«ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ»"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ «ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΜΠΡΙΤΣΙΟ ΛΑΖΑΚΗΣ ΛΗΞΟΥΡΙ 2015

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ «ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΜΠΡΙΤΣΙΟ ΛΑΖΑΚΗΣ Επιβλέπων: Γεώργιος Ηλιάδης Επιτροπή Αξιολόγησης: Κωνσταντίνος Χαριτάτος, Γεώργιος Ηλιάδης (Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας), Άρης Κουμπαρέλης (Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας) Ημερομηνία παρουσίασης: i

3 Αριθμός Πρωτοκόλλου Πτυχιακής Εργασίας: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ «ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΦΑΜΠΡΙΤΣΙΟ ΛΑΖΑΚΗΣ Ληξούρι 2015 Περίληψη Η παρούσα πτυχιακή έρευνα έχει σκοπό να παρουσιάσει το βαθμό στον οποίο οι Έλληνες ανεξάρτητοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τις πολυάριθμες υπηρεσίες που τους προσφέρει το Διαδίκτυο για να προωθήσουν την καλλιτεχνική τους υπόσταση, πρωτίστως μέσω ηχογραφημένου μουσικού υλικού. Η έρευνα βασίστηκε σε ένα ερωτηματολόγιο 50 ερωτήσεων, που συμπληρώθηκε από 300 ανεξάρτητους Έλληνες καλλιτέχνες. Σκοπός ήταν να διαπιστωθεί ποιες υπηρεσίες του Διαδικτύου χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες, με ποιο τρόπο, σε τί βαθμό, για ποιους λόγους και τέλος, αν έχουν γνώση όσων δε χρησιμοποιούν. Παράλληλα, στόχος ήταν να διαπιστωθεί η άποψη των ερωτηθέντων για ζητήματα όσον αφορά τη χρησιμότητα του Διαδικτύου και των υπηρεσιών του, τη δωρεάν διάθεση υλικού, τη μη εξουσιοδοτημένη ανταλλαγή αρχείων κ.ά. Διαπιστώθηκε ότι πολλοί καλλιτέχνες διατηρούν υψηλές φιλοδοξίες για την καλλιτεχνική τους πορεία. Ωστόσο, λίγοι είναι αυτοί που ακολουθούν τα σωστά βήματα για την προώθηση του υλικού τους στο Διαδίκτυο. Παρότι η συντριπτική πλειονότητα χρησιμοποιεί κοινωνικά δίκτυα και δωρεάν υπηρεσίες streaming βίντεο και ήχου, μονάχα 3 στους 10 καλλιτέχνες διαθέτουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο, ενώ ακόμα λιγότεροι παρέχουν το υλικό τους σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα και συνδρομητικές υπηρεσίες streaming. Λέξεις κλειδιά Ψηφιακή μουσική, ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, Διαδίκτυο, κοινωνικά δίκτυα, διαδικτυακό μάρκετινγκ. ii

4 TECHNOLOGICAL EDUCATION INSTITUTE OF IONIAN ISLANDS DEPARTMENT OF SOUND AND MUSICAL INSTRUMENT TECHNOLOGY «Research regarding the digital promotion of independent artists' music material» DISSERTATION REPORT - Fabrizio Lazakis Lixouri, Kefalonia 2015 Abstract This dissertation aims to present the extent to which Greek independent artists use numerous internet services in order to promote their artistic status, primarily through recorded music material. The research is based on a questionnaire comprised of 50 questions which was subsequently completed by 300 independent Greek artists. The aim was to determine the internet services used by artists as well as the ways, extent and reasons these are employed and, finally, examine if artists are aware of the ones they do not use. A further topic presented is the artists' opinion on matters such as the usefulness of the internet and its services, the issue of free material distribution, the unauthorized exchange of music files, etc. It was concluded that, although many artists have high ambitions pertaining to their artistic career, few of them actually follow the right steps in the promotion of their material through the internet. Even though the majority of participants use social media and free audiovisual streaming services, only 3 out of 10 artists own an official website and even fewer distribute their material through digital music stores and audio streaming subscription services. Keywords: digital music, independent artists, internet, social media, internet marketing. iii

5 Θα ήθελα να ευχαριστήσω: τη Σοφία (για την υποστήριξη, τη βοήθεια και πολλά άλλα...) τον κ. Γιώργο Μηλιώρη, για τη βοήθεια στα αρχικά στάδια της έρευνας τον κ. Γεώργιο Ηλιάδη, για την ελευθερία κινήσεων και την υποστήριξη και όλους τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην έρευνα. Αφιερωμένο στους γονείς μου και στη Σοφία. iv

6 Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Αντικείμενο έρευνας Σκοπός έρευνας Μεθοδολογία Επιτεύγματα έρευνας Δομή εργασίας... 4 Κεφάλαιο 2: Πρωτογενής έρευνα... 5 Ενότητα 1: Γενική παρουσίαση του αντικειμένου και της βιβλιογραφίας Ψηφιακή επανάσταση Προώθηση μέσω Διαδικτύου Δωρεάν διάθεση υλικού Ψηφιακές κυκλοφορίες Ενότητα 2: Γενικές διαδικτυακές υπηρεσίες που παρατίθενται στην έρευνα Παρουσίαση των διαδικτυακών υπηρεσιών που εξετάζονται στην έρευνα Ιδιόκτητη ιστοσελίδα Κοινωνικά δίκτυα Facebook (ΤΜ) Άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης YouTube (TM) Υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης (crowdfunding) Ενότητα 3: Παρατιθέμενες διαδικτυακές υπηρεσίες που επικεντρώνονται στη μουσική Soundcloud (ΤΜ) Διαδικτυακές βάσεις δεδομένων μουσικής Υπηρεσίες ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών Grooveshark (ΤΜ) Bandcamp (ΤΜ) Διαδικτυακοί διανομείς (aggregators) Ψηφιακά μουσικά καταστήματα Συνδρομητικές υπηρεσίες streaming Υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής Διαφήμιση στο Διαδίκτυο και εμπορική διάθεση υλικού Κεφάλαιο 3: Σχεδιασμός έρευνας ερωτηματολογίου v

7 3.1 Μεθοδολογία ανάπτυξης ερωτηματολογίου Αποσαφήνιση ορολογίας Κεφάλαιο 4: Εκπόνηση έρευνας ερωτηματολογίου Κεφάλαιο 5: Αποτελέσματα έρευνας ερωτηματολογίου Δημογραφικά στοιχεία δείγματος Ενεργητικό κυκλοφοριών Στόχοι ερωτηθέντων καλλιτεχνών Χρήση Διαδικτύου Ανάλυση στατιστικών στοιχείων σε διαδικτυακές υπηρεσίες Χρήση και αξιολόγηση του Facebook (ΤΜ) Είδος υλικού που έχει αναρτηθεί στο YouTube (ΤΜ) Αξιολόγηση υπηρεσιών, κυκλοφοριών και δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο Φύση κυκλοφοριών Απουσία από διαδικτυακές υπηρεσίες Διαδικτυακοί διανομείς και υπηρεσίες που εξαρτώνται από αυτούς Τρόποι εύρεσης εσόδων μέσω του Διαδικτύου Εμπορική χρήση, προώθηση και διαφήμιση υλικού, συλλογική χρηματοδότηση, διαδικτυακοί διαγωνισμοί Εύρεση συνεργατών στο εξωτερικό μέσω Διαδικτύου Κεφάλαιο 6: Συμπεράσματα Ερμηνεία των αποτελεσμάτων Συνοπτική παρουσίαση των συμπερασμάτων Προτάσεις Μελλοντικές προοπτικές της έρευνας Βιβλιογραφία Παράρτημα: Διαγράμματα με τα ποσοστά των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο της έρευνας vi

8 vii

9 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1

10 1.1 Αντικείμενο έρευνας Με την έλευση του Διαδικτύου στην καθημερινότητα μίας μεγάλης μερίδας του παγκόσμιου πληθυσμού, δημιουργήθηκε πληθώρα νέων δυνατοτήτων σε πολυάριθμους τομείς, ένας εκ των οποίων είναι και η μουσική. Η συγκεκριμένη έρευνα, επικεντρώνεται στους ανεξάρτητους Έλληνες καλλιτέχνες (που κατά πάσα πιθανότητα διαθέτουν ηχογραφημένο μουσικό υλικό) και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για να προωθήσουν την καλλιτεχνική τους υπόσταση. Το Διαδίκτυο προσφέρει πλέον στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες δυνατότητες οι οποίες ήταν ασύλληπτες πριν από μόλις 20 χρόνια. Πέραν της δυνατότητας να διαθέτουν μία βάση στο Διαδίκτυο με τη δημιουργία ιδιόκτητης ιστοσελίδας, τα εργαλεία στη διάθεση των ανεξάρτητων καλλιτεχνών είναι πολυάριθμα. Έχουν τη δυνατότητα προώθησης και επικοινωνίας μέσω κοινωνικών δικτύων καθώς και παγκόσμιας, ανέξοδης προβολής του υλικού τους μέσω υπηρεσιών streaming ήχου και βίντεο. Υφίσταται επίσης η δυνατότητα πώλησης φυσικών (CD, δίσκοι βινυλίου) ή ψηφιακών κυκλοφοριών σε κάθε σημείο του πλανήτη με μικρές παρακρατήσεις μέσω ανεξάρτητων ψηφιακών μουσικών καταστημάτων. Με σχετικά χαμηλό κόστος, ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης μπορεί να διαθέσει το υλικό του προς πώληση σε πολυάριθμα ψηφιακά μουσικά καταστήματα. Μπορεί επίσης να το αναρτήσει σε συνδρομητικές υπηρεσίες streaming καθιστώντας το διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή για άμεση αναπαραγωγή καθώς και να το καταχωρήσει σε υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής. Παράλληλα, υπάρχουν υπηρεσίες ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών, τοποθέτησης διαφημίσεων σε ιστοσελίδες με υψηλή επισκεψιμότητα, και εμπορικής εκμετάλλευσης του υλικού (σε διαφημίσεις, ταινίες, βιντεοπαιχνίδια κτλ.). Το Διαδίκτυο προσφέρει επίσης τη δυνατότητα εύρεσης συνεργατών κάθε είδους (παραγωγού, mastering στούντιο, μουσικού συνεργάτη από το εξωτερικό κ.ά.) με περισσότερη ευκολία απ' ότι στο παρελθόν. To Διαδίκτυο αναγνωρίζεται πλέον ως απαραίτητο εργαλείο για τους καλλιτέχνες. Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός ότι ένα από τα κορυφαία μουσικά πανεπιστήμια του κόσμου, το Berklee της Βοστώνης (ΗΠΑ), διαθέτει μαθήματα αφιερωμένα αποκλειστικά στη διαδικτυακή προώθηση των καλλιτεχνών. 1.2 Σκοπός έρευνας Η παρούσα έρευνα έχει στόχο να διαπιστώσει κατά πόσο οι ανεξάρτητοι Έλληνες καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τα μέσα που τους παρέχει το Διαδίκτυο, σε τι βαθμό, με ποιο τρόπο και αν γνωρίζουν το σύνολο των υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες στην ψηφιακή εποχή. Σκοπός της είναι να σχηματίσει και να παρουσιάσει μία εικόνα της σύγχρονης ανεξάρτητης ελληνικής μουσικής σκηνής όσον αφορά τη χρήση του Διαδικτύου και της άποψης που έχουν οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες για αυτό. 2

11 1.3 Μεθοδολογία Η έρευνα βασίστηκε σε ένα ερωτηματολόγιο 50 ερωτήσεων δομημένων με λογική σειρά (ξεκινώντας από τις δημοφιλείς υπηρεσίες και προχωρώντας σε πιο εξεζητημένες) και διαμορφωμένων ώστε να αντλούν το μέγιστο δυνατό αριθμό πληροφοριών από τον ερωτούμενο. Το ερωτηματολόγιο παρέμεινε διαθέσιμο στο Διαδίκτυο προς συμπλήρωση για περίπου τρεις μήνες και με τη χρήση κοινωνικών δικτύων και άλλων τρόπων, συγκεντρώθηκαν οι απαντήσεις περισσότερων από 300 ανεξάρτητων Ελλήνων καλλιτεχνών. Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να καταθέσουν την άποψή τους για τη χρησιμότητα συγκεκριμένων υπηρεσιών καθώς και για το φαινόμενο μη εξουσιοδοτημένης μεταφόρτωσης μουσικού υλικού που παρουσιάζεται στο Διαδίκτυο τα τελευταία 15 χρόνια. Επίσης, κλήθηκαν να δώσουν τη γνώμη τους για τη δωρεάν διάθεση του υλικού τους. 1.4 Επιτεύγματα έρευνας Ένα από τα κυριότερα ευρήματα της παρούσας έρευνας είναι ότι παρά την υψηλή συμμετοχή που σημειώνεται από τους συμμετέχοντες σε κοινωνικά δίκτυα (μόλις 1,6% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν τα χρησιμοποιεί) και υπηρεσίες streaming βίντεο (2,3% δεν έχει αναρτήσει υλικό στη δημοφιλέστερη εξ αυτών), μονάχα 3 στους 10 καλλιτέχνες διαθέτουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα, η οποία αποτελεί τη βάση προς την οποία όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες του καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο θα πρέπει να οδηγούν. Ο ρόλος της ιδιόκτητης ιστοσελίδας ενός καλλιτέχνη, θα μπορούσε να παραλληλιστεί με την "οικία" του στο Διαδίκτυο και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα προς μία πιο επαγγελματική προσέγγιση του αντικειμένου. Γύρω από αυτήν, μπορεί να χτίσει ένα αλληλένδετο δίκτυο αποτελούμενο από τις σελίδες του σε διάφορες άλλες υπηρεσίες. Με αυτό τον τρόπο, προσεγγίζει τους ακροατές στις τοποθεσίες όπου συχνάζουν κατά την περιήγηση στο Διαδίκτυο και προσπαθεί να τους οδηγήσει στον προορισμό που επιθυμεί. Στην εργασία αντιπαραθέτονται ορισμένοι ενδεικνυόμενοι τρόποι διαδικτυακής παρουσίας και αυτοί που εφαρμόζουν στην πραγματικότητα οι Έλληνες ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, όπως προκύπτει από την έρευνα. Δυστυχώς, η πλειονότητα δείχνει να μην έχει καταλάβει απόλυτα τον τρόπο χρήσης των εργαλείων που έχει στη διάθεση της. Η εργασία αυτή λειτουργεί και ως μια εισαγωγή σε ενδεικνυόμενους τρόπους χρήσης του Διαδικτύου για την προώθηση μουσικής και με αυτό τον τρόπο έχει συνδράμει -κατά το μέγιστο δυνατό- στην περιορισμένη μέχρι στιγμής ελληνόγλωσση βιβλιογραφία για το θέμα αυτό. 3

12 1.5 Δομή εργασίας Στο επόμενο κεφάλαιο (2), πραγματοποιείται μία μικρή ιστορική αναδρομή των τρόπων με τους οποίους οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις επηρέασαν ακροατές και μουσικούς, βασισμένη σε μία μικρή ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Αναλύονται επίσης διάφορα είδη διαδικτυακών υπηρεσιών που βρίσκονται στη διάθεση των ανεξάρτητων καλλιτεχνών για την προώθηση του υλικού τους. Οι διαδικτυακές υπηρεσίες που περιγράφονται περιορίζονται σε όσες είχαν συμπεριληφθεί στο ερωτηματολόγιο. Στο κεφάλαιο 3 περιγράφεται το σκεπτικό πίσω από τον τρόπο δόμησης του ερωτηματολογίου γύρω από το οποίο διαμορφώθηκε η έρευνα. Στο κεφάλαιο 4 περιέχεται η εκπόνηση της έρευνας, με διαδικαστικές λεπτομέρειες. Στο κεφάλαιο 5 αναλύονται τα ευρήματα της έρευνας. Για την καλύτερη επεξήγηση αυτών, δημιουργήθηκαν διαγράμματα που πλαισιώνουν το κείμενο και παρουσιάζουν σχηματικά τα στατιστικά στοιχεία που συλλέχθηκαν από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο. Στο κεφάλαιο 6 συγκεντρώνονται και παρουσιάζονται τα κυριότερα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας μαζί με ερμηνεία τους. Επιπλέον, παρουσιάζονται μερικές προτάσεις, κυρίως προς τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες και τέλος, αναφέρονται προοπτικές για μελλοντικές έρευνες επί του αντικειμένου. 4

13 Κεφάλαιο 2: Πρωτογενής έρευνα 5

14 Ενότητα 1: Γενική παρουσίαση του αντικειμένου και της βιβλιογραφίας 2.1 Ψηφιακή επανάσταση Υφίστανται πολλές έρευνες όσον αφορά την επίδραση που έχει επιφέρει η ψηφιακή επανάσταση στη μουσική βιομηχανία. Οι περισσότερες από αυτές, στην αρχή της δεκαετίας του 2000, επικεντρώθηκαν στην επίδραση που είχαν τα δίκτυα P2P στη μουσική βιομηχανία. Το παράδειγμα της μουσικής βιομηχανίας προσέλκυσε μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον, διότι εισήχθησαν νέες συνιστώσες στην αγορά. Η χρήση του Διαδικτύου ωστόσο συνεχίζει να εξελίσσεται και ερευνάται πλέον από πολλές πλευρές, ακόμα και ως κοινωνικό φαινόμενο. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται έρευνες που μελετούν τη διαδικτυακή συμπεριφορά του κοινού και την αλληλεπίδρασή του με τη μουσική, ενώ έχουν επίσης διενεργηθεί έρευνες για την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων μέσα σε ψηφιακά περιβάλλοντα όπως το itunes (TM) και το Spotify (TM). Εντούτοις δε βρέθηκε καμία έρευνα που να εξετάζει το ζήτημα από την πλευρά των καλλιτεχνών και δη των ανεξάρτητων. Από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες είχαν τον απόλυτο έλεγχο στη μουσική βιομηχανία (Tschmuck, 2012). Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ξεκίνησε η ψηφιακή επανάσταση, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι και σήμερα (Dolata, 2011). H ψηφιακή επανάσταση και το Διαδίκτυο επέφεραν τόσο μεγάλες αλλαγές στη μουσική βιομηχανία, που έχουν συγκριθεί με την αλλαγή δεδομένων που επέφερε η εφεύρεση του φωνογράφου στις αρχές του περασμένου αιώνα. Το Διαδίκτυο έχει μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βρίσκουν, ακούν, αγοράζουν, ενημερώνονται, μαθαίνουν, παράγουν, μοιράζονται και βιώνουν τη μουσική. Αποτελεί πλέον το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στο οποίο ανατρέχει ο πληθυσμός. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2013 (emarketer, 2013), οι ενήλικοι στις ΗΠΑ καταναλώνουν πλέον περισσότερο χρόνο σε ψηφιακές συσκευές (Η/Υ, κινητά τηλέφωνα, tablet) απ' ότι σε οποιοδήποτε άλλο μέσο (τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπα κ.ά.). Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συνέβαλλαν στο φαινόμενο της ψηφιακής επανάστασης στη μουσική βιομηχανία. Κατ' αρχάς, η ψηφιακή τεχνολογία επέτρεψε την αντιγραφή οποιουδήποτε αρχείου σε άπειρα πανομοιότυπα αντίτυπα χωρίς απώλεια πληροφοριών ή φθορά. Η χρήση του Διαδικτύου ξεκίνησε να γίνεται πιο δημοφιλής στα μέσα της δεκαετίας του 1990, με τις ταχύτητες μεταφοράς δεδομένων να αυξάνονται συνεχώς. Επιπλέον, έγινε κοινή η χρήση συμπιεσμένων ψηφιακών αρχείων ήχου, με πρώτο και δημοφιλέστερο το MP3 (συντομογραφία του MPEG-1 Audio Layer 3, που κυκλοφόρησε το 1993). Τα αρχεία MP3 διαθέτουν αρκετά μικρό μέγεθος. Ενδεικτικά, ενδέχεται (σε χαμηλή ποιότητα, π.χ. 128 kb/s) να καταλαμβάνουν μόλις το 1/10 του όγκου των αντίστοιχων WAV αρχείων σε ποιότητα CD (44,1 khz / 16 bit). Η συμπίεση των αρχείων επέτρεψε 6

15 την ανταλλαγή μέσω Διαδικτύου ακόμα με τις ταχύτητες μεταφόρτωσης που επέτρεπαν τα διαθέσιμα μέσα στα τέλη της δεκαετίας του Η διαδικασία αυτή διευκολύνθηκε από την εμφάνιση των πρώτων δικτύων ανταλλαγής αρχείων peer-to-peer (P2P) που εμφανίστηκαν εκείνη την εποχή. Το Διαδίκτυο κατέστησε περιττή την κατοχή φυσικού αντίγραφου μίας ηχογράφησης, δηλαδή του βασικού προϊόντος της μουσικής βιομηχανίας. Τα αντικείμενα αυτά (δίσκοι γραμμοφώνου ή βινυλίου, κασέτες, CD) αποτελούσαν τη ναυαρχίδα της μουσικής βιομηχανίας (Trepy, 2010) για ολόκληρο τον 20ό αιώνα, αφού είχαν εξελιχθεί από προϊόν πολυτελείας σε καταναλωτική ανάγκη. Μέχρι το 1999, οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες είχαν απόλυτο έλεγχο της αγοράς, ωστόσο οι τεχνολογικές εξελίξεις τις αιφνιδίασαν. Όπως είχε συμβεί και στις προηγούμενες περιπτώσεις τεχνολογικών αναταραχών στη μουσική βιομηχανία, καινούργιοι παράγοντες κατάφεραν να διεκδικήσουν μερίδιο της αγοράς (Tschmuck, 2012). Λόγω της ασυμφωνίας μεταξύ των δισκογραφικών εταιρειών υπήρξε αδράνεια στην εύρεση ενός νόμιμου επιχειρηματικού διαδικτυακού μοντέλου που θα προσέφερε καλύτερες υπηρεσίες από τα δίκτυα P2P. Η εταιρεία πληροφορικής και ηλεκτρονικών συσκευών Apple (TM) ήταν η πρώτη που κατάφερε να έρθει σε συμφωνία με τις σημαντικότερες δισκογραφικές εταιρείες, δημιουργώντας το 2003 το ψηφιακό μουσικό κατάστημα itunes (TM). Η Apple (TM) παρείχε μεγαλύτερη ποικιλία από τους σύγχρονους ανταγωνιστές της, που συνήθως είχαν την υποστήριξη (και κατά συνέπεια το υλικό) μονάχα μίας, ίσως δύο μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών. Συνεπώς, δε δυσκολεύτηκε να μονοπωλήσει την αγορά. Αυτή τη στιγμή, παρότι υπάρχουν περισσότερες από 400 ψηφιακές υπηρεσίες μουσικής ανά τον κόσμο (ΙFPI, 2011), το itunes (TM) παραμένει το δημοφιλέστερο ψηφιακό μουσικό κατάστημα παγκοσμίως. Δεδομένης της ανάπτυξης της ψηφιακής τεχνολογίας στον τομέα του επαγγελματικού ήχου, το κόστος παραγωγής μίας ηχογράφησης έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 20 χρόνια. Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει πλέον ολοένα και περισσότερες δυνατότητες. Με τη σωστή τεχνογνωσία, προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας μουσικών παραγωγών με σεβαστή ποιότητα ήχου και χαμηλό προϋπολογισμό. Κατά συνέπεια, η διαφορά ποιότητας παραγωγής μεταξύ επαγγελματικών και ερασιτεχνικών κυκλοφοριών έχει μειωθεί, δίνοντας θεωρητικά την ευκαιρία σε περισσότερους καλλιτέχνες να ανταγωνιστούν τα μεγάλα ονόματα επί ίσοις όροις. Επιπλέον, το Διαδίκτυο έχει μειώσει σημαντικά το κόστος διανομής. Είναι πολύ πιο εύκολο πλέον για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες να κυκλοφορήσουν το ψηφιακό υλικό τους, το οποίο συν τοις άλλοις δεν επιφέρει μεταφορικό ή αποθηκευτικό κόστος, δεδομένης της άυλης φύσης του. Παράλληλα, το κόστος αποθήκευσης πληροφοριών σε διαδικτυακούς διακομιστές μειώνεται συνεχώς. Η διανομή σε παγκόσμια κλίμακα, μία αδιανόητη δυνατότητα για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα, είναι εφικτή στις μέρες μας με ελάχιστο κόστος. Λόγω του χαμηλότερου κόστους, οι μουσικές παραγωγές έχουν αυξηθεί δραματικά σε ποσότητα. Μονάχα το 2005, τα άλμπουμ που 7

16 κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑ ήταν , κατά 36% περισσότερα από το προηγούμενο έτος, που είχαν κυκλοφορήσει (Anderson, 2008). 2.2 Προώθηση μέσω Διαδικτύου Όπως έχει συμβεί πολλές φορές στην ιστορία με σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα, από την ψηφιακή επανάσταση έχουν επωφεληθεί και οι καλλιτέχνες. Ενώ στο παρελθόν οι δισκογραφικές εταιρείες αποτελούσαν ουσιαστικά μονόδρομο για τους καλλιτέχνες, αυτό δεν ισχύει απόλυτα πλέον. Ο Feinberg (2012), υπεύθυνος για την ψηφιακή στρατηγική του ομίλου δισκογραφικών εταιρειών Concord, προσφέρει μία ενημερωμένη οπτική σχετικά με τις τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Υποστηρίζει ότι η παρούσα χρονική περίοδος είναι μία από τις καλύτερες στην ιστορία για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες, δεδομένου ότι υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι δημιουργίας μίας βάσης υποστηρικτών στο Διαδίκτυο, προσεγγίζοντας άτομα στα οποία μέχρι πριν από δέκα χρόνια δε θα είχαν ποτέ πρόσβαση. Επιπλέον το Διαδίκτυο έχει διαμορφώσει ένα κίνημα bloggers και διαδικτυακών ραδιοφώνων, που έχουν δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο ρεύμα μουσικού ψηφιακού Τύπου, μερίδα του οποίου υποστηρίζει το έργο ανεξάρτητων καλλιτεχνών, προσφέροντας προβολή και κατά συνέπεια προώθηση. Αυτά τα μέσα είναι προσβάσιμα στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες με ευκολία και λόγω της ανεξαρτησίας τους, συγκεντρώνουν ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον (Trepy, 2010) καθώς το κοινό αισθάνεται ότι δε διαβάζει ή ακούει απόψεις (και επιλογές τραγουδιών) κατευθυνόμενες από οικονομικά συμφέροντα. Πολλές φορές, οι bloggers ή οι παραγωγοί διαδικτυακών ραδιοφωνικών σταθμών, λόγω της αγάπης του για το αντικείμενο, ενδέχεται να είναι καλύτερα ενημερωμένοι από τους επαγγελματίες συναδέλφους τους. Όταν ο κόσμος εμπιστεύεται το γούστο τους, ο ανεξάρτητος Τύπος ανάγεται δημιουργό τάσεων προτίμησης. Αν ένας συγκεκριμένος blogger διαθέτει χιλιάδες αναγνώστες εμπιστεύονται τη γνώμη του, το πιθανότερο είναι ότι θα ακούσουν τις κυκλοφορίες που αυτός πιστεύει ότι είναι καλές. Αν τους αρέσουν, θα τις προωθήσουν και αυτοί μέσω των δραστηριοτήτων τους στα κοινωνικά δίκτυα, ξεκινώντας μία τάση προτίμησης για τις συγκεκριμένες κυκλοφορίες. Επιπλέον, τα ανεξάρτητα μέσα προσφέρουν μονάχα θετική κάλυψη. Σπανίως ένας blogger θα αναφερθεί σε έναν καλλιτέχνη ή μία κυκλοφορία που δεν του αρέσει, διότι δεν πιστεύει ότι αξίζει το χρόνο και τον κόπο. Αντιθέτως στα παραδοσιακά μέσα, όπου το περιβάλλον είναι επαγγελματικό, οι συντάκτες είναι υποχρεωμένα να καλύψουν τα πάντα, χωρίς πάντοτε να τους αρέσει το υλικό που έχουν κληθεί να σχολιάσουν. Εντούτοις, η ψηφιακή επανάσταση έχει προκαλέσει τη συγκέντρωση υπέρογκης ποσότητας διαθέσιμου υλικού. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε το Μάιο του 2013 η SINTEF, η οποία ισχυρίζεται ότι αποτελεί τον μεγαλύτερο ανεξάρτητο ερευνητικό οργανισμό στη Σκανδιναβία, το 90% 8

17 όλων των δεδομένων της ανθρωπότητας παρήχθη τα τελευταία δύο χρόνια (Dragland, 2013). Την ίδια στιγμή, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, η προσοχή του κοινού είναι διασκορπισμένη σε πολλά διαφορετικά σημεία. Οι διαδικτυακοί δίαυλοι παροχής περιεχομένου (οποιασδήποτε μορφής) συγκεντρώνουν πολύ μικρότερο ποσοστό των συνολικών χρηστών του Διαδικτύου σε σύγκριση με τα ποσοστά που συναντώνται στα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπα). Λόγω της υπέρογκης ποσότητας περιεχομένου και πληροφοριών, που οδηγεί στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας στην αγορά, γίνεται συνεχώς πιο δύσκολο για να τραβήξει την προσοχή του κοινού κάτι όπως π.χ. μία ανεξάρτητη καλλιτεχνική προσπάθεια. Στην έρευνα του Haupt (2012), αναφέρεται ότι οι χρήστες ακούνε περισσότερη μουσική, αλλά δυσκολεύονται περισσότερο να χτίσουν μόνιμους συνδέσμους με συγκεκριμένα τραγούδια, άλμπουμ, ή καλλιτέχνες. Η μουσική στο Διαδίκτυο προσφέρει περισσότερη ποικιλία, αλλά η σχέση του ακροατή με αυτήν μοιάζει να είναι επιφανειακή. Αυτό πιθανώς να οφείλεται στην έλλειψη προκαθορισμένης μορφής παρουσίασης του υλικού μέσω της οποίας ο χρήστης θα έχει τη δυνατότητα να απομνημονεύσει τα χαρακτηριστικά του. Σημαντικό ρόλο ενδέχεται να διαδραματίζει επίσης και η ποιότητα ήχου των συμπιεσμένων ψηφιακών ηχητικών αρχείων, τα οποία απαιτούν περισσότερες διεργασίες από τον εγκέφαλο του ακροατή, καθώς αναγκάζεται να ανασυνθέσει νοητικά συχνότητες οι οποίες έχουν αφαιρεθεί. Η διαδικασία αυτή κουράζει τον εγκέφαλο και αφαιρεί μέρος της απόλαυσης της ακρόασης (Treasure, 2010). Ο King (2012), διδάκτωρ του μαθήματος διαδικτυακής προώθησης στο Berklee, θεωρεί ότι ο καλύτερος τρόπος προώθησης είναι οι περιοδείες, υποστηρίζοντας ότι ο συναισθηματικός αντίκτυπος που θα έχει στον ακροατή μία εντυπωσιακή ζωντανή εμφάνιση είναι πολύ πιο δυνατός από όποια θετική εικόνα ενδεχομένως σχημάτιζε ακούγοντας μία ηχογράφηση του ίδιου καλλιτέχνη. Για αυτό το λόγο προτείνει στους καλλιτέχνες να έχουν φροντίσει να είναι πάρα πολύ καλοί στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Αυτό σημαίνει ότι το Διαδίκτυο δε θα πρέπει να αποτελεί τη μοναδική δραστηριότητα προώθησης στην οποία προβαίνει ο ανεξάρτητος καλλιτέχνης. Αντιθέτως, η παρουσία στο Διαδίκτυο θα πρέπει να είναι συμπληρωματική άλλων δραστηριοτήτων, όπως συχνών ζωντανών εμφανίσεων, ή αν είναι εφικτό περιοδειών. Στον ψηφιακό κόσμο, το ζητούμενο είναι πάντοτε η προβολή, ώστε ο καλλιτέχνης να δημιουργήσει αρκετά μεγάλο κοινό για να καταφέρει κάποια στιγμή να βγάλει κέρδος από τους υποστηρικτές που θα έχει συγκεντρώσει (Kusek και Leonhard, 2005). Το μάρκετινγκ ενός προϊόντος περιγράφει τη συνολική στρατηγική διαβίβασης από τον παραγωγό στον καταναλωτή, συμπεριλαμβανομένης της διανομής και της προώθησης αυτού. H προώθηση ενός προϊόντος αποσκοπεί αφ ενός στην προβολή του σε όσο το δυνατό περισσότερα μέσα ή διαύλους επικοινωνίας γίνεται και αφ ετέρου 9

18 στο να πείσει τον καταναλωτή να το αγοράσει. Στη μουσική βιομηχανία, ο πρωταρχικός σκοπός του μάρκετινγκ είναι η προώθηση της μουσικής. Ωστόσο, ο στόχος μίας επιτυχημένης διαδικτυακής εκστρατείας μάρκετινγκ ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη είναι η ανάπτυξη σχέσεων με τους ακροατές, η εκμετάλλευση της ευκαιρίας να προσελκύσουν ενδιαφέρον το ενδιαφέρον τους και ενδεχομένως να τους ενθουσιάσουν με τη μουσική τους, για να τους κατακτήσουν ως υποστηρικτές. Αυτό που μεταφράζεται σε κέρδος για τις δισκογραφικές εταιρείες και τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες δεν είναι πλέον οι πωλήσεις ηχογραφημένης μουσικής, αλλά οι σχέσεις που έχουν αναπτύξει με τους ακροατές τους (Trepy, 2010). Ο King (2012) παρομοιάζει τη σχέση του καλλιτέχνη με το κοινό του με μία ερωτική συνάντηση. Ο τελικός στόχος σε αυτή την περίπτωση όμως είναι η εισροή εσόδων. Πριν συμβεί αυτό όμως, οι ακροατές θα πρέπει να έχουν εξοικειωθεί με το υλικό του καλλιτέχνη, κατά προτίμηση μέσω επανειλημμένης έκθεσης σε αυτό. Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες π.χ. που οδηγούν τους κατευθείαν τους επισκέπτες του προφίλ τους εντός ενός κοινωνικού δικτύου προς ένα ψηφιακό μουσικό κατάστημα. Τις περισσότερες φορές όμως, ο επισκέπτης όμως δεν θα είναι διατεθειμένος να καταβάλλει χρήματα για να αποκτήσει τη μουσική ενός άγνωστου προς αυτόν (μέχρι εκείνη τη στιγμή) καλλιτέχνη, ακόμα και αν έχει τη δυνατότητα να ακούσει τα τραγούδια πριν τα αγοράσει. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προώθησης μουσικού υλικού είναι η έκθεση του κοινού σε αυτό. Το ραδιόφωνο το αποδεικνύει αυτό (Dubber, 2007) επί δεκαετίες. Οι ακροατές θα πρέπει να ακούσουν πολλές φορές μία κυκλοφορία δωρεάν, για να νιώσουν την επιθυμία να αγοράσουν και να την αποκτήσουν, ιδίως όταν πρόκειται για καλλιτέχνη που δε γνωρίζουν. Συνεπώς, ο καλλιτέχνης θα πρέπει να έχει οδηγήσει πρώτα τον επισκέπτη του σε ένα κατά προτίμηση γνώριμο διαδικτυακό περιβάλλον (όπως είναι το YouTube (TM) ), όπου ο ακροατής έχει τη δυνατότητα να απολαύσει τη μουσική. Σε αυτό το περιβάλλον, μία ωφέλιμη στρατηγική θα μπορούσε να είναι η παροχή κινήτρου (όπως η δωρεάν μεταφόρτωση ενός τραγουδιού σε υψηλή ποιότητα), ώστε ο επισκέπτης να επιλέξει να γίνει συνδρομητής στο κανάλι του καλλιτέχνη εντός της υπηρεσίας. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσεται μια σχέση με περισσότερη συνοχή, καθώς ο συνδρομητής ενημερώνεται για τις νέες αναρτήσεις του καλλιτέχνη στην αρχική του σελίδα στο YouTube (TM), γεγονός που ενδέχεται να παροτρύνει τον χρήστη να προβεί στην ακρόαση αυτών. Στο προαναφερθέν παράδειγμα, ο ανεξάρτητος καλλιτέχνης θα έχει πετύχει το σκοπό του, έχοντας καταφέρει να προβάλει ξανά στον ακροατή το υλικό του. Συνεπώς, ένας βασικός στόχος ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη θα πρέπει να είναι η παρουσία του σε όσο το δυνατό περισσότερες πλατφόρμες και υπηρεσίες διάθεσης ηχογραφημένου ψηφιακού υλικού καθώς και σε κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Ο King (2012) ισχυρίζεται επίσης ότι έχει νόημα για έναν καλλιτέχνη να έχει παρουσία σε όλους τους λιανικούς πωλητές ψηφιακής μουσικής και τις συνδρομητικές υπηρεσίες που διαθέτουν μουσική προς ακρόαση έναντι μηνιαίας συνδρομής, διότι 10

19 υπάρχουν χρήστες που προτιμούν το περιβάλλον της εκάστοτε υπηρεσίας. Για τον King, καλή αρχή αποτελεί και η διάθεση του υλικού σε μέρη που ήδη συχνάζουν χρήστες οι οποίοι ενδιαφέρονται για το είδος μουσικής που ερμηνεύει ο καλλιτέχνης. Ο ανεξάρτητος καλλιτέχνης θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες αυτές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να απευθυνθεί στους υποψήφιους ακροατές στην έδρα τους, δηλαδή εκεί όπου συχνάζουν. Θα πρέπει αυτός να πάει εκεί όπου βρίσκονται οι ακροατές, αντί να περιμένει να έρθουν εκείνοι προς αυτόν. Για να το καταφέρει αυτό, ο καλλιτέχνης θα πρέπει να παραδώσει μέρος του ελέγχου που κατέχει επί του υλικού του. Άλλωστε, η φύση του Διαδικτύου δυσχεραίνει σημαντικά τη δυνατότητα ελέγχου της ροής πληροφοριών π.χ. από τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων ηχογραφημένου υλικού. Ο King (2012) αναφέρει ότι η έλευση του Διαδικτύου σήμανε τη μετάβαση από την εποχή όπου δεκάδες μέσα που επηρέαζαν εκατομμύρια ανθρώπους (ραδιοφωνικοί σταθμοί, MTV (ΤΜ), περιοδικά), στην εποχή όπου εκατομμύρια μέσα επηρεάζουν δεκάδες ανθρώπους. Με δεδομένο ότι υπάρχουν εκατομμύρια καλλιτέχνες στο Διαδίκτυο που διεκδικούν προβολή, ο King υποστηρίζει ότι ο καλλιτέχνης θα πρέπει να βρει τις κοινωνίες ανθρώπων που έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα, γούστο και τους αρέσει το είδος μουσικής που έχει να προσφέρει. Με αυτό τον τρόπο θα καταφέρει να δημιουργήσει μία βάση υποστηρικτών, η οποία είναι το βασικό στοιχείο επιτυχίας για οποιαδήποτε εκστρατεία προώθησης. Ο Anderson (2008) υποστηρίζει ότι το μεγάλο εύρος επιλογής καθώς και η μείωση της έκθεσης σε παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης οδήγησε σε μία μεταστροφή της κουλτούρας, που εξελίχθηκε από μαζικά ομοιογενής σε μία γιγαντιαία κουλτούρα μικρών αγορών με αστέρες περιορισμένης εμβέλειας. Συνεπώς, έχουν μειωθεί δραματικά, ιδίως στη μουσική βιομηχανία, οι κυκλοφορίες μαζικής απήχησης, καθώς οι χρήστες του Διαδικτύου αξιοποιούν το εύρος ποικιλίας και αναπτύσσουν προσωπικές προτιμήσεις. Αυτές οι μικρές αγορές υπήρχαν πάντοτε, απλά τώρα έχει μειωθεί το κόστος τους και έχει αυξηθεί η ευκολία πρόσβασης σε αυτές. Ο Anderson υποστηρίζει ότι στο μέλλον, οι καλλιτέχνες δε θα χρειάζονται τις δισκογραφικές εταιρείες. Εντούτοις υπάρχουν αντίμαχοι της ιδέας αυτής, υπενθυμίζοντας τις πολυάριθμες υπηρεσίες που προσφέρουν οι δισκογραφικές εταιρείες, όπως η ανακάλυψη νέων ταλέντων, η χρηματοδότησή τους, η διανομή και το μάρκετινγκ καθώς και η δημιουργία οργανισμών συλλογής εσόδων από πνευματικά δικαιώματα (Day, 2011). Τέλος, οι δισκογραφικές εταιρείες έχουν ακόμα τον έλεγχο όσον αφορά το μάρκετινγκ, λόγω των οικονομικών τους δυνατοτήτων. Ο Feinberg (2012) διαφωνεί με την ιδέα ότι οποιοσδήποτε καλλιτέχνης, ακόμα και με σωστή χρήση της τεχνολογίας, έχει τις ίδιες ευκαιρίες με έναν καλλιτέχνη ο οποίος υποστηρίζεται από μία μεγάλη δισκογραφική εταιρεία, που διαθέτει υψηλό προϋπολογισμό και μία ομάδα ατόμων να εργάζονται στην προώθηση. Υποστηρίζει ότι αυτές οι δύο προσπάθειες δεν έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν 11

20 τον ίδιο στόχο, αν και δεν το θεωρεί εντελώς απίθανο. Παραδοσιακά, 9 στους 10 καλλιτέχνες πλήρωναν, θεωρητικά, για να βρίσκονται σε μία δισκογραφική εταιρεία, καθώς δεν είχαν τη δυνατότητα να αναπληρώσουν μέσω των κερδών από τις πωλήσεις τα χρήματα που είχαν επενδυθεί για την προώθησή τους. Μονάχα 1 στους 10 είχε αρκετά μεγάλη απήχηση για να καλύψει τα έξοδα των υπόλοιπων καλλιτεχνών στις μεγάλες εταιρείες. Αυτό συνέβαινε όταν οι δισκογραφικές εταιρείες είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν όλα τα μέσα διανομής και ενημέρωσης, δεδομένου του περιορισμένου αριθμού τους. Στη σύγχρονη εποχή, οι πηγές διανομής και ενημέρωσης έχουν αυξηθεί εκθετικά. Συνεπώς, δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η διαδικασία προώθησης έχει γίνει πιο εύκολη για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Υπάρχουν όμως πολύ χρήσιμες υπηρεσίες στον κόσμο του Διαδικτύου για ανερχόμενους μουσικούς. Ωστόσο, η τεχνολογία από μόνη της δεν είναι ικανή να αντισταθμίσει την υποδομή που παρέχεται σε καλλιτέχνες που υποστηρίζονται από δισκογραφικές εταιρείες. Η τεχνολογία επιτρέπει μεν στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες να διαθέτουν αξιοπρεπείς παραγωγές σε λογικό κόστος, αλλά πέραν από αυτό το στάδιο, όλοι οι καλλιτέχνες έχουν ανάγκη από μάρκετινγκ. Μία πιθανή λύση είναι ένα μέλος του συγκροτήματος ή ένας γνωστός του καλλιτέχνη που διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία, να αναλάβει τη διαδικτυακή (και όχι μόνο) παρουσία του. Διαφορετικά, ο καλλιτέχνης θα μπορούσε να προσλάβει μία ανεξάρτητη εταιρεία ηλεκτρονικής προώθησης. Αυτή τη στιγμή, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες διαθέτουν εργαλεία με τη χρήση των οποίων, αν είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν κόπο και χρόνο μπορούν να πετύχουν αποτελέσματα παρόμοια με αυτά μίας δισκογραφικής εταιρείας, συνήθως σε μικρότερη κλίμακα. Οι δισκογραφικές εταιρείες υπήρχαν και εξακολουθούν να υφίστανται διότι παρέχουν συγκεκριμένες υπηρεσίες από τις οποίες ένας καλλιτέχνης είναι απαραίτητο να επωφεληθεί ώστε να είναι αρκετά αναγνωρίσιμος για να υποστηρίξει οικονομικά την καλλιτεχνική του πορεία. Συνεπώς, είναι απαραίτητο κάποιος να αναλαμβάνει αυτό το ρόλο, δηλαδή την ενεργή προώθηση του καλλιτέχνη. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η μουσική έχει χάσει την αξία της. Ο King (2012) τονίζει ότι πριν από οποιαδήποτε κίνηση μάρκετινγκ, ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει συνθέσει πολύ καλή μουσική και να έχει άριστη απόδοση στις ζωντανές εμφανίσεις του. Κατά τον King, οι σύγχρονοι καλλιτέχνες δε θα πρέπει να σκέφτονται πόσο καλό είναι το τάδε tweet ή η δείνα κοινοποίηση στο Facebook (ΤΜ). Θα πρέπει πρωτίστως να αναρωτιούνται αν τα τραγούδια τους είναι αρκετά καλά. Το καλύτερο σχέδιο προώθησης στα κοινωνικά δίκτυα είναι η δημιουργία πολύ καλής μουσικής. Η προβολή ενδέχεται να ακολουθήσει άμεσα, αν η μουσική είναι κορυφαίας ποιότητας. Μέχρι πρότινος, οι δισκογραφικές εταιρείες είχαν τον απόλυτο έλεγχο της αγοράς. Καθόριζαν ποιοι καλλιτέχνες έχουν συμβόλαιο ηχογράφησης καθώς και τον οικονομικό προϋπολογισμό αυτών, παρέχοντας προκαταβολές στους καλλιτέχνες ως επένδυση, την οποία περίμεναν να λάβουν πίσω 12

21 από τις πωλήσεις, πριν του παραχωρήσουν περαιτέρω χρήματα. Ωστόσο, οι ίδιες εταιρείες καθόριζαν και τον προϋπολογισμό της προώθησης, από τον οποίο εξαρτάται άμεσα η προβολή που θα λάβει η κυκλοφορία στο ραδιόφωνο, τον έντυπο Τύπο, την τηλεόραση και άλλα μέσα. Η κατάσταση είναι διαφορετική στο Διαδίκτυο, όπου η μετάδοση πληροφοριών έχει αποκεντρωθεί. Στα παραδοσιακά μέσα προώθησης που χρησιμοποιούσαν οι δισκογραφικές εταιρείες, η ροή πληροφοριών διεξαγόταν προς μία κατεύθυνση: από το εκάστοτε μέσο προς το κοινό. Ωστόσο, με τη μεταστροφή από μία βιομηχανική κοινωνία σε μία κοινωνία πληροφορικής, το καινούργιο μέσο - το Διαδίκτυο- σε αντίθεση με τα παλαιά, βασίζεται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο αλληλένδετων τερματικών επικοινωνίας (Trepy, 2010), όπου η ροη πληροφοριών διεξάγεται προς πάσα κατεύθυνση. Μέχρι πρότινος, υπήρχαν περιορισμένοι τρόποι ανεύρεσης καινούργιας μουσικής. Προσωπικές συστάσεις, ιδιοκτήτες και υπάλληλοι δισκοπωλείων, μουσικά περιοδικά, τηλεοπτικά κανάλια και το ραδιόφωνο (Αnderson, 2008). Το κοινό αποκρινόταν στα μηνύματα προώθησης που δεχόταν από τα μαζικά μέσα ενημέρωσης αγοράζοντας το προϊόν. Με τα εργαλεία που διαθέτει πλέον στα χέρια του όμως, χάρη στο Διαδίκτυο, του επιτρέπουν να αποκρίνεται με εντελώς διαφορετικούς τρόπους. Δε χρειάζεται καν να αγοράσει τη μουσική, αφού με τα σύγχρονα μέσα, έχει τη δυνατότητα να την απολαύσει χωρίς να χρειαστεί να την αποθηκεύσει στο σκληρό δίσκο του Η/Υ εάν δεν το επιθυμεί. Επιπλέον, οι χρήστες του Διαδικτύου το χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο ως εργαλείο για να προεκτείνουν την κοινωνική τους ζωή. Το χρησιμοποιούν για να αυξήσουν την κοινωνική τους απήχηση και ελκυστικότητα, αλλά και για να εκφραστούν δημιουργικά. Η διάδοση της χρήσης κοινωνικών μέσων δικτύωσης διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην αύξηση της δραστηριότητας των χρηστών στο Διαδίκτυο. Μέσω των κοινωνικών δικτύων, blogs, ή ιστοσελίδες θαυμαστών, οι χρήστες προβάλλουν τις προτιμήσεις τους σε τομείς όπως είναι αυτός της μουσικής. H προθυμία των ανθρώπων να μοιράζονται μουσική μεταξύ τους δεν αποτελεί φαινόμενο των κοινωνικών (ή των P2P) δικτύων. Η πράξη αυτή έχει παράδοση αρκετών δεκαετιών όπως αποδεικνύουν οι, αρκετά διαδεδομένες από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, προσωπικές συλλογές τραγουδιών από διάφορους καλλιτέχνες σε κασέτα (Haupt, 2012), ελάχιστα χρόνια αφότου το ίδιο το μέσο κυκλοφόρησε στην αγορά από την Philips (ΤΜ) (1963). Στη σύγχρονη εποχή, οι χρήστες του Διαδικτύου δημιουργούν δημόσιες ή ιδιωτικές playlists με τα αγαπημένα τους τραγούδια σε διάφορες πλατφόρμες (YouTube (ΤΜ), Spotify (ΤΜ) ), τις οποίες μοιράζονται μέσω κοινοποιήσεων σε κοινωνικά δίκτυα όπως είναι το Facebook (ΤΜ) και το Twitter (ΤΜ). Τα κίνητρα για αυτή τη συμπεριφορά (να μοιράζεται το άτομο μουσική) διαφέρουν. Για μερικούς χρήστες αποτελεί αρκετά ισχυρό κίνητρο η διαμόρφωση της φήμης ότι μοιράζονται ποιοτική μουσική. Άλλοι χρήστες, δεδομένου του υπέρμετρου εύρους επιλογής παρακολουθούν τις 13

22 κοινοποιήσεις άλλων για να ανακαλύψουν καλλιτέχνες και μουσική που δε γνωρίζουν, απλοποιώντας τη διαδικασία. Πολλοί χρήστες επίσης μοιράζονται μουσική για να δημιουργήσουν, να διατηρήσουν ή να δώσουν έμφαση σε διαπροσωπικές σχέσεις. Η πρακτική να μοιράζονται οι χρήστες κοινωνικών δικτύων μουσική έχει γίνει καθημερινή ρουτίνα, καθώς η διαδικασία είναι πιο εύκολη από ποτέ, ενώ πολλές υπηρεσίες προσφέρουν πρόσβαση σε μουσική με εντελώς καινούργιους τρόπους, που δεν ήταν διαθέσιμοι μέχρι πρότινος (Haupt, 2012). Αυτή η διαδικτυακή συμπεριφορά ενισχύει την προώθηση του καλλιτέχνη. Διαθέτοντας τη δυνατότητα να καταχωρήσουν περιεχόμενο στο μέσο μετάδοσης, όπως έκαναν οι δισκογραφικές εταιρείες με τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι χρήστες του Διαδικτύου διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των τάσεων της εποχής τους, προωθώντας οικειοθελώς και ανέξοδα το υλικό του εκάστοτε καλλιτέχνη. Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία ενισχυμένη έκδοση της διάδοσης από στόμα σε στόμα. H ειδοποιός διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι με τα σύγχρονα μέσα, η διαδικασία αυτή ενδέχεται να λάβει διαστάσεις βιομηχανικής κλίμακας (Anderson 2008). Σε κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook (ΤΜ) και το Twitter (ΤΜ) για παράδειγμα, μία κοινοποίηση ενδέχεται να παρουσιαστεί σε χιλιάδες άτομα (ανάλογα τον αριθμό φίλων ή followers που έχει ο συγκεκριμένος χρήστης), πολλά εκ των οποίων πιθανότατα θα αναμεταδώσουν την πληροφορία. Αυτή η ανακύκληση πληροφοριών συμβάλλει στη συνολική προβολή του καλλιτέχνη και πολλές φορές είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία του (Wikström, 2009). Οι δισκογραφικές εταιρείες έχουν διαπιστώσει τις δυνατότητες της προώθησης που προσφέρουν οι χρήστες του Διαδικτύου και προσπαθούν να την ενθαρρύνουν και βασιζόμενοι στους ακροατές για την εκτέλεση μέρους της προβολής των καλλιτεχνών. Ο Carsten Winter, καθηγητής (Media and Music Management) στο τμήμα Δημοσιογραφίας και Επικοινωνιακής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Δράματος του Ανόβερου υποστηρίζει σε ομιλία του ότι ο χαρακτηρισμός των χρηστών του Διαδικτύου ως καταναλωτές είναι παραπλανητικός, δεδομένου ότι η κατανάλωση των μουσικών αγαθών αποτελεί μονάχα ένα μικρό ποσοστό των δραστηριοτήτων τους εντός των πλαισίων του (Winter, 2012). Για τη δημιουργία επιτυχημένων στρατηγικών μάρκετινγκ, ο Winter υποστηρίζει ότι το κοινό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται εντελώς διαφορετικά. Το κοινό χρησιμοποιεί την υπάρχουσα τεχνολογία (φορητές συσκευές, κοινωνικά δίκτυα, πλατφόρμες ανάρτησης οπτικοακουστικού υλικού και γραπτού λόγου) όχι ως καταναλωτής, αλλά ως δημιουργός περιεχομένου, γεγονός που αλλάζει την οικονομία αλλά και την κοινωνία. Το κοινό είναι παραγωγός νέων τρόπων συνδεσιμότητας. Οι ενεργοί χρήστες του Διαδικτύου καθώς και οι καλλιτέχνες, εξελίσσουν την μουσική κουλτούρα και οικονομία ώστε να είναι πιο έξυπνη, να παρέχει περισσότερες υπηρεσίες και να είναι οικονομικά βιώσιμη. Επωφελούνται από καινούργιες σχέσεις και δομές που εγγυώνται όχι μόνο καινούργιες 14

23 πηγές κοινωνικού και πολιτισμικού κεφαλαίου για τους ίδιους, αλλά και περισσότερη ελευθερία και επιλογή (Winter, 2012). Στο Διαδίκτυο γίνεται λόγος για το Web 2.0, το οποίο δεν αποτελείται πλέον από στατικές σελίδες όπως το Web 1.0. Οι σελίδες του Web 2.0 προσφέρουν στους επισκέπτες ένα περιβάλλον εντός του οποίου θα δημιουργήσουν το δικό τους περιεχόμενο, θα ταξινομήσουν αγαπημένες τοποθεσίες και θα συνδεθούν με άλλους χρήστες. Κατά αυτό τον τρόπο, οι δημοφιλέστεροι προορισμοί στο Διαδίκτυο αυτή τη στιγμή είναι τοποθεσίες που μοιάζουν περισσότερο με λογισμικό και λιγότερο με στατικό αρχείο και παρουσιάζουν διαφορετικό υλικό σε κάθε επίσκεψη, καθώς βασίζονται στη δημιουργία περιεχομένου από τους χρήστες. Δεδομένων των δομών επικοινωνίας στο Διαδίκτυο, οι στρατηγικές μάρκετινγκ έχουν κάνει μεταστροφή από την μαζική ελκυστικότητα και βασίζονται στο ίδιο το κοινό στο οποίο στοχεύουν να διεκπεραιώσει την προβολή του καλλιτέχνη στα μέσα (Wikström, 2009). Συνεπώς, οι καλλιτέχνες θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να προσελκύσουν ενδιαφέρον γύρω από το όνομά τους και να είναι εφευρετικοί στον τρόπο με τον οποίο την επιδιώκουν, δημιουργώντας επικοινωνιακούς δεσμούς. Επιπλέον, πρέπει να ενστερνιστούν την αντίληψη της διαθεσιμότητας του υλικού τους ανά πάσα στιγμή. Θα πρέπει επίσης να προσπαθήσουν να ενθαρρύνουν τους υποστηρικτές τους να προωθήσουν το υλικό μέσω κοινοποιήσεων σε κοινωνικά δίκτυα και άλλων τρόπων. O King (2012) υποστηρίζει ότι είναι πολύ σημαντική η επαφή με τα άτομα τα οποία έχουν δώσει την άδεια στον καλλιτέχνη να επικοινωνεί μαζί τους. Θεωρεί καλύτερη προσέγγιση την άμεση επαφή με τους υποστηρικτές απ' ότι π.χ. την ανάθεση της προώθησης του καλλιτέχνη σε με διαδικτυακή εταιρεία. Δεδομένης της σύγχρονης τεχνολογίας, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες έχουν στη διάθεσή τους, με σχετικά χαμηλό κόστος, τον ίδιο τύπο εργαλείων που χρησιμοποιούν οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες. Συνήθως όμως δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους των εταιρειών ώστε να πετύχουν τον ίδιο βαθμό προώθησης και προβολής (Feinberg, 2012). 2.3 Δωρεάν διάθεση υλικού Σε έρευνα που διεξήγαγαν στη Γερμανία και δημοσίευσαν το 2005 οι Buxmann et al., οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να δηλώσουν ποιο αντίτιμο θα ήταν διατεθειμένοι να καταβάλλουν για να αγοράσουν ένα τραγούδι ανερχόμενου καλλιτέχνη, μία σύγχρονη επιτυχία, μία παλαιότερη κυκλοφορία καθώς και σπάνιο υλικό. Εκ των ερωτηθέντων, το 36,4% είχε δηλώσει ότι διατίθεται να καταβάλλει λιγότερα από 0,10 ευρώ για ένα τραγούδι ανερχόμενου καλλιτέχνη. Μεταξύ 0,10 και 0,49 ευρώ θα ήταν διατεθειμένο να πληρώσει το 45,7% των ερωτηθέντων, ενώ 50 με 99 cents (πλαίσιο το οποίο περιλαμβάνει τις δημοφιλέστερες αυτή τη στιγμή τιμές στα ψηφιακά μουσικά καταστήματα) ήταν πρόθυμο να διαθέσει μονάχα το 14.6% του δείγματος. Σε αυτή την έρευνα προέκυψε ότι το αγοραστικό κοινό επιθυμεί να καταβάλλει μικρότερο αντίτιμο για 15

24 ανερχόμενους καλλιτέχνες (όπως και για παλαιότερες κυκλοφορίες) απ' ότι για σύγχρονες επιτυχίες ή σπάνιο υλικό. Διάγραμμα 2.3: Προθυμία πληρωμής για διαφορετικές κατηγορίες τραγουδιών (Buxmann et al, 2005). Σε μία εποχή όπου πολλοί χρήστες του Διαδικτύου έχουν συνηθίσει να αποκτούν τη μουσική τους δωρεάν, μία καλή λύση για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες είναι να διαθέτουν το υλικό τους χωρίς χρέωση, ή με εθελοντική χρηματική συνεισφορά. Σκοπός ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη στα πρώτα του βήματα θα πρέπει να είναι η μέγιστη δυνατή διεύρυνση του ακροατηρίου και όχι απαραίτητα η συγκέντρωση εσόδων από την πώληση κυκλοφοριών. Οι καλλιτέχνες δηλαδή, θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το ηχογραφημένο υλικό τους ως μέσο προώθησης των ιδίων και όχι ως πηγή εσόδων. Η δημιουργία ενός καταλόγου με τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των ανθρώπων που ενδιαφέρονται για το υλικό μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμο απόκτημα στην πορεία ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη. Η αμεσότητα επικοινωνίας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εκτιμάται από τους παραλήπτες, εφόσον δε γίνεται κατάχρηση αυτής της διόδου. Ο καταιγισμός με που δεν έχουν να προσφέρουν κάτι ενδιαφέρον στον παραλήπτη είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει σε αρνητική αποδοχή, προκαλώντας αποτελέσματα αντίθετα από τα επιθυμητά. 16

25 Ο Feinberg (2012) δηλώνει ότι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έχει τον υψηλότερο βαθμό απόκρισης από τους παραλήπτες σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο διαδικτυακό μήνυμα προώθησης (στοχευμένη διαφήμιση, κοινωνικά δίκτυα κ.ά.). Η σχέση που δημιουργεί μεταξύ αποστολέα και παραλήπτη ένα φαίνεται ότι εμπνέει περισσότερη εμπιστοσύνη, εξαιτίας της φύσης του μέσου. Αυτό παρατηρείται με καλλιτέχνες όλων των επιπέδων αναγνώρισης και καταδεικνύει το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο φαίνεται ότι είναι το πιο ισχυρό εργαλείο προσέγγισης σε όλα τα επίπεδα. Είναι πολύ εύκολο για κάποιον να πατήσει Like σε μία σελίδα του Facebook (ΤΜ) και οι κοινοποιήσεις από αυτή την πηγή να θάβονται μεταξύ των πολυάριθμων αναρτήσεων που κυκλοφορούν. Επιπλέον, στο Facebook (ΤΜ), ο αλγόριθμος της υπηρεσίας καθορίζει αν οι κοινοποιήσεις θα παρουσιαστούν στους ανθρώπους που έχουν επιλέξει να λαμβάνουν ενημερώσεις ή όχι. Αντιθέτως, το μοναδικό πράγμα που μπορεί να εμποδίσει την άφιξη ενός στα εισερχόμενα του παραλήπτη είναι φίλτρα που απωθούν μηνύματα spam. Συνεπώς, οι πιθανότητες η πληροφορία να φτάσει στο στόχο της είναι αυξημένες και ο τρόπος πιο άμεσος. Σε ένα δίκτυο, τα πάντα έχουν κάποια ανταλλακτική αξία (Winter, 2012). Ο King (2012) τονίζει ότι όταν ένας καλλιτέχνης προσφέρει π.χ. ένα τραγούδι προς μεταφόρτωση με αντάλλαγμα τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του ενδιαφερόμενου, δεν παραχωρεί δωρεάν μουσική. Λαμβάνει κάτι σε αντάλλαγμα. Θεωρεί ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος συνδιαλλαγής με τους υποστηρικτές. Υπάρχουν όμως καλλιτέχνες που παραχωρούν δωρεάν τη μουσική τους, χωρίς να γνωρίζουν τα άτομα στα οποία την παραχωρούν και χωρίς να φροντίσουν να διατηρήσουν δεσμούς με αυτά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η σχέση δεν είναι ισορροπημένη, καθώς ο καλλιτέχνης δεν έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει ξανά αυτούς τους ακροατές. «Η κατάρα του ανερχόμενου καλλιτέχνη είναι η ανωνυμία και όχι η πειρατεία» δηλώνει ο King (2012), αναφερόμενος σε όσους καλλιτέχνες θεωρούν εχθρό τους τη δωρεάν ανταλλαγή αρχείων στα δίκτυα P2P. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η διάθεση υλικού σε μη εξουσιοδοτημένες υπηρεσίες ανταλλαγής αρχείων, βοηθάει την προβολή και τη διάδοση του ονόματος των καλλιτεχνών, παρά την καταπάτηση πνευματικών δικαιωμάτων που συνεπάγεται. Η υπηρεσία ανάδειξης νέων καλλιτεχνών Jamendo (ΤΜ), για να ενισχύσει την προώθηση των κυκλοφοριών που έχουν αναρτηθεί στην υπηρεσία του, τις διοχετεύει σε δίκτυα P2P. Οι καλλιτέχνες ενδέχεται να βλέπουν την ανταλλαγή αρχείων ως κλοπή της δουλειάς τους, καθώς δεν κερδίζουν χρήματα ή τη δυνατότητα να πλησιάσουν αυτούς τους ακροατές. Εντούτοις, τα δίκτυα P2P είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στην προώθηση μίας κυκλοφορίας. Η διοχέτευση υλικού σε αυτά βοηθάει δισκογραφικές εταιρείες ή ανεξάρτητους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μεγαλύτερη βάση ακροατών. Αν ο καλλιτέχνης θέλει να αποτρέψει τη διαρροή υλικού στα δίκτυα P2P, μία καλή τακτική είναι να το διαθέσει ο ίδιος με 17

26 εθελοντική καταβολή αντιτίμου, αλλά υποχρεωτική καταχώρηση . Συνεπώς, θα μπορεί να επικοινωνήσει με αυτούς τους ακροατές στο μέλλον. Σύμφωνα με την έρευνα των Duft et al. (2005), το 51% εκ των ερωτηθέντων Ευρωπαίων χρηστών του Διαδικτύου δήλωσαν ότι είχαν μεταφορτώσει μουσική από παράνομες πηγές. Ωστόσο, στην ίδια έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι χρήστες του Διαδικτύου που χρησιμοποιούν συχνά δίκτυα P2P, ήταν πιο πρόθυμοι να μεταφορτώσουν μουσική από άγνωστο καλλιτέχνη (39% έναντι 33% του μέσου όρου) από αυτούς που δεν τα χρησιμοποιούν. Στην έρευνα αυτή προέκυψε επίσης ότι το 34% των συχνών χρηστών δικτύων P2P παρέστη μετέπειτα σε ζωντανές εμφανίσεις καλλιτεχνών που ανακάλυψε στο Διαδίκτυο, ποσοστό υψηλότερο από το μέσο όρο (31%). 2.4 Ψηφιακές κυκλοφορίες Με την εμφάνιση των δικτύων P2P και τη δωρεάν ανταλλαγή αρχείων στην αρχή της δεκαετίας του 2000 παρουσιάστηκε και η επιστροφή σε μία παλαιότερη τάση των περισσότερων ανθρώπων: τη συλλογή τραγουδιών και όχι ολόκληρων άλμπουμ. Παλαιότερα, αυτή την ανάγκη κάλυπταν τα singles, δηλαδή δίσκοι 7 ιντσών (45 στροφών) που διέθεταν ένα τραγούδι στην κάθε πλευρά. Με την έλευση του CD, οι δισκογραφικές εταιρείες εξάλειψαν σχεδόν το single, λόγω υψηλού κόστους παραγωγής και χαμηλών εσόδων από τις πωλήσεις (Knopper, 2009, Kot, 2009). Με αυτό τον τρόπο, το αγοραστικό κοινό, αν ήθελε να αποκτήσει ένα τραγούδι ήταν αναγκασμένο να αγοράσει ολόκληρο το άλμπουμ. Όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα δίκτυα P2P, οι χρήστες είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν οποιοδήποτε τραγούδι επιθυμούσαν χωρίς να απαιτείται να αποκτήσουν ολόκληρο το άλμπουμ. Με την πάροδο του χρόνου, έγινε εμφανές ότι οι χρήστες προτιμούσαν να έχουν αυτή την επιλογή, αντί να μεταφορτώνουν ολόκληρο το άλμπουμ (Knopper, 2009, Kot, 2009). Συνεπώς, τα ψηφιακά καταστήματα που δημιουργήθηκαν μετέπειτα, ξεκινώντας με το πιο σημαντικό όλων, το itunes (ΤΜ) της Apple (ΤΜ) το 2003, ακολούθησαν την ίδια τακτική. Στην έρευνα που διεξήγαγαν στη Γερμανία οι Amberg και Schröder (2007), 69,4% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι προτιμά να αγοράζει μεμονωμένα τραγούδια αντί ολόκληρων CD. Συνεπώς, οι καλλιτέχνες θα πρέπει να προσαρμοστούν στις προτιμήσεις του κοινού και να είναι ανοιχτοί στην κυκλοφορία μεμονωμένων τραγουδιών, όπως προστάζουν οι καινούργιες τάσεις της αγοράς και επιτρέπουν οι δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας. Καλό θα είναι επίσης να διατηρούνται ενημερωμένοι για τις εξελίξεις της μουσικής βιομηχανίας, η αγορά της οποίας εξακολουθεί να μεταβάλλεται (Dubber, 2007). O βρετανικός σύνδεσμος ηχογραφημένης μουσικής (BPI) ανέφερε ότι από την έναρξη λειτουργίας των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων, μέχρι το Δεκέμβριο του 2012, στο Ηνωμένο Βασίλειο είχαν 18

27 πουληθεί συνολικά 938 εκατομμύρια ψηφιακά τραγούδια και 114 εκατομμύρια ψηφιακά άλμπουμ (BPI, 2013). Σύμφωνα με τα στοιχεία του διεθνούς συνδέσμου μουσικής βιομηχανίας (IFPI), το 2012 πουλήθηκαν ανά τον κόσμο 4,3 δισεκατομμύρια μονάδες ψηφιακών αρχείων μουσικής. Εξ αυτών, 2,3 δισεκατομμύρια διατέθηκαν ως μεμονωμένα τραγούδια, ενώ τα υπόλοιπα ως 207 εκατομμύρια ψηφιακά άλμπουμ (IFPI, 2013). Από αυτούς του αριθμούς είναι εμφανές ότι στα ψηφιακά μουσικά καταστήματα το ήμισυ της αγοράς καταλαμβάνει η πώληση μεμονωμένων τραγουδιών και το άλλο μισό η πώληση ολόκληρων άλμπουμ. Μία ολόκληρη γενιά έχει πλέον μεγαλώσει ακούγοντας μουσική από Η/Υ, MP3 players και φορητές συσκευές. Η χρήση των μονάδων αναπαραγωγής CD έχει μειωθεί, λόγω της δυσχρηστίας τους σε σύγκριση με τα ψηφιακά αρχεία. Τα τελευταία χρόνια, οι πωλήσεις των CD σημειώνουν διαρκή πτώση, σε αντίθεση με τις πωλήσεις των δίσκων βινυλίου, που διαθέτουν υψηλότερη συλλεκτική αξία. Η εταιρεία Nielsen SoundScan (ΤΜ) καταγράφει τις μουσικές πωλήσεις στις ΗΠΑ και σύμφωνα με τα στοιχεία της, οι πωλήσεις CD έχουν πέσει από τα 730 εκατομμύρια μονάδες το 2000 στα 165 εκατομμύρια το Παράλληλα, οι πωλήσεις δίσκων βινυλίου έχουν ανέβει από τις το 2007 στα 6,1 εκατομμύρια το Επιπλέον, οι πωλήσεις ψηφιακών τραγουδιών δεκαπλασιάστηκαν εντός οκτώ ετών, φτάνοντας τα 1,3 εκατομμύρια μονάδες το 2012 (Brown, 2014).Στη Βρετανία, οι πωλήσεις ξεχωριστών ψηφιακών τραγουδιών αυξήθηκαν από 32,3 εκατομμύρια μονάδες το 2004 σε 183 εκατομμύρια το 2012 (BPI, 2013). Ενότητα 2: Γενικές διαδικτυακές υπηρεσίες που παρατίθενται στην έρευνα 2.5 Παρουσίαση των διαδικτυακών υπηρεσιών που εξετάζονται στην έρευνα Αν ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης θέλει να προωθήσει το υλικό του μέσω του Διαδικτύου, μία καλή τακτική που μπορεί να ακολουθήσει, είναι να διαθέτει παρουσία σε οποιοδήποτε μέσο γνωρίζει ότι είναι εφικτό να παρίσταται. Οι χρήστες του Διαδικτύου έχουν εκατομμύρια επιλογές και κάθε υπηρεσία διαθέτει διαφορετικό κοινό. Διαθέτοντας παρουσία σε όσο το δυνατό περισσότερες υπηρεσίες στο Διαδίκτυο, ο καλλιτέχνης αυξάνει τις πιθανότητες να τον ανακαλύψει ένας ακροατής που χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για να αναζητήσει μουσική. Εφόσον η εγγραφή στην πλειονότητα των υπηρεσιών που αναφέρονται στην έρευνα είναι δωρεάν και η καταχώρηση των στοιχείων δεν απαιτεί πολύ χρόνο, δεν υπάρχει δικαιολογία για την απουσία των καλλιτεχνών από αυτές, πέραν της άγνοιας της ύπαρξής τους. Ωστόσο, μία μικρή έρευνα στο 19

28 Διαδίκτυο αρκεί για να προκύψει η πλειονότητα των υπηρεσιών που αναφέρονται σε αυτή την εργασία. 2.6 Ιδιόκτητη ιστοσελίδα Θεωρητικά, αν ένας καλλιτέχνης θέλει να έχει ολοκληρωμένη παρουσία στο Διαδίκτυο θα πρέπει να διαθέτει ιδιόκτητη ιστοσελίδα, χρησιμοποιώντας όλες τις υπόλοιπες διαδικτυακές υπηρεσίες ως μέσον για να οδηγήσει το χρήστη σε αυτήν. Η ιδιόκτητη ιστοσελίδα ενός καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο αποτελεί την έδρα του σε αυτό. Δεδομένου ότι το κόστος δημιουργίας μίας ιδιόκτητης ιστοσελίδας είναι αρκετά χαμηλό, υπάρχουν ελάχιστοι ανασταλτικοί παράγοντες που ενδέχεται να εμποδίζουν τη δημιουργία της. Στο Διαδίκτυο, υπάρχουν αυτή τη στιγμή υπηρεσίες που προσφέρουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν ολόκληρο το περιεχόμενο μίας ιστοσελίδας χωρίς χρέωση. H υπηρεσία της Google Blogger (ΤΜ) προσφέρει αυτή τη δυνατότητα αλλά δεν είναι η μοναδική. Συνεπώς, τα έξοδα διατήρησης μία ιστοσελίδας στο Διαδίκτυο περιορίζονται στο κόστος αγοράς του URL, το οποίο π.χ. για ένα domain name με προέκταση.com είναι μικρότερο από 15 ευρώ για δύο έτη. Προφανώς, αν ένας καλλιτέχνης θέλει να έχει ιστοσελίδα με πλούσια γραφικά και ξεχωριστό interface θα πρέπει να ξοδέψει περισσότερα χρήματα. Από την υπηρεσία που θα φιλοξενήσει το περιεχόμενο της ιστοσελίδας (web hosting), μέχρι τον υπεύθυνους για τα γραφικά (web designer) και το τεχνικό κομμάτι (web developer), ή θα μπορούσε να προτιμήσει μία εταιρεία που θα αναλάβει μέρος των προαναφερθέντων εργασιών ή όλες. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν διαδικτυακές υπηρεσίες που απευθύνονται πρωτίστως σε μουσικούς και αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν ιστοσελίδες. Οι Feinberg (2012) και King (2012) υποστηρίζουν ότι η ιδιόκτητη ιστοσελίδα παραμένει το πιο σημαντικό εργαλείο του καλλιτέχνη όσον αφορά τη Διαδικτυακή παρουσία του, θεωρώντας πολύ σημαντικό τον απόλυτο έλεγχο που προσφέρει σε πολυάριθμους τομείς. Με τις επιλογές αυτές, ο καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει μία σελίδα που θα κάνει μοναδική την εμπειρία για τον επισκέπτη. Κατά τον Dubber (2007), η επίσημη ιστοσελίδα ενός καλλιτέχνη δεν είναι ένα ηλεκτρονικό φυλλάδιο που επιδεικνύει τη δουλειά του. Δεν αποτελεί μέσο προώθησης της δουλειάς του καλλιτέχνη ή αύξησης των πωλήσεων των κυκλοφοριών του. Η επίσημη ιστοσελίδα ενός καλλιτέχνη είναι η επιχείρησή του. Μία αυτόνομα διαχειριζόμενη ιστοσελίδα παρέχει στον καλλιτέχνη περισσότερα στοιχεία για τη συμπεριφορά των επισκεπτών, προσφέροντας καλύτερη κατανόηση του κοινού του. Πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα ως τη διαδικτυακή τους βάση. Κατά τον Feinberg, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ο χώρος στον οποίο οι καλλιτέχνες διεξάγουν τις συνδιαλλαγές με τους υποστηρικτές τους σε προσωπικό επίπεδο. Η 20

29 ιδιόκτητη ιστοσελίδα αποτελεί τη βάση του καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο, όσον αφορά τους τομείς προώθησης (με μηνύματα προώθησης ή ενημέρωσης) και εμπορικής εκμετάλλευσης του υλικού του. Ο καλλιτέχνης που παρέχει κάτι μοναδικό διαθέσιμο μόνο μέσω της ιδιόκτητης ιστοσελίδας και παράλληλα το προωθεί ξεκάθαρα και έξυπνα στα κοινωνικά δίκτύα, μπορεί να βρει μία καλή ισορροπία μεταξύ των δύο, καταλήγει ο Feinberg Κοινωνικά δίκτυα Πέραν της ιδιόκτητης ιστοσελίδας, ο καλλιτέχνης θα πρέπει να έχει παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο όρος κοινωνικό δίκτυο περιγράφει ένα διαδικτυακό περιβάλλον εντός του οποίου οι χρήστες ενημερώνονται για τα νέα των φίλων τους ή ενδεχομένως και της επικαιρότητας, αναρτούν πρωτογενές περιεχόμενο (κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, ηχογραφήσεις κτλ.), αναδημοσιεύουν και σχολιάζουν υλικό που υφίσταται στο Διαδίκτυο (ειδήσεις, άρθρα, βίντεο, τραγούδια, κοινοποιήσεις κ.ά.) και οργανώνουν τα αγαπημένα τους πράγματα (συνδέσμους στο Διαδίκτυο, ή ενδιαφέροντα όπως βιβλία ταινίες, σειρές, καλλιτέχνες). Κάθε κοινωνικό δίκτυο διαθέτει τη δική του κουλτούρα και διαφορετικούς κανόνες συνδιαλλαγής (Dubber, 2007) και ο καλλιτέχνης θα πρέπει να επενδύσει χρόνο ώστε να μάθει τις ιδιομορφίες του καθενός. Μέσω των κοινωνικών δικτύων, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες διαθέτουν μία δωρεάν πλατφόρμα προώθησης συναυλιών και κυκλοφοριών, έναν τρόπο να προσεγγίσουν ευρύτερο κοινό και τη δυνατότητα συνδιαλλαγής με ενδιαφερόμενους χρήστες. Επιπλέον, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν χρήσιμο «συνδετικό κρίκο» της επίσημης ιστοσελίδας με το υπόλοιπο Διαδίκτυο. Οι χρήστες του Διαδικτύου δεν πρόκειται να επισκέπτονται την επίσημη ιστοσελίδα ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να διαπιστώσουν αν υπάρχουν νέες αναρτήσεις ή αλλαγές σε αυτήν, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουν καν ότι υφίστανται. Ωστόσο, μέσω των κοινωνικών δικτύων, ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα να ενημερώνει τους ενδιαφερόμενους για τέτοιου είδους αλλαγές, προσκαλώντας τους στην επίσημη ιστοσελίδα του Facebook (ΤΜ) Το Facebook (ΤΜ) αποτελεί το πιο διαδεδομένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο. Συνεπώς, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να επιζητούν την παρουσία τους στο Facebook (ΤΜ), καθώς εκεί «συχνάζει» μεγάλο ποσοστό του διαδικτυακού πληθυσμού. Σύμφωνα με την υπηρεσία Alexa (ΤΜ), που διεξάγει μετρήσεις για τη δημοτικότητα των ιστοσελίδων του Διαδικτύου, το Σεπτέμβριο του 2014 (Alexa), το Facebook (ΤΜ) ήταν ο δεύτερος συχνότερος προορισμός του παγκόσμιου 21

30 πληθυσμού, μετά από τη μηχανή αναζήτησης Google (ΤΜ). Στην τρίτη θέση του καταλόγου δημοφιλέστερων ιστοσελίδων κατετάγη το YouTube (ΤΜ). 1 Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε το Facebook (ΤΜ) το Σεπτέμβριο του 2014 (Facebook Newsroom, 2014), στην υπηρεσία συνδέονται καθημερινά 829 εκατομμύρια άτομα. Περίπου 1,32 δισεκατομμύρια διαφορετικοί χρήστες συνδέονται στο Facebook (ΤΜ) ανά μηνιαία βάση. Στην έρευνα που διεξήγαγε το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN, 2014), στην οποία συμμετείχαν Έλληνες χρήστες κοινωνικών δικτύων, 82% εξ αυτών χρησιμοποιούν το Facebook (ΤΜ), ποσοστό που έχει αυξηθεί σε σύγκριση με το αντίστοιχο (79%) της έρευνας του Στην έρευνα αυτή (ELTRUN, 2012), παρατίθεται επίσης ένας πίνακας στον οποίο περιγράφονται οι δραστηριότητες των χρηστών του Facebook (ΤΜ). Οι μισοί εξ αυτών δήλωσαν ότι κάνουν Like εντατικά, 30% δήλωσε ότι αναρτά σχόλια και 28% ότι μοιράζεται (μέσω της επιλογής share) κοινοποιήσεις ή video. Από αυτά τα στοιχεία προκύπτει ότι και στην ελληνική πραγματικότητα υπάρχει ένα ποσοστό τουλάχιστον της τάξης του 58% που δραστηριοποιείται ενεργά στο Facebook (ΤΜ) -κάνοντας Like, σχολιάζοντας, αναρτώντας κοινοποιήσεις ή βίντεο- και το οποίο οι καλλιτέχνες θα πρέπει να επιδιώξουν να προσελκύσουν. Το Facebook (ΤΜ) παρέχει από το 2007 στα εγγεγραμμένα μέλη του τη δυνατότητα δημιουργίας σελίδων (Pages) π.χ. για μία εταιρεία ή για μία καλλιτεχνική οντότητα. Οι καλλιτέχνες έχουν (περιορισμένες) δυνατότητες διαμόρφωσης της εμφάνισης της σελίδας τους, μπορούν όμως να αναρτήσουν φωτογραφικό υλικό και βίντεο και να ενσωματώσουν ηχογραφήσεις (και βίντεο) αναρτημένες σε άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες. Όταν ένα μέλος εγγεγραμμένο στο Facebook (ΤΜ) κάνει Like σε μία σελίδα, οι κοινοποιήσεις που αναρτώνται σε αυτήν συμπεριλαμβάνονται στη ροή κοινοποιήσεων (newsfeed) της αρχικής σελίδας του χρήστη στην υπηρεσία. Επίσης ο τελευταίος έχει πλέον τη δυνατότητα αποστολής προσωπικού μηνύματος στο διαχειριστή της σελίδας στην οποία έκανε Like. Το Facebook (ΤΜ) παρέχει ταυτόχρονα τη δυνατότητα δημιουργίας σελίδας για κάθε εκδήλωση (event) που διοργανώνει ο καλλιτέχνης. Σκοπός της δημιουργίας αυτών των σελίδων είναι η προώθηση των εκδηλώσεων, στις οποίες ο καλλιτέχνης, αλλά και οποιοσδήποτε χρήστης επιθυμεί, έχει τη δυνατότητα να προσκαλέσει χιλιάδες χρήστες του Facebook (ΤΜ). Υπάρχει, επιπλέον, η δυνατότητα προσθήκης πληροφοριών σχετικά με τους καλλιτέχνες που θα εμφανιστούν και συνδέσμων που οδηγούν π.χ. στις επίσημες σελίδες τους στο Facebook (ΤΜ) ή σε οποιοδήποτε άλλο δικτυακό τόπο. Τέλος, υφίσταται η δυνατότητα προσθήκης της αφίσας της εκδήλωσης και εμφάνισης διαδραστικού χάρτη που υποδεικνύει το ακριβές σημείο του χώρου διεξαγωγής της. Οι 1 Άλλες υπηρεσίες που αναφέρονται στην ιστοσελίδα της Alexa (ΤΜ) είναι η διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia (ΤΜ) (6η θέση), το κοινωνικό δίκτυο σύντομων μηνυμάτων Twitter (ΤΜ) (7η θέση), το ψηφιακό πολυκατάστημα Amazon.com (ΤΜ) (8η θέση), το επαγγελματικό κοινωνικό δίκτυο Linkedin (ΤΜ) (10η θέση). Οι υπηρεσίες blogging Blogspot (ΤΜ) και Wordpress (ΤΜ) καταλαμβάνουν την 16η και 25η θέση, αντίστοιχα. 22

31 προσκληθέντες έχουν τρεις επιλογές απάντησης: Ναι, ίσως και όχι, ενώ το Facebook (ΤΜ) καταμετρά πόσοι έχουν δηλώσει ότι θα παρευρεθούν, στοιχείο που αποτελεί χρήσιμη ένδειξη για τους καλλιτέχνες. Το Facebook (ΤΜ) διευκολύνει την προώθηση του καλλιτέχνη, προσκαλώντας τους χρήστες του να μοιραστούν πράγματα που βρήκαν στο Διαδίκτυο ή έχουν που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι (κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο) και να κάνουν Like σε αντίστοιχα πράγματα που έχουν αναρτήσει άλλοι χρήστες. Παράλληλα, ο αλγόριθμος του Facebook (ΤΜ) προωθεί αυτόματα στην αρχική σελίδα των χρηστών τις κοινοποιήσεις που συγκεντρώνουν τον υψηλότερο αριθμό Likes εκ των φίλων του συγκεκριμένου μέλους και των σελίδων που έχει επιλέξει να ακολουθεί Άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης To Myspace (ΤΜ) ήταν το δημοφιλέστερο κοινωνικό δίκτυο στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας ( ), ειδικά ανάμεσα στους ανεξάρτητους μουσικούς, οι οποίοι βρήκαν μέσω αυτού ένα μέρος να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Το Myspace (ΤΜ) παρείχε πρωτοφανή (για την εποχή) ελευθερία στη διαμόρφωση των γραφικών της σελίδας (αν και με περίπλοκο τρόπο) και τη δυνατότητα ανάρτησης τραγουδιών, η οποία εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο περιορισμένη σε σύγκριση με σήμερα. Το Facebook (ΤΜ) όμως, αναπτύσσοντας την πλατφόρμα του, ξεκίνησε να προσφέρει όλο και πιο πολλές δυνατότητες με περισσότερη ευκολία, κερδίζοντας συνεχώς σε δημοτικότητα. Κατάφερε να προσπεράσει το MySpace (ΤΜ) σε αριθμό επισκεπτών τον Απρίλιο του 2008 (Arrington, 2008) σε παγκόσμια κλίμακα και το Μάιο του 2009 (Raphael, 2009) στις ΗΠΑ. Έκτοτε δεν υπήρξε επιστροφή. Το Myspace (ΤΜ) συνέχισε να χάνει επισκέπτες, και σήμερα αριθμεί ελάχιστους σε σύγκριση με το Facebook (ΤΜ). Το Twitter (ΤΜ) δεν έχει πλησιάσει ακόμα την απήχηση του Facebook (ΤΜ) ως κοινωνικό δίκτυο, καθώς διαθέτει 284 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, οι οποίοι αναρτούν περίπου 500 εκατομμύρια tweets ανά ημέρα (Twitter). Οι αναρτήσεις στο Twitter (ΤΜ) δεν ξεπερνούν τους 140 χαρακτήρες, γεγονός που το κάνει να κερδίζει σε αμεσότητα. Για αυτό το λόγο έχει γίνει ιδιαίτερα χρήσιμο για τη μετάδοση ειδησεογραφίας σε πραγματικό χρόνο. Παρόλα αυτά, πολλοί καλλιτέχνες το χρησιμοποιούν ως εργαλείο προώθησης, το οποίο είναι λογικό, δεδομένου ότι η συντομία του μηνύματος σε συνδυασμό με την ταχύτητα μετάδοσης και απολαβής της πληροφορίας το καθιστούν ιδανικό εργαλείο επικοινωνίας και ενημέρωσης. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Twitter Counter (ΤΜ), η οποία συγκεντρώνει στατιστικά για το εν λόγω κοινωνικό δίκτυο, 7 εκ των 10 ανθρώπων (εξαιρούνται εταιρείες, ιστοσελίδες κτλ.) με τους περισσότερους followers οι είναι αστέρες της μουσικής βιομηχανίας. 23

32 Η Google (ΤΜ) διαθέτει επίσης το δικό της κοινωνικό δίκτυο (οποιοσδήποτε διαθέτει διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Gmail (ΤΜ) διαθέτει αυτόματα σελίδα στο Google+ (ΤΜ), όπως και στο YouTube (ΤΜ) ), το οποίο όμως δεν απολαμβάνει τη δημοτικότητα των Facebook (ΤΜ) και Twitter (ΤΜ). Επειδή ένα σημαντικό ποσοστό των καλλιτεχνών διαθέτει -είτε το γνωρίζει, είτε όχι- Google+ (ΤΜ) καλό θα ήταν να υπάρχουν κάποιες πληροφορίες και σε αυτή τη σελίδα τους. Ωστόσο, ο χρόνος που καταναλώνουν οι καλλιτέχνες σε κάθε κοινωνικό δίκτυο θα πρέπει να είναι αντίστοιχο της δημοτικότητας αυτού και της απόκρισης που λαμβάνουν σε αλληλεπιδράσεις, κοινοποιήσεις κ.ά. Εκ των κοινωνικών δικτύων, ιδιαίτερα ξεχωριστό είναι το Linkedin (ΤΜ), του οποίου τα εγγεγραμμένα μέλη αναρτούν βιογραφικά, προβάλλοντας την επαγγελματική τους υπόσταση. Συνεπώς, το Linkedin (ΤΜ) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα επαγγελματικό κοινωνικό δίκτυο. 2.8 YouTube (TM) Το YouTube (TM), που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2005, είναι μία η πιο δημοφιλής υπηρεσία streaming και ανάρτησης βίντεο του Διαδικτύου. Υπηρεσίες streaming ονομάζονται αυτές όπου οι αναρτημένες ηχογραφήσεις (ή βίντεο) αποθηκεύονται στο διακομιστή της υπηρεσίας και είναι προσπελάσιμες μέσω Διαδικτύου και χωρίς το υλικό πρέπει να μεταφορτωθεί στην αποθηκευτική μνήμη της συσκευής που χρησιμοποιεί (σκληρός δίσκος Η/Υ, κάρτα SD κινητού τηλεφώνου ή tablet κ.ά.) ο επισκέπτης. 2 Το YouTube (TM) διαθέτει περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο μοναδικούς επισκέπτες ανά μήνα, οι οποίοι παρακολουθούν 6 δισ. ώρες βίντεο σε χρονικό διάστημα 30 ημερών. Ο αριθμός ωρών βίντεο που αναρτώνται στο YouTube (ΤΜ) ανά λεπτό έχει τετραπλασιαστεί από το 2010, αγγίζοντας πλέον τις 100 (YouTube Press). Εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο ρυθμός της αύξησης των βίντεο που αναρτώνται: από 8 ώρες βίντεο ανά λεπτό το 2007, σε 48 ώρες / λεπτό το 2011 (Goodwin, 2011). Σύμφωνα με τη διαδικτυακή υπηρεσία Videotrine (ΤΜ), 9 από τα 10 βίντεο με τις περισσότερες θεάσεις στο YouTube (ΤΜ) είναι μουσικού περιεχομένου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι, κατά το επίσημο blog του YouTube (ΤΜ), το 99% των θεάσεων που σημειώνονται στην υπηρεσία προέρχεται από το 30% των βίντεο που έχουν αναρτηθεί σε αυτήν (YouTube (ΤΜ), 2011). 2 Τεχνικά μιλώντας, για να αναπαραχθεί το streaming υλικό, θα πρέπει υποχρεωτικά να αποθηκευθεί στο σκληρό δίσκο του Η/Υ, ωστόσο τα αρχεία που δημιουργούνται είναι προσωρινής χρήσης. Με τη χρήση του κατάλληλου λογισμικού, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να μεταφορτώσει στο σκληρό δίσκο του Η/Υ του ένα μόνιμο αρχείο της ηχογράφησης ή του βίντεο που έχει αναρτηθεί σε υπηρεσίες streaming. Αυτό ισχύει κυρίως για τις υπηρεσίες στις οποίες η πρόσβαση γίνεται μέσω προγράμματος πλοήγησης Διαδικτύου (Google Chrome (TM), Mozilla Firefox (TM), Internet Explorer (TM), Οpera (TM) κτλ.). Σε υπηρεσίες streaming οι οποίες απαιτούν την εγκατάσταση και χρήση δικού τους λογισμικού (όπως το Spotify (TM) ), ο χρήστης δεν έχει τη δυνατότητα να μεταφορτώσει τα αρχεία στον Η/Υ του. Ωστόσο, υπάρχουν προγράμματα που μπορούν να ηχογραφήσουν την μετάδοση streaming κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής από το πρόγραμμα της υπηρεσίας, επιτυγχάνοντας στην ουσία το ίδιο αποτέλεσμα. 24

33 Παρέχοντας πλέον αμέτρητη ποσότητα οπτικοακουστικού υλικού κάθε είδους και με την ευκολία που παρέχει στην ενσωμάτωση των βίντεο σε άλλες ιστοσελίδες (παρέχοντας κώδικα HTML που προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του προορισμού), τα βίντεο του YouTube (ΤΜ) συναντώνται πλέον σε πάρα πολλές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο. Παρά τον υψηλό αριθμό επισκεπτών που δέχεται το YouTube (ΤΜ), οι χρήστες του φαίνεται να είναι πιο διστακτικοί στη διάδραση με την υπηρεσία σε σχέση με άλλα διαδικτυακά περιβάλλοντα. Ο αριθμός θεάσεων ενός βίντεο έχει εξαιρετικά μεγάλη απόκλιση από τον αριθμό χρηστών που έχουν επιλέξει να πατήσουν Μου αρέσει / Δεν μου αρέσει (υπό την μορφή υψωμένου ή κατιόντος αντίχειρα). Εξίσου ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι χρήστες του YouTube (ΤΜ) θα πατήσουν πιο σπάνια το κουμπί Subscribe στο (παρότι αυτή η δραστηριότητα αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με την υπηρεσία), απ' όσο είναι πρόθυμοι να κάνουν π.χ. Like σε μία σελίδα στο Facebook (ΤΜ), παρά την ομοιότητα των δύο ενεργειών. Όταν ένα εγγεγραμμένο μέλος του YouTube (ΤΜ) πατήσει το κουμπί Subscribe σε ένα βίντεο, επιλέγει να «ακολουθήσει» το συγκεκριμένο κανάλι και να γίνει συνδρομητής του. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης θα ενημερώνεται αυτόματα στην αρχική σελίδα του YouTube (ΤΜ) (ή στη σελίδα με τα κανάλια που ακολουθεί) όταν το κανάλι αυτό αναρτά καινούργια βίντεο και είναι κάτι που οποιοσδήποτε καλλιτέχνης θα πρέπει να επιδιώξει. Το YouTube (ΤΜ) είναι το μέρος στο οποίο θα κατευθυνθούν οι περισσότεροι χρήστες του Διαδικτύου για να αναζητήσουν οπτικοακουστικό υλικό. Παρότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, η ποικιλία μουσικού υλικού που είναι αναρτημένο στο YouTube (ΤΜ) είναι πιθανότατα απαράμιλλη στο Διαδίκτυο. Για αυτό το λόγο, το YouTube (ΤΜ) αποτελεί την πιο δημοφιλή μηχανή αναζήτησης του Διαδικτύου έπειτα από αυτήν της Google (ΤΜ), παρότι δεν είναι αυτή η πρωταρχική του λειτουργία. 2.9 Υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης (crowdfunding) Πρόκειται για υπηρεσίες στις οποίες οι καλλιτέχνες μπορούν να εγγραφούν για να συγκεντρώσουν χρήματα για ένα συγκεκριμένο σκοπό, όπως η ηχογράφηση ενός δίσκου, η χρηματοδότηση μίας περιοδείας κ.ά., μέσω οικονομικών συνεισφορών από όποιον είναι πρόθυμος να επενδύσει στο εν λόγω εγχείρημα. Ο καλλιτέχνης προσφέρει μερικά ανταλλάγματα, ανάλογα το ύψος της συνεισφοράς του επενδυτή. Στη σελίδα που δημιουργεί στην υπηρεσία ο καλλιτέχνης, αναφέρει πληροφορίες για το εγχείρημα, το ποσό που θέλει να συγκεντρώσει και τα ανταλλάγματα που προσφέρει ανάλογα την αξία της χρηματικής συνεισφοράς. Ο καλλιτέχνης θέτει έναν -ιδανικάεφικτό οικονομικό στόχο για το εγχείρημα που θέλει να πραγματοποιήσει προσφέροντας διάφορα ανταλλάγματα κλιμακωτής οικονομικής αξίας και συνήθως, αντιστρόφως ανάλογης διαθεσιμότητας. Αν υποθέσουμε ότι το εγχείρημα είναι η ηχογράφηση ενός δίσκου, οι προσφορές θα μπορούσαν να είναι: 25

34 5 : Ψηφιακό άλμπουμ. 10 : CD και ψηφιακό άλμπουμ. 20 : CD και ένα μπλουζάκι. 50 : CD, μπλουζάκι και υπογεγραμμένο πανό. 150 : CD, μπλουζάκι, υπογεγραμμένο πανό και τη δυνατότητα να παραστεί ο ενδιαφερόμενος σε μία ημέρα ηχογραφήσεων. 250 : CD, μπλουζάκι, υπογεγραμμένο πανό, τη δυνατότητα να παραστεί ο ενδιαφερόμενος σε μία ημέρα ηχογραφήσεων και προσθήκη του ονόματός του στις ευχαριστίες του δίσκου. κ.ο.κ. Αν ο καλλιτέχνης καταφέρει να συγκεντρώσει το ποσό που έθεσε ως στόχο λαμβάνει τα χρήματα, με κρατήσεις που διαφέρουν ανάλογα την εταιρεία αλλά τυπικά φτάνουν έως το 5%. Επίσης, υπάρχουν εταιρείες που προσφέρουν τη δυνατότητα συλλογής του ποσού ακόμα και αν δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος, συνήθως με αυξημένες κρατήσεις έως και 10%. Η σωστή εκτίμηση του αριθμού ανθρώπων που θα ενδιαφερθούν να χρηματοδοτήσουν το εγχείρημα είναι ύψιστης σημασίας, καθώς μπορεί να καθορίσει την επιτυχία ή την αποτυχία μίας συλλογικής χρηματοδότηση. Αν ένας καλλιτέχνης δεν έχει αρκετούς και αφοσιωμένους οπαδούς, πρόθυμους να ξοδέψουν χρήματα για να τον βοηθήσουν, τότε δε θα καταφέρει να συγκεντρώσει το ποσό που επιζητεί. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η καλύτερη δυνατή προώθηση της εκστρατείας, ώστε να μάθει για αυτήν όσο το περισσότερος κόσμος γίνεται. Καλό θα είναι επίσης η εκστρατεία να συνοδεύεται από ένα σύντομο και περιεκτικό βίντεο που θα διατηρεί το ενδιαφέρον του θεατή, το οποίο θα έχει περισσότερες πιθανότητες διάδοσης στα κοινωνικά δίκτυο απ' ότι το αντίστοιχο κείμενο. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η ποιότητα των προσφορών που διατίθενται. Αν ένας καλλιτέχνης ζητάει υπερβολικά χρήματα προσφέροντας κάτι που μηδαμινό ή αδιάφορο σε αντάλλαγμα, δεν πρόκειται να συγκεντρώσει το ποσό που χρειάζεται. 26

35 Ενότητα 3: Παρατιθέμενες διαδικτυακές υπηρεσίες που επικεντρώνονται στη μουσική 2.10 Soundcloud (ΤΜ) To Soundcloud (ΤΜ) αποτελεί μία πλατφόρμα προώθησης τραγουδιών την οποία ο συνιδρυτής και CEO της εταιρείας, Alexander Ljung έχει χαρακτηρίσει ως το «YouTube (ΤΜ) του ήχου» (Graham, 2013). To Soundcloud (ΤΜ) παρέχει σε οποιονδήποτε επισκέπτη πέραν του streaming, εύκολη ενσωμάτωση της ηχογράφησης σε οποιαδήποτε σελίδα του Διαδικτύου και δυνατότητα κοινοποίησης σε φόρουμ και κοινωνικά δίκτυα. Επίσης, λειτουργεί και ως αυτούσιο κοινωνικό δίκτυο, με τα εγγεγραμμένη μέλη να «ακολουθούν» άλλους χρήστες ή καλλιτέχνες, να κάνουν like, να αναδημοσιεύουν ηχογραφήσεις (repost) και να δημιουργούν τις δικούς τους καταλόγους τραγουδιών (playlists). Δώδεκα ώρες ηχογραφημένου υλικού αναρτώνται στο Soundcloud (ΤΜ) ανά λεπτό (Graham, 2013). Η υπηρεσία διαθέτει 40 εκατομμύρια εγγεγραμμένα μέλη, ωστόσο η ιστοσελίδα ξεπερνάει μηνιαίως τα 200 εκατομμύρια μοναδικούς επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την Alexa (ΤΜ), το Soundcloud (ΤΜ) αποτελεί τον 180ό δημοφιλέστερο προορισμό του Διαδικτύου παγκοσμίως. Κάθε καλλιτέχνης που εγγράφεται στο δωρεάν πρόγραμμα της υπηρεσίας έχει τη δυνατότητα να αναρτήσει ηχογραφημένο υλικό μέγιστης συνολικής διάρκειας τριών ωρών. Διατίθεται και πρόγραμμα επί πληρωμή (29 ευρώ ανά έτος) υπό την ονομασία Pro, το οποίο παρέχει αυξημένο χώρο αποθήκευσης (έξι ώρες ηχογραφημένου υλικού) και περισσότερα στατιστικά στοιχεία στη διάθεση του καλλιτέχνη. Το Soundcloud (ΤΜ) είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε οποιονδήποτε επιθυμεί να ενσωματώσει τα τραγούδια (καθένα ξεχωριστά ή σε playlist) σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα του Διαδικτύου, σε ποιότητα MP3 128 kbit/s. Σε κάθε τραγούδι που αναρτάται στο Soundcloud (ΤΜ) παρέχεται η δυνατότητα προσθήκης συνδέσμου που οδηγεί σε ψηφιακό κατάστημα από όπου ο επισκέπτης μπορεί να αγοράσει το τραγούδι. Τα τραγούδια στο Soundcloud (ΤΜ) αναπαριστούνται από την κυματομορφή τους, αλλά ο καλλιτέχνης μπορεί να προσθέσει και το εξώφυλλο της κυκλοφορίας (Εικόνα 2.10). Οι χρήστες που είναι εγγεγραμμένοι στο Soundcloud (ΤΜ) έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν σχόλια σε οποιοδήποτε σημείο της κυματομορφής και να εντάξουν το τραγούδι στα αγαπημένα τους ή στις προσωπικές τους playlists. Το Soundcloud (ΤΜ) παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία σε κάθε τραγούδι δείχνοντας τον αριθμό ακροάσεων και σχολίων που έχει λάβει, καθώς και πόσοι επισκέπτες το έχουν εντάξει στα αγαπημένα τους ή το έχουν αναδημοσιεύσει. 27

36 Εικόνα 2.10: Εικόνα με παράδειγμα τραγουδιού αναρτημένου στο Soundcloud (ΤΜ) Διαδικτυακές βάσεις δεδομένων μουσικής Το Last.fm (ΤΜ) αποτελεί μία διαδικτυακή μουσική υπηρεσία της οποία βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί το λογισμικό «Audioscrobbler» που καταγράφει τη μουσική που ακούει ο εγγεγραμμένος χρήστης (είτε από το σκληρό του δίσκο, είτε από υπηρεσίες streaming ήχου και βίντεο όπως τα Rdio (ΤΜ), Spotify (ΤΜ) και YouTube (ΤΜ) ) και προτείνει τραγούδια αντίστοιχου μουσικού ύφους. Μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως streaming ραδιόφωνο χωρίς παραγωγό (με χρηματική συνδρομή από τον Απρίλιο του 2009 μέχρι τον Απρίλιο του 2014), ενώ από τον Ιανουάριο του 2014 δημιουργεί αυτόματα playlist από βίντεο του YouTube (ΤΜ). Πέραν της υπηρεσίας streaming, το Last.fm (ΤΜ) αποτελεί μία πλούσια βάση δεδομένων με ονόματα καλλιτεχνών, κυκλοφορίες κ.ά. την οποία μπορεί να επεξεργαστεί οποιοδήποτε εγγεγραμμένο μέλος. Διαθέτει επίσης έναν ιδιαίτερα ενημερωμένο κατάλογο ζωντανών εμφανίσεων ανά τον κόσμο. Το Discogs (ΤΜ) αποτελεί μία βάση δεδομένων που στόχο της έχει να συγκεντρώσει όλη τη δισκογραφία όλων των καλλιτεχνών και όλων των δισκογραφικών διεθνώς. Το Discogs (ΤΜ) διαθέτει έναν κατάλογο 5 εκατομμυρίων ηχογραφήσεων από 3,4 εκατομμύρια καλλιτέχνες, στη δημιουργία του οποίου έχουν συμβάλλει χρήστες, καθώς το περιεχόμενο της υπηρεσίας δημιουργείται από μέλη εγγεγραμμένα σε αυτήν χωρίς χρέωση. Περίπου 7 εκατομμύρια χρήστες επισκέπτονται τη σελίδα κάθε μήνα. Το MusicBrainz (ΤΜ), αποτελεί τη διαδικτυακή βάση δεδομένων μουσικής από την οποία αντλεί πληροφορίες για να συμπληρώσει τη δική του ιστοσελίδα μουσικής το βρετανικό κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC (ΤΜ). Οι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν οι ίδιοι το υλικό τους στο MusicBrainz (ΤΜ), στο οποίο αναρτούν πληροφορίες εγγεγραμμένα μέλη χωρίς χρέωση. 28

37 2.12 Υπηρεσίες ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών Υπάρχουν αρκετές υπηρεσίες στο Διαδίκτυο οι οποίες είναι αφιερωμένες στην ανάδειξη ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Δεδομένου του πλήθους τους, είναι ασφαλές να υποτεθεί ότι υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν ότι υφίσταται η δυνατότητα να βγάλουν κέρδος από αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο. Για να πετύχει το μοντέλο αυτών των υπηρεσιών θα πρέπει να υπάρχει ζήτηση στην αγορά. Συνεπώς, θα πρέπει υπάρχουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν υπηρεσίες ανεύρεσης ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Όταν αυτοί οι άνθρωποι βρουν κάτι που πραγματικά τους αρέσει, το πιθανότερο είναι ότι θα ή θα αναζητήσουν περαιτέρω πληροφορίες και υλικό αυτού του καλλιτέχνη και ενδεχομένως να το κοινοποιήσουν μέσω κοινωνικών δικτύων. Το ReverbNation (ΤΜ) ισχυρίζεται ότι χρησιμεύει ως πλατφόρμα διαχείρισης της συνολικής παρουσίας του καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο, με άμεση σύνδεση σε κοινωνικά δίκτυα. Προσφέρει πολλαπλές υπηρεσίες σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες, με τις πιο χρήσιμες εξ αυτών (διανομή σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα, διαφημίσεις κ.ά.) να διατίθενται επί πληρωμή και το κόστος τους να είναι συνήθως αρκετά αυξημένο σε σύγκριση με άλλες εταιρείες που παρέχουν αντίστοιχες υπηρεσίες. Παρόλα αυτά, περισσότεροι από 3 εκατομμύρια καλλιτέχνες έχουν εγγραφεί στο ReverbNation (ΤΜ). Η υπηρεσία παρέχει δωρεάν πρόγραμμα, το οποίο όμως περιορίζει τον όγκο υλικού που επιτρέπεται να αναρτήσει στην υπηρεσία ο καλλιτέχνης σε μόλις 8 MB, που ισοδυναμεί με 2 ή 3 τραγούδια. To ReverbNation (ΤΜ) διατηρεί charts καλλιτεχνών ανά μουσικό είδος και ανά περιοχή (ή χώρα), τα οποία διαμορφώνονται ανάλογα με την ακροαματικότητα των συγκεκριμένων καλλιτεχνών. H υπηρεσία δεν αποκαλύπτει από πού προκύπτουν τα στοιχεία για τη διαμόρφωση αυτών των chart, γεγονός που δεν παρέχει διαφάνεια. 3 Το Jumping Fish (ΤΜ) είναι μία ελληνική διαδικτυακή υπηρεσία που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2009, με χορηγό την εταιρεία τηλεπικοινωνιών Cosmote (ΤΜ), η οποία το Σεπτέμβριο του 2014 ανέφερε ότι διέθετε περισσότερους από ανεξάρτητους Έλληνες καλλιτέχνες. Εντούτοις, πολλοί από αυτούς δεν έχουν αναρτήσει ηχογραφημένο υλικό, αρκετά συγκροτήματα δεν υπάρχουν πλέον, κάποιοι καλλιτέχνες διασκευάζουν μονάχα ξένο υλικό χωρίς να συνθέτουν το δικό τους, οπότε ο αριθμός που προαναφέρθηκε είναι αρκετά μεγαλύτερος από την πραγματική τιμή των καλλιτεχνών που απασχολούν αυτή την έρευνα. 3 Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο Διαδίκτυο υπάρχουν ιστοσελίδες που έναντι χρηματικού αντιτίμου αναλαμβάνουν να ανεβάσουν με τεχνητό τρόπο τα στατιστικά του καλλιτέχνη σε κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook (ΤΜ) και το Twitter (ΤΜ), καθώς και σε ψηφιακές υπηρεσίες όπως το YouTube (ΤΜ), το SoundCloud (ΤΜ) και το ReverbNation (ΤΜ). 29

38 Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, το Jumping Fish (ΤΜ) αποτελεί ένα όχημα ανάδειξης, στήριξης και προώθησης της ανεξάρτητης ελληνικής σκηνής με σκοπό την ανάδειξη νέων ταλέντων. Κάθε τρίμηνο η εναλλασσόμενη επιτροπή του Jumping Fish (ΤΜ) επιλέγει και στηρίζει 3 υποψήφια τραγούδια, από τα οποία το κοινό ψηφίζει τον τελικό νικητή, με απώτερο στόχο τη στήριξη και προβολή του στα ελληνικά μέσα. Σε διάρκεια τεσσάρων ετών, το Jumping Fish (ΤΜ) έχει αναδείξει 33 καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν συμμετάσχει σε διάφορες διοργανώσεις (Athens Video Art Festival, ARK Festival, Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής κ.ά.). Έχει διοργανώσει διαγωνισμούς για την ανάδειξη του καλλιτέχνη που άνοιξε ως support act τη συναυλία των Bon Jovi το 2011, των Red Hot Chili Peppers το 2012 και της Lady Gaga to 2014 στο ΟΑΚΑ. Επίσης, έχει διοργανώσει δικά του φεστιβάλ, ειδικές νύχτες στο Σταυρό του Νότου και ζωντανές ραδιοφωνικές εμφανίσεις στον Εν Λευκώ Από το 2014, το Jumping Fish (ΤΜ) δίνει την ευκαιρία στους καλλιτέχνες που αναδεικνύει να ηχογραφήσουν το πρώτο τους άλμπουμ (Jumping Fish). Οι δυνατότητες που παρέχει το Jumping Fish (ΤΜ) επιτρέπει στους καλλιτέχνες να αντιπροσωπεύονται μέσω μίας σελίδας στην οποία έχουν τη δυνατότητα να αναρτήσουν τραγούδια, βίντεο από το YouTube (ΤΜ), κοινοποιήσεις από το Facebook (ΤΜ) και το Twitter (ΤΜ), άλλους συνδέσμους, βιογραφικό και ημερομηνίες ζωντανών εμφανίσεων. Οι επισκέπτες του Jumping Fish (ΤΜ) έχουν τη δυνατότητα να γίνουν fans (οπαδοί) ενός καλλιτέχνη, καθώς και να επικοινωνήσουν μαζί του μέσω προσωπικού μηνύματος. To Jumping Fish (ΤΜ) συγκεντρώνει επίσης στο προφίλ του καλλιτέχνη στατιστικά από κοινωνικά δίκτυα, όπως τον αριθμό ανθρώπων που έχουν κάνει Like στη σελίδα στο Facebook (ΤΜ), συνδρομητών στο κανάλι YouTube (ΤΜ), πόσες θεάσεις έχουν συνολικά τα βίντεο και πόσα άτομα έχουν γίνει fans εντός της υπηρεσίας. Το Jamendo (ΤΜ) ισχυρίζεται ότι είναι «η μεγαλύτερη ψηφιακή υπηρεσία για δωρεάν μουσική στον κόσμο». Οι καλλιτέχνες που θέλουν να προωθήσουν το υλικό τους μέσω του Jamendo (ΤΜ), θα πρέπει να το αναρτήσουν υπό καθεστώς άδειας πνευματικών δικαιωμάτων της Creative Commons, δίνοντας το δικαίωμα στους εγγεγραμμένους επισκέπτες της υπηρεσίας να μεταφορτώσουν δωρεάν στο σκληρό τους δίσκο τα τραγούδια. Ουσιαστικά ο καλλιτέχνης παραχωρεί το δικαίωμα προσωπικής χρήσης στους χρήστες της υπηρεσίας χωρίς χρέωση. Αν κάποιος καλλιτέχνης είναι μέλος μίας υπηρεσίας προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας το πιθανότερο είναι ότι δε θα έχει τη δυνατότητα να ανεβάσει το υλικό του στο Jamendo (ΤΜ), διότι αυτές οι υπηρεσίες είναι συνήθως αποκλειστικές. Ένα μέσο προώθησης που χρησιμοποιεί το Jamendo (ΤΜ) είναι ότι αναρτά το υλικό που διαθέτει στα κυριότερα δίκτυα Ρ2Ρ, από τα οποία ο καθένας μπορεί να το μεταφορτώσει στον Η/Υ του χωρίς να καταβάλλει χρηματικό αντίτιμο. Η εταιρεία Jamendo (ΤΜ) ιδρύθηκε το 2005 και εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Tον Ιούνιο του 2014 η υπηρεσία διέθετε τραγούδια από καλλιτέχνες από 150 χώρες, 1,4 εκατομμύρια εγγεγραμμένα μέλη. Οι ακροάσεις είχαν φτάσει τα 2,3 δισεκατομμύρια και οι μεταφορτώσεις τα 185,5 εκατομμύρια. Τα τραγούδια αναπαράγονται ως ΜΡ3 30

39 στα 96 kbit/s στη διαδικασία streaming και είναι διαθέσιμα για αποθήκευση σε μορφή MP3 (192 kbit/s) και Ogg Vorbis (διαφορετική μορφή συμπιεσμένων αρχείων ήχου). Οι καλλιτέχνες διαθέτουν σελίδα εντός του Jamendo (ΤΜ) με τα τραγούδια και τα άλμπουμ που έχουν ανεβάσει στην υπηρεσία, βιογραφικό, συνδέσμους σε κοινωνικά δίκτυα, ενώ μπορούν να δημιουργήσουν και blog εντός της υπηρεσίας, ενημερώνοντας τους ενδιαφερόμενους για νέα και ζωντανές εμφανίσεις. Ο καλλιτέχνης προμηθεύεται κώδικες HTML με τους οποίους μπορεί να ενσωματώσει έναν player (widget) με τα τραγούδια του σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα. Οι εγγεγραμμένοι επισκέπτες μπορούν να γίνουν fan (οπαδοί) ενός καλλιτέχνη και να ενημερώνονται για νέα του. Έχουν επίσης τη δυνατότητα να δωρίσουν χρήματα στους αγαπημένους τους καλλιτέχνες μέσω της υπηρεσίας. Αν οι καλλιτέχνες έχουν υψηλά στατιστικά (κριτικές, ακροάσεις, αριθμό widgets και συνδέσμων προς το υλικό τους) το Jamendo (ΤΜ) θα τους εντάξει στο ραδιόφωνο του μουσικού είδους στο οποίο ανήκουν. Μέσω της «επαγγελματική» (PRO) υπηρεσίας του Jamendo (ΤΜ), οι καλλιτέχνες έχουν την επιλογή να διαθέσουν τα τραγούδια τους για εμπορική χρήση. Ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος μπορεί να αγοράσει άδεια χρήσης του τραγουδιού σε κινηματογραφική ταινία, τηλεοπτική σειρά, ντοκιμαντέρ, διαφήμιση, παιχνίδι Η/Υ ή κονσόλας, στο Διαδίκτυο, σε οποιαδήποτε οπτικοακουστική εφαρμογή ή για μουσική υπόκρουση σε καταστήματα όπως π.χ. εστιατόρια ή καφετέριες. Οι καλλιτέχνες συλλέγουν αδιευκρίνιστο μερίδιο από τα έσοδα και για να τα εισπράξουν θα πρέπει να έχουν ξεπεράσει τα 100 ευρώ ή δολάρια (Jamendo). Το Earbits (ΤΜ), που ξεκίνησε να λειτουργεί τον Ιανουάριο του 2010, είναι μία δωρεάν υπηρεσία streaming χωρίς διαφημίσεις, που λειτουργεί ως όχημα προώθησης ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Στην ιστοσελίδα της, η Earbits (ΤΜ) αναφέρει: «Θέλουμε να είμαστε η πιο αποτελεσματική πλατφόρμα για να βρίσκουν νέους οπαδούς οι ανεξάρτητοι, ποιοτικοί καλλιτέχνες και να τους μετατρέπουν σε πελάτες». Tα τραγούδια που έχουν αναρτηθεί στην υπηρεσία έχουν κατηγοριοποιηθεί βάσει μουσικού είδους. Ο επισκέπτης επιλέγει τα είδη που του αρέσουν και στη συνέχεια η υπηρεσία δημιουργεί ένα playlist με καλλιτέχνες ανάλογου μουσικού ύφους. Για να αναρτηθεί υλικό στο Earbits (ΤΜ), θα πρέπει πρώτα η ομάδα εργαζομένων σε αυτό να έχει ακούσει και εγκρίνει τις ηχογραφήσεις. Για την υπηρεσία, αυτό αποτελεί θετικό στοιχείο, θεωρώντας ότι κατ' αυτό τον τρόπο εγγυάται ότι η μουσική που υφίσταται στο Earbits (ΤΜ), πληροί συγκεκριμένες ποιοτικές προϋποθέσεις. Το προφίλ του κάθε καλλιτέχνη στο Earbits (ΤΜ) περιλαμβάνει βιογραφικό, δισκογραφία (με συνδέσμους σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα), φωτογραφίες, συνδέσμους για κοινωνικά δίκτυα και την επίσημη ιστοσελίδα του. Οι εγγεγραμμένοι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλουν σχόλια τα οποία εμφανίζονται στη σελίδα του καλλιτέχνη στο Earbits (ΤΜ). Ο καλλιτέχνης που θα 31

40 αναρτήσει το υλικό του στο Earbits (ΤΜ), υπογράφει συμφωνία με την εταιρεία, υπό τους όρους της οποίας αποποιείται των πνευματικών δικαιωμάτων που του αντιστοιχούν από την αναπαραγωγή της ηχογράφησης στην υπηρεσία, τα οποία είναι λιγότερα από 0,01 δολάρια ανά ακρόαση. Το Earbits (ΤΜ) ισχυρίζεται ότι προσφέρει πιο πολύτιμες υπηρεσίες σε όσους το χρησιμοποιούν, καθώς ενθαρρύνει τους ακροατές να προωθήσουν τα τραγούδια μέσω κοινωνικών δικτύων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός είδους «χρηματικής» μονάδας που έχει εφεύρει το Earbits (ΤΜ), τα επονομαζόμενα Groovies. Ο εγγεγραμμένος επισκέπτης κερδίζει Groovies όταν μοιράζεται ένα τραγούδι που του άρεσε σε κοινωνικά δίκτυα, ή γίνεται μέλος του mailing list ενός καλλιτέχνη (ώστε να λαμβάνει ενημερώσεις στο ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο). Αυτή την πίστωση μπορεί να τη χρησιμοποιήσει αργότερα για να ακούσει συγκεκριμένα τραγούδια εντός της υπηρεσίας, αντί να ακούσει ένα κανάλι (π.χ. ενός είδους μουσικής), το οποίο δεν απαιτεί πίστωση (Earbits, β). Σκοπός της εταιρείας είναι να επεκτείνει τη χρήση των Groovies και εκτός Διαδικτύου, δίνοντας, επί παραδείγματος, τη δυνατότητα σε ένα μέλος του Earbits (ΤΜ) να χρησιμοποιήσει Groovies για να εξασφαλίσει έκπτωση στο εισιτήριο μίας συναυλίας. Το Earbits (ΤΜ) αναφέρει ότι από το Φεβρουάριο του 2013 που παρουσίασε τα Groovies, παρατηρήθηκε κατακόρυφη αύξηση αναρτήσεων τραγουδιών και καλλιτεχνών από την υπηρεσία σε κοινωνικά δίκτυα. Περισσότερα από τραγούδια έχουν καταχωρηθεί στο Earbits (ΤΜ) από ένα σύνολο καλλιτεχνών που ξεπερνάει τους καλλιτέχνες και τις 550 ανεξάρτητες δισκογραφικές εταιρείες (PRWeb, 2013). Τον Ιούνιο του 2014, το Earbits (ΤΜ) ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει να λειτουργεί λόγω έλλειψης χρηματοδότησης (Flores, 2014 α). Υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό της υπηρεσίας που εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός κυρίως μέσω Twitter (ΤΜ). Εντέλει, η υπηρεσία τέθηκε εκτός λειτουργίας μονάχα μεταξύ 16 και 18 Ιουνίου, καθώς κατάφερε να βρει επενδυτή και συνέχισε να λειτουργεί κανονικά (Flores, 2014 β). Το Soundclick (ΤΜ) είναι μία υπηρεσία που δημιουργήθηκε το 1997 και αυτοχαρακτηρίζεται ως «ηγετική κοινότητα δωρεάν μουσικής για ανεξάρτητους και μη καλλιτέχνες». Οι καλλιτέχνες δημιουργούν σελίδα στο Soundclick (ΤΜ) διαθέτοντας ηχητικό υλικό σε μορφή MP3 προς μεταφόρτωση ή streaming, καθώς και βίντεο για streaming. To Soundclick (ΤΜ) διαθέτει charts, προσωπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, ψηφιακό μουσικό κατάστημα, widget και υπηρεσία μηνυμάτων. Τον Ιούνιο του 2014 η υπηρεσία διέθετε 5,1 εκατομμύρια τραγούδια από καλλιτέχνες 4 και δισκογραφικές εταιρείες, καθώς και 4,9 εκατομμύρια εγγεγραμμένα μέλη (SoundClick). Το Soundclick (ΤΜ) ισχυρίζεται ότι δέχεται περισσότερες από 70 εκατομμύρια θεάσεις στην ιστοσελίδα μηνιαίως. Κάθε μήνα επίσης εγκρίνονται προς ανάρτηση στην υπηρεσία Εκ των καλλιτεχνών, 724 είχαν δηλώσει ότι εδρεύουν στην Ελλάδα. 32

41 καινούργια τραγούδια και νέοι καλλιτέχνες. Το Soundclick (ΤΜ) προσφέρει στους καλλιτέχνες και υπηρεσίες επί πληρωμή, όπως προώθηση στην αρχική σελίδα του (έναντι 5 δολαρίων το μήνα). Με 10 δολάρια το μήνα, ο καλλιτέχνης μπορεί να αναβαθμίσει το λογαριασμό του σε VIP, εξασφαλίζοντας το δικαίωμα να αναρτήσει ψηφιακά αρχεία υψηλής πιστότητας και να διαθέτει περισσότερες επιλογές στην εμφάνιση της σελίδας του στην υπηρεσία. Tο Jango (ΤΜ) είναι ένα διαδικτυακό ραδιόφωνο μη διαδραστικού streaming. Ο χρήστης δε μπορεί να επιλέξει τα τραγούδια που θα ακούσει, ωστόσο έχει τη δυνατότητα επιλογής είδους μουσικής που επιθυμεί να ακούσει, ή μερικών ενδεικτικών καλλιτεχνών. Το Jango (ΤΜ) στη συνέχεια δημιουργεί ένα προσωποποιημένο πρόγραμμα με παρεμφερές μουσικό ύφος, στο οποίο ο χρήστης μπορεί να προσπεράσει τραγούδια εάν δεν του αρέσουν, ή να τα εντάξει στα αγαπημένα του. Οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, για να αναρτήσουν υλικό τους στη βάση δεδομένων του Jango (ΤΜ), θα πρέπει να εγγραφούν στην υπηρεσία Radioairplay (ΤΜ) η οποία παρέχει και δωρεάν πρόγραμμα. Οι καλλιτέχνες όμως που καταβάλλουν μηνιαία συνδρομή στην υπηρεσία εξασφαλίζουν περισσότερη προβολή, δηλαδή περισσότερες ακροάσεις των τραγουδιών τους (plays). Πωλούνται ξεχωριστά πακέτα 10, 30 και 100 δολαρίων, που υπόσχονται ότι εξασφαλίζουν 250, και ακροάσεις, αντίστοιχα. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που παραθέτει το Radioairplay (ΤΜ) είναι ότι ακροάσεις αντιστοιχούν τυπικά σε 30 καινούργιους οπαδούς τους οποίους ο καλλιτέχνης μπορεί να προσεγγίσει άμεσα, μιας και ο επισκέπτης καλείται άμεσα να αξιολογήσει θετικά ή αρνητικά τον ανεξάρτητο καλλιτέχνη που εμφανίζεται στο playlist του επισκέπτη. Όσοι απαντήσουν θετικά γίνονται fan του καλλιτέχνη αυτού και έχουν τη δυνατότητα να του στείλουν προσωπικό μήνυμα. Οι περισσότερες από τις εταιρείες μη διαδραστικού streaming έχουν παρόμοιο επιχειρηματικό πλάνο. Προσφέρουν στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να εγγραφούν και να αναρτήσουν το υλικό τους δωρεάν, ωστόσο, για να προωθήσουν αυτό το υλικό στα μέλη που είναι εγγεγραμμένα στις υπηρεσίες τους ζητούν χρηματικό αντίτιμο. Ουσιαστικά υπόσχονται ότι αγοράζοντας ένα πακέτο προώθησης στην υπηρεσία τους, οι καλλιτέχνες εξασφαλίζουν οπαδούς (με τους οποίους έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν άμεσα) με ποσοστό επιτυχίας που κυμαίνεται ανάμεσα στο 1% και 3% Grooveshark (ΤΜ) To Grooveshark (ΤΜ) είναι η μοναδική δωρεάν υπηρεσία streaming μουσικών αρχείων που μπορεί να ανταγωνιστεί τις αντίστοιχες συνδρομητικές σε πληρότητα υλικού και επιλογές. Οποιοσδήποτε επισκέπτης, ακόμα και αν δεν είναι εγγεγραμμένος, έχει τη δυνατότητα να ακούσει τραγούδια χωρίς καμία χρέωση. Το Grooveshark (ΤΜ) αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση λόγω της διαμάχης του με τις 33

42 δισκογραφικές εταιρείες. Οι εγγεγραμμένοι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να μεταφορτώσουν στην υπηρεσία τραγούδια, των οποίων τα πνευματικά δικαιώματα θα πρέπει -θεωρητικά- να τους ανήκουν. Ωστόσο, οι περισσότεροι χρήστες καθώς και οι υπάλληλοι της εταιρείας, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς δισκογραφικών εταιρειών (Sandoval, 2011), έχουν αναρτήσει τραγούδια των οποίων τα δικαιώματα δεν τους ανήκουν. Το Grooveshark (ΤΜ) διαθέτει περισσότερα από 15 εκατομμύρια τραγούδια προς ακρόαση (Pan, 2012), εκ των οποίων η πλειονότητα αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία δισκογραφικών εταιρειών. Το Grooveshark (ΤΜ) κατηγορείται ότι δεν καταβάλλει τα προβλεπόμενα δικαιώματα σε μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες και έχει δεχθεί μηνύσεις από την Universal Music (ΤΜ) και την EMI (ΤΜ), ενώ μερικές χώρες έχουν απαγορεύσει την πρόσβαση στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, όπως η Γερμανία (Jardine, 2012) και η Κορέα (Nam και Sutton, 2014). Tα ψηφιακά καταστήματα εφαρμογών για φορητές συσκευές της Apple (ΤΜ) και της Google (ΤΜ) (Android (ΤΜ) ) έχουν αφαιρέσει την εφαρμογή του Grooveshark (ΤΜ) (Pan, 2012) λόγω παραπόνων από την Universal Music (ΤΜ). Το Grooveshark (ΤΜ) λειτουργεί από τον Σεπτέμβριο του 2007 (Papakos, 2008). Δέχεται κατά μέσο όρο 17,6 εκατομμύρια επισκέψεις ανά μήνα (Gainesville Area Chamber of Commecrce, 2014). Διαθέτει περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες και περίπου 4 εκατομμύρια επισκέπτες ακούνε έως και 150 εκατομμύρια τραγούδια μηνιαίως (University of Florida) Bandcamp (ΤΜ) Το ψηφιακό μουσικό κατάστημα του Bandcamp (ΤΜ) είναι η πιο επιτυχημένη ανεξάρτητη υπηρεσία αυτού του είδους στο Διαδίκτυο, διότι παρέχει τον πιο άμεσο -και πιθανότατα τον πιο επικερδήτρόπο πώλησης ψηφιακών και υλικών κυκλοφοριών στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Οι τελευταίοι δεν έχουν την ανάγκη μεσάζοντα (διαδικτυακού διανομέα) 5 για να αναρτήσουν το υλικό τους στην υπηρεσία, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα ψηφιακά μουσικά καταστήματα. Επιπροσθέτως, το Bandcamp (ΤΜ) προσφέρει στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να πωλούν υλικές κυκλοφορίες (CD, δίσκους βινυλίου) καθώς και εμπόρευμα (μπλούζες κ.ά.). Η εγγραφή στο Bandcamp (ΤΜ) είναι δωρεάν και η τιμή των κυκλοφοριών καθορίζεται από τους καλλιτέχνες, οι οποίοι διαθέτουν την επιλογή να εμπορεύονται και κάθε τραγούδι ξεχωριστά. Μπορούν επίσης να αφήσουν την επιλογή τιμής στους αγοραστές, ορίζοντας ένα ελάχιστο ποσό, το οποίο δύναται να είναι και μηδενικό. Ο καλλιτέχνης δεν παραχωρεί κανένα δικαίωμα ιδιοκτησίας στο Bandcamp (ΤΜ). Η υπηρεσία υποστηρίζει ότι κάνει χρήση (αλλά δε διατηρεί αποκλειστικά, επιτρέποντας στον καλλιτέχνη να διαθέσει το υλικό του και σε άλλες υπηρεσίες) των δικαιωμάτων 5 βλ. κεφ

43 που της επιτρέπουν να φιλοξενεί τη μουσική που αναρτά ο καλλιτέχνης, να την εμπορεύεται εκ μέρους του, να αναγράφει τους στίχους και να παρουσιάζει τα εξώφυλλα. Τέλος, ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα κυκλοφορίας του υλικού υπό καθεστώς πνευματικών δικαιωμάτων της Creative Commons License. Το Bandcamp (ΤΜ) παρακρατεί 15% από την τιμή πώλησης των ψηφιακών κυκλοφοριών και 10% από τις φυσικές κυκλοφορίες για τις υπηρεσίες που προσφέρει, οι οποίες μέχρι τον Αύγουστο του 2010 ήταν δωρεάν. Οι φόροι και τα έξοδα αποστολής υπολογίζονται αυτόματα, ανάλογα την απόσταση μεταξύ αποστολέα και παραλήπτη. Ο καλλιτέχνης παραλαμβάνει τα χρήματα σε λογαριασμό PayPal (ΤΜ) (που έχει παραθέσει κατά την εγγραφή), το οποίο κάνει περεταίρω κρατήσεις για τις υπηρεσίες που προσφέρει. Oι καλλιτέχνες που έχουν δημιουργήσει λογαριασμό, αποκτούν την προσωπική τους ιστοσελίδα στο Bandcamp (ΤΜ), η οποία μπορεί να διαμορφωθεί κατά βούληση (εικόνες, βιογραφικό, στοιχεία επικοινωνίας και συνδέσμους σε άλλες ιστοσελίδες). Η σελίδα του καλλιτέχνη επιδεικνύει όλες τις κυκλοφορίες που έχει αναρτήσει στο Bandcamp (ΤΜ), με εξώφυλλα και στίχους. Σε κάθε κυκλοφορία και τραγούδι αντιστοιχεί μία μοναδική ηλεκτρονική διεύθυνση (URL), η οποία παρέχει κώδικα ενσωμάτωσης που επιτρέπει την ανάρτηση ενός player με την κυκλοφορία σε οποιαδήποτε ιστοσελίδα του Διαδικτύου. Επίσης, κάθε σελίδα Bandcamp (ΤΜ) μπορεί να ενσωματωθεί στη σελίδα Facebook (ΤΜ) του καλλιτέχνη με τη χρήση μίας δωρεάν παρεχόμενης εφαρμογής (app) ειδικά διαμορφωμένης για το περιβάλλον του εν λόγω κοινωνικού δικτύου. To Bandcamp (ΤΜ) προωθεί μέρος του υλικού που αναρτάται στην υπηρεσία του με ένα εβδομαδιαίο webcast, μέσω του οποίου παρουσιάζει τις καλύτερες κυκλοφορίες. Επίσης, υπάρχουν δεκάδες tags (ταμπέλες) με τα οποία μπορούν οι καλλιτέχνες να χαρακτηρίσουν τη μουσική τους (τη γεωγραφική τους θέση, ή οτιδήποτε άλλο τους χαρακτηρίζει), για να τους ανακαλύψουν οι επισκέπτες του Bandcamp (ΤΜ). Υπάρχουν κατάλογοι με τις κυκλοφορίες που έχουν πουλήσει περισσότερο, επιλογές του προσωπικού του Bandcamp (ΤΜ), νέες αφίξεις, επιλογές που προτείνουν οι καλλιτέχνες και όλα αυτά μπορούν να περιοριστούν σε συγκεκριμένα είδη μουσικής (μέσω των tags), δημιουργώντας έναν πολύ μεγάλο αριθμό καταλόγων προσαρμοσμένων στις προτιμήσεις του επισκέπτη. Το Bandcamp (ΤΜ) προσφέρει αναλυτικά στατιστικά στους καλλιτέχνες με γραφήματα, απ' όπου μπορεί να παρατηρηθεί σε καθημερινή βάση (ή επιλέγοντας μία χρονική περίοδο) ποια τραγούδια έχουν αναπαραχθεί (ολόκληρα, μέρος τους ή αν ο επισκέπτης επέλεξε να πάει στο επόμενο) και πόσες φορές, ποιες ιστοσελίδες έχουν ενσωματώσει την κυκλοφορία και πόσες αναπαραγωγές έχουν προέλθει από κάθε σελίδα, πόσοι χρήστες έχουν μεταφορτώσει την κάθε κυκλοφορία επί αντιτίμου ή δωρεάν και σε πόσα χρήματα αντιστοιχούν οι πωλήσεις (Diamond, 2009). Επιπλέον, 35

44 καταγράφει τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των ατόμων που αγοράζουν προϊόντα από την υπηρεσία του, οι οποίες είναι ανά πάσα στιγμή στη διάθεση των καλλιτεχνών. Οι καλλιτέχνες που διαθέτουν κυκλοφορίες δωρεάν, έχουν τη δυνατότητα να απαιτούν από τον επισκέπτη το e- mail του για να προχωρήσει στην αποθήκευση του αρχείου στον Η/Υ του. Όσοι καλλιτέχνες είναι εγγεγραμμένοι στο δωρεάν πρόγραμμα του Bandcamp (ΤΜ), εκχωρούν όλα τα αναρτημένα τραγούδια στους επισκέπτες για δωρεάν streaming σχετικά χαμηλής ποιότητας (αρχείο MP3 με δειγματοληψία 128 kbit/s). O καλλιτέχνης θα πρέπει να αναβαθμίσει το λογαριασμό του σε premium (με μηνιαίο κόστος 10 δολάρια), για να έχει τη δυνατότητα να επιλέγει πόσα και ποια από τα τραγούδια των κυκλοφοριών του μεταδίδονται δωρεάν μέσω streaming. Το Bandcamp (ΤΜ) ανέφερε στην επίσημη ιστοσελίδα του τον Ιούνιο του 2014 ότι διαθέτει 1,4 εκατομμύρια άλμπουμ και 10,7 εκατομμύρια τραγούδια. Από το 2008 που ξεκίνησε να λειτουργεί η υπηρεσία, μέχρι το Σεπτέμβριο του 2014, οι καλλιτέχνες του Bandcamp (ΤΜ) είχαν εισπράξει συνολικά 80 εκατομμύρια δολάρια μέσω της υπηρεσίας. Το ποσό αυτό είναι υπερδιπλάσιο αυτού που είχε σημειωθεί το Μάιο του 2013 (38 εκατομμύρια δολάρια). Όταν προσπελάστηκε (2014, Σεπ. 2) η αρχική σελίδα του Bandcamp (ΤΜ), ανέφερε ότι τις τελευταίες 30 ημέρες λειτουργίας, οι καλλιτέχνες της υπηρεσίας είχαν εισπράξει μέσω αυτής 2,8 εκατομμύρια δολάρια συνολικά. Το 2013, περίπου διαφορετικοί καλλιτέχνες πούλησαν ένα ή περισσότερα προϊόντα μέσω του Bandcamp (ΤΜ). Κάθε μήνα, περίπου καλλιτέχνες πουλάνε τουλάχιστον ένα προϊόν, ενώ η ημερήσια τιμή διαμορφώνεται στους καλλιτέχνες. Το Bandcamp (ΤΜ) καταχωρεί τις πωλήσεις που πραγματοποιούνται από την υπηρεσία του στο SoundScan (ΤΜ). Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του Bandcamp (ΤΜ) είναι οι χαμηλότερες παρακρατήσεις από τα έσοδα των πωλήσεων σε σύγκριση με άλλα ψηφιακά καταστήματα, καθώς και η δυνατότητα πώλησης υλικών κυκλοφοριών, που απουσιάζει από τα περισσότερα καταστήματα του Διαδικτύου. Παρότι το Bandcamp (ΤΜ) αποτελεί πολύ καλή πλατφόρμα διάθεσης υλικού, αποτελώντας ιδανική λύση για το βασικό κατάστημα ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο, δε θα πρέπει να είναι η μοναδική. Αυτό διότι αν και είναι το πιο επικερδές ψηφιακό μουσικό κατάστημα για τους καλλιτέχνες, δεν είναι αυτό που οι περισσότεροι χρήστες χρησιμοποιούν για να αγοράσουν μουσική ή για να ανακαλύψουν καινούργια. Συνεπώς, το Bandcamp (ΤΜ) αποτελεί μία πολύ καλή πλατφόρμα διάθεσης του υλικού προς πώληση, και αποτελεί την ιδανική λύση για το βασικό κατάστημα ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη στο Διαδίκτυο, αλλά πιθανότατα δε θα πρέπει να είναι η μοναδική. Ταυτόχρονα, οι υπηρεσίες που προσφέρει το Bandcamp (ΤΜ) στους καλλιτέχνες δεν καλύπτουν όλες τις απαιτήσεις τους. Π.χ. δεν υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης βίντεο από το YouTube (ΤΜ). 36

45 2.15 Διαδικτυακοί διανομείς (aggregators) Η πλειονότητα των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων καθώς και των συνδρομητικών υπηρεσιών streaming δεν επιτρέπουν την άμεση συνδιαλλαγή με ανεξάρτητους καλλιτέχνες και απαιτούν τη χρήση μεσαζόντων εταιρειών που ονομάζονται διαδικτυακοί διανομείς (aggregators). Οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες αναρτούν το υλικό τους στους διαδικτυακούς διανομείς και αυτοί αναλαμβάνουν να το διανέμουν σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα και συνδρομητικές υπηρεσίες streaming. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί διαδικτυακοί διανομείς, συνεπώς οι καλλιτέχνες διαθέτουν μεγάλο εύρος επιλογής, θα πρέπει όμως να προσέξουν μερικά πράγματα για να επιλέξουν τον κατάλληλο. Το πιο σημαντικό κριτήριο επιλογής είναι πιθανότατα το κόστος και η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται. Η εκάστοτε εταιρεία χρησιμοποιεί διαφορετικό μοντέλο χρηματοδότησης, με μερικές βασικές ομοιότητες. Κάποιες εταιρείες χρεώνουν εφάπαξ (συνήθως μεταξύ 35 και 50 δολαρίων) για την ανάρτηση του υλικού, όπως η Zimbalam (ΤΜ). Μερικές δε χρεώνουν εφάπαξ, αλλά ζητούν ετήσια συνδρομή (ReverbNation (ΤΜ) ). Άλλες ζητούν ένα ποσό για την ανάρτηση του υλικού και χρεώνουν ετήσια συνδρομή για τη διατήρησή του στα καταστήματα και τις υπηρεσίες streaming (TuneCore (ΤΜ) ). Τέλος, αρκετές εταιρείες παρακρατούν προμήθεια (που κυμαίνεται μεταξύ 9% και 15%) εκ των εσόδων του καλλιτέχνη από τις πωλήσεις. Ο πιο διαδεδομένος τρόπος για να λαμβάνουν έσοδα οι καλλιτέχνες από τους διαδικτυακούς διανομείς είναι μέσω της υπηρεσίας PayPal (ΤΜ). Κάθε εταιρεία έχει διαφορετική πολιτική όσον αφορά την ημερομηνία είσπραξης των εσόδων. Σε μερικές περιπτώσεις, ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα είσπραξης ανά πάσα στιγμή (Ditto Music (ΤΜ) ) ή εβδομαδιαία, ενώ σε άλλες, το χρονικό διάστημα ποικίλλει από έναν έως τρεις μήνες και μονάχα εφόσον τα έσοδα έχουν ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο ποσό που συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 25 και 50 δολαρίων. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να εξετάσει ο καλλιτέχνες σε έναν διαδικτυακό διανομέα είναι η ποικιλία των καταστημάτων στα οποία διανέμει το ηχογραφημένο υλικό. Πολλές υπηρεσίες ισχυρίζονται ότι διανέμουν το υλικό σε εκατοντάδες καταστήματα και υπηρεσίες. Ωστόσο, οι τριψήφιοι αριθμοί καταστημάτων προκύπτουν συνήθως προσμετρώντας π.χ. το κατάστημα itunes (ΤΜ) κάθε χώρας ξεχωριστά. 6 Μερικές εταιρείες επιτρέπουν στους καλλιτέχνες να επιλέξουν τις υπηρεσίες στις οποίες θα αναρτηθεί το υλικό, ενώ οι περισσότερες το αναρτούν και στο YouTube (ΤΜ) Σε μερικές εταιρείες υπάρχει η δυνατότητα επιλογής των υπηρεσιών στις οποίες θα αναρτηθεί το υλικό. Οι περισσότεροι aggregator αναρτούν το υλικό και στο YouTube (ΤΜ), καταχωρώντας το υλικό στη βάση δεδομένων ηχογραφήσεων της εταιρείας. Με αυτό τον 6 Τα ψηφιακά καταστήματα itunes (ΤΜ) εμπορεύονται μουσική σε περισσότερες από 100 χώρες ανά τον κόσμο αυτή τη στιγμή (Ιούνιος 2014). 37

46 τρόπο, ο καλλιτέχνης εξασφαλίζει την κυριότητα του υλικού του. Αν αναρτηθεί δική του ηχογράφηση στο YouTube (ΤΜ) από άλλο χρήστη στο μέλλον, ο καλλιτέχνης θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει αν θα ζητήσει να αφαιρεθεί αυτό το βίντεο, ή να εισπράττει μερίδιο εσόδων από τις διαφημίσεις της υπηρεσίας, δίνοντας άδεια για τη χρήση του υλικού. Επίσης, πολύ σημαντική είναι η φροντίδα των πληροφοριών που θα καταχωρηθούν στα ψηφιακά καταστήματα και τις υπηρεσίες streaming για τον καλλιτέχνη. Ένα περιεκτικό βιογραφικό του είναι απαραίτητο, όπως και το ακριβές μουσικό είδος στο οποίο υπόκειται, αναφέροντας καταξιωμένους παρεμφερείς καλλιτέχνες ως σημείο αναφοράς. H σωστή καταχώρηση πληροφοριών διευκολύνει την ανακάλυψη ενός καλλιτέχνη. Αν το υλικό του έχει αναρτηθεί χωρίς τη σωστή προετοιμασία όσον αφορά τις πληροφορίες που το πλαισιώνουν, είναι ουσιαστικά απομονωμένο, και η σελίδα του προσπελάσιμη κατά πάσα πιθανότατα μονάχα σε αυτούς που την αναζητούν πληκτρολογώντας το συγκεκριμένο όνομα. Για να διανεμηθούν τα άλμπουμ σε ψηφιακά καταστήματα, θα πρέπει να τους έχει ανατεθεί ένας μοναδικός 12ψήφιος γραμμικός κωδικός UPC (barcode), όπως συμβαίνει με κάθε προϊόν που κυκλοφορεί στην αγορά. Αν τα τραγούδια κυκλοφορούν ξεχωριστά, θα πρέπει να διαθέτουν ψηφιακό κωδικό ISRC. Μερικές εταιρείες (CD Baby (ΤΜ) ) χρεώνουν την ανάθεση αυτών των κωδικών, ωστόσο οι περισσότερες τους προσφέρουν δωρεάν. Ελάχιστοι διαδικτυακοί διανομείς διαχειρίζονται φυσικές κυκλοφορίες (CD Baby (ΤΜ) ) και μερικοί από αυτούς διαθέτουν ανεξάρτητο διαδικτυακό κατάστημα (ReverbNation (ΤΜ) ). Κάποιες εταιρείες προσφέρουν την καταχώρηση των πωλήσεων στην υπηρεσία Nielsen Soundscan (ΤΜ) δωρεάν (CD Baby (ΤΜ) ), ενώ άλλες χρεώνουν για αυτή την επιλογή (Catapult Distribution (ΤΜ) ). Ο μέγιστος χρόνος ανάρτησης της κυκλοφορίας σε όλες τις διαθέσιμες υπηρεσίες διαφέρει για κάθε εταιρεία. Συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 3 και 8 εβδομάδων. Κατά πάσα πιθανότητα, η διαδικασία θα είναι λιγότερο χρονοβόρα αν ο διαδικτυακός διανομέας είναι εγκεκριμένος από τα δημοφιλέστερα ψηφιακά καταστήματα και υπηρεσίες streaming. Πολλοί διαδικτυακοί διανομείς προσφέρουν επιπλέον υπηρεσίες (με επιπρόσθετη χρέωση), όπως mastering (CD Baby (ΤΜ) ), καταχωρήσεις σε chart (Ditto Music (ΤΜ) ) προγράμματα προώθησης (ReverbNation (ΤΜ) ), άδεια χρήσης τραγουδιών για εμπορικό σκοπό σε διαφημίσεις, ταινίες, βιντεοπαιχνίδια (MondoTunes (ΤΜ) ), σχεδιασμό εξωφύλλων (JTV Digital (ΤΜ) ) κ.ά. Ένας καλλιτέχνης δε θα πρέπει να συνεργάζεται με περισσότερους από έναν aggregator. Αυτό συμβαίνει διότι όταν τα ψηφιακά μουσικά καταστήματα και οι υπηρεσίες streaming παραλαμβάνουν 38

47 το ίδιο υλικό από δύο πηγές, ενδέχεται να μην το αναρτήσουν, ή να το αποσύρουν εάν το διέθεταν ήδη. Η εταιρεία CD Baby (ΤΜ) ισχυρίζεται ότι είναι «ο μεγαλύτερος διανομέας ανεξάρτητης μουσικής στον κόσμο» και ένα από τα χαρακτηριστικά που την κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι εμπορεύεται τόσο ψηφιακές όσο και φυσικές κυκλοφορίες. Η CD Baby (ΤΜ) ξεκίνησε να λειτουργεί το 1998 και έκτοτε, έχει αποδώσει περισσότερα από 250 εκατομμύρια δολάρια σε καλλιτέχνες. Περισσότεροι από καλλιτέχνες εμπορεύονται τη μουσική τους μέσω της CD Baby (ΤΜ). Η συλλογή της εταιρείας ξεπερνάει τα άλμπουμ και τα 3 εκατομμύρια τραγούδια (CD Baby). Μεταξύ των θετικών στοιχείων της CD Baby (ΤΜ) είναι το γεγονός ότι συνεργάζεται με υψηλό αριθμό ψηφιακών καταστημάτων και μουσικών υπηρεσιών streaming και αποτελεί εγκεκριμένο διανομέα των πιο σημαντικών εξ αυτών. Επίσης, η εφάπαξ χρέωση για την ανάρτηση μίας κυκλοφορίας πιθανότατα συμφέρει περισσότερο τον καλλιτέχνη απ' ότι μία μηνιαία ή ετήσια συνδρομή. Ωστόσο, οι τιμές της εταιρείας είναι αρκετά υψηλές, καθώς κυμαίνονται από 49 έως 99 δολάρια ανά άλμπουμ. 7 Ταυτόχρονα, υπάρχει παρακράτηση ύψους 9% (συν φόρους) επί των εσόδων του καλλιτέχνη. Επιπλέον, η CD Baby (ΤΜ) χρεώνει την έκδοση γραμμικών κωδικών προϊόντος, σε αντίθεση με τις περισσότερες εταιρείες. Η ReverbNation (ΤΜ) προσφέρει πληθώρα υπηρεσιών στους πελάτες της. Η χρέωση για την ψηφιακή διανομή ενός άλμπουμ ξεκινάει από τα 20 δολάρια για το πρώτο έτος και 50 δολάρια για κάθε χρόνο έπειτα από αυτό. Η εταιρεία διαθέτει και πιο ακριβά πακέτα που συμπεριλαμβάνουν διαδικτυακή διανομή. Η ReverbNation (ΤΜ) διανέμει το υλικό της σε λιγότερες υπηρεσίες από την CD Baby (ΤΜ). Επιπλέον, δεν αποτελεί εγκεκριμένο διαδικτυακό διανομέα των υπηρεσιών αυτών. H TuneCore (ΤΜ) χρεώνει 30 δολάρια αρχικό κόστος ανάρτησης ανά άλμπουμ και ετήσια συνδρομή 50 δολαρίων. Δεν παρακρατεί ποσοστό από τα έσοδα του καλλιτέχνη, εκτός τους φόρους που προκύπτουν από κάθε κατάστημα ή υπηρεσία. Ωστόσο, η ετήσια συνδρομή είναι αρκετά υψηλή, όπως και στην περίπτωση της ReverbNation (ΤΜ). Η TuneCore (ΤΜ) όμως αποτελεί εγκεκριμένο διανομέα των περισσότερων υπηρεσιών αν και διανέμει σε λιγότερες από την CD Baby (ΤΜ). Η TuneCore (ΤΜ) προσφέρει υπηρεσία συλλογής πνευματικών δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο με εφάπαξ χρέωση 75 δολάρια και παρακρατήσεις 10% από τα έσοδα του καλλιτέχνη. 7 Στην υψηλότερη τιμή συμπεριλαμβάνεται η Διαδικασία συλλογής πνευματικών δικαιωμάτων από τις ΗΠΑ (με παρακρατήσεις 15%). 39

48 2.16 Ψηφιακά μουσικά καταστήματα Σύμφωνα με τα στοιχεία της IFPI (ΤΜ), το 2013 οι ψηφιακές υπηρεσίες απέδωσαν 39% των συνολικών εσόδων της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας, με τζίρο 5,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 67% αυτών των εσόδων προήλθε από πωλήσεις σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα. Το itunes (ΤΜ) της Apple (ΤΜ) είναι το πιο σημαντικό ψηφιακό μουσικό κατάστημα της αγοράς, καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο λιανικό πωλητή μουσικής στον κόσμο. Σύμφωνα με την ερευνητική εταιρεία NDP Group (ΤΜ), κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου του 2012, το 64% των ψηφιακών πωλήσεων στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε μέσω του itunes. Δεύτερο σε δημοτικότητα στην έρευνα της NDP Group (ΤΜ) ήταν το μουσικό κατάστημα της Amazon με μερίδιο 16% των ψηφιακών πωλήσεων. Τα Google Play (ΤΜ), emusic (ΤΜ), Zune Music Pass (ΤΜ) κ.ά. είχαν ποσοστό 5% ή χαμηλότερο, αν και έκτοτε η μουσική υπηρεσία της Google (ΤΜ) έχει κερδίσει σε δημοτικότητα (NPD Group, 2012). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ αποτελούν την πιο ενεργή αγορά όσον αφορά την ψηφιακή μουσική, καθώς από το 2011 τα έσοδα της μουσικής βιομηχανίας από τις ψηφιακές πωλήσεις ξεπερνούν αυτά που προέρχονται από τα φυσικά μέσα αναπαραγωγής μουσικής (Peoples, 2012). Το ψηφιακό κατάστημα itunes (ΤΜ) διαθέτει κατάλογο 37 εκατομμυρίων τραγουδιών και λειτουργεί σε 119 χώρες ανά την υφήλιο. Ξεκίνησε να λειτουργεί τον Απρίλιο του 2003 και έκτοτε έχει πουλήσει περισσότερα από 25 δισεκατομμύρια τραγούδια. Κατά μέσο όρο, τραγούδια μεταφορτώνονται κάθε λεπτό από το itunes (ΤΜ) (Apple Press Info, 2013). Η Apple (ΤΜ) προτείνει στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες την ανάρτηση υλικού μέσω διαδικτυακών διανομέων, καθώς υπάρχει μία σειρά απαιτήσεων που πρέπει να πληροί ο ενδιαφερόμενος. Μία εξ αυτών είναι η κατοχή φορολογικής ταυτότητας στις ΗΠΑ, γεγονός που απαγορεύει στη συντριπτική πλειονότητα των ανεξάρτητων Ελλήνων καλλιτεχνών να συνεργαστούν άμεσα με την Apple (ΤΜ). Ωστόσο, ακόμα και αν ο ενδιαφερόμενος πληροί όλες τις προϋποθέσεις, δεν είναι δεδομένο ότι η Apple (ΤΜ) θα δεχθεί το υλικό απευθείας από αυτόν. Το κόστος των τραγουδιών στο itunes (ΤΜ) κυμαίνεται συνήθως από 0,69 έως 0,99 δολάρια το τραγούδι, ενώ η τυπική τιμή ενός άλμπουμ είναι 10 δολάρια. Από αυτή την τιμή, η Apple (ΤΜ) παρακρατεί 30% για τις υπηρεσίες που προσφέρει, ενώ ανάλογα το διαδικτυακό διανομέα που έχει επιλεγεί, ο καλλιτέχνης ενδέχεται να παραχωρήσει επιπλέον 9-15% από τα δικά του έσοδα στον μεσάζοντα. Προφανώς, το συγκεκριμένο μοντέλο δε συμφέρει τον καλλιτέχνη σε σύγκριση π.χ. με το Bandcamp (ΤΜ), ωστόσο το itunes (ΤΜ) είναι το πιο πολυσύχναστο ψηφιακό κατάστημα μουσικής στον κόσμο. 40

49 Στο Amazon MP3 (ΤΜ) φιλοξενούνται περισσότερα από 29 εκατομμύρια τραγούδια (Business Wire, 2013), με τιμές που κυμαίνονται από 0.69 έως 1,29 δολάρια. Το Amazon MP3 (ΤΜ) είναι το δεύτερο δημοφιλέστερο ψηφιακό κατάστημα στον κόσμο. Το Google Play (ΤΜ), σε αντίθεση με τα δύο προαναφερθέντα, δεν απαιτεί τη μεσολάβηση διαδικτυακού διανομέα για την ανάρτηση υλικού. Αν όμως ο καλλιτέχνης θέλει να αναρτήσει o ίδιος τη μουσική του στο Google Play (ΤΜ), θα πρέπει να καταβάλλει ένα εφάπαξ αντίτιμο ύψους 25 δολαρίων, συν 30% παρακράτηση εσόδων από την Google (ΤΜ). Οι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν την τιμή των προϊόντων τους (μεταξύ 0,69, 0,99 και 1,29 δολαρίων) και έχουν την επιλογή να τα διαθέσουν και δωρεάν, σε αντίθεση με τα περισσότερα ψηφιακά μουσικά καταστήματα. Το Google Play (ΤΜ) ξεκίνησε να λειτουργεί στις 16 Νοεμβρίου 2011, είναι διαθέσιμο σε 28 χώρες και διαθέτει περισσότερα από 20 εκατομμύρια τραγούδια Συνδρομητικές υπηρεσίες streaming Το 2013 ήταν η πρώτη χρονιά από την ίδρυση του itunes (ΤΜ) (2003), που οι πωλήσεις των ψηφιακών καταστημάτων σημείωσαν πτώση. Το ποσοστό εσόδων από τις ψηφιακές πωλήσεις έπεσε από 70% το 2012 σε 67% το 2013 (IFPI, 2014). Παράλληλα, οι πωλήσεις τραγουδιών σε ψηφιακή μορφή σημείωσαν πτώση 5,7% στις ΗΠΑ (Christman, 2014). Το φαινόμενο αυτό οφείλεται εν μέρει στην ταχύτατη ανάπτυξη των συνδρομητικών υπηρεσιών streaming: το 2010, ο αριθμός εγγεγραμμένων χρηστών ανά την υφήλιο ήταν 8 εκατομμύρια. Το 2011 ανέβηκε στα 13 εκατομμύρια, την επόμενη χρονιά στα 20 και το 2013 αυξήθηκε στα 28 εκατομμύρια άτομα. Το 2013, τα έσοδα της μουσικής βιομηχανίας από συνδρομητικές ή δωρεάν υπηρεσίες streaming με διαφημίσεις ξεπέρασαν για πρώτη φορά το 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Το ποσό αυτό αποτελεί το 27% των συνολικών εσόδων από ψηφιακές υπηρεσίες, ενώ το 2011, το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 14%. Αυτή η τάση της αγοράς έκανε ακόμα και την Apple (ΤΜ) να δημιουργήσει μία υπηρεσία streaming, το itunes Radio (ΤΜ) (το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί το Σεπτέμβριο του 2013), ενώ και το Google Play All Access (ΤΜ) προσφέρει streaming με μηνιαία συνδρομή 10 δολαρίων (IFPI, 2014). Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί η μεταστροφή προς ένα μοντέλο όπου η πρόσβαση σε αγαθά είναι πιο σημαντική από την ιδιοκτησία τους. Υπό αυτό το μοντέλο, η μουσική αντιμετωπίζεται περισσότερο ως υπηρεσία και λιγότερο ως προϊόν. Δεδομένου ότι όλοι έχουν πρόσβαση στο ίδιο υλικό (π.χ. στα βίντεο του YouTube (ΤΜ) ) η μεταφορά δεδομένων από τον ένα χρήστη στον άλλο γίνεται περιττή. 41

50 Στην εποχή μας, ο μουσικός καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να μεταφορτώσει στον Η/Υ του εκατοντάδες τραγούδια σε μερικά δευτερόλεπτα χωρίς να καταβάλλει χρηματικό αντίτιμο. Το γεγονός αυτό προκαλεί την κατάρρευση της έννοιας μίας προσεκτικά επιλεγμένης δισκοθήκης που τον περασμένο αιώνα αποτελούσε εξίσου ενδεικτικό στοιχείο της προσωπικής ταυτότητας και κουλτούρας όπως η επιλογή ρουχισμού και οχήματος μετακίνησης (Wikström, 2011). Στις μέρες μας, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο είναι διαθέσιμη αν όχι παντού, τότε σε πλείστα μέρη πέραν της οικίας ή του χώρου εργασίας (καφετέριες, εστιατόρια, δημόσιοι χώροι, μέσα μεταφοράς) και διεκπεραιώνεται ολοένα και πιο συχνά μέσω φορητών συσκευών (tablet, κινητά τηλέφωνα), τα οποία διαθέτουν περιορισμένες αποθηκευτικές δυνατότητες. Στο τέλος του 2011, μονάχα το 12,9% των κινητών τηλεφώνων που χρησιμοποιούνταν παγκοσμίως ήταν smartphones, ωστόσο το ποσοστό αυτό αναμένεται να φτάσει το 36,2% μέχρι το τέλος του 2016 (Portio Research, 2013). Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό πλέον για τους χρήστες του Διαδικτύου να έχουν πρόσβαση στο υλικό οποιαδήποτε στιγμή, ανεξαρτήτως της συσκευής που χρησιμοποιούν και του γεωγραφικού πλάτους στο οποίο βρίσκονται. Αυτό δε σημαίνει ότι το μοντέλο ιδιοκτησίας αντικαθιστάται πλήρως (Wikström, 2011), δικαιολογεί όμως την αύξηση της δημοτικότητας των υπηρεσιών streaming, που πέραν του ότι επιλύουν το πρόβλημα του περιορισμένου χώρου αποθήκευσης, διαθέτουν το πλεονέκτημα ότι το υλικό τους είναι καλύτερα ταξινομημένο σε σύγκριση με τις προσωπικές ψηφιακές συλλογές των περισσότερων ανθρώπων και δικτύων P2P. Επίσης, οι υπηρεσίες αυτές προσαρμόζονται στα μουσικά γούστα του ακροατή. Ο επισκέπτης μπορεί να φτιάξει προσωπικά playlists εντός του περιβάλλοντος της υπηρεσίας και να ακούσει αυτά που έχουν δημιουργήσει άλλοι χρήστες. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ένα τραγούδι και να αφήσει την υπηρεσίες να αναζητήσει μουσική παρεμφερούς ύφους, δημιουργώντας ένα προσωποποιημένο πρόγραμμα «έξυπνου ραδιοφώνου». Ο ακροατής μπορεί να αξιολογήσει ποιες προτάσεις του αρέσουν και το λογισμικό συνεχίζει επ' αόριστο να «μαθαίνει» τις προτιμήσεις του χρήστη. Το Spotify (ΤΜ) λειτουργεί σε 57 χώρες ανά τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) και προσφέρει δύο προγράμματα. Το δωρεάν πρόγραμμα εμφανίζει (οπτικές και ηχητικές) διαφημίσεις και παρέχει streaming χαμηλής ποιότητας. To συνδρομητικό το πρόγραμμα κοστίζει 10 δολάρια, ευρώ ή βρετανικές λίρες ανά μήνα και προσφέρει streaming ποιότητας MP3 320 kbit/s, χωρίς διαφημίσεις. Tο Μάιο του 2014, 30 εκατομμύρια άτομα ανά τον κόσμο χρησιμοποιούσαν τη δωρεάν υπηρεσία και υπήρχαν άλλα 10 εκατομμύρια συνδρομητές (Brustein, 2014). Ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος με τον οποίο το Spotify (ΤΜ) κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό ανθρώπων που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του, ιδίως στις Σκανδιναβικές χώρες, ήταν μέσω συνεργασίας με εταιρείες παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου (ISP - Internet Service Providers). Οι 42

51 εταιρείες ISP προσέφεραν μερικούς μήνες έκπτωση ή δωρεάν συνδρομή στο Spotify (ΤΜ), με αποτέλεσμα πολλοί χρήστες να μετατραπούν μετέπειτα σε μόνιμους συνδρομητές της υπηρεσίας (IFPI, 2014). Ωστόσο, ο Wikström (2011) αναφέρει και άλλες κινήσεις που έκαναν το Spotify (ΤΜ) επιτυχημένο. Όταν η υπηρεσία ξεκίνησε να λειτουργεί το 2008, επικεντρώθηκε στη συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων ηχογραφήσεων, τη βελτίωση τεχνικής υποστήριξης, διαθεσιμοτητα σε περισσότερες χώρες και από περισσότερες συσκευές κτλ. Ωστόσο, αυτές οι βελτιώσεις δεν επέτρεψαν στους χρήστες να κάνουν κάτι παραπάνω με τη μουσική που βρισκόταν στο Spotify (ΤΜ), εκτός από το να την ακούσουν. Το 2011, η στρατηγική της εταιρείας άλλαξε. Συνεργαζόμενη με το Facebook (ΤΜ) και άλλους φορείς (όπως Billboard (ΤΜ), Rolling Stone (ΤΜ), Pitchfork (ΤΜ), Soundrop (ΤΜ), Τhe Guardian (ΤΜ) ), προχώρησε στη δημιουργία εφαρμογών που προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες στους χρήστες για να ανακαλύψουν και να μοιραστούν μουσική. Ο Wikström υποστηρίζει ότι στο μέλλον, το Spotify (ΤΜ) θα χρεώνει τους συνδρομητές του βάσει τις υπηρεσίες που θα προσφέρει στους χρήστες όχι όσον αφορά την πρόσβαση στα τραγούδια, αλλά τις δυνατότητες που θα έχουν να «κάνουν πράγματα» με τη μουσική: να είναι δημιουργικοί, να τη μοιράζονται, να την οργανώνουν και να ανακαλύπτουν καινούργιους καλλιτέχνες. To Spotify (ΤΜ) διαθέτει 20 εκατομμύρια τραγούδια σε μορφή ΜΡ3 ύψιστης ποιότητας (320 kbit/s) και σε αυτά προστίθενται έως και καινούργια καθημερινά (Lanxon, 2012). Η εταιρεία πληρώνει περίπου 70% των εσόδων της στους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων των τραγουδιών που διαθέτει. Το γεγονός αυτό κάνει αρκετούς να αμφισβητούν ότι το επιχειρηματικό μοντέλο των υπηρεσιών streaming έχει τη δυνατότητα να αποδειχθεί επικερδές. Παράλληλα, τα έσοδα των καλλιτεχνών από το Spotify (ΤΜ) παραμένουν εξαιρετικά χαμηλά: μεταξύ 0,006 και 0,0084 δολαρίων για κάθε αναπαραγωγή (BBC, 2013). Το Napster (ΤΜ) διαθέτει περισσότερα από 20 εκατομμύρια τραγούδια και η συνδρομή που απαιτεί είναι φθηνότερη (6,95 ευρώ ανά μήνα) από του Spotify (ΤΜ) στην Ελλάδα. Η Napster (ΤΜ) είναι από το 2011 θυγατρική εταιρεία της Rhapsody (ΤΜ). Το Rhapsody (ΤΜ), αποτελεί την πρώτη συνδρομητική υπηρεσία streaming, έχοντας ξεκινήσει να λειτουργεί στις 3 Δεκεμβρίου του Το Rhapsody (ΤΜ) περιορίζεται εντός των συνόρων της Αμερικής και διαθέτει περισσότερα από 30 εκατομμύρια τραγούδια. Το Deezer (ΤΜ) λειτουργεί από τον Αύγουστο του 2007 και είναι διαθέσιμο σε περισσότερες από 180 χώρες. Διαθέτει 30 εκατομμύρια τραγούδια και είχε 5 εκατομμύρια συνδρομητές το Νοέμβριο του 2013 (υπερδιπλάσιους από όσους είχε ένα χρόνο νωρίτερα) καθώς και 12 εκατομμύρια μοναδικούς ενεργούς χρήστες ανά μήνα (IFPI, 2014). 43

52 Το Pandora (ΤΜ), που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2005, είναι το πιο γνωστό διαδικτυακό ραδιόφωνο, με 200 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες και 70 εκατομμύρια ενεργούς επισκέπτες μηνιαίως σε ΗΠΑ, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία όπου και είναι διαθέσιμο. Το 70% αυτών των χρηστών έχουν συνδεθεί στην υπηρεσία μέσω κινητού τηλεφώνου (Crook, 2013). Ο χρήστης του Pandora (ΤΜ) δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει να ακούσει οτιδήποτε θέλει από τον κατάλογο της υπηρεσίας (ο οποίος διαθέτει 1 εκατομμύριο τραγούδια), όπως στις προαναφερθείσες υπηρεσίες. Ωστόσο, το λογισμικό της υπηρεσίας επιλέγει τα τραγούδια σύμφωνα με τις υποδείξεις του χρήστη. Υπάρχουν επίσης περιορισμοί όσον αφορά πόσα τραγούδια μπορεί να προσπεράσει ο χρήστης χωρίς να ακούσει. To Pandora (ΤΜ) είναι επίσης αρκετά επιλεκτικό με το υλικό που αναρτά στην υπηρεσία του. Ο King (2012) αναφέρει ότι η Pandora (ΤΜ) έχει ως απαίτηση από τον καλλιτέχνη να εμπορεύεται φυσικές κυκλοφορίες μέσω του Amazon (ΤΜ) για να τον κάνει δεκτό στην υπηρεσία του Υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής Πρόκειται για εφαρμογές (applications) κυρίως διαδεδομένες σε φορητές συσκευές. Χρησιμοποιούν το -συνήθως ενσωματωμένο- μικρόφωνο, για να ηχογραφήσουν μερικά δευτερόλεπτα του τραγουδιού, καταγράφοντας το ηχητικό του αποτύπωμα. Το αποτύπωμα κάθε τραγουδιού είναι ξεχωριστό λόγω διαφορετικού συχνοτικού περιεχομένου σε συνάρτηση με το χρόνο, κάτι που μπορεί να αναλυθεί με τη χρήση ενός φασματογράφου. Όντας συνδεδεμένες στο Διαδίκτυο, οι συσκευές που χρησιμοποιούν τις εν λόγω εφαρμογές, στέλνουν το ηχογραφημένο αποτύπωμα για να συγκριθεί με αυτά μίας βάσης δεδομένων που περιέχει εκατομμύρια τραγούδια (ουσιαστικά μία βιβλιοθήκη από ηχητικά αποτυπώματα τραγουδιών). Αφού διαπιστωθεί με ποιο τραγούδι ταυτίζεται από τη βάση δεδομένων ταυτίζεται το ηχογραφημένο απόσπασμα, ο χρήστης λαμβάνει πληροφορίες όπως το όνομα του καλλιτέχνη και του τραγουδιού, το άλμπουμ στο οποίο βρίσκεται με φωτογραφία του εξωφύλλου και το έτος κυκλοφορίας, στίχους, καθώς και σύνδεσμο προς ψηφιακά μουσικά καταστήματα από όπου μπορεί να αγοράσει κατευθείαν το τραγούδι. Το Shazam (ΤΜ) είναι πιθανότατα το δημοφιλέστερο πρόγραμμα αναγνώρισης μουσικής, με 90 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως. Τα άτομα που το έχουν χρησιμοποιήσει συνολικά να ξεπερνάνε τα 475 εκατομμύρια από περισσότερες από 200 χώρες (σημαντική αύξηση από τα 100 εκατομμύρια τον Ιανουάριο του 2011) και η βάση δεδομένων που διαθέτει ξεπερνάει τα 25 εκατομμύρια τραγούδια. Η προσθήκη υλικού στην υπηρεσία διεξάγεται αποκλειστικά μέσω διαδικτυακών διανομέων (Shazam Support). Από το 2002 που ξεκίνησε να λειτουργεί, το Shazam (ΤΜ) έχει διεξάγει αναγνώριση σε 12 δισεκατομμύρια τραγούδια και κατά μέσο όρο, καλείται να αναγνωρίσει 17 εκατομμύρια τραγούδια καθημερινά (Shazam News). Για το 2012, η εταιρεία ισχυρίστηκε ότι η χρήση της υπηρεσίας της οδήγησε στην αγορά τραγουδιών από ψηφιακά 44

53 καταστήματα συνολικής αξίας άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον 7,2% των παγκόσμιων πωλήσεων των ψηφιακών καταστημάτων προήλθε από το Shazam (ΤΜ). Δηλαδή, περίπου 1 στις 14 πωλήσεις τραγουδιών που σημειώνεται στα ψηφιακά μουσικά καταστήματα οφείλεται στο Shazam (ΤΜ) (Resnikoff, 2013). Το SoundHound (ΤΜ) δεν απολαμβάνει την ίδια δημοτικότητα με το Shazam (ΤΜ), ωστόσο διαθέτει το πλεονέκτημα ότι ο χρήστης μπορεί να τραγουδήσει, σφυρίξει ή μουρμουρίσει μία μελωδία και το πρόγραμμα θα προσπαθήσει να βρει σε ποιο τραγούδι ανήκει. Tον Απρίλιο του 2013, σε δελτίο Τύπου που δημοσιεύτηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της υπηρεσίας (SoundHound, 2014), αναφέρθηκε ότι η εφαρμογή του SoundHound (ΤΜ) είχε μεταφορτωθεί περισσότερες από 200 εκατομμύρια φορές. Οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες μπορούν να καταχωρήσουν τα τραγούδια τους στο SoundHound (ΤΜ) αποστέλλοντας CD ή MP3 ταχυδρομικώς στα γραφεία της εταιρείας (στις ΗΠΑ) (SoundHound) Διαφήμιση στο Διαδίκτυο και εμπορική διάθεση υλικού Υπάρχουν πολλές δυνατότητες εμπορικής χρήσης τραγουδιών. Διαφημίσεις, κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, βιντεοπαιχνίδια κ.ά. Η εμπορική χρήση τραγουδιού ανεξάρτητου καλλιτέχνη, σημαίνει αυτόματα την προβολή του σε ένα ευρύτερο κοινό. Η σωστά επιλεγμένη εμπορική χρήση ενός τραγουδιού, ενδέχεται σε κάποιες περιπτώσεις να δώσει την ευκαιρία σε έναν καλλιτέχνη να φτάσει πιο κοντά σε ευρύτερη αναγνώριση. Στο ερωτηματολόγιο παρατέθηκαν διαδικτυακοί διανομείς οι οποίοι προσφέρουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα διάθεσης των τραγουδιών τους για εμπορική χρήση, όπως είναι η MondoTunes (ΤΜ), που απαιτεί 50% των κερδών του καλλιτέχνη εφόσον καταφέρει να κλείσει συμφωνία εμπορικής χρήσης των τραγουδιών του (MondoTunes). H υπηρεσία Music Gorilla (ΤΜ), διαθέτει ένα βασικό, δωρεάν πρόγραμμα και ένα συνδρομητικό με κόστος 20 δολάρια το μήνα και αναρτά διάφορες ευκαιρίες για εμπορική χρήση τραγουδιών στην ιστοσελίδα της. Οι συνδρομητές της υπηρεσίας μπορούν να προσφέρουν τα τραγούδια τους σε απεριόριστα εγχειρήματα. Οι εγγεγραμμένοι στο δωρεάν πρόγραμμα είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν από 5 μέχρι 15 δολάρια για κάθε εγχείρημα στο οποίο ενδιαφέρονται να προσφέρουν τραγούδια τους (Music Gorilla). Η εταιρεία Parlatone (ΤΜ) προσφέρει συνολικά πακέτα προώθησης και δημοσίων σχέσεων προσφέροντας πληθώρα υπηρεσιών, μεταξύ αυτών και την παραχώρηση άδειας για εμπορική 45

54 χρήση τραγουδιών. Δε διαθέτει προκαθορισμένες τιμές, καθώς προσαρμόζει τη στρατηγική της ανάλογα τον καλλιτέχνη. Όσον αφορά τα προγράμματα προώθησης για ανεξάρτητους καλλιτέχνες στο Διαδίκτυο, τις περισσότερες φορές αποτελούν μέρος ενός μεγαλύτερου πακέτου εργαλείων και υπηρεσιών. Αυτά ενδέχεται να περιλαμβάνουν πώληση κυκλοφοριών και εμπορεύματος, διαφημίσεις, διαχείριση κοινωνικών δικτύων, διαμόρφωση της επίσημης ιστοσελίδας, διοργάνωση συνεντεύξεων κ.ά. Συνήθως δεν υπάρχουν προκαθορισμένες τιμές για πακέτα προώθησης και οι καλλιτέχνες επικοινωνούν με τις υπηρεσίες για να λάβουν προσφορές διαμορφωμένες στις απαιτήσεις και τις οικονομικές τους δυνατότητες. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία εταιρειών και οι υπηρεσίες που προσφέρουν φαίνεται να διαφέρουν σημαντικά, μέσω της περιορισμένης πληροφόρησης που παρέχουν για αυτές. Κατά τη διάρκεια εκπόνησης της έρευνας, δύο διαδικτυακές εταιρείες (η 8Digital (TM) και η Α29Global (TM) ) σταμάτησαν να λειτουργούν. Συνεπώς, οι ενδιαφερόμενοι καλλιτέχνες θα πρέπει να διεξάγουν μία καλή έρευνα αγοράς και να πιστοποιήσουν ότι εμπιστεύονται μία φερέγγυα υπηρεσία, πριν επενδύσουν χρήματα σε αυτήν. 46

55 Κεφάλαιο 3: Σχεδιασμός έρευνας ερωτηματολογίου 47

56 3.1 Μεθοδολογία ανάπτυξης ερωτηματολογίου Σκοπός της πτυχιακής έρευνας είναι να διαπιστώσει κατά πόσο οι Έλληνες ανεξάρτητοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τα μέσα που τους προσφέρει το Διαδίκτυο για να προωθήσουν το ηχογραφημένο μουσικό υλικό τους. Αρχικά, διεξήχθη εκτενής έρευνα στο Διαδίκτυο σχετικά με τις ιστοσελίδες οι οποίες προσφέρουν την ευκαιρία σε καλλιτέχνες να προωθήσουν το υλικό τους με οποιοδήποτε τρόπο. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας αναλύθηκαν στο Κεφάλαιο 2. Έπειτα από τη συγκέντρωση και τη μελέτη των σημαντικότερων ψηφιακών υπηρεσιών για ανεξάρτητους καλλιτέχνες διεξήχθη μία γενική κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών. Στη συνέχεια διαμορφώθηκαν οι ερωτήσεις με σκοπό να συμπεριλάβουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό εταιρειών, προσπαθώντας παράλληλα να καλύψουν, στο βαθμό που ήταν εφικτό, όσα περισσότερα είδη υπηρεσιών προσφέρονται στο Διαδίκτυο. Επιπλέον, καθορίστηκε η σειρά των ερωτήσεων, με στόχο να υπάρχει μία λογική ακολουθία των παρατιθέμενων υπηρεσιών. Για να εξαχθούν αντιπροσωπευτικά συμπεράσματα, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν 50 ερωτήσεις. Το ερωτηματολόγιο διαμορφώθηκε χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα Google Forms (ΤΜ), η οποία παρέχει αρκετή ελευθερία στη διαμόρφωση του ερωτήματος και των επιλογών απάντησης. Οι περισσότερες ερωτήσεις είναι πολλαπλής επιλογής και σε αρκετές από αυτές ο ερωτούμενος είχε τη δυνατότητα να καταχωρήσει περισσότερες από μία απαντήσεις. 8 Έπειτα από τη διαμόρφωση του ερωτηματολογίου ακολούθησε η ανάρτηση αυτού στο Διαδίκτυο. Το Google Forms (ΤΜ) αποθήκευσε αυτόματα τις απαντήσεις στο Google Spreadsheet (ΤΜ), μία διαδικτυακή λογιστική εφαρμογή, με δυνατότητες αντίστοιχες του Microsoft Excel (ΤΜ). Το ερωτηματολόγιο χωρίστηκε σε τρεις ενότητες: 1. «Πληροφορίες για τον καλλιτέχνη», 2. «Διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης» και 3. «Εμπορική εκμετάλλευση Διαδικτύου και άλλες δυνατότητες προώθησης και συνεργασίας». Οι ερωτήσεις της πρώτης ενότητας, «Πληροφορίες για τον καλλιτέχνη», εξετάζουν κυρίως τη γενική δραστηριότητα όσων καλλιτεχνών συμμετείχαν στην έρευνα. Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να καταχωρήσουν το όνομά τους, ένα δικτυακό τόπο με αντιπροσωπευτικό ηχογραφημένο υλικό και το είδος μουσικής το οποίο τους χαρακτηρίζει. Επίσης ζητήθηκαν τα χρόνια που είναι ενεργοί καλλιτέχνες, ο αριθμός μελών του συγκροτήματος, ο αριθμός και το είδος κυκλοφοριών, ο μέγιστος αριθμός αντιτύπων που παράχθηκε για μία κυκλοφορία καθώς και το κόστος της ακριβότερης παραγωγής τους. Επιπλέον, οι ερωτηθέντες καλλιτέχνες κλήθηκαν να υποδείξουν το ηλικιακό 8 Οι ερωτήσεις με δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων σημειώνονται με την ένδειξη (*) στο Παράρτημα. 48

57 πλαίσιο του κοινού στο οποίο απευθύνονται (target group), επιλέγοντας μεταξύ 6 ηλικιακών ομάδων. Είναι χρήσιμο να σημειωθεί ότι η ηλικία συχνά αντικατοπτρίζει κάποια ιδιότητα, η οποία ως επί το πλείστο επηρεάζει -έως και καθορίζει- την κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου και κατά συνέπεια, τη σχέση του με τη μουσική. Στην πρώτη ομάδα (ηλικίας ετών) κατατάσσονται οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου. Στη δεύτερη ηλικιακή ομάδα (18-23 ετών) μπορούμε χονδρικά να ορίσουμε ότι ανήκουν οι φοιτητές. Στην τρίτη ηλικιακή ομάδα (24-29 ετών) συναντάμε την πρώτη γενικευμένη διαφοροποίηση του πληθυσμού με κάποιους να συνεχίζουν τις σπουδές τους και άλλους να ξεκινούν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Δεν υπάρχει η δυνατότητα όμως να προβλεφθεί με ακρίβεια κατά πόσο αυτή η διαφοροποίηση επηρεάζει ουσιαστικά τη σχέση τους με τη μουσική. Στη συνέχεια, έχουμε τις ομάδες των και Η τέταρτη δεκαετία τη ζωής ενός ανθρώπου έχει ιδιαίτερη σημασία στη σημερινή κοινωνία και παραδοσιακά θεωρείται η περίοδος που το άτομο έχει πλέον κατασταλάξει και ξεκινάει την δική του πορεία (σταδιοδρομία, οικογένεια κτλ). Από εκεί και πέρα, θεωρούμε ότι η σχέση του ατόμου με την μουσική δεν αλλάζει δραματικά με την πάροδο του χρόνου και για αυτό η τελευταία ομάδα αφορά άτομα άνω των 45 ετών. Η δεύτερη ενότητα ονομάζεται «Διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης» και οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τη γενική τη χρησιμότητα του Διαδικτύου για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη και να δηλώσουν αν διαθέτουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο. Ακολούθησαν ερωτήσεις για το κοινωνικό δίκτυο Facebook (ΤΜ). Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να δηλώσουν τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούν την υπηρεσία, και την προσωπική τους εκτίμηση σχετικά με την αναλογία μεταξύ των ατόμων που έχουν κάνει Like στη σελίδα του καλλιτέχνη και αυτών που που θα ακούσουν τα τραγούδια, θα παρευρεθούν σε συναυλίες, θα αγοράσουν CD ή ψηφιακά αρχεία τραγουδιών ή θα τα αναζητήσουν δωρεάν. Οι καλλιτέχνες ρωτήθηκαν επίσης αν χρησιμοποιούν άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αν διαθέτουν blog. Ακολούθησαν ερωτήσεις σχετικά με το YouTube (ΤΜ) : αν ο καλλιτέχνης διαθέτει κανάλι σε αυτό, πώς αξιολογεί τη χρησιμότητα της υπηρεσίας και το είδος υλικού που έχει αναρτήσει σε αυτήν, καθώς επίσης και αν έχει αναρτηθεί υλικό του χωρίς εξουσιοδότηση. Στο τέλος αυτής της ενότητας του ερωτηματολογίου, ζητείται από τους καλλιτέχνες να δηλώσουν αν έχουν παρουσία σε διάφορες υπηρεσίες, όπως βάσεις δεδομένων (μουσικών ή άλλων), υπηρεσίες ανακάλυψης καινούργιων καλλιτεχνών και διαδικτυακού ραδιοφώνου χωρίς παραγωγό προγράμματος. Η τρίτη και τελευταία ενότητα του ερωτηματολογίου ονομάζεται «Εμπορική εκμετάλλευση Διαδικτύου και άλλες δυνατότητες προώθησης και συνεργασίας». Οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να αναφέρουν ποιος θεωρούν ότι είναι ο καλύτερος τρόπος ανεύρεσης εσόδων μέσω του Διαδικτύου και να βαθμολογήσουν τη σημασία των φυσικών και των ψηφιακών κυκλοφοριών. Ρωτήθηκαν 49

58 επίσης για τις προτιμήσεις τους όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο κυκλοφορούν τα ψηφιακά τραγούδια τους (μαζί ή ξεχωριστά) και αν θα ήταν διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τις υλικές κυκλοφορίες ή όχι. Ακολούθησαν ερωτήσεις όσον αφορά τη χρήση του Bandcamp (ΤΜ) και διαδικτυακών διανομέων, καθώς και για την παρουσία των καλλιτεχνών σε μουσικά ψηφιακά καταστήματα, υπηρεσίες streaming και αναγνώρισης μουσικής. Επιπλέον, παρατέθηκαν ερωτήσεις σχετικά με τη διαφήμιση στο Διαδίκτυο, τη διάθεση τραγουδιών για εμπορική χρήση, τις υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης και τους διαδικτυακούς διαγωνισμούς. Εν συνεχεία, οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να απαντήσουν αν θα ήταν διατεθειμένοι να διαθέσουν το υλικό τους με εθελοντική χρέωση ή με αντάλλαγμα την ηλεκτρονική διεύθυνση ταχυδρομείου του χρήστη. Επιπροσθέτως, ρωτήθηκαν επιπροσθέτως για τους τύπους διαδικτυακών κοινοτήτων που έχουν προσεγγίσει για να προωθήσουν στο υλικό τους και κατά πόσο πιστεύουν ότι είναι ευνοϊκή για τους ίδιους η δωρεάν ανταλλαγή αρχείων στο Διαδίκτυο. Υπάρχει επίσης μία ερώτηση για τη φύση των συνεργασιών στις οποίες έχουν προβεί με άτομα ή εταιρείες του εξωτερικού μέσω Διαδικτύου και μία ερώτηση σχετικά με την ανάθεση σε άτομο ή εταιρεία, την προώθησή τους στο Διαδίκτυο. Το ερωτηματολόγιο ολοκληρώνεται ζητώντας από τους καλλιτέχνες να εκτιμήσουν το ποσοστό των χρήσιμων διαδικτυακών υπηρεσιών που θεωρούν ότι χρησιμοποιούν. 3.2 Αποσαφήνιση ορολογίας EP (Extended Play), χαρακτηρίζεται μία κυκλοφορία με μικρή συνολική διάρκεια, που δεν ξεπερνάει συνήθως τα 20 με 25 λεπτά και διαθέτει 4 ή 5 τραγούδια. Λόγω της μικρής διάρκειας, το EP δε θεωρείται άλμπουμ (ενδέχεται να αποτελεί προάγγελο ενός), εντούτοις η ποιότητα ηχογράφησης είναι συνήθως οι καλύτερες δυνατές. Αυτό είναι το στοιχείο που ξεχωρίζει συνήθως ένα ΕΡ από ένα Demo, το οποίο ως επί το πλείστον έχει την ίδια (ή και μεγαλύτερη) διάρκεια και αριθμό τραγουδιών. Ωστόσο, η ποιότητα ηχογράφησης και παραγωγής ενός Demo συνήθως δεν είναι οι καλύτερες δυνατές. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για παραγωγές χαμηλού προϋπολογισμού και περιορισμένης κυκλοφορίας που αποσκοπούν στην προώθηση του καλλιτέχνη. Παλαιότερα, οι αυτοχρηματοδοτούμενες ηχογραφήσεις Demo ήταν ο μοναδικός τρόπος να παρουσιάσει ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης τη δουλειά του σε δισκογραφικές εταιρείες. Τα κριτήρια του τί ακριβώς καθιστά ένα EP ή ένα Demo είναι συχνά αρκετά δυσδιάκριτα για τρίτους, ωστόσο οι ίδιοι οι καλλιτέχνες γνωρίζουν καλά ποιες κυκλοφορίες τους θεωρούν Demo, ποιες EP και ποιες άλμπουμ. Ως άλμπουμ, χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε κυκλοφορία έχει προσεγμένη ηχογράφηση και παραγωγή, με συνολική διάρκεια άνω των 25 λεπτών συνήθως. Στη συγκεκριμένη έρευνα, ο όρος κυκλοφορία χρησιμοποιείται για να περιγράψει οποιαδήποτε ηχογράφηση (στούντιο ή ζωντανή) έχει εγκριθεί από έναν καλλιτέχνη και διατίθεται προς ακρόαση, ανεξάρτητα από τη διάρκεια και την ποιότητα της παραγωγής. Ακόμα και ένα μοναδικό τραγούδι μπορεί να αποτελέσει κυκλοφορία. 50

59 Κεφάλαιο 4: Εκπόνηση έρευνας ερωτηματολογίου 51

60 Δεδομένου ότι δεν υπάρχει τρόπος να διαπιστωθεί ποιος είναι έστω και κατά προσέγγιση ο αριθμός των ενεργών ανεξάρτητων Ελλήνων καλλιτεχνών που ερμηνεύουν πρωτότυπο υλικό, η έρευνα βασίστηκε σε μία υποθετική εκτίμηση. Κατά την εκτίμηση αυτή, οι ανεξάρτητοι Έλληνες καλλιτέχνες ξεπερνούν τις Συνεπώς, για να συγκεντρωθεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, θα έπρεπε να συγκεντρωθούν τουλάχιστον 300 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Για την εύρεση καλλιτεχνών πρόθυμων να συμμετάσχουν στην έρευνα, το ερωτηματολόγιο αναρτήθηκε στο Facebook (TM). Πέραν του κύκλου γνωστών και των δικών τους γνωριμιών, προσεγγίστηκαν περισσότεροι από καλλιτέχνες οι οποίοι εντοπίστηκαν μέσω αναζήτησης σε ποικίλες υπηρεσίες (Facebook (TM), Bandcamp (TM), Soundcloud (TM), Reverbnation (TM), Last.fm (TM) ), διαδικτυακές βάσεις δεδομένων (Metal-archives.com (TM), Jumping Fish (TM), Rockoverdose.gr) και τέλος, μέσω ανακοινώσεων που αναρτήθηκαν στο Διαδίκτυο διαφημίζοντας ζωντανές εμφανίσεις. Η προσέγγιση έγινε με τη χρήση ενός πανομοιότυπου κειμένου το οποίο εστάλη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή διαμέσου του συστήματος προσωπικών μηνυμάτων των προαναφερθεισών υπηρεσιών. Εντέλει, συγκεντρώθηκαν περίπου 300 απαντήσεις, το οποίο σημαίνει ότι περίπου 3 στους 10 καλλιτέχνες αποκρίθηκαν στην έκκληση. Το ερωτηματολόγιο παρέμεινε διαθέσιμο προς συμπλήρωση στο Διαδίκτυο για περίπου τρεις μήνες (από τις 20 Μαρτίου έως τις 16 Ιουνίου 2014), χρονικό διάστημα εντός του οποίου συγκεντρώθηκαν 319 απαντήσεις. Αφότου διακόπηκε η δυνατότητα καταχώρησης απαντήσεων, πραγματοποιήθηκε η μεταφορά των δεδομένων από την εφαρμογή Google Spreadsheet (ΤΜ), στο πρόγραμμα Microsoft Excel (ΤΜ), λόγω των ανώτερων δυνατοτήτων ανάλυσης και απεικόνισης των αποτελεσμάτων που προσφέρει και διότι λειτουργεί στον Η/Υ του χρήστη και όχι σε διαδικτυακό πάροχο, γεγονός που διευκολύνει τη διαδικασία. Από τις 319 απαντήσεις που καταχωρήθηκαν, αφαιρέθηκαν δώδεκα (12). Δύο επειδή δεν υπήρχε τρόπος να πιστοποιηθεί η καλλιτεχνική δραστηριότητα του ατόμου που συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο και δύο ακόμα επειδή είχαν καταχωρηθεί διπλά με τα ίδια δεδομένα και διαφορά 10 δευτερολέπτων μεταξύ τους, πιθανότατα λόγω λάθους του συστήματος. Επίσης, έξι συγκροτήματα είχαν απαντήσει το ερωτηματολόγιο από δύο φορές. Στην περίπτωση ενός εξ αυτών υπήρξε τριπλή καταχώρηση. Στην τελική καταμέτρηση των συνολικών αποτελεσμάτων έγκυρες θεωρήθηκαν οι απαντήσεις που καταχωρήθηκαν πρώτες χρονολογικά. Μετά την απομόνωση των έγκυρων καταχωρήσεων (307 στο σύνολο) υπολογίστηκαν τα ποσοστά επί τοις εκατό των απαντήσεων για κάθε ερώτηση στο Excel (ΤΜ) και διαμορφώθηκαν τα διαγράμματα που παρατίθενται στο Παράρτημα. Με την παρουσίαση των δεδομένων κατά αυτό τον τρόπο, παρέχεται η δυνατότητα μίας γρήγορης εκτίμησης και διευκολύνεται σημαντικά η διαδικασία ανάλυσης. Επιτρέπεται επίσης στον αναγνώστη να προβεί σε δικές του συγκρίσεις άμεσα, χωρίς να 52

61 χρειάζεται να ανατρέξει σε επιμέρους παραγράφους του κειμένου για να συγκεντρώσει στατιστικά στοιχεία. Μέρος των διαγραμμάτων που παρουσιάζεται στο Κεφάλαιο 5, όπου αναλύονται τα αποτελέσματα της έρευνας, απεικονίζει ανάλογες συγκρίσεις, με αντιπαραβολή στοιχείων από διαφορετικές ερωτήσεις σε μία γραφική παράσταση. Σε όσες ερωτήσεις ζητήθηκε από τους καλλιτέχνες να βαθμολογήσουν με κλίμακα από το 0 έως το 10, υπολογίστηκε ο μέσος όρος βαθμολόγησης. Ο υπολογισμός του μέσου όρου προέκυψε από τον πολλαπλασιασμό του αριθμού καταχωρήσεων για κάθε τιμή, με την τιμή αυτή (π.χ. 25 άτομα επί 10, 19 άτομα επί 9 κ.ο.κ.). Για να προκύψει ο μέσος όρος βαθμολόγησης, το άθροισμα αυτών διαιρέθηκε με το συνολικό αριθμό ερωτηθέντων (307). Όταν διακόπηκε η διαδικασία λήψης απαντήσεων, διεξήχθη ένα είδος επαλήθευσης των ισχυρισμών του δείγματος της έρευνας καθώς και η αναζήτηση μερικών επιπλέον στοιχείων. Πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στις επίσημες σελίδες των καλλιτεχνών σε διάφορες υπηρεσίες και συλλογή στοιχείων για τη δραστηριότητα αυτών σε μερικές δημοφιλείς υπηρεσίες. Αναζητήθηκε η επίσημη σελίδα στο Facebook (ΤΜ) για κάθε καλλιτέχνη που συμμετείχε στην έρευνα και ο αριθμός ανθρώπων που έχουν κάνει Like σε αυτή. Επίσης αναζητήθηκε το επίσημο κανάλι στο YouTube (ΤΜ) του κάθε καλλιτέχνη και καταχωρήθηκαν: ο αριθμός «συνδρομητών», ο αριθμός βίντεο που έχουν αναρτηθεί στην υπηρεσία καθώς και ο συνολικός αριθμός θεάσεων όλων των βίντεο κάθε καναλιού. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη επίσημης σελίδας κάθε καλλιτέχνη στο Soundcloud (ΤΜ) και ο αριθμός «ακόλουθων» και τραγουδιών που έχουν αναρτηθεί στην υπηρεσία για κάθε προφίλ. Επιπλέον, αναζητήθηκε ο αριθμός «ακολούθων» στο Twitter (ΤΜ) και «επαφών» στο Myspace (ΤΜ). Τέλος, επειδή δεν είχε προβλεφθεί στην έρευνα ερώτηση που να αφορά την έδρα των καλλιτεχνών του δείγματος, αναζητήθηκε και η γεωγραφική τους τοποθεσία. Κατά την επίσκεψη στις σελίδες των καλλιτεχνών του δείγματος σε αυτές τις υπηρεσίες, έγιναν παρατηρήσεις όσον αφορά τον τρόπο παρουσίασης του καλλιτέχνη σε αυτές. Αρκετά μεγάλη προσοχή δόθηκε στον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες έχουν παραθέσει ηλεκτρονικούς συνδέσμους σε άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες καθώς και στις υπηρεσίες που έχουν επιλέξει να προβάλλουν περισσότερο. Σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες ερωτήσεις της έρευνας 9 που ήταν πολλαπλής επιλογής, σε αυτήν που αφορούσε το είδος μουσικής που ερμηνεύουν, οι καλλιτέχνες είχαν τη δυνατότητα να πληκτρολογήσουν την απάντηση. Αυτό έγινε με το σκεπτικό ότι διότι όσες επιλογές και να είχαν προβλεφθεί, πιθανότατα δε θα χαρακτήριζαν ακριβώς το είδος μουσικής όπως θα ήθελε ο ερωτούμενος. Δυστυχώς, η επιλογή αυτή έκανε πιο δύσκολη και λιγότερο ακριβή τη συλλογή 9 Πέραν της δήλωσης ονόματος και διεύθυνσης ιστοσελίδας. 53

62 δεδομένων σε αυτή την ερώτηση. Τα περισσότερα είδη συγχωνεύθηκαν στο τέλος σε ευρύτερες κατηγορίες κατά την προσωπική κρίση του γράφοντος. Συνεπώς, τα στοιχεία για αυτή την ερώτηση είναι αρκετά γενικευμένα και δε μπορούν να θεωρηθούν απολύτως ακριβή. Ακολουθεί μία επεξήγηση των κριτηρίων κατηγοριοποίησης. Στην κατηγορία Rock συμπεριλήφθηκαν όσοι καλλιτέχνες ανέφεραν αυτό τον όρο στην περιγραφή του ιδιώματος που ερμηνεύουν, χωρίς να αυτοπροσδιορίζονται ταυτόχρονα ως Metal ή Pop, καθώς δημιουργήθηκαν ξεχωριστές κατηγορίες για τις περιπτώσεις που αναφέρονται δύο ευρύτερα είδη. Στην κατηγορία Rock ανήκουν ιδιώματα όπως: Indie, Punk, Alternative, Grunge, Garage, Americana, Psychobilly, Surf κ.ά. Στην ευρύτερη κατηγορία του Metal, συμπεριλήφθηκαν ιδιώματα όπως Thrash, Doom, Hardcore, Deathcore, Sludge, Grindcore, Crust κ.ά. Στην κατηγορία της ηλεκτρονικής μουσικής συμπεριλήφθηκαν ιδιώματα όπως Psychedelic, Trance, House, Techno, Dubstep, Industrial, Ambient, Minimal κ.ά. Αρκετά δύσκολος ήταν ο διαχωρισμός μεταξύ ηλεκτρονικής μουσικής και Pop. Πέραν της Disco, εντάχθηκαν στην κατηγορία της Pop ιδιώματα όπως New Wave και Electro, στα οποία παρότι υπάρχει εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών οργάνων, τείνουν περισσότερο προς την Pop παρά προς την ηλεκτρονική μουσική. Επίσης, στην κατηγορία της Pop συμπεριλήφθηκαν και οι καλλιτέχνες που αναφέρουν ταυτόχρονα τους όρους Pop και Rock. Αρκετά δυσδιάκριτα είναι επίσης τα όρια μεταξύ Rock και Metal μουσικής, αφού αρκετοί καλλιτέχνες ανέφεραν και τους δύο όρους στην περιγραφή τους. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε μία ξεχωριστή, ομότιτλη κατηγορία για αυτούς τους καλλιτέχνες. Στην κατηγορία «λοιπά είδη» συμπεριλήφθηκαν όλα τα υπόλοιπα ιδιώματα που αναφέρθηκαν από τους ερωτηθέντες, όπως: Reggae, Blues, Swing, Jazz, Ska, Hip Hop, RnB, Soul, Funk, Fusion, Waltz, World, Ethnic, Balkan, Theater / Soundtrack / Film / Cinematic music κ.ά. 54

63 Κεφάλαιο 5: Αποτελέσματα έρευνας ερωτηματολογίου 55

64 5.1 Δημογραφικά στοιχεία δείγματος Στο ερωτηματολόγιο δεν υπήρχε ερώτηση που να ζητάει από τους καλλιτέχνες να αναφέρουν την τοποθεσία στην οποία εδρεύουν. Ωστόσο, μέσω της αναζήτησης στις σελίδες των ερωτηθέντων στο Διαδίκτυο, εξακριβώθηκε η έδρα των περισσότερων (94,8%) εξακριβώθηκε μέσω αναζήτησης στις σελίδες των ερωτηθέντων στο Διαδίκτυο. Περισσότεροι από τους μισούς (57,3%) εδρεύουν στην Αττική, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς περίπου ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας κατοικεί στο Λεκανοπέδιο. Η Μακεδονία είναι το γεωγραφικό διαμέρισμα με τους περισσότερους καλλιτέχνες μετά την Αττική, με ποσοστό 11,7% και ακολουθεί η Πελοπόννησος με 5,9%. Ποσοστό της τάξης του 5,2% εδρεύει στα γεωγραφικά διαμερίσματα της Θεσσαλίας και της Κρήτης. Αξίζει να σημειωθεί ότι 2% των καλλιτεχνών εδρεύει στην Αγγλία (πέντε στο Λονδίνο και ένας στο Λιντς) ενώ υπήρξαν δύο καλλιτέχνες (0,7%) με έδρα τη Γερμανία, (Βερολίνο και το Μπόχουμ, αντίστοιχα). Δεδομένου ότι οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να περιγράψουν με δικά τους λόγια το είδος μουσικής που ερμηνεύουν, η συλλογή δεδομένων είναι λιγότερο ακριβής και τα στοιχεία αρκετά γενικευμένα. Το πιο δημοφιλές είδος μουσικής που παρουσιάστηκε στην έρευνα και ερμηνεύεται από το 38,8% του δείγματος είναι η Rock. Στη δεύτερη θέση με ποσοστό 29% έρχεται η Metal και έπειτα ακολουθεί η ηλεκτρονική μουσική με ποσοστό 10,4%. Η κατηγορία της Pop και Pop / Rock μουσικής συγκέντρωσε ποσοστό 6,2% συνολικά, λίγο υψηλότερο από το 5,9% που συγκέντρωσε η κατηγορία Rock / Metal. Όλα τα υπόλοιπα ιδιώματα που αναφέρθηκαν συμψηφίστηκαν στην κατηγορία «Λοιπά Είδη», που συγκέντρωσε ποσοστό 9,8%. Παρατηρήθηκε ότι η συντριπτική πλειονότητα των καλλιτεχνών χρησιμοποίησε περισσότερους από έναν όρους για να περιγράψει το είδος της μουσικής που ερμηνεύει. Υπήρξαν επίσης και περιπτώσεις υπερβολής. Σε μία περίπτωση, η έκταση της περιγραφής του μουσικού ιδιώματος πλησίαζε τις 60 λέξεις και ανέφερε περίπου 20 όρους / ιδιώματα. Σε άλλες τέσσερις περιπτώσεις, η έκταση της περιγραφής κυμάνθηκε στις 30 λέξεις. Εάν οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν στο Διαδίκτυο αυτό τον τρόπο για να περιγράψουν τη μουσική τους, ενδέχεται να απωθούν υποψήφιους ακροατές. Οι χρήστες του Διαδικτύου αναζητούν άμεση πληροφορία και ένας καλλιτέχνης που απαριθμεί είκοσι είδη για να περιγράψει τη μουσική του προκαλεί καχυποψία. Ενδέχεται μερικοί χρήστες να ενθουσιαστούν με έναν καλλιτέχνη που ισχυρίζεται ότι ερμηνεύει όλα αυτά τα είδη μαζί. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση ο καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει στον ακροατή πολύ υψηλές προσδοκίες, στις οποίες θα είναι δύσκολο να ανταπεξέλθει. Από τους συμμετέχοντες ζητήθηκε μία έγκυρη ηλεκτρονική διεύθυνση που να διαθέτει ηχογραφημένο μουσικό υλικό προς πιστοποίηση της καλλιτεχνικής τους δραστηριότητας. Για λόγους σαφήνειας, δόθηκαν παραδείγματα ηλεκτρονικών διευθύνσεων όπως Facebook (ΤΜ), YouTube (ΤΜ), SoundCloud (ΤΜ), ιστοσελίδα, κ.ά. Παρά τις διευκρινήσεις, κάποιοι από τους καλλιτέχνες δεν κατανόησαν σωστά την ερώτηση και παραχώρησαν τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού 56

65 τους ταχυδρομείου ( ). Δεδομένου ότι στην πρώτη ερώτηση οι ερωτηθέντες είχαν καταχωρήσει το όνομα της καλλιτεχνικής τους υπόστασης, η ανεύρεση των σωστών ηλεκτρονικών διευθύνσεων επιτεύχθηκε με μία μικρή αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Καταχωρήθηκαν επίσης από μερικούς καλλιτέχνες σύνδεσμοι με τυπογραφικό λάθος, οι οποίοι όπως είναι λογικό, δε λειτουργούσαν. Επιπλέον, υπήρξαν παραδείγματα όπου ο σύνδεσμος οδηγούσε σε μία σελίδα υπό κατασκευή ή μη διαθέσιμη. Ο καλλιτέχνης δε θα πρέπει να οδηγεί το χρήστη σε αδιέξοδα. Ο σύνδεσμος προς οποιαδήποτε ιστοσελίδα θα πρέπει να κοινοποιείται αφότου αυτή είναι έτοιμη προς επίσκεψη. Αντίστοιχα λάθη λειτουργούν μόνο εις βάρος του καλλιτέχνη. Περισσότεροι από 1 στους 5 ερωτηθέντες (21,8%) δήλωσαν ότι είναι ενεργοί καλλιτέχνες για περισσότερο από μία δεκαετία. Δυστυχώς, επειδή στο ερωτηματολόγιο δεν υπήρχαν υψηλότερες διαβαθμίσεις, δεν υπάρχει καθαρή εικόνα των ετών εμπειρίας αυτών των καλλιτεχνών. Δεύτερη δημοφιλέστερη απάντηση στην ερώτηση περί ετών σταδιοδρομίας ήταν τα 2 χρόνια, με ποσοστό 15,3%. Λίγο χαμηλότερα ποσοστά συγκέντρωσαν οι απαντήσεις 3 έτη (11,7%), 4 έτη (11,4%) και 5 έτη (10,4%). Οι καλλιτέχνες με σταδιοδρομία ενός έτους αποτέλεσαν το 8,8% του δείγματος, ενώ οι απαντήσεις 6, 7, 8 και 9 έτη δε συγκέντρωσαν ποσοστά υψηλότερα του 6% έκαστη. Η δημοφιλέστερη αριθμητική παράταξη μεταξύ των καλλιτεχνών του δείγματος είναι τα πενταμελή σχήματα, που απαρτίζουν το 31,9% του συνόλου. Λιγότερα είναι τα τετραμελή σχήματα, με ποσοστό 27,7%. Ακολουθούν σε δημοτικότητα οι σόλο καλλιτέχνες (15,6%) και τα τριμελή συγκροτήματα (12,1%). Τα γκρουπ έξι ατόμων (5,5%) είναι περισσότερα από τα ντουέτα (3,6%), ενώ σπάνια συναντώνται πολυπληθή συγκροτήματα. Καμία από τις υπόλοιπες απαντήσεις (7, 8, 9, 10+ μέλη) δε συγκέντρωσε ποσοστό υψηλότερο του 1,3%. Ηλικιακά, το 32,3% των καλλιτεχνών κυμαίνεται μεταξύ 30 και 34 ετών, ενώ το 31,3% είναι μεταξύ 25 και 29 ετών, και ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 20-24, με ποσοστό 21,5%. Καλλιτέχνες με ηλικίες 35 έως 39 αποτέλεσαν το 6,8% του συνόλου, ποσοστό μεγαλύτερο από την ομάδα ηλικιών 13 με 19 (4,2%). Το υπόλοιπο 4% μοιράστηκε ισόποσα μεταξύ των δύο ομάδων άνω των 40 ετών. Παρατηρείται ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες είναι από 25 έως 34 ετών, με ποσοστό 63,5% επί του συνολικού δείγματος. Οι νεότεροι καλλιτέχνες αποτελούν το 1/4 των ερωτηθέντων (25,7%), ενώ σαφώς μικρότερος είναι ο αριθμός των γηραιότερων (10.8%). Οι καλλιτέχνες κάτω των 20 ετών ήταν ελάχιστοι (4,2%), πράγμα λογικό, καθώς σε μικρές ηλικίες είναι σπανιότερο να βρούμε καλλιτέχνες με επαρκή δεξιοτεχνία στα μουσικά τους όργανα και τη δυνατότητα να συνθέτουν το δικό τους υλικό. Αντιθέτως, η επόμενη κατηγορία ηλικιών (μεταξύ 20 και 24 ετών) συγκεντρώνει ποσοστό 21,5%. Αυτό δείχνει ενδεχομένως ότι καθώς αυξάνονται οι ηλικίες, αυξάνονται και οι καλλιτέχνες που επιδιώκουν αναγνώριση και μέσω του Διαδικτύου. Τα στατιστικά στοιχεία της έρευνας συνιστούν ότι οι καλλιτέχνες ξεκινούν να ασχολούνται με τη μουσική στην εφηβεία τους και 57

66 εν συνεχεία (συνήθως μετά την ηλικία των 20) σχηματίζουν συγκροτήματα με δικό τους υλικό και παρουσία στο Διαδίκτυο. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες όμως της έρευνας ανήκουν στις ακόλουθες δύο ηλικιακές περιόδους: 25 με 29 ετών και 30 με 34, με αμφότερες να ξεπερνούν το 30%. Έπειτα από την ηλικία των 35, τα ποσοστά πέφτουν απότομα. Το γεγονός αυτό συνιστά είτε ότι η πλειονότητα των ανεξάρτητων καλλιτεχνών δε συνεχίζει την πορεία της ή ότι οι καλλιτέχνες μεγαλύτερης ηλικίας χρησιμοποιούν λιγότερο το Διαδίκτυο για την προώθησή τους. 5.2 Ενεργητικό κυκλοφοριών Μεγάλο ποσοστό ερωτηθέντων (43,5%) έχει κυκλοφορήσει ένα EP ή Demo. ενώ το 16,6% των ερωτηθέντων έχει κυκλοφορήσει δύο EP ή Demo και το ίδιο ποσοστό (16,6%), συγκεντρώνουν συνολικά οι κατηγορίες Αρκετά υψηλό (23,1%) είναι το ποσοστό του δείγματος που δεν έχει κυκλοφορήσει κανένα EP ή Demo. Παρότι το 76.8% του δείγματος έχει κυκλοφορήσει τουλάχιστον ένα EP ή Demo, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (52,4%) δήλωσαν ότι δεν έχουν κυκλοφορήσει κανένα άλμπουμ. Το 27.4% του δείγματος έχει κυκλοφορήσει ένα άλμπουμ, το 13,7% διαθέτει δύο άλμπουμ στο ενεργητικό του, ενώ 3,9% διέθετε πορεία τριών άλμπουμ. Συνολικά, 11,7% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών δήλωσε ότι δεν έχει κυκλοφορήσει τίποτα από τα παραπάνω. Όσον αφορά το κόστος παραγωγής της ακριβότερης κυκλοφορίας των καλλιτεχνών του δείγματος, μεγάλο ποσοστό (42,3%) επέλεξε την απάντηση 0 με 500 ευρώ. Η δημιουργία μίας κυκλοφορίας με τόσο χαμηλό κόστος έχει γίνει εφικτή χάρις στην ψηφιακή τεχνολογία, που έχει μειώσει τις τιμές ηχογράφησης σε στούντιο και έχει επιτρέψει σε μουσικούς να κάνουν μέρος (ή ακόμα και το σύνολο) της παραγωγής στον προσωπικό τους Η/Υ. Το κόστος εξαρτάται σε μερικές περιπτώσεις και από το είδος μουσικής που ερμηνεύει ο καλλιτέχνης. Ένας κατάλληλα εξοπλισμένος καλλιτέχνης ηλεκτρονικής μουσικής μπορεί να δημιουργήσει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής (πέραν ίσως του mastering) στον προσωπικό του Η/Υ, ενώ δεν ισχύει απαραίτητα το ίδιο για καλλιτέχνες που πρέπει να ηχογραφήσουν ντραμς, φωνητικά κ.ά.. Εκ των ερωτηθέντων, 17,3% απάντησε ότι η πιο ακριβή κυκλοφορία τους κόστισε μεταξύ και ευρώ, επιλογή που αποτελεί τη δεύτερη δημοφιλέστερη απάντηση. Λιγότεροι καλλιτέχνες (14%) έχουν καταβάλλει μεταξύ και ευρώ για την πιο ακριβή τους παραγωγή και ακόμα μικρότερο είναι το ποσοστό αυτών που έχουν ξοδέψει μεταξύ 500 και ευρώ (13,4%). Μεταξύ και ευρώ ανήλθε το κόστος για 7,8% των καλλιτεχνών του δείγματος και 3,3% απάντησε ότι το κόστος της πιο ακριβής κυκλοφορίας κυμάνθηκε μεταξύ και ευρώ. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχουν καταχωρήσεις σε όλο το φάσμα επιλογών καθώς 2% των ερωτηθέντων απάντησε ότι περισσότερα από ευρώ επενδύθηκαν στην πιο ακριβή 58

67 παραγωγή τους. Σε μερικές από αυτές τις περιπτώσεις είναι εξακριβωμένο ότι υπήρξε δισκογραφική εταιρεία που χρηματοδότησε την κυκλοφορία. Ωστόσο, δεν είναι απίθανο και για ανεξάρτητους καλλιτέχνες να έχουν ξοδέψει τόσο υψηλό χρηματικό ποσό. Στην ερώτηση που αφορά τον μέγιστο αριθμό αντιτύπων, το 67,1% του δείγματος απάντησε ότι έχει παράγει από 0 έως 500. Μεταξύ 500 και αντιτύπων έχει κυκλοφορήσει το 22,8% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών. Από έως αντίτυπα έχει τυπώσει για μία κυκλοφορία το 7,8% του δείγματος. Επίσης, 1,6% επί του συνόλου δήλωσε ότι έχει στο ενεργητικό του κυκλοφορίες που έχουν παραχθεί σε με αντίτυπα. Μονάχα δύο ερωτηθέντες (0,7%) απάντησαν ότι έχουν κυκλοφορήσει πάνω από αντίτυπα και πιθανότατα το έχουν καταφέρει με τη βοήθεια κάποιας δισκογραφικής εταιρείας και όχι ανεξάρτητα. 5.3 Στόχοι ερωτηθέντων καλλιτεχνών Όσον αφορά την ηλικιακή ομάδα στην οποία στοχεύουν, οι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (54,7%) επέλεξαν μεταξύ 24 και 29 ετών. Το δεύτερο δημοφιλέστερο target group είναι η αμέσως νεώτερη ηλικιακή ομάδα (18 έως 23 ετών) και επιλέχθηκε από το 21,8% του συνόλου. Το φάσμα ηλικιών μεταξύ 30 και 36 ετών αποτελεί στόχο για 19,2% του δείγματος. Μονάχα 0,7% των καλλιτεχνών στοχεύουν σε ηλικίες κάτω των 18, όπως επίσης ελάχιστοι καλλιτέχνες στοχεύουν στα υπόλοιπα ηλικιακά φάσματα. Ενδεχομένως οι καλλιτέχνες να επέλεξαν το ηλικιακό target group τους σύμφωνα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται οι ίδιοι, μιας και το 63,5% των ερωτηθέντων είναι μεταξύ 25 και 34 ετών. Εξίσου πιθανό είναι πολλοί από αυτούς να μην έχουν σκεφτεί ποτέ ποιο είναι το ηλικιακό target group στο οποίο απευθύνεται η μουσική τους. Συνεπώς, είναι πολύ πιθανό η επιλογή τους σε αυτή την ερώτηση να μη βασίστηκε στις πραγματικό target group τους, αλλά στις ηλικίες με τις οποίες έχουν συνηθίσει να βλέπουν στις ζωντανές τους εμφανίσεις, να συνδιαλλάσσονται στο Διαδίκτυο κτλ. Στην πραγματικότητα όμως, οι καλλιτέχνες θα πρέπει να στοχεύουν σε πιο νεανικό κοινό, διότι εκεί θα βρουν τους πιο ένθερμους υποστηρικτές τους. Όπως δείχνουν τα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσίευσε το 2013 ο σύνδεσμος της Βρετανικής Βιομηχανίας Ηχογραφημένης Μουσικής (BPI), οι πιο δραστήριοι καταναλωτές μουσικής είναι άτομα ηλικίας 12 έως 23 ετών (οι δύο πρώτες ηλικιακές ομάδες της έρευνας), τα οποία ξοδεύουν περίπου 1/3 περισσότερα χρήματα από οποιοδήποτε άλλο φάσμα ηλικιών (BPI, 2013). Οι νεότερες ηλικίες είναι επίσης πιθανότερο να προωθήσουν το υλικό του καλλιτέχνη σε κοινωνικά μέσα δικτύωσης, διότι τα χρησιμοποιούν περισσότερο (Pew Research). 59

68 Στην ερώτηση για τον απώτερο στόχο της σταδιοδρομίας τους, οι καλλιτέχνες είχαν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν περισσότερες από μία απαντήσεις. Το 73% του δείγματος επέλεξε την απάντηση «Προσωπική ευχαρίστηση». Η δεύτερη δημοφιλέστερη επιλογή, την οποία καταχώρησαν σχεδόν οι μισοί ερωτηθέντες, ήταν η «Διεθνής αναγνώριση» (48,9%) ακολουθούμενη από την «Εγχώρια αναγνώριση» (42%) και τον «Βιοπορισμό» (24,8%). Η «Ερασιτεχνική ενασχόληση» έλαβε μονάχα 16% ενώ η επιλογή «Άλλο» επιλέχθηκε από το 14% του δείγματος. Παρότι η προσωπική ευχαρίστηση είναι ο κύριος παράγοντας στον οποίο στοχεύουν σχεδόν 3 στους 4 εκ των ερωτηθέντων, οι μισοί περίπου καλλιτέχνες του δείγματος έχουν εξαιρετικά υψηλές προσδοκίες (παγκόσμια αναγνώριση) που πολύ δύσκολα θα πραγματοποιηθούν. Εντούτοις, μονάχα το 1/4 του δείγματος έχει θέσει ως σκοπό να βιοποριστεί από τη μουσική. Ένα μικρό ποσοστό (16%) αποσκοπεί να ασχολείται μονάχα σε ερασιτεχνικό επίπεδο με τη μουσική. Περισσότεροι καλλιτέχνες ασχολούνται με τη μουσική με απώτερη φιλοδοξία να γίνουν παγκοσμίως (ή εγχώρια) γνωστοί απ' όσους έχουν πιο εφικτούς στόχους. Ωστόσο, η πλειονότητα του δείγματος βρίσκεται σε ερασιτεχνικό επίπεδο, ενώ γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο για επαγγελματίες μουσικούς να βιοποριστούν. Συνεπώς, μειώνονται και οι πιθανότητες των ερασιτεχνών να μετατραπούν σε επαγγελματίες. 5.4 Χρήση Διαδικτύου Εκ των ερωτηθέντων καλλιτεχνών, 30,6% δήλωσε ότι διαθέτει ιδιόκτητη ιστοσελίδα, ενώ το υπόλοιπο 69,4% δεν έχει προχωρήσει σε αυτή την κίνηση. Συνεπώς, 7 στους 10 καλλιτέχνες της έρευνας δεν κατέχουν την κατάλληλη βάση (ιστοσελίδα) γύρω από την οποία θα χτίσουν την προώθηση του υλικού τους. Πολλοί καλλιτέχνες φαίνεται να χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα ως τη διαδικτυακή τους βάση, δεδομένου ότι μονάχα 1,6% του δείγματος δήλωσε ότι δε διαθέτει σελίδα στο Facebook (ΤΜ). Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί απαραίτητο να έχει παρουσία στο εν λόγω κοινωνικό δίκτυο. Παρότι ελάχιστοι χρήστες επισκέπτονται πλέον το Myspace (ΤΜ) συγκριτικά με τα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα, μεγάλο ποσοστό καλλιτεχνών (38,8%) διαθέτει ακόμα προφίλ σε αυτό. Μεγάλο μέρος των προφίλ αυτών πιθανότατα δημιουργήθηκαν την εποχή που το Myspace (ΤΜ) ήταν το δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης του Διαδικτύου και είναι αμφίβολο κατά πόσο χρησιμοποιούνται πλέον συστηματικά. Περισσότεροι από 1 στους 3 καλλιτέχνες της έρευνας (36,5%) δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν το Twitter (ΤΜ), ενώ το κοινωνικό δίκτυο της Google (ΤΜ) συγκέντρωσε μικρότερο ποσοστό (22,8%). Στον τομέα των υπηρεσιών streaming, όπως ήταν αναμενόμενο, κυρίαρχο είναι το YouTube (ΤΜ). Εκ των ερωτηθέντων καλλιτεχνών, 88,3% δήλωσε ότι διαθέτει κανάλι στη δημοφιλέστερη υπηρεσία βίντεο streaming. Περισσότεροι από τους μισούς καλλιτέχνες (59%) χρησιμοποιούν επίσης το 60

69 Soundcloud (ΤΜ). Ωστόσο, οι δύο υπηρεσίες στον τομέα του streaming (χωρίς χρηματική συνδρομή) που ακολουθούν τις προαναφερθείσες σε δημοτικότητα συγκεντρώνουν πολύ χαμηλά ποσοστά: το διαδικτυακό ραδιόφωνο χωρίς παραγωγό Jango (ΤΜ) μόλις 2% και η έτοιμη προς ακρόαση διαδικτυακή δισκοθήκη Grooveshark (ΤΜ) μονάχα 6,2%. Αντιθέτως, οι μισοί συμμετέχοντες στην έρευνα (50,2%) δήλωσαν ότι διαθέτουν προφίλ και έχουν αναρτήσει υλικό στην υπηρεσία ανακάλυψης νέων καλλιτεχνών ReverbNation (ΤΜ). Επίσης, αρκετά μεγάλο ποσοστό (29%) συγκέντρωσε η εγχώρια υπηρεσία υποστήριξης και προώθησης ανεξάρτητων καλλιτεχνών Jumping Fish (ΤΜ). Καμία άλλη υπηρεσία στον τομέα ανάδειξης νέων καλλιτεχνών δε συγκέντρωσε ποσοστό υψηλότερο του 2%. Μικρότερη είναι η συμμετοχή των καλλιτεχνών της έρευνας σε μουσικές βάσεις δεδομένων: το 27,4% των ερωτηθέντων διαθέτει παρουσία στο Last.fm (ΤΜ), ωστόσο, μονάχα 10,4% έχει καταχωρήσει τις κυκλοφορίες του στην υπηρεσία Discogs (ΤΜ). Τέλος, αρκετά εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι μόλις 3,6% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει καταχωρήσει την καλλιτεχνική του υπόσταση στη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia (ΤΜ). Σε σχέση με την πώληση υλικού, το 42,3% των ερωτηθέντων έχει επιλέξει να διανέμει τις κυκλοφορίες του μέσω του ψηφιακού καταστήματος Bandcamp (ΤΜ). Παρά το υψηλό ποσοστό, οι καλλιτέχνες του δείγματος που δηλώνουν ότι γνωρίζουν την υπηρεσία αλλά δεν τη χρησιμοποιούν (42,7%) είναι περισσότεροι από αυτούς που τη χρησιμοποιούν (42,3%). Το σύνολο των καλλιτεχνών που δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν διαδικτυακό διανομέα για τη διοχέτευση του υλικού τους σε πολλαπλές υπηρεσίες ανέρχεται σε ποσοστό 22,8%. Το γεγονός ότι οι διαδικτυακοί διανομείς παρουσιάζουν ένα επιπλέον κόστος για τους καλλιτέχνες, σε αντίθεση π.χ. με το Bandcamp (ΤΜ), στο οποίο υπάρχουν μονάχα παρακρατήσεις από έσοδα, ενδέχεται να λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για τη χρήση τους, παρά τα προτερήματα που προσφέρουν. Η χρήση ψηφιακών μουσικών καταστημάτων και συνδρομητικών υπηρεσιών δείχνει να μην έχει ανθίσει - ακόμα τουλάχιστον- στην Ελλάδα όσο σε άλλες χώρες όπως π.χ. οι ΗΠΑ. Λόγω αυτής της συμπεριφοράς, ενδέχεται οι ανεξάρτητοι Έλληνες καλλιτέχνες να κρίνουν ότι η χρήση διαδικτυακού διανομέα δεν είναι εξίσου απαραίτητη με π.χ. την ανάρτηση υλικού στο YouTube (ΤΜ). 61

70 Εμπορική διάθεση υλικού Μουσικές βάσεις δεδομένων Υπηρεσίες ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών Υπηρεσίες streaming ήχου και βίντεο Κοινωνικά δίκτυα Ιδιόκτητα Ποσοστά χρήσης δημοφιλών διαδικτυακών υπηρεσιών 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ιστοσελίδα 30.6% Facebook 98.4% Myspace Twitter Google+ 22.8% 38.8% 36.5% YouTube 88.3% Soundcloud 59.0% Jango Grooveshark 2.0% 6.2% ReverbNation 50.2% Jumping Fish Jamendo Last.fm 2.0% 29.0% 27.4% Discogs 10.4% Bandcamp 42.3% Σύνολο aggregators 22.8% Διάγραμμα 5.4: Ποσοστό καλλιτεχνών που χρησιμοποιούν δημοφιλείς διαδικτυακές υπηρεσίες. 62

71 5.5 Ανάλυση στατιστικών στοιχείων σε διαδικτυακές υπηρεσίες Μετά την ολοκλήρωση λήψης απαντήσεων στην παρούσα έρευνα, συγκεντρώθηκαν περαιτέρω στοιχεία για τους ερωτηθέντες μέσω των σελίδων τους σε κοινωνικά δίκτυα. Πιο συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν στοιχεία για τη σελίδα 282 καλλιτεχνών (91,8% του δείγματος) στο Facebook (ΤΜ), από τα οποία προέκυψε ότι ο δημοφιλέστερος καλλιτέχνης που συμμετείχε στην έρευνα είχε συγκεντρώσει κατά τις ημερομηνίες καταμέτρησης (2014, Αυγ ) περισσότερα από (γνήσια 10 ) Likes. Ωστόσο, ο μέσος όρος ανά σελίδα καλλιτέχνη ήταν περίπου Likes. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ότι 38,8% των ερωτηθέντων απάντησε ότι διαθέτει σελίδα στο MySpace (ΤΜ). Μέσω έρευνας όμως, διαπιστώθηκε ότι στην πραγματικότητα, υπάρχουν σελίδες για περισσότερους από τους μισούς ερωτηθέντες (52,8%). Το πιθανότερο είναι ότι πολλοί από αυτούς δε χρησιμοποιούν πια το Myspace (ΤΜ) και για αυτό το λόγο δεν το δήλωσαν στην έρευνα. Εντούτοις, πολλοί καλλιτέχνες είχαν δημιουργήσει σελίδες στο Myspace (ΤΜ) την περίοδο της ακμής του ( ) και είχαν αποκτήσει πολλούς ακόλουθους στο περιβάλλον του πρώτου κοινωνικού δικτύου. Αυτό εξηγεί το λόγο για τον οποίο ο μέσος όρος ακόλουθων στο Myspace (ΤΜ) είναι υψηλότερος (2.170) από αυτόν του Facebook (ΤΜ) (1.400), ακόμα και αν ληφθούν υπ' όψη μονάχα οι καλλιτέχνες που διαθέτουν σελίδα σε αμφότερα τα κοινωνικά δίκτυα (που διαμορφώνουν το μέσο όρο Likes σε 1.735). Εξ αυτών των καλλιτεχνών, το 43,3% διαθέτει περισσότερους ακόλουθους στο Myspace (ΤΜ) απ' όσους στο Facebook (ΤΜ). Όσοι καλλιτέχνες είχαν αναπτύξει αξιοσέβαστο κοινό στο Myspace (ΤΜ), χρειάστηκε να συγκεντρώσουν ξανά από την αρχή ακόλουθους στο καινούργιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, Facebook (ΤΜ) όταν οι χρήστες του Διαδικτύου στράφηκαν προς αυτό. Το παράδειγμα αυτό τονίζει τη σημασία της ιδιόκτητης σελίδας και αποτελεί ακόμα έναν λόγο για τον οποίο οι καλλιτέχνες θα πρέπει να επιδιώκουν να διαθέτουν το δικό τους ιστότοπο στο Διαδίκτυο. Αρκετοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν το Twitter (ΤΜ) (36,5% του δείγματος), γνωρίζοντας ότι υπάρχει μερίδα κοινού που το προτιμάει και χρησιμοποιεί μονάχα αυτό αντί του Facebook (ΤΜ). Ωστόσο, μέσω έρευνας, διαπιστώθηκε ότι στην πραγματικότητα ακόμα περισσότεροι εκ των ερωτηθέντων καλλιτεχνών (38.8%) διαθέτουν προφίλ στο Twitter (ΤΜ). Ο μέσος όρος «συνδρομητών» στα κανάλια των καλλιτεχνών στο YouTube (ΤΜ) (για τους 235 ερωτηθέντες των οποίων η παρουσία στην υπηρεσία πιστοποιήθηκε) είναι 115 άτομα, αριθμός εξαιρετικά μικρός, σε σύγκριση με τους followers στο Facebook (ΤΜ) ή ακόμα και τους 258 στο Twitter (ΤΜ). Με την εξαίρεση ενός καλλιτέχνη του οποίου το κανάλι στο YouΤube (ΤΜ), είχε ξεπεράσει τους «συνδρομητές», κανένας άλλος δεν είχε συγκεντρώσει περισσότερους από Για 10 Ένας εκ των ερωτηθέντων καλλιτεχνών διέθετε σχεδόν Likes. Ωστόσο, αναλύοντας τα στατιστικά του συγκεκριμένου καλλιτέχνη σε διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες έγινε εμφανές ότι αυτά τα Likes είχαν αποκτηθεί με τη χρήση παράνομης υπηρεσίας (πιθανότατα επί πληρωμή). 63

72 την ακρίβεια, μονάχα τρεις είχαν τετραψήφιο αριθμό «συνδρομητών» (1,2% των πιστοποιημένων καναλιών) και 17,9% είχαν τριψήφιο. Δεδομένου ότι λιγότεροι χρήστες του Διαδικτύου είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τη δραστηριότητα των καλλιτεχνών στο YouTube (ΤΜ), ο αριθμός «συνδρομητών» αποτελεί το πιο αυστηρό κριτήριο που μπορεί να χρησιμεύσει ως μέτρο σύγκρισης της δημοτικότητας των καλλιτεχνών. Εξαρτάται όμως και από το μέσο στο οποίο έχει αποφασίσει να δώσει περισσότερη έμφαση ο καλλιτέχνης. Κάποιοι καλλιτέχνες π.χ. στοχεύουν περισσότερο στη συγκέντρωση followers στο Soundcloud (ΤΜ). Μέσω έρευνας πιστοποιήθηκε η ύπαρξη επίσημου προφίλ στο Soundcloud (ΤΜ) για την πλειονότητα των καλλιτεχνών που δήλωσαν ότι έχουν παρουσία σε αυτό. Συνολικά πιστοποιήθηκαν 171 προφίλ (δηλαδή 55,7% επί του συνολικού δείγματος) από τα 181 (59%) που είχαν δηλωθεί. Μεταξύ αυτών, βρέθηκαν 9 καλλιτέχνες (2,9% του δείγματος) που έχουν επιλέξει το συνδρομητικό πρόγραμμα «Pro» του Soundcloud (ΤΜ). Εξετάζοντας το σύνολο των καλλιτεχνών με πιστοποιημένο προφίλ στο Soundcloud (ΤΜ), ο μέσος όρος τραγουδιών που έχουν αναρτήσει είναι 8,4, ενώ κατά μέσο όρο, έχουν συγκεντρώσει 224 followers. Ο αριθμός αυτός είναι αρκετά πιο υψηλός από το μέσο όρο subscribers στο YouTube (ΤΜ) (115) για τους οποίους όμως το δείγμα ήταν αρκετά μεγαλύτερο (76,5% επί του συνόλου). Ωστόσο, ο μέσος όρος followers στο Soundcloud (ΤΜ) είναι αρκετά κοντά στο μέσο όρο followers στο Twitter (ΤΜ) (258), όπου το δείγμα ήταν μικρότερο (38,7% επί του συνόλου). Εάν όμως αφαιρέσουμε τα στατιστικά των καλλιτεχνών που είναι «Pro» συνδρομητές του Soundcloud (ΤΜ), προκύπτει μία αρκετά διαφορετική εικόνα. Για τους καλλιτέχνες με δωρεάν πρόγραμμα στο Soundcloud (ΤΜ), o μέσος όρος followers είναι πολύ χαμηλότερος, καθώς διαμορφώθηκε στους 144 (και τα αναρτημένα τραγούδια στα 7,4), δηλαδή πολύ πιο κοντά στον αριθμό subscribers στο YouTube (ΤΜ). Αντιθέτως, ο μέσος όρος των ελάχιστων καλλιτεχνών που είναι «Pro» συνδρομητές του Soundcloud (ΤΜ) (5,2% των πιστοποιημένων προφίλ) είναι πολύ υψηλότερος: followers και 27,5 τραγούδια αναρτημένα στην υπηρεσία κατά μέσο όρο. O καλλιτέχνης με τους περισσότερους followers στο Soundcloud (ΤΜ) ξεπερνάει τους 9.000, αλλά αποτελεί εξαίρεση, ακόμα και για «Pro» συνδρομητή. Υπάρχουν μονάχα άλλοι δύο καλλιτέχνες που ξεπερνούν τους followers, έχοντας συγκεντρώσει και 2.430, αντίστοιχα. Κανένας εκ των δύο δε χρησιμοποιεί το πρόγραμμα Pro. Εκ των 7 καλλιτεχνών που διαθέτουν τετραψήφιο αριθμό followers στο Soundcloud (ΤΜ), οι 3 είναι Pro συνδρομητές. Οι καλλιτέχνες που διαθέτουν τριψήφιο αριθμό followers στο Soundcloud (ΤΜ), αποτελούν το 28% των πιστοποιημένων προφίλ στην υπηρεσία και εξ αυτών, το 1/8 ήταν «Pro» συνδρομητές. Παρατηρήθηκε επίσης ότι πολλοί καλλιτέχνες του ηλεκτρονικού ιδιώματος είχαν -επιτυχώς- επικεντρωθεί στην προσπάθεια συγκέντρωσης υψηλού αριθμού ακροατών στο Soundcloud (ΤΜ), ενώ μερικοί από αυτούς αναρτούν τα τραγούδια τους μονάχα στο Soundcloud (ΤΜ) και όχι στο YouTube (ΤΜ). 64

73 Τον Ιούνιο του 2014, στο Jango Central (ΤΜ) ήταν εγγεγραμμένοι περισσότεροι από ανεξάρτητοι καλλιτέχνες και εξ αυτών, 366 είχαν δηλώσει ότι εδρεύουν στην Ελλάδα. Εκ του δείγματος της έρευνας, 6 καλλιτέχνες δήλωσαν ότι έχουν αναρτήσει τραγούδια στο Jango (ΤΜ), αν και μέσω αναζήτησης, βρέθηκε η σελίδα μονάχα τεσσάρων. Διαπιστώθηκε όμως ότι τουλάχιστον 8 ακόμη καλλιτέχνες διαθέτουν τραγούδια στην υπηρεσία χωρίς να το έχουν δηλώσει στην έρευνα. Επειδή το δείγμα αποτελείται κυρίως από συγκροτήματα, ενδέχεται το μέλος που συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο να μη γνώριζε ότι διαθέτει υλικό στην υπηρεσία αυτή. Επίσης, υπάρχει περίπτωση κάποιοι από αυτούς να ανάρτησαν υλικό στην υπηρεσία αφότου συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. 5.6 Χρήση και αξιολόγηση του Facebook (ΤΜ) Η δημοφιλέστερη απάντηση στην ερώτηση που αφορά τους τρόπους χρήσης του Facebook (ΤΜ), συγκεντρώνοντας ποσοστό 88,6%, ήταν «για ανάρτηση ανακοινώσεων (ζωντανές εμφανίσεις, εκδηλώσεις κτλ.» (Διάγραμμα 5.6.1). Δεύτερη σε δημοτικότητα (73,9%) είναι η επιλογή «για επικοινωνία και κοινωνική συνδιαλλαγή» με τους ανθρώπους που έχουν κάνει Like τη σελίδα του καλλιτέχνη. Μικρότερο ποσοστό (71,7%) συγκέντρωσε η απάντηση «για εξεύρεση νέων ακροατών». Αντίστοιχα, το 56% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το Facebook (ΤΜ) για να προωθήσει και να διαθέσει δωρεάν μουσικό υλικό. Μονάχα 28% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι προσπαθεί να κατανοήσει καλύτερα τις απαιτήσεις του ακροαματικού κοινού του μέσω του Facebook (ΤΜ). Παρότι οι ερωτηθέντες θεωρούν τις ψηφιακές κυκλοφορίες λιγότερο σημαντικές από τις φυσικές, όπως θα δούμε στη συνέχεια, 62,2% εξ αυτών δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το Facebook (ΤΜ) για να τις προωθήσει δωρεάν (χωρίς πληρωμένες καταχωρήσεις), ενώ μονάχα 53,7% δήλωσε ότι προωθεί φυσικές κυκλοφορίες μέσω του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου. Πολύ μικρότερο ποσοστό του δείγματος (34,5%) χρησιμοποιεί το Facebook (ΤΜ) για τη δωρεάν προώθηση εμπορεύματος όπως μπλούζες, κονκάρδες κ.ά. Ωστόσο, σε άλλη ερώτηση, τα εμπορεύματα τέτοιου είδους προέκυψαν ως ο καλύτερος τρόπος για έναν καλλιτέχνη να βρει έσοδα μέσω του Διαδικτύου. Γενικώς, παρατηρείται μία σύγχυση εκ μέρους των καλλιτεχνών, η οποία εκφράζεται με τέτοιου είδους αντιφατικές απαντήσεις, ανάμεσα στην, προφανή πλέον, συνειδητοποίηση της χρησιμότητας του Διαδικτύου και τον ακριβή τρόπο που μπορούν να το εκμεταλλευτούν. Σε θεωρητικό επίπεδο δηλαδή, οι καλλιτέχνες γνωρίζουν ότι οφείλουν να έχουν διαδικτυακή παρουσία για την προώθηση της δουλειάς τους, αλλά σε πρακτικό δεν γνωρίζουν τί ακριβώς πρέπει να κάνουν. Από την άλλη πλευρά, η σύγχυση που παρατηρείται στις απαντήσεις διαφορετικών ερωτήσεων ενδέχεται να οφείλεται στο γεγονός ότι το ερωτηματολόγιο εξέταζε τόσο τη χρησιμότητα του Διαδικτύου όσο και την πραγματική εμπειρία των καλλιτεχνών. Συνεπώς, ίσως προκύπτει αντίφαση μεταξύ της κοινής 65

74 γνώσης ότι το Διαδίκτυο είναι για την προώθηση και του γεγονότος ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν έχουν βιώσει σημαντική αλλαγή στην επίτευξη των στόχων τους από τη χρήση του. Γεγονός βέβαια που εγείρει το ερώτημα κατά πόσο αυτό συμβαίνει λόγω της ελλιπούς κατάρτισης που έχουν σε θέματα αξιοποίησης του Διαδικτύου για προσωπικό τους όφελος. Τρόποι χρήσης του Facebook (TM) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Δεν υπάρχει προφίλ στο Facebook 1.6% Για δωρεάν προβολή φυσικών κυκλοφοριών Για δωρεάν προβολή ψηφιακών κυκλοφοριών Για δωρεάν προβολή εμπορεύματος (π.χ. μπλούζες, κονκάρδες) Για δωρεάν διάθεση μουσικού υλικού 53.7% 62.2% 34.5% 56.0% Για την ανάρτηση ανακοινώσεων (ζωντανές εμφανίσεις, εκδηλώσεις κτλ.) Για εξεύρεση νέων ακροατών Για επικοινωνία και κοινωνική συνδιαλλαγή με τους followers Για καλύτερη κατανόηση των απαιτήσεων του ακροαματικού κοινού σας Για διαφημιστική πλατφόρμα (επί πληρωμή) 15.6% 28.0% 71.7% 73.9% 88.6% Διάγραμμα 5.6.1: Απαντήσεις καλλιτεχνών για τους τρόπους χρήσης του Facebook (TM). Το Facebook (ΤΜ) προσφέρει επίσης τη δυνατότητα διαφήμισης εντός των πλαισίων της υπηρεσίας του. Ο ιδιοκτήτης μίας σελίδας μπορεί να επιλέξει να προωθήσει μία καταχώρηση ή την ίδια τη σελίδα του εντός του περιβάλλοντος του Facebook (ΤΜ). Έναντι ενός χρηματικού αντιτίμου, ο καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει μία πληρωμένη καταχώρηση, την οποία το Facebook (ΤΜ) υπόσχεται ότι θα προβάλλει σε συγκεκριμένο αριθμό στοχευμένων μελών, τα οποία θα ενδιαφέρονται για το διαφημιζόμενο προϊόν. Εκ των ερωτηθέντων, 15,6% δήλωσε ότι έχει χρησιμοποιήσει το Facebook (ΤΜ) ως διαφημιστικό όχημα (Διάγραμμα 5.6.1). Αντικείμενο μελέτης σε 66

75 κάποια μελλοντική εργασία θα μπορούσε να είναι η άποψη των καλλιτεχνών αν ωφελήθηκαν από τις διαφημίσεις του Facebook (TM), κατά πόσο τις θεωρούν χρήσιμες κτλ. Ως παράλληλος γνώμονας των απαντήσεων για τη χρήση του Facebook (TM) παρατίθενται τα αποτελέσματα από δύο έρευνες. Στην πρώτη, που διεξήγαγαν στη Γερμανία και δημοσίευσαν το 2007 οι Amberg και Schröder, το 86% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι μέσω του Διαδικτύου, επιζητεί πληροφορίες για τον καλλιτέχνη (ημερομηνίες ζωντανών εμφανίσεων, καινούργιες κυκλοφορίες κ.ά.). Στην ίδια έρευνα, 57% απάντησε ότι επιζητεί κοινωνικές συνδιαλλαγές με τον καλλιτέχνη. Επίσης, οι Amberg και Schröder αναφέρουν ότι εμπόρευμα όπως μπλούζες και άλλα αντικείμενα που δε χρησιμεύουν στην αναπαραγωγή μουσικής, δεν έχουν υψηλή ζήτηση. Σύμφωνα με την έρευνα των Duft et al. (2005), εκ των ερωτηθέντων που συμμετείχαν, αφότου ανακάλυψαν στο Διαδίκτυο έναν καινούργιο καλλιτέχνη που τους άρεσε, το 68% δήλωσε ότι μεταφόρτωσε περισσότερο υλικό. Επίσης, το 64% αγόρασε CD, το 50% ακολούθησε τον καλλιτέχνη σε μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, το 31% επισκέφθηκε ζωντανές εμφανίσεις, το 16% αγόρασε ψηφιακά αρχεία μουσικής, ενώ 16% προέβη σε κάποια άλλη δραστηριότητα. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή που διεξήχθη η συγκεκριμένη έρευνα, όπως π.χ. η σημαντική αύξηση πωλήσεων των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων. Κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να δώσουν την προσωπική τους εκτίμηση αφορά την ανταπόκριση των ανθρώπων που έχουν κάνει Like στη σελίδα τους στο Facebook (ΤΜ). Ο όρος «followers» που χρησιμοποιείται για να τους χαρακτηρίσει με μία λέξη είναι δανεισμένος από ένα άλλο κοινωνικό μέσο δικτύωσης, το Twitter (ΤΜ). Μονάχα δύο καλλιτέχνες (0,7%) είχαν πενταψήφιο αριθμό Likes στο Facebook (ΤΜ). Εκ των 282 καλλιτεχνών για τους οποίους συγκεντρώθηκαν στοιχεία στο Facebook (ΤΜ), το 46,5% διέθετε τετραψήφιο αριθμό Likes, ενώ το 50,4% διέθετε τριψήφιο αριθμό. Εκτιμήθηκε ότι ένας καλλιτέχνης που έχει π.χ followers στο Facebook (ΤΜ), θα δώσει διαφορετικές απαντήσεις από κάποιον που διαθέτει το 1/20 αυτών, δηλαδή 350. Ωστόσο, σε ανάλυση των δεδομένων που διενεργήθηκε συνυπολογίζοντας τους μέσους όρους και το πλήθος ατόμων που έχουν κάνει Like στη σελίδα του εκάστοτε καλλιτέχνη, παρατηρήθηκε ελάχιστη απόκλιση από τους γενικούς μέσους όρους. Η μεγαλύτερη απόκλιση ήταν της τάξεως του 3% και δε θεωρήθηκε αρκετή για να υπολογιστεί ξεχωριστά. Ο μέσος όρος βαθμολόγησης που διαμορφώθηκε από το σύνολο απαντήσεων δείχνει ότι οι καλλιτέχνες πιστεύουν πως οι μισοί followers στο Facebook (ΤΜ) θα ακούσουν τα τραγούδια τους, αλλά μονάχα 3 στους 10 θα προσέλθουν σε ζωντανές εμφανίσεις. Επίσης, πιστεύουν ότι 1 στους 4 θα αγοράσει CD και 1 στους 5 θα αγοράσει ψηφιακά αρχεία μουσικής. Επίσης, εκτιμούν ότι 6 στους 67

76 10 followers στο Facebook (ΤΜ) θα μεταφορτώσουν δωρεάν ψηφιακά αρχεία χωρίς εξουσιοδότηση (Διάγραμμα 5.6.2). Για να διαπιστωθεί το αντίκρισμα που έχει αυτή η τιμή σε άτομα, πολλαπλασιάστηκε ο μέσος όρος Likes (1.397) με τον μέσο όρο βαθμολόγησης σε κάθε μία από τις προαναφερθείσες ερωτήσεις. Σύμφωνα με αυτό τον υπολογισμό, προκύπτει ότι ανά άτομα, 718 θα ακούσουν τα τραγούδια, 439 θα προσέλθουν σε ζωντανές εμφανίσεις, 344 θα αγοράσουν CD, 298 θα αγοράσουν ψηφιακά αρχεία μουσικής και 854 θα προβούν σε μη εξουσιοδοτημένη μεταφόρτωση τραγουδιών. Στο Διάγραμμα μπορούμε να δούμε τον μέσο όρο των εκτιμήσεων των καλλιτεχνών για τις ερωτήσεις που τους παρατέθηκαν όσον αφορά το ποσοστό των followers στο Facebook (TM) που θα προβούν σε συγκεκριμένες ενέργειες. Οι καλλιτέχνες πιστεύουν ότι 6 στα 10 άτομα θα κατεβάσουν δωρεάν τη μουσική τους, ωστόσο, μονάχα 5 στους 10 θα την ακούσουν. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράλογο, αλλά ιδίως στην πρώτη εποχή των δικτύων P2P, δεν ήταν ασυνήθιστο να υπάρχουν χρήστες που διέθεταν πολυάριθμα ψηφιακά αρχεία μουσικής στο σκληρό δίσκο του Η/Υ τους χωρίς να έχουν αρκετό χρόνο να τα ακούσουν όλα. Μέσος όρος βαθμολογίας απαντήσεων για τις ερωτήσεις «ανά 10 followers στο Facebook» Ακρόαση τραγουδιών 5.1 Προσέλευση σε συναυλίες Αγορά CD Αγορά ψηφιακών αρχείων Μεταφόρτωση αρχείων 6.1 Διάγραμμα 5.6.2: Εκτιμήσεις ερωτηθέντων για το ποσοστό followers στο Facebook (ΤΜ) που προβαίνουν σε συγκεκριμένες δραστηριότητες σχετικά με τον καλλιτέχνη. Τα τελευταία χρόνια όμως, παρατηρείται μείωση του αριθμού ψηφιακών μουσικών αρχείων που αποθηκεύουν οι χρήστες Η/Υ στο σκληρό τους δίσκο. Στην έρευνα του πανεπιστημίου του Hertfordshire διαπιστώθηκε ότι στο σκληρό δίσκο των συμμετεχόντων (ηλικίας 14-24) το

77 ήταν αποθηκευμένα κατά μέσο όρο τραγούδια σε ψηφιακή μορφή (Bahanovich και Collopy 2009), ενώ στην αντίστοιχη έρευνα το 2011, αυτός ο αριθμός μειώθηκε δραματικά, φτάνοντας τα 3.802, δηλαδή λιγότερο από το μισό (Bahanovich και Collopy 2012). Θεωρείται βέβαιο ότι ο αυξημένος αριθμός υπηρεσιών streaming που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια έχει συμβάλλει καταλυτικά στην εξέλιξη αυτή της συμπεριφοράς των χρηστών του Διαδικτύου. Συνεπώς, όσον αφορά τον τομέα της ανταλλαγής αρχείων στο Διαδίκτυο, παρατηρείται μείωση στο μέσο όρο τραγουδιών που αποθηκεύει στον Η/Υ του. Η αντίληψη των καλλιτεχνών για το συγκεκριμένο ζήτημα είναι πιθανώς παρωχημένη και βασίζεται στα δεδομένα της εποχής όπου η ανταλλαγή αρχείων βρισκόταν στην ακμή της και αφορούσε κυρίως υλικό καταξιωμένων και ήδη ευρέως γνωστών καλλιτεχνών. Αυτή η άποψη έχε διαμορφωθεί εν μέρει και από τις ενημερωτικές εκστρατείες των δισκογραφικών εταιρειών που για χρόνια προσπαθούν να προστατεύσουν την ιδιοκτησία τους, με μηνύματα που χαρακτηρίζουν την πρακτική ανταλλαγής αρχείων ως ηθική κλοπή. Παρότι η πρακτική αυτή συνεχίζει να υπάρχει, οι ρυθμοί της έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Στις έρευνες που έχει διεξάγει το πανεπιστήμιο του Hertfordshire, διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό συμμετεχόντων που χρησιμοποιεί δίκτυα P2P έχει μειωθεί από 63% το 2008 σε 40% το 2011 (Bahamovich, Collopy, 2012). Μολαταύτα, σύμφωνα με την αναφορά που εξέδωσε το 2013 ο σύνδεσμος της Βρετανικής Βιομηχανίας Ηχογραφημένης Μουσικής, μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2012, στη Μ. Βρετανία είχαν μεταφορτωθεί 345 εκατομμύρια τραγούδια από μη εξουσιοδοτημένες πηγές χρησιμοποιώντας το λογισμικό BitTorrent, ενώ στην ίδια χρονική περίοδο 239 εκατομμύρια τραγούδια μεταφορτώθηκαν νόμιμα (BPI, 2013). Αυτό φανερώνει ότι η παράνομη (και κατ επέκταση δωρεάν) μεταφόρτωση εξακολουθεί να προηγείται της νόμιμης επί πληρωμή (στις περισσότερες περιπτώσεις). Στις ερωτήσεις για την προσέλευση σε ζωντανές εμφανίσεις και τις πωλήσεις CD, η εικόνα που δίνουν τα στατιστικά είναι πιο ξεκάθαρη σε σύγκριση με τις υπόλοιπες, διότι οι καλλιτέχνες γνωρίζουν περίπου πόσοι άνθρωποι έρχονται στις συναυλίες τους και πόσα CD έχουν πουλήσει, δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η διάθεση του υλικού πραγματοποιείται από τους ίδιους. Στις υπόλοιπες ερωτήσεις, κλήθηκαν να δώσουν μία προσωπική εκτίμηση, για αυτό και παρατηρούνται μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις στις απαντήσεις που λήφθηκαν αλλά είναι δυνητικά ενδεικτικό της ευρύτερης αντίληψης των καλλιτεχνών για τη σημερινή κατάσταση. Το γεγονός ότι ο υψηλότερος μέσος όρος βαθμολόγησης παρουσιάζεται στην ερώτηση που αφορά τους χρήστες οι οποίοι θα μεταφορτώσουν υλικό του καλλιτέχνη δωρεάν από το Διαδίκτυο χωρίς τη δική του εξουσιοδότηση υποδεικνύει τη δυσπιστία που έχουν οι ερωτηθέντες καλλιτέχνες προς το «κοινό» τους στο Facebook (ΤΜ). Παρατηρείται πως οι καλλιτέχνες γνωρίζουν καλά ότι ο αριθμός Likes που έχουν συγκεντρώσει στο Facebook (ΤΜ) είναι αρκετά πλασματικός. Tα Likes σε σελίδες 69

78 Facebook (ΤΜ) αποτελούν μέτρο σύγκρισης στην εποχή μας, διότι είναι ένα δεδομένο στο οποίο ο καθένας έχει πρόσβαση. Συνεπώς, αποτελεί έναν άτυπο τρόπο μέτρησης δημοτικότητας. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θα κάνουν Like σε μία σελίδα στο Facebook (ΤΜ) (ενδεχομένως επειδή τους ζητήθηκε) και δε θα επιστρέψουν ποτέ σε αυτήν. Το ίδιο ενδέχεται να συμβαίνει και με Likes που έχει αποκτήσει ο καλλιτέχνης μέσω προώθησης της σελίδας του εντός της υπηρεσίας, επί πληρωμή. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός Likes στο Facebook (ΤΜ) δεν ανταποκρίνεται στον αριθμό πραγματικών ακροατών που ενδιαφέρονται για τον καλλιτέχνη και τη μουσική του. Δεδομένων των εξελίξεων στη μουσική βιομηχανία τα τελευταία 20 χρόνια, πολλοί από τους χρήστες του Διαδικτύου θεωρούν αυτονόητο ότι θα αποκτήσουν τη μουσική τους δωρεάν. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στη δυσπιστία που δείχνουν οι περισσότεροι καλλιτέχνες προς την πώληση ψηφιακών μουσικών αρχείων. Επιπλέον, ενδεχομένως στην Ελλάδα να μην έχει επικρατήσει ακόμα, αντίθετα με αυτό που συμβαίνει σε άλλες χώρες, η συνήθεια αγοράς ψηφιακών μουσικών αρχείων από το Διαδίκτυο. Θα πρέπει να τονιστεί όμως ότι τα έσοδα της μουσικής βιομηχανίας από την ψηφιακή μουσική είναι περισσότερα από τις πωλήσεις φυσικών μέσων αναπαραγωγής στις ΗΠΑ από το 2011 και στη Μεγάλη Βρετανία από το 2013 (BPI, 2013). Καθώς τα έσοδα από την ψηφιακή αγορά συνεχίζουν να αυξάνονται και οι πωλήσεις CD μειώνονται (IFPI, 2014), η μουσική βιομηχανία θεωρεί τον εαυτό της ψηφιακή βιομηχανία πλέον (Sherman, 2012). Συνεπώς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μέλλον βρίσκεται στην ψηφιακή μουσική. 5.7 Είδος υλικού που έχει αναρτηθεί στο YouTube (ΤΜ) Μέσω των ερωτήσεων που τέθηκαν στους καλλιτέχνες γύρω από το YouTube (ΤΜ), έγινε η προσπάθεια σχηματισμού μίας εικόνας για το είδος του υλικού που έχουν αναρτήσει στην εν λόγω υπηρεσία οι καλλιτέχνες. Εκ των ερωτηθέντων, 75,6% έχει αναρτήσει ζωντανές εμφανίσεις, ενώ 62,2% έχει αναρτήσει στούντιο ηχογραφήσεις χωρίς βίντεο κλιπ (Διάγραμμα 5.7). Στο 53,1% διαμορφώθηκε το ποσοστό των καλλιτεχνών που έχουν αναρτήσει βίντεο κλιπ στο YouTube (ΤΜ), υποδεικνύοντας τη σημασία συνοδείας του ηχητικού υλικού με οπτικό, ακόμα και με σχετικά περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες. Δεδομένου ότι μονάχα 21,2% εκ των ερωτηθέντων έχει αναρτήσει στο YouTube (ΤΜ) βίντεο που να δείχνουν του στίχους του τραγουδιού, ενώ σχεδόν τριπλάσιο ποσοστό έχει προτιμήσει να κοινοποιήσει στούντιο ηχογραφήσεις χωρίς βίντεο, αυτός είναι ενδεχομένως ένας τομέας στον οποίο θα ήταν χρήσιμο να επικεντρωθούν περισσότερο οι καλλιτέχνες. Το κόστος παραγωγής ενός βίντεο με στίχους είναι μηδενικό. Απαιτεί μόνο έναν προσωπικό Η/Υ, το κατάλληλο λογισμικό και την ανάλογη τεχνογνωσία. Το ποσοστό των ερωτηθέντων (22,8%) που δήλωσαν ότι έχουν αναρτήσει άλλα βίντεο (όπως π.χ. teasers, δηλαδή βίντεο με μικρά αποσπάσματα τραγουδιών που 70

79 απαρτίζουν ένα άλμπουμ), ξεπερνάει αυτό των βίντεο με στίχους, όπως συμβαίνει και με τις συνεντεύξεις (22,1%). Μονάχα 12,7% των ερωτηθέντων έχει αναρτήσει πρόβες στο YouTube (ΤΜ), ενώ πολύ μικρό είναι το ποσοστό των vlog και των καλλιτεχνών που δεν έχουν αναρτήσει κανένα βίντεο στην υπηρεσία (2,3% έκαστο). Αναρτήσεις στο YouTube (ΤΜ) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Βίντεο κλιπ Στούντιο ηχογραφήσεις (χωρίς βίντεο κλιπ) 53.1% 62.2% Βίντεο με τους στίχους του τραγουδιού 21.2% Ζωντανές εμφανίσεις 75.6% Συνεντεύξεις Vlog (blog με βίντεο posts) Πρόβες Παρασκήνια από ηχογραφήσεις, ή συναυλίες Άλλα βίντεο Τίποτα 22.1% 2.3% 12.7% 16.0% 22.8% 2.3% Διάγραμμα 5.7: Το είδος υλικού που έχουν αναρτήσει οι καλλιτέχνες στο YouTube (TM). Δείγμα της αφθονίας υλικού που έχει αναρτηθεί στο YouTube (ΤΜ), είναι το γεγονός ότι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (51,8%) δήλωσαν ότι υπάρχει υλικό τους από ζωντανές εμφανίσεις τους που δεν έχουν ανεβάσει οι ίδιοι στην υπηρεσία. Επιπλέον, 30,3% δήλωσε ότι έχει βρει στο YouTube (ΤΜ) στούντιο ηχογραφήσεις που έχουν αναρτηθεί χωρίς δική του εξουσιοδότηση. Το ποσοστό των ερωτηθέντων (26,1%) που δήλωσε ότι δεν έχει αναρτηθεί υλικό του χωρίς εξουσιοδότηση στο YouTube (ΤΜ) είναι αρκετά χαμηλό. Ακόμα λιγότεροι (12,7%) είναι επίσης οι καλλιτέχνες που δήλωσαν ότι δε γνωρίζουν αν έχει αναρτηθεί υλικό χωρίς δική τους εξουσιοδότηση στο YouTube (ΤΜ). Τέλος, μονάχα 2,9% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ζήτησε από το YouTube (ΤΜ) να αφαιρέσει βίντεο που είχε αναρτηθεί χωρίς τη δική του εξουσιοδότηση. Αν και δεν ήταν εφικτό στα πλαίσια της παρούσας έρευνας, θα ήταν ενδιαφέρον (ενδεχομένως σε κάποια μελλοντική εργασία) να ζητηθεί από τους καλλιτέχνες να παραθέσουν τους λόγους για τους οποίους 71

80 αποφάσισαν να προβούν σε αυτή την κίνηση. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να μελετηθεί καλύτερα η αντίληψη που έχουν για την εν λόγω υπηρεσία. 5.8 Αξιολόγηση υπηρεσιών, κυκλοφοριών και δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες χαρακτήρισαν τόσο το Διαδίκτυο (σε ποσοστό 54,7%) όσο και το YouTube (ΤΜ) (51,1%) απαραίτητο για την προώθηση ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη, επιλέγοντας την υψηλότερη βαθμολογία (10 στα 10). Ο μέσος όρος βαθμολόγησης του YouTube (ΤΜ) διαμορφώθηκε στο 8,7, ελάχιστα μικρότερος από το μέσο όρο βαθμολόγησης της χρησιμότητας του Διαδικτύου, που ήταν 8,97 (Διάγραμμα 5.8). Συνεπώς, οι καλλιτέχνες του δείγματος της έρευνας θεωρούν ότι το YouTube (ΤΜ) έχει σχεδόν ίση σημασία με το ίδιο το Διαδίκτυο. Η μέση βαθμολογία που διαμορφώθηκε όσον αφορά τη χρησιμότητα της μη εξουσιοδοτημένης δωρεάν ανταλλαγής ψηφιακών αρχείων μουσικής για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες, ήταν 6,7. Για 22,5% του δείγματος, η δωρεάν ανταλλαγή αρχείων αποτελεί ουδέτερο παράγοντα για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη, καθώς επέλεξαν το βαθμό «5», που ήταν και η δημοφιλέστερη απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Έπειτα από εκτενή παράθεση πληθώρας υπηρεσιών και διαδικτυακών συνδέσμων κατά τη διάρκεια συμπλήρωσης αυτού του ερωτηματολογίου, στην τελευταία ερώτηση, οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τον εαυτό τους, όσον αφορά τον αριθμό διαδικτυακών υπηρεσιών που χρησιμοποιούν. Το μεγαλύτερο ποσοστό (17,9%) συγκέντρωσε ο βαθμός «5», ο οποίος είναι και ο πιο κοντινός ακέραιος αριθμός στη μέση βαθμολόγηση που προέκυψε σε αυτή την ερώτηση: 5,18. Κρίνοντας εκ των αποτελεσμάτων της έρευνας μπορεί να ειπωθεί με ασφάλεια ότι όσο πιο δημοφιλής είναι η υπηρεσία, τόσο περισσότεροι καλλιτέχνες τη χρησιμοποιούν. Εντούτοις, λιγότεροι από 1 στους 4 καλλιτέχνες χρησιμοποιούν διαδικτυακούς διανομείς, οι οποίοι εξασφαλίζουν την παρουσία του υλικού τους σε πολυάριθμες υπηρεσίες πολλαπλών κατηγοριών: ψηφιακά μουσικά καταστήματα, συνδρομητικές υπηρεσίες streaming και υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής. Πολύ μικρότερη είναι η συμμετοχή σε υπηρεσίες ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών, βάσεων δεδομένων μουσικής κ.ά. Χρησιμοποιώντας ως επί το πλείστο τις πιο γνωστές υπηρεσίες του Διαδικτύου, οι καλλιτέχνες δεν καλύπτουν όμως το ήμισυ όλων των υπηρεσιών που είναι χρήσιμες για την προώθηση μουσικής, όπως εκτιμούν οι ίδιοι. Οι καλλιτέχνες κλήθηκαν επίσης να αξιολογήσουν τη σημασία των φυσικών και των ψηφιακών κυκλοφοριών. Στις ερωτήσεις όσον αφορά τη σημασία των φυσικών και των ψηφιακών κυκλοφοριών και στις δύο περιπτώσεις η δημοφιλέστερη απάντηση ήταν το «10 στα 10». Ωστόσο, παρατηρήθηκε μεγάλη διαφορά στο ποσοστό ερωτηθέντων που επέλεξε να δώσει αυτή την 72

81 απάντηση: 41% των καλλιτεχνών θεωρούν απαραίτητες τις φυσικές κυκλοφορίες, εντούτοις, μονάχα 33,2% πιστεύει το ίδιο για τις ψηφιακές κυκλοφορίες. Ο μέσος όρος βαθμολόγησης των ερωτηθέντων για τις φυσικές κυκλοφορίες ήταν 7,71, ελάχιστα υψηλότερος από αυτόν που προέκυψε για τις ψηφιακές κυκλοφορίες: 7,47 (Διάγραμμα 5.8). Από άλλη ερώτηση, προέκυψε ότι μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων πιστεύει πως οι ψηφιακές κυκλοφορίες αποτελούν καλύτερη πηγή εσόδων (55,7%) από τις φυσικές (52,8%). Ωστόσο, οι ίδιοι ερωτηθέντες, αξιολογούν τις φυσικές κυκλοφορίες ως πιο σημαντικές. Προφανώς, το κέρδος δεν είναι ο μοναδικός τρόπος αξιολόγησης και στο επόμενο υποκεφάλαιο παρατίθενται περαιτέρω λόγοι για τους οποίους οι καλλιτέχνες ενδέχεται να έχουν περισσότερη εκτίμηση για τις φυσικές κυκλοφορίες. Μέσος όρος βαθμολογίας απαντήσεων στις ερωτήσεις όσον αφορά Χρησιμότητα Διαδικτύου 9 Χρησιμότητα YouTube Χρησιμότητα φυσικών κυκλοφοριών Χρησιμότητα ψηφιακών κυκλοφοριών Χρησιμότητα ανταλλαγής αρχείων Ποσοστό χρήσης διαδικτυακών υπηρεσιών 5.2 Διάγραμμα 5.8: Αξιολόγηση δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο από τους καλλιτέχνες. Ωστόσο, τα ψηφιακά αρχεία έχουν επικρατήσει ως ο βασικός τρόπος αναπαραγωγής μουσικής λόγω της ευχρηστίας τους. Οι περισσότεροι ραδιοφωνικοί σταθμοί χρησιμοποιούν ψηφιακά αρχεία μουσικής, ενώ το βασικό εργαλείο αναπαραγωγής είναι πλέον οι φορητές συσκευές αναπαραγωγής MP3 (και άλλων συμπιεσμένων μορφών ψηφιακής μουσικής) και ο Η/Υ, ο οποίος έχει αντικαταστήσει το στερεοφωνικό σύστημα, ιδίως στις μικρότερες ηλικίες (Bahanovich και Collopy 2012). Όπως διαπιστώθηκε στην έρευνα των Duft et al. (2005) ήδη από τότε, 69% εκ των Ευρωπαίων χρηστών του Διαδικτύου (δείγμα ερωτηθέντων από επτά ευρωπαϊκές χώρες) 73

82 είχαν χρησιμοποιήσει τον προσωπικό τους Η/Υ για την αναπαραγωγή ψηφιακών αρχείων μουσικής, ή την μετατροπή CD σε ψηφιακά αρχεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αναφοράς που δημοσίευσε το 2014 η Διεθνής Ομοσπονδία της Φωνογραφικής Βιομηχανίας (International Federation of the Phonographic Industry - IFPI), το 61% των χρηστών του Διαδικτύου ηλικίας 16 έως 64 ετών είχε προβεί σε κάποιας μορφής νόμιμη δραστηριότητα που αφορούσε ψηφιακή μουσική τους τελευταίους έξι μήνες. Μεταξύ νεώτερων χρηστών (ηλικίας 16-24) το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 77%. 5.9 Φύση κυκλοφοριών Όσον αφορά τις προτιμήσεις των καλλιτεχνών για τη φύση των ψηφιακών κυκλοφοριών, το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (57%) δηλώνει ότι προτιμάει το υλικό που διατίθεται ψηφιακά να αποτελεί ένα συνδυασμό άλμπουμ (ή EP) και ανεξάρτητων τραγουδιών. Η άποψη αυτή φαίνεται να συμβαδίζει με τις σύγχρονες απαιτήσεις, όπως έχει ήδη εξηγηθεί. Ποσοστό 36,2% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών δήλωσε ότι προτιμά κυκλοφορίες με πολλά τραγούδια. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι καλλιτέχνες δίνουν ίσως περισσότερη βαρύτητα στα άλμπουμ, από όση οι ακροατές. Για τους καλλιτέχνες, τα άλμπουμ αποτελούν υλική απόδειξη της δουλειάς που έχουν κάνει, της καλλιτεχνικής τους πορείας, ένα είδος βιογραφικού. Μονάχα 6,8% εκ των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι προτιμούν να κυκλοφορεί κάθε τραγούδι ξεχωριστά. Στην ερώτηση αν οι καλλιτέχνες θα ήταν διατεθειμένοι να κυκλοφορήσουν υλικό μονάχα σε ψηφιακή μορφή και όχι υλική, παρατέθηκαν τρεις διαφορετικές απαντήσεις, δύο εκ των οποίων είναι καταφατικές (Ναι, το έχω κάνει / Ναι, θα το έκανα). Το άθροισμα των δύο καταφατικών επιλογών (34,9% + 27,4% = 62,3%) είναι πολύ μεγαλύτερο από την αρνητική επιλογή (37,8%), η οποία όμως είναι η δημοφιλέστερη εκ των τριών διαθέσιμων στο ερωτηματολόγιο. 11 Όπως προαναφέρθηκε, οι κυκλοφορίες σε υλική μορφή είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους καλλιτέχνες, παρότι οι ακροατές σπανίως πλέον χρησιμοποιούν CD. Στην έρευνα του πανεπιστημίου του Hertfordshire (Bahanovich, Collopy, 2012), διαπιστώθηκε ότι εκ ων συμμετεχόντων (Βρετανοί ηλικίας ετών), μονάχα το 18% χρησιμοποιούσε CD για την αναπαραγωγή μουσικής σε καθημερινή βάση, 18% δε χρησιμοποιούσε CD ποτέ, ενώ 71% είχε στην κατοχή του λιγότερα από 100 αυθεντικά CD, που ήταν το μέγεθος της μέσης δισκοθήκης τη έρευνας. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι σημαντικό για ένα άλμπουμ να κυκλοφορεί και σε υλική μορφή. Επί παραδείγματι, στην προαναφερθείσα έρευνα του πανεπιστημίου του Hertfordshire, το 11 Το άθροισμα των επιμέρους ποσοστών (34,9 + 27,4 + 37,8) είναι 100,1%, λόγω της στρογγυλοποίησης που έχει διεξάγει αυτόματα το Excel (ΤΜ) στον υπολογισμό τους. 74

83 79% αυτών που χρησιμοποιούν συνδρομητικές υπηρεσίες streaming, έχουν την επιθυμία να είναι ιδιοκτήτες της μουσικής που ακούν. Ωστόσο, αυτή η επιθυμία δεν οφείλεται σε προσκόλληση στο υλικό αντικείμενο, αλλά στην ανώτερη ποιότητα ήχου που αυτό προσφέρει, όπως αναφέρουν οι συμμετέχοντες σε εκείνη την έρευνα. Αυτό μας οδηγεί να υποθέσουμε αρκετά ασφαλώς ότι αν η ποιότητα ήχου μίας ψηφιακής κυκλοφορίας είναι εφάμιλλη (ή καλύτερη) από αυτήν του CD, τότε οι περισσότεροι ακροατές δε θα προτιμήσουν τη φυσική κυκλοφορία. Το ποσοστό των ερωτηθέντων καλλιτεχνών της παρούσας έρευνας που έχει ήδη κυκλοφορήσει υλικό μόνο σε ψηφιακή μορφή και όχι υλική είναι αρκετά υψηλό (34,9%). Ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους έχουν οδηγηθεί προς τη λύση αυτή αρκετοί καλλιτέχνες είναι πιθανότατα το ζήτημα του κόστους. Η κυκλοφορία μίας ηχογράφησης σε ψηφιακή μορφή έχει μηδενικό κόστος, σε αντίθεση με την κατασκευή CD. Στο θέμα της διάθεσης του υλικού τους, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (52,8%) δήλωσαν ότι θα διέθεταν το σύνολο του υλικού τους με εθελοντική συνεισφορά εκ μέρους του ακροατή, χωρίς ελάχιστη χρέωση, δηλαδή με τη δυνατότητα δωρεάν μεταφόρτωσης. Το 40,4% των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έρευνα θα προτιμούσαν να διαθέσουν μονάχα ορισμένα τραγούδια τους δωρεάν. Μονάχα 6,8% εκ των ερωτηθέντων δεν είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει τη μουσική του χωρίς χρηματικό αντίτιμο. Στην ερώτηση εάν θα παραχωρούσαν υλικό δωρεάν, με αντάλλαγμα τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ( ), το άθροισμα από τα ποσοστά των δύο καταφατικών απαντήσεων, «Ναι, θα το έκανα» (40,1%) και «Ναι, το έχω κάνει» (12,4%) ισούται με 52,5%. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν ίσο με αυτό που δήλωσε διατεθειμένο να διαθέσει δωρεάν το σύνολο του ηχογραφημένου υλικού του (52,8%). Ωστόσο, το 47,6% δείγματος δεν είναι πρόθυμο να διαθέσει το υλικό του κατά αυτό τον τρόπο. Αυτή η απάντηση αποτελεί τη δημοφιλέστερη της ερώτησης. Αυτή η απάντηση, που είναι και η δημοφιλέστερη στη συγκεκριμένη ερώτηση, δείχνει ότι οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες έχουν λανθασμένη αντίληψη των τρόπων προώθησης της μουσικής τους. Όπως αναφέρθηκε στο κεφάλαιο 2.3, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο θεωρείται, αυτή τη στιγμή, το πιο επιτυχημένο μοντέλο διαδικτυακής προώθησης στη μουσική βιομηχανία Απουσία από διαδικτυακές υπηρεσίες Κατά τη διεξαγωγή της ανάλυσης των αποτελεσμάτων της έρευνας, έγινε εμφανές ότι μεγάλο μέρος του δείγματος δε γνώριζε ή απουσίαζε από υπηρεσίες πολύ χρήσιμες για ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Στο Διάγραμμα 5.10 απεικονίζονται μερικές ενδεικτικές τιμές που συλλέχθηκαν στην έρευνα. 75

84 Θα πρέπει να σημειωθεί ότι 11,7% των καλλιτεχνών του δείγματος δεν έχει κυκλοφορήσει ηχογραφημένο υλικό, ποσοστό πανομοιότυπο με τους ερωτηθέντες που δήλωσαν ότι δεν έχουν κανάλι καλλιτέχνη στο YouTube (TM). Παρότι τα ποσοστά είναι ίδια, οι καλλιτέχνες που τα απαρτίζουν δεν είναι οι ίδιοι. Συνεπώς, υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν έχουν δηλώσει κυκλοφορίες αλλά έχουν αναρτήσει υλικό στο YouTube (TM) και άλλοι που έχουν κυκλοφορήσει Demo, EP ή δίσκο αλλά δε διαθέτουν βίντεο στο YouTube (TM). Επίσης, παρόμοιο ποσοστό καλλιτεχνών (11,1%) δήλωσε ότι δεν έχει προσεγγίσει ηλεκτρονικό Τύπο, διαδικτυακούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, forum, διαδικτυακές κοινότητες ή άλλο μέσο στο Διαδίκτυο για να προωθήσει το υλικό του. Οι καλλιτέχνες που απαρτίζουν αυτό το ποσοστό είναι και πάλι διαφορετικοί από αυτούς που δεν έχουν κυκλοφορίες στο ενεργητικό τους. Έχει προαναφερθεί το υψηλό ποσοστό καλλιτεχνών (69,4%) που δε διαθέτουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα, αλλά και το γεγονός ότι εξαιρετικά λιγότεροι καλλιτέχνες δηλώνουν ότι δεν έχουν σελίδα στο Facebook (TM) (μόλις 1,6%), σε άλλα κοινωνικά δίκτυα πέραν αυτού (23,8%) ή στο YouTube (TM) (2,3%). Εν μέρει, η διαφορά σε αυτά τα ποσοστά οφείλεται στο γεγονός ότι η διαδικασία εγγραφής στις προαναφερθείσες υπηρεσίες είναι εξαιρετικά εύκολη (η μοναδική απαίτηση είναι μία έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) και δωρεάν, σε αντίθεση με τη δημιουργία ιδιόκτητης ιστοσελίδας, που απαιτεί χρήματα ή/και αρκετό κόπο. Σχετικά χαμηλό είναι το ποσοστό ερωτηθέντων που δε γνωρίζουν την ύπαρξη του ψηφιακού καταστήματος Bandcamp (15%), σε σύγκριση με τους καλλιτέχνες που δε γνώριζαν την ύπαρξη διαδικτυακών διανομέων (35,8%). Δεδομένου ότι η διάθεση μουσικής μέσω διαδικτυακών διανομέων κατέστη εφικτή τα τελευταία δέκα χρόνια, ίσως πολλοί να μην έχουν μάθει ακόμα την ύπαρξή τους. Εντούτοις, με μία μικρή αναζήτηση στο Διαδίκτυο ο κάθε χρήστης μπορεί να βρει χρήσιμους συνδέσμους οι οποίοι εξηγούν τον πώς λειτουργούν οι εν λόγω εταιρείες. Η άγνοια τέτοιου είδους εταιρειών υποδηλώνει έλλειψη βασικών γνώσεων για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η σύγχρονη μουσική βιομηχανία, τουλάχιστον για ανεξάρτητους καλλιτέχνες αλλά και μικρές δισκογραφικές εταιρείες. Υψηλό είναι το ποσοστό των καλλιτεχνών (41,4%) που παρά το γεγονός ότι γνωρίζει την ύπαρξη των διαδικτυακών διανομέων, δεν τους χρησιμοποιεί. Δεδομένου ότι οι διαδικτυακοί διανομείς είναι σχεδόν πάντα απαραίτητοι για την ανάρτηση υλικού σε μουσικά ψηφιακά καταστήματα και συνδρομητικές υπηρεσίες streaming, το ποσοστό των καλλιτεχνών που απουσιάζουν παντελώς από υπηρεσίες αμφότερων των κατηγοριών είναι εξαιρετικά υψηλό. Παρά την παγκόσμια δημοτικότητα των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων, εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των ερωτηθέντων (70,4%) δήλωσε ότι το υλικό του δε διατίθεται σε κανένα ψηφιακό μουσικό κατάστημα και 75,2% επιβεβαίωσε ότι δεν έχει αναρτήσει τραγούδια του σε συνδρομητικές υπηρεσίες 76

85 streaming. Επιπλέον, 47,9% των καλλιτεχνών του δείγματος δεν έχουν καταχωρήσει υλικό τους σε υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής, ενώ 41,4% των ερωτηθέντων δε γνωρίζει καν αν έχει καταχωρημένο υλικό σε αυτές. Όπως αναφέρθηκε στο κεφάλαιο 5.3, σχεδόν οι μισοί σχεδόν ερωτηθέντες (48,9%) ορίζουν τη διεθνή αναγνώριση ως απώτερο στόχο της καλλιτεχνικής τους σταδιοδρομίας. Για να υπάρχουν πιθανότητες να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, ένας καλλιτέχνης θα πρέπει θεωρητικά να έχει υιοθετήσει όσο το δυνατό πιο επαγγελματική προσέγγιση. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει ήδη φροντίσει να βρίσκονται τα τραγούδια του στα μέρη που διατίθεται και το υλικό των διάσημων καλλιτεχνών, αφού το Διαδίκτυο του παρέχει αυτή τη δυνατότητα. Ωστόσο, 7 στους 10 καλλιτέχνες του δείγματος απουσιάζουν από τα ψηφιακά μουσικά καταστήματα και τις υπηρεσίες συνδρομητικού streaming. Το γεγονός αυτό, ενδέχεται να οφείλεται στο κόστος που απαιτεί η παρουσία σε τέτοιες υπηρεσίες, εξήγηση η οποία υποστηρίζεται επίσης από το υψηλό ποσοστό καλλιτεχνών (42,3%) που διαθέτει το υλικό του μέσω του ψηφιακού μουσικού καταστήματος Bandcamp (TM). Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως, πολλοί (42,7%) είναι οι καλλιτέχνες που γνωρίζουν την υπηρεσία αλλά έχουν επιλέξει να μην τη χρησιμοποιήσουν. Εξίσου υψηλό είναι και το ποσοστό των καλλιτεχνών που δήλωσαν ότι δε γνώριζαν την ύπαρξη του Grooveshark (TM) (44,3%). Μιας και οι προαναφερθείσες υπηρεσίες δεν απαιτούν χρήματα, συνηγορούν υπέρ της υπόθεσης ότι η απραξία και η απουσία τους από μερικές υπηρεσίες οφείλεται σε ελλιπή γνώση / ενημέρωση, περιορισμένο χρόνο που έχει αφιερωθεί σε αυτό το σκοπό ή / και ασάφεια στόχου. Εάν υποθέσουμε ότι τα χρήματα είναι ο καταλυτικός παράγοντας απουσίας των καλλιτεχνών από υπηρεσίες προώθησης τους, τότε δεν μπορεί να εξηγηθεί η απουσία τους από όσες είναι δωρεάν. Εάν, όμως θεωρήσουμε ότι απουσιάζουν για οποιονδήποτε άλλο λόγο, δεν εξηγείται ικανοποιητικά το γεγονός ότι 31,3% δεν έχει σκεφτεί το ενδεχόμενο ανάθεσης της προώθησης (στο Διαδίκτυο ή και πέραν από αυτό) σε μία διαδικτυακή εταιρεία ή ένα άτομο επί πληρωμή. Το ίδιο ισχύει και για περισσότερους από τους μισούς καλλιτέχνες του δείγματος (53.4%), που δεν έχουν παρουσία σε καμία υπηρεσία ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών, 12 ή διαδικτυακού ραδιοφώνου χωρίς μουσικό παραγωγό. Το 1/3 περίπου του δείγματος (33,9%) δεν έχει σκεφτεί το ενδεχόμενο χρήσης υπηρεσίας συλλογικής χρηματοδότησης, ενώ 22,1% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών δεν έχει σκεφτεί την πιθανότητα εμπορικής χρήσης του υλικού του. Το γεγονός ότι οι καμπάνιες σε υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης απαιτούν μία αρκετά ισχυρή συγκέντρωση ακροατών για να αποδειχθούν επιτυχημένες, αιτιολογεί το αυξημένο ποσοστό καλλιτεχνών που δεν 12 Το συγκεκριμένο ποσοστό προκύπτει από την Ερώτηση 28 του ερωτηματολογίου, στην οποία όμως δε συμπεριλαμβάνεται το ReverbNation (TM), που είναι υπηρεσία ανάδειξης ανεξάρτητων καλλιτεχνών και 50,2% των ερωτηθέντων είχαν δηλώσει ότι τη χρησιμοποιούν στην προηγούμενη ερώτηση (27) του ερωτηματολογίου. 77

86 Καλλιτέχνες που 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% δεν έχουν κυκλοφορίες 11.7% δεν έχουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα 69.4% δε μετέχουν σε κοινωνικά δίκτυα πέραν του Facebook δεν έχουν κανάλι στο YouTube 11.7% 23.8% δεν έχουν αναρτήσει υλικό σε υπηρεσίες ανακάλυψης καλλιτεχνών 53.4% δε γνωρίζουν το Bandcamp 15.0% γνωρίζουν, αλλά δε χρησιμοποιούν το Bandcamp δε γνωρίζουν το Grooveshark δε γνωρίζουν την ύπαρξη διαδικτυακών διανομέων γνωρίζουν, αλλά δε χρησιμοποιούν διαδικτυακούς διανομείς δεν έχουν αναρτήσει υλικό σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα δεν έχουν αναρτήσει υλικό σε συνδρομητικές υπηρεσίες streaming δεν έχουν καταχωρήσει υλικό σε υπηρεσίες αναγνώρισης δεν έχουν προσεγγίσει bloggers, web radios, forums κ.ά. δεν έχουν σκεφτεί τη χρήση υπηρεσίας συλλογικής χρηματοδότησης δεν έχουν σκεφτεί την ανάθεση διαδικτυακής προώθησης δεν έχουν σκεφτεί την εμπορική εκμετάλλευση υλικού 42.7% 44.3% 35.8% 41.4% 70.4% 75.2% 47.9% 11.1% 33.9% 31.3% 22.1% Διάγραμμα 5.10: Καλλιτέχνες που απουσιάζουν / δε γνωρίζουν διαδικτυακές υπηρεσίες και δεν έχουν σκεφτεί επιλογές χρήσης του υλικού τους. 78

87 έχουν εξετάσει καν το ενδεχόμενο. Ωστόσο, η εμπορική χρήση του υλικού είναι ένας πολύ καλός τρόπος προβολής του καλλιτέχνη σε κοινό που διαφορετικά πιθανώς δε θα είχε ποτέ την ευκαιρία να προσεγγίσει, λαμβάνοντας πάντα υπ' όψη την απήχηση του σκοπού για τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί (ταινία, τηλεοπτική σειρά, βιντεοπαιχνίδι, διαφήμιση κτλ.) Διαδικτυακοί διανομείς και υπηρεσίες που εξαρτώνται από αυτούς Στο Διάγραμμα 5.11 παρουσιάζονται οι τρεις δημοφιλέστερες υπηρεσίες σε τέσσερις κατηγορίες που συνήθως απαιτούν τη χρήση διαδικτυακού διανομέα. Οι κατηγορίες αυτές είναι: οι διαδικτυακοί διανομείς, τα ψηφιακά μουσικά καταστήματα, οι συνδρομητικές υπηρεσίες streaming και οι υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής. Όσον αφορά τους διαδικτυακούς διανομείς, δημοφιλέστερο αναδείχθηκε το CD Baby (TM) (7,2%), εμπρός από το ReverbNation (TM) (5,5%) και το Tune Core (TM) (2,6%). 13 Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το σύνολο των καλλιτεχνών που χρησιμοποιεί διαδικτυακούς διανομείς είναι μόλις 22,8% ωστόσο, στην κατηγορία των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων διαπιστώνουμε ότι περισσότεροι από 1 στους 4 καλλιτέχνες (26.4%) δηλώνουν ότι διαθέτουν το υλικό τους μέσω του δημοφιλέστερου εξ αυτών, το itunes (TM). Το γεγονός αυτό είναι αξιοσημείωτο διότι, όπως έχει ήδη σχολιαστεί, για να αναρτήσει ένας καλλιτέχνης υλικό itunes (TM), οφείλει να εκπροσωπείται από κάποιο διαδικτυακό διανομέα. Λιγότεροι καλλιτέχνες (18,9%) διαθέτουν το υλικό τους μέσω του Amazon MP3 (TM) και 8,5% του δείγματος δήλωσε ότι έχει αναρτήσει τραγούδια στο ψηφιακό κατάστημα Google Play (TM). 14 Ακόμη πιο χαμηλά ποσοστά συναντώνται στην κατηγορία των συνδρομητικών υπηρεσιών streaming. Εκ των ερωτηθέντων καλλιτεχνών, 18,2% δήλωσε ότι έχει αναρτήσει υλικό του στη δημοφιλέστερη υπηρεσία της κατηγορίας, το Spotify (TM). 15 Πολύ μικρότερα ποσοστά συγκεντρώνουν οι άλλες δύο υπηρεσίες της κατηγορίας, το Napster (TM) (5.2%) και το Deezer (TM) (4.9%). Τα χαμηλότερα ποσοστά από οποιαδήποτε κατηγορία προέκυψαν στην κατηγορία αναγνώρισης μουσικής. Μονάχα 7,2% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών έχει καταχωρήσει υλικό στο Shazam (TM) και ακόμα χαμηλότερα ποσοστά συγκέντρωσαν οι υπηρεσίες SoundHound (TM) (2,9%) και Gracenote (TM) (1,6%) Ποσοστό 5,5% επί του συνόλου των ερωτηθέντων δήλωσε ότι χρησιμοποιεί εταιρεία διαδικτυακής διανομής, πέραν των 18 που παρατίθενται στο ερωτηματολόγιο. 14 Εκ των ερωτηθέντων, 12,4% απάντησε ότι έχει αναρτήσει υλικό του σε ψηφιακά καταστήματα που δε συμπεριλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο (10 συνολικά). 15 Ποσοστό 8,8% επί του συνόλου των ερωτηθέντων δήλωσε ότι το υλικό του είναι αναρτημένο σε συνδρομητικές υπηρεσίες streaming πέραν των 17 αναφερόμενων στο ερωτηματολόγιο. 16 Εκ των ερωτηθέντων, 3,9% δήλωσε ότι έχει αναρτήσει υλικό σε άλλη υπηρεσία αναγνώρισης, πέραν των 9 που παρατίθενται στο ερωτηματολόγιο. 79

88 Υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής Συνδρομητικές υπηρεσίες streaming Ψηφιακά μουσικά καταστήματα Διαδικτυακοί διανομείς (aggregators) Ποσοστό χρήσης των τριών δημοφιλέστερων υπηρεσιών σε κατηγορίες που συνήθως απαιτούν διαδικτυακό διανομέα 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% CD Baby 7.2% ReverbNation Tune Core 2.6% 5.5% itunes 26.4% Amazon MP3 18.9% Google Play 8.5% Spotify 18.2% Napster Deezer Shazam 5.2% 4.9% 7.2% SoundHound Gracenote 2.9% 1.6% Διάγραμμα 5.11: Ποσοστό χρήσης των τριών δημοφιλέστερων υπηρεσιών σε κατηγορίες που συνήθως απαιτούν διαδικτυακό διανομέα Τρόποι εύρεσης εσόδων μέσω του Διαδικτύου Στην έρευνα, οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να δηλώσουν ποιος πιστεύουν ότι είναι ο καλύτερος τρόπος για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη να βρει έσοδα μέσω του Διαδικτύου. Η δημοφιλέστερη απάντηση (60,6%) αφορά την πώληση προϊόντων όπως ρουχισμός, δηλαδή προϊόντα τα οποία δεν εξυπηρετούν το σκοπό αναπαραγωγής ηχογραφημένου μουσικού υλικού. Το γεγονός ότι αυτή είναι η δημοφιλέστερη απάντηση σε αυτή την ερώτηση προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι στην ερώτηση 15, μονάχα 34,5% δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το Facebook (ΤΜ) για την προώθηση προϊόντων όπως ρουχισμός. Η συλλογή εσόδων από την πώληση αυτού του είδους εμπορεύματος είναι δημοφιλής τρόπος για ανεξάρτητους καλλιτέχνες να έχουν εισπράξεις στις ζωντανές τους εμφανίσεις ή κατά τη διάρκεια περιοδειών. 80

89 Η πώληση ψηφιακών αρχείων αποτελεί τη δεύτερη δημοφιλέστερη απάντηση με ποσοστό 55,7%. Σύμφωνα με το δείγμα της έρευνας, τα ψηφιακά αρχεία αποτελούν καλύτερη πηγή εσόδων από την πώληση CD (52,8%). Υψηλή σημασία φαίνεται ότι δίνουν οι καλλιτέχνες και σε συλλεκτικές εκδόσεις όπως δίσκοι βινυλίου και picture discs ή ειδικά πακέτα εμπορεύματος, π.χ. CD μαζί με μπλούζα, καθώς ποσοστό 41,7% των ερωτηθέντων την ενέταξε στους καλύτερους τρόπους για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη να βρει έσοδα μέσω του Διαδικτύου. Το ποσοστό που δηλώνει ότι η πώληση εισιτηρίων συναυλιών μέσω του Διαδικτύου αποτελεί έναν καλό τρόπο είσπραξης εσόδων είναι 31,6%. Οι δωρεές, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών συλλογικής χρηματοδότησης, κρίθηκαν από 25,4% εκ των ερωτηθέντων ως καλή πηγή εσόδων από το Διαδίκτυο για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη, ενώ 21,2% δήλωσε ότι η συλλογή πνευματικών δικαιωμάτων είναι επικερδής. Ένα μικρό ποσοστό (8,8%) δήλωσε ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι είσπραξης εσόδων πέραν των προαναφερθέντων, ενώ 5,2% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι κανένας από αυτούς τους τρόπους δεν έχει τη δυνατότητα να αποφέρει έσοδα σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Καλυτερος τρόπος εύρεσης εσόδων για ανεξάρτητους καλλιτέχνες στο Διαδίκτυο 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Πώληση CD Πώληση ψηφιακών αρχείων Πώληση άλλων εμπορευμάτων (μπλούζες κτλ.) Πώληση συλλεκτικών εκδόσεων και ειδικών πακέτων εμπορεύματος Πώληση εισιτηρίων για συναυλίες Δωρεές & υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης Συλλογή εσόδων από πνευματικά δικαιώματα Άλλος Κανένας 52.8% 55.7% 60.6% 41.7% 31.6% 25.4% 21.2% 8.8% 5.2% Διάγραμμα 5.12: Οι απαντήσεις των καλλιτεχνών στην ερώτηση περί του καλύτερου τρόπου εύρεσης εσόδων για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες μέσω του Διαδικτύου. 81

90 Κατά την ανάλυση των αποτελεσμάτων προέκυψε το ενδεχόμενο σύγχυσης εκ μέρους των καλλιτεχνών ανάμεσα στα έσοδα που μπορούν να προσδοκούν από το Διαδίκτυο και τα έσοδα από μη διαδικτυακούς πόρους. Σύμφωνα με τη γνώση του γράφοντος σε θέματα που αφορούν την ελληνική μουσική σκηνή, ενδεικτικά αναφέρεται ότι ελάχιστοι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες πωλούν εισιτήρια για τις συναυλίες τους μέσω Διαδικτύου. Επιπροσθέτως, διαπιστώνονται κάποιες αντιφάσεις μεταξύ ερευνητικών διαπιστώσεων και προσωπικής εκτιμήσεως των καλλιτεχνών. Όπως προαναφέρθηκε, μικρή μερίδα του κοινού αγοράζει είδη μη ηχογραφημένου υλικού μέσω Διαδικτύου, ωστόσο οι καλλιτέχνες τα ανέδειξαν στον καλύτερο τρόπο εύρεσης εσόδων μέσω του Διαδικτύου. Υποχρεωτικά, καλείται κανείς να εξετάσει επίσης το ενδεχόμενο οι καλλιτέχνες να εξέφρασαν τη γενική θεώρηση τους και να μην απάντησαν βάση της προσωπικής τους εμπειρίας. Σε αυτή την περίπτωση, τα αποτελέσματα δεν φανερώνουν υποχρεωτικά σύγχυση ή αντίφαση αλλά αποτελούν απλώς προϊόν εικασιών, οι οποίες απέχουν σημαντικά από την πραγματικότητα. Όπως και να έχει όμως, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν είναι ενδεικτικά τουλάχιστον μίας περιρρέουσας ασάφειας η οποία αξίζει να επισημανθεί ακόμη κι αν δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως Εμπορική χρήση, προώθηση και διαφήμιση υλικού, συλλογική χρηματοδότηση, διαδικτυακοί διαγωνισμοί Η διαφήμιση στο Διαδίκτυο είναι ένας οικονομικά προσιτός τρόπος για ανεξάρτητους καλλιτέχνες να καταφέρουν να προσεγγίσουν ευρύτερο κοινό. Μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων (43,3%), στην ερώτηση αν θα πλήρωνε για να διαφημιστεί μέσω του Διαδικτύου, επέλεξε να απαντήσει «ανάλογα το κόστος». Εκ των ερωτηθέντων, 30,3% δήλωσε ότι δεν έχει σκοπό να πληρώσει για να διαφημιστεί, ενώ 20,8% δήλωσε προθυμία να διαφημιστεί διαδικτυακά (Διάγραμμα 5.13). Υπενθυμίζεται εδώ ότι στην ερώτηση που αφορούσε τη χρήση του Facebook (ΤΜ), 15,6% εκ των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι έχουν ήδη διαφημιστεί μέσω του κοινωνικού δικτύου. Αυτό δείχνει ότι οι ερωτηθέντες προτίμησαν να διαφημιστούν μέσω του Facebook (ΤΜ), παρά μέσω εταιρείας εξειδικευμένης στη μουσική. Εκ των ερωτηθέντων, 4,2% δήλωσε ότι έχει πληρώσει για να διαφημιστεί μέσω του ReverbNation (ΤΜ) και 1,3% ότι έχει διαφημιστεί μέσω άλλης διαδικτυακής εταιρείας, πέραν των πέντε αναφερόμενων στο ερωτηματολόγιο. Είναι αρκετά ασφαλές να υποθέσουμε ότι οι περισσότεροι καλλιτέχνες είναι αρκετά ευαίσθητοι απέναντι στο υλικό τους. Αυτή η στάση δικαιολογεί ότι σχεδόν οι μισοί εξ αυτών (49,8%), στην ερώτηση περί εμπορικής χρήσης του υλικού τους, δήλωσαν ότι «εξαρτάται από το σκοπό για τον οποίο θα χρησιμοποιηθούν τα τραγούδια». Αυτοί οι καλλιτέχνες ενδέχεται να μην ήταν διατεθειμένοι π.χ. να διαθέσουν τα τραγούδια τους για χρήση σε διαφήμιση εταιρείας της οποίας το προϊόν δεν εγκρίνουν. Αρκετά μεγάλο ποσοστό των καλλιτεχνών (22,1%) δήλωσε ότι δεν έχει σκεφτεί το 82

91 ενδεχόμενο, ενώ μικρότερο είναι το ποσοστό των ερωτηθέντων καλλιτεχνών (17,3%) που απάντησε ότι δεν προτίθεται να διαθέσει τα τραγούδια του για εμπορικό σκοπό. Με κύριο γνώμονα το οικονομικό όφελος απάντησε ότι θα αποφάσιζε επί του συγκεκριμένου ερωτήματος 9,1% του δείγματος, ενώ 1,6% δήλωσε ότι έχει ήδη διαθέσει το υλικό του σε άλλη εταιρεία, πέραν των τεσσάρων παρατιθέμενων στο ερωτηματολόγιο. Στην ερώτηση κατά την οποία οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να δηλώσουν αν θα χρησιμοποιούσαν υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης (crowdfunding), τρεις απαντήσεις απαρτίζουν τη συντριπτική πλειονότητα του δείγματος με τα ποσοστά μεταξύ τους να είναι αρκετά μοιρασμένα. Η δημοφιλέστερη απάντηση, την οποία επέλεξε 33,9% των ερωτηθέντων ήταν ότι δεν έχουν σκεφτεί να χρησιμοποιήσουν υπηρεσία τέτοιου είδους. Το 32,2% επί του συνόλου δήλωσε ότι θα προέβαινε σε καμπάνια συλλογικής χρηματοδότησης, ενώ το 30% απάντησε αρνητικά. Μονάχα 3,9% δήλωσε ότι έχει χρησιμοποιήσει υπηρεσία συλλογικής χρηματοδότησης. Εξ αυτών, το 2,9% δήλωσε ότι επέλεξε την IndieGoGo (ΤΜ) για την καμπάνια του, ενώ 1% εκ των ερωτηθέντων δήλωσε ότι χρησιμοποίησε άλλη εταιρεία πέραν των 9 αναφερόμενων στο ερωτηματολόγιο. Μεταξύ των εταιρειών δεν έχει συμπεριληφθεί η διασημότερη ίσως, το Kickstarter (ΤΜ), διότι σύμφωνα με τους όρους που αναγράφονται στην επίσημη ιστοσελίδα του, η δυνατότητα δημιουργίας εγχειρημάτων στην υπηρεσία επιτρέπεται μονάχα στους κατοίκους έξι χωρών (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και Ολλανδία). Ωστόσο, αφότου είχε διαμορφωθεί το ερωτηματολόγιο και είχε ξεκινήσει η διαδικασία συλλογής απαντήσεων, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα ελληνικό συγκρότημα που έχει διεξάγει, επιτυχημένα μάλιστα, καμπάνια στο Kickstarter (ΤΜ). Εκ των τριών ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι έχουν πραγματοποιήσει καμπάνια με άλλη εταιρεία βρέθηκε το επιτυχημένα χρηματοδοτημένο εγχείρημα ενός εξ αυτών στο Kickstarter (ΤΜ) για περιοδεία σε τέσσερις ευρωπαϊκές πόλεις το Ο ελληνικής καταγωγής καλλιτέχνης που διοργάνωσε την επιτυχημένη καμπάνια είχε δηλώσει στην υπηρεσία ότι βασίζεται στη Νέα Υόρκη. Κατά καιρούς εμφανίζονται στο Διαδίκτυο διαγωνισμοί, οι οποίοι δίνουν σπάνιες ευκαιρίες σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες, όπως π.χ. να ανοίξουν τη συναυλία ενός μεγάλου ονόματος, να συμμετάσχουν σε ένα φεστιβάλ του εξωτερικού ή ακόμα και να εξασφαλίσουν ένα δισκογραφικό συμβόλαιο. Εκ των ερωτηθέντων, 43,6% δήλωσε ότι θα ήταν πρόθυμο να συμμετάσχει σε διαδικτυακούς διαγωνισμούς, το 28,7% δήλωσε ότι έχει ήδη συμμετάσχει σε διαδικτυακό διαγωνισμό, ενώ 27,7% των καλλιτεχνών του δείγματος είχε αρνητική στάση προς την ιδέα αυτή. Ο τρόπος που έχουν επιλέξει οι περισσότεροι καλλιτέχνες (71,3%) να προωθήσουν το υλικό τους διαδικτυακά, ήταν μέσω μουσικών forum και κοινοτήτων (π.χ. σε κοινωνικά δίκτυα). Επίσης, 69,7% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι έχουν προσεγγίσει διαδικτυακούς ραδιοφωνικούς σταθμούς για τον 83

92 ίδιο σκοπό. Λιγότεροι (59,9%) καλλιτέχνες επέλεξαν να απευθυνθούν σε bloggers και διαδικτυακό Τύπο, ενώ 31,3% εκ των ερωτηθέντων έχει χρησιμοποιήσει κι άλλους τρόπους προώθησης μέσω του Διαδικτύου. Οι απαντήσεις που συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, όπως και η συνολική εικόνα που σχηματίζεται, δείχνει ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες προτιμούν τις ψηφιοποιημένες μεθόδους παραδοσιακής προώθησης. Φαίνεται δηλαδή πως αφενός εκμεταλλεύονται το Διαδίκτυο ως μία ευρύτερη πλατφόρμα (forum, κοινωνικά δίκτυα και κοινότητες) για να εφαρμόσουν την διαφήμιση μέσω απευθείας διάδοσης (word of mouth) και αφετέρου εμπιστεύονται περισσότερο τις διαφημιστικές οδούς που αποτελούν στην ουσία την ψηφιακή εκδοχή παλαιότερων δομών (ηλεκτρονικός Τύπος και blogs) με τις οποίες είναι πιο εξοικειωμένοι. Χωρίς να είναι λάθος, αυτή είναι μία αντίληψη που σίγουρα λειτουργεί περιοριστικά. Η έλευση του Διαδικτύου δεν μετέτρεψε την μουσική βιομηχανία σε ψηφιακή μόνο λόγω της ψηφιοποίησης των μουσικών αρχείων αλλά επειδή επέδρασε καθολικά στον τρόπο που καλείται να κινηθεί για να παραμείνει σχετική στον σύγχρονο, ψηφιακό κόσμο. Με λίγα λόγια, εάν οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θέλουν να επωφεληθούν από τις νέες δυνατότητες που τους παρέχει το Διαδίκτυο, θα πρέπει πρωτίστως να αντιληφθούν ότι υπάρχουν. Όπως και στην ερώτηση περί συλλογικής χρηματοδότησης, έτσι και στην περίπτωση ανάθεσης της διαδικτυακής προώθησης του καλλιτέχνη σε άτομο ή εταιρεία, η δημοφιλέστερη απάντηση, που επιλέχθηκε από το 31,3% των ερωτηθέντων, ήταν ότι δεν έχει σκεφτεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αρκετά υψηλό ποσοστό (24,4%) δήλωσε ότι για την προώθησή του θα επιστράτευε άτομο σε συνδυασμό με μία διαδικτυακή εταιρεία. Επίσης, υψηλό ποσοστό (22,5%) συγκέντρωσε η επιλογή πρόσληψης ενός ατόμου το οποίο θα πληρώνεται με ποσοστό από τα έσοδα που προέρχονται από ενέργειες του ιδίου. Λιγότεροι (14,3%) είναι οι καλλιτέχνες που δε θα χρησιμοποιούσαν κανέναν από τους δύο παρατιθέμενους τρόπους για την προώθησή τους στο Διαδίκτυο. Το ίδιο ποσοστό (14,3%) συγκεντρώνει και η επιλογή πρόσληψης ατόμου που θα πληρώνεται λαμβάνοντας ποσοστό από τα έσοδα των πωλήσεων (CD, εμπορεύματος κ.ά.). Ακόμα μικρότερο είναι το ποσοστό των ερωτηθέντων καλλιτεχνών (8,8%) που θα εμπιστευόταν τη διαδικτυακή του προώθηση σε εταιρεία. Αρκετά μικρό (5,5%) είναι επίσης το ποσοστό επί του συνόλου που θα προσλάμβανε άτομο χωρίς απολαβές, τουλάχιστον όχι μέχρι να σημειωθούν σημαντικά έσοδα. Μονάχα 2,6% εκ των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα έκανε το βήμα να προσλάβει έναν υπεύθυνο προώθησης με πάγιες μηνιαίες απολαβές. Επίσης, 1,6% των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν χρησιμοποιήσει αμφότερες τις οδούς (άτομο και εταιρεία) για να προωθηθούν στο Διαδίκτυο. Από τις 11 εταιρείες που παρατέθηκαν στους ερωτηθέντες, μονάχα ένας δήλωσε ότι έχει χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες της BandPage (ΤΜ), ενώ 2,9% επί του συνόλου ανέφερε ότι έχει συνεργαστεί με άλλη διαδικτυακή εταιρεία. 84

93 Ανάθεση προώθησης σε άτομο ή εταιρεία Προώθησης υλικού σε Διαδικτυακών διαγωνισμών Χρήσης υπηρεσίας συλλογικής χρηματοδότησης Εμπορικής χρήσης υλικού Διαφημίσεων επί πληρωμή Δημοφιλέστερες απαντήσεις σε ερωτήσεις περί 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Όχι 30.3% Ναι, θα χρησιμοποιούσα 20.8% Ανάλογα το κόστος 43.3% Όχι 17.3% Δεν το έχω σκεφτεί 22.1% Ανάλογα το σκοπό Όχι 30.0% 49.8% Δεν το έχω σκεφτεί Ναι, θα χρησιμοποιούσα Ναι, το έχω κάνει 33.9% 32.2% 28.7% Ναι, θα συμμετείχα Όχι Bloggers & ηλεκτρονικό Τύπο 27.7% 43.6% 59.9% Μουσικά forum & κοινότητες Διαδικ. ραδιοφωνικούς σταθμούς 71.3% 69.7% Κανένα από τα δυο 14.3% Δεν το έχω σκεφτεί Θα χρησιμοποιούσα και τα δυο Άτομο με έσοδα από ενέργειές του Άτομο με ποσοστά από πωλήσεις 31.3% 24.4% 22.5% 14.3% Διάγραμμα 5.13: Δημοφιλέστερες απαντήσεις σε ερωτήσεις περί εμπορικής χρήσης, προώθησης και διαφήμισης υλικού, καθώς και για υπηρεσίες συλλογικής χρηματοδότησης και διαδικτυακούς διαγωνισμούς. 85

94 5.14 Εύρεση συνεργατών στο εξωτερικό μέσω Διαδικτύου Παρά το γεγονός ότι το 45% των καλλιτεχνών της έρευνας δεν έχουν συνάψει καμία συνεργασία με άτομο ή εταιρεία του εξωτερικού, οι απαντήσεις στη συγκεκριμένη ερώτηση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, αποδεικνύοντας τις πολυάριθμες δυνατότητες που προσφέρει στους σύγχρονους ανεξάρτητους καλλιτέχνες η χρήση του Διαδικτύου. Η συνεργασία με καλλιτέχνες, παραγωγούς, ή μάνατζερ του εξωτερικού, είναι μία κίνηση που ενδέχεται να διαδώσει το όνομα του καλλιτέχνη στο κοινό μίας ή περισσότερων ξένων χωρών. Το ίδιο συμβαίνει με ανεξάρτητες δισκογραφικές εταιρείες ιδίως αν έχουν επί παραδείγματι έχουν καλή φήμη σε ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής. Η δημοφιλέστερη συνεργασία για τους καλλιτέχνες της έρευνας με ποσοστό 21,2%, ήταν με μουσικό από το εξωτερικό (Διάγραμμα 5.14). Εξίσου συνηθισμένη τακτική για τους Έλληνες ανεξάρτητους καλλιτέχνες προκύπτει ότι είναι το Mastering στο εξωτερικό, καθώς 19,5% επί του συνόλου επέλεξε αυτή την απάντηση. Επίσης, αρκετά δημοφιλής είναι και η ανάθεση του σχεδιασμού της εμφάνισης της κυκλοφορίας (artwork) σε καλλιτέχνη του εξωτερικού, με ποσοστό 16% επί του συνόλου των ερωτηθέντων. Στα ίδια επίπεδα (15,6%) κυμαίνεται και το ποσοστό των καλλιτεχνών που έχουν βρει μέσω του Διαδικτύου εργοστάσιο τύπωσης CD (ή δίσκων βινυλίου) στο εξωτερικό. Με εταιρεία διανομής του εξωτερικού δήλωσε ότι έχει συνεργαστεί το 15% των ερωτηθέντων, ενώ 14% έχει συνεργαστεί με δισκογραφική εταιρεία του εξωτερικού. Επίσης, 14% των καλλιτεχνών του δείγματος έχουν διοργανώσει ζωντανές εμφανίσεις στο εξωτερικό μέσω Διαδικτύου. Σε άλλου είδους συνεργασία, πέραν των 13 που αναφέρονται συνολικά στην ερώτηση, δήλωσε ότι έχει προβεί το 13% επί του συνόλου. Εκ των ερωτηθέντων, 8,5% δήλωσε ότι έχει πραγματοποιήσει κοινή κυκλοφορία με καλλιτέχνη του εξωτερικού, ποσοστό ίσο με αυτό των καλλιτεχνών που έχουν συνεργαστεί με δισκοπωλείο του εξωτερικού. Η εμπειρία ενός ξένου παραγωγού έχει προτιμηθεί από 6,8% των ερωτηθέντων καλλιτεχνών, ενώ 6,5% δήλωσε ότι έχει συνεργαστεί με μάνατζερ που έχει έδρα εκτός των ελληνικών συνόρων. Αντίστοιχα, 6,2% δήλωσε ότι η μίξη τουλάχιστον μίας κυκλοφορίας πραγματοποιήθηκε στο εξωτερικό. Μονάχα όμως το 1,3% επί του συνόλου έχει ταξιδέψει σε στούντιο του εξωτερικού για την ηχογράφηση της πλειονότητας του υλικού, πράγμα λογικό, δεδομένου του αυξημένου κόστους που ενέχει μία τέτοια κίνηση (έξοδα διαμονής και μεταφορικά, πέραν του κόστους ενοικίασης του στούντιο). 86

95 Συνεργασίες καλλιτεχνών με άτομα ή εταιρείες από το εξωτερικό, οι οποίες βρέθηκαν μέσω Διαδικτύου. 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Μουσικός (π.χ. τραγουδιστής ή κιθαρίστας) 21.2% Κοινή κυκλοφορία (split) με άλλο καλλιτέχνη Ηχογράφηση πλειονότητας του υλικού Μίξη στο εξωτερικό 8.5% 1.3% 6.2% Mastering στο εξωτερικό 19.5% Συνεργασία με ξένο παραγωγό Συνεργασία με δισκογραφική εταιρεία Συνεργασία με εταιρεία διανομής Εύρεση εργοστασίου τύπωσης CD/δίσκων Συνεργασία με σχεδιαστή εξωφύλλων Συνεργασία με δισκοπωλείο στο εξωτερικό Συνεργασία με μάνατζερ στο εξωτερικό Διοργάνωση ζωντανής εμφάνισης Άλλη συνεργασία 6.8% 14.0% 15.0% 15.6% 16.0% 8.5% 6.5% 14.0% 13.0% Όχι 45.0% Διάγραμμα 5.14: Συνεργασίες των καλλιτεχνών με άτομα ή εταιρείες από το εξωτερικό. Το πρώτο λογικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι Έλληνες ανεξάρτητοι μουσικοί είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν τόσο χρόνο όσο και χρήμα ώστε να επιτύχουν καλύτερη ποιότητα παραγωγής, γεγονός που αποδεικνύεται από τα ποσοστά που συγκέντρωσαν οι επιλογές που έχουν σχέση με συνεργασίες που αφορούν την ηχογράφηση (και το mastering) υλικού. Εδώ δε 87

96 γίνεται απαραίτητα αναφορά στην ίδια τη διαδικασία ηχογράφησης του υλικού, η οποία θα ήταν πολυέξοδη εάν διεξαγόταν στο εξωτερικό για λόγους προαναφέρθηκαν. Ωστόσο, τουλάχιστον 1 στους 5 καλλιτέχνες έχει συνεργαστεί με μουσικό του εξωτερικού (πιθανότατα για ηχογράφηση) και περίπου το ίδιο ποσοστό έχει στείλει το υλικό του στο εξωτερικό για mastering. Επιπλέον, δεν είναι αμελητέο το ποσοστό καλλιτεχνών που έχει στείλει το υλικό του στο εξωτερικό για μίξη ή έχει συνεργαστεί με ξένο παραγωγό. Οι Έλληνες ανεξάρτητοι καλλιτέχνες σε μερικές περιπτώσεις φαίνεται ότι ενδιαφέρονται ίσως περισσότερο να εξερευνήσουν αυτή την πλευρά των δυνατοτήτων που τους παρέχει το Διαδίκτυο (με σκοπό να βελτιώσουν την ποιότητα των παραγωγών τους) από ότι τις δυνατότητες προώθησης της μουσικής τους. Η καλή ποιότητα παραγωγής αποτελεί ένα καλό βήμα για τον εντυπωσιασμό του ακροατή και θα ήταν ενδιαφέρον να διαπιστωθεί με κάποιο τρόπο (πιθανότατα σε μια μελλοντική έρευνα) κατά πόσο έχει τη δυνατότητα να διευρύνει το κοινό ενός καλλιτέχνη, δεδομένου ότι περίπου 1 στους 2 που συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα έχουν ως απώτερο στόχο τη διεθνή αναγνώριση. Ασφαλώς, δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι ο πρώτος στόχος που εξέφρασαν οι καλλιτέχνες του δείγματος ήταν η προσωπική ευχαρίστηση και από αυτή την άποψη η ποιότητα παραγωγής μίας κυκλοφορίας φαίνεται να είναι καταλυτικής σημασίας. Αυτό οδηγεί στην -επιφυλακτική- διαπίστωση ότι πιθανώς μεγάλη μερίδα των Ελλήνων μουσικών θεωρούν ότι μπορούν να επιτύχουν καλύτερη ποιότητα παραγωγής εάν απευθυνθούν σε τεχνικούς του εξωτερικού, μαρτυρώντας εν ολίγοις μία δυσπιστία έναντι των Ελλήνων ηχοληπτών, παραγωγών κτλ. Το Διαδίκτυο προσφέρει πολυάριθμες πηγές πληροφόρησης για τον επαγγελματικό ήχο (από ενημερωτικές ιστοσελίδες έως αλληλεπιδραστικά μαθήματα πανεπιστημίων), μέσω των οποίων οι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να επιμορφώσουν τον εαυτό τους γύρω από το αντικείμενο. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους τεχνικούς ήχου, ωστόσο οι καλλιτέχνες δε φαίνεται να τους εμπιστεύονται όπως τους συναδέλφους τους από το εξωτερικό. Θα ήταν ενδεχομένως ενδιαφέρον ζήτημα μελλοντικής έρευνας η συλλογή απόψεων από Έλληνες καλλιτέχνες για την ποιότητα των εγχώριων παραγωγών και τις ικανότητες των Ελλήνων τεχνικών ήχου, ώστε να διαπιστωθεί εάν και γιατί διατηρούν την πεποίθηση ότι δεν μπορούν να επιτύχουν την ίδια ποιότητα ηχογράφησης συνεργαζόμενοι με Έλληνες τεχνικούς. 88

97 Κεφάλαιο 6: Συμπεράσματα 89

98 6.1 Ερμηνεία των αποτελεσμάτων Το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος ήταν καλλιτέχνες ηλικίας 25 έως 34 ετών (63,5%) ακολουθούμενοι από νεότερους (13-24) οι οποίοι απαρτίζουν το 1/4 αυτού (ή 25,7%). Οι μεγαλύτεροι (35-45+) αποτελούν περίπου το 1/10 (ή 10,8%). Η πλειονότητα των συμμετεχόντων, με ποσοστό 48,8% είναι ενεργοί καλλιτέχνες από 2 έως 5 χρόνια, ενώ το 21,8% του δείγματος έχουν καλλιτεχνική πορεία τουλάχιστον 10 ετών. Κατά κύριο λόγο, οι ερωτηθέντες ανήκουν σε τετραμελή ή πενταμελή συγκροτήματα (27,7% και 31,9%) με τους σόλο καλλιτέχνες να αποτελούν το 15,6% του δείγματος. Από πλευράς μουσικών προτιμήσεων, η συντριπτική πλειοψηφία αυτοπροσδιορίζεται ως Rock, Metal ή Rock/Metal (73,7%). Η ηλεκτρονική μουσική εκπροσωπείται με ποσοστό 10,4%, η Pop/Rock με 6,2%, ενώ 9,8% του δείγματος προέρχεται από άλλα είδη. Η ερώτηση περί του είδους μουσικής που ερμηνεύουν οι καλλιτέχνες ήταν ανοιχτού τύπου για να επιτρέψει τη διεξαγωγή συμπερασμάτων σε σχέση με την ικανότητα των Ελλήνων μουσικών να περιγράψουν τον εαυτό τους. Σε μία εποχή που ο αυτοπροσδιορισμός δεν αφορά απλώς τον ίδιο τον καλλιτέχνη, αλλά επηρεάζει άμεσα το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα εμφανίζεται σε μηχανές αναζήτησης και βάσεις δεδομένων, το συγκεκριμένο ζήτημα (tagging) είναι πολύ πιο σημαντικό απ' ότι μία μεγάλη μερίδα των μουσικών φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι υπήρχαν περιγραφές που υπερέβαιναν τις 20 λέξεις, στοχεύοντας σε μία υπερβολικά εξατομικευμένη περιγραφή η οποία όμως θα οδηγήσει ενδεχομένως σε αποτελέσματα αντίθετα από τα επιθυμητά. Από την άλλη πλευρά, δε θα πρέπει ένας καλλιτέχνης να οδηγηθεί σε γενικεύσεις που αφήνουν ασαφή εντύπωση. Επί παραδείγματι, η χρήση του γενικού όρου Rock από έναν καλλιτέχνη ενδέχεται να λειτουργήσει ανασταλτικά στην προσπάθεια να κάνει το υλικό του να ξεχωρίσει. Τα άνωθεν βέβαια είναι άνευ σημασίας αν οι καλλιτέχνες του δείγματος δεν έχουν επαγγελματικές βλέψεις για το υλικό τους. Στην ερώτηση που οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να δηλώσουν τους απώτερους στόχους για την καλλιτεχνική τους πορεία, οι απαντήσεις δε μπορούν να χαρακτηριστούν καταληκτικές, ενδεχομένως επειδή δόθηκε η δυνατότητα καταχώρησης πολλαπλών απαντήσεων. Εκ των υστέρων διαπιστώθηκε ότι θα ήταν χρησιμότερο για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων να είχε δοθεί το δικαίωμα μονάχα μίας επιλογής, ώστε να διαπιστωθεί με ασφάλεια ποιος ακριβώς είναι ο πρωταρχικός στόχος των καλλιτεχνών. Περίπου τα 3/4 του δείγματος (73%) δήλωσαν ότι στόχος τους είναι η «Προσωπική ευχαρίστηση», ωστόσο οι επόμενες δημοφιλέστερες απαντήσεις ήταν η διεθνής και η εγχώρια αναγνώριση (με 48,9% και 42%, αντίστοιχα). Αντιθέτως, η δυνατότητα βιοπορισμού από τη μουσική αποτελεί στόχο για μόνο 1 ανά 4 καλλιτέχνες του δείγματος (24,8%). 90

99 Είναι απορίας άξιον, εάν οι καλλιτέχνες έχουν συνδέσει την αναγνώριση με την οικονομική ευχέρεια σε τέτοιο βαθμό που για αυτό το λόγο δεν έθεσαν τον βιοπορισμό ως στόχο ή εάν, όντως, η φήμη και η διάδοση της μουσικής τους είναι το μόνο που τους ενδιαφέρει. Σε κάθε περίπτωση, είναι προβληματικό το γεγονός ότι σε μία ερώτηση θεωρητικού επιπέδου οι καλλιτέχνες εμφανίζονται υπεράνω χρημάτων αλλά σε ερωτήσεις που αφορούν πρακτικά ζητήματα που σχετίζονται με την σταδιοδρομία τους, η απουσία χρημάτων συχνά προκύπτει ως ένας από τους βασικότερους λόγους ή η μόνη λογική αιτιολόγηση που δεν έχουν προβεί στα απαραίτητα, για την επιτυχία της, βήματα. Στην ερώτηση που εξετάζει το target group των καλλιτεχνών, το μοτίβο που παρουσιάστηκε είναι ότι οι καλλιτέχνες φαίνεται να το εξισώνουν με την ηλικία των ιδίων και κατ επέκταση, του κοινωνικού τους περίγυρου μιας και το 74,2% στοχεύει σε ηλικίες ανάμεσα σε 24 και 36 ετών. Στις ηλικίες δηλώνει ότι στοχεύει το 21,8% του δείγματος ενώ μόλις 0,7% απευθύνεται σε ηλικίες κάτω των 18. Δεδομένων των ποσοστών που συγκέντρωσε η επιλογή «Δεν το έχω σκεφτεί» σε ερωτήσεις που αφορούν αμιγώς επαγγελματικές επιλογές, σε μελλοντική μελέτη θα ήταν πιθανώς χρήσιμο να είχε προστεθεί αυτή η επιλογή και εδώ. Κρίνοντας όμως από τα αποτελέσματα που λάβαμε, είναι σίγουρο ότι οι Έλληνες μουσικοί είτε δεν έχουν γνώση του γεγονότος ότι τα άτομα ηλικίας ετών ξοδεύουν περίπου 1/3 περισσότερα χρήματα από οποιοδήποτε άλλο φάσμα ηλικιών (BPI, 2013). Προς το παρόν, οι νεότερες ηλικίες χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης περισσότερο και άρα, είναι πιθανότερο να προωθήσουν το υλικό του περισσότερο (Pew Research). Η συγκεκριμένη παρατήρηση έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον διαπιστώθηκε ότι η συντριπτική πλειονότητα των καλλιτεχνών χρησιμοποιεί ως βάση των δραστηριοτήτων της στο Διαδίκτυο τα κοινωνικά δίκτυα και όχι μία ιστοσελίδα. Το 98.4% των καλλιτεχνών του δείγματος χρησιμοποιεί το Facebook (TM) για καλλιτεχνικό σκοπό και το 97.7% έχει αναρτήσει υλικό του στο YouTube (TM). Αντιθέτως, το ποσοστό καλλιτεχνών με ιδιόκτητη ιστοσελίδα είναι μόνο 30,6%. Όπως φάνηκε από την ανάλυση των στατιστικών των ερωτηθέντων, πολλοί από τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην έρευνα έχουν βιώσει τη δημοτικότητα που απόλαυσε για περιορισμένο χρονικό διάστημα το κοινωνικό δίκτυο Myspace (TM) καθώς και την ερήμωση αυτού, όταν το Facebook (TM) έγινε το πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Η εμπειρία αυτή θα έπρεπε να έχει λειτουργήσει ως εξαιρετικά καλός λόγος για αρκετούς καλλιτέχνες να προτιμήσουν μία αυτόνομα διαχειριζόμενη βάση στο Διαδίκτυο. Εντούτοις, κάτι τέτοιο δεν συνέβη και καθίσταται προφανές ότι οι ανεξάρτητοι Έλληνες καλλιτέχνες δεν έχουν αντιληφθεί αυτό που οι σύγχρονοι αναλυτές της διαδικτυακής προώθησης θεωρούν αυτονόητο, ότι η δημιουργία ιδιόκτητης ιστοσελίδα είναι ίσως η πρώτη και πιο σημαντική ενέργεια που πρέπει να πραγματοποιηθεί. 91

100 Κατά την έρευνα, διεξήχθη ανάλυση των στατιστικών στοιχείων από τις σελίδες των καλλιτεχνών σε κοινωνικά δίκτυα και διαδικτυακές υπηρεσίες. Διαπιστώθηκε ότι κατά μέσο όρο, ο αριθμός χρηστών του Facebook (TM) που έχουν κάνει Like στη σελίδα των καλλιτεχνών κατά μέσο όρο (1.397) είναι 12 φορές μεγαλύτερος από τους χρήστες του YouTube (TM) που έχουν επιλέξει να γίνουν συνδρομητές στο κανάλι των καλλιτεχνών (115). Εξαιτίας της λιγότερο κοινωνικής φύσης του YouTube (TM), είναι πιθανώς χρησιμότερο για έναν καλλιτέχνη να θεωρεί ότι ο αριθμός των συνδρομητών στο κανάλι του αποτελεί καλύτερη ένδειξη του αριθμού των χρηστών του Διαδικτύου που ενδιαφέρονται πραγματικά για το υλικό του. Εκτός από τα κοινωνικά δίκτυα, αρκετά δημοφιλείς μεταξύ των καλλιτεχνών είναι και υπηρεσίες όπως το Soundcloud (TM) (που χρησιμοποιείται από το 59% του δείγματος) και το ReverbNation (TM) (50,2%). Αμφότερες αποτελούν τοποθεσίες στο Διαδίκτυο όπου οι καλλιτέχνες μπορούν να αναρτήσουν υλικό και να συνδιαλλαγούν με τους ακροατές. Το ReverbNation (TM) έχει ως στόχο την ανάδειξη ανεξάρτητων καλλιτεχνών, όπως και η ελληνική υπηρεσία Jumping Fish (TM) την οποία χρησιμοποιεί ποσοστό των ερωτηθέντων ανάλογο αυτών που διαθέτουν ιδιόκτητη ιστοσελίδα (3 στους 10). Στο Last.fm (TM), που λειτουργεί ως βάση δεδομένων μουσικής αλλά και υπηρεσία streaming και πρότασης καινούργιας μουσικής (χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα του YouTube (TM) ), το 27,4% των καλλιτεχνών διαθέτει προφίλ. Εξαιρετικά δημοφιλής είναι επίσης η διάθεση υλικού μέσω του ανεξάρτητου ψηφιακού μουσικού καταστήματος Bandcamp (TM), το οποίο χρησιμοποιείται από 42,3% του δείγματος. Παρά το σχετικά υψηλό ποσοστό που συγκέντρωσε στην έρευνα το Bandcamp (TM), είναι εμφανές ότι λίγοι καλλιτέχνες εκμεταλλεύονται το Διαδίκτυο για να διανέμουν το υλικό τους μέσω όσο το δυνατό περισσότερων διαύλων. Κατ' επέκταση, λιγότεροι από 1 στους 4 καλλιτέχνες του δείγματος (22,8%) δήλωσαν ότι έχουν χρησιμοποιήσει διαδικτυακούς διανομείς για να διαθέσουν το υλικό τους σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα, συνδρομητικές υπηρεσίες streaming και υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής. Συνεπώς, λιγότεροι από 1 στους 4 καλλιτέχνες του δείγματος έχουν επιλέξει να διαθέσουν το υλικό τους με τον πιο επαγγελματικό τρόπο που είναι προσιτός σε αυτούς, ενώ περισσότεροι από 1 στους 3 καλλιτέχνες της έρευνας (35,8%) δε γνώριζαν καν την ύπαρξη των διαδικτυακών διανομέων. Συνεπώς, 7 στους 10 καλλιτέχνες δεν έχουν αναρτήσει υλικό σε ψηφιακό μουσικό κατάστημα που απαιτεί διαδικτυακό διανομέα. Επιπλέον, 3 στους 4 καλλιτέχνες δεν έχουν αναρτήσει υλικό σε συνδρομητικές υπηρεσίες streaming. Αυτό υποδηλώνει άγνοια της διαρκώς αυξανόμενης δημοτικότητας που αυτές απολαμβάνουν τα τελευταία χρόνια, καθώς συγκεντρώνουν ολοένα και περισσότερους ακροατές λόγω της ευχρηστίας τους. Δεδομένης της ευκολίας και συχνά και του μικρού κόστους παρουσίας σε αυτές, είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς γιατί οι καλλιτέχνες δεν τις έχουν εκμεταλλευτεί 92

101 επαρκώς. Όπως αναλύθηκε σε προηγούμενα κεφάλαια, την τελευταία δεκαετία ολοένα και περισσότερος κόσμος αγοράζει μουσική μέσω των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων. Οι χρήστες του Διαδικτύου χρησιμοποιούν κυρίως αυτούς τους δύο διαύλους για να ακούσουν και να αγοράσουν μουσική καθώς και για να ανακαλύψουν νέους καλλιτέχνες. Εντούτοις, η πλειονότητα του δείγματος της έρευνας απουσιάζει από αυτές τις υπηρεσίες. Υψηλά ποσοστά απουσίας παρατηρούνται και από υπηρεσίες συλλογικής καταχώρησης καλλιτεχνών και κυκλοφοριών, καθώς η Discogs (TM), που αποδείχθηκε η δημοφιλέστερη υπηρεσία της έρευνας σε αυτή την κατηγορία συγκέντρωσε ποσοστό μόλις 10,4%, σχεδόν τριπλάσιο από αυτό που συγκέντρωσε η δημοφιλέστερη εγκυκλοπαίδεια του Διαδικτύου, Wikipedia (TM) (3,6%). Παράλληλα, η συμμετοχή των καλλιτεχνών του δείγματος της έρευνας σε λιγότερο γνωστές υπηρεσίες είναι από εξαιρετικά μικρή έως ανύπαρκτη. Υπηρεσίες στις οποίες η ανάρτηση υλικού είναι δωρεάν για τους καλλιτέχνες και έχουν ως στόχο την ανάδειξη ανεξάρτητων καλλιτεχνών όπως το Earbits (TM) και το Jamendo (TM) δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν ποσοστό υψηλότερο του 2%, όπως συνέβη και με την υπηρεσία Jango (TM). Επίσης, μονάχα 6,2% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι το υλικό του είναι αναρτημένο στο Grooveshark (TM), υπηρεσία άγνωστη σε 44,3% των καλλιτεχνών. Ενδέχεται αρκετοί από τους καλλιτέχνες να μη γνώριζαν πολλές από τις άλλες υπηρεσίες που αναφέρονται στο ερωτηματολόγιο. Αυτό είναι άλλο ένα σημείο που συνηγορεί υπέρ του συμπεράσματος ότι σε θέματα προώθησης, οι Έλληνες ανεξάρτητοι καλλιτέχνες πάσχουν περισσότερο από έλλειψη ενημέρωσης και γνώσης παρά από έλλειψη πόρων. Στον τομέα της δωρεάν διάθεσης υλικού, οι Έλληνες ανεξάρτητοι μουσικοί δείχνουν να έχουν ταυτόχρονα άριστη και αρκετά περιορισμένη γνώση της ορθής διαδικτυακής προώθησης καθώς αυτό το σημείο αποτελεί άλλη μία περίπτωση χαρακτηριστικής αντίφασης. Το 93,2% των καλλιτεχνών δήλωσε ότι θα διέθετε όλο ή μέρος του υλικού του δωρεάν, ενώ μόνο 6,8% του δείγματος απάντησε αρνητικά. Επίσης, εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι όταν οι καλλιτέχνες ερωτήθηκαν αν θα ήταν διατεθειμένοι να παραχωρήσουν το υλικό τους δωρεάν με αντάλλαγμα τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του ακροατή, το 47,6% απάντησε αρνητικά. Με άλλα λόγια το 93,2% των καλλιτεχνών θα χάριζε υλικό του, αλλά μόνο 52,5% θα το αντάλλαζε με . Στη διαδικτυακή εποχή όμως, έχει αποδειχθεί εμπειρικά ότι η επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αποτελεί τον πιο επιτυχημένο τρόπο προώθησης. Οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να επιδιώκουν να συλλέγουν διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ανταλλάζοντας υλικό ή οτιδήποτε άλλο μπορούν να σκεφτούν. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν να χτίσουν ένα ευρύ κοινό το οποίο θα μπορούν εν συνεχεία να προσεγγίσουν προσωπικά (όχι με ένα γενικευμένο μήνυμα). 93

102 Παρατηρήθηκε επίσης ότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν αρκετά παρωχημένες απόψεις, ιδίως σε ζητήματα συμπεριφοράς του ακροαματικού κοινού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι 3 στους 5 ερωτηθέντες πίστευαν ότι οι followers στο Facebook (TM) θα κατεβάσουν τη μουσική τους δωρεάν, από μη εξουσιοδοτημένες πηγές, αλλά λιγότεροι (1 στους 2) θα την ακούσουν. Οι εποχές που οι χρήστες συγκέντρωναν υπερβολικό αριθμό τραγουδιών στο σκληρό δίσκο του Η/Υ φαίνεται να έχουν παρέλθει. Αυτό που θα έπρεπε να φοβούνται οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, είναι η ανωνυμία και όχι η παράνομη μεταφόρτωση του υλικού τους. Επιπλέον, παρατηρήθηκε και μία προσκόλληση μεγάλου μέρους των καλλιτεχνών στις φυσικές κυκλοφορίες, παρά το γεγονός ότι μειώνεται το ποσοστό ανθρώπων που χρησιμοποιούν CD για την αναπαραγωγή μουσικής. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε περάσει από την εποχή που η συνήθης πηγή μουσικής ήταν τα CD, στην αφθονία που παρέχουν υπηρεσίες οι οποίες προσφέρουν μεγάλο ποσοστό του υλικού που έχει κυκλοφορήσει μέχρι στιγμής στον κόσμο. Από το 2003 μέχρι το 2012, οι πωλήσεις των ψηφιακών μουσικών καταστημάτων σημείωσαν ανοδική τάση, ωστόσο, το 2013 ήταν το πρώτο έτος που παρουσιάστηκε πτώση των εσόδων τους. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στην αύξηση της δημοτικότητας των συνδρομητικών υπηρεσιών streaming. Η ευχρηστία αυτών έγκειται στο ότι αποτελούν πλήρεις δισκοθήκες, διαθέσιμες προς ακρόαση χωρίς την ανάγκη μόνιμης αποθήκευσης δεδομένων σε μνήμη, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο δεδομένης της αυξανόμενης χρήσης φορητών συσκευών με περιορισμένη αποθηκευτική χωρητικότητα. Δεδομένου ότι οι κανόνες της αγοράς στη μουσική βιομηχανία συνεχίζουν να μεταβάλλονται, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να παρακολουθούν αυτές τις εξελίξεις και να προγραμματίζουν τη δράση τους αναλόγως. Ενέργειες σαν την προώθηση και την εμπορική χρήση του υλικού έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν βασικούς παράγοντες στην ανάδειξη ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη. Συνεπώς, θα περίμενε κανείς οι ερωτηθέντες να έχουν ήδη σκεφτεί αρκετά επισταμένα το ζήτημα. Παρόλα αυτά παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά απαντήσεων που δηλώνουν ότι οι καλλιτέχνες δεν έχουν σκεφτεί πιθανές χρήσεις του Διαδικτύου που έχουν τη δυνατότητα να αναδείξουν το υλικό τους. Ενδεικτικά αναφέρεται το υψηλό ποσοστό (31,3%) των καλλιτεχνών που δεν έχουν σκεφτεί να αναθέσουν σε εταιρεία ή άτομο την προώθησή τους, όπως και το ποσοστό των ερωτηθέντων που δεν έχει σκεφτεί το ενδεχόμενο εμπορικής χρήσης του υλικού του (22,1%). Εντούτοις, αυτό που θα πρέπει να ενστερνιστούν οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες, είναι ότι μία επιτυχημένη εκστρατεία προώθησης στο Διαδίκτυο απαιτεί συντονισμένες ενέργειες και την αφιέρωση αρκετού χρόνου από τους ίδιους. Ακόμη καλύτερο θα ήταν να υπάρχει και μία ομάδα ανθρώπων που θα τους βοηθάει σε αυτό τον τομέα. Όπως γνωρίζουν ότι η καλλιτεχνική ενασχόληση απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και επένδυση χρόνου έτσι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το ίδιο ισχύει και όσον αφορά τον τομέα της προώθησης. Προτού λοιπόν φτάσουμε να εξετάσουμε ενδεχόμενα οικονομικής δυσχέρειας ή 94

103 έλλειψης γνώσεων, τίθεται το ζήτημα της αντίληψης του καλλιτέχνη για το τί επιδιώκει και πώς μπορεί να το κατορθώσει. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ένα είδος προσκόλλησης μεγάλου μέρους των καλλιτεχνών στις φυσικές κυκλοφορίες, παρά το γεγονός ότι μειώνεται το ποσοστό ανθρώπων που χρησιμοποιούν CD για την αναπαραγωγή μουσικής. Το δίπολο ψηφιακής έναντι φυσικής κυκλοφορίας δείχνει να διχάζει το σύνολο του δείγματος, δημιουργώντας μία σειρά από αντιφάσεις. Συγκεκριμένα, 41% θεωρεί τις φυσικές κυκλοφορίες απαραίτητες, έναντι του 33,2% που συγκεντρώνουν οι ψηφιακές. Από την άλλη πλευρά, το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (55,7%) πιστεύει πως οι ψηφιακές κυκλοφορίες είναι καλύτερη πηγή εσόδων από τις φυσικές (52,8%). Από μόνη της αυτή η σύγκριση είναι προβληματική αλλά μπορεί να δικαιολογηθεί με το σκεπτικό ότι το κέρδος δεν είναι ο μόνος τρόπος για να αξιολογήσει κανείς τη σημασία ενός πράγματος. Για κάποιους καλλιτέχνες ενδέχεται κάλλιστα να είναι παντελώς αδιάφορο. Η εικόνα όμως γίνεται ακόμη πιο σύνθετη όταν αντιπαρατεθούν τα ποσοστά όσων θα ήταν διατεθειμένοι να κυκλοφορήσουν τη μουσική τους αποκλειστικά και μόνο σε ψηφιακή μορφή. Το 34,9% ισχυρίστηκε ότι το έχει ήδη κάνει, το 27, 4% απάντησε ότι θα το έκανε και το 37,8% απέκλεισε την πιθανότητα. Το άθροισμα των δύο καταφατικών επιλογών (34,9% + 27,4% = 62,3%) είναι όχι μόνο πολύ μεγαλύτερο από την αρνητική επιλογή (37,8%) αλλά ακόμα και από το ποσοστό που πιστεύει ότι οι ψηφιακές κυκλοφορίες είναι σημαντικότερες από τις φυσικές ή ότι αποφέρουν περισσότερα έσοδα. Κατά την διάρκεια της ανάλυσης των αποτελεσμάτων στο Κεφάλαιο 5, κάθε μία από τις παραπάνω ερωτήσεις παρουσιάστηκε μεμονωμένα. Ο γράφων προσπάθησε να ερμηνεύσει τα δεδομένα καθώς αυτά προέκυπταν, αιτιολογώντας παράλληλα όσες αντιφάσεις ήταν άμεσα εμφανείς. Είθισται όμως, στο τελευταίο κεφάλαιο μίας ερευνητικής εργασίας να παρουσιάζονται μερικά ευρύτερα συμπεράσματα. Στην παρούσα περίπτωση, παρατηρείται γενικώς μία σύγχυση εκ μέρους των καλλιτεχνών. Από τη μία αναγνωρίζουν πλήρως τη χρησιμότητα του Διαδικτύου και τεχνολογιών όπως τα ψηφιακά αρχεία ήχου, αλλά ταυτόχρονα (λαμβάνοντας υπ όψη την ηλικία του δείγματος) κρίνουν ακόμα τα πράγματα με βάση τις παραδοσιακές δομές που έχουν συνηθίσει. Συνεπώς, εξακολουθούν να δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις φυσικές κυκλοφορίες αλλά αντιλαμβάνονται ότι στα πλαίσια διάδοσης, ευκολίας και οικονομικού κόστους, η ψηφιακή τεχνολογία υπερτερεί. Με πάσα επιφύλαξη, στην πραγματικότητα αυτή η αντίφαση μπορεί να είναι απλώς ενδεικτική ενός εγγενούς ρομαντισμού εκ μέρους των Ελλήνων ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Ως εκ τούτου, υπάρχει περίπτωση εάν τον ερμηνεύσουν και χρησιμοποιήσουν σωστά, να αποτελέσει ακόμη και το χαρακτηριστικό στοιχείο που θα τους ξεχωρίζει. Ας μην ξεχνάμε ότι οι λάτρεις του βινυλίου για μία περίοδο δεν ήταν τίποτα άλλο παρά αθεράπευτα ρομαντικοί, προσκολλημένοι σε μία παρελθούσα τεχνολογία. Τα δεδομένα όμως έχουν πλέον αλλάξει και οι πωλήσεις των δίσκων βινυλίου γνωρίζουν και πάλι άνθιση. 95

104 Ενδέχεται όμως η σύγχυση που παρατηρείται να είναι απλά αποτέλεσμα της απρόσωπης διαδικασίας συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου και τα αποτελέσματα να ήταν διαφορετικά αν είχαν προτιμηθεί οι προσωπικές συνεντεύξεις ως ερευνητική μέθοδος. Επειδή οι ερωτήσεις εξέταζαν τόσο τη χρησιμότητα του Διαδικτύου όσο και την πραγματική εμπειρία των καλλιτεχνών, μπορεί η αντίφαση που προκύπτει να μην είναι τίποτα άλλο παρά η διαφορά της κοινώς αποδεκτής γνώμης/γνώσης ότι το Διαδίκτυο βοηθά και του προσωπικού βιώματος ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν έχουν διαπιστώσει σημαντική αλλαγή στην επίτευξη των στόχων τους από τη χρήση του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για αρκετούς λόγους. Πρώτον, η ελληνική αγορά δεν μπορεί να συγκριθεί σε δύναμη με την αγορά των ΗΠΑ ή ευρωπαϊκών χωρών όπως η Μ. Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία. Από άποψης πληθυσμού και μόνο, η διαφορά είναι τεράστια. Αυτή η απλούστατη διαπίστωση οδηγεί συχνά πολλούς μουσικούς σε ένα από τα δύο εκ διαμέτρου αντίθετα σφάλματα: είτε στην άκριτη μίμηση συμπεριφορών και συνταγών επιτυχίας των προτύπων τους είτε στην ολοκληρωτική απόρριψη τέτοιων παραδειγμάτων. Στην πραγματικότητα όμως, η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν οι Έλληνες καλλιτέχνες είναι ότι το Διαδίκτυο έχει εν μέρει καταργήσει τα σύνορα της χώρας τους και είτε το επιθυμούν είτε όχι, από τη στιγμή που αποκτούν παρουσία εκεί, ο συναγωνισμός που αντιμετωπίζουν είναι η παγκόσμια μουσική σκηνή. Καθώς το κοινό στη χώρα μας είναι εξ ορισμού περιορισμένο, αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο προς όφελος των καλλιτεχνών, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα δαπανήσουν τον απαραίτητο χρόνο και ενέργεια για να αφομοιώσουν τα παραδείγματα που μελετούν και να προσπαθήσουν να τα εφαρμόσουν στη δική τους πραγματικότητα. Ένας άλλος παράγοντας που ίσως έχει οδηγήσει στις αντιφατικές απαντήσεις των συμμετεχόντων είναι η οικονομική τους ευχέρεια. Οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες ενός καλλιτέχνη ενδέχεται να τον έχουν ωθήσει να κυκλοφορήσει το υλικό του μονάχα σε ψηφιακή μορφή και όχι σε υλική (λόγω του κόστους που συνεπάγεται στη δεύτερη περίπτωση), ενώ ο ίδιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι φυσικές κυκλοφορίες είναι σημαντικότερες. Επίσης, η οικονομική δυσχέρεια των ανεξάρτητων καλλιτεχνών ενδεχομένως να μην τους επιτρέπει να διαθέσουν χρήματα σε εταιρείες για να καταχωρήσουν διαφημιστικά μηνύματα σε ιστοσελίδες με πολλούς επισκέπτες, που επικεντρώνονται στη μουσική. Στην πραγματικότητα όμως, το κόστος ήταν σημαντικότερος παράγοντας πριν την έλευση του Διαδικτύου, απ ότι είναι σήμερα. Αν και ο καλλιτέχνης θα πρέπει να καταβάλλει ένα χρηματικό αντίτιμο για να εισπράξει τα μέγιστα από τις παρεχόμενες υπηρεσίες, αυτή τη στιγμή έχει στη διάθεσή του δωρεάν εργαλεία και πρόσβαση σε κοινό που παλαιότερα, πιθανώς να μην μπορούσε να προσεγγίσει ακόμη και αν είχε σεβαστούς οικονομικούς πόρους. Σύμφωνα με την προσωπική εμπειρία του γράφοντος, οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι είναι πολύ συχνά η αιτία που Έλληνες -και όχι μόνο- ανεξάρτητοι μουσικοί δεν έχουν τη δυνατότητα να 96

105 προωθήσουν επαρκώς τη δουλειά τους. Σε πλείστες περιπτώσεις μάλιστα, είναι ο λόγος που δεν μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν μουσική. Βάση αυτού επομένως είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς πλήρως τις απόψεις που εκφράστηκαν στη συγκεκριμένη ερώτηση αν και πιθανότατα είναι άκρως ενδεικτικές της ευρύτερα συγκεχυμένης ή / και αντιφατικής αντίληψης που διέπει το σύνολο των απαντήσεων. Σε σχέση με τις οικονομικές δυνατότητες των καλλιτεχνών του δείγματος, η μόνη ερώτηση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αλλά και αυτή με απόλυτη επιφύλαξη, είναι αυτή που αφορά το κόστος παραγωγής της ακριβότερης κυκλοφορίας τους. Στην προκειμένη περίπτωση το 42,3% απάντησε ότι έχει ξοδέψει από 0 έως 500 ευρώ. Το υπόλοιπο 44,7% επένδυσε μεταξύ 500 και ευρώ, 11,1% ξόδεψε ευρώ και το εναπομείναν 2%, επένδυσε περισσότερα από ευρώ. Λόγω της κλίμακας που χρησιμοποιήθηκε, είναι αδύνατον να υπολογισθεί με ακρίβεια ο μέσος όρος κόστους κυκλοφορίας του δείγματος. Μπορούμε όμως να έχουμε μία εικόνα των χρημάτων που καταβάλλει ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης για να κυκλοφορήσει το υλικό του χωρίς βέβαια να έχουμε στη διάθεση μας περαιτέρω στοιχεία. Ενδεικτικά, κάποια από αυτά είναι η ποιότητα ηχογράφησης, ο βαθμός ικανοποίησης με το τελικό αποτέλεσμα, οι θυσίες που απαιτήθηκαν για τη συγκέντρωση των χρημάτων ή ακόμη και αν το ποσό που διέθεσε ήταν το επιθυμητό. Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε με σχετική ασφάλεια ότι το 42,3% που επένδυσε ευρώ, θα επέλεγε να επενδύσει περισσότερα αν είχε την οικονομική άνεση να το πράξει. Οι δύο αυτές παρατηρήσεις ενισχύουν την άποψη ότι οι Έλληνες ανεξάρτητοι μουσικοί καταναλώνουν αρκετό χρόνο και χρήμα προσπαθώντας να επιτύχουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα του υλικού τους. Παρότι ο παράγοντας αυτός είναι καταλυτικής σημασίας για τη συγκίνηση και τον εντυπωσιασμό του ακροατή, οι καλλιτέχνες δε θα πρέπει να επενδύουν το σύνολο των οικονομικών τους πόρων μόνο σε αυτό το σκοπό, αμελώντας την προώθηση του υλικού. Πέραν από την βέλτιστη ποιότητα παραγωγής, στόχος του καλλιτέχνη είναι να διαδώσει σε όσο το δυνατό περισσότερους ακροατές το υλικό του και αυτό επιτυγχάνεται μέσω της προώθησης. 6.2 Συνοπτική παρουσίαση των συμπερασμάτων Η προώθηση του ηχογραφημένου υλικού είναι εξίσου σημαντική με την ποιότητα της μουσικής στη μουσική βιομηχανία. Για το λόγο αυτό, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να καταβάλλουν την ίδια προσπάθεια στον τομέα της προώθησης που καταβάλλουν και στο μουσικό τομέα, επενδύοντας σε αυτή όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο. Στην έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι καλλιτέχνες του δείγματος έχουν μεγάλες προσδοκίες για την πορεία τους, αφού σχεδόν οι μισοί (48,9%) δήλωσαν ως απώτερο στόχο τους τη διεθνή 97

106 αναγνώριση. Ωστόσο, λίγοι ακολουθούν τα σωστά βήματα για να περάσουν από το εντελώς ερασιτεχνικό στάδιο σε μία πιο επαγγελματική παρουσία στο Διαδίκτυο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέσω της παρούσας έρευνας και προσωπικών διαπιστώσεων του γράφοντος, ο μέσος ανεξάρτητος Έλληνας καλλιτέχνης δίνει την εντύπωση ότι ασχολείται αρκετά με το Διαδίκτυο στην προσπάθειά του να συγκεντρώσει ενδιαφέρον γύρω από το υλικό του. Παρόλα αυτά, διαπιστώθηκε ότι πιθανότατα ξοδεύει πολύ ή έστω περισσότερο χρόνο σε ασχολίες και υπηρεσίες που έχουν να του προσφέρουν πολύ λιγότερα από κάποιες που αγνοεί. Εντούτοις, αν επέλεγε να επενδύσει τον χρόνο του σε πρωτογενή έρευνα, μία μικρή αναζήτηση στο Διαδίκτυο θα ήταν αρκετή για να βρεθούν οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που αναφέρθηκαν στο παρόν ερωτηματολόγιο. Αντ αυτού όμως, οι καλλιτέχνες δείχνουν να αναλώνονται στην επανάληψη μοτίβων που οι ίδιοι -όταν η ερώτηση διατυπωθεί διαφορετικά- ακυρώνουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου αποτελούν τα κοινωνικά δίκτυα. Τα στατιστικά που παρέχουν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης προσφέρουν στους χρήστες τους ένα μέτρο σύγκρισης για τη δημοτικότητά τους εντός του συγκεκριμένου περιβάλλοντος. Όσο υψηλότεροι είναι οι αριθμοί των Like, σχολίων και αλληλεπιδράσεων στις σελίδες του καλλιτέχνη σε κοινωνικά δίκτυα και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, θεωρητικά, τόσο περισσότεροι γνωρίζουν και ενδιαφέρονται για αυτόν. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες εμφανίζονται συνειδητοποιημένοι απέναντι στο γεγονός ότι τα στατιστικά των κοινωνικών δικτύων δεν ανταποκρίνονται απαραίτητα στην πραγματικότητα. Παράλληλα όμως, ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια επαλήθευσης των προφίλ σε κοινωνικά δίκτυα και άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες, είναι ότι η πλειονότητα των καλλιτεχνών δεν τις χρησιμοποιεί σωστά. Ο κάθε καλλιτέχνης είναι ο μόνος που μπορεί να γνωρίζει με ακρίβεια τί επιθυμεί να αποκομίσει με τη μουσική του. Σκοπός της έρευνας ήταν να συμπεράνει ποια είναι η γνώση του σε σχέση με τις δυνατότητες που του παρέχει το Διαδίκτυο και να δράσει συμβουλευτικά σε τυχόν κενά που ενδεχομένως ανακαλύπτονταν. Η άποψη του συγγραφέα είναι ότι ο μέσος Έλληνας ανεξάρτητος καλλιτέχνης είναι απόλυτα ενήμερος ότι η προώθηση της μουσικής αποτελεί διαδικτυακή υπόθεση πλέον, αλλά προς το παρόν, δεν έχει κατανοήσει πλήρως τους τρόπους χρήσης του Διαδικτύου που θα του επιτρέψουν να αποκομίσει ουσιαστικό όφελος. 6.3 Προτάσεις Σύμφωνα με το σκεπτικό ότι οι καλλιτέχνες θα πρέπει να δουλεύουν στον τομέα της προώθησής τους όσο και στη μουσική τους προκειμένου να φτάσουν το στόχο τους, τα στατιστικά στοιχεία των κοινωνικών δικτύων μπορούν να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα. Αντί να τα θεωρούν ενδεικτικά 98

107 επιτυχίας, οι καλλιτέχνες μπορούν να μελετούν και να συγκρίνουν τα στατιστικά στοιχεία άλλων, δημοφιλέστερων ανεξάρτητων -ή μη- καλλιτεχνών με σκοπό να διαπιστώσουν τους τρόπους με τους οποίους αυτοί χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικά τα κοινωνικά δίκτυα και εν συνεχεία, να υιοθετήσουν παρόμοια προσέγγιση. Στόχος του καλλιτέχνη θα πρέπει να είναι όχι μόνο η παρουσία σε όσο το δυνατό περισσότερους διαδικτυακούς τόπους, αλλά και η σύνδεση αυτών των ξεχωριστών τοποθεσιών μεταξύ τους. Με αυτό τον τρόπο, ο καλλιτέχνης δημιουργεί ένα αλληλένδετο δίκτυο μεταξύ των σελίδων του σε διάφορες υπηρεσίες του Διαδικτύου, με απώτερο σκοπό να οδηγεί τον επισκέπτη στην ιδιόκτητη ιστοσελίδα του. Εξίσου σημαντικό είναι κάθε σελίδα να προωθεί όλες τις υπόλοιπες. Αυτό επιτυγχάνεται φροντίζοντας να υπάρχουν εμφανείς ηλεκτρονικοί σύνδεσμοι για όλα τα υπόλοιπα μέσα στα οποία έχει παρουσία ο καλλιτέχνης. Δεν υπάρχει λόγος για έναν καλλιτέχνη να δημιουργήσει μία ιδιόκτητη ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο αν δεν έχει συνδέσμους σε άλλες, πολυσύχναστες τοποθεσίες (σελίδα Facebook (TM), κανάλι YouTube (TM) και Soundcloud (TM), προφίλ Twitter (TM) κ.ά.) που θα οδηγούν επισκέπτες προς αυτήν. Σε επίπεδο θεωρητικής ανάλυσης, κάποια από τα συμπεράσματα μπορεί να θεωρούνται σχεδόν αυτονόητα. Στην πράξη όμως, επειδή οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες καλούνται να αναλάβουν πληθώρα ρόλων πέραν του δημιουργού μουσικής, είναι εύκολο να υποπέσουν σε πλείστα σφάλματα και παραλείψεις. Αξίζει να αναφερθεί ενδεικτικά η περίπτωση ενός καλλιτέχνη του συμμετείχε στην έρευνα του οποίου η επίσημη ιστοσελίδα, δεν είχε κανέναν σύνδεσμο προς κοινωνικά δίκτυα, παρά το γεγονός ότι διέθετε προφίλ σε αρκετά από αυτά. Για την ακρίβεια, ελάχιστοι καλλιτέχνες είχαν σωστά καταχωρημένους ηλεκτρονικούς συνδέσμους στις σελίδες τους. Σε πολλές περιπτώσεις, εάν ένας επισκέπτης της σελίδας ενός καλλιτέχνη στο Facebook (TM) ήθελε να εξερευνήσει το επίσημο κανάλι του στο YouTube (TM), δεν θα έβρισκε έναν άμεσα διαθέσιμο και ορατό σύνδεσμο. Συγκεκριμένα, θα έπρεπε να αναζητήσει ένα αναρτημένο βίντεο στις κοινοποιήσεις του καλλιτέχνη, να το επισκεφθεί εντός του περιβάλλοντος του YouTube (TM) και από εκεί να βρει το κανάλι. Το πιθανότερο είναι ότι αυτή η διαδικασία θα αποθαρρύνει την πλειονότητα των χρηστών να εξερευνήσουν το κανάλι του καλλιτέχνη στο YouTube (TM). Ωστόσο, αν ο καλλιτέχνης έχει τοποθετήσει ένα σύνδεσμο με μία χαρακτηριστική εικόνα (το λογότυπο της υπηρεσίας ή ένα αντιπροσωπευτικό εικονίδιο) σε εμφανές σημείο της σελίδας, ο επισκέπτης ενδέχεται να κάνει κλικ σε αυτόν ακόμη και αν προηγουμένως δεν είχε καν σκεφτεί να αναζητήσει το κανάλι του καλλιτέχνη στο YouTube (TM). Εξίσου σημαντικό είναι οι σύνδεσμοι που παρέχει ο καλλιτέχνης να λειτουργούν σωστά. Μεταξύ των σελίδων των καλλιτεχνών του δείγματος υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες η τοποθεσία στην οποία κατευθυνόταν ο επισκέπτης δεν ήταν η σωστή. Ένα ακόμα λάθος μερίδας των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έρευνα, είναι ότι 99

108 το υλικό τους έχει αναρτηθεί π.χ. στο Soundcloud (TM) ή το YouTube (TM) μέσω του καναλιού της ανεξάρτητης δισκογραφικής εταιρείας με την οποία συνεργάζονται. Αυτό οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που θα έπρεπε ένας ανεξάρτητος καλλιτέχνης να επιδιώκει, καθώς καταλήγει να προωθεί αυτός τη δισκογραφική εταιρεία και όχι αυτή εκείνον. Αυτά είναι μερικά από τα απλούστερα παραδείγματα λανθασμένης χρήσης του Διαδικτύου. Ένα λιγότερο προφανές, αλλά αρκετά συχνό λάθος παρατηρήθηκε στις σελίδες Facebook (TM) των καλλιτεχνών του δείγματος. Ο μοναδικός σύνδεσμος οδηγούσε στη σελίδα του καλλιτέχνη στο ψηφιακό κατάστημα Bandcamp (TM), όπου το υλικό διατίθετο προς πώληση έναντι χρηματικού αντιτίμου. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη υπηρεσία προσφέρει τη δυνατότητα προακρόασης των τραγουδιών, το περιβάλλον δεν είναι απαραίτητα αυτό στο οποίο επιθυμεί να βρίσκεται ο χρήστης. Επιπλέον, αυτοί οι καλλιτέχνες -συνειδητά ή μη- προσπαθούν στην ουσία να μετατρέψουν τους επισκέπτες της σελίδας τους σε καταναλωτές του υλικού τους χωρίς να έχουν μεσολαβήσει τα ενδιάμεσα στάδια που οδηγούν στη συμπεριφορά αυτή. Ο ακροατής θα πρέπει νε έχει πρώτα να εξοικειωθεί είτε με τον καλλιτέχνη, είτε με το υλικό, πριν εξετάσει καν το ενδεχόμενο να το αγοράσει. Αρχικά, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το υλικό τους ως εργαλείο προώθησης και όχι ως πηγή εσόδων. Το σημείο μετατροπής του ηχογραφημένου υλικού σε πηγή εσόδων ακολουθεί, όταν ο καλλιτέχνης έχει επιτύχει να είναι αναγνωρίσιμος από ένα αρκετά μεγάλο κοινό. Για να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο ώστε να αυξήσει τον αριθμό των ακροατών του, ένα καλό βήμα θα ήταν να διαθέσει το υλικό του με όσο το δυνατό περισσότερους τρόπους. Καθώς οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να διαθέσουν λιγότερα χρήματα για καλλιτέχνες που δε γνωρίζουν, οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να κερδίσουν το κοινό τους προσφέροντας το υλικό τους κατά προτίμηση δωρεάν όποτε αυτό είναι εφικτό. Αυτό δε σημαίνει ότι το χαρίζουν, αλλά ότι το ανταλλάζουν. Το αντάλλαγμα μπορεί να είναι η δυνατότητα επικοινωνίας με τους χρήστες που θα μεταφορτώσουν το υλικό του. Ο καλλιτέχνης έχει ως στόχο να συγκινήσει όσο το δυνατό περισσότερους ακροατές προσεγγίσει. Αν τα καταφέρει, αυτοί θα προωθήσουν το υλικό του από μόνοι τους, μέσω κοινωνικών δικτύων και άλλων μέσων (όπως π.χ. blog). Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, οι ακροατές θα πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση στο υλικό του καλλιτέχνη, κατά προτίμηση στο διαδικτυακό περιβάλλον που προτιμούν, ή ακόμα και για μεταφόρτωση στο σκληρό δίσκο του Η/Υ τους αν το επιθυμούν, ενδεχομένως με εθελοντική συνεισφορά. Μονάχα αν οι ακροατές έχουν εύκολη πρόσβαση στο υλικό θα έχει τη δυνατότητα ο καλλιτέχνης να κερδίσει περισσότερους. Όταν ο καλλιτέχνης εμπορεύεται τη μουσική του, ζητώντας χρήματα από τον ακροατή πριν αυτός προλάβει καν να εξοικειωθεί με το υλικό του, ακολουθεί λάθος στρατηγική. Με αυτό τον τρόπο, πολύ δύσκολα θα 100

109 προχωρήσει όχι μόνο στην πώληση, αλλά και στην προώθηση του υλικού και του ονόματός του, που, ειδικά στα αρχικά στάδια της πορείας ενός ανεξάρτητου καλλιτέχνη, είναι πιο σημαντική. 6.4 Μελλοντικές προοπτικές της έρευνας Παρότι στόχος της παρούσας έρευνας ήταν να διαπιστώσει την παρουσία των Ελλήνων ανεξάρτητων καλλιτεχνών σε χρήσιμες προς αυτούς υπηρεσίες, ένα από τα συμπεράσματα που προέκυψαν στην πορεία, είναι ότι δε χρησιμοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το Διαδίκτυο. Στόχος μελλοντικών ερευνών θα μπορούσε να είναι η ανάλυση του τρόπου τον οποίο χρησιμοποιούν διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες (όπως τα κοινωνικά δίκτυα, και όχι μόνο) οι καλλιτέχνες. Αν έχουν σωστή διάρθρωση των σελίδων τους σε αυτές, με σωστούς συνδέσμους προς όλες τις υπόλοιπες ιστοσελίδες που αφορούν τον καλλιτέχνη και ενδέχεται να αφορούν τον επισκέπτη. Αν προβαίνουν σε σωστές επικοινωνιακές τακτικές σε διάφορα ψηφιακά κοινωνικά περιβάλλοντα για να δημιουργήσουν ενδιαφέρον γύρω από το δικό τους υλικό ή αν επιδιώκουν να διατηρήσουν επικοινωνία με όσους ακροατές τους έχουν έρθει σε επαφή. Επιπλέον, θα μπορούσε να διερευνηθεί ο χρόνος που αφιερώνουν οι καλλιτέχνες στο Διαδίκτυο για την προώθηση της καλλιτεχνικής τους υπόστασης και η συχνότητα με την οποία ασχολούνται με αυτό τον τομέα. Περαιτέρω εμβάθυνση μπορεί να διεξαχθεί επίσης στην άποψη των καλλιτεχνών περί των διαδικτυακών τους δραστηριοτήτων, αν δηλαδή πιστεύουν ότι επενδύουν το χρόνο τους παραγωγικά και πως αξιολογούν των ανταλλαγμάτων που εισπράττουν. Περαιτέρω έρευνα θα μπορούσε να διεξαχθεί όσον αφορά τη στάση των καλλιτεχνών προς τη δωρεάν διάθεση μουσικής και τη χρήση της ως προωθητικό υλικό αντί για τελικό προϊόν. Επίσης, θα μπορούσε να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα όσον αφορά επιθυμίες που επιθυμούν να έχουν από το Διαδίκτυο οι καλλιτέχνες αλλά δεν έχουν συναντήσει ακόμα. Η φύση του Διαδικτύου θα συνεχίσει να εξελίσσεται και μαζί της θα παρουσιαστούν καινούργια πεδία έρευνας ενός πολυδιάστατου θέματος του οποίου οι ορίζοντες έχουν μόλις ξεκινήσει να εξερευνώνται. 101

110 102

111 Βιβλιογραφία 103

112 Alexa. The top 500 sites on the web, Alexa. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 1]. Amberg, M., Schröder, M. (2007). E-business models and consumer expectations for digital audio distribution, Journal of Enterprise Information Management, Vol. 20 Issue: 3, pp Anderson, C. (2008). The Long Tail: Why the future of business is selling less of more. Hyperion e- books, New York. Apple Press Info (2013, Φεβ. 6). itunes Store Sets New Record with 25 Billion Songs Sold (Δελτίο Τύπου). Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 30]. Arrington, M. (2008, Ιουν. 12). Facebook No Longer The Second Largest Social Network, TechChrunch. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 20]. Bahanovich, D., Collopy, D. (2009). Music Experience and Behaviour in Young People, Summer University of Hertfordshire's Music and Entertainment Industries Research Group. Bahanovich, D., Collopy, D. (2012). Music Experience and Behaviour in Young People, Winter University of Hertfordshire's Music and Entertainment Industries Research Group. Bandcamp. Pricing, Bandcamp. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 23] BBC. MusicBrainz, BBC Music. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 1]. BBC (2013, Δεκ. 4). Spotify reveals artists earn $0.007 per stream, BBC. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 3]. BPI (2013). Digital music nation: The UK's digital music landscape. The British Recorded Music Industry. Διαθέσιμο: Brown, J. (2014, Ιαν. 6). Music sales over the years: 2013 year-end Soundscan data, Glorious Noise. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 2]. Brustein, J. (2014, Μαΐου 21). Spotify Hits 10 Million Paid Users. Now Can It Make Money?, Bloomberg Businessweek. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 1]. 104

113 Business Wire (2013, Iαν. 17). Amazon MP3 Store Now Optimized for iphone and ipod touch: Amazon s 22-Million Song Catalog Available to iphone and ipod touch Users for the First Time, Business Wire. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 1]. Buxmann, P., Pohl, G., Johnscher, P., Strube, J., Groffmann, H.-D. (2005). Strategies for digital music markets: pricing and the effectiveness of measures against pirate copies results of an empirical study. Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Zukunftsmusik.net, που δεν υφίσταται πλέον. Διαθέσιμο: [2014 Αυγ. 6]. CD Baby. CD Baby: The biggest little online record store, CD Baby, About Us. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 23]. Christman, E. (2014, Ιαν. 3). Digital Music Sales Decrease For First Time in 2013, Billboard. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 30]. Crook, J. (2013, Απρ. 9). Pandora Surpasses 200 Million Registered Users, 140 Million Access Via Mobile, TechCrunch. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 2]. Day, B. (2011). In defense of copyright: Record labels, creativity, and the future of music. George Washington University Law School. Diamond, E. (2009, Μαρ. 16). The Motherflippin Stats Party, Part Deux, The Bandcamp Blog. Διαθέσιμο: [2014, Μαΐου 17]. Dolata, U. (2011). The Music Industry and the Internet: A Decade of Disruptive and Uncontrolled Sectoral Change. Discussion paper, University of Stuttgart. Dragland, Å. (2013, Μαΐου 22). Big Data for better or worse, SINTEF. Διαθέσιμο: [2014 Αυγ. 7]. Dubber, A. (2007). New Music Strategies: The 20 things you must know about music online. Ebook. Διαθέσιμο: 105

114 Duft, N., Stiehler, A., Vogeley, D., Wichmann, T. (2005). Digital Music Usage and DRM: Results from a European Consumer Survey. Έρευνα που διεξήχθη για το εγχείρημα INDICARE (Informed Dialogue about Consumer Acceptability of Digital Rights Management Solutions), που είχε χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δημοσιεύτηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Earbits (α). What Is Earbits?, Earbits, About Us. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 25]. Earbits (β). Groovies Services Agreement, Earbits. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 25]. emarketer (2013, Αυγ. 1). Digital Set to Surpass TV in Time Spent with US Media - Mobile helps propel digital time spent, emarketer. Διαθέσιμο: Surpass-TV-Time-Spent-with-US-Media/ [2014, Δεκ. 3]. Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Επιχειρείν - ELTRUN (2012). Ετήσια Έρευνα Κοινωνικής Δικτύωσης: Ώριμοι χρήστες, με απόψεις και ανησυχίες. Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Επιχειρείν - ELTRUN (2014). Ετήσια Έρευνα των Ελλήνων Χρηστών Κοινωνικής Δικτύωσης. Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Facebook, Inc. (2014, Ιουλ. 23). Facebook Reports Second Quarter 2014 Results. Διαθέσιμο: 4ced-ba22-c0a1579e7c31/FB_News_2014_7_23_Financial_Releases.pdf [2014, Αυγ. 7]. Facebook Newsroom (2014, Σεπ.). Company Info, Facebook Newsroom. Διαθέσιμο: [2014, Δεκ. 20]. Feinberg, J. (2012, Οκτ. 25). Jason Feinberg: Digital Strategies for Independent Music Marketing, YouTube. Συνέντευξη του αντιπροέδρου ψηφιακής στρατηγικής και εξέλιξης για τον όμιλο Concord Music. Διαθέσιμη: [2014, Αυγ. 9]. Flores, J. (2014 α, Ιουν. 12). Earbits will be shutting down June 16th, Earbits: Blog. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 25]. Flores, J. (2014 β, Ιουν. 19). You spoke. Someone listened. Earbits is back online., Earbits: Blog. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 25]. 106

115 Gainesville Area Chamber of Commerce (2014, Μαρ. 17). ig: Grooveshark Represents Gainesville on a National Level at SXSW Showcase in Austin, Texas. Διαθέσιμο: [2014, Iουν. 27]. Goodwin, D. (2011, Μαΐου 25). New YouTube Statistics: 48 Hours of Video Uploaded Per Minute; 3 Billion Views Per Day, Search Engine Watch. Διαθέσιμο: Uploaded-Per-Minute-3-Billion-Views-Per-Day [2014, Σεπ. 1]. Gracenote. Frequently Asked Questions - Artists, Labels & Publishers, Gracenote FAQ. Διαθέσιμο: [2014 Ιουν. 20]. Graham, J. (2013, Ιουλ. 17). Who's listening to SoundCloud? 200 million, USA Today. Διαθέσιμο: million/ / [2014, Σεπ. 1]. Haupt, J. (2012). Music Sharing Based on the Context of its Unlimited Medial Availability: A Qualitative Study on the Social Use of Spotify. Master's thesis, Institute of Journalism and Communication Research, Hanover (συντομευμένη έκδοση). Hughes, J., Lang, K. R. (2003): If I Had a Song: The Culture of Digital Community Networks and Its Impact on the Music Industry. The International Journal on Media Management, Vol. 5, No. III. IFPI (2013). IFPI Digital Music Report 2013: Engine of a digital world. The International Federation of the Phonographic Industry, London. Διαθέσιμο: IFPI (2014). IFPI Digital Music Report 2014: Lighting up new markets. The International Federation of the Phonographic Industry, London. Διαθέσιμο: Report-2014.pdf Jamendo. Frequently Asked Questions, About Jamendo. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 24]. Jardine, N. (2012, Ιαν. 19). Grooveshark Has Been Forced To Shut Down Operations In Germany, Business Insider. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 2]. 107

116 Jumping Fish. About us, Jumping Fish. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 24]. King, M. (2012, Φεβ. 23). Berklee Online Music Marketing Clinic: Mike King, YouTube. Συνέντευξη του καθηγητή διαδικτυακού μάρκετινγκ στο μουσικό πανεπιστήμιο του Berklee. Διαθέσιμη: [2014, Aυγ. 9]. Knopper, S. (2009). Appetite for self-destruction: The spectacular crash of the record industry in the digital age, Simon & Schuster, London. Kot, G. (2009). Ripped: How the wired generation revolutionized music. Scribner, New York. Kusek, D., Leonhard, G. (2005). The future of music: Manifesto for the digital music revolution. Berklee Press, Boston. Lanxon, N. (2012, Δεκ. 6). Spotify announces major updates to service, gets Metallica catalogue, Wired. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 1] Νam, H. και Sutton, M. (2014 Μαΐου 14). South Korea Officials Enact De Facto SOPA Regime to Block Foreign Websites, Elesctronic Frontier Foundation. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 2]. Macdonald, P. (1990, Ιαν. 21). Vinyl's Final Days -- Cds Are Gobbling Up The Market Of That Old Dinosaur, The Album, The Seattle Times. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 28]. MondoTunes. Frequently Asked Questions, MondoTunes, FAQ. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 3]. Music Gorilla. Frequently Asked Questions, Music Gorilla, FAQ. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 3]. NPD Group (2012, Σεπ. 18). itunes Continues To Dominate Music Retailing, But Nearly 60 Percent of itunes Music Buyers Also Use Pandora. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 30]. Office of Technology Licensing, University of Florida. Grooveshark: Streaming Music. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 26]. 108

117 Pan, J. (2012, Σεπ. 5). Grooveshark Circumvents Mobile Bans by Launching an HTML5 Player, Mashable. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 2]. Πανοηλίας, Χ. (2010). Α critical analysis of how digital technology changed the way music is marketed and distributed: The Greek music discography case study. Dissertation, Nottingham Trent University AGSM (N ). Papakos, P. (2008, Ιαν. 15). Grooveshark brings legal music sharing to Gators and the entire world, University of Florida News. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 7]. Paredes, A. (2012, Νοε. 2). Gmail is World's Most Popular Service: Three Top Reasons, International Business Times. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 20]. Peoples, G. (2012, Aυγ. 16). Business Matters: New Report Predicts Digital-Vs.-Physical Tipping Point That Already Happened, Billboard. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 1]. Pew Research. Social Media Use by Age Group Over Time, Pew Research Internet Project. Διαθέσιμο: [2014, Δεκ. 27]. Portio Research (2013, Φεβ.). Portio Research Mobile Factbook Διαθέσιμο: pdf [2014, Ιουλ. 1]. PRWeb (2013, Μαΐου 30). Earbits Signs Up 10,000th Independent Band to Streaming Music Discovery Service (Δελτίο Τύπου). Διαθέσιμο: [2014, Iουν. 25]. Radio Airplay. Radio Airplay Plus, Radio Airplay. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 25]. Raphael, J. R. (2009, Ιουν. 16). Facebook Overtakes MySpace in U.S., PCWorld. Διαθέσιμο: [2014 Αυγ. 20]. 109

118 Resnikoff, P. (2013, Μαΐου 10). Shazam Now Generates 1 Out of Every 14 Paid Downloads, Digital Music News. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 2]. Sandoval, G. (2011, Νοε. 18). Lawsuit claims Grooveshark workers posted 100,000 pirated songs, Cnet. Διαθέσιμο: pirated-songs/ [2014. Ιουλ. 1]. Shazam News. Who Is Shazam?, Shazam News. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 22]. Shazam Support. Submitting songs or albums to the Shazam database, Shazam Support. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 22]. Sherman, C. (2012, Ιουν. 11). The Music Industry in the Digital Age, YouTube. Ομιλία του προέδρου της RIAA (o σύνδεσμος της μουσικής βιομηχανίας στις ΗΠΑ) στο Personal Democracy Forum του Διαθέσιμη: [2014, Αυγ. 28]. SoundClick. SoundClick Stats, SoundClick. Διαθέσιμο: [2014, Ιουν. 26]. SoundHound. Frequently Asked Questions: General - How can I add my band's music to your search database?, SoundHound FAQ. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 2]. SoundHound (2014, Απρ. 3). SoundHound surges past 200 million users (Δελτίο Τύπου). Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 3]. Suisman, D. (2009). Selling Sounds: The Commercial Revolution in American Music. Harvard University Press, USA. Treasure, J. (2010, Ιουλ.). Shh! Sound health in 8 steps, TED talk. Διαθέσιμο: [2014, Ιουλ. 25]. Trepy, G. (2010). Digital music distribution: An analysis into the contemporary consumption patterns of recorded music and their influence over the music marketing implemented on the Internet. Dissertation, SAE Institute, Oxford. Tschmuck, P. (2012). Creativity and Innovation in the Music Industry. Springer, Berlin. 110

119 Twitter. About Twitter: Company, About Twitter. Διαθέσιμο: [2014, Δεκ. 20]. Twitter Counter. Twitter Top 100: Most Followers. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 30]. Videotrine. The Most Viewed Videos, Videotrine. Διαθέσιμο: [2014, Αυγ. 30]. Wikström, P. (2009). The Music Industry: Music in the Cloud (DMS - Digital Media and Society). Polity Press, Cambridge. Wikström, P. (2011). A Typology of Music Distribution Models. International Journal of Music Business Research, April 2012, vol. 1 no. 1. Winter, C. (2012) - Presentation at the 3rd Vienna Music Business Research Days, University of Music and Performing Arts Vienna, June 29-30, Διαθέσιμο: [2014 Αυγ. 8]. Οι διαφάνειες της παρουσίασης είναι διαθέσιμες: s-and-their-ondemandculture.pdf YouTube (2011, Απρ. 19). Mmm mmm good - YouTube videos now served in WebM, YouTube Official Blog. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 1]. YouTube Press. Statistics, YouTube Press. Διαθέσιμο: [2014, Σεπ. 1] 111

120 112

121 Παράρτημα: Διαγράμματα με τα ποσοστά των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο της έρευνας 113

122 Στο παράρτημα παρουσιάζονται τα ποσοστά που συγκέντρωσαν όλες οι απαντήσεις σε κάθε μία εκ των ερωτήσεων του ερωτηματολογίου επάνω στο οποίο βασίστηκε η έρευνα, πέραν των δύο πρώτων. Σε αυτές, οι καλλιτέχνες ζητήθηκαν να καταχωρήσουν την καλλιτεχνική τους επωνυμία και μία ιστοσελίδα που να επιβεβαιώνει την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα. Τα στοιχεία αυτά δε συμπεριλαμβάνονται στην παρούσα πτυχιακή εργασία για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων. Στις ερωτήσεις που συνοδεύονται από αστερίσκο (*), οι καλλιτέχνες είχαν τη δυνατότητα να καταχωρήσουν περισσότερες από μία απαντήσεις. Τοποθεσία έδρας καλλιτέχνη 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Αττική 57.3% Ήπειρος Θεσσαλία Θράκη Κρήτη Μακεδονία Νησιά Ιονίου Νησιά Αιγαίου Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Αγγλία Γερμανία Ακαθόριστη 1.6% 5.2% 2.3% 5.2% 11.7% 1.0% 1.6% 5.9% 0.3% 2.0% 0.7% 5.2% 114

123 Ερώτηση 3: Πώς θα χαρακτηρίζατε το είδος της μουσικής που παίζετε; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Ηλεκτρονική 10.4% Rock 38.8% Metal 29.0% Rock/Metal Pop-Pop/Rock Λοιπά είδη 5.9% 6.2% 9.8% Ερώτηση 4: Πόσα χρόνια είστε ενεργός καλλιτέχνης; 25% 21.8% 20% 15.3% 15% 10% 8.8% 11.7% 11.4% 10.4% 5% 5.9% 5.9% 3.9% 4.9% 0%

124 Ερώτηση 5: Πόσα μέλη έχει το συγκρότημα; 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 31.9% 27.7% 15.6% 12.1% 5.5% 3.6% 1.0% 1.3% 0.7% 0.7% Ερώτηση 6: Ποια είναι η ηλικία του καλλιτέχνη, ή ο μέσος όρος ηλικίας των μελών του συγκροτήματος; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% α) % β) % γ) δ) % 32.2% ε) ζ) στ) 45 και άνω 6.8% 2.0% 2.0% 116

125 Ερώτηση 7: Πόσα ΕP/demo έχετε κυκλοφορήσει; 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43.6% 23.1% 16.6% 7.2% 2.9% 1.0% 0.7% 1.0% 0.0% 0.0% 3.9% Ερώτηση 8: Πόσα άλμπουμ (LP) έχετε κυκλοφορήσει; 60% 50% 52.4% 40% 30% 27.4% 20% 10% 0% 13.7% 3.9% 1.0% 0.3% 0.3% 0.0% 0.3% 0.0% 0.7%

126 Ερώτηση 9: Ποιο ήταν το συνολικό κόστος παραγωγής της πιο ακριβής κυκλοφορίας σας; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% α) % β) γ) δ) ε) ζ) στ) και άνω 13.4% 14.0% 17.3% 7.8% 3.3% 2.0% Ερώτηση 10: Ποιος ήταν ο μέγιστος αριθμός αντιτύπων που έχετε παράγει για μία κυκλοφορία; 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% α) % β) % γ) δ) ε) ζ) στ) και άνω 7.8% 1.6% 0.0% 0.0% 0.7% 118

127 Ερώτηση 11: Ποιο είναι το ηλικιακό target group σας; 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% α) ετών 0.7% β) ετών 21.8% γ) ετών 54.7% δ) ετών ε) ετών ζ) 45 ετών 0.3% 3.3% 19.2% Ερώτηση 12: Ποιος είναι ο απώτερος στόχος στην καλλιτεχνική σας σταδιοδρομία; * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1. Διεθνής αναγνώριση 48.9% 2. Εγχώρια αναγνώριση 42.0% 3. Βιοπορισμός 4. Ερασιτεχνική ενασχόληση 16.0% 24.8% 5. Προσωπική ευχαρίστηση 73.0% 6. Άλλο 14.0% 119

128 Ερώτηση 13: Κατά τη γνώμη σας, πόσο χρήσιμο είναι το Διαδίκτυο για την προώθηση της δουλειάς σας και την επικοινωνία με το ακροαματικό κοινό σας; 60% 54.7% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 15.0% 16.0% 8.1% 0.0% 0.0% 0.3% 0.3% 1.6% 2.3% 1.6% Ερώτηση 14: Διαθέτετε ιδιόκτητη ιστοσελίδα ως καλλιτέχνης; Όχι 69.4% Ναι 30.6% 120

129 Ερώτηση 15: Για ποιο λόγο χρησιμοποιείτε το facebook.com; * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 1. Δεν υπάρχει προφίλ στο Facebook 1.6% 2. Για δωρεάν προβολή φυσικών κυκλοφοριών 3. Για δωρεάν προβολή ψηφιακών κυκλοφοριών 4. Για δωρεάν προβολή merchandise (π.χ. μπλούζες, κονκάρδες) 5. Για δωρεάν διάθεση μουσικού υλικού 53.7% 62.2% 34.5% 56.0% 6. Για την ανάρτηση ανακοινώσεων (ζωντανές εμφανίσεις, εκδηλώσεις κτλ.) 7. Για εξεύρεση νέων ακροατών 8. Για επικοινωνία και κοινωνική συνδιαλλαγή με τους followers 9. Για καλύτερη κατανόηση των απαιτήσεων του ακροαματικού κοινού σας 10. Για διαφημιστική πλατφόρμα (επί πληρωμή) 15.6% 28.0% 71.7% 73.9% 88.6% 121

130 Ερώτηση 16: Για κάθε 10 followers στο Facebook (ΤΜ), πόσοι υπολογίζετε ότι θα ακούσουν τα τραγούδια σας; 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 17.3% 13.4% 12.1% 10.7% 10.4% 8.5% 9.4% 7.2% 6.5% 4.6% 0.0% Ερώτηση 17: Για κάθε 10 followers στο Facebook (ΤΜ), πόσοι πιστεύετε ότι θα έρθουν σε συναυλίες; 25% 20% 20.8% 18.6% 17.9% 15% 13.0% 15.3% 10% 5% 0% 5.2% 3.6% 2.3% 2.3% 0.7% 0.3%

131 Ερώτηση 18: Για κάθε 10 followers στο Facebook (ΤΜ), πόσοι πιστεύετε ότι θα αγοράσουν CD σας; 35% 30% 31.3% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 16.9% 16.9% 11.1% 8.8% 6.8% 2.3% 2.6% 2.9% 0.0% 0.3% Ερώτηση 19: Για κάθε 10 followers στο Facebook (ΤΜ), πόσοι πιστεύετε ότι θα αγοράσουν ψηφιακά αρχεία τραγουδιών; 30% 28.7% 25% 20% 21.2% 17.9% 15% 10% 5% 0% 11.4% 9.4% 4.6% 3.3% 2.0% 1.0% 0.0% 0.7%

132 Ερώτηση 20: Για κάθε 10 followers στο Facebook (ΤΜ), πόσοι πιστεύετε ότι θα προτιμήσουν να κατεβάσουν δωρεάν το μουσικό υλικό σας (χωρίς να το έχετε διαθέσει εσείς δωρεάν) αντί να το αγοράσουν; 16% 14% 12% 14.0% 11.4% 14.7% 13.0% 12.1% 10% 8% 6% 4% 3.9% 4.2% 5.9% 6.8% 7.2% 6.8% 2% 0% Ερώτηση 21: Χρησιμοποιείτε άλλα κοινωνικά δίκτυα; * 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 1. myspace.com 2. twitter.com 36.5% 38.8% 3. google+ (plus.google.com) 22.8% 4. tumblr.com 5. linkedin.com 8.5% 5.5% 6. Άλλα 48.5% 7. Όχι 23.8% 124

133 Ερώτηση 22: Διαθέτετε blog ως καλλιτέχνης; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 1. Ναι, μέσω ιδιόκτητης ιστοσελίδας 2. WordPress 3. Blogger 4. Tumblr 5. Άλλη πλατφόρμα blogging 5.5% 2.9% 4.9% 3.3% 1.0% 6. Χρησιμοποιώ κοινωνικά δίκτυα (Facebook, MySpace) σαν blog 7. Όχι 36.8% 45.6% Ερώτηση 23: Διαθέτετε κανάλι στo youtube.com; Όχι 11.7% Ναι 88.3% 125

134 Ερώτηση 24: Πόσο χρήσιμο σας φαίνεται το YouTube (ΤΜ) για καλλιτεχνική χρήση; 60% 50% 51.1% 40% 30% 20% 10% 0% 16.9% 9.4% 13.0% 0.0% 0.3% 0.7% 1.6% 2.6% 2.6% 1.6% Ερώτηση 25: Στο YouTube (ΤΜ) έχετε αναρτήσει... * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1. Βίντεο κλιπ 2. Στούντιο ηχογραφήσεις (χωρίς βίντεο κλιπ) 53.1% 62.2% 3. Βίντεο με τους στίχους του τραγουδιού 21.2% 4. Ζωντανές εμφανίσεις 75.6% 5. Συνεντεύξεις 6. Vlog (blog με βίντεο posts) 7. Πρόβες 8. Παρασκήνια από ηχογραφήσεις, ή συναυλίες 9. Άλλα βίντεο 10. Τίποτα 22.1% 2.3% 12.7% 16.0% 22.8% 2.3% 126

135 Ερώτηση 26: Έχει αναρτηθεί υλικό σας στο YouTube (ΤΜ) χωρίς τη δική σας εξουσιοδότηση; * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 1. Ναι, από ζωντανές εμφανίσεις 51.8% 2. Ναι, στούντιο ηχογραφήσεις 30.3% 3. Υπήρχε, αλλά ζήτησα να το αφαιρέσουν 4. Όχι 5. Δε γνωρίζω 2.9% 12.7% 26.1% Ερώτηση 27: Είστε εγγεγραμμένος, έχετε αναρτήσει τραγούδια σας ή διαθέτετε προφίλ / σελίδα στο... * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 1. soundcloud.com 59.0% 2. reverbnation.com 50.2% 3. mp3.com 4. stereokiller.com 5. allmusic.com 6. last.fm 7. musicbrainz.org 8. discogs.com 9. wikipedia.org 1.3% 0.0% 1.6% 0.7% 10.4% 3.6% 27.4% 10. Σε κανένα από αυτά 19.5% 127

136 Ερώτηση 28: Υπάρχουν τραγούδια σας σε υπηρεσίες ανεύρεσης νέων καλλιτεχνών ή διαδικτυακά ραδιόφωνα streaming (χωρίς παραγωγό προγράμματος); * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 1. jumpingfish.gr 2. earbits.com 3. jamendo.com 4. jango.com 5. jukeboxalive.com 6. soundclick.com 7. unsignedbandweb.com 8. unsigned.com 9. artistopia.com 10. Άλλη υπηρεσία 11. Σε καμία 1.6% 2.0% 2.0% 1.3% 1.6% 0.3% 1.3% 0.3% 21.5% 29.0% 53.4% 128

137 Ερώτηση 29: Υπάρχουν τραγούδια σας στο grooveshark.com; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 1. Ναι, τα έχω αναρτήσει προσωπικά ή έχω εξουσιοδοτήσει κάποιον να το κάνει 2. Ναι, αλλά έχει συμβεί χωρίς εξουσιοδότηση 3. Ναι, εξουσιοδοτημένα και μη 4. Υπήρχαν, αλλά τους υποχρέωσα να τα αφαιρέσουν 3.9% 1.6% 0.7% 0.0% 5. Όχι 30.3% 6. Δε γνωρίζω 19.2% 7. Δε γνωρίζω την υπηρεσία 44.3% Ερώτηση 30: Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για έναν καλλιτέχνη να βρει έσοδα μέσω του διαδικτύου; * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 1. Πώληση CD 2. Πώληση ψηφιακών αρχείων 3. Πώληση άλλων εμπορευμάτων (μπλούζες κτλ.) 4. Πώληση συλλεκτικών εκδόσεων (π.χ. δίσκοι 5. Πώληση εισιτηρίων για συναυλίες 6. Δωρεές (συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών 7. Συλλογή εσόδων από πνευματικά 8. Άλλος 9. Κανένας 52.8% 55.7% 60.6% 41.7% 31.6% 25.4% 21.2% 8.8% 5.2% 129

138 Ερώτηση 31: Πόσο σημαντικές πιστεύετε ότι είναι οι φυσικές κυκλοφορίες; 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 41.0% 12.4% 10.4% 9.8% 6.8% 7.8% 3.6% 0.7% 1.6% 2.0% 3.9%

139 Ερώτηση 32: Πόσο σημαντικές πιστεύετε ότι είναι οι ψηφιακές κυκλοφορίες; 35% 33.2% 30% 25% 20% 15% 12.4% 15.0% 12.7% 10% 5% 2.0% 1.6% 2.6% 4.2% 3.3% 4.6% 8.5% 0% Ερώτηση 33: Όσον αφορά τις ψηφιακές κυκλοφορίες, προτιμάτε... 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Κυκλοφορίες με αρκετά τραγούδια (EP, LP) 36.2% Να κυκλοφορεί κάθε τραγούδι ξεχωριστά 6.8% Και τα δύο 57.0% 131

140 Ερώτηση 34: Θα κυκλοφορούσατε τραγούδια και κυκλοφορίες μονάχα σε ψηφιακή μορφή και όχι υλική; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Ναι, το έχω κάνει 34.9% Ναι, θα το έκανα 27.4% Όχι 37.8% Ερώτηση 35: Εμπορεύεστε το υλικό σας μέσω του bandcamp.com; 0% 10% 20% 30% 40% 50% Ναι Όχι 42.7% 42.3% Δε γνωρίζω την υπηρεσία 15.0% 132

141 Ερώτηση 36: Εμπορεύεστε το υλικό σας μέσω διαδικτυακού διανομέα (aggregator); 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 1. Δε γνώριζα την ύπαρξη αυτού του είδους 2. Γνώριζα την ύπαρξή τους, αλλά δεν έχω 35.8% 41.4% 3. cdaby.com 4. tunecore.com 5. reverbnation.com 6. theorchard.com 7. awal.com 8. routenote.com 9. catapultdistribution.com 10. indigoboom.com 11. mondotunes.com 12. dittomusic.com 13. zimbalam.eu 14. emubands.com 15. fuga.me 16. jtvdigital.com 17. onerpm.com 18. songcastmusic.com 19. recordunion.com 20. symphonicdistribution.com 21. Άλλη εταιρεία 7.2% 2.6% 5.5% 0.7% 0.3% 0.3% 0.0% 0.0% 0.3% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.3% 5.5% 133

142 Ερώτηση 37: Διατίθενται τραγούδια σας σε ψηφιακά μουσικά καταστήματα όπως... * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1. itunes.com 26.4% 2. amazonmp3.com 3. play.google.com 4. 7digital.com 5. emusic.com 6. mndigital.com (Medianet) entertainment.com 8. boomkat.com 9. play.com 10. bleep.com 11. Άλλα 18.9% 8.5% 7.2% 7.5% 3.3% 2.9% 3.3% 4.6% 4.2% 12.4% 12. Σε κανένα 70.4% 134

143 Ερώτηση 38: Υπάρχουν τραγούδια σας σε υπηρεσίες streaming όπως... * 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1. spotify.com 2. rhapsody.com 3. rdio.com 4. deezer.com 5. music.xbox.com 6. pandora.com 7. napster.com 8. mog.com 9. songza.com 10. iheart.com 11. rara.com 12. slacker.com 13. musicstation.com 14. aupeo.com 15. bloom.fm 16. simfy.de 17. wimpmusic.com 18. Άλλες 19. Σε καμία 18.2% 4.9% 2.3% 4.9% 2.9% 4.2% 5.2% 1.3% 1.3% 2.0% 1.0% 1.6% 1.0% 1.0% 2.0% 2.6% 1.3% 8.8% 75.2% 135

144 Ερώτηση 39: Είναι καταχωρημένα τραγούδια σας σε υπηρεσίες αναγνώρισης μουσικής όπως... * 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 1. Shazam 2. SoundHound 3. Gracenote (με applications όπως το 4. TrackID 5. Limili 6. Midomi 7. Tunatic 8. Audiotag 9. WatZatSong 10. Άλλη 7.2% 2.9% 1.6% 1.0% 0.3% 0.3% 0.3% 0.3% 0.3% 3.9% 11. Δε γνωρίζω 12. Όχι, δεν είναι καταχωρημένα σε καμία 41.4% 47.9% 136

145 Ερώτηση 40: Θα πληρώνατε για να διαφημιστείτε μέσω του Διαδικτύου (π.χ. για διαφημιστικά banner σε ιστοσελίδες); Αν έχετε ήδη χρησιμοποιήσει κάποια εταιρεία μάρκετινγκ, παρακαλώ επιλέξτε την. 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 1. Όχι 30.3% 2. Ναι, θα το έκανα 20.8% 3. Ανάλογα το κόστος 43.3% 4. reverbnation.com 4.2% 5. artistlink.com 6. trendsettermarketing.net 7. mondotunes.com 8. a29global.com 9. Άλλη εταιρεία 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 1.3% 137

146 Ερώτηση 41: Μερικές υπηρεσίες προσφέρουν τη δυνατότητα ανεύρεσης εμπορικής χρήσης για τραγούδια. Θα διαθέτατε τα τραγούδια σας για τέτοιους σκοπούς; Aν έχετε χρησιμοποιήσει κάποια διαδικτυακή εταιρεία παρακαλώ επιλέξτε την. 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 1. Όχι 2. Δεν το έχω σκεφτεί 17.3% 22.1% 3. Εξαρτάται από το σκοπό για τον οποίο θα 49.8% 4. Ανάλογα το οικονομικό όφελος 5. musicgorilla.com 6. mondotunes.com 7. parlatone.com 8. routenote.com 9. Άλλη εταιρεία 9.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 1.6% 138

147 Ερώτηση 42: Θα απευθυνόσασταν σε υπηρεσίες crowdfunding, όπου ο καλλιτέχνης ζητάει από τους ακροατές να τον χρηματοδοτήσουν και αν το έχετε κάνει ήδη, ποια εταιρεία χρησιμοποιήσατε; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 1. Όχι 2. Δεν το έχω σκεφτεί 3. Ναι, θα το έκανα 4. sellaband.com 5. pledgemusic.com 6. indiegogo.com 7. artistshare.com 8. feedthemuse.net 9. rockethub.com 10. tunefund.com 11. sonicangel.com 12. sponsume.com 13. Άλλη εταιρεία 0.0% 0.0% 2.9% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 1.0% 30.0% 33.9% 32.2% Ερώτηση 43: Θα ήσασταν διατεθειμένοι να διαθέσετε το υλικό σας με εθελοντική συνεισφορά, χωρίς ελάχιστη χρέωση; 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Ναι, όλο το υλικό 52.8% Ναι, αλλά μονάχα ορισμένα τραγούδια 40.4% Όχι 6.8% 139

148 Ερώτηση 44: Θα παραχωρούσατε υλικό σας δωρεάν, με αντάλλαγμα τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του χρήστη; 0% 10% 20% 30% 40% 50% Ναι, το έχω κάνει 12.4% Ναι, θα το έκανα Όχι 40.1% 47.6% Ερώτηση 45: Πιστεύετε ότι η (μη εξουσιοδοτημένη) δωρεάν ανταλλαγή αρχείων στο διαδίκτυο είναι ευνοϊκή ή αρνητική για έναν ανεξάρτητο καλλιτέχνη; 25% 20% 22.5% 21.8% 15% 13.0% 14.0% 10% 5% 0% 7.2% 7.2% 3.9% 4.6% 2.6% 2.6% 0.7%

149 Ερώτηση 46: Έχετε συνεργαστεί με κάποιον από το εξωτερικό, τον οποίο βρήκατε μέσω διαδικτύου; 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 1. Μουσικό (π.χ. τραγουδιστής ή κιθαρίστας) 21.2% 2. Κοινή κυκλοφορία (split) με άλλο καλλιτέχνη 3. Ηχογράφηση της πλειονότητας του υλικού 4. Μίξη στο εξωτερικό 8.5% 1.3% 6.2% 5. Mastering στο εξωτερικό 19.5% 6. Συνεργασία με ξένο παραγωγό 7. Συνεργασία με δισκογραφική εταιρεία του 8. Συνεργασία με εταιρεία διανομής του 9. Εύρεση εργοστασίου τύπωσης CD/δίσκων 10. Συνεργασία με σχεδιαστή artwork 11. Συνεργασία με δισκοπωλείο στο εξωτερικό 12. Συνεργασία με μάνατζερ στο εξωτερικό 13. Διοργάνωση ζωντανής εμφάνισης στο 14. Άλλη συνεργασία 6.8% 14.0% 15.0% 15.6% 16.0% 8.5% 6.5% 14.0% 13.0% 15. Όχι 45.0% 141

150 Ερώτηση 47: Θα δηλώνατε συμμετοχή σε διαδικτυακούς διαγωνισμούς; 0% 10% 20% 30% 40% 50% Ναι, το έχω κάνει 28.7% Ναι, θα δήλωνα 43.6% Όχι 27.7% Ερώτηση 48: Για να προωθήσετε το υλικό σας, έχετε προσεγγίσει... 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1. Bloggers και ηλεκτρονικό Τύπο 2. Μουσικά forum και κοινότητες 3. Διαδικτυακούς ραδιοφωνικούς σταθμούς 59.9% 71.3% 69.7% 4. Άλλο 31.3% 5. Κανέναν 11.1% 142

151 Ερώτηση 49: Θα απευθυνόσασταν σε διαδικτυακή εταιρεία να αναλάβει την προώθησή σας στο διαδίκτυο (αν το έχετε κάνει ήδη, παρακαλώ επιλέξτε την), ή θα προσλαμβάνατε ένα άτομο για αυτή τη δουλειά; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος πληρωμής του; * 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 1. Δε θα χρησιμοποιούσα κανένα από τα δυο 14.3% 2. Δεν το έχω σκεφτεί 3. Θα χρησιμοποιούσα και τα δυο 24.4% 31.3% 4. Έχω χρησιμοποιήσει και τα δύο 5. Άτομο, αλλά χωρίς απολαβές μέχρι να 5.5% 1.6% 6. Άτομο, με ποσοστά από τα έσοδα που 7. Άτομο, με ποσοστά από τις πωλήσεις 8. Άτομο, με πάγιες απολαβές 9. Θα προτιμούσα διαδικτυακή εταιρεία 10. brandshank.com 11. topspinmedia.com 12. bandpage.com 13. digitalmusicmarketing.com 14. sleepinggiantmusic.com 15. agency.dottedmusic.com 16. marketmonkeys.com 17. 8digital.com 18. parlatone.com 19. a29global.com 20. finetunes.net 21. Άλλη εταιρεία 22.5% 14.3% 2.6% 8.8% 0.0% 0.0% 0.3% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 2.9% 143

152 Ερώτηση 50: Από τις διαδικτυακές υπηρεσίες που γνωρίζετε ότι υπάρχουν και είναι χρήσιμες για μουσικούς, τί ποσοστό υπολογίζετε ότι χρησιμοποιείτε για τις καλλιτεχνικές σας δραστηριότητες; 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 17.9% 14.7% 12.4% 12.7% 9.8% 10.7% 8.1% 5.9% 2.9% 3.6% 1.3%

ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΗΣΗΣ

ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΗΣΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ

ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ 1. Νομοθεσία για την Ασφάλιση Αυτοκινήτου Έχουν όλοι υποχρέωση από το Νόμο να συνάψουν ασφάλιση για το αυτοκίνητό τους; Σε ποια νομοθεσία βασίζεται η ασφάλιση αυτοκινήτου; Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ»

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ» ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ : Ποιο είναι το αγαπημένο ζώο των εφήβων? ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα. Τα χρησιμοποιούσαν

Διαβάστε περισσότερα

8 Μάρτη. Η βία κατά των γυναικών

8 Μάρτη. Η βία κατά των γυναικών 8 Μάρτη 8 Μάρτη πριν από λίγες μέρες. Για ακόμα μια φορά αντιμετωπίστηκε ως μέρα γιορτής. Διαφημίσεις Ηondos center. Ανακοινώσεις από «ευαισθητοποιημένους» σε θέματα ισότητας. Οι επιφανειακές αναφορές

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή του Πλάτωνα στα Μαθηματικά

Η συμβολή του Πλάτωνα στα Μαθηματικά ΠΛΑΤΩΝ Η συμβολή του Πλάτωνα στα Μαθηματικά I. Ανδρέας Παπαϊωάννου II. Αλέξανδρος Μπαλάσκας III. Κωνσταντίνος Θούας IV.Λουκάς Σωτηρόπουλος V. Πέτρος Κορφιάτης Εισηγητής : Γεώργιος Κ. Ντόντος (ΠΕ03) Χρονικη

Διαβάστε περισσότερα

Από το ξεκίνημά του ο ΤΙΤΑΝ εκφράζει

Από το ξεκίνημά του ο ΤΙΤΑΝ εκφράζει Ένας Τιτανικός θεσμός επιβράβευσης επιτυχιών νέων ανθρώπων Από το ξεκίνημά του ο ΤΙΤΑΝ εκφράζει έμπρακτα και πολύπλευρα το ενδιαφέρον του για τους νέους ανθρώπους, ιδιαίτερα δε για τα παιδιά, κάθε ηλικίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Προοίμιο Ο κώδικας δεοντολογίας του ΕΣΠΕΜ σκοπό έχει να κρατήσει υψηλά το κύρος του επαγγέλματος του μουσικοθεραπευτή στην Ελλάδα, να διαφυλάξει τους θεραπευόμενους από τυχόν μη δεοντολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Η τραγωδία και η νίκη στο τελευταίο λεπτό των «Ελληνικών Κοινών» Του Αντώνη Καμάρα Πολιτικού Αναλυτή

Η τραγωδία και η νίκη στο τελευταίο λεπτό των «Ελληνικών Κοινών» Του Αντώνη Καμάρα Πολιτικού Αναλυτή Άρθρο Γνώμης Νο 23 Ιούλιος 2015 Η τραγωδία και η νίκη στο τελευταίο λεπτό των «Ελληνικών Κοινών» Πρόλογος Η τραγωδία των κοινών αγαθών «υποδηλώνει μία κατάσταση που η συμπεριφορά των ατόμων, τα οποία λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ Δ.Σ. ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2008-2009

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ Δ.Σ. ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2008-2009 ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ (ΠΟΕΔ) ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ Δ.Σ. ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2008-2009 Δημήτρης Μικελλίδης Πρόεδρος ΠΟΕΔ Αγαπητοί συνεργάτες, Με τη

Διαβάστε περισσότερα

Ατομικό ιστορικό νηπίου

Ατομικό ιστορικό νηπίου σημαντικές πληροφορίες στοιχεία επικοινωνίας Ατομικό ιστορικό νηπίου στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού Βοηθείστε μας να γνωρίσουμε καλύτερα το παιδί σας Όνομα Παιδιού: Συμπληρώστε με προσοχή και

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αναβολικά. Τα αναβολικά χωρίζονται στα φυσικά και στα συνθετικά.

Τα Αναβολικά. Τα αναβολικά χωρίζονται στα φυσικά και στα συνθετικά. Τμήμα:Α 3 Ημερομηνία:12.01.2015 Ονοματεπώνυμο:Αντιγόνη Τ. Εργασία Βιολογίας Θέμα:Αναβολικά Τα Αναβολικά Περιλαμβάνουν όλες τις ουσίες που μοιάζουν χημικά με την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη και εμφανίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους.

Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους. Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους. Υπό του κ. Κανένα γιατί δεν έχει σημασία ποιός το έγραψε, ούτε τι τίτλους σπουδών έχει, παρά μόνο τι λέει... (v.20120722225112) Άρθρο 0. Το Ελληνικό Κράτος

Διαβάστε περισσότερα

Φλωρεντία, 10 Δεκεμβρίου 1513 Προς τον: ΦΡΑΓΚΙΣΚΟ ΒΕΤΤΟΡΙ, Πρέσβη της Φλωρεντίας στην Αγία Παπική Έδρα, Ρώμη. Εξοχώτατε Πρέσβη,

Φλωρεντία, 10 Δεκεμβρίου 1513 Προς τον: ΦΡΑΓΚΙΣΚΟ ΒΕΤΤΟΡΙ, Πρέσβη της Φλωρεντίας στην Αγία Παπική Έδρα, Ρώμη. Εξοχώτατε Πρέσβη, (Ο Νικολό Μακιαβέλι, μέσα από μία επιστολή του, περιγράφει την ζωή του στο κτήμα του, στο οποίο είχε αποτραβηχτεί, μετά το 1513 που οι Μεδίκοι ανακατέλαβαν την εξουσία.) Φλωρεντία, 10 Δεκεμβρίου 1513 Προς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΡΘΡΟ 1. ΟΡΙΣΜΟΙ Αξία καινούργιου: Είναι το ποσό που απαιτείται για την ανακατασκευή του κτιρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΙΟΝΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ:

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΙΟΝΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΙΟΝΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ: ΕΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο. Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο. Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης Γραφείο Τύπου Θεσσαλονίκη, 12 Απριλίου 2010 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ελλείψεις στο φορολογικό νομοσχέδιο Σοβαρές ελλείψεις στη νέα μορφή του φορολογικού νομοσχεδίου διαπιστώνει

Διαβάστε περισσότερα

«Συλλογή, μεταφορά και διαχείριση επικίνδυνων στερεών αποβλήτων της Γ.Μ.Μ.Α.Ε. ΛΑΡΚΟ»

«Συλλογή, μεταφορά και διαχείριση επικίνδυνων στερεών αποβλήτων της Γ.Μ.Μ.Α.Ε. ΛΑΡΚΟ» Διακήρυξη για την: «Συλλογή, μεταφορά και διαχείριση επικίνδυνων στερεών αποβλήτων της Γ.Μ.Μ.Α.Ε. ΛΑΡΚΟ» Διακήρυξη Νο: Ε140038 Η Γ.Μ.Μ.Α.Ε. ΛΑΡΚΟ («Εταιρία») προκηρύσσει μειοδοτικό διαγωνισμό με σφραγισμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΤΙΚΗΣ 1. Τα πρώτα Βήματα στην αναζήτηση εργασίας Οι Σύμβουλοι Επιχειρήσεων επισημαίνουν ότι υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες που θα πρέπει να κάνουν οι ενδιαφερόμενοι προκειμένου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. Χ. ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. Χ. ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. Χ. ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ «ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ;» ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ Προς: Δημάρχους της Χώρας Αθήνα, 16 Δεκεμβρίου 2013 Α.Π.:2271. Αγαπητέ κ.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ Προς: Δημάρχους της Χώρας Αθήνα, 16 Δεκεμβρίου 2013 Α.Π.:2271. Αγαπητέ κ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ Προς: Δημάρχους της Χώρας Αθήνα, 16 Δεκεμβρίου 2013 Α.Π.:2271 Αγαπητέ κ. Δήμαρχε Σας στέλνω συνημμένη την μελέτη στελέχωσης του δήμου σας,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΖΩΟΛΑΤΡΙΑΣ! ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - καθηγητού Δε χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να διαπιστώσει

ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΖΩΟΛΑΤΡΙΑΣ! ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - καθηγητού Δε χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να διαπιστώσει ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΖΩΟΛΑΤΡΙΑΣ! ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - καθηγητού Δε χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να διαπιστώσει την τραγικότητα του σημερινού ανθρώπου, η οποία οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

Βουλευτικές Εκλογές 2011

Βουλευτικές Εκλογές 2011 Πολίτης ή πελάτης; Είναι αλήθεια, ότι το πολιτικό σύστημα αποτυγχάνει σημαντικά να ανταποκριθεί στις σημερινές προκλήσεις. Το ρουσφέτι, η αναξιοκρατία, η συναλλαγή και τα παζάρια, απαξιώνουν την πολιτική.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ''ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥΣ'' ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΑΛΑΟΥΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Γιουρούκου, Ψυχολόγος Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια

Σοφία Γιουρούκου, Ψυχολόγος Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια Σοφία Γιουρούκου, Ψυχολόγος Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια Η αντίδραση στο άγχος είναι μία φυσιολογική, ζωτική αντίδραση στην απειλή. Το άγχος είναι ένα συναίσθημα δυσθυμίας που προέρχεται από την υποκειμενική

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική Παρουσίαση. Ελλάδα

Συνοπτική Παρουσίαση. Ελλάδα Ελλάδα Συνοπτική Παρουσίαση Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγμα και άλλους νόμους και πολιτικές, με κάποιους περιορισμούς. Γενικώς, η κυβέρνηση σεβάστηκε εμπράκτως τη θρησκευτική ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Παναγοπούλου: Δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο την εποχή της κρίσης

Κατερίνα Παναγοπούλου: Δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο την εποχή της κρίσης Κατερίνα Παναγοπούλου Πρέσβυς της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, πρόεδρος του σωματείου γυναικών «Καλλιπάτειρα». Πρώτο βραβείο «Γυναίκα και Αθλητισμός» 2012 για την Ευρώπη. Δημιουργώντας κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

αρχαιολόγος- μουσειολόγος- ξεναγός, ΜΑ

αρχαιολόγος- μουσειολόγος- ξεναγός, ΜΑ Νατάσα Μιχαηλίδου αρχαιολόγος- μουσειολόγος- ξεναγός, ΜΑ 6976 478073, 25410 91973 facebook: mikroi.arxaiologoi.thrakis «Παραμυθο- ξενάγηση στα αρχαία Άβδηρα» σελίδα 0 από 19 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγικά...

Διαβάστε περισσότερα

Κανόνες λειτουργίας της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας

Κανόνες λειτουργίας της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας Τε χν ολογι κό Εκπαι δε υτι κό Ίδρυμα Λαμί ας Σχ ολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας Τμήμα Φυσικοθεραπείας Επιτροπή Ηθικής και Δεο ντολογίας Κανόνες λειτουργίας της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας Ονομασία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Επιβλέπων: Καθηγητής Αρσένος Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοδότηση των Συλλόγων στην εποχή της κρίσης

Χρηματοδότηση των Συλλόγων στην εποχή της κρίσης Χρηματοδότηση των Συλλόγων στην εποχή της κρίσης Ελίνα Ρέπα Πρόεδρος Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Παιδιών με Χρόνιες Ρευματοπάθειες Μαρία Σταυρακίδου Φυσικοθεραπεύτρια Εξωτερική Συνεργάτης ΠΑΡΚΑ A Παιδιατρική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005 Στη βάση του περίτεχνου ανδριάντα του Στρατηλάτη Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη, υπάρχει το εξής έμμετρο επίγραμμα: «Σε άτι γοργό καβαλάρης

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ 2015 1 Το επιστημονικό περιεχόμενο του παρόντος βιβλίου έχει υποβληθεί σε κριτική ανάγνωση και εγκριθεί με το σύστημα των κριτών. Η κριτική ανάγνωση πραγματοποιήθηκε από

Διαβάστε περισσότερα

Εκδήλωση-Συζήτηση. για τις φυλακές και τους κρατούμενους αγωνιστές. όσο υπαρχουν φυλακές κανείς δεν είναι ελεύθερος. Εισήγηση

Εκδήλωση-Συζήτηση. για τις φυλακές και τους κρατούμενους αγωνιστές. όσο υπαρχουν φυλακές κανείς δεν είναι ελεύθερος. Εισήγηση Εκδήλωση-Συζήτηση για τις φυλακές και τους κρατούμενους αγωνιστές όσο υπαρχουν φυλακές κανείς δεν είναι ελεύθερος Εισήγηση Ιούνης 2011 αντί εισαγωγής Το 12σέλιδο που κρατάτε στα χέρια σας, αποτελεί την

Διαβάστε περισσότερα

Απόφαση του Δ.Σ. για το προσχέδιο του νόμου για την Ανώτατη Εκπαίδευση

Απόφαση του Δ.Σ. για το προσχέδιο του νόμου για την Ανώτατη Εκπαίδευση Απόφαση του Δ.Σ. για το προσχέδιο του νόμου για την Ανώτατη Εκπαίδευση Η κυβέρνηση μετά από σχεδόν ενάμιση χρόνο συνεχούς προ-αναγγελίας για το νέο μεσσιανικό «Διαφωτισμό» που επρόκειτο να έλθει στα Ελληνικά

Διαβάστε περισσότερα

«Ο συγγραφέας στα σύγχρονα ΜΜΕ: ο λόγος και η απήχηση του»

«Ο συγγραφέας στα σύγχρονα ΜΜΕ: ο λόγος και η απήχηση του» ΜΜΕ & Λογοτεχνία ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Θ. ΒΑΛΤΙΝΟΣ «Ο συγγραφέας στα σύγχρονα ΜΜΕ: ο λόγος και η απήχηση του» ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ως οιονεί οικοδεσπότης θα κάνω και χρέη συντονιστή της συζήτησης. Θα δώσω το λόγο με τη

Διαβάστε περισσότερα

Καθηγητές στο μικροσκόπιο, ιδιώτες στην έρευνα. Ο νέος νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια. Εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ Ρεπορτάζ: ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ

Καθηγητές στο μικροσκόπιο, ιδιώτες στην έρευνα. Ο νέος νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια. Εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ Ρεπορτάζ: ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ Καθηγητές στο μικροσκόπιο, ιδιώτες στην έρευνα Ο νέος νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια Εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ Ρεπορτάζ: ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ Δημοσίευση: 12/06/2011, 05:45 Αθήνα «Κατακλυσμός» έρχεται στην ανώτατη

Διαβάστε περισσότερα

109(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΤΟΥ 2014 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ

109(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΤΟΥ 2014 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ 109(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΤΟΥ 2014 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ 1. Συνοπτικός τίτλος. 2. Ερμηνεία. 3. Μητρώο. 4. Υποβολή αίτησης. 5. Προϋποθέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Τα Robot. Από τον Τάλω στα σύγχρονα προγραμματιζόμενα Robot. Δήμητρα-Παρασκευή Γαβαλά. Μαθήτρια Γ3 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης

Τα Robot. Από τον Τάλω στα σύγχρονα προγραμματιζόμενα Robot. Δήμητρα-Παρασκευή Γαβαλά. Μαθήτρια Γ3 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης Τα Robot Από τον Τάλω στα σύγχρονα προγραμματιζόμενα Robot Δήμητρα-Παρασκευή Γαβαλά Μαθήτρια Γ3 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος Καθηγητής Πληροφορικής

Διαβάστε περισσότερα

ενεργοί πολίτες για τη Μήλο οι θέσεις μας Υποψηφιότητα Αντώνη Καβαλιέρου δημοτικές εκλογές 2010 www.gia-tin-milo.net

ενεργοί πολίτες για τη Μήλο οι θέσεις μας Υποψηφιότητα Αντώνη Καβαλιέρου δημοτικές εκλογές 2010 www.gia-tin-milo.net δημοτικές εκλογές 2010 ενεργοί πολίτες για τη Μήλο οι θέσεις μας Υποψηφιότητα Αντώνη Καβαλιέρου www.gia-tin-milo.net ενεργοί πολίτες για τη Μήλο www.gia-tin-milo.net info@gia-tin-milo.net akavalieros@gia-tin-milo.net

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονική διακυβέρνηση με ανθρώπινη διάσταση. Καθηγητής B. Ασημακόπουλος

Ηλεκτρονική διακυβέρνηση με ανθρώπινη διάσταση. Καθηγητής B. Ασημακόπουλος Ηλεκτρονική διακυβέρνηση με ανθρώπινη διάσταση Καθηγητής B. Ασημακόπουλος Ειδικός Γραμματέας για την Κοινωνία της Πληροφορίας Η έννοια της «ηλεκτρονικής διακυβέρνησης» δεν ηχεί πια ούτε καινούργια ούτε

Διαβάστε περισσότερα

11. ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ 11.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

11. ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ 11.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕΛΙΔΕΣ : Σελίδα 1 από 14 11. ΚΩΔΙΚΑΣ 11.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΑΦΟΙ Ε. ΠΕΤΡΟΥ Ο.Ε. φροντίζει τους ανθρώπους της : εργαζομένους, πελάτες, μετόχους, καταναλωτές, προμηθευτές και επιχειρηματικούς συνεργάτες. Είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ 4.9.2001

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ 4.9.2001 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ 4.9.2001 ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Κωνσταντίνος Γείτονας): Ο Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας κ. Μπασιάκος έχει το λόγο. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΠΑΣΙΑΚΟΣ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Διαβάστε περισσότερα

1. Τα Ιατρικά Έξοδα που µπορεί να καταβάλει η Επιτροπή Ασθενειών που προκαλούνται από Πνευµονοκονίαση:

1. Τα Ιατρικά Έξοδα που µπορεί να καταβάλει η Επιτροπή Ασθενειών που προκαλούνται από Πνευµονοκονίαση: Ιατρικά και Νοσοκοµειακά Έξοδα Οι Εργάτες που λαµβάνουν εβδοµαδιαίο επίδοµα αποζηµίωσης ίσως να δικαιούνται να πληρωθούν από την Επιτροπή Ασθενειών που προκαλούνται από Πνευµονοκονίαση (από εισπνοή σκόνης),

Διαβάστε περισσότερα

Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς - Πυρήνας Αντάρτικου Πόλης

Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς - Πυρήνας Αντάρτικου Πόλης Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς - Πυρήνας Αντάρτικου Πόλης ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ Προς τον αναρχικό χώρο i) Το κάλεσμα Κάθε κάλεσμα δράσης, όπως ο «Μαύρος Δεκέμβρης», είναι μία απόπειρα συντονισμού των δυνάμεων μας. Είναι

Διαβάστε περισσότερα

Συμμετέχει ο Ψαραντώνης. Ερωτόκριτος

Συμμετέχει ο Ψαραντώνης. Ερωτόκριτος ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ 2015 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Χαΐνηδες Κι όμως κινείται Συμμετέχει ο Ψαραντώνης Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου Μια ανάγνωση του Ερωτόκριτου διαφορετική από τις συνηθισμένες προτείνουν οι Χαΐνηδες και

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρο-μεσαίες Επιχειρήσεις»

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρο-μεσαίες Επιχειρήσεις» ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρο-μεσαίες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τα όσα αναλυτικά έχουν περιγραφεί στα προηγούμενα κεφάλαια της παρούσας μελέτης η κατασκευή του τμήματος «Βρύσες Ατσιπόπουλο», του Βόρειου Οδικού

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΝΩΠΙΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ

Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΝΩΠΙΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΝΟΜΙΚΑ: ΑΣΚΕΙΝ ΤΗΝ ΔΙΚΗΓΟΡΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΑΡ. 4 Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΝΩΠΙΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Ασφαλέστατα, σε θεωρητικό επίπεδο κάποιες αρχές οι οποίες απορρέουν από

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Σημειώνεται ότι για την ετοιμασία και εφαρμογή της ενότητας συνέδραμαν και οι συνάδελφοι Μαρία Ανθίμου και Χριστίνα Κκαΐλη (Δημοτικό Σχολείο Μενεού) ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Ο Διαγωνισμός που διοργανώνει η«β2b TECH A.E.» μέσα από το Site και ο οποίος στο σύνολό του διέπεται από τους παρόντες Όρους.

Ο Διαγωνισμός που διοργανώνει η«β2b TECH A.E.» μέσα από το Site και ο οποίος στο σύνολό του διέπεται από τους παρόντες Όρους. ΟΡΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Η εταιρεία «Β2B TECH A.E.», διοργανώνει Διαγωνισμό Κλήρωση στον διαδικτυακό τόπο της «www.animal.gr», (εφεξής «τo Site») και αναλαμβάνει τα δώρα του διαγωνισμού και την χορήγηση αυτών.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ

ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το Νοσοκομείο Σητείας ως Δημόσιο Γενικό Νοσοκομείο ιδρύθηκε με Β. Δ/γμα στις 09-04-1947. Στεγάστηκε εκεί όπου λειτουργούσε πριν λίγα χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ

ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 31 1 ΜΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Κάθε άτομο πρέπει να έχει το δικαίωμα της ευχαρίστησης των καρπών της εργασίας του. Ντέιβιντ Χιουμ Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Φυσική Β' Γυμνασίου. Επιμέλεια: Ιωάννης Γιαμνιαδάκης

ΔΙΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Φυσική Β' Γυμνασίου. Επιμέλεια: Ιωάννης Γιαμνιαδάκης ΔΙΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Φυσική Β' Γυμνασίου Επιμέλεια: Ιωάννης Γιαμνιαδάκης Σύνδεση με προηγούμενο Μάθημα Στο κεφάλαιο Θερμότητα έχουμε μάθει: Τι είναι θερμότητα & θερμοκρασία μακροσκοπικά & μικροσκοπικά Μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ISSN 1986-2709 Περιοδικόν εκδοθέν εν έτει 2011, περιέχει διηγήσεις ιστοριών Δοξασιών που αφορούσιν το χωρίον της Χλώρακας. Συγγραφέν υπό τού Κυριάκου

ISSN 1986-2709 Περιοδικόν εκδοθέν εν έτει 2011, περιέχει διηγήσεις ιστοριών Δοξασιών που αφορούσιν το χωρίον της Χλώρακας. Συγγραφέν υπό τού Κυριάκου ISSN 1986-2709 Περιοδικόν εκδοθέν εν έτει 2011, περιέχει διηγήσεις ιστοριών Δοξασιών που αφορούσιν το χωρίον της Χλώρακας. Συγγραφέν υπό τού Κυριάκου Ταπακούδη Τύποις Κ. Ταπακούδης Ιστοσελίδα: www.chlorakasefimerida.com

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Για πτυχιούχους του Τμήματος Μηχανολογίας Συντάκτες: Μέλη του τακτικού εκπαιδευτικού προσωπικού του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Σέρρες, 2007 Περιεχόμενα Αυτοαξιολόγηση...

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ Ν.Δ. Κου ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Στην συζήτηση εκδήλωση με θέμα: «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2011+»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ Ν.Δ. Κου ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Στην συζήτηση εκδήλωση με θέμα: «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2011+» ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ Ν.Δ. Κου ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Στην συζήτηση εκδήλωση με θέμα: «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2011+» Κυρίες και κύριοι, Θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΚΠΕΕ για την πρόσκληση και την ευκαιρία που μου δίνει να

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ»

ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ» ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Γενικά...3 2 Θέματα Απασχόλησης...3 3 Σύγκρουση συμφερόντων...4

Διαβάστε περισσότερα

Οι ιοί και οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος στα παιδιά

Οι ιοί και οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος στα παιδιά Οι ιοί και οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος στα παιδιά Θεοφάνης Τσιλιγιάννης Οι ιογενείς λοιμώξεις αποτελούν τη συχνότερη αιτία από την οποία αρρωσταίνουν τα παιδιά και ο άνθρωπος γενικά.

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία. Παραδοσιακά Προϊόντα Διατροφική Αξία και η Πιστοποίηση τους

Πτυχιακή Εργασία. Παραδοσιακά Προϊόντα Διατροφική Αξία και η Πιστοποίηση τους ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Παραδοσιακά Προϊόντα Διατροφική Αξία και η Πιστοποίηση τους Εκπόνηση:

Διαβάστε περισσότερα

1. Εισαγωγή. 2. Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής

1. Εισαγωγή. 2. Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής Ενημερωτικό Σημείωμα για το Προσχέδιο Νόμου «Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, αναδιάρθρωση των φορολογικών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας υπουργείου οικονομικών» 25/1/2011 1. Εισαγωγή Το νέο

Διαβάστε περισσότερα

Ακίνητα: Προϋπόθεση μεταβίβασης ο ενιαίος φόρος Υποχρέωση «επόπτη» σε συμβολαιογράφους, φύλακες μεταγραφών και προϊσταμένους κτηματολογικών γραφείων

Ακίνητα: Προϋπόθεση μεταβίβασης ο ενιαίος φόρος Υποχρέωση «επόπτη» σε συμβολαιογράφους, φύλακες μεταγραφών και προϊσταμένους κτηματολογικών γραφείων Ακίνητα: Προϋπόθεση μεταβίβασης ο ενιαίος φόρος Υποχρέωση «επόπτη» σε συμβολαιογράφους, φύλακες μεταγραφών και προϊσταμένους κτηματολογικών γραφείων Σφίγγει ο κλοιός για τους ιδιοκτήτες ακινήτων, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 1 Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΚΕΦ. 1 Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ (Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ :) ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ (ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΚΤΕΑ) ΚΕΦ. 1 Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1.1 Εισαγωγή στη Λογιστική/Στ όχοι της επιχείρησης Να

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ

ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (ΣΜΥΕ-ΔΥΠ) Λ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ 40,11473 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.2108822303/2108064543 FAX 2106124492 EMAIL:info@smye.gr ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗΣ ΣΠΟΡΟΦΥΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗΣ ΣΠΟΡΟΦΥΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗΣ ΣΠΟΡΟΦΥΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΑΝΤΩΝΙΟΣ X. ΚΩΝΣΤΑΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Συνεχίζουμε με την με αριθμό 715/45/27-4-2010 Επίκαιρη Ερώτηση του Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς κ. Αλέξη Τσίπρα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 7: Σχέση δικαίου-ηθικής-πολιτικής. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 7: Σχέση δικαίου-ηθικής-πολιτικής. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 7: Σχέση δικαίου-ηθικής-πολιτικής Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας Σκοποί ενότητας 1. Οι σχέσεις ηθικής-δικαίου-πολιτικής 2. Το δίκαιο ως ένα σύνολο πρακτικών 1. Δίκαιο στον

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΖΩΗΣ, ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΖΩΗΣ, ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΖΩΗΣ, ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε στην χώρα μας αισθητή άνοδος του βιοτικού επιπέδου και της κοινωνικής ευμάρειας. Παράλληλα όμως αυξήθηκαν τα προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ

Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ Εκπαιδευτήρια Δούκα Δημοτικό Ιούνιος 2013 Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ Επιμέλεια : Γ. Τσούκας ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ 1. Εννοιολογική Οριοθέτηση 8. Κριτική θεώρηση Σύνοψη Διαθεματικότητα Διεπιστημονικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτη διδακτική πρόταση Χρωματίζοντας ένα σκίτσο

Πρώτη διδακτική πρόταση Χρωματίζοντας ένα σκίτσο Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο Α (αρχάριο) Πρώτη διδακτική πρόταση Χρωματίζοντας ένα σκίτσο Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δεξιοτήτων: 1-2 διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www. ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 Που γεννήθηκα, που κατοικώ; η γεωγραφική κινητικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων Ι. Επί της αρχής. Με τις διατάξεις του παρόντος σχεδίου νόμου

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος Ενότητα: Διαχείριση Σχολικής Τάξης

Τίτλος Μαθήματος Ενότητα: Διαχείριση Σχολικής Τάξης Τίτλος Μαθήματος Ενότητα: Διαχείριση Σχολικής Τάξης Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Σελίδα 2 1. Κατάθλιψη... 4 2. Τύποι κατάθλιψης... 5 2.1 Λανθάνουσα Κατάθλιψη...

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος - v Πανεπιστημιακό ημερολόγιο - vi Τι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή - vii Το Πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

03-00: Βιομάζα για παραγωγή ενέργειας Γενικά ζητήματα εφοδιαστικών αλυσίδων

03-00: Βιομάζα για παραγωγή ενέργειας Γενικά ζητήματα εφοδιαστικών αλυσίδων Κεφάλαιο 03-00 σελ. 1 03-00: Βιομάζα για παραγωγή ενέργειας Γενικά ζητήματα εφοδιαστικών αλυσίδων Μια από τις κύριες διαφορές μεταξύ της βιομάζας και των ορυκτών καυσίμων είναι ότι η βιομάζα παραμένει

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικός εκφοβισµός και γονείς

Σχολικός εκφοβισµός και γονείς Σχολικός εκφοβισµός και γονείς Ο σχολικός εκφοβισμός έρχεται στην επικαιρότητα συνήθως κατόπιν εορτής. ΌΌταν ένα από τα χιλιάδες περιστατικά καταλήγει στα ΜΜΕ γιατί έχει τραγική έκβαση. Κι όμως, η ψυχολογική

Διαβάστε περισσότερα

11. Προϋπολογισμός 11.1. Προϋπολογισμός και αποδοτικότητα δημοσίων υπηρεσιών: υφιστάμενη κατάσταση

11. Προϋπολογισμός 11.1. Προϋπολογισμός και αποδοτικότητα δημοσίων υπηρεσιών: υφιστάμενη κατάσταση 11. Προϋπολογισμός 11.1. Προϋπολογισμός και αποδοτικότητα δημοσίων υπηρεσιών: υφιστάμενη κατάσταση Το σύστημα σχεδιασμού και εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, αποτελεί μία βασική παράμετρο προώθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΣ ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ. ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΕΚΠΤΩΣΕΩΝ. 1.1. Κατάλογος

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΧΡΗΜΑΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΧΡΗΜΑΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΧΡΗΜΑΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Του Αλέκου Χαραλαμπόπουλου Η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και γενικότερα η ιδιοκτησία, η καταστρατήγηση των συνθηκών της αγοράς από τα ολιγοπώλια και τα ολιγοψώνια, η

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Δ.Ε ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μια «γριά» νέα. Εύα Παπώτη

Μια «γριά» νέα. Εύα Παπώτη Εύα Παπώτη Μια «γριά» νέα Πρωτογνώρισα την Κατερίνα ως μαθήτρια λυκείου στο φροντιστήριο μέσης εκπαίδευσης στο οποίο εργαζόμουν ως φιλόλογος. Σήμερα είναι τριάντα ετών. Σε μια συνάντησή μας, λίγο πριν

Διαβάστε περισσότερα

Περιβάλλον και Ανάπτυξη ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. Γραμματικογιάννης Α. Ηλίας. Επιβλέπων: Καθηγητής Δ. Ρόκος

Περιβάλλον και Ανάπτυξη ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. Γραμματικογιάννης Α. Ηλίας. Επιβλέπων: Καθηγητής Δ. Ρόκος ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Δ.Π.Μ.Σ.) "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ" Η ΦΤΩΧΕΙΑ Γραμματικογιάννης Α. Ηλίας Εργασία η οποία υποβάλλεται στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΣΥΝΤΑΞΗ : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 2 2.1 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ...

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΝΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΝΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΝΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ Με τη σημερινή συζήτηση θέλουμε ως Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας να αναδείξουμε το ζήτημα της στέγασης φοιτητών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-15

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-15 ANOIXTO ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ KAI ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-15 Κύκλοι χειμερινό εξάμηνο: 114 Ζητήματα Ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΟΣ κ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ Θέμα: Θέσεις της ΚΕΕΕ για την ελληνική οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η πρόσφατη οικονομική κρίση έχει δείξει ότι οι χώρες οι οποίες δεν έχουν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, επηρεάστηκαν περισσότερο. Παράλληλα,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ( 1 )

Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ( 1 ) Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ( 1 ) του Κ.Γκ.Γιούνγκ Με έχουν ρωτήσει αρκετές φορές τι πιστεύω για το θάνατο, γι αυτό το τελείωμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο θάνατος είναι απλά γνωστός ως το τέλος. Είναι η τελεία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Ορισμοί 1. Ο όρος «Ναυλωτής» περιλαμβάνει τον Ναυλωτή, τον Παραλήπτη, τον Αποδέκτη, τον Κάτοχο της σύμβασης Μεταφοράς για οχήματα, και τον Ιδιοκτήτη του οχήματος. Ρήτρα

Διαβάστε περισσότερα

Εισήγηση στην ανοιχτή συνέντευξη τύπου, στις 13 Γενάρη 2016

Εισήγηση στην ανοιχτή συνέντευξη τύπου, στις 13 Γενάρη 2016 Αγ. Φιλοθέης 5β, 105 56 Aθήνα Τηλ. 210 3301842,210 3301847,210 3833786 Fax 210 3802 864 E-mail : pame@pamehellas.gr http://www.pamehellas.gr Αθήνα, 13 /1/2016 Εισήγηση στην ανοιχτή συνέντευξη τύπου, στις

Διαβάστε περισσότερα

Συµπερασµατικές σκέψεις και προτάσεις

Συµπερασµατικές σκέψεις και προτάσεις Επιτροπή Μελέτης Οµάδων Ενδοσχολικής Βίας της ΕΕ ΑΑ Συµπερασµατικές σκέψεις και προτάσεις Γιώργος Μόσχος, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα ικαιώµατα του Παιδιού 1 Μάιος 2010 1. Εισαγωγή Η συγκρότηση

Διαβάστε περισσότερα

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Η κατάσταση στη χώρα, κ. Πρωθυπουργέ, είναι πολύ ανησυχητική. Η κοινωνία βράζει. Η οικονομία βυθίζεται.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Η κατάσταση στη χώρα, κ. Πρωθυπουργέ, είναι πολύ ανησυχητική. Η κοινωνία βράζει. Η οικονομία βυθίζεται. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Η κατάσταση στη χώρα, κ. Πρωθυπουργέ, είναι πολύ ανησυχητική. Η κοινωνία βράζει. Η οικονομία βυθίζεται. Οι θεσμοί δοκιμάζονται. Και η χώρα κινδυνεύει να μεταβληθεί σε έναν

Διαβάστε περισσότερα

«Ειρήνη» Σημειώσεις για εκπαιδευτικούς

«Ειρήνη» Σημειώσεις για εκπαιδευτικούς «Ειρήνη» Σημειώσεις για εκπαιδευτικούς Το «Ειρήνη» αποτελεί ένα εκπαιδευτικό υλικό απευθυνόμενο σε παιδιά ηλικίας 5 έως 8 ετών. Περιλαμβάνει: Μια ταινία κινουμένων σχεδίων (διάρκειας 7 λεπτών) Σημειώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Θεσσαλονίκη: 177 πινακίδες σε 26 κόμβους... για να μη χανόμαστε στο Πανόραμα - Daveti Home Brok Thursday, 01 November 2012 12:13

Θεσσαλονίκη: 177 πινακίδες σε 26 κόμβους... για να μη χανόμαστε στο Πανόραμα - Daveti Home Brok Thursday, 01 November 2012 12:13 Λύση στο πρόβλημα του προσανατολισμού που αντιμετωπίζουν κάτοικοι και κυρίως επισκέπτες στην περιοχή του Πανοράματος επιχειρεί να δώσει ο δήμος Πυλαίας - Χορτιάτη, μέσω συγκοινωνιακής μελέτη που εκπόνησε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΕΝΩΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΕΝΩΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΕΝΩΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ Κ.Ο. ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Συντρόφισσες και σύντροφοι, Εύχομαι σε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η ανάγκη να μειωθεί το περίφημο δημοκρατικό έλλειμμα, να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία της Εκκλησίας ενδιαφέρει όχι μόνο τα μέλη της αλλά και κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να γνωρίσει τα διάφορα πνευματικά ρεύματα που διαμόρφωσαν

Η ιστορία της Εκκλησίας ενδιαφέρει όχι μόνο τα μέλη της αλλά και κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να γνωρίσει τα διάφορα πνευματικά ρεύματα που διαμόρφωσαν Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ Η ιστορία της Εκκλησίας ενδιαφέρει όχι μόνο τα μέλη της αλλά και κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να γνωρίσει τα διάφορα πνευματικά ρεύματα που διαμόρφωσαν τον κόσμο.

Διαβάστε περισσότερα

Υποψήφιοι Σχολικοί Σύμβουλοι 1986 2005

Υποψήφιοι Σχολικοί Σύμβουλοι 1986 2005 Υποψήφιοι Σχολικοί Σύμβουλοι 1986 25 Για τους /τις εκπαιδευτικούς που υπέβαλαν αίτηση υποψηφιότητας για τη θέση Σχολικού Συμβούλου υπάρχουν μας διατέθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ, για τα έτη

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Αγοραστός Ψυχολόγος

Δημήτρης Αγοραστός Ψυχολόγος Δημήτρης Αγοραστός Ψυχολόγος Τρόποι Διαπαιδαγώγησης: Ένας οδηγός για γονείς CC Δημήτρης Αγοραστός, 2014 dagorastos@gmail.com, http://dagorastos.net, http://psychologein.dagorastos.net Το έργο προσφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Πορισματικές θέσεις από τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για την άσκηση ποινικής δίωξης κατά του πρώην Υπουργού κ. Αριστ.

Πορισματικές θέσεις από τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για την άσκηση ποινικής δίωξης κατά του πρώην Υπουργού κ. Αριστ. 1 Πορισματικές θέσεις από τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για την άσκηση ποινικής δίωξης κατά του πρώην Υπουργού κ. Αριστ. Παυλίδη Νικόλαος Σπ. Τσούκαλης Βουλευτής Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς

Διαβάστε περισσότερα