Π Πιλοτική εφαρµογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθµού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιηµένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγµατικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρµογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθµού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιηµένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγµατικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα ΣΤ ηµοτικού Τίτλος: «Αιολική Γη» Συγγραφή: ΓΟΥΡΝΙΚΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ Εφαρµογή: ΚΑΦΕΤΖΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «ηµιουργία πρωτότυπης µεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισµένων σε ΤΠΕ και δηµιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα µαθήµατα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθµια και Β/βάθµια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρµογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθµού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιηµένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγµατικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ: ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-οµάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραµαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαµαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 23

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Αιολική Γη ηµιουργός Μαργαρίτα Γουρνίκη ιδακτικό αντικείµενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη ΣΤ ηµοτικού Χρονολογία Σεπτέµβριος- Νοέµβριος 2014 Θεµατική ενότητα Γλώσσα Στ ηµοτικού, ενότητα 6: «Η ζωή σε άλλους τόπους» ιαθεµατικό Ναι Εµπλεκόµενα γνωστικά αντικείµενα Ι. Φιλολογικής ζώνης Νεοελληνική Λογοτεχνία ΙΙ. Άλλα γνωστικά αντικείµενα Εικαστικά Γεωγραφία Ιστορία Πληροφορική ΙΙΙ. Ηµιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης Θεατρική Αγωγή Σελίδα 3 από 23

4 Χρονική διάρκεια Για την εφαρµογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 16 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο Πληροφορικής, σχολική βιβλιοθήκη Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και µαθητή: Οι µαθητές θα πρέπει να είναι εξοικειωµένοι µε τα βασικά προγράµµατα των windows όπως τον επεξεργαστή κειµένου και τον κατασκευαστή παρουσιάσεωνδιαφανειών. Θα πρέπει να µπορούν να ανοίγουν, να κλείνουν, να αποθηκεύουν ένα αρχείο καθώς και να γράφουν, να αντιγράφουν και να επικολλούν κείµενο ή εικόνες από άλλα αρχεία ή το διαδίκτυο. Θα πρέπει να είναι εξοικειωµένοι µε τη χρήση του διαδικτύου, µε τη χρήση λογισµικού εννοιολογικής χαρτογράφησης και µε τη χρήση λογισµικού κατασκευής «flipping books». Θα πρέπει, ακόµα, να είναι εξοικειωµένοι µε την οµαδοσυνεργατική εργασία και διδασκαλία καθώς και την κριτική αξιολόγηση των πληροφοριών που διαχειρίζονται. Εφαρµογή στην τάξη: Το συγκεκριµένο σενάριο εφαρµόστηκε στη Στ Τάξη του 17 ου ηµ. Σχολείου Καλαµαριάς. Το σενάριο στηρίζεται Γουρνίκη Μαργαρίτα, Νεοελληνική γλώσσα, «Αιολική γη», ΣΤ ηµοτικού Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Σελίδα 4 από 23

5 Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο «Αιολική Γη» επιδιώκει να βοηθήσει τους µαθητές να γνωρίσουν τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, να κατανοήσουν τις ολέθριες συνέπειες της Καταστροφής στις ζωές των ανθρώπων και να µάθουν περισσότερα για τους σύγχρονους πρόσφυγες. Μέσα από τις δραστηριότητες που προτείνονται οι µαθητές εργάστηκαν στις σελίδες του ψηφιακού σχολείου, είδαν αυθεντικά βίντεο από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τις µαρτυρίες ανθρώπων που την έζησαν, διάβασαν πολυτροπικά κείµενα για τις αιτίες που οδήγησαν στην Καταστροφή, κατασκεύασαν το δικό τους ηλεκτρονικό βιβλίο, οργάνωσαν τις ιδέες τους σε συµβατική και ψηφιακή µορφή, σχολιάσανε εικόνες και φωτογραφίες, διάβασαν λογοτεχνικά κείµενα σχετικά µε τη Μικρασιατική Καταστροφή, ανατρέξαν σε ηλεκτρονικά λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, παίξανε το παιχνίδι «Ταξίδι Φυγής», που µέσα από τις προσοµοιωτικές δράσεις του υποβοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τα βιώµατα και τις εµπειρίες ενός πρόσφυγα. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συντάκτρια του σεναρίου θέτει σαν εκκίνηση της σύλληψης του σεναρίου την αναγκαιότητα να γνωρίσουν τα νέα παιδιά της πατρίδας µας την ιστορία του τόπου τους, για να µπορούν να ζήσουν ως ενεργοί πολίτες το παρόν και το µέλλον τους. Η µελέτη των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής τους δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουν την ιστορία της ευρύτερης περιοχής κατά την περίοδο του Α Παγκοσµίου Πολέµου και του Μεσοπολέµου, τον ρόλο των συµµάχων µας και τις πρακτικές συνέπειες των πολιτικών επιλογών στην καθηµερινότητα των απλών ανθρώπων. Μέσα από την πορεία τους κατά τη διερεύνηση, καλλιεργούν πλευρές κριτικής σκέψης αξιοποιώντας την για να εξετάσουν τα γεγονότα της σύγχρονης καθηµερινότητάς τους στα οποία πρωταγωνιστούν πρόσφυγες ή µετανάστες από άλλες χώρες του κόσµου. Σελίδα 5 από 23

6 Η µέθοδος εργασίας που υιοθετεί η συγγραφέας του σεναρίου είναι η οµαδοσυνεργατική η οποία και εφαρµόστηκε. Οι δράσεις του σεναρίου αναπτύχθηκαν τόσο σε επίπεδο ολοµέλειας όσο και σε επίπεδο οµάδας. Τα παιδιά διερεύνησαν, ανακάλυψαν και διαχειρίστηκαν πληροφορίες, οικοδοµώντας ένα σύνολο γνώσεων και αξιών που συµβάλλουν στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και τη διαµόρφωση υπεύθυνης πολιτικής στάσης. Σκοπός της εφαρµογής του σεναρίου είναι να διαπραγµατευτεί η τάξη ζητήµατα που σχετίζονται µε την έννοια του πολέµου και της ειρήνης, τους πρόσφυγες και την προσφυγιά. Να αξιοποιηθούν κλασσικά κείµενα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας και να γίνει σύνδεσή τους µε την πραγµατικότητα που βιώνουν τα παιδιά στη σύγχρονη εποχή. Επιπλέον, να βοηθήσει τους µαθητές να χρησιµοποιούν σωστά τη γλώσσα τους µε ποικίλους τρόπους, να τους εξοικειώσει µε τη χρήση νέων τεχνολογιών και να τους µυήσει σε νέα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα που αξιοποιούν το λογισµικό και τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Το σενάριο προβλέπονταν να εφαρµοστεί στο µάθηµα της γλωσσικής διδασκαλίας µε αφορµή την ενότητα 6 «Η ζωή σε άλλους τόπους» από το βιβλίο Γλώσσα Στ ηµοτικού και την παγκόσµια ηµέρα που είναι αφιερωµένη στην Ειρήνη. Στην παρούσα εφαρµογή αξιοποιήθηκε η ώρα της Φιλαναγνωσίας και της Ευέλικτης ζώνης υιοθετώντας έναν πιο «λογοτεχνικό προσανατολισµό». Τόσο ο γενικότερος στόχος, όσο και οι επιµέρους στόχοι υιοθετήθηκαν πλήρως κατά την εφαρµογή και κρίνεται ότι οι δράσεις που προτείνει το σενάριο τους εξυπηρετούν πλήρως.. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝ ΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσµο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι µαθητές/-τριες επιδιώκεται: να γνωρίσουν την περιοχή της «Αιολίας» Σελίδα 6 από 23

7 να διερευνήσουν τη σύνδεση µεταξύ των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής και του Α Παγκοσµίου Πολέµου να γνωρίσουν το πολιτισµικό και ιστορικό υπόβαθρο του ελληνισµού της Μικράς Ασίας πριν από την καταστροφή να πραγµατευτούν τεκµήρια από την καταστροφή της Σµύρνης να πραγµατευτούν λογοτεχνικά έργα σαν ιστορικές πηγές για τη ζωή των Ελλήνων στη Μικρά Ασία να διαβάσουν λογοτεχνικά έργα µε αναφορές στις εµπειρίες των Ελλήνων από την προσφυγιά και το στήσιµο της καινούριας τους ζωής στην «πατρίδα Ελλάδα» να γνωρίσουν τους µεγάλους µικρασιάτες λογοτέχνες Η. Βενέζη, Κ. Πολίτη και. Σωτηρίου να µάθουν για τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, τους τόπους διαµονής τους στην Ελλάδα και τα προβλήµατα διαβίωσης που αντιµετώπισαν τον πρώτο καιρό να µάθουν περισσότερα για τους σύγχρονους πρόσφυγες και µετανάστες να προβληµατιστούν για τις συνθήκες διαβίωσης και τις ανάγκες των ανθρώπων που βρίσκονται σε φυγή να προβληµατιστούν για τις επιλογές που προτείνονται ως λύσεις στα προβλήµατα µετανάστευσης µέσα από τη µελέτη των δικών τους ιστοριών µετακίνησης, να ταυτιστούν συναισθηµατικά µε πρόσωπα σε φυγή και να συναισθανθούν µαζί τους τα αδιέξοδα της δίωξης και της προσφυγιάς να γνωρίσουν µέσα από τις ιστοσελίδες τους τις οργανώσεις που υπερασπίζονται τα δικαιώµατα των ανθρώπων σε φυγή να κατανοήσουν τους λόγους που οι µετανάστες ή οι πρόσφυγες αναγκάζονται να µετακινηθούν βίαια. Σελίδα 7 από 23

8 Γνώσεις για τη γλώσσα Οι µαθητές/τριες επιδιώκεται: να γνωρίσουν τις έννοιες Αιολία, πρόσφυγας, µετανάστης, άσυλο κ.ά. να συσχετίσουν τις πληροφορίες που άντλησαν από διαφορετικά µαθησιακά περιβάλλοντα προκειµένου να καταλήξουν σε υποθέσεις και συζήτηση γύρω από αυτές να οργανώσουν τις ιδέες και τους συνειρµούς τους και να αποτυπώσουν την αναδιαµόρφωσή τους κατά τη διάρκεια της διερεύνησης του θέµατος να εκφράσουν τα συναισθήµατα και τις σκέψεις που γεννήθηκαν µέσα από την εµπλοκή τους στις δράσεις του σεναρίου µε την επινόηση και δηµιουργία µιας δικής τους ιστορίας να αναδηµιουργήσουν ιστορίες µε αφορµή µια εικόνα και µε πηγή τις εµπειρίες τους από την ανάγνωση των λογοτεχνικών κειµένων να δοµήσουν ένα θεµατικό λεξιλόγιο στο πεδίο της µετανάστευσηςπροσφυγιάς να εξασκηθούν στο πεδίο του οπτικού γραµµατισµού να µάθουν να αντλούν πληροφορίες και να οργανώνουν πληροφορίες από µια θεµατική οµάδα κειµένων να εντοπίζουν τις λέξεις κλειδιά ενός κειµένου και να αποδίδουν το νόηµά του να αναπτύξουν δεξιότητες αφηγηµατικού και επιχειρηµατολογικού προφορικού λόγου. Γραµµατισµοί Οι µαθητές/-τριες επιδιώκεται: να επεκτείνουν τις γνώσεις τους σχετικά µε τη χρήση του επεξεργαστή κειµένου και του προγράµµατος παρουσίασης κειµένου να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο να εξοικειωθούν µε την κατασκευή πολυτροπικού και πολυµεσικού κειµένου Σελίδα 8 από 23

9 να µάθουν να χειρίζονται πολυµεσικά εργαλεία που θέτει στη διάθεσή τους το ΥΠΑΙΘ (εµπλουτισµένο βιβλίο Γλώσσας και Ιστορίας που βρίσκεται στις σελίδες του ψηφιακού σχολείου) και φορείς του (άλλα σχολεία) να εξοικειωθούν µε την αξιοποίηση ηλεκτρονικών εγκυκλοπαιδειών και λεξικών να εξοικειωθούν µε τη διαδικασία κατασκευής ηλεκτρονικού βιβλίου να εξοικειωθούν µε απλές εντολές µορφοποίησης και κατασκευής ψηφιακού κειµένου να βελτιώσουν δεξιότητες διαχείρισης ηλεκτρονικών αρχείων να βελτιώσουν δεξιότητες κατασκευής αρχείου παρουσίασης κειµένου να εξοικειωθούν µε τη χρήση του µουσικού αρχείου και της βιντεοταινίας από το διαδίκτυο να εξοικειωθούν µε την πρόσβαση σε συγκεκριµένους ιστότοπους να µάθουν τον τρόπο ανάκτησης κειµένων, φωτογραφιών και βίντεο από το διαδίκτυο και το καθεστώς ενσωµάτωσής τους στα δικά τους κείµενα. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Το ψηφιακό περιβάλλον µάθησης που δηµιουργήθηκε στα πλαίσια του σεναρίου χρησιµοποιεί µια ποικιλία κειµενικών ειδών όπως λογοτεχνικά έργα, εικόνες, φωτογραφίες, άρθρα, οπτικοακουστικό υλικό, πολυτροπικά και πολυµεσικά κείµενα, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.ά. Στα ήδη υπάρχοντα προστέθηκαν κάποια νέα αλλά δηµιουργήθηκε και µια θεµατική βιβλιοθήκη στην τάξη µε λογοτεχνικά κείµενα που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του διδακτικού αντικειµένου στο οποίο εφαρµόστηκε το σενάριο (φιλαναγνωσία) και τους ιδιαίτερους προσανατολισµούς µε βάση το πλαίσιο της συγκεκριµένης τάξης. ιαβάσαµε ολόκληρα τα λογοτεχνικά βιβλία σε αντίθεση µε τα αποσπάσµατα που προτείνονται από το σενάριο που είναι προσαρµοσµένο στη διδακτική προσέγγιση του γλωσσικού µαθήµατος. ιαβάσαµε επίσης διαδικτυακά Σελίδα 9 από 23

10 άρθρα για ζητήµατα που αφορούν στους πρόσφυγες, παρακολουθήσαµε βίντεο και παίξαµε διαδραστικά παιχνίδια και δηµιουργήσαµε ηλεκτρονικά βιβλία µε τις εµπειρίες της περιήγησής µας. Σύνδεση µε τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο υιοθετεί σε µεγάλο βαθµό τους περισσότερους από τους στόχους του σχολικού εγχειριδίου της γλώσσας, αλλά δεν ακολουθεί την κλιµάκωση των δραστηριοτήτων όπως παρουσιάζονται στο βιβλίο του µαθητή. Η εφαρµογή του στην ώρα της φιλαναγνωσίας και της ευέλικτης ζώνης έδωσε ακόµη µεγαλύτερη ευελιξία στις δράσεις του. Καλύπτει τους στόχους του µαθήµατος της φιλαναγνωσίας για τη συγκεκριµένη τάξη καθώς και επιµέρους στόχους των µαθηµάτων της Γλώσσας, της Αγωγής του Πολίτη και της Ιστορίας. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Το εκπαιδευτικό λογισµικό που χρησιµοποίησαν οι µαθητές στο σενάριο ήταν: επεξεργαστής κειµένου, λογισµικό παρουσίασης κειµένου, ο παγκόσµιος ιστός, ηλεκτρονικό λεξικό και εγκυκλοπαίδεια, πρόγραµµα κατασκευής ηλεκτρονικού βιβλίου, και το ηλεκτρονικό παιχνίδι «Ταξίδι Φυγής». Με τη χρήση των παραπάνω οι µαθητές πήραν πληροφορίες σχετικά µε τη Μικρασιατική Καταστροφή, την καταστροφή της Σµύρνης, τους ανθρώπους σε φυγή κ.ά. µέσα από πολλές και διάφορες πηγές. Με τον τρόπο αυτό διευρύνθηκαν τα όρια της σχολικής τάξης, ενσωµατώνοντας πολλές και διαφορετικές φωνές µε διαφορετική προέλευση. Μέσα από τις δράσεις τα παιδιά κινητοποιήθηκαν, διαµόρφωσαν στάσεις και απόψεις και διαπραγµατεύτηκαν προϋπάρχουσες. Πιο αναλυτικά το υλικό του σεναρίου δίνεται παρακάτω. Κείµενα Λογοτεχνικά κείµενα Ηλίας Βενέζης, Αιολική Γη, Αθήνα: Εστία, Κοσµάς Πολίτης, Στου Χατζηφράγκου, Τα σαραντάχρονα µιας χαµένης πολιτείας, Αθήνα: Εστία, 1993, σσ Σελίδα 10 από 23

11 ιδώ Σωτηρίου, Μέσα στις φλόγες, Αθήνα: Κέδρος, ιδώ Σωτηρίου, Ματωµένα χώµατα, Αθήνα: Κέδρος, Φώτης Κόντογλου, Το Αϊβαλί, η πατρίδα µου. Αθήνα: Άγκυρα, «Στου Χατζηφράγκου», από το εµπλουτισµένο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειµένων Ε και ΣΤ ηµοτικού «Πρόσφυγες», απόσπασµα από το βιβλίο της. Σωτηρίου Μέσα στις φλόγες, από το εµπλουτισµένο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειµένων Ε και ΣΤ ηµοτικού. Ιστοσελίδες Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες, άρθρο «Ποιοι είναι οι πρόσφυγες» Ελληνικό Τµήµα της ιεθνούς Αµνηστίας, στη σελίδα «Ερωτήσεις-απαντήσεις» ΕΚΕΒΙ, βιογραφία του Ηλία Βενέζη ΕΚΕΒΙ, βιογραφία της ιδώς Σωτηρίου «Πύλη Ελληνικής Γλώσσας», βιογραφία του Κοσµά Πολίτη «Πύλη Ελληνικής Γλώσσας», βιογραφία του Φώτη Κόντογλου Από την ιστοσελίδα «Μνήµες» ανοίξαµε τη λίστα φωτογραφιών πριν από τον ξεριζωµό και φωτογραφίες από την εγκατάσταση µετά τον ξεριζωµό. «Ταξίδι Φυγής», ένα διαδραστικό βιωµατικό παιχνίδι για τους µετανάστες από την Κυπριακή ιστοσελίδα της Ύπατης Αρµοστείας του Ο.Η.Ε. για τους πρόσφυγες «Ο Nαβίντ δεν ήρθε για διακοπές», ένα διαδραστικό παιχνίδι των εκδόσεων ΚΕ ΡΟΣ µε αφορµή το αντίστοιχο βιβλίο του Πάνου Χριστοδούλου. «εν είναι µόνο αριθµοί», εκπαιδευτικό υλικό για τη µετανάστευση και το άσυλο στην Ευρώπη του ιεθνούς Οργανισµού Μετανάστευσης και της Ύπατης Αρµοστείας του Ο.Η.Ε. Βίντεο «Αυθεντικό βίντεο από την καταστροφή της Σµύρνης το 1922» «Σµύρνη 2500 χρόνια Ελλάδα», βίντεο από τη ζωή των κατοίκων της Σµύρνης πριν την καταστροφή Σελίδα 11 από 23

12 «Γαλάζιο και Πορτοκαλί», ταινία του Στέφανου Σιταρά βασισµένη στο βιβλίο του Ηλία Βενέζη Αιολική Γη (δεν λειτουργούσε ο σύνδεσµος κατά την περίοδο της εφαρµογής) «Ελλάδα: Το δίλληµα του Χουσεϊνί», συνέντευξη του Χουσεϊνί, ενός νεαρού που αναζητεί άσυλο Τραγούδια «Σαν τον µετανάστη», από τον δίσκο «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά Λιβανελί», στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, µουσική: Ζουλφί Λιβανελί, ερµηνεία Μαρία Φαραντούρη, Εκπαιδευτικά CD-ROM και εφαρµογές Εφαρµογή ISSUU (πλατφόρµα δηµοσίευσης και διαµοιρασµού ηλεκτρονικών αρχείων) Οι αλλαγές των συνόρων της Ελλάδας ( ιδακτική πορεία φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Πόλεµος Μικρασιατική Καταστροφή Η εφαρµογή του σεναρίου ξεκίνησε µε αφορµή την «Ηµέρα της Ειρήνης» (21/9). Η συζήτηση που αναπτύχθηκε στην τάξη εστίασε στις συνέπειες που έχει ο πόλεµος στη ζωή των παιδιών. Σε επίπεδο ολοµέλειας προβλήθηκε το βίντεο του οργανισµού save the children και συζητήσαµε µε τα παιδιά τις έννοιες του πολέµου και της ειρήνης σαν ένα δίπολο που καθορίζει την εξέλιξη της παγκόσµιας, εθνικής, τοπικής και προσωπικής ιστορίας. Αναζητήσαµε στο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής και στον «Μικρό Αναγνώστη» τη σηµασία τους και στη συνέχεια στον πίνακα οι µαθητές κατέγραψαν τις λέξεις που σκέφτηκαν όταν άκουσαν τη λέξη πόλεµος- προσφυγιά. Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, γινόταν διαρκείς αναφορές στο βίντεο που παρακολουθήσαµε και στις εµπειρίες που είχαν τα παιδιά από παρόµοιες καταστάσεις Σελίδα 12 από 23

13 οπότε προέκυψε η καταγωγή πολλών από αυτά από µικρασιατικές οικογένειες, από πολιτικούς και οικονοµικούς µετανάστες. (Στην τάξη υπάρχουν παιδιά µε καταγωγή από τη Γεωργία, την Αρµενία, τη Σερβία). Καθώς κατέθεταν προφορικά τις εµπειρίες τους ζητήθηκε να αξιοποιήσουν στο λόγο τους λέξεις που είχαµε συναντήσει στο ηλεκτρονικό λεξικό. Επισκεφτήκαµε την ιστοσελίδα που προτείνεται από το σενάριο στις σελίδες του ψηφιακού σχολείου και παρατηρήσαµε τις εικόνες της υποενότητας Αιολική Γη και συζητήσαµε τις εντυπώσεις µας. (Επισκεφτήκαµε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου και είδαµε το βίντεο για την εγκατάσταση των προσφύγων της µικρασιατικής καταστροφής στη Θεσσαλονίκη ακούσαµε τα τραγούδια «Το τρελλοβάπορο» και «Όµορφη και παράξενη πατρίδα» από τον «Μικρό Αναγνώστη» που προτείνονται από το εµπλουτισµένο υλικό του βιβλίου. εν αξιοποιήσαµε όλο το υλικό επειδή είναι τεράστιος ο όγκος του) Με αφορµή τα παραπάνω, αποφασίσαµε να µελετήσουµε από κοντά τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και να διερευνήσουµε τους λόγους που οδήγησαν στον βίαιο ξεριζωµό των ανθρώπων και αν κάτι τέτοιο συµβαίνει και στη σηµερινή εποχή. Σελίδα 13 από 23

14 3η & 4η διδακτική ώρα Μελετώντας τις αλλαγές στα σύνορα της Ελλάδας Η εκπαιδευτικός πρόβαλε µε τον προτζέκτορα την ιστοσελίδα και όλοι µαζί στην ολοµέλεια µελετήσαµε τις αλλαγές στον χάρτη των Βαλκανίων το 1914 λίγο πριν την έναρξη του Α Παγκόσµιου Πολέµου και τις εξελίξεις κατά τους Βαλκανικούς πολέµους και τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο. ιαπιστώσαµε ότι το ελληνικό κράτος δεν έχει τα σύνορα που γνωρίζουµε σήµερα. Από αυτό προέκυψε η ανάγκη να πληροφορηθούµε περισσότερα για τα ιστορικά γεγονότα που συνέβαλαν στην επέκταση των συνόρων της χώρας µας. Στη συνέχεια συζητήσαµε όσα είδαµε στη σελίδα «anoixtosxoleio». Η εκπαιδευτικός είχε εκτυπώσει τους χάρτες µε τις αλλαγές των συνόρων και τα παιδιά κλήθηκαν σε οµάδες να καταγράψουν δίπλα τη χρονολογία και τη Συνθήκη που ρύθµιζε τη µορφή των συνόρων έχοντας ανοιχτούς τους Η/Υ ώστε να ανατρέχουν για επιβεβαίωση. Έτσι έγινε ανατροφοδότηση και εµπέδωση της ιστορικής γνώσης που αποκτήθηκε από την παρακολούθηση των ιστορικών παρουσιάσεων. Τέλος, οι οµάδες παρουσίασαν στην ολοµέλεια τους χάρτες τους. Σελίδα 14 από 23

15 Το δίωρο έκλεισε µε την παρακολούθηση του βίντεο από την καταστροφή της Σµύρνης που προτείνει το σενάριο και την ανάγνωση αποσπάσµατος από το βιβλίο Ματωµένα Χώµατα της ιδώς Σωτηρίου. ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Σελίδα 15 από 23

16 5η & 6η διδακτική ώρα Παρουσίαση βιβλίων για τη Μικρασιατική Καταστροφή ιαβάσαµε αποσπάσµατα από το κεντρικό βιβλίο της ενότητας, την Αιολική γη, που αναφέρονταν στον τρόπο ζωής των Ελλήνων πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή. Στη συνέχεια έγινε η δραστηριότητα που προτείνεται για την αναζήτηση στο ηλεκτρονικό λεξικό λέξεων που µπορούν να διασαφηνίσουν τη σύνδεση του µικρασιατικού ελληνισµού µε την ύπαρξη και τη συνέχεια του ελληνικού πολιτισµού σε ένα βάθος χρόνων στην περιοχή αυτή. Αναζητήσαµε στο Ηλεκτρονικό Λεξικό Τριανταφυλλίδη τις λέξεις: Αίολος, Αιολείς, Αιολία, αποικίες, 1 ος αποικισµός. Υπήρξε από τα παιδιά σύνδεση µεταξύ των λέξεων-εννοιών που αναδύθηκαν από τον διάλογο µεταξύ του ελληνικού πολιτισµού και της ελληνικής ιστορίας, µε τη διαχρονική παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή της Αιολίας. Είδαµε στη συνέχεια σε ολοµέλεια το αρχείο παρουσίασης «Αϊβαλί» (βλ. συνοδευτικά αρχεία σεναρίου), στο οποίο παρουσιάζονται χάρτες που απεικονίζουν την Αιολία (Λέσβο, Αϊβαλί, Μοσχονήσια και τη γύρω περιοχή), καθώς και εικόνες του χώρου πριν και µετά τον Μικρασιατικό Πόλεµο. Εντοπίσαµε στους χάρτες και τις άλλες µεγάλες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και κυρίως τη Σµύρνη. Κάναµε αναφορά στα όσα είδαµε στην προηγούµενή µας συνάντηση. Στη συνέχεια η εκπαιδευτικός διάβασε στα παιδιά αποσπάσµατα από το βιβλίο της ιδώ Σωτηρίου Μέσα στις φλόγες, που εστιάζανε στην αλλαγή που επήρθε στις Σελίδα 16 από 23

17 ζωές των µικρασιατών µετά την καταστροφή. Αναφερθήκαµε στη διαφορά που έχουν τα βιβλία της Αιολικής Γης που περιγράφει τη ζωή του µικρασιατικού ελληνισµού πριν την καταστροφή και το βιβλίο της ιδώς Σωτηρίου Μέσα στις φλόγες που περιγράφει τα όσα έζησαν οι Έλληνες κατά τη διάρκεια και µετά την καταστροφή. Εντοπίσαµε τη δραµατική αλλαγή ανθρώπων ευτυχισµένων και περήφανων, νοικοκυραίων οικογενειαρχών, µε έντονη κοινωνική, πολιτιστική και πολιτιστική ζωή, σε απόκληρους της ζωής, επαίτες και ρακένδυτους σε ένα κράτος που το θεωρούσαν πατρίδα αλλά δυστυχώς δεν τους ήθελε. Απάτριδες καθώς για τους Τούρκους ήταν εχθροί και «τουρκόσποροι» για τους Έλληνες. ιαβάζοντας το δραµατικό απόσπασµα Στου Χατζηφράγκου του Κοσµά Πολίτη, διαπιστώσαµε ότι ο µαγικός και ευτυχισµένος κόσµος των ηρώων γκρεµίζεται από τον πόλεµο και τον ξεριζωµό. Παρακολουθήσαµε ένα µικρό απόσπασµα από βίντεο που εστιάζει στη ζωή των κατοίκων της Σµύρνης πριν από τον πόλεµο και το σχολιάσαµε. Κάναµε αναφορά στις οµοιότητες του αρχικού βίντεο που παρουσιάζει τη ζωή του κοριτσιού πριν και µετά τον πόλεµο. Η δραστηριότητα της χαµηλόφωνης ανάγνωσης του αποσπάσµατος από το βιβλίο της γλώσσας που προβλέπει το σενάριο, αντικαταστάθηκε από την ανάγνωση των αποσπασµάτων από την εκπαιδευτικό. Επίσης δεν παρακολουθήσαµε την ταινία «Γαλάζιο και Πορτοκαλί», επειδή δεν λειτουργούσε ο σύνδεσµος και το βίντεο έχει αποσυρθεί από το youtube. Σελίδα 17 από 23

18 5η & 6η διδακτική ώρα Πρόσφυγες Το ταξίδι Στο δίωρο αυτό, επιχειρήσαµε να διερευνήσουµε την έννοια «πρόσφυγας» και να τη συνδέσουµε µε τη ζωή των παιδιών σήµερα. Αναζητήσαµε στο ηλεκτρονικό λεξικό τον ορισµό της λέξης πρόσφυγας, επισκεφτήκαµε τον αντίστοιχο σύνδεσµο στο «Μικρό Αναγνώστη», διαβάσαµε τις πληροφορίες που δίνει για τους πρόσφυγες και ακούσαµε το βιβλίο του Πάνου Χριστοδούλου Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές. Συζητήσαµε τα όσα µάθαµε από την περιήγησή µας και τα όσα νιώσαµε. Καθώς εξελίσσονταν η συζήτηση, τα παιδιά διαπίστωναν σταδιακά ότι στη µεγάλη τους πλειοψηφία είχαν και τα ίδια να αφηγηθούν ιστορίες προσφυγιάς, µετανάστευσης και µετακίνησης. Έτσι αποφασίσαµε να αναζητήσει ο καθένας και η καθεµιά τη δική τους ιστορία µετακίνησης, να την καταγράψει και να τη φέρει στην τάξη. (βλ συνοδευτικό υλικό εφαρµογής, «Οι µετακινήσεις της οικογένειάς µου»). Στη συνέχεια ανοίξαµε την ιστοσελίδα «Μνήµες» που έχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η αφήγηση του ηλεκτρονικού βιβλίου έχει τη µορφή ηµερολογίου και γίνεται σε Α πρόσωπο ενώ έχει ενσωµατωµένες πλήθος φωτογραφίες. ιαβάσαµε αποσπάσµατα του βιβλίου και η εκπαιδευτικός πρότεινε στα παιδιά να αξιοποιήσουν την τεχνική της συγγραφέως για τις δικές τους αφηγήσεις. ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Σελίδα 18 από 23

19 Οι δραστηριότητες που προτείνονται από το σενάριο µε τα ερωτήµατα δεν πραγµατοποιήθηκαν λόγω έλλειψης χρόνου. Τα παιδιά κατέγραψαν στο τέλος του διώρου τις σκέψεις τους για το βιβλίο Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές. Στην ώρα της Πληροφορικής τα παιδιά δακτυλογράφησαν τις απαντήσεις τους για να δηµιουργηθεί ένα συνολικό ψηφιακό κείµενο και έπαιξαν το παιχνίδι του βιβλίου. 7η & 8η διδακτική ώρα Οι πρόσφυγες σήµερα. Άνθρωποι σε φυγή ιαβάσαµε σε επίπεδο ολοµέλειας τις ιστορίες µετακίνησης των παιδιών. Στη συνέχεια ανοίξαµε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Τµήµατος της ιεθνούς Αµνηστίας. Από την αρχική σελίδα οδηγηθήκαµε στη σελίδα των ερωτήσεωναπαντήσεων στην οποία διαβάσαµε για τη διάκριση µεταξύ µετανάστη και πρόσφυγα, για τα κυριότερα προβλήµατα των προσφύγων στην Ελλάδα, για τους αιτούντες άσυλο κλπ. Συζητήσαµε τις δράσεις του Τµήµατος, τις ηλεκτρονικές ψηφοφορίες που έχει στην αρχική σελίδα και το νόηµα που έχει η συµµετοχή των ενηλίκων σε αυτές. Στη συνέχεια, η εκπαιδευτικός παρουσίασε στην ολοµέλεια τις τρεις ενότητες από το βιωµατικό παιχνίδι «Ταξίδι Φυγής». Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο και υπότιτλο: «Πόλεµος και συγκρούσεις, φυγή από σκλαβιά και δίωξη». Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο και υπότιτλο: «Στην αβεβαιότητα. Μπορείς να µείνεις εδώ;» Και η τρίτη ενότητα τιτλοφορείται: «Καινούρια ζωή. Απώλεια και πρόκληση». Το παιχνίδι παρακολουθεί τη ζωή ενός πρόσφυγα έτσι όπως εξελίσσεται σε όλες τις φάσεις της περιπέτειάς του: από τις διώξεις στη χώρα του έως το ταξίδι φυγής του σε µια καινούρια χώρα. Ο παίχτης πριν ξεκινήσει διαβάζει: «Είσαι σε µεγάλο κίνδυνο και πρέπει να φύγεις από τη χώρα σου. Θα το πετύχεις; οκίµασε!». Από τη δεύτερη ενότητα διαλέξαµε την τρίτη δραστηριότητα που έχει τίτλο «Πρόσφυγας ή µετανάστης;». Σε αυτό το µέρος του παιχνιδιού οι µαθητές ενηµερώθηκαν για το δικαίωµα των προσφύγων στο άσυλο και την προστασία καθώς και για τους λόγους που αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους. Μαθαίνουν, ακόµη, πως για να Σελίδα 19 από 23

20 αναγνωριστεί κάποιος ως πρόσφυγας πρέπει να «έχει δικαιολογηµένο φόβο δίωξης». Τα παιδιά ξεκίνησαν να παίζουν το παιχνίδι σε επίπεδο οµάδας. 9η & 10ηδιδακτική ώρα Ποια είναι η δική µας στάση; Άνθρωποι σε συµµετοχή Σε συνέχεια της δραστηριότητας του προηγούµενου δίωρου οι οµάδες των µαθητών κλήθηκαν να διατυπώσουν την προσωπική τους θέση για την έννοια του πρόσφυγα. Στη συνέχεια συζητήσαµε στην ολοµέλεια τις απόψεις τους και κατατάξαµε τις παρακάτω προτάσεις σε δυο οµάδες. Στην πρώτη οµάδα τοποθετήσαµε τις προτάσεις που αποτελούν λόγο δίωξης ενώ στη δεύτερη οµάδα τις προτάσεις που δεν αποτελούν λόγο δίωξης: 1 1. Ήµουν οχτώ χρόνια στη φυλακή επειδή άσκησα κριτική στην κυβέρνηση σε δηµόσια συνέλευση. Τώρα φοβάµαι µήπως µε φυλακίσουν ξανά. 2. Φοβάµαι πως δε θα καταφέρω να συγκεντρώσω τα χρήµατα που χρειάζοµαι για να αγοράσω το σπίτι που ονειρεύοµαι. Θα πρέπει να εργαστώ σε άλλη χώρα. 3. Οι γονείς µου θέλουν να µε αναγκάσουν να παντρευτώ ένα άτοµο που δε θέλω να παντρευτώ. 4. Η κόρη µου είναι σοβαρά άρρωστη και δεν έχουµε λεφτά για την εγχείρηση της καρδιάς της που είναι επείγουσα. Τώρα αναζητάµε άσυλο σε άλλη χώρα. 5. Ο γιος µου δεν πέρασε τις εξετάσεις για να µπει σε πανεπιστήµιο της χώρας µου. Τώρα θα αναγκαστεί να ψάξει πανεπιστήµιο στο εξωτερικό. 6. Είµαι πάνω από τριάντα χρονών. εν µπορώ να µείνω άλλο µε την οικογένειά µου. Θα αναζητήσω δουλειά σε άλλη χώρα για να παίρνω µεγαλύτερο µισθό. 1 Οι ερωτήσεις 1, 3, 4 και 7 προέρχονται από τον Οδηγό για δασκάλους του παιχνιδιού που δηµοσιεύεται στην ίδια ιστοσελίδα. Σελίδα 20 από 23

21 7. Θέλω να φύγω από τη χώρα µου αλλά η έξοδος είναι παράνοµη. Στη συνέχεια, από το εκπαιδευτικό υλικό του ιεθνούς Οργανισµού Μετανάστευσης και της Ύπατης Αρµοστείας για τη µετανάστευση και το άσυλο στην Ευρώπη µε τίτλο «εν είναι µόνο αριθµοί» είδαµε την ιστορία της Ριάν από το Ιράν, της Αντελίνα από το Κόσοβο και του Ντορέ από το Κονγκό-Μπραζαβίλ. Οι µαθητές µοιράστηκαν σε τρεις οµάδες. Η κάθε οµάδα διερεύνησε και ένα διαφορετικό ταξίδι των τριών παιδιών. Εντοπίσανε µε τη βοήθεια του «Google Earth» τη χώρα προέλευσης του ήρωά τους και τις χώρες από τις οποίες πέρασε µέχρι την τελική του εγκατάσταση. Πάνω σε συµβατικό χάρτη σχεδιάσανε τις διαδροµές και στη συνέχεια ορίσανε ένα µέλος από κάθε οµάδα ως εκπρόσωπο του ήρωα της ιστορίας για να παρουσιάσουν στην ολοµέλεια τις περιπέτειές του. Τα παιδιά επέλεξαν εξαρχής το τέλος της ιστορίας που ήθελαν και δεν ακολουθήθηκε η πρόταση του σεναρίου για δύο διαφορετικές εκδοχές λόγω έλλειψης χρόνου. 11η & 12ηδιδακτική ώρα Όλοι µας πρέπει να συνεργαστούµε για να έχουµε δικαίωµα στην ειρήνη. Μετά από την παραπάνω δραστηριότητα, είδαµε στην ολοµέλεια το βίντεο «Το δίλληµα του Χουσεϊνί» και συζητήσαµε για τις επιλογές του. Κάθε οµάδα ανέλαβε να δώσει µια απάντηση στο δίλληµα και να διερευνήσει τι θα µπορούσε συµβεί στον Χουσεϊνί ανάλογα µε την επιλογή που θα έκανε. Στην τελική δραστηριότητα τα παιδιά δακτυλογράφησαν τα κείµενά τους και δηµιουργήσαµε ένα ενιαίο ψηφιακό βιβλίο για την έννοια της προσφυγιάς και της µετανάστευσης. Τέλος, τα παιδιά ζωγράφισαν σε ένα φύλλο χαρτιού το οποίο χωρίσανε στη µέση τα δύο κυρίαρχα συναισθήµατα που µπορεί να νιώθει ένας άνθρωπος σε φυγή. Τα έργα τοποθετήθηκαν στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης. Η δραστηριότητα έκλεισε µε την ακρόαση του τραγουδιού «Σαν τον µετανάστη» σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, µουσική του Zulfi Livaneli και ερµηνεία της Μαρίας Φαραντούρη. Σελίδα 21 από 23

22 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ εν χρησιµοποιήθηκαν Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚ ΟΧΕΣ Το σενάριο θα µπορούσε να εφαρµοστεί ως διαθεµατικό σχέδιο εργασίας µε θέµα τους πρόσφυγες. Σε ένα τέτοιο ενδεχόµενο οι δραστηριότητες θα πρέπει να εµπλουτιστούν, για να συµπεριλάβουν θέµατα και από άλλα πεδία όπως είναι η ιστορία, η οικονοµία, η κοινωνική και πολιτική ζωή κ.ά. Με τον τρόπο αυτό οι µαθητές θα µπορούν να γνωρίσουν πολύπλευρα τους παράγοντες που επηρεάζουν την ταυτότητα των ανθρώπων και να ερµηνεύσουν τις πράξεις τους σε ένα ευρύτερο πολιτικό και οικονοµικό πλαίσιο. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Ο χρόνος που είχαµε στη διάθεσή µας για την εφαρµογή του σεναρίου ήταν πολύ περιορισµένος. Έτσι, αρκετές από τις δραστηριότητες του σεναρίου δεν εφαρµόστηκαν. Επίσης, ο προσανατολισµός της εφαρµογής ήταν αρκετά λογοτεχνικός. Οι δραστηριότητες που προβλέπει το σενάριο είναι πάρα πολλές και τα θεµατικά πεδία που καλύπτει πολύ εκτεταµένα. Θα ήταν ίσως πιο βοηθητικό αν εστιάζονταν εναλλακτικά µόνο στο ιστορικό κοµµάτι και τη σύνδεσή του µε την προσωπική ιστορία των παιδιών ή στο πεδίο των δικαιωµάτων των παιδιών και τη σηµασία της ειρήνης για την προάσπισή τους. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κόµης, Β. & Κ. Ντίνας Μελέτη για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση: γενικό πλαίσιο και ιδιαιτερότητες. Σελίδα 22 από 23

23 Χατζησαββίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά µαθήµατα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Νέζη, Μ e-διδακτική: νέες τεχνολογίες και διδασκαλία της λογοτεχνίας. Στο Πρακτικά 2 ου Συνεδρίου ΕΤΠΕ, Πάτρα. [ ]. Μουλά, Ε. Αναζητώντας τη δηµιουργικότητα στη διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση: ο επαναπροσδιορισµός της δηµιουργικής «γραφής» στη µεταµοντέρνα πραγµατικότητα και στην «ψηφιακή» εκπαιδευτική τάξη πραγµάτων. 8%3A15-moula&catid=59%3Atefxos15&Itemid=95 [ ] Σελίδα 23 από 23