Νεοελληνική Γλώσσα. Β Δημοτικού. Τίτλος: «Με αφορμή τη γνωριμία με την Καρέτα»

Transcript

1 Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα Β Δημοτικού Τίτλος: «Με αφορμή τη γνωριμία με την Καρέτα» ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 39

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Με αφορμή τη γνωριμία με την Καρέτα Δημιουργός Βασιλική Γεωργαντζιά Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα (Προτεινόμενη) Τάξη Β Δημοτικού Χρονολογία Αύγουστος 2014 Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Β τάξης», τεύχος γ, ενότητα 20: Ποιος είναι; Τι κάνει; Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Άλλα γνωστικά αντικείμενα Γεωγραφία Μελέτη Περιβάλλοντος Ημιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης Ερευνητικές Εργασίες Project Ευέλικτη Ζώνη Περιβαλλοντική Αγωγή Σελίδα 3 από 39

4 Χρονική διάρκεια 11 διδακτικές ώρες με διακοπές Χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, αίθουσα πληροφορικής Εικονικός χώρος: ιστοσελίδα, που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του σεναρίου στη διεύθυνση Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Προϋπόθεση υλοποίησης του σεναρίου αποτελεί η εξοικείωση των μαθητών με τις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και μάθησης. Είναι σημαντικό, επίσης, να έχουν αποκτήσει βασικές γνώσεις πάνω στη χρήση των Η/Υ, όπως η χρήση του πληκτρολογίου, του ποντικιού, η διαχείριση φακέλων και αρχείων, η σύνδεση στο διαδίκτυο. Όσον αφορά την υλικοτεχνική υποδομή, απαιτείται η ύπαρξη ενός βιντεοπροβολέα ή διαδραστικού πίνακα στην αίθουσα πληροφορικής ή στην αίθουσα διδασκαλίας. Ακόμη, προτείνεται η χρήση τόσων Η/Υ όσες και οι ομάδες εργασίας των μαθητών. Σημειώνεται ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και φορητοί Η/Υ σε κάθε ομάδα για τις δραστηριότητες. Σημαντική προϋπόθεση αποτελεί η σύνδεση με το διαδίκτυο για κάθε υπολογιστή. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Σελίδα 4 από 39

5 Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο συγκεκριμένο σενάριο μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων, που είναι ενσωματωμένες στον ιστότοπο τα παιδιά έρχονται αρχικά σε επαφή με πληροφοριακά κείμενα που αφορούν τη θαλάσσια χελώνα. Στη συνέχεια, μαθαίνουν για την ταξινόμηση των ειδών, όπως αναφέρεται αρχικά από τον Αριστοτέλη. Εμπλέκονται σε δραστηριότητες ταξινόμησης ζώων, συνθέτοντας εννοιολογικούς χάρτες, πληροφορούνται για τη ζωή και τις αρχαίες δοξασίες, μύθους για τα διάφορα ζώα, αντλούν χρήσιμες πληροφορίες και δημιουργούν τα δικά τους πολυτροπικά-πληροφοριακά κείμενα για τα ζώα. Το σενάριο ολοκληρώνεται με τη δημιουργία ενός βιβλίου με περιγραφικά κείμενα των παιδιών για το αγαπημένο τους ζώο, το οποίο θα έχει τη μορφή ευρετηρίου. Οι δραστηριότητες του σεναρίου μπορούν να λάβουν χώρα την ώρα της Ευέλικτης Ζώνης, στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Αγωγής, της Μελέτης Περιβάλλοντος αλλά και της Γλώσσας, εφόσον μέσα από αυτές επιτυγχάνονται στόχοι όπως ορίζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα για τη συγκεκριμένη τάξη. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Στην εποχή μας αμφισβητείται η κυριαρχία του γραπτού λόγου, λόγω της πλατιάς χρήσης της εικόνας στη διαφήμιση, στα σύμβολα κάθε είδους, στις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας. Τα κείμενα σήμερα είναι πολύσημα και δεν αποτελούν τη φυλακή ενός μόνο νοήματος. Η πολυσημία είναι, εν μέρει, αποτέλεσμα της πολυτροπικότητας του κειμένου. Για τη μελέτη και ανάλυση ενός κειμένου απαιτείται η εστίαση όχι μόνο στα γλωσσικά του στοιχεία, αλλά εξίσου και στα μη γλωσσικά (Χοντολίδου 1999). Το σχολείο οφείλει να ανοίξει τους ορίζοντές του στη συστηματική διδασκαλία και ανάλυση των πολυτροπικών κειμένων, προετοιμάζοντας έτσι τους μαθητές να χειρίζονται ικανοποιητικά την πληθώρα των πολυτροπικών κειμένων που τους περιβάλλει. Ωστόσο, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι η διαχείριση και Σελίδα 5 από 39

6 κατανόηση της πληροφορίας εξαρτάται από όσατο άτομο ήδη γνωρίζει και χρειάζεται ή θέλει να γνωρίσει. Η κατανόηση δε συνεπάγεται αφομοίωση ή ακόμα και εξέταση όλων των πληροφοριών ενός κειμένου, αλλά μάλλον ικανότητα για κατανόηση του κειμένου υπό τους όρους των προσδοκιών και των προθέσεων του αναγνώστη (Smith 2006). Σύμφωνα με τον Κολιάδη (2002), η αντιληπτική προσδιοριστική τάση, η λειτουργία δηλαδή που αναφέρεται στην προδιάθεση ή στην ετοιμότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να αντιλαμβάνεται καλύτερα μερικά από τα βασικά διαθέσιμα χαρακτηριστικά ενός πληροφοριακού ερεθίσματος και να αγνοεί τα άλλα, εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως οι ενδοατομικοί-προσωπικοί παράγοντες (προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες, προσδοκίες, κίνητρα, συναισθήματα κ.ά.) και οι εξωτερικοί-περιβαλλοντικοί παράγοντες (οδηγίες, γνώσεις, ενίσχυση ή τιμωρία). Το παρόν σενάριο στηρίζεται στην αρχή της καθοδηγούμενης ανακάλυψης του Bruner, ο οποίος τονίζει τη σημασία της ταξινόμησης των πραγμάτων και των γεγονότων σε εννοιολογικές κατηγορίες, που συντελούν στη γνωστική ανάπτυξη του ατόμου. Η κατηγοριοποίηση επιταχύνει και προωθεί τη μάθηση και περιορίζει την ανάγκη για ανατροφοδότηση και επαναμάθηση. Επιπλέον, ο Bruner διατυπώνει την άποψη ότι η μαθησιακή διαδικασία διευκολύνεται από την «ανακάλυψη» των επιστημονικών αρχών και δομών ενός γνωστικού αντικειμένου, στην οποία πρέπει να στοχεύει ο εκάστοτε εκπαιδευτικός (Κολιάδης 1997). Οι στόχοι του σεναρίου επιδιώκεται να επιτευχθούν στο πλαίσιο της διδασκαλίας της Γλώσσας με δραστηριότητες, στις οποίες ενσωματώνονται και δραστηριότητες κριτικού γραμματισμού. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές επιδιώκεται: Να ενημερωθούν για τα διάφορα είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον κόσμο. Σελίδα 6 από 39

7 Να εντοπίσουν τις περιοχές που γεννούν οι θαλάσσιες χελώνες στην Ελλάδα και τον κόσμο. Να προβληματιστούν για τους κινδύνους που διατρέχει η θαλάσσια χελώνα και άλλα ζώα, που απειλούνται με εξαφάνιση. Να ευαισθητοποιήσουν και να προβληματίσουν και άλλους για τα απειλούμενα ζώα. Να προβληματιστούν για την επιλογή συγκεκριμένων ζώων σε αρχαίες δοξασίες και μύθους. Να προβληματιστούν γιατί το είδος της χελώνας Καρέτα είναι πιο γνωστό σε σχέση με άλλα. Να αποκτήσουν κλίμα συνεργασίας, εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές επιδιώκεται: Να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τον προφορικό και τον γραπτό τους λόγο. Να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία που αναγράφονται σε μια ταυτότητα. Να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν την ταυτότητα κάποιου ζώου. Να παρέχουν πληροφορίες σε κοινό, μέσω μιας παρουσίασης. Να εξασκηθούν στην αλφαβητική σειρά, δημιουργώντας ένα βιβλίοευρετήριο των αγαπημένων ζώων της τάξης. Να δημιουργήσουν σταυρόλεξα, κάνοντας ερωτήσεις κατανόησης σε πληροφοριακά κείμενα. Να γνωρίσουν τη «μεταφορά» ως μεταγλωσσικό όρο. Να αντλήσουν πληροφορίες και να περιγράψουν το αγαπημένο τους ζώο. Να κάνουν χρήση των επιθέτων. Γραμματισμοί Οι μαθητές επιδιώκεται: Σελίδα 7 από 39

8 Να συμπληρώσουν εννοιολογικούς χάρτες. Να μάθουν να αναζητούν και να βρίσκουν έναν τόπο σε ψηφιακό χάρτη. Να εξοικειωθούν με τη χρήση του κειμενογράφου. Να χρησιμοποιήσουν ένα πρόγραμμα μετάφρασης. Να οργανώσουν μια παρουσίαση εισάγοντας κείμενο, εικόνα και βίντεο. Να συνθέσουν ερωτήσεις κατανόησης και να δημιουργήσουν τα δικά τους ψηφιακά σταυρόλεξα. Διδακτικές πρακτικές Στο συγκεκριμένο σενάριο ο εκπαιδευτικός έχει τον ρόλο του διευκολυντή των δραστηριοτήτων, με απώτερο στόχο να καλλιεργηθεί η δεξιότητα της ενσυναίσθησης και τα παιδιά να διαμορφώσουν στάσεις, μέσα από τη συγκεκριμένη εμπειρία. Ο εκπαιδευτικός καθοδηγεί, συντονίζει την ομάδα-τάξη, εμψυχώνει τη μαθησιακή διαδικασία, συμβουλεύει και έχει τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στον μαθητή και τη γνώση. Η γνώση δε μεταδίδεται, αλλά οικοδομείται, ανακαλύπτεται και κατακτάται από τους μαθητές. Έτσι, ο μαθητής είναι ενεργός και όχι παθητικός ακροατής των μαθησιακών δραστηριοτήτων, ερευνά και ανακαλύπτει τη μάθηση, είναι ο πρωταγωνιστής της μαθησιακής διαδικασίας και γι αυτό βρίσκεται στο κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας (Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης 2011). Σε μια τάξη 24 μαθητών προτείνεται η δημιουργία 6 τετράδων, ανάλογα με τη δραστηριότητα. Η τελευταία δραστηριότητα του σεναρίου (περιγραφή του αγαπημένου ζώου) προτείνεται να ολοκληρωθεί σε ατομικό επίπεδο, αλλά είναι δυνατή και η επιλογή της δυάδας, αν ο εκπαιδευτικός κρίνει ότι έτσι κάποια παιδιά θα βοηθηθούν και θα αναπτύξουν καλύτερα τον γραπτό και προφορικό τους λόγο. Το σενάριο δύναται να υλοποιηθεί στην αίθουσα διδασκαλίας, αν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστή και σύνδεση στο διαδίκτυο από κάθε ομάδα παιδιών, ή και στην αίθουσα πληροφορικής. Σελίδα 8 από 39

9 Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφορμή του σεναρίου μπορεί να είναι η άσκηση 2 («Γλώσσα Β Δημοτικού», βιβλίο μαθητή, ενότητα 20 Ποιός είναι; Τι κάνει;, γ τεύχος, σ. 37) όπου δίνεται προς επεξεργασία ένα πληροφοριακό κείμενο για τη ζωή της χελώνας Kαρέτα. Επιπλέον, στη Μελέτη Περιβάλλοντος και στην ενότητα 6 Τα ζώα γίνεται λόγος για τα ζώα και επομένως οι δραστηριότητες του σεναρίου μπορούν να συνδυαστούν ή να στηρίξουν ασκήσεις του βιβλίου. Επίσης, αφορμή για την ενασχόληση με δραστηριότητες του σεναρίου μπορεί να αποτελέσει και η Παγκόσμια Ημέρα Ζώων (4 Οκτωβρίου) ή η Παγκόσμια Ημέρα της Χελώνας (23 Μαΐου). Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το συγκεκριμένο σενάριο είναι συμβατό με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, εφόσον αναφέρονται στόχοι όπως: Η γνωριμία με είδη αναφορικού λόγου, όπως η περιγραφή. Η βιωµατική εµπλοκή µαθητών σε ποικίλες µορφές λεκτικής επικοινωνίας και η ενεργητική συµµετοχή στις εκδηλώσεις της σχολικής ζωής (Μελέτη Περιβάλλοντος). Η κατανόηση κειμένων και η άντληση πληροφοριών από αυτά. Η αξιολόγηση των πληροφοριών από διάφορες πηγές πληροφόρησης. Η διάκριση της έννοιας της λέξης, µε βάση τη µεταφορική της χρήση. Η εξοικείωση με τους εκφραστικούς τρόπους και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούνται σε διάφορες περιστάσεις της ζωής και η αξιοποίηση των ΤΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, ανάμεσα στους στόχους της ενότητας 20 Ποιός είναι; Ποια είναι; («Γλώσσα Β Δημοτικού») αναφέρεται η αναζήτηση πληροφοριών, η παρουσίαση ταυτότητας κάποιου και η παροχή πληροφοριών σε τρίτο. Σελίδα 9 από 39

10 Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στις δραστηριότητες του σεναρίου αξιοποιείται: Ο διαδικτυακός τόπος στον οποίο έχουν ενσωματωθεί οι δραστηριότητες του σεναρίου. Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου. Πρόγραμμα περιήγησης σε παγκόσμιο χάρτη. Πρόγραμμα παρουσίασης, όπου θα ενταχθούν πληροφοριακά κείμενα για τα ζώα. Πρόγραμμα εννοιολογικής χαρτογράφησης, για την κατάταξη των ζώων σε κατηγορίες. Διαδικτυακή εφαρμογή λεξικού. Διαδικτυακό πρόγραμμα μετάφρασης. Ηλεκτρονικές διευθύνσεις για πρόσβαση σε ιστότοπους, στην εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, τη Βικιθήκη και βίντεο. Κείμενα Βίντεο Για τη θαλάσσια χελώνα: «Αυγά χελώνας», του χρήστη Δ. Χρυσοστομίδη στο YouTube «Turtles in trouble», της οργάνωσης MEDASSET Για τη σμέρνα: «Ζώα και ψάρια της θάλασσας Σμέρνα», εκπαιδευτικό βίντεο του Ε. Κατσαρού Για τον αλπικό τρίτωνα: «Δρακόλιμνη Δρακάκια», αγνώστου Για το φίδι: «ΓΕΛ Σίνδου Τα 10 πιο επικίνδυνα φίδια του κόσμου», βίντεο μαθητών του ΓΕΛ Σίνδου Για τον αετό: Σελίδα 10 από 39

11 «Αετός και όφις Η αιώνια μάχη», απόσπασμα από το ισπανικό ντοκιμαντέρ El festín del águila culebrera, από τον χρήστη G. Vidakis στο YouTube Για το δελφίνι: «Γέννηση ρινοδέλφινου στη θάλασσα», απόσπασμα από το επεισόδιο 1: Η μαγεία των δελφινιών της σειράς ντοκυμαντέρ του BBC Οι ταξιδιώτες του βυθού Για τη μέλισσα: «Η μέλισσα», από την ιστοσελίδα Ταινία Οι Περιπέτειες του Σάμμυ: το Μυστικό Πέρασμα, Μπεν Στάσεν, 2010 Ιστοσελίδες και κείμενα Bικιπαίδεια για τα λήμματα «σμέρνα», «φίδι», «αετός», «δελφίνι», «μέλισσα» Βικιθήκη για τους μύθους του Αισώπου Παρουσίαση για την ταξινόμηση των ζώων από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων Για τη θαλάσσια χελώνα: Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας ΑΡΧΕΛΩΝ «Τα Άγρια Ερπετά και Αμφίβια της Ελλάδας», Ομάδα περίθαλψης άγριων ζώων- Τμήμα κτηνιατρικής ΑΠΘ (ΟΠΑΖ) «Οι θαλάσσιες χελώνες της Κύπρου και η προστασία τους», από την ιστοσελίδα «Θαλάσσιες χελώνες», από την ιστοσελίδα «Θαλάσσιες χελώνες της Μεσογείου», από την ιστοσελίδα του προγράμματος Caretta Odyssey Χάρτης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) «Αρχαίοι μύθοι για τις θαλάσσιες χελώνες» από την ιστοσελίδα Για τη σμέρνα: «Η παρεξηγημένη σμέρνα», από την ιστοσελίδα Σελίδα 11 από 39

12 Για τον αλπικό τρίτωνα: «Γνωρίστε τον δράκο τσέπης και τον βάτραχο με μάτια σε σχήμα καρδιάς που ζουν στα Γρεβενά!», άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα «Εκατοντάδες νεκροί δράκοι στη Δρακόλιμνη του Σμόλικα», από την ηλεκτρονική εφημερίδα «Δρακολίμνες», από την ιστοσελίδα Για το φίδι: Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία «Zamenis longissimus Λαφίτης του Ασκληπιού», από την ιστοσελίδα Για τον αετό: «Συνεργασία για την προστασία των απειλούμενων αετών», από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία «Ο αετός», από την ιστοσελίδα του 88ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών «Ένας αητός καθότανε», από το ιστολόγιο Βυτιναίικα (ανάρτηση 7/4/2011) «Ο δικέφαλος εετός το σύμβολο της αυτοκρατορίας», από την ιστοσελίδα του 8ου Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου Για το δελφίνι: «Το δελφίνι», από την Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Μύθοι για τα δελφίνια», από την ιστοσελίδα του 8ου Δημοτικού Σχολείου Κορυδαλλού Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η δραστηριότητα (2 διδακτικές ώρες - ολομέλεια και ομάδες) Τα παιδιά διαπραγματεύονται τις ασκήσεις της ενότητας 20 («Γλώσσα Β Δημοτικού»), που αφορούν τη γνωριμία με τα διάφορα είδη ταυτότητας, ως πληροφοριακό κείμενο, και τη γνωριμία με κάποια ζώα. Εστιάζοντας στην άσκηση 2 του βιβλίου μαθητή, όπου δίνεται ένα πληροφοριακό κείμενο για τη χελώνα Καρέτα, ο εκπαιδευτικός πληροφορεί τα παιδιά Σελίδα 12 από 39

13 για την Παγκόσμια Ημέρα Χελώνας, που γιορτάζεται στις 23 Μαΐου. Θα έχει ενδιαφέρον εδώ ο εκπαιδευτικός να ανιχνεύσει τις γνώσεις των παιδιών για τη θαλάσσια χελώνα, αν γνωρίζουν άλλα είδη και αν έχουν ακούσει και για άλλες περιοχές (εκτός από τη Ζάκυνθο) που γεννά τα αβγά της. Είναι δυνατόν εδώ να προκληθεί μια συζήτηση για την ταινία «Οι περιπέτειες του Σάμμυ», που παρουσιάζει τις περιπέτειες μιας θαλάσσιας χελώνας και πιθανόν να έχουν δει τα παιδιά. Ενδεικτικές ερωτήσεις μπορεί να είναι: «Τι είδους θαλάσσια χελώνα πιστεύετε ότι είναι ο Σάμμυ; Σε ποια παραλία φαίνεται ότι γεννήθηκε;». Αναμένεται εδώ τα παιδιά να απαντήσουν ότι ο Σάμμυ είναι μια χελώνα Καρέτα 1, επειδή έχουν ακούσει πολλές φορές για αυτή, και ενδεχομένως κάποια να θυμούνται ότι γεννήθηκε σε μια παραλία, που μάλλον δεν είναι ελληνική. Αν κρίνει ο εκπαιδευτικός ότι προσφέρεται, μπορεί να προβάλει απόσπασμα από την αρχή της ταινίας, όπου μέσα στα πρώτα διαφαίνεται ότι ο Σάμμυ είναι μια πράσινη χελώνα (τρώει φύκια), ενώ ο φίλος του, ο Ρέι, μια δερματοχελώνα (τρώει τσούχτρες). Ακόμη, δίνεται η πληροφορία (μέσω της προβολής του χάρτη της αμερικανικής ηπείρου) ότι γεννήθηκε σε κάποια ακτή στη δυτική Αμερική. Δημιουργείται, λοιπόν, ο απαραίτητος προβληματισμός, που μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την ενασχόληση με το θέμα της θαλάσσιας χελώνας και των ειδών της. Με αφορμή τον παραπάνω προβληματισμό ο εκπαιδευτικός ρωτά τα παιδιά αν θέλουν να μάθουν περισσότερα για τα είδη της θαλάσσιας χελώνας και να ετοιμάσουν μία παρουσίαση, με αφορμή τον επικείμενο εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Χελώνας, για να ενημερώσουν τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου. Τα παιδιά συνήθως είναι πρόθυμα να εμπλακούν σε δραστηριότητες που παρεκκλίνουν από το ημερήσιο σχολικό πρόγραμμα και αφορούν την έκθεση της δουλειάς τους σε άλλους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αισθάνονται και γίνονται περισσότερο ώριμα και υπεύθυνα. 1 Η υπόθεση βασίστηκε σε πραγματική απάντηση παιδιών της Β τάξης σε σχετική ερώτηση. Σελίδα 13 από 39

14 Η δημιουργία μιας ταυτότητας για τη θαλάσσια χελώνα θα αποτελέσει, σε ένα προσυγγραφικό στάδιο, τον κορμό πάνω στον οποίο θα δομήσουν τα παιδιά όλη την παρουσίαση για αυτή. Στην ταυτότητατα παιδιά καταγράφουν επιγραμματικά τα στοιχεία: όνομα, είδος, διεύθυνση, χαρακτηριστικά, τι γεννά, τροφή, κίνδυνοι, οργανώσεις για την προστασία της και τρόποι που μπορούμε να βοηθήσουμε. Προκειμένου τα παιδιά να ετοιμάσουν το συγκεκριμένο πληροφοριακό κείμενο, ενθαρρύνονται από τον εκπαιδευτικό να ανοίξουν την ιστοσελίδα και να έχουν μια πρώτη γνωριμία με τις δυνατότητες που τους δίνονται και τις επιλογές που μπορούν να κάνουν. Στη συνέχεια, καλούνται σε ομάδες να επεξεργαστούν τα άρθρα που δίνονται από διάφορους ιστότοπους, ακολουθώντας τη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ>ΑΡΘΡΑ. Πρόκειται, ως επί το πλείστον, για άρθρα από οργανώσεις για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας (Αρχέλων, Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, Caretta Odyssey), ταξιδιωτικούς οδηγούς, ηλεκτρονικά περιοδικά ή εφημερίδες. Τα άρθρα που δίνονται προς επεξεργασία είναι οκτώ και κάθε ομάδα αναλαμβάνει να κάνει κριτική ανάγνωση σε ένα ή δύο από αυτά, προσπαθώντας να εστιάσει στις απαραίτητες πληροφορίες, που πρέπει να καταγραφούν στην ψηφιακή ταυτότητα της θαλάσσιας χελώνας (Φύλλο εργασίας 1, βλ. και σχετικό αρχείο στον φάκελο συνοδευτικού υλικού) την οποία μπορεί να βρει στη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ > ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. Ο εκπαιδευτικός, καθ όλη τη διάρκεια της συγκεκριμένης εργασίας, μπορεί να προβάλλει με τον βιντεοπροβολέα το ψηφιακό έντυπο της ταυτότητας, ώστε να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τις ομάδες. Προκαλείται συζήτηση σχετικά με την πηγή πληροφόρησης και την πρόθεση του συγγραφέα, κατά πόσο είναι κατανοητές οι πληροφορίες κάθε άρθρου, απλός ο τρόπος γραφής και η χρήση λεξιλογίου από τα παιδιά, αν οι γραπτές πληροφορίες ενισχύονται και από άλλους σημειωτικούς τρόπους (π.χ. εικόνα, βίντεο), αν συμβάλλουν ή όχι στην κατανόηση, βλέποντας με μια κριτική ματιά το πληροφοριακό υλικό. Στη συνέχεια, μπορούν να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πληροφοριακού κειμένου, όπως η Σελίδα 14 από 39

15 χρήση του γ προσώπου και η χρήση του ενεστώτα χρόνου, η περιγραφή και τα επιχειρήματα. Τελικά, όλοι μαζί συμβάλλουν, με βάση τη νεοαποκτηθείσα γνώση, να συμπληρώσουν επιγραμματικά τα αντίστοιχα πεδία της ταυτότητας, προσθέτοντας με αντιγραφή επικόλληση μια εικόνα της θαλάσσιας χελώνας που μπορούν να επιλέξουν από τη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ > ΕΙΚΟΝΕΣ. Η τελική μορφή της ψηφιακής ταυτότητας μπορεί να είναι όπως στο αρχείο «Ενδεικτική ταυτότητα χελώνας» στον φάκελο συνοδευτικού υλικού. Στη συνέχεια, τα παιδιά καλούνται να μεταβούν στον παγκόσμιο χάρτη (διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ > ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ) ωοτοκίας των τριών πιο γνωστών ειδών της θαλάσσιας χελώνας, που απαντώνται στις εύκρατες και τροπικές θάλασσες (Καρέτα, Μύδας, Δερματοχελώνα), προκειμένου να γνωρίσουν τους τόπους αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας, ανά τον κόσμο, και να οπτικοποιήσουν τη συγκεκριμένη πληροφορία. Επιβεβαιώνουν και από εδώ την πληροφορία, που αποκόμισαν από την ταινία, ότι στην Αμερική γεννά τα αυγά της κυρίως η πράσινη χελώνα (Μύδας) και η δερματοχελώνα, ενώ στην Ελλάδα φαίνεται ότι γεννά μόνο ή κυρίως η Καρέτα. Στο σημείο αυτό θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να προκαλέσει συζήτηση για το κατά Σελίδα 15 από 39

16 πόσο η ύπαρξη της Καρέτα στις ελληνικές ακτές κάνει πιο συχνή την ενημέρωση για εκείνη και επομένως να εξηγήσουν την εσφαλμένη αντίληψη για τον Σάμμυ και τη σύνδεσή του με το είδος της Καρέτα. Ακολούθως, ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα παιδιά να ανοίξουν την εφαρμογή Google Earth (την οποία πρέπει να έχει εγκαταστήσει εκ των προτέρων ο εκπαιδευτικός και μπορεί να βρει στη θέση ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ του site) και να αναζητήσουν τα μέρη ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, που συνάντησαν στα άρθρα και ενδεχομένως θυμούνται κάποια, στη χώρα μας και την Κύπρο. Σε κάθε περίπτωση, μπορούν να πραγματοποιήσουν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα με τη βοήθεια του Φύλλου Εργασίας 2 (βλ. σχετικό αρχείο και στον φάκελο συνοδευτικού υλικού αλλά και στη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ>ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ στο site). Στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα παιδιά να αναπτύξουν τη γνώμη τους και να αξιολογήσουν τις δυνατότητες, που τους δίνει το συγκεκριμένο πρόγραμμα αλλά και να εκφράσουν και πώς θα ήταν αυτό χρησιμότερο, για παράδειγμα αν οι φωτογραφίες είναι αντιπροσωπευτικές των περιοχών στις οποίες βρίσκονται, αν επαρκούν για να σχηματίσουν σωστή εικόνα γι αυτές, αν υπάρχει περίπτωση σύγχυσης της περιοχής αναζήτησης με ομώνυμες επιχειρήσεις, που διαφημίζονται μέσω του προγράμματος κ.ά. Σελίδα 16 από 39

17 Μετά τη συγκεκριμένη εργασία τα παιδιά μπορούν να παρακολουθήσουν την περιπλάνηση κάποιων χελωνών που επισκέφτηκαν το νησί της Ζακύνθου και στη συνέχεια οι άνθρωποι του προγράμματος «Η Οδύσσεια της Καρέτα» μπορούν να καταγράψουν τη διαδρομή που ακολουθούν μέσω ενός δορυφορικού πομπού, που τοποθέτησαν στο καβούκι τους και στέλνει, μέσω δορυφόρου, πολύτιμα επιστημονικά στοιχεία. Τα παιδιά, μέσω της συγκεκριμένης σελίδας, πληροφορούνται για τον θεσμό των «υιοθετών», οι οποίοι υιοθετούν μια χελώνα, χρηματοδοτώντας την αγορά του πομπού, και στη συνέχεια μπορούν να παρακολουθούν, μέσω του διαδικτυακού τόπου, την περιπλάνησή της. 2η δραστηριότητα (2 διδακτικές ώρες - ολομέλεια και ομάδες) Σε αυτή τη δραστηριότητα τα παιδιά καλούνται να επεξεργαστούν τα στοιχεία που συνέλεξαν για τη θαλάσσια χελώνα και να προχωρήσουν στην ολοκλήρωση της παρουσίασής τους για την Παγκόσμια Ημέρα Χελωνών, η οποία δομήθηκε με βάση τα πεδία της ψηφιακής ταυτότητας (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού, αρχείο «Παρουσίαση Χελώνα» και στη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ > ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ στην ιστοσελίδα Οι μαθητές ενθαρρύνονται να εμπλουτίσουν τις επιμέρους διαφάνειες με στοιχεία που έχουν βρει στα άρθρα που μελέτησαν. Στο συγκεκριμένο αρχείο, σε διαφάνειες, δίνονται οι απαραίτητες οδηγίες, για να μπορέσουν οι μαθητές να μεταφέρουν και να οργανώσουν τις πληροφορίες που ανταποκρίνονται με τον καλύτερο τρόπο στον επικοινωνιακό στόχο τους. Στο τέλος τα παιδιά καλούνται να κάνουν έξυπνες ερωτήσεις κατανόησης πάνω στο υλικό μελέτης τους, ώστε να κλείσουν την παρουσίασή τους με βασικές πληροφορίες που θα ήθελαν να ξαναθυμίσουν και να τονίσουν στο κοινό. Στο τέλος της παρουσίασης τα παιδιά μπορούν να προσθέσουν μια νέα διαφάνεια, όπου θα καταγράψουν τις πηγές που χρησιμοποίησαν στην εργασία τους. Σελίδα 17 από 39

18 Οι ερωτήσεις που θα έχουν δημιουργήσει οι μαθητές μπορούν να γίνουν ένα σταυρόλεξο από τον εκπαιδευτικό, με την εφαρμογή Hot Potatoes. Προκειμένου ο εκπαιδευτικός να δημιουργήσει ένα σταυρόλεξο, πρέπει: 1) να εγκαταστήσει το παραπάνω πρόγραμμα από τη θέση ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ του site, 2) να επιλέξει τη λειτουργία jcross, 3) από το Μενού να επιλέξει Διαχείριση πλέγματος>αυτόματη δημιουργία πλέγματος, 4) να εισαγάγει τις λέξεις του σταυρόλεξου και να πατήσει την εντολή «Δημιουργία πλέγματος», 5) να επιλέξει το πλήκτρο αριστερά «ορισμοί» και να εισαγάγει τις ερωτήσεις και 6) να επιλέξει την εντολή «ΟΚ». Στη συνέχεια μπορεί να το εκτυπώσει ή να το εκτελέσει απευθείας. Παράδειγμα σταυρόλεξου δίνεται στον φάκελο συνοδευτικού υλικού σε σχετικό υποφάκελο. Σελίδα 18 από 39

19 Η συγκεκριμένη άσκηση αναμένεται να βοηθήσει στην αξιολόγηση των δραστηριοτήτων και να δώσει πληροφορίες για τον βαθμό κατανόησης και της επίτευξης στόχων του σεναρίου. Στη συνέχεια, για να χαρούν τη γνωριμία με μια θαλάσσια χελώνα, μπορούν να παίξουν μαζί της σε ένα σχετικό διαδικτυακό παιχνίδι, στο οποίο θα υποψιαστούν σε ποιο είδος ανήκει, κρίνοντας από τις διατροφικές της συνήθειες και θα γνωρίσουν τη δυσκολία, που μπορεί να συναντά στην αναζήτηση τροφής, λόγω της αμέλειας του ανθρώπου (βλ. και στη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ>ΠΑΙΧΝΙΔΙ στο site Επίσης, προτείνεται η κατασκευή χελωνών με πλαστελίνη και καρυδότσουφλο, τις οποίες μπορούν να ετοιμάσουν τα παιδιά και να τις χαρίσουν, αν θέλουν, σε μαθητές του σχολείου, μετά το τέλος της παρουσίασης. Στο καβούκι τους μπορούν να βάλουν, σαν πομπό, ένα μικρό κομμάτι πλαστελίνη, που να συγκρατεί ένα μήνυμα των χελωνών προς τους ανθρώπους. 3η δραστηριότητα (1 διδακτική ώρα - ολομέλεια και ομάδες) Στόχος της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι να ενημερωθούν τα παιδιά για την ταξινόμηση των ειδών, όπως αυτή προέκυψε μέσα από τη συστηματική παρατήρηση και τις «επιστημονικές» πληροφορίες για τα ζώα και τη βιολογία τους, που αρχικά κατέγραψε ο Αριστοτέλης στα συγγράμματά του «Των περί τα ζώα ιστοριών» και «Περί ζώων γενέσεως». Σημειώνεται ότι στα παιδιά δε θα δοθούν οι όροι της Συστηματικής Ταξινόμησης, αλλά θα επιχειρηθεί ένας πρώτος διαχωρισμός των Σελίδα 19 από 39

20 ζώων σε σπονδυλωτά και ασπόνδυλα και στη συνέχεια ο χωρισμός των σπονδυλωτών στις επιμέρους κατηγορίες (ψάρια, αμφίβια, ερπετά, πτηνά, θηλαστικά). Τα παιδιά, στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας, θα ενημερωθούν για τον φιλόσοφο και πολυεπιστήμονα Αριστοτέλη, θεμελιωτή της βιολογικής κατάταξης, από το σχετικό κείμενο στη θέση ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ στο site Αφού μελετήσουν το κείμενο, μπορούν να δουν στην ολομέλεια ή σε ομάδες τη σχετική παρουσίαση για την ταξινόμηση των ζώων από τη θέση ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (βλ. και σχετικό αρχείο στον φάκελο συνοδευτικού υλικού), στην οποία παρουσιάζονται με λιτό και περιεκτικό τρόπο τα χαρακτηριστικά κάθε κατηγορίας ζώων, δίνοντας και τη δυνατότητα προβολής σχετικού βίντεο για την καθεμιά. Εφόσον ολοκληρωθεί η προβολή του συγκεκριμένου αρχείου, ο δάσκαλος καλεί τα παιδιά σε ένα προφορικό παιχνίδι κατάταξης των ζώων, στο οποίο εκείνος μπορεί να αναφέρει διάφορα ζώα και στη συνέχεια να ζητά από τα παιδιά να τα κατατάξουν στην αντίστοιχη κατηγορία. Στη συνέχεια, τα παιδιά θα παίξουν ένα παιχνίδι κατάταξης, με στόχο την ανάδειξη του νικητή, χρησιμοποιώντας το Φύλλο εργασίας 3 (βλ. σχετικό αρχείο και στον φάκελο συνοδευτικού υλικού και στη θέση ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ στο site Ο εκπαιδευτικός μπορεί να εκτυπώσει το Φύλλο εργασίας για τις ομάδες. Πρόκειται για έναν ημιδομημένο εννοιολογικό χάρτη, στον οποίο τα παιδιά καλούνται να γράψουν από μνήμης όσα περισσότερα ζώα θυμούνται ή γνωρίζουν. Σε περίπτωση που δε γνωρίζουν το είδος στο οποίο ανήκει το ζώο που επέλεξαν, μπορούν να το αναζητήσουν στην ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια και να συνεχίσουν. Νικήτρια θα είναι η ομάδα, που θα εντάξει σωστά τα περισσότερα ζώα στις επιμέρους κατηγορίες. Εναλλακτικά, ο εννοιολογικός χάρτης μπορεί να συμπληρωθεί ψηφιακά, στο περιβάλλον του λογισμικού Ιnspiration, εφόσον έχει εγκατασταθεί το συγκεκριμένο λογισμικό στον υπολογιστή (από τη θέση ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ του site Σελίδα 20 από 39

21 και να χρησιμοποιηθούν οι εικόνες ζώων που δίνονται από το Μενού «Σύμβολα» (βλ. και φάκελο συνοδευτικού υλικού, αρχείο «ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ»). 4η δραστηριότητα (2 διδακτικές ώρες - ομάδες και ολομέλεια) Στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας τα παιδιά καλούνται να γνωρίσουν ένα ζώο «εκπρόσωπο» από κάθε είδος. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να διαχειριστεί το υλικό, που βρίσκεται στο site για κάθε ζώο, και να οργανώσει έτσι μια παρουσίαση, με στόχο να πληροφορήσει τις άλλες ομάδες για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Το εν λόγω υλικό είναι, ως επί το πλείστον, πληροφοριακά κείμενα, που επιλέχθηκαν είτε από την ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, είτε από συλλόγους προστασίας ζώων, ταξιδιωτικούς οδηγούς, ηλεκτρονικές εφημερίδες ή περιοδικά και σχολικές ιστοσελίδες. Τα ζώα που επιλέχθηκαν είναι έξι (σμέρνα, αλπικός τρίτωνας, φίδι, αετός, δελφίνι, μέλισσα), τα πέντε από αυτά ανήκουν στα σπονδυλωτά, ενώ το ένα στα ασπόνδυλα και επιλέχθηκαν με γνώμονα ότι αποτελούν μέρος της πανίδας της πατρίδας μας και κάποια από αυτά ίσως να μην είναι ιδιαίτερα γνωστά, όπως η σμέρνα και ο αλπικός τρίτωνας. Σελίδα 21 από 39

22 Αρχικά, τα παιδιά συμπληρώνουν την ταυτότητα του ζώου, με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1, πραγματοποιώντας παρόμοια εργασία με εκείνη για τη θαλάσσια χελώνα. Στη συνέχεια, οργανώνουν και την παρουσίαση (βλ. σχετικά αρχεία παρουσίασης στον φάκελο συνοδευτικού υλικού), με κατάλληλα επιλεγμένο πληροφοριακό υλικό και υπερ-συνδέσεις σε εικόνες και βίντεο, που θα επιλέξουν. Μπορούν επίσης, με τις ερωτήσεις κατανόησης, να συνθέσουν το δικό τους ψηφιακό σταυρόλεξο, με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού, και να το ενσωματώσουν στην παρουσίασή τους. Στο τέλος οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια τα αποτελέσματα της εργασίας τους και ολοκληρώνουν, κάνοντας ερωτήσεις, για να συμπληρωθεί το σταυρόλεξο με τη συμμετοχή όλων, αλλά και απαντούν σε ενδεχόμενες ερωτήσεις από τις άλλες ομάδες. 5η δραστηριότητα (2 διδακτικές ώρες - ομάδες και ολομέλεια) Στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή με πληροφοριακά και αφηγηματικά κείμενα, που αφορούν τους μύθους και τις αρχαίες δοξασίες γύρω από τα ζώα, με στόχο να ξεχωρίσουν χαρακτηριστικά και ιδιότητες που αποδόθηκαν σε συγκεκριμένα ζώα και να προβληματιστούν για τη συγκεκριμένη επιλογή. Τα κείμενα αυτά προέρχονται κυρίως από τη Βικιπαίδεια, τη Βικιθήκη και ψηφιακά περιοδικά για την ελληνική φύση. Πρόκειται για τους μύθους του Αισώπου, που αποδίδει στα ζώα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, τη μυθολογία ή αρχαίες δοξασίες, που προκαλούν το ενδιαφέρον και εξάπτουν τη φαντασία. Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα μπορεί να ξεκινήσει με τον διασκευασμένο μύθο από τον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνα και βρίσκεται στο βιβλίο μαθητή της Μελέτης Περιβάλλοντος στην ενότητα 6 (σ. 68). Εδώ γίνεται λόγος για τη δημιουργία των ζώων από τους θεούς και τα χαρίσματα που τους δόθηκαν από τον Επιμηθέα. Προκαλείται συζήτηση γύρω από την ισορροπία που υπάρχει στη φύση και τα παιδιά καταθέτουν χαρακτηριστικά επίθετα που ταιριάζουν και περιγράφουν Σελίδα 22 από 39

23 καλύτερα διάφορα γνωστά ζώα, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα γνωρίσματα καθενός από αυτά. Τα συγκεκριμένα επίθετα ο εκπαιδευτικός τα καταγράφει στον πίνακα ή σε κάποιο αρχείο, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στην επόμενη δραστηριότητα, που είναι η συγγραφή περιγραφικού κειμένου για το αγαπημένο ζώο των παιδιών. Στη συνέχεια, τα παιδιά καλούνται να μελετήσουν, σε επίπεδο ομάδας, τους μύθους που δίνονται στη θέση ΜΥΘΟΙ - ΑΡΧΑΙΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ στο site για τη θαλάσσια χελώνα καθώς και μύθους του Αισώπου όπου ήρωας είναι η χελώνα. Εδώ προκαλείται συζήτηση σχετικά με τους μύθους της θαλάσσιας χελώνας ανά τον κόσμο, για τους οποίους γίνεται λόγος και στο εγχειρίδιο της Γλώσσας της Α Δημοτικού και μπορεί κάποια παιδιά να θυμούνται. Ζητείται από τα παιδιά να εξηγήσουν την εν λόγω ανθρώπινη επιλογή και την απόδοση μυθικών ιδιοτήτων στο συγκεκριμένο ζώο. Ενδεικτικές ερωτήσεις εδώ μπορεί να είναι: «Γιατί οι άνθρωποι διάλεξαν τη χελώνα να κουβαλάει τη γη; Πού οφείλεται αυτή η επιλογή; Ποια χαρακτηριστικά της χελώνας τούς ενέπνευσαν να πλάσουν τον συγκεκριμένο μύθο; Γιατί πιστεύετε ότι η χελώνα αντιπροσωπεύει την τύχη;». Τα παιδιά θα δώσουν τη δική τους ερμηνεία, ενδεχομένως να εστιάσουν στο ημισφαιρικό σχήμα της χελώνας, που παραπέμπει στο σχήμα της γης, στο αργοκίνητο βάδισμά της, που κάνει ανεπαίσθητη την κίνηση της γης ή και στη σιωπηλή της παρουσία, που για τους ανθρώπους χαρακτηρίζει τη σοφία και τη σύνεση κ.ά. Ακολούθως οι ομάδες αναλαμβάνουν να συμπληρώνουν το ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 2, που αφορά το ζώο που ανέλαβε καθεμιά (βλ. και σχετικά αρχεία στον φάκελο συνοδευτικού υλικού). Εδώ τους ζητείται να αποδώσουν αρχικά τους χαρακτηρισμούς και συμβολισμούς που συνδέονται με τα συγκεκριμένα ζώα και να δώσουν τη δική τους ερμηνεία για την επιλογή αυτή. Στη συνέχεια, τους ζητείται να βρουν και να αναφέρουν την ιδιότητα που προσδίδουν στον άνθρωπο κάποια ονόματα ζώων, κάνοντας έτσι εισαγωγή και στην έννοια της μεταφοράς. Εδώ ο 2 Η άσκηση 3 του συγκεκριμένου φύλλου εργασίας αποτελεί, με μικρές αλλαγές, σχετική άσκηση από το βιβλίο «Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο» (ενότητα Α, κεφ.5). Σελίδα 23 από 39

24 εκπαιδευτικός μπορεί να διευκρινίσει με απλό τρόπο ότι «μεταφορά» στη γραμματική λέμε, όταν χαρακτηριστικά των ζώων ή αντικειμένων «μεταφέρονται» στον άνθρωπο. Τα παιδιά της Β τάξης έχουν γνωρίσει και ερμηνεύσει μέσα από το βιβλίο της Γλώσσας διάφορα σχήματα λόγου και έχουν έρθει σε επαφή με τις άλλες σημασίες λέξεων (που σημειώνονται με ), στο Εικονογραφημένο Λεξικό. Η εισαγωγή του όρου εδώ πιστεύουμε ότι δε θα δυσκολέψει τα παιδιά και θα διευκολύνει την αναζήτησή τους στο Ηλεκτρονικό Λεξικό του Τριανταφυλλίδη. 6η δραστηριότητα (2 διδακτικές ώρες - ατομική δραστηριότητα ή σε δυάδες και ολομέλεια) Στην τελευταία αυτή δραστηριότητα τα παιδιά ενθαρρύνονται να γράψουν ένα περιγραφικό κείμενο για το αγαπημένο τους ζώο και έτσι να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό ευρετήριο με τα αγαπημένα ζώα της τάξης. Η συγγραφή καλό είναι να ολοκληρωθεί σε ατομικό επίπεδο, για να δοθεί η ευκαιρία σε κάθε παιδί να επιλέξει και να εκφραστεί ελεύθερα για το ζώο που αγαπά πιο πολύ. Ωστόσο, μπορούν να γίνουν και κάποιες δυάδες, αν οι προτιμήσεις συμπίπτουν, και με αυτό τον τρόπο μπορούν καλύτερα να βοηθηθούν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και χαμηλή εκφραστική ικανότητα. Ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τη Βικιπαίδεια, σε περίπτωση που χρειάζονται κάποιες πληροφορίες για το αγαπημένο τους ζώο. Με το κειμενικό είδος της περιγραφής τα παιδιά έχουν έρθει σε επαφή στο κεφάλαιο 9 της Γλώσσας Β Δημοτικού, οπότε ο δάσκαλος μπορεί να προκαλέσει συζήτηση για τα δομικά στοιχεία της περιγραφής, τη χρήση επιθέτων και παρομοιώσεων, που κάνουν την περιγραφή ενδιαφέρουσα. Τα παιδιά ολοκληρώνουν και αυτή τη δραστηριότητα με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 (βλ. σχετικό αρχείο και στον φάκελο συνοδευτικού υλικού), το οποίο μπορεί και να εκτυπωθεί, αν ο αριθμός των υπολογιστών δεν επαρκεί. Δουλεύοντας τα κείμενα στην ψηφιακή τους μορφή, τα παιδιά μπορούν να Σελίδα 24 από 39

25 ενσωματώσουν και φωτογραφίες από το ζωάκι τους, αν έχουν. Σε περίπτωση που γράφουν στο έντυπο, μπορούν να κολλήσουν τη φωτογραφία με το αγαπημένο ζωάκι. Τα κείμενα σε έντυπη μορφή θα «σαρωθούν», ώστε στο τέλος ο εκπαιδευτικός να τα συγκεντρώσει όλα και να δημιουργήσει ένα αρχείο εγγράφου. Μαζί με τα παιδιά τοποθετούν τα κείμενα σε αλφαβητική σειρά, ανάλογα με το όνομα του ζώου (αν υπάρχει ταύτιση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το όνομα του συγγραφέα). Φιλοτεχνούν ένα εξώφυλλο για το ευρετήριό τους και γράφουν τα περιεχόμενά του. Στη συνέχεια, δημιουργούν εσωτερικούς δεσμούς προς κάθε εργασία. Κάθε παιδί μπορεί να κάνει τη συγκεκριμένη επιλογή για την εργασία του. Για να κάνουν τον τίτλο εσωτερική υπερσύνδεση, μαρκάρουν τον τίτλο, επιλέγουν Εισαγωγή>Εισαγωγή Σελιδοδείκτη και σημειώνουν έναν ενδεικτικό τίτλο σελιδοδείκτη, που θέλουν π.χ. Ζώο1. Στη συνέχεια, πηγαίνουν στα περιεχόμενα του ευρετηρίου στο σημείο που αναγράφεται ο τίτλος, μαρκάρουν τον αντίστοιχο τίτλο και, με δεξί κλικ πάνω του, επιλέγουν Υπερ-σύνδεση>Θέση μέσα στο έγγραφο και εντοπίζουν τον σελιδοδείκτη, που είχαν σημειώσει προηγουμένως. Όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία για όλα τα κείμενα, το ψηφιακό ευρετήριο αγαπημένων ζώων της τάξης είναι έτοιμο. Τα παιδιά μπορούν να περιηγηθούν σε αυτό, ώστε να γνωρίσουν τα κείμενα των συμμαθητών τους και να καταθέσουν την άποψή τους για την αξία του συγκεκριμένου βιβλίου. Σελίδα 25 από 39

26 ΣΤ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Στοιχεία ταυτότητας ενός ζώου Όνομα Είδος Διεύθυνση Εδώ τοποθέτησε μια εικόνα του ζώου με τις εντολές Αντιγραφή-Επικόλληση που βρίσκονται κάνοντας δεξί κλικ στο ποντίκι του υπολογιστή σου. Πριν εκτελέσεις την εντολή Επικόλληση, σβήσε αυτές τις οδηγίες Χαρακτηριστικά Τι γεννά Σελίδα 26 από 39

27 Τροφή Από τι κινδυνεύει Οργανώσεις για την προστασία του Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε Σελίδα 27 από 39

28 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Θα ταξιδέψουμε στα μέρη που γεννά η θαλάσσια χελώνα στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία. Θέλεις να δεις αυτά τα μέρη από κοντά; 1) Άνοιξε το πρόγραμμα Google Earth πατώντας το εικονίδιο που βρίσκεται στην οθόνη του υπολογιστή σου και θα εμφανιστεί η γη τρισδιάστατη μπροστά σου. 2) Να αναζητήσεις με τη μηχανή αναζήτησης, που σου δίνει το πρόγραμμα, τις παρακάτω περιοχές ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και να τοποθετήσεις σε κάθε μία από αυτές την πινέζα, που βρίσκεται στην επάνω γραμμή Μενού (κόκκινο βελάκι): Σελίδα 28 από 39

29 Μαραθωνήσι Δάφνη κόλπος Χανίων Κυπαρισσιακός κόλπος παραλία Ζάγκα Κορώνεια Κόλπος Χρυσοχούς Λακωνικός κόλπος Αμβρακικός κόλπος 3) Κάθε φορά που θα πλησιάζεις να δεις από κοντά τις συγκεκριμένες περιοχές, άνοιξε με κλικ τα εικονίδια που εμφανίζονται μπροστά σου. Οι φωτογραφίες, που υπάρχουν, καλύπτουν τα ενδιαφέροντα κάθε χρήστη για τις συγκεκριμένες περιοχές; Υπάρχουν φωτογραφίες για τη θαλάσσια χελώνα; Γιατί; Σελίδα 29 από 39

30 4) Επίλεξε από την αριστερή στήλη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα έργα προστασίας ειδών από τη WWF, κάνε κλικ στα εικονίδια της WWF που εμφανίζονται στην Ελλάδα και την Τουρκία. Να μεταφράσεις το περιεχόμενο και να αναφέρεις επιγραμματικά τι πληροφορίες δίνονται για την Ελλάδα: Και την Τουρκία: 5) Κάνε αναζήτηση, για να βάλεις πινέζα στην περιοχή Γέρακα (που είναι περιοχή ωοτοκίας θαλάσσιας χελώνας). Είναι εύκολο να εντοπίσεις τη συγκεκριμένη παραλία; Γιατί νομίζεις ότι γίνεται αυτό; Σελίδα 30 από 39

31 6) Το πρόγραμμα Google Earth περιέχει διαφημίσεις; Γιατί πιστεύετε ότι γίνεται αυτό; Τι πρέπει να προσέχουμε ως χρήστες; Σελίδα 31 από 39

32 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 Μπορείς να κατατάξεις τα ζώα στα είδη που ανήκουν; Στον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη κατάταξε στις διάφορες κατηγορίες όσα περισσότερα ζώα θυμάσαι. Νικήτρια θα είναι η ομάδα που θα κατατάξει σωστά τα περισσότερα ζώα. Αν δεν είσαι σίγουρος για την κατηγορία στην οποία ανήκει κάποιο ζώο, μπορείς να το βρεις μέσω της μηχανής αναζήτησης στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 1) Τι συμβολίζει ο αετός για τους ανθρώπους στο πέρασμα των αιώνων; Τι χαρακτηρισμοί του αποδόθηκαν; 2) Γιατί πιστεύεις ότι ο αετός ενέπνευσε τους παραπάνω συμβολισμούς στους ανθρώπους; Σελίδα 32 από 39

33 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 1) Τι συμβολίζει ο αετός για τους ανθρώπους στο πέρασμα των αιώνων; Τι χαρακτηρισμοί του αποδόθηκαν; 2) Γιατί πιστεύεις ότι ο αετός ενέπνευσε τους παραπάνω συμβολισμούς στους ανθρώπους; 3) Στη σημερινή εποχή συχνά χρησιμοποιούμε ονόματα ζώων, για να εκφράσουμε έντονα την ιδιότητα κάποιου ανθρώπου. Να βρεις ποιες ανθρώπινες ιδιότητες εκφράζονται με τα ακόλουθα ονόματα ζώων. Αρνάκι Αρκούδα Καμήλα Κατσίκι Σελίδα 33 από 39

34 Λιοντάρι Μαϊμού Μουλάρι Χαμαιλέοντας Παγόνι Παπαγάλος Λύκος Όρνιο Οι ιδιότητες αυτές λέγονται στη γραμματική μεταφορικές, γιατί δεν είναι πραγματικές. Τη μεταφορική σημασία των λέξεων μπορείς να τη βρεις και στο Ηλεκτρονικό λεξικό του Τριανταφυλλίδη στο τέλος της ερμηνείας τους με τη συντομογραφία «μτφ.». 4) Να γράψεις, αν γνωρίζεις, και άλλα ονόματα ζώων που χρησιμοποιούμε μεταφορικά Σελίδα 34 από 39

35 1. Ποιο είναι το όνομά του; Πότε και πώς το απέκτησε; 2. Πώς είναι; Εξωτερική περιγραφή Σελίδα 35 από 39

36 3. Πώς περνάω μαζί του; 4. Τι αισθάνομαι για εκείνο; Σελίδα 36 από 39

37 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το θέμα των ζώων μπορεί να επεκταθεί πολυποίκιλα. Θα μπορούσε να συνδυαστεί με επίσκεψη σε χώρους, που φιλοξενούνται ζώα, όπως τον ζωολογικό κήπο, σε περιοδικές εκθέσεις με ζώα ή ακόμα και στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αν κάτι από αυτά υπάρχει στις περιοχές των σχολείων που εφαρμόζεται το σενάριο. Τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά αγαπημένα τους ζώα και να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά τους. Ακόμη, θα μπορούσαν, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του σεναρίου, να έρθουν σε επαφή με οργανώσεις προστασίας ζώων, να ενημερωθούν για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και να υιοθετήσουν όλοι μαζί ένα ζώο που απειλείται με εξαφάνιση, όπως για παράδειγμα μια χελώνα Καρέτα, και να παρακολουθούν την Οδύσσειά της, μέσω της ιστοσελίδας «Η Οδύσσεια της Καρέτα». Επίσης, είναι δυνατόν να αναδειχθεί η συμβολή των ζώων στην ψυχική και σωματική μας υγεία, στην καλή διάθεση και υγεία ανθρώπων που ζουν μόνοι (τρίτη ηλικία) ή πάσχουν από διάφορες ασθένειες. Να σημειωθεί ότι στο πληροφοριακό κείμενο της παρουσίασης των ζώων θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλες διαφάνειες με πληροφορίες που θα θέλανε, ενδεχομένως, να ενσωματώσουν τα παιδιά, όπως χάρτες, σύνδεση με ιστοσελίδες κ.ά. Επέκταση επίσης του σεναρίου θα μπορούσε να αποτελέσει η γνωριμία με τις κατηγορίες των ασπόνδυλων ζώων και η ενασχόληση με δραστηριότητες που θα αναδείξουν τα ιδιαίτερά τους γνωρίσματα και συμπεριφορές. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο διαπραγματεύεται αγαπημένο θέμα των παιδιών και γι αυτό πιστεύουμε ότι η ενασχόληση με τις δραστηριότητες θα είναι μια ευχάριστη διαδικασία. Για το συγκεκριμένο σενάριο επιλέχθηκε η δημιουργία ιστοσελίδας, προκειμένου να επιτευχθεί η επαφή με ψηφιακά πληροφοριακά κείμενα, που Σελίδα 37 από 39

38 βρίσκονται στο διαδίκτυο, αλλά και να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι που ενέχει η πλοήγηση στο διαδίκτυο για παιδιά. Προσπαθήσαμε να επιλέξουμε κείμενα που να είναι, ως επί το πλείστον, από επίσημους και έγκυρους φορείς, όσο το δυνατόν μικρά σε έκταση και η γλώσσα τους κατανοητή από τα παιδιά. Επιλέξαμε κείμενα που να προέρχονται από διάφορες πηγές (οργάνωση προστασίας ζώων, τουριστικός οδηγός, εγκυκλοπαίδεια, ηλεκτρονικό περιοδικό, εφημερίδα), ώστε τα παιδιά να μπουν στη διαδικασία αναζήτησης του εκάστοτε φορέα-δημιουργού και να αντιληφθούν το ιδιαίτερο ύφος και πρόθεση για τον κάθε ένα.. Η συγκεκριμένη επιλογή των ζώων είναι ενδεικτική και αποσκοπεί κυρίως στο να φέρει τα παιδιά σε επαφή με πληροφοριακά κείμενα για τα ζώα, τα οποία θα τα προσεγγίσουν με κριτική ματιά, ώστε να ενισχυθούν οι γνώσεις τους για αυτά τα ζώα και τις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν. Πιστεύουμε ότι η ενασχόληση με τις προτεινόμενες δραστηριότητες θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών, δεδομένης της ιδιαίτερης αγάπης που έχουν για τα ζώα, και ελπίζουμε ότι θα αποτελέσουν και μια ευκαιρία για να σκεφτούν τρόπους, ώστε να φανούν χρήσιμα σε αυτά. Σημείωση: Συμβατικά, για λόγους οικονομίας κειμένου (αλλά καταχρηστικά από άποψη γλωσσικής ισότητας των φύλων), χρησιμοποιούμε μόνο το αρσενικό γένος των ουσιαστικών. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γαβριηλίδου, Ζ., Σφυρόερα, Μ., Μπεζέ, Λ Γλώσσα Β Δημοτικού: Ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, β τεύχος. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κανδήρου, Γ., Πασχαλίδης, Δ., Ρίζου, Σ. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο. Αθήνα: ΟΕΔΒ. Κολιάδης, Ε Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη: Γνωστικές Θεωρίες, τ. Γ. Αθήνα. Κολιάδης, Ε Γνωστική Ψυχολογία. Γνωστική Νευροεπιστήμη και Εκπαιδευτική Πράξη. Αθήνα. Σελίδα 38 από 39

39 Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης (2011). Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό. Τόμος Α. Αθήνα:Π.Ι. Π.Ι Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα. Ανακτήθηκε από: Smith, F Κατανοώντας την Ανάγνωση. Αθήνα: Επίκεντρο. Χοντολίδου, Ε Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. Γλωσσικός Υπολογιστής τ. 1: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Στον φάκελο συνοδευτικού υλικού βρίσκονται: Τα 5 φύλλα εργασιών Τα αρχεία παρουσίασης για τα ζώα Ενδεικτικά συμπληρωμένη ταυτότητα και παρουσίαση για τη θαλάσσια χελώνα. Σταυρόλεξο για τη θαλάσσια χελώνα Αρχείο (ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ.isf) για ολοκλήρωση της δραστηριότητας του φύλλου εργασίας 3, μέσα από το πρόγραμμα Inspiration και αντίστοιχη παρουσίαση «Ταξινόμηση των ζώων». Διευθύνσεις πηγών Σελίδα 39 από 39