σχέση µε κάποια µορφή συµπεριφοράς. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 28

29 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ψυχοµετρικές ιδιότητες Έτσι, ενώ η αξιοπιστία αναφέρεται στην ακρίβεια της µέτρησης, η εγκυρότητα αναφέρεται στη σχέση ανάµεσα στη µη παρατηρούµενη υπό µέτρηση έννοια και την παρατηρήσιµη, µια µετρήσιµη συµπεριφορά µε την οποία την συνδέουµε. Τα ψυχολογικά τεστ έχουν τρεις σηµαντικούς σκοπούς: i) να δείξουν τη σχέση µιας µεταβλητής µε µια άλλη, ii) να καταλήξουν στην µέτρηση µιας ικανότητας ή εσωτερικής κατάστασης των άλλων και iii) να παρουσιάζουν ένα ορισµένο περιεχόµενο. Στους πιο πάνω σκοπούς ανταποκρίνονται τρεις µορφές εγκυρότητας: α) Η προβλεπτική ή προγνωστική εγκυρότητα Στην προβλεπτική εγκυρότητα το τεστ προβλέπει τη συµπεριφορά του ατόµου που θα εµφανισθεί στο µέλλον σε έναν τοµέα συναφή µε τη µεταβλητή που τώρα µετράται. Στην περίπτωση αυτή χρησιµοποιείται ένα εξωτερικό κριτήριο, π.χ. η νοηµοσύνη ενός µαθητή και η πρόβλεψη ότι θα περάσει στο πανεπιστήµιο. Ακόµα είναι η εγκυρότητα σε σχέση µε το κριτήριο η οποία δείχνει το βαθµό στον οποίο το τεστ σχετίζεται µε το κριτήριο. Στην προκειµένη περίπτωση το κριτήριο είναι η αυτή καθαυτή η συµπεριφορά που επιδιώκουµε να προβλέψουµε. Ο σκοπός ενός τεστ είναι να διαπιστώσουµε µε διαφορετικό πιο υποκειµενικό και πιο ακριβή τρόπο, αυτό που ίσως βλέπουµε τακτικά στην καθηµερινή ζωή µε µεγάλο βαθµό υποκειµενικότητας. Εξάλλου η δουλειά που κάνει ένα τεστ είναι πολύ πιο αποτελεσµατική εφόσον πραγµατικά έχει εγκυρότητα ως προς το κριτήριο. Τέλος είναι η συγχρονική εγκυρότητα η οποία είναι η σχέση των µετρήσεων που µας δίνει το τεστ µε την πραγµατική συµπεριφορά που έχουµε στη διάθεση µας, τη στιγµή που χορηγείται το τεστ σε ένα συγκεκριµένο δείγµα, π.χ. έχουµε ένα τεστ επίδοσης και το συσχετίζουµε µε την βαθµολογία ενός µαθητή. Όµως εδώ θα µπορούσε να τεθεί το ερώτηµα «πόσο έγκυρο είναι αυτό το κριτήριο;». 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 29

30 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Ψυχοµετρικές ιδιότητες Για είναι έγκυρη αυτή η µεθοδολογία πρέπει να είναι µια επιβεβαιωµένη και διασταυρωµένη διαδικασία µε κάθε δυνατό τρόπο γιατί σε άλλη περίπτωση το τεστ που κατασκευάζουµε δεν είναι έγκυρο δηλαδή δε µετράει αυτό που νοµίζουµε ότι µετράει. β) Η εγκυρότητα περιεχοµένου. Αναφέρεται στο βαθµό στον οποίο ένα ψυχοµετρικό µέσο µε τις ερωτήσεις που περιλαµβάνει καλύπτει όλη τη συµπεριφορά που πρόκειται να µετρηθεί. ηλαδή κατά πόσο το περιεχόµενο του τεστ καλύπτει ικανοποιητικά και αντιπροσωπευτικά την υπό µέτρηση συµπεριφορά, π.χ. ένα τεστ µαθηµατικών ικανοτήτων δεν θα πρέπει να µετράει µαθηµατικές γνώσεις. Η ικανότητα µπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα από τις γνώσεις για να είναι έγκυρο το τεστ πρέπει να προσέξουµε οι ερωτήσεις να είναι κατασκευασµένες και επιλεγµένες µε τέτοιο τρόπο ώστε να µην υπεισέρχεται ο παράγοντας «γνώσεις», που φυσικά θα µας δώσει διαφορετικά αποτελέσµατα. γ) Η εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής. Είναι ο βαθµός στον οποίο ένα τεστ µετράει την έννοια που µας ενδιαφέρει ή είναι η ιδιότητα του να µετράει µια θεωρητική έννοια ή χαρακτηριστικό. Τέτοιες έννοιες είναι η νοηµοσύνη, το άγχος, και ο νευρωτισµός. ηλαδή,αναφέρεται στην ψυχολογική θεωρία στην οποία στηρίζεται το τεστ. Τέλος,θα µπορούσαµε να πούµε ότι το βασικό κριτήριο για την επιλογή ενός ψυχοµετρικού τεστ είναι η εγκυρότητα πράγµα που το έχει υποστηρίξει και ο Cronbach. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 30

31 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Επισφαλείς καταστάσεις ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ - ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ Είναι σίγουρο ότι, όπως αναφέραµε και πιο πάνω, ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα στα ψυχοµετρικά τεστ είναι ότι πολλές φορές όταν µεταφράζονται δεν σταθµίζονται στα ελληνικά δεδοµένα. Παρόλα αυτά οι αποκριτικές τάσεις είναι αναµφισβήτητα και αυτό ένα σοβαρό πρόβληµα που σχετίζεται µε τον τρόπο που ορισµένα άτοµα απαντούν στα ερωτηµατολόγια. Αποκριτικές τάσεις Οι αποκριτικές τάσεις είναι τριών ειδών: α) Ψεύτικες απαντήσεις. Οι λόγοι που µπορεί το άτοµο να δώσει ψεύτικες απαντήσεις ποικίλουν. Υπάρχει πιθανότητα το άτοµο δίνοντας ψεύτικες απαντήσεις να θέλει να παρουσιάσει έναν καλύτερο ή χειρότερο εαυτό σε αντίθεση µε αυτό που είναι στην πραγµατικότητα ή να φορτίζεται συναισθηµατικά από τις ερωτήσεις µε αποτέλεσµα οι απαντήσεις που θα δίνει να είναι ψεύτικες. Ο µόνος έλεγχος που υπάρχει για αυτήν την περίπτωση είναι η κλίµακα ψεύδους, η οποία περιλαµβάνει ερωτήσεις που αποσκοπούν να ελέγξουν την ειλικρίνεια του ατόµου. Αυτό πραγµατοποιείται βλέποντας αν το υποκείµενο απαντάει στις ερωτήσεις διαφορετικά από το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού ή αν αντιφάσκει στο σύνολο τον απαντήσεων του. β) Συµφωνία. Είναι η τάση του ατόµου να απαντάει σε όλες τις ερωτήσεις «ΝΑΙ» ή σε όλες «ΟΧΙ». Αυτό µπορεί να γίνεται είτε µηχανικά είτε να οφείλεται σε ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ατόµου. Αυτό θα µπορούσε να αποφευχθεί κατασκευάζοντας τις ερωτήσεις που ζητούν µόνο ένα ναι ή ένα όχι εξισορροπηµένες ενώ τις ερωτήσεις του ίδιου τύπου τη µία φορά καταφατικά και την άλλη αρνητικά. γ) Κοινωνική επιθυµητότητα. Και εδώ το άτοµο δίνει απαντήσεις που θεωρεί ότι είναι «σωστές» και ιδανικές για να ακούσει ο εξεταστής, π.χ. εάν δοθεί η 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 31

32 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Επισφαλείς καταστάσεις ερώτηση «είστε φιλικός προς τους άλλους ανθρώπους;» το πιθανότερο να απαντήσουν όλοι ναι. Ενώ όµως εάν τεθεί η ερώτηση «έχετε πολλούς φίλους;» τότε οι περισσότεροι θα απαντήσουν δίνοντας την απάντηση που τους αντιπροσωπεύει. Συνεπώς ο τύπος των ερωτήσεων πρέπει να είναι έτσι κατασκευασµένος ώστε να µπορούµε να λαµβάνουµε τα πραγµατικά στοιχεία του ατόµου. Χορήγηση και ερµηνεία Εκτός από τα προβλήµατα που παρουσιάζουν τα τεστ από την κατασκευή τους προκύπτουν κάποιες φορές και προβλήµατα κατά τη χορήγηση και την ερµηνεία τους. Πρώτα απ όλα είναι το θέµα που έχει σχέση µε τα κίνητρα του ατόµου. Στη περίπτωση που το άτοµο δεν θέλει να συµπληρώσει το τεστ ή έχει χάσει το ενδιαφέρον του, κανονικά δε θα έπρεπε το τεστ να συµπληρωθεί ή να ερµηνευθεί τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή. Εξάλλου στις περισσότερες φορές πρέπει να λέµε στο άτοµο περί τίνος πρόκειται το τεστ, αφού στην πραγµατικότητα αποτελεί παραβίαση του ιδιωτικού χώρο του. Γι αυτό πρέπει τα τεστ ειδικά στη συµβουλευτική να δίνονται σε συµφωνία µε το άτοµο και να επιλέγονται από το ίδιο φυσικά αφού γίνει η καθοδήγηση από το σύµβουλο µεταξύ ποιων µπορεί να επιλέξει. Σφάλµατα όµως µπορεί να κάνει και ο σύµβουλος κατά την ερµηνεία του τεστ. Μπορεί ακόµα η ερµηνεία που θα δώσει να είναι πρόωρη, δηλαδή σε µία χρονική στιγµή που το άτοµο δεν είναι έτοιµο να τη δεχθεί και να τη κατανοήσει. Επίσης µπορεί να µη δώσει στον πελάτη του την ακριβή ερµηνεία των αποτελεσµάτων π.χ. επειδή τα ενδιαφέροντα ενός ατόµου ταιριάζουν σε ένα γιατρό να νοµίζει ότι µπορεί να ασκήσει αυτό το επάγγελµα αν και στην πραγµατικότητα να µην έχει τις ικανότητες. Τα ενδιαφέροντα δεν δείχνουν ταυτόχρονα και ικανότητα. Άλλα σφάλµατα είναι η λανθασµένη βαθµολόγηση, η υπερβολική έµφαση στα τεστ εις βάρος της συµβουλευτικής και η άσκοπη χορήγηση του τεστ. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 32

33 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Επισφαλείς καταστάσεις Τα τεστ χορηγούνται για συγκεκριµένους λόγους. Μερικοί απ αυτούς είναι οι εξής: 1. Συλλογή διαγνωστικών πληροφοριών πριν από τη συµβουλευτική παρέµβαση. Είναι οι πληροφορίες που βοηθούν το σύµβουλο να αποφασίσει εάν χρειάζεται να χορηγηθεί το τεστ ή τελικά στο υποτιθέµενο πρόβληµα του επαγγελµατικού προσανατολισµού κρύβονται άλλα προβλήµατα τα οποία ανήκουν στην αρµοδιότητα άλλων ειδικών. 2. Συλλογή πληροφοριών που θα χρησιµοποιηθούν κατά τη συµβουλευτική παρέµβαση. Γίνεται πρώτα προσπάθεια συλλογής όλων των απαραίτητων πληροφοριών πριν από τη χορήγηση του τεστ. Μετά ο σύµβουλος µπορεί να προχωρήσει στην χορήγηση του τεστ για τη συλλογή περισσότερων πληροφοριών. 3. Παροχή πληροφοριών που θα βοηθήσουν τον πελάτη στη λήψη αποφάσεων µετά τη συνάντηση µε τον σύµβουλο. Πρόκειται κυρίως για πληροφορίες που θα βοηθήσουν το άτοµο να πάρει πιο ρεαλιστικές αποφάσεις. 4. ηµιουργία ενδιαφερόντων για περιοχές και θέµατα για τα οποία προηγουµένως ο πελάτης δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στη περίπτωση αυτή θα µπορούσαµε να υπάγουµε την επαγγελµατική πληροφόρηση που δίνουν ορισµένα τεστ ενδιαφερόντων σχετικά µε διάφορα επαγγέλµατα που θεωρούνται ότι ταιριάζουν µε το προφίλ ενδιαφερόντων του ατόµου. 5. Θεµελίωση του υπόβαθρου για µεταγενέστερη συµβουλευτική. Εδώ υποτίθεται ότι οι πληροφορίες που θα δοθούν θα βοηθήσουν το άτοµο στα µεταγενέστερα στάδια. 6. Έκθεση σε εµπειρίες λήψης αποφάσεων. Εδώ ο σύµβουλος αναγκάζεται να πάρει την απόφαση αντί για τον πελάτη που θέλει να προσανατολιστεί επαγγελµατικά, αφού αυτός διαλέγει τα τεστ που θα χορηγηθούν. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 33

34 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Επισφαλείς καταστάσεις Ο σύµβουλος θα πρέπει να τηρεί ορισµένες αρχές, µερικές από τις οποίες παραθέτουµε ευθύς αµέσως: 1. Η επίδοση σε κάθε διαφορετικό τεστ πρέπει να ερµηνεύεται µε βάση νόρµες που προέρχονται από κατάλληλη οµάδα. Αλλά και αν δεν υπάρχουν νόρµες πρέπει ο σύµβουλος µε τον πελάτη να συζητήσει τις αντιφάσεις που υπήρχαν µεταξύ της βαθµολογίας και αυτού που πραγµατικά φαίνεται. 2. Πρέπει να εντοπίζεται και να συζητείται µε τον πελάτη κάθε µορφή δικής του συµπεριφοράς σε σχέση µε τη χορήγηση του τεστ ώστε ο πελάτης να µην εξάγει λανθασµένα συµπεράσµατα. 3. Πρέπει να δίνονται στο άτοµο κάποια βασικά στοιχεία της ψυχοµετρικής θεωρίας και µετά να ακολουθεί η ερµηνεία των αποτελεσµάτων η οποία πρέπει να είναι µε κατανοητούς όρους. 4. Θα πρέπει να δίνεται µια συνολική εικόνα των διαπιστώσεων που προκύπτουν από τα τεστ στην οποία θα δίνονται τα θετικά και αρνητικά σηµεία που διαπιστώθηκαν, καθώς και η πιθανή σηµασία των αποτελεσµάτων αυτών για τις επαγγελµατικές αποφάσεις. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 34

35 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Τα ψυχοµετρικά τεστ συµπεριλαµβάνονται σε ένα πολύ µεγάλο τοµέα της ψυχολογίας, στον τοµέα της συµβουλευτικής. Με τι ασχολείται όµως η συµβουλευτική; Η συµβουλευτική έχει ως κύριο στόχο τη δηµιουργική αλλαγή της συµπεριφοράς και της προσωπικότητας. Μια τέτοια αλλαγή απαιτεί µια σχέση εµπιστοσύνης, η οποία δηµιουργείται µετά από εµπιστευτικές συζητήσεις µεταξύ ψυχολόγου και εφήβου. Η επαγγελµατική συµβουλευτική είναι µια από τις τέσσερις περιοχές της συµβουλευτικής (ψυχολογική, εκπαιδευτική, επαγγελµατική, θεραπευτική). Αποβλέπει στο να βοηθήσει να αναπτυχθεί ο έφηβος επαγγελµατικά. Η επαγγελµατική ανάπτυξη προϋποθέτει επαγγελµατική συνειδητοποίηση του ατόµου που στηρίζεται σε τέσσερις αλληλοσυσχετιζόµενες περιοχές γνώσεων και δεξιοτήτων: την αυτογνωσία και τις διαπροσωπικές δεξιότητες, τη γνώση του κόσµου της εργασίας και του ελεύθερου χρόνου, τον επαγγελµατικό σχεδιασµό γνώσεων και δεξιοτήτων, και τις βασικές σπουδές και επαγγελµατική προπαρασκευή. Έννοια και περιεχόµενο Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η συµβουλευτική & ο επαγγελµατικός προσανατολισµός είναι η παροχή βοήθειας και στήριξης στα άτοµα ώστε: Να διερευνούν, να αναλύουν και να αναπτύσσουν τους παράγοντες που συνθέτουν το προφίλ της αυτοαντίληψης τους (ενδιαφέροντα, προσωπικά χαρακτηριστικά, αξίες, ικανότητες, δεξιότητες, κλπ.) Να διερευνούν, να αξιολογούν, να επεξεργάζονται και να ταξινοµούν πληροφορίες, καθώς και εναλλακτικές εκπαιδευτικές και επαγγελµατικές 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 35

36 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. διεξόδους που σχετίζονται τόσο µε τις ανάγκες και προτιµήσεις τους, όσο και µε τις προοπτικές της αγοράς εργασίας. Να ενσωµατώνουν την εκπαιδευτική και επαγγελµατική πληροφόρηση τη σχετική µε την αυτοπαρατήρηση και να διευκολύνουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τόσο όσον αφορά τον προσανατολισµό τους στο χώρο της εκπαίδευσης, όσο και την επιλογή του επαγγέλµατος ή των επαγγελµάτων που ταιριάζουν στη ψυχοκοινωνική τους ιδιαιτερότητα. Να δηµιουργούν και να πραγµατοποιούν τα εκπαιδευτικά και επαγγελµατικά τους σχέδια. Στόχος των παραπάνω είναι η σωστή επιλογή επαγγέλµατος και γενικότερα η ένταξη-επανένταξη τους στην ενεργό ζωή. Όλα τα παραπάνω ερευνώνται και ανακαλύπτονται µέσω των ψυχοµετρικών τεστ. Συµβουλευτική & Επαγγελµατικός Προσανατολισµός στην Ελλάδα Τα πρώτα βήµατα - Ιστορική αναδροµή Οι πρώτες προσπάθειες για την οργάνωση υπηρεσιών Επαγγελµατικού Προσανατολισµού έγιναν στη διάρκεια της δεκαετίας του πενήντα. Στην εκπαίδευση, το 1953 ο Σχολικός Επαγγελµατικός Προσανατολισµός καθιερώθηκε ως µάθηµα στη σχολή Επιµόρφωσης των ασκάλων µε στόχο "... την ανίχνευση των κλίσεων και καταλληλοτήτων και την ενηµέρωση κάθε ενδιαφεροµένου για τα επαγγέλµατα" ενώ την εποχή εκείνη το Υπουργείο Παιδείας ιδρύει το " Πρότυπο Κέντρο Επαγγελµατικού Προσανατολισµού", το οποίο όµως πρόσφερε τις υπηρεσίες του σε περιορισµένη κλίµακα. Την ίδια περίοδο, ο Επαγγελµατικός Προσανατολισµός εισάγεται από το Υπουργείο Εργασίας στο πλαίσιο υιοθέτησης µέτρων για την απασχόληση. το 1954 το Υπουργείο Εργασίας ιδρύει ειδική σχολή εκπαίδευσης Συµβούλων Επαγγελµατικού Προσανατολισµού και το Κέντρο Ψυχοτεχνικών Ερευνών, ενώ το 1957 αρχίζει η ουσιαστική εφαρµογή του θεσµού από τον Οργανισµό Απασχόλησης και Ασφάλισης της 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 36

37 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. Ανεργίας (Ο.Α.Α.Α.), σηµερινό Ο.Α.Ε.. Οι προσπάθειες αυτές είχαν ως στόχο να καλύψουν τις ανάγκες για Επαγγελµατικό Προσανατολισµό στο χώρο της Εκπαίδευσης και της Απασχόλησης αντίστοιχα. Ο τοµέας του επαγγελµατικού προσανατολισµού στο σχολείο Οι διαρκείς µεταβολές στην αγορά εργασίας αποτελούν µεγάλες προκλήσεις για τις υπηρεσίες Επαγγελµατικού Προσανατολισµού, οι οποίες καλούνται να παίξουν πρωτεύοντα ρόλο στη στήριξη των νέων ανθρώπων. Ο θεσµός της Συµβουλευτικής και του Προσανατολισµού συµβάλλει αποφασιστικά, αφενός στην ευαισθητοποίηση και στήριξη των νέων, γύρω από τις αλλαγές που συµβαίνουν στον κοινωνικο-οικονοµικό τοµέα και αφετέρου στη µετάβαση τους από το χώρο της εκπαίδευσης και κατάρτισης στην εργασία. Σήµερα οι υπηρεσίες Επαγγελµατικού Προσανατολισµού σχεδιάζουν τις στρατηγικές παρέµβασης τους έχοντος υπόψη ότι οι νέοι, σε µια κρίσιµη περίοδο της ζωής τους, στα χρόνια της εφηβείας, καλούνται να κάνουν επιλογές σχετικά µε το µέλλον τους, που φαντάζει ρευστό λόγω της οικονοµικής πραγµατικότητας. Ως αποτέλεσµα στο χώρο της εκπαίδευσης συνεχίζει να παραµένει βασική επιδίωξη η σωστή και συνεχής παροχή βοήθειας επαγγελµατικού προσανατολισµού που θα στηρίζει τον άνθρωπο σε όλες τις φάσεις της ζωής του. Επιδίωξη ακόµα του χώρου της εκπαίδευσης µέσα από τις υπηρεσίες επαγγελµατικού προσανατολισµού θα είναι η στήριξη του ανθρώπου για ανάπτυξη αλλά και η συνεχής προσαρµογή ικανοτήτων του σε όλη τη διάρκεια της ζωής, παράλληλα µε τις απαιτήσεις των καιρών. Με δεδοµένο τον χαρακτήρα της εποχής µας, η λειτουργία του επαγγελµατικού προσανατολισµού φαίνεται ότι θα είναι δύσκολη στο χώρο της εκπαίδευσης. Οι νέοι άνθρωποι δεν πείθονται εύκολα ότι θα πρέπει να ζήσουν µέσα σε µια αβεβαιότητα σε ό,τι αφορά στις εξελίξεις της αγοράς εργασίας, τις οποίες αδυνατούµε, σήµερα να προβλέψουµε αποτελεσµατικά. Είναι δύσκολο, επίσης, να αποδεχθούν την ιδέα ότι δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη η σύνδεση του πτυχίου µε την εργασία και ότι υπάρχει 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 37

38 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. ανάγκη για συνεχή επένδυση στη γνώση, από την οποία γνώση θα εξαρτηθεί, σε µεγάλο βαθµό, η προσαρµοστικότητα του µελλοντικού εργαζόµενου. Ποιες όµως αρχές πρέπει να ακολουθήσει ο ψυχολόγος για να έρθει κοντά στον έφηβο; Προσπαθεί µε όλες του τις δυνάµεις να αναπτύξει µια θερµή, φιλική σχέση µε τον έφηβο. έχεται τον έφηβο όπως ακριβώς είναι. ηµιουργεί ένα αίσθηµα ανεκτικότητας στη σχέση, έτσι ώστε το άτοµο να αισθάνεται εντελώς ελεύθερο να εκφράζει τα συναισθήµατά του. Προσπαθεί να εντοπίσει κάθε συναίσθηµα που εκφράζεται από τον έφηβο και να δώσει στον έφηβο να καταλάβει αυτά του τα συναισθήµατα, ώστε να µπορέσει ο ίδιος να γνωρίσει σε βάθος τη συµπεριφορά του. ιατηρεί ένα βαθύ σεβασµό για την ικανότητα του νεαρού ατόµου να λύνει µόνος του τα προβλήµατά του, όταν του δίνεται η ευκαιρία να το κάνει. Η ευθύνη για τις επερχόµενες αλλαγές είναι αποκλειστικά του εφήβου. Εάν αυτό είναι δυνατό, δεν προσπαθεί να επιταχύνει το ρυθµό της συµβουλευτικής διαδικασίας αφού πρόκειται για σταδιακή διαδικασία. εν προσπαθεί να κατευθύνει τις ενέργειες του νέου ατόµου ή τη συζήτηση µε κανένα τρόπο. Ο έφηβος οδηγεί και ο ψυχολόγος σύµβουλος ακολουθεί. Παράγοντες που επηρεάζουν την εκλογή του επαγγέλµατος O έφηβος επηρεάζεται στην εκλογή του επαγγέλµατος από πολλούς παράγοντες. Επηρεάζεται πρώτα-πρώτα από τους γονείς του. Η εξοικείωση των εφήβων µε το επάγγελµα του πατέρα αποτελεί ίσως, τον κυριότερο λόγο που αυτοί ακολουθούν, συνήθως, το επάγγελµα αυτό. Συχνά όµως, όταν το επάγγελµα των γονέων είναι κατώτερο, τότε οι νέοι ενθαρρύνονται να επιδιώξουν και κάτι ανώτερο, που θα τους βοηθήσει να καταλάβουν ανώτερη κοινωνική θέση. Υπάρχουν βέβαια και 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 38

39 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. περιπτώσεις που οι νέοι νιώθουν αποστροφή για το επάγγελµα των γονέων τους. Αλλά και συγγενικά ή και φιλικά πρόσωπα της οικογένειας είναι δυνατό να επιδράσουν αποφασιστικά στην εκλογή επαγγέλµατος από τον έφηβο, ιδιαίτερα αν ο έφηβος βρίσκεται σε στενή σχέση µαζί τους και εκτιµά πολύ τα πρόσωπα αυτά Ακόµα και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ασκεί επίδραση. Ιδιαίτερα έντονη επίδραση του σχολικού περιβάλλοντος. Οι γνώσεις που παρέχονται στον έφηβο σ' αυτό, τα εργαστήρια που υπάρχουν, τα εποπτικά και λοιπά µέσα που διατίθενται, και η προσωπικότητα των εκπαιδευτικών ασκούν βαθιές επιδράσεις. To φύλο, στο οποίο ανήκει το άτοµο, το επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό ως προς την εκλογή του επαγγέλµατος. Η ανατοµική και φυσιολογική κατασκευή της γυναίκας την εµποδίζουν να ασκήσει µερικά επαγγέλµατα, αλλά της επιβάλλουν άλλα καθήκοντα, ίσως πιο ανώτερα, όπως είναι τα καθήκοντα της µητέρας, της νοικοκυράς και της συζύγου, χωρίς αυτά να την εµποδίζουν να ασκήσει και άλλο επάγγελµα ή να υπηρετήσει την επιστήµη. Για ορισµένα επαγγέλµατα, που απαιτούν µεγάλη µυϊκή δύναµη, η γυναίκα δεν είναι κατάλληλη και για άλλα υπάρχει προκατάληψη να ασκηθούν απ' αυτήν. Η προκατάληψη σχετίζεται µε την ουσιαστική ακόµα χειραφέτηση της γυναίκας. Όταν επιτευχθεί εντελώς η χειραφέτηση, τότε θα µπορέσουν οι γυναίκες να ασκήσουν όλα σχεδόν τα επαγγέλµατα και να αµείβονται όπως και οι άντρες. Αλλά και η διαφορετική ιδιοσυγκρασία των δύο φύλων οδηγεί σε προτίµηση διαφορετικών επαγγελµάτων. Η διαφορετική ψυχοσύνθεση των δύο φύλων τα οδηγεί στην ανάληψη διαφορετικών ρόλων. Όπως προαναφέραµε, παρά το γεγονός ότι η γυναίκα ανταποκρίνεται σήµερα θαυµάσια σ' όλα σχεδόν, τα επαγγέλµατα, δεν παύει παράλληλα να παίζει και το ρόλο της µητέρας, της νοικοκυράς και της συζύγου. Γι' αυτό η κοινωνική της προσφορά είναι, σε πολλές περιπτώσεις, πιο ουσιαστική από τον άνδρα.!!! Ως προς τις επαγγελµατικές προτιµήσεις οι µαθητές του Γυµνασίου εκφράζουν προτίµηση για επαγγέλµατα που προσφέρουν δύναµη, κέρδος και ανεξαρτησία. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 39

40 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Συµβουλευτική & Ε.Π. Ειδικότερα προτιµούν τα επαγγέλµατα του µηχανικού, του χηµικού, του φυσικού, του αγροκτηµατία, του έµπορου και επιχειρηµατία και κατά δεύτερο λόγο τα επαγγέλµατα του ψυχολόγου, του γιατρού και του µαθηµατικού. Οι µαθήτριες προτιµούν επαγγέλµατα που προσφέρουν ενδιαφέρουσες εµπειρίες και έχουν σχέση µε την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Ειδικότερα προτιµούν τα επαγγέλµατα του δηµοσιογράφου, του διαφηµιστή, του ασφαλιστή και του επιθεωρητή των σχολείων, καθώς και τα επαγγέλµατα που συνδέονται µε την φιλολογία, τη µουσική, την καλλιτεχνία, την κοινωνική προσφορά και τις εργασίες γραφείου. Συµβουλευτική γυναικών Πολλές γυναίκες είναι πλέον εργαζόµενες και ο αριθµός τους αυξάνεται διαρκώς. Η υψηλή συµµετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αυξάνει τον αριθµό των ζευγαριών στα οποία εργάζονται και οι δύο σύντροφοι, ενώ η βελτίωση της εκπαίδευσης των γυναικών έχει συνέπειες στην αύξηση του αριθµού των οικογενειών διπλής σταδιοδροµίας. Επίσης, οι περισσότερες µονογονεϊκές οικογένειες έχουν γυναίκες ως αρχηγούς. Οι γυναίκες, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις καλούνται να ανταποκριθούν σε ποικίλους απαιτητικούς ρόλους, γεγονός που συνεπάγεται την ανάγκη επαγγελµατικής και προσωπικής συµβουλευτικής υποστήριξής τους. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 40

41 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Άλλα τεστ/εργαλεία ΑΛΛΑ ΤΕΣΤ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ιακρίνουµε έξι µεγάλες κατηγορίες εργαλείων αξιολόγησης: Ερωτηµατολόγια ενδιαφερόντων. Τεστ ικανοτήτων. Περιλαµβάνουν τεστ επίδοσης, κλίσεων και ευφυΐας. Ερωτηµατολόγια προσωπικότητας. Περιλαµβάνουν µετρήσεις αυτοεκτίµησης και αξιών. Μέτρησης επαγγελµατικής ανάπτυξης που περιλαµβάνουν, ερωτηµατολόγια αποφασιστικότητας, επαγγελµατικής πληροφόρησης και στάσεων απέναντι στην εργασία. Αξιολόγησης και προγράµµατα πληροφόρησης µέσω Η/Υ. Μη-τυποποιηµένες προσεγγίσεις. Παρακάτω, θα ασχοληθούµε µε τα τεστ ικανοτήτων και γενικών επιδόσεων. Τεστ γενικών και ειδικών ικανοτήτων Όταν λέµε τεστ γενικών ικανοτήτων στην ουσία εννοούµε τεστ νοηµοσύνης. Η νοηµοσύνη, όπως µετριέται από τα τεστ που δίνουν ως αποτέλεσµα ένα δείκτη νοηµοσύνης, θεωρείται ότι αποτελείται από διάφορες επιµέρους διαστάσεις (γλωσσική, αριθµητική, χωροαντιληπτική ικανότητα κτλ.), που συνοψίζονται στην τελική βαθµολογία του ατόµου που αποτελεί µια συνιστάµενη. Βέβαια δεν υπάρχει οµοφωνία ως προς το ποιες ακριβώς είναι οι διαστάσεις και η ουσία αυτού στο οποίο αναφερόµαστε µε το γενικό όρο νοηµοσύνη. ε θα επεκταθούµε στο σηµείο αυτό στο µεγάλο πρόβληµα που σχετίζεται µε την έννοια και την µέτρηση της νοηµοσύνης, αλλά θα αναφερθούµε σε µία µόνο όψη του προβλήµατος, που θα συνηγορούσε για µια πολύ πιο περιορισµένη χρήση παρόµοιων τεστ στη συµβουλευτική. Σήµερα οι περισσότεροι συµφωνούν ότι ένα µεγάλο µέρος του νοητικού δυναµικού του ατόµου δεν κληρονοµείται αλλά αναπτύσσεται, ανάλογα µε τις εµπειρίες και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εκτίθεται το άτοµο. Αυτό 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 41

42 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Άλλα τεστ/εργαλεία σηµαίνει ότι, ιδίως στις νεότερες ηλικίες, υπάρχουν πολλά περιθώρια για παραπέρα εξέλιξη, οπότε µια διάγνωση, ενώ στην ουσία µπορεί να έχει προσωρινό χαρακτήρα, µπορεί να αποβεί καταδικαστική για το άτοµο, αφού στην καλύτερη περίπτωση θα του κόψει τα φτερά. Τα τεστ ειδικών ικανοτήτων στην ουσία µετρούν ξεχωριστά µερικές από τις διαστάσεις που συµπεριλαµβάνουν τα τεστ γενικών ικανοτήτων. Η µνήµη, για παράδειγµα ή χωροαντιληπτική και η γλωσσική ικανότητα, συνήθως αποτελούν µέρος ενός τεστ γενικών ικανοτήτων. Αναφερθήκαµε προηγουµένως στα προβλήµατα που παρουσιάζει η ερµηνεία ενός δείκτη νοηµοσύνης. Το ερώτηµα που τίθεται είναι αν ισχύουν τα ίδια για επιµέρους ικανότητες, όπως είναι η χωροαντιληπτική ή η γλωσσική, που αναµφισβήτητα συνδέονται µε την άσκηση ορισµένων επαγγελµάτων. Καταρχήν, σήµερα είναι δεκτό ότι µερικές ειδικές ικανότητες είναι επίκτητες και όχι κληρονοµικές και αυτό αµέσως θέτει το θέµα ότι πάντοτε το άτοµο µπορεί να βελτιώνει την επίδοση του. Κατά δεύτερο λόγο η εκτεταµένη διερεύνηση του θέµατος έδειξε ότι οι δείκτες συνάφειας ανάµεσα στις ειδικές ικανότητες και τα επαγγέλµατα ήταν σχετικά χαµηλοί και διέφεραν από µελέτη σε µελέτη, πράγµα που δείχνει τη µη συστηµατικότητα του φαινοµένου. Και οι Βρετανοί φαίνεται να έχουν αρκετές αµφιβολίες για τη χρήση των τεστ, τουλάχιστον όσον αφορά το ταίριασµα ανθρώπου και επαγγέλµατος. Επιπλέον, παρόλο που τα επαγγέλµατα διαφέρουν ως προς τις ικανότητες που απαιτούνται για την επιτυχία σε αυτά, η ύπαρξη των σχετικών ικανοτήτων δε φαίνεται να σχετίζεται µε το βαθµό επιτυχίας στο κάθε επάγγελµα, Τα τεστ ίσως έχουν κάποια χρησιµότητα όταν πρόκειται για εργασίες, ιδιαίτερα χειρονακτικές, όπου απαιτούνται κάποιες ξεχωριστές ιδιότητες της προσωπικότητας και όχι για εργασίες όπου χρησιµοποιούνται οι γενικές νοητικές ικανότητες του ατόµου. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 42

43 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Άλλα τεστ/εργαλεία Οι δύο πιο γνωστές συστοιχίες τεστ ειδικών ικανοτήτων είναι το ιαφορικό τεστ και η συστοιχία τεστ γενικών ικανοτήτων που και τα δύο χρησιµοποιούνται πλατιά στην Αµερική. Το ιαφορικό τεστ Ικανοτήτων προορίζεται κυρίως για τη σχολική συµβουλευτική και µετράει τις εξής επιµέρους διαστάσεις: λεκτική λογική σκέψη, αριθµητική ικανότητα, υπαλληλική ταχύτητα και ικανότητα, µηχανική λογική σκέψη, κατανόηση χώρου, ορθογραφία και γραµµατική. Πολλοί είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά τη χρήση του στην επαγγελµατική συµβουλευτική, κυρίως γιατί τη θεωρούν τεστ γενικής νοητικής ικανότητας και επιπλέον γιατί δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την εγκυρότητά της. Η Συστοιχία τεστ Γενικών ικανοτήτων απευθύνεται κυρίως σε ενήλικους που ψάχνουν για δουλειά και έχει κατασκευαστεί από το Αµερικάνικο Υπουργείο Εργασίας. Αποτελείται από οκτώ (8) γραπτά και τέσσερα (4) πρακτικά επιµέρους τεστ που µετρούν εννιά παράγοντες: λεκτική ικανότητα, αριθµητική ικανοτήτων χωροαντιληπτική ικανότητα, αντίληψη και ταίριασµα µορφών, υπαλληλική αντίληψη, συντονισµό κινήσεων, επιδεξιότητα των δακτύλων, και επιδεξιότητα των χεριών. Ο ένατος παράγοντας, η γενική νοητική ικανότητα υπολογίζεται από συνδυασµό των τριών πρώτων κλιµάκων. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 43

44 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Άλλα τεστ/εργαλεία Όπως είπαµε και παραπάνω υπάρχουν πολλές αµφισβητήσεις, π.χ. σύµφωνα µε τον Αµερικανό ψυχολόγο Howard Gardner, όλα τα παιδιά είναι έξυπνα. Ο Gardner λέει ότι η νοηµοσύνη είναι κάτι παραπάνω από το να είσαι καλός στα µαθηµατικά ή στα αρχαία. Ισχυρίζεται επίσης ότι υπάρχουν οκτώ διαφορετικοί τύποι νοηµοσύνης, αλλά συνήθως µία ή δύο είναι πιο κυρίαρχες από τις υπόλοιπες. Η κυρίαρχη νοηµοσύνη σου µπορεί να επηρεάσει την ικανότητα σου να κάνεις κάποια συγκεκριµένα πράγµατα. Παιδιά που το δυνατό τους σηµείο είναι ο λόγος και το πλούσιο λεξιλόγιο και που επίσης εκφράζουν τον εαυτό τους γράφοντας, έχουν σαν κυρίαρχη τη γλωσσική- προφορική νοηµοσύνη. Παιδιά µε µουσική νοηµοσύνη, ερεθίζονται µε τον τρόπο που τα πράγµατα ακούγονται. Παιδιά µε οπτική-χωρική νοηµοσύνη έχουν εκπληκτική αίσθηση του προσανατολισµού, π.χ. οι πιλότοι, οι ναυτικοί και οι αρχιτέκτονες. Παιδιά µε ενδοσκοπική νοηµοσύνη δυσκολεύονται να εκφραστούν µε τον λόγο. Τους αρέσει να παρατηρούν τα πράγµατα γύρω τους. Παιδιά µε σωµατική-κηναισθετική νοηµοσύνη όταν µιλούν χρησιµοποιούν τα χέρια τους και είναι πολύ καλοί στον αθλητισµό και στο σχέδιο. Παιδιά µε λογικές ικανότητες στο να βρίσκουν λύσεις σε προβλήµατα µαθηµατικών έχουν λογική-µαθηµατική νοηµοσύνη. Παιδιά µε διαπροσωπική νοηµοσύνη είναι αρκετά ανταγωνιστικοί χαρακτήρες αλλά και αρκετά χρήσιµοι στους φίλους τους, αφού τους αρέσει να βοηθούν. Παιδιά µε φυσιοδίφη νοηµοσύνη τους αρέσει να βρίσκονται έξω παρατηρώντας την φύση και να περιποιούνται τα ζώα. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 44

45 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Άλλα τεστ/εργαλεία Ποια νοµίζεις πως είναι η κυρίαρχη νοηµοσύνη σου; Τι σχέση έχουν τα ψυχοµετρικά τεστ µε τα τεστ ικανοτήτων και µε τα τεστ που συναντάµε στα περιοδικά; Από ελάχιστη έως καµία! Τα ψυχοµετρικά τεστ στον επαγγελµατικό προσανατολισµό εξετάζουν την προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα και την συµπεριφορά του εφήβου µε τους γύρω και το επαγγελµατικό περιβάλλον στο οποίο εκτίθεται να δουλέψει, ενώ τα τεστ ικανοτήτων µετράνε την νοηµοσύνη του εφήβου δίνοντάς του µια συγκεκριµένη γκάµα επαγγελµάτων σύµφωνα µε τις ικανότητες του. Από την άλλη, τα ερωτηµατολόγια που βρίσκουµε στα περιοδικά δεν έχουν καµία απολύτως σχέση µε τα ψυχοµετρικά τεστ, παρότι συνήθως οι ερωτήσεις τους µοιάζουν, αφού συχνά είναι αντιγραµµένες από ψυχοµετρικά τεστ άλλων χωρών που όµως έρχονται στην Ελλάδα αστάθµιστα, χωρίς δηλαδή να έχουν προσαρµοστεί στα ελληνικά δεδοµένα. ΤΕΛΟΣ, πρέπει να ξέρουµε ότι όλα αυτά του είδους τα τεστ δεν πρέπει να µας επηρεάζουν, όποιο αποτέλεσµα και αν δίνουν, η τελική απόφαση είναι δικιά µας. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 45

46 Τα ψυχοµετρικά test στην επιλογή του επαγγέλµατός µου Επίλογος ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συµπερασµατικά, θα λέγαµε πως τα ψυχοµετρικά τεστ κατασκευάστηκαν για να βοηθήσουν τον έφηβο να διερευνήσει τον εαυτό του, ανεξάρτητα του πόσο έξυπνος είναι και τι δυνατότητες έχει. Μολονότι, κατά τεκµήριο, τα τεστ αυτά υπερέχουν έναντι άλλων µεθόδων αξιολόγησης, εντούτοις υπάρχουν και περιορισµοί στη ψυχολογική δοκιµασία. Και αυτό διότι τα τεστ δηµιουργήθηκαν από ανθρώπους, µε αποτέλεσµα να έχουν τρωτά ή ασαφή σηµεία, ειδικά όταν πρόκειται για τεστ που αφορούν την αξιολόγηση της προσωπικότητας. Βεβαίως, είναι σηµαντικά µέσα αξιολόγησης, διότι µπορούν να συµβάλλουν στη διαµόρφωση µια κοινωνίας βασισµένης στην αξία, δηλαδή στις ικανότητες των ατόµων και στις ίσες ευκαιρίες για όλα τα µέλη της. Καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία αυτή έχει ο ψυχολόγος-σύµβουλος, αφού τα τελικά συµπεράσµατα απορρέουν µέσα από µία αλληλεπιδραστική συζήτηση µε τον έφηβο. Τα ψυχοµετρικά τεστ δεν πρέπει και δε βάζουν ταµπέλες. Τα αποτελέσµατά τους δεν είναι πάντοτε σωστά. Η επιρροή τους δεν πρέπει να είναι ολοσχερής, αφού η τελική απόφαση είναι δικιά µας! Τέλος, θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε όλους όσους συνέβαλαν στην υλοποίηση του προγράµµατος του ικτύου, καθώς και τον καθηγητή µας κ. Κατσιούρα για την καταλυτική βοήθειά του. Ήταν µία ξεχωριστή ευκαιρία για µας, να εργαστούµε οµαδικά, να ανταλλάξουµε απόψεις, ιδέες και αύρες µέσα από ευγενή άµιλλα και να καταλήξουµε σε µία εργασία µε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 46

47 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΑΞΙΩΝ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Οι προτάσεις που ακολουθούν παρουσιάζουν ορισµένα πράγµατα που µπορεί να προσφέρει ένα επάγγελµα. Αυτό που θέλουµε είναι να µας πεις ποια είναι αυτά που εσύ θα επιθυµούσες από το µελλοντικό σου επάγγελµα. Θα δίνεις τις απαντήσεις σου στο τέλος, σε ξεχωριστό απαντητικό φυλλάδιο. Να σηµειώνεις αυτό που σε εκφράζει προσωπικά, βάζοντας έναν αριθµό από το 1 έως το 5 δίπλα σε κάθε ερώτηση. Το 1 σηµαίνει ότι η συγκεκριµένη πλευρά της εργασίας είναι Καθόλου Σηµαντική για σας, το 3 ότι είναι Μέτρια Σηµαντική και το 5 σηµαίνει ότι είναι Πάρα πολύ Σηµαντική. Το 2 και το 4 δείχνουν ενδιάµεσες καταστάσεις Καθόλου σηµαντικό Μέτρια σηµαντικό Πάρα πολύ σηµαντικό Στο ερωτηµατολόγιο αυτό δεν υπάρχουν σωστές και λαθεµένες απαντήσεις, γιατί ο καθένας έχει τις δικές του απόψεις, στάσεις και προτιµήσεις. Παρακαλούµε να δώσετε την ειλικρινή σας γνώµη, για κάθε µία από τις προτάσεις που ακολουθούν. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 47

48 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών Θα ήθελα µια δουλειά τέτοια που να µου επιτρέπει να εργάζοµαι µε το δικό µου ρυθµό και τρόπο, χωρίς να µε ελέγχει κανείς 2....να υπάρχει φιλικό κι ευχάριστο κλίµα ανάµεσα στους συναδέλφους ή συνεργάτες να χρειάζεται να δηµιουργώ καινούργια και πρωτότυπα πράγµατα να µου επιτρέπει να κερδίζω πραγµατικά πολλά χρήµατα να είναι σταθερή, µε ελάχιστες πιθανότητες απόλυσης να είµαι υπεύθυνος να προγραµµατίζω και να οργανώνω τη δουλειά άλλων εργαζοµένων να µε απασχολεί µόνο µέσα στο ωράριο εργασίας µου να περιλαµβάνει µεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων να µου προσφέρει ένα χώρο εργασίας καθαρό και τακτοποιηµένο να µε φέρνει στο προσκήνιο της δηµοσιότητας να συνδέεται µε συχνή αλλαγή τόπου διαµονής 12. να µε κάνει να νιώθω χρήσιµος/η σε άλλους ανθρώπους να µου αφήνει πολύ ελεύθερο χρόνο για να ασχολούµαι µε πράγµατα που µε ευχαριστούν να µπορώ να εξελίσσοµαι επαγγελµατικά 15...να µπορώ να δουλεύω ανεξάρτητα, χωρίς να µου λένε οι άλλοι τι να κάνω να µπορώ να χρησιµοποιώ την εφευρετικότητα και τη φαντασία µου να αµείβει το καλό αποτέλεσµα µε αντίστοιχα υψηλές αµοιβές 18. να µε φέρνει σε επαφή µε άλλους ανθρώπους 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 48

49 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών Θα ήθελα µια δουλειά τέτοια που να έχω υπό την εποπτεία µου άλλους εργαζόµενους 20 να αφήνει ανεπηρέαστη την προσωπική µου ζωή το περιβάλλον εργασίας να είναι άνετο κι ευχάριστο να µπορεί να µε κάνει διάσηµο να µου δίνει τη δυνατότητα να µετακινούµαι συχνά να µου επιτρέπει να ξεκουράζοµαι για µεγάλα χρονικά διαστήµατα 25...να έχω υψηλή και υπεύθυνη θέση να µην µε ελέγχει κανείς για τη δουλειά µου 27 να έχω την ευκαιρία να χρησιµοποιώ τις προσωπικές µου δεξιότητες και ικανότητες 28 να µου προσφέρει µεγάλο χρηµατικό κέρδος 29 να µου δίνει τη δυνατότητα να προσφέρω βοήθεια σε άλλους ανθρώπους 30. να έχει πολλές και συχνές εναλλαγές να µε απορροφά όσο λιγότερο γίνεται 32. να µου προσφέρει ένα χώρο εργασίας ευχάριστο να επικρατούν καλές σχέσεις ανάµεσα στους εργαζόµενους 34. να µε κάνει γνωστό σε πολλούς ανθρώπους 35. να χρειάζεται να αλλάζω τον τόπο κατοικίας µου 36. να µου προσφέρει µεγάλες διακοπές 37. να µου παρέχει σύγχρονο περιβάλλον εργασίας 38 να µου επιτρέπει να εργάζοµαι κάθε φορά µε το ρυθµό και την ένταση που θέλω 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 49

50 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών Θα ήθελα µια δουλειά τέτοια που να µπορώ πραγµατικά να δηµιουργήσω να µου επιτρέπει µια άνετη ζωή από οικονοµική άποψη να µου εξασφαλίζει υψηλή κοινωνική θέση 42 να µου δίνει τη δυνατότητα να βοηθώ άλλους ανθρώπους να την έχω για όλη τη διάρκεια της εργάσιµης ζωής µου να µου προσφέρει τουλάχιστον ένα µέτριο βαθµό εξουσίας να µην χρειάζεται να µ απασχολεί τις ελεύθερες ώρες µου να µου προσφέρει ένα χώρο εργασίας σωστά και σύγχρονα οργανωµένο να µου δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσω φήµη να µου δίνει τη δυνατότητα να κάνω ταξίδια συχνά να µη µε απασχολεί εκτός του ωραρίου εργασίας να µου επιτρέπει να εργάζοµαι µε το δικό µου ρυθµό και τρόπο, χωρίς να µε ελέγχει κανείς 51. να µου προσφέρει τη δυνατότητα να κάνω νέες γνωριµίες να µου παρέχει ανεξαρτησία ως προς τον τρόπο και τον τόπο εργασίας να µπορώ να αξιοποιήσω τις ικανότητες και τις γνώσεις µου να µπορώ να αµείβοµαι πραγµατικά ικανοποιητικά να νιώθω ότι έχω το θαυµασµό των άλλων να εξασφαλίζει σίγουρη απασχόληση να µου επιτρέπει να διοικώ άλλους να παρουσιάζονται συνεχώς καινούρια πράγµατα που θα πρέπει να κάνω 59. να µου δίνει τη δυνατότητα να εξυπηρετώ άλλους ανθρώπους να µην επηρεάζει την υπόλοιπη ζωή µου 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 50

51 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών Θα ήθελα µια δουλειά τέτοια που να µου παρέχει ένα µοντέρνο και πολιτισµένο περιβάλλον εργασίας να µε κάνει ευρύτερα γνωστό στο συγκεκριµένο επιστηµονικό ή εργασιακό χώρο να µου δίνει τη δυνατότητα να πηγαίνω σε διάφορα µέρη να µου αφήνει χρόνο να ασχολούµαι µε άλλα πράγµατα να εξασφαλίζει κοινωνικό γόητρο 66. να µην έχω συνέχεια κάποιον πάνω από το κεφάλι µου να µου προσφέρει εσωτερική ικανοποίηση να µου προσφέρει υψηλές οικονοµικές αµοιβές να µε κάνει να ξεχωρίσω κοινωνικά να µου προσφέρει σίγουρη προαγωγή να µου επιτρέπει να δίνω εντολές και οδηγίες να µην έχει ρουτίνα να µη δηµιουργούνται προσωπικές συγκρούσεις να µου παίρνει όσο το δυνατό λιγότερο από τον καθηµερινό µου χρόνο να µου προσφέρει ένα χώρο οργανωµένο µε όλο τον απαραίτητο εξοπλισµό να µου δίνει την ευκαιρία να αναδειχτώ στο χώρο αυτό να µου δίνει την ευκαιρία να αλλάζω περιβάλλον να µου αφήνει ελευθερία για άλλες δραστηριότητες (π.χ. κοινωνικές, οικογενειακές, ψυχαγωγία) να µπορώ να κάνω κάτι καινούριο ή διαφορετικό 80. να µου προσφέρει σίγουρη επαγγελµατική άνοδο να νιώθω ότι υπάρχουν γύρω µου φιλικά πρόσωπα 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 51

52 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών. Εγχειρίδιο. Κάντας, Αριστοτέλης Κεδράκα Αικατερίνη Μπεζεβέγκης, Ηλίας Γιαννίτσας, Νικόλαος Αλεξόπουλος, ηµήτριος ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΑΞΙΩΝ 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 52

53 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών. Εγχειρίδιο. 1. Ανάπτυξη Οι εργασιακές αξίες αναφέρονται στους αξιολογικούς προσανατολισµούς των ανθρώπων όσον αφορά αυτά που θέλουν να αποκοµίσουν από την εργασία τους. Η σύγκριση των εργασιακών αξιών του ατόµου µε αυτά που πιθανόν να αποκοµίσει από τις επαγγελµατικές του επιλογές αποτελούν βασικό σηµείο κάθε συµβουλευτικής παρέµβασης. Το παρόν τεστ εργασιακών αξιών έχει µακρά περίοδο ανάπτυξης. Η αρχική διερεύνηση των εργασιακών αξιών στον ελληνικό µαθητικό πληθυσµό έγινε µε τη σχετική διπλωµατική διατριβή της Αικ. Κεδράκα, µιας εκ των δηµιουργών του παρόντος τεστ. Κατά την ανάπτυξη του παρόντος τεστ ξεκινήσαµε µε µεγαλύτερο αριθµό εργασιακών αξιών αλλά οι αλλεπάλληλες παραγοντικές αναλύσεις κατά την πιλοτική φάση της ανάπτυξης µας οδήγησε σε εννιά κατηγορίες αξιών. Οι κατηγορίες αξιών που χρησιµοποιούνται στο παρόν τεστ, οι ερωτήσεις που περιλαµβάνονται σε κάθε µια από αυτές καθώς και οι κυριότεροι στατιστικοί δείκτες τους παρουσιάζονται στη συνέχεια. 2. Βασικοί δείκτες Η παρούσα στάθµιση στηρίζεται σε αντιπροσωπευτικό πανελλήνιο δείγµα 345 µαθητών και µαθητριών που φοιτούσαν στην Γ Γυµνασίου ή σε µια από τις τρεις τάξεις του Λυκείου κατά το σχολικό έτος Η κάθε επιµέρους κλίµακα έχει τους εξής δείκτες: 1. όξα, φήµη, γόητρο Ερωτήσεις: 47, 34, 69, 62, 22, 10, 41, 65, 55, 76, 25, 44 Μέσος όρος: 3,10 ιάµεσος: 3,08 εσπόζουσα τιµή: 2,75 Τυπική απόκλιση: 0,89 25 ο εκατοστηµόριο: 2,50 50 ο εκατοστηµόριο: 3,08 75 ο εκατοστηµόριο: 3,66 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Ελεύθερος χρόνος Ερωτήσεις: 49, 45, 74, 64, 78, 7, 24, 60, 13, 36, 31, 20 Μέσος όρος: 3,72 ιάµεσος: 3,83 εσπόζουσα τιµή: 4,17 Τυπική απόκλιση: 0,71 25 ο εκατοστηµόριο: 3,29 50 ο εκατοστηµόριο: 3,83 75 ο εκατοστηµόριο: 4,20 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha:0, ο Γυµνάσιο Αθηνών 53

54 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών. Εγχειρίδιο. 3. Περιβάλλον εργασίας Ερωτήσεις: 21, 32, 61, 75, 37, 46, 9, 5, 56, 43, 67, 72 Μέσος όρος: 4,32 ιάµεσος: 4,41 εσπόζουσα τιµή: 4,42 Τυπική απόκλιση: 0,54 25 ο εκατοστηµόριο: 4,08 50 ο εκατοστηµόριο: 4,41 75 ο εκατοστηµόριο: 4,75 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Επαφή µε ανθρώπους Ερωτήσεις: 29, 42, 59, 18, 12, 33, 2, 51, 81, 73 Μέσος όρος: 4,27 ιάµεσος: 4,40 εσπόζουσα τιµή: 5,0 Τυπική απόκλιση: 0,59 25 ο εκατοστηµόριο: 3,95 50 ο εκατοστηµόριο: 4,40 75 ο εκατοστηµόριο: 4,70 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Οικονοµικές απολαβές Ερωτήσεις: 68, 28, 54, 40, 4, 70, 17, 80 Μέσος όρος: 4,10 ιάµεσος: 4,12 εσπόζουσα τιµή: 5,0 Τυπική απόκλιση: 0,69 25 ο εκατοστηµόριο: 3,75 50 ο εκατοστηµόριο: 4,12 75 ο εκατοστηµόριο: 4,75 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, ηµιουργικότητα 16, 79, 3, 39, 53, 27, 58, 8, 14 Μέσος όρος: 3,94 ιάµεσος: 3,88 εσπόζουσα τιµή: 3,78 Τυπική απόκλιση: 0,62 25 ο εκατοστηµόριο: 3,66 50 ο εκατοστηµόριο: 3,88 75 ο εκατοστηµόριο: 4,44 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, ο Γυµνάσιο Αθηνών 54

55 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών. Εγχειρίδιο. 7. Ανεξαρτησία Ερωτήσεις: 50, 15, 26, 1, 52, 38, 66 Μέσος όρος: 3,78 ιάµεσος: 3,85 εσπόζουσα τιµή: 3,29 Τυπική απόκλιση: 0,73 25 ο εκατοστηµόριο: 3,28 50 ο εκατοστηµόριο: 3,85 75 ο εκατοστηµόριο: 4,42 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Μετακινήσεις, ταξίδια Ερωτήσεις: 63, 77, 23, 48, 11, 35, 30 Μέσος όρος: 2,81 ιάµεσος: 2,85 εσπόζουσα τιµή: 3,0 Τυπική απόκλιση: 0,88 25 ο εκατοστηµόριο: 2,14 50 ο εκατοστηµόριο: 2,85 75 ο εκατοστηµόριο: 3,42 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Ηγεσία- ιοίκηση Ερωτήσεις: 19, 6, 57, 71 Μέσος όρος: 2,81 ιάµεσος: 3,0 εσπόζουσα τιµή: 3,75 Τυπική απόκλιση: 0,95 25 ο εκατοστηµόριο: 2,0 50 ο εκατοστηµόριο: 3,0 75 ο εκατοστηµόριο: 3,5 είκτης αξιοπιστίας Cronbach alpha: 0, Ερµηνεία των κλιµάκων Μετά τη χορήγηση του τεστ για κάθε επιµέρους αξία βγάζουµε το µέσο όρο των απαντήσεων του µαθητή για την κλίµακα αυτή (προσθέτουµε τις απαντήσεις και τις διαιρούµε δια του αριθµού των ερωτήσεων της κλίµακας αυτής). Στη συνέχεια συγκρίνουµε τη βαθµολογία του µαθητή (το µέσο όρο των απαντήσεών του σε κάθε επιµέρους κλίµακα) µε τις τιµές των εκατοστηµορίων που δίνονται στους πιο πάνω πίνακες. Αν ο µαθητής έχει βαθµολογία χαµηλότερη από την τιµή που δίνεται στο 25 ο εκατοστηµόριο, τότε ο µαθητής συγκρινόµενος µε τους άλλους Έλληνες µαθητές δίνει πολύ χαµηλή σηµασία στην αξία αυτή. Αντίστροφα, αν η βαθµολογία του µαθητή υπερβαίνει την τιµή του 75 ου εκατοστηµορίου, τότε ο µαθητής συγκρινόµενος µε τους άλλους Έλληνες µαθητές δίνει πολύ υψηλή σηµασία στην αξία αυτή. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις ο µαθητής δίνει την ίδια σηµασία στην αξία αυτή που δίνει το µεγαλύτερο µέρος των µαθητών. Για τη συµβουλευτική παρέµβαση σηµασία έχουν οι πολύ χαµηλές και οι πολύ υψηλές βαθµολογίες, µε βάση την πιο πάνω σύγκριση γιατί στις περιπτώσεις αυτές ο µαθητής ξεφεύγει από τα επικρατούντα κατά µέσο όρο. Έτσι πρέπει να προσέξουµε ιδιαίτερα το µαθητή που βγάζει πολύ υψηλή βαθµολογία π.χ. στην ηγεσία-διοίκηση, 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 55

56 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Εργασιακών Αξιών. Εγχειρίδιο. γιατί σαφώς έχει ιδιαίτερο κίνητρο για την πραγµατοποίηση της αξίας αυτής. Αντίθετα πρέπει να προσεχτεί επίσης ιδιαίτερα ο µαθητής που ενώ µας δηλώνει προτιµήσεις για επαγγέλµατα που συνεπάγονται ηγεσία και διοίκηση, παρουσιάζει ιδιαίτερα χαµηλή βαθµολογία στην αξία αυτή. Το ακριβές περιεχόµενο των κλιµάκων µπορεί να γίνει κατανοητό στο σύµβουλο, αν διαβάσει προσεχτικά τις ερωτήσεις που ανήκουν σε κάθε κλίµακα. Ανάλυση των αποτελεσµάτων του µαθητή θα πρέπει να γίνεται µε βάση το περιεχόµενο των ερωτήσεων. 4. ευτερογενείς κλίµακες Για πιο συνοπτική παρουσίαση των αποτελεσµάτων του τεστ εργασιακών αξιών οι προχωρήσαµε σε παραγοντική ανάλυση των εννιά εργασιακών αξιών. Η ανάλυση µας έδωσε τρεις παράγοντες που µπορεί να θεωρηθεί ότι συνοψίζουν το αξιακό σύστηµα και το «στυλ ζωής» του ατόµου. Παράγοντας 1: Ανεξαρτησία (eigevalue:3,147, 23,2% της διακύµανσης) Αποτελείται από τις εξής επιµέρους αξίες: ελεύθερος χρόνος, οικονοµικές απολαβές, ανεξαρτησία. Μέσος όρος: 11,58 ιάµεσος: 11,58 εσπόζουσα τιµή: 11,10 Τυπική απόκλιση: 1,68 25 ο εκατοστηµόριο: 10,48 50 ο εκατοστηµόριο: 11,58 75 ο εκατοστηµόριο: 12,81 Παράγοντας 2: Ηγετικός προσανατολισµός (eigenvalue: 1,75, 22% της διακύµανσης) Αποτελείται από τις εξής επιµέρους αξίες: ηγεσία-διοίκηση, δόξα-φήµη-γόητρο, µετακινήσεις-ταξίδια. Μέσος όρος: 8,74 ιάµεσος: 8,82 εσπόζουσα τιµή: 9,67 Τυπική απόκλιση: 2,13 25 ο εκατοστηµόριο: 7,23 50 ο εκατοστηµόριο: 8,82 75 ο εκατοστηµόριο: 10,14 Παράγοντας 3: Προσανατολισµός στις σχέσεις και τη δηµιουργία (eigenvalue: 1.13, 21,8% της διακύµανσης) Αποτελείται από τις εξής επιµέρους αξίες: επαφή-µε ανθρώπους, δηµιουργικότητα, περιβάλλον εργασίας. Μέσος όρος: 12,53 ιάµεσος: 12,67 εσπόζουσα τιµή: 12,69 Τυπική απόκλιση: 1,45 25 ο εκατοστηµόριο: 11,73 50 ο εκατοστηµόριο: 12,67 75 ο εκατοστηµόριο: 13,60 Η βαθµολογία κάθε ατόµου βρίσκεται αν προσθέσουµε τις βαθµολογίες των επιµέρους κλιµάκων που αποτελούν τον κάθε παράγοντα, όπως υποδεικνύεται πιο πάνω. Στη συνέχεια η ερµηνεία γίνεται µε βάση τα εκατοστηµόρια µε τον τρόπο που περιγράφτηκε πιο πάνω. 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 56

57 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 57

58 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 58

59 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 59

60 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 60

61 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 61

62 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 62

63 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 63

64 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 64

65 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 65

66 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 66

67 Παράρτηµα 16 PF 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 67

68 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 68

69 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 69

70 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 70

71 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 71

72 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 72

73 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 73

74 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 74

75 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 75

76 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 76

77 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 77

78 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 78

79 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 79

80 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 80

81 Παράρτηµα CAB 1 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 81

82 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 82

83 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 83

84 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 84

85 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 85

86 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 86

87 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 87

88 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 88

89 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 89

90 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 90

91 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 91

92 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 92

93 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 93

94 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 94

95 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 95

96 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 96

97 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 97

98 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 98

99 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 99

100 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 100

101 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 101

102 Παράρτηµα CAB ο Γυµνάσιο Αθηνών 102

103 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 103

104 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 104

105 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 105

106 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 106

107 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 107

108 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 108

109 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 109

110 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 110

111 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 111

112 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 112

113 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 113

114 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 114

115 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 115

116 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 116

117 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 117

118 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 118

119 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 119

120 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 120

121 Παράρτηµα CAB 5 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 121

122 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 122

123 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 123

124 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 124

125 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 125

126 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 126

127 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 127

128 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 128

129 Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο Ovis 38 ο Γυµνάσιο Αθηνών 129