ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ» Διπλωματική Εργασία για το Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Χρήστος Μαυροζούμης 02/10/2015 ΧΙΟΣ

2 Χρήστος Μαυροζούμης «Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ» 02/10/2015 Διπλωματική Εργασία για το Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Συγγραφέας: Χρήστος Μαυροζούμης Επιβλέπων: Δρ. Ανδρέας Κουτούπης ΧΙΟΣ Page 1

3 Περιεχόμενα Ευχαριστίες... 6 Περίληψη ή Σύνοψη... 7 Keywords... 8 Πίνακας Συντομογραφιών... 9 Εισαγωγή Κεφάλαιο 1: Ελεγκτική Ορισμός και έννοια της Ελεγκτικής Αντικείμενο και Στόχοι της Ελεγκτικής Το Νομικό Πλαίσιο της Ελεγκτικής στην Ελλάδα Διακρίσεις της Ελεγκτικής Ιδιωτική Δημόσια/Κρατική Μορφές/Κατηγορίες/Είδη Ελέγχου Εσωτερικοί, Εξωτερικοί και Μικτοί Έλεγχοι Γενικοί και Ειδικοί Έλεγχοι Μόνιμοι, Τακτικοί και Έκτακτοι Έλεγχοι Προληπτικοί και Κατασταλτικοί Έλεγχοι Υποχρεωτικοί και Προαιρετικοί Έλεγχοι Διαχειριστικοί, Διοικητικοί και Φορολογικοί Έλεγχοι Κατηγορίες Ελεγκτών Εξωτερικοί Ελεγκτές Εσωτερικοί Ελεγκτές Κρατικοί/Κυβερνητικοί Ελεγκτές Φορολογικοί Ελεγκτές Ελεγκτές του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ελεγκτές του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους Γενικοί Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης Συμβούλιο Επιθεώρησης Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. ) Ελεγκτές του Οικονομικού Εγκλήματος Ρυθμιστικοί και Εποπτικοί Φορείς του Ελεγκτικού Έργου Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (Ε.Λ.Τ.Ε.) Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Ε.Κ.) Επιτροπή ιεθνών Ελεγκτικών Πρακτικών International Auditing Practice Committee (I.A.P.C.) Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (Σ.Ο.Ε.Λ.) Page 2

4 1.8 Διεθνή και Ελληνικά Ελεγκτικά Πρότυπα Κεφάλαιο 2: Εσωτερικός Έλεγχος Ορισμός και Έννοια του Εσωτερικού Ελέγχου Νομικό Πλαίσιο Εσωτερικού Ελέγχου στην Ελλάδα Στόχος/Σκοπός και Αναγκαιότητα/Χρησιμότητα του Εσωτερικού Ελέγχου Είδη/Τύποι Εσωτερικού Ελέγχου Έλεγχος Παραγωγής Οικονομικός/Λογιστικός/Διαχειριστικός Έλεγχος Διοικητικός Έλεγχος Λειτουργικός Έλεγχος Έλεγχος Συμμόρφωσης Έλεγχος Συστημάτων Μηχανογράφησης/Πληροφόρησης Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου Ορισμός και Έννοια του Σ.Ε.Ε Στόχος/σκοπός και Περιεχόμενο του Σ.Ε.Ε Βασικές Αρχές του Σ.Ε.Ε Αδυναμίες του Σ.Ε.Ε Προϋποθέσεις Δημιουργίας Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου Μέσα Μελέτης Εσωτερικού Ελέγχου Μέθοδοι Μελέτης Εσωτερικού Ελέγχου Διαγράμματα Ροής Ερωτηματολόγιο Γραπτή Περιγραφή Δοκιμασίες Βασικές Αρχές του Εσωτερικού Ελέγχου Κώδικας Δεοντολογίας Εσωτερικού Ελέγχου Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού Ελέγχου Πιστοποίηση Συνεχής Επαγγελματική Εκπαίδευση Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (Ε.Ι.Ε.Ε.) Επιτροπή Ελέγχου (Audit Committee) Κεφάλαιο 3: Δημόσια Διοίκηση και Εσωτερικός Έλεγχος Εισαγωγή Οργάνωση Δημόσιου Τομέα στην Ελλάδα Οι Ελεγκτικές Διαδικασίες στο Δημόσιο Τομέα Επιτροπή Ελέγχου στο Δημόσιο Τομέα Page 3

5 3.4 Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου Δημόσιας Διοίκηση, ο Ρόλος και η Χρησιμότητά του Τα Σημαντικότερα Θεσμικά Όργανα Εσωτερικού Ελέγχου στο Δημόσιο Τομέα Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών της Δημόσιας Διοίκησης (Σ.Ε.Ε.Δ.Δ.) Ελεγκτικό Συνέδριο (Ε.Σ.) Οικονομική Επιτροπή Συνήγορος του Πολίτη Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων (Γ.Δ.Δ.Ε.) Οικονομική Επιθεώρηση Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου των Δ.Ε.Κ.Ο Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων (ΥΠ.Ε.Ε.) Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας & Πρόνοιας (Σ.Ε.Υ.Υ.Π.) Υπηρεσία Ελέγχου Δαπανών Υγείας Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΥΠ.Ε.Δ.Υ.Φ.Κ.Α.) Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών (Σ.Ε.Ε.Υ.Μ.Ε.) Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων (Σ.Ε.Δ.Ε.) Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (Ε.Υ.Ε.Π.) Σώμα Επιθεώρησης & Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης (Σ.Ε.Ε.Κ.Κ.) Κεφάλαιο 4: «Μελέτη Περίπτωσης Δημόσιων Μονάδων Υγείας» Εισαγωγή Το Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.) Οργάνωση Συγχρόνου Νοσοκομείου Τα Τμήματα της Διοικητικής Υπηρεσίας και οι Κύριες Λειτουργίες τους Εσωτερικός Έλεγχος στις Δημόσιες Μονάδες Υγείας Σκοπός, Κανονισμοί και Διαδικασίες Εσωτερικού Ελέγχου των Δημόσιων Μονάδων Υγείας Το Αντικείμενο του Εσωτερικού Ελέγχου στις Δημόσιες Μονάδες Υγείας Ο Ρόλος του Εσωτερικού Ελέγχου στις Δημόσιες Μονάδες Υγείας Μεθοδολογία Εσωτερικού Ελέγχου Δημόσιων Μονάδων Υγείας και Εύρος Εργασιών Page 4

6 4.3.5 Βασικά Προβλήματα Εταιρικής Διακυβέρνησης και Εσωτερικού Ελέγχου των Δημόσιων Μονάδων Υγείας στην Ελλάδα Κεφάλαιο 5: Συμπεράσματα Προτάσεις για Αποτελεσματικότερο Εσωτερικό Έλεγχο στις Δημόσιες Μονάδες Υγείας Βιβλιογραφία Page 5

7 Ευχαριστίες Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες, στον επιβλέπων καθηγητή Δρ. Κουτούπη Ανδρέα, που συνέβαλλε με την πολύτιμη βοήθειά του στην επιτυχή ολοκλήρωση της πτυχιακής εργασίας μου. Επιπλέον, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω το εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό του τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για το ήθος, τις γνώσεις και τις πλούσιες και μοναδικές εμπειρίες που μου παρείχαν όλα αυτά τα τέσσερα χρόνια της φοιτητικής μου δραστηριότητας. Τέλος, και πάνω από όλους θα ήθελα να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου την οικογένεια μου, για την ενθάρρυνση, ηθική συμπαράσταση και οικονομική υποστήριξη που μου προσέφεραν όλα αυτά τα χρόνια των σπουδών μου. Page 6

8 Περίληψη ή Σύνοψη Στην παρούσα πτυχιακή εργασία θα μελετήσουμε τον ρόλο, την λειτουργία, την χρησιμότητα, καθώς και την αναγκαιότητα ύπαρξης Εσωτερικού Ελέγχου σε δημόσιους οργανισμούς, για την επίτευξη των στόχων τους. Κατά πόσο ο Εσωτερικός Έλεγχος, μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης και του οργανισμού και να καταστείλει φαινόμενα όπως, απάτη, κακοδιαχείριση/διοίκηση, διαφθορά, ενώ παράλληλα να προάγει τις αρχές της διαφάνειας, της ηθικής και της ακεραιότητας. Τέλος, επιχειρούμε να μελετήσουμε πιο συγκεκριμένα την εφαρμογή του εσωτερικού ελέγχου, καθώς και τα αποτελέσματά του στις δημόσιες μονάδες υγείας, ώστε να αναδείξουμε την αναγκαιότητα αλλά και τη χρησιμότητα ποιοτικού εσωτερικού ελέγχου σε έναν τόσο ευαίσθητο τομέα, όπως αυτόν της δημόσιας υγείας. Ξεκινώντας λοιπόν, στο 1 ο Κεφάλαιο ορίζεται η Ελεγκτική και τα είδη αυτής, το αντικείμενο και οι στόχοι της, καθώς και το νομικό πλαίσιο που την διέπει. Επίσης, γίνεται μια βασική διάκριση στα είδη ελέγχου και στις κατηγορίες των ελεγκτών. Τέλος, αναφορά γίνεται και στους ρυθμιστικούς και εποπτικούς φορείς του ελεγκτικού έργου. Στην συνέχεια, στο 2 ο Κεφάλαιο αφού έχει γίνει μια εισαγωγή στην ελεγκτική και στις βασικές έννοιες, μελετάμε πιο στοχευμένα τον εσωτερικό έλεγχο. Παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο που τον διέπει, οι στόχοι, η χρησιμότητα και η αναγκαιότητά ύπαρξης του. Ακόμα, γίνεται μια σχετική διάκριση στα είδη του εσωτερικού ελέγχου. Επίσης, περιγράφεται το Σύστημα εσωτερικού ελέγχου οι στόχοι, οι βασικές αρχές, καθώς και οι αδυναμίες του. Τέλος, δίνονται πληροφορίες για τις μεθόδους μελέτης του εσωτερικού ελέγχου, καθώς και για το Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών, άλλα και για την Επιτροπή Ελέγχου, φορείς και όργανα, τα οποία προάγουν την αποτελεσματική εφαρμογή του εσωτερικού ελέγχου. Στο 3 ο Κεφάλαιο, γίνεται μια παρουσίαση της οργάνωσης του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, καθώς και των ελεγκτικών μηχανισμών/διαδικασιών και οργάνων που εφαρμόζονται/υπάρχουν στην διοίκηση αυτού. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε όλα τα θεσμικά όργανα εσωτερικού ελέγχου του δημόσιου τομέα, της δράσης τους, καθώς και της χρησιμότητας ύπαρξης συστήματος εσωτερικού ελέγχου στον δημόσιο τομέα, για αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη δημόσια διοίκηση. Ακολουθεί, το 4 ο Κεφάλαιο και η μελέτη περίπτωσης των δημόσιων μονάδων υγείας, ως προς τον εσωτερικό έλεγχο. Ειδικότερα, επιχειρείται η μελέτη της εφαρμογής του εσωτερικού ελέγχου στις μονάδες υγείας, πριν από αυτό όμως παρουσιάζεται το σύστημα υγείας στην Ελλάδα, η οργάνωση του σύγχρονου νοσοκομείου δίνοντας προσοχή και αναλύοντας τα τμήματα της διοικητικής υπηρεσίας, προκειμένου να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των διοικητικών οργάνων ενός νοσοκομείου, καθώς και της οργάνωσης της δημόσιας υγείας. Επιπλέον, μελετάμε τον ρόλο/σκοπό, το αντικείμενο, τους κανονισμούς, καθώς και τις διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου στις δημόσιες μονάδες υγείας. Τέλος, αναφορά γίνεται στην μεθοδολογία του εσωτερικού ελέγχου και του εύρους εργασιών του, καθώς και των προβλημάτων που έχει να Page 7

9 αντιμετωπίσει, μαζί με αυτά τις εταιρικής διακυβέρνησης των δημόσιων μονάδων υγείας. Κλείνοντας, στο 5 ο Κεφάλαιο παρατίθενται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την παρούσα εργασία/μελέτη, καθώς και προτάσεις για αποτελεσματικότερο εσωτερικό έλεγχο των δημόσιων μονάδων υγείας. Keywords: Εσωτερικός Έλεγχος, Δημόσια Διοίκηση, Μονάδες Δημόσιας Υγείας Page 8

10 Πίνακας Συντομογραφιών Α.Ε. Ανώνυμη Εταιρεία Γ.Δ.Δ.Ε. Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων Γ.Ε.Δ.Δ. Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Γ.Λ.Κ. Γενικό Λογιστήριο του Κράτους Γ.Σ. Γενική Συνέλευση Δ.Ε.Κ.Ο. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί Δ.Ε.Π. Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα Δ.Σ. Διοικητικό Συμβούλιο Ε.Δ.Ε. Ένορκη Διοικητική Εξέταση Ε.Δ.ΕΛ. Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Ε.Π. Ελληνικά Ελεγκτικά Πρότυπα Ε.ΘΕ.Λ. Εταιρεία Θερμικών Λεωφορείων ΕΛ.ΤΑ. Ελληνικά Ταχυδρομεία Ε.Λ.Τ.Ε. Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων Ε.Ι.Ε.Ε. Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών Ε.Κ. Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας Ε.Ο.Φ. Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων Ε.Π.Ε. Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης Ε.Σ. Ελεγκτικό Συνέδριο Ε.Σ.Υ. Εθνικό Σύστημα Υγείας Ε.Τ.Α. Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολούμενων Ε.Τ.Α.Π.-Μ.Μ.Ε. Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Προσωπικού Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Ε.Υ.Ε.Π. Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Ε.Φ.Ε.Τ. Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων Η.Λ.Π.Α.Π. Ηλεκτροκίνητα Λεωφορεία Περιοχής Αθηνών - Πειραιώς Η.Σ.Α Π. Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών Πειραιώς Ι.Κ.Α. Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κ.Υ.Α. Κοινή Υπουργική Απόφαση Μ.Ε.Ε. Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου Ν. Νόμος Ν.Π.Δ.Δ. Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου Ν.Π.Ι.Δ. Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου Ο.Α.Ε.Ε. Οργανισμός Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών Ο.Α.Σ.Α. Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αττικής Ο.Γ.Α. Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων Page 9

11 Ο.Π.Α.Δ. Οργανισμός Περίθαλψης Ασφαλισμένων Δημοσίου Ο.Σ.Ε. Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας Ο.Τ.Α. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Π.Δ. Προεδρικό Διάταγμα Σ.Δ. Συμβούλιο Διοίκησης Σ.Δ.Ο.Ε. Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος Σ.Ε.Ε. Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου Σ.Ε.Δ.Ε. Σώμα Επιθεώρησης Δημοσίων Έργων Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. Συμβούλιο Επιθεώρησης Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης Σ.Ε.Ε.Κ.Κ. Σώμα Επιθεώρησης & Ελέγχου Καταστημάτων Κράτηση Σ.Ε.Ε.Υ.Μ.Ε. Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Υπουργείου Μεταφορών & Επικοινωνίας Σ.ΕΠ.Ε. Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας Σ.Ε.Υ.Υ.Π. Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας & Πρόνοιας Σ.Ο.Λ. Σώμα Ορκωτών Λογιστών Σ.Ο.Ε.Ε. Συντονιστικό Όργανο Επιθεώρησης και Ελέγχου Σ.Ο.Ε.Λ. Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών Σ.τ.Π. Συνήγορος του Πολίτη Τ.Υ.Δ.Κ.Υ. Ταμείο Υπαλλήλων Δήμων και Κοινοτήτων Υ.Δ.Ε. Υπηρεσίες Δημοσιονομικού Ελέγχου ΥΠ.Ε.Δ.Υ.Φ.Κ.Α. Υπηρεσία Ελέγχου Δαπανών Υγείας Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης ΥΠ.Ε.Ε. Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων Φ.Ε.Κ. Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Χ.Υ.Τ.Α. Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων A.I.C.P.A. American Institute Of Certified Public Accountants C.C.A.F. Canadian Comprehensive Audit Foundation C.C.S.A. Certification in Control Self Assessment C.F.S.A. Certified Financial Services Auditor C.G.A.P. Certified Government Auditing Professional C.I.A. Certified Internal Auditor C.I.C.A. Canadian Institute of Chartered Accountants C.O.S.O. Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission G.A.A.S. Generally Accepted Auditing Standards G.A.G.A.S. Generally Accepted Government Auditing Standards G.A.O. Government Accountability Office I.A.P.C. International Auditing Practice Committee I.F.A.C. International Federation of Accountants I.I.A. Institute of Internal Auditors I.N.T.O.S.A.I. Internal Organization of Supreme Audit Institutions Standards I.S.O. International Organization for Standardization M.I.S. Management Information System Page 10

12 Εισαγωγή Ο Εσωτερικός Έλεγχος, είναι ένας όρος που έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια την ακαδημαϊκή κοινότητα, τις κυβερνήσεις των κρατών και τις διοικήσεις των επιχειρήσεων. Αποτελεί μια διαδικασία σχεδιασμένη έτσι, ώστε να προσθέτει αξία στις επιχειρήσεις και να βελτιώνει το σύνολο των λειτουργιών τους. Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια κοινή γνώμη συγκλονίστηκε από μεγάλα σκάνδαλα και φαινόμενα διαφθοράς και κακοδιαχείρισης, που είχαν ως αποτέλεσμα των απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας, τον οικονομικό θάνατο εταιριών και επενδυτών, καθώς και τη σταδιακή απώλεια εμπιστοσύνης στις μεγάλες επιχειρήσεις και τις διοικήσεις τους. Προκείμενου να αποφευχθούν μελλοντικές δυσάρεστες καταστάσεις, οι κυβερνήσεις των μεγάλων οικονομιών διεθνώς, καθιέρωσαν μεταξύ άλλων, την άσκηση του εσωτερικού ελέγχου, ως υποχρέωση των μεγάλων επιχειρήσεων, εντάσσοντάς τον στη νομοθεσία που διέπει την άσκηση της επιχειρηματικότητας. Επίσης, οι ασταθείς οικονομικές συνθήκες, η αύξηση των οικονομικών εγκλημάτων, οι περίπλοκες νομικές διαδικασίες, καθώς και η απαίτηση για την διασφάλιση των αρχών της διαφάνειας και της ακεραιότητας, έχουν δημιουργήσει διεθνώς μια τάση για υιοθέτηση των αρχών εσωτερικού ελέγχου από τους δημόσιους οργανισμούς. Οι φορείς δημόσιας διοίκησης με το πλήθος των υπηρεσιών που παρέχουν και την πολυπλοκότητα των εργασιών τους, δεν έχουν τον κατάλληλο βαθμό προσαρμοστικότητας στις αλλαγές του συνεχώς μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να σημειώνονται φαινόμενα κακοδιαχείρισης. Κύρια απαίτηση των πολιτών, είναι η τήρηση της διαφάνειας στους φορείς αυτούς και σε όσους διαχειρίζονται δημοσίους πόρους. Για να ικανοποιηθεί το αίτημα των πολιτών, απαιτείται η έντονη δράση των ελεγκτικών σωμάτων, στην εποπτεία των οργανισμών και η εφαρμογή των διαδικασιών του εσωτερικού ελέγχου. Ο κυβερνητικός έλεγχος, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ορθής διακυβέρνησης του δημόσιου τομέα. Με την παροχή αμερόληπτης, αντικειμενικής αξιολόγησης του κατά πόσον οι δημόσιοι πόροι χρησιμοποιούνται υπεύθυνα και αποτελεσµατικά για την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, οι ελεγκτές βοηθούν τους οργανισμούς να επιτύχουν την απαραίτητη λογοδοσία προς την κυβέρνηση, τη βελτίωση των λειτουργιών τους και να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη µεταξύ των πολιτών και ενδιαφερομένων μερών. Πιο συγκεκριμένα, με την καθημερινή αξιολόγηση των διαδικασιών, την αναγνώριση πιθανής ανεπαρκούς λειτουργίας σε σημεία του οργανισμού και την παροχή συμβουλών για βελτίωση, ο εσωτερικός έλεγχος προσθέτει αξία και θωρακίζει έτσι την αποτελεσματικότητα του οργανισμού στην επίτευξη των στόχων του. Στη σημερινή του μορφή, ο εσωτερικός έλεγχος αποτελεί το πιο αποτελεσματικό όπλο στο οπλοστάσιο των διοικήσεων των επιχειρήσεων. Εκτός από την αποτρεπτική του δύναμη, είναι έτσι σχεδιασμένος, ώστε να αντλεί πληροφορίες από όλα τα κομμάτια μιας επιχείρησης, με αποτέλεσμα να προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της εταιρίας και τη μεγιστοποίηση των κερδών Page 11

13 της. Εκτός των επιχειρήσεων, ο εσωτερικός έλεγχος προστατεύει όλους όσους συνδέονται άμεσα και έμμεσα με αυτές. Το εργατικό δυναμικό, αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια γνωρίζοντας πως υπάρχει και λειτουργεί μια τέτοια υπηρεσία, ενώ αντίστοιχα συναισθήματα μπορούν να έχουν οι μέτοχοι των εταιριών, αλλά και οι επίδοξοι επενδυτές. Αξίζει να σημειωθεί, πως ο Εσωτερικός Έλεγχος, ενεργεί συμπληρωματικά, ως σύμβουλος, δίχως να υποκαθιστά τους διοικητές και αποτελεί απαραίτητο εργαλείο αποτελεσματικής διοίκησης, συμβάλλοντας με το δικό του τρόπο στη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών, ιδιαίτερα στον ευαίσθητο και ιδιόμορφο τομέα της υγείας, ο οποίος ιδιαίτερα στην χώρα μας, πλήττεται από φαινόμενα κακοδιοίκησης και έλλειψης ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών. Τέλος, ο εσωτερικός έλεγχος δεν έχει πλέον αποκλειστικά οικονομικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι έχει επεκταθεί το πεδίο εφαρµογής του σε διάφορα θέματα, όπως τις διαδικασίες και τα συστήματα επιχειρηματικών κινδύνων, την ασφάλεια και την κοινωνική ευθύνη. Page 12

14 Κεφάλαιο 1: Ελεγκτική 1.1 Ορισμός και έννοια της Ελεγκτικής Στην Ελληνική, καθώς και στη διεθνή βιβλιογραφία, έχουν δοθεί κατά καιρούς διάφοροι ορισμοί, χωρίς ουσιαστικές διαφορές μεταξύ τους. Συνδυάζοντας λοιπόν, τους διάφορους ορισμούς που δίνονται στην βιβλιογραφία, μπορούμε να πούμε πως η ελεγκτική είναι ο κλάδος της οικονομικής επιστήμης και πιο συγκεκριµένα ένας από τους πιο σημαντικούς κλάδους της Λογιστικής, που ασχολείται με τη διατύπωση αρχών και κανόνων που αφορούν τη διεξαγωγή οικονομικών ελέγχων. Οι έλεγχοι αυτοί στοχεύουν στην εξακρίβωση και επαλήθευση της αξιοπιστίας και της σημαντικότητας των χρηματοοικονομικών πληροφοριών που παρέχει η Λογιστική. Επίσης, ένας επιπλέον πιο σφαιρικός, καθώς και ολοκληρωμένος ορισμός που μπορεί να δοθεί είναι, πως η Ελεγκτική είναι μια μεθοδολογικά τυποποιημένη, προγραμματισμένη και τεκμηριωμένη διαδικασία, η οποία συνίσταται στην παρακολούθηση των δραστηριοτήτων και λειτουργιών μιας υπηρεσίας ή οργανισμού και διαπιστώνει καταστάσεις, εξετάζει την τήρηση ή μη των νόμων, των κατευθύνσεων, των εντολών και των οδηγιών, που διέπουν τη λειτουργία τους και παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα των ενεργειών, την απόδοση των διαδικασιών και την εφαρμογή των προγραμμάτων, των στρατηγικών και των πολιτικών της ελεγχόμενης υπηρεσίας ή οργανισμού, με σκοπό την έγκαιρη διαπίστωση προβλημάτων, καθώς και την εφαρμογή διορθωτικών ενεργειών. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η σύγχρονη ελεγκτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις πιο βασικές επιστήμες της διοικήσεως οικονομικών μονάδων, όπως την Οικονομική, την Στατιστική, την Νομική καθώς και την Πληροφορική. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω μερικοί ορισμοί, οι οποίοι έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς: Η Αμερικάνικη Ένωση Λογιστικής (American Accounting Association) το 1972, ορίζει την ελεγκτική ως μια συστηματική διαδικασία αντικειμενικής συγκέντρωσης και αξιολόγησης ελεγκτικών τεκμηρίων, που αφορούν σε πιστοποιήσεις οικονομικών ενεργειών και γεγονότων, με σκοπό την εξακρίβωση του βαθμού ανταπόκρισης μεταξύ αυτών των πιστοποιήσεων και των προκαθορισμένων κριτηρίων για τη γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων σε ενδιαφερόμενους χρήστες. Ο Meigs (1987), ο οποίος θεωρείται για πολλούς ερευνητές ως πατέρας της ελεγκτικής επιστήμης, όρισε την Ελεγκτική ως τον ιδιαίτερο επαγγελματικό κλάδο, των διοικητικών οικονομικών επιστημών, που πραγματεύεται τους γενικούς κανόνες, όρους και προϋπόθεσης για την διενέργεια ελέγχου σε κάθε οικονομική μονάδα, με σκοπό την διαφύλαξη και την σωστή διαχείριση των οικονομικών πόρων, καθώς και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού. Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη (2002), η ελεγκτική είναι ο επιστημονικός κλάδος και τεχνική, που έχει σαν αντικείμενο τη διατύπωση αρχών και κανόνων για τη διεξαγωγή Page 13

15 των οικονομικών ελέγχων, έτσι ώστε να είναι δυνατή η πρόληψη λαθών και η διαπίστωση της πραγματικής χρηματοοικονομικής κατάστασης της οικονομικής μονάδας. Έλεγχος δηλαδή, είναι η έρευνα για την αλήθεια, την ορθότητα, την ικανότητα, τη γνησιότητα, την αξία των περιουσιακών στοιχείων, των αποτελεσμάτων και της θέσης της οικονομικής μονάδας. Τέλος, ένας πιο πρόσφατος ορισμός σύμφωνα με τον Παπαστάθη (2011), η Ελεγκτική είναι ένας ξεχωριστός κλάδος των Οικονομικών Επιστημών, που πραγματεύεται τους κανόνες, όρους και προϋποθέσεις για την διενέργεια ελέγχου σε κάθε επιχείρηση, οικονομική μονάδα, φορέα που στοχεύει στην διαφύλαξη και την σωστή διαχείριση των πόρων, μέσων και περιουσιακών στοιχείων. 1.2 Αντικείμενο και Στόχοι της Ελεγκτικής Το αντικείμενο της ελεγκτικής είναι ο έλεγχος των επιχειρήσεων, με στόχο την πρόληψη, αποκάλυψη ή καταστολή ακούσιων ή εκούσιων λογιστικών λαθών και οικονομικών ατασθαλιών, καθώς και την πιστοποίηση ύστερα από διενέργεια συστηματικού ελέγχου και ανάλογων δοκιμαστικών επαληθεύσεων, της αξιοπιστίας των οικονομικών δεδομένων, της πιστοληπτικής ικανότητας, καθώς και της ορθής εφαρμογής των κειμένων φορολογικών διατάξεων. Πιο αναλυτικά, οι βασικοί στόχοι της ελεγκτικής είναι οι εξής: 1. Εντοπισμός και πρόληψη ηθελημένων ή αθέλητων λογιστικών λαθών. 2. Διερεύνηση, αποκάλυψη και καταστολή ακούσιων ή εκούσιων σφαλμάτων ως προς τις διαδικασίες. 3. Έγκριση, ανάλυση και σχολιασμός της ακρίβειας και πιστότητας των διάφορων οικονομικών καταστάσεων στο σύνολό τους. 4. Αξιολόγηση της σύνταξης και της παράθεσης διαφόρων επιμέρους σημείων των οικονομικών καταστάσεων, (που συνήθως αποτελούν ενδιαφέροντα και κατατοπιστικά στοιχεία για την πορεία και τις στάσεις που επικρατούν μέσα στην επιχείρηση). 5. Πιστοποίηση της επάρκειας ή ανεπάρκειας της διαχρονικής κατάρτισης των κάθε είδους αριθμοδεικτών, για την εξαγωγή των ανάλογων χρήσιμων συμπερασμάτων. 6. Υπογράμμιση των ατελειών και καθορισμός των αδυναμιών στο όλο κύκλωμα της επιχειρηματικής και διαχειριστικής απεικόνισης. 7. Στάθμιση των πιθανοτήτων ικανοποίησης των κάθε λογής απαιτήσεων της επιχείρησης, προκειμένου να υπολογιστούν οι πιθανές επισφάλειες και να γίνει έτσι δυνατός ο σχηματισμός των σωστών προβλέψεων. Η ελεγκτική εξετάζει τρία βασικά ζητήματα: Α) Το αντικείµενο του ελέγχου: Τι ελέγχεται, γιατί είναι αναγκαίος ο έλεγχος και ποιοι είναι οι επιδιωκόμενοι σκοποί. Αυτοί που ενδιαφέρονται για τη διενέργεια του Page 14

16 ελέγχου είναι οι διοικούντες, οι μέτοχοι, οι πιστωτές και γενικότερα όσοι συναλλάσσονται µε την ελεγχόμενη οικονομική µονάδα. Β) Το υποκείμενο του ελέγχου: Αφορά τον ίδιο τον ελεγκτή. Εξετάζει δηλαδή, τα πρόσωπα που διενεργούν τον έλεγχο, καθώς και τι προσόντα πρέπει να διαθέτουν, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Γ) Τις ελεγκτικές διαδικασίες: Αφορά την μέθοδο και την τεχνική µε την οποία διενεργείται η διαδικασία του ελέγχου. 1.3 Το Νομικό Πλαίσιο της Ελεγκτικής στην Ελλάδα Η Ελεγκτική επιβάλλεται και διέπεται από συγκεκριμένους νόμους, για τη διασφάλιση της ποιότητας του κοινωνικού αγαθού των οικονομικών πληροφοριών, τις οποίες δημοσιεύουν μονάδες που διαχειρίζονται σημαντικού μεγέθους οικονομικούς πόρους. Το 1833 ιδρύεται το πρώτο ελεγκτικό συνέδριο, µε σκοπό την επεξεργασία λογαριασμών, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αν γινόταν σωστή διαχείριση των πόρων του κράτους σύμφωνα µε το σύστημα αυτό. Το ενδιαφέρον για την καθιέρωση ενός οργανωμένου σώματος ελεγκτών ξεκίνησε το 1931 µε το νόμο 5076, κάτι το οποίο δεν λειτούργησε στην πράξη διότι εξακολουθούσε να ισχύει το άρθρο 36 του νόμου 2190/1920, σύμφωνα µε το οποίο την υποχρέωση ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων έχουν ανεξάρτητοι ελεγκτές. Με το Ν. 3329/1955 «Περί συστάσεως Σώματος Ελλήνων Ορκωτών Λογιστών» ιδρύεται το Σώμα Ορκωτών Λογιστών (Σ.Ο.Λ.) το 1956 µε τη βοήθεια Άγγλων Ορκωτών Ελεγκτών και µε κρατική εποπτεία. Αυτό αποτέλεσε το κύριο ελεγκτικό σώμα στην Ελλάδα μέχρι το Τότε, καταργήθηκε το Σ.Ο.Λ. για να δημιουργηθεί το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (Σ.Ο.Ε.Λ.) µε το Π Πιο αναλυτικά με το ν. 2190, άρθρο 36, παρ.6 «Προκειμένου να ληφθεί έγκυρη απόφαση από τη γενική συνέλευση σχετικά με τους ετήσιους λογαριασμούς (ετήσιες οικονομικές καταστάσεις), αυτές θα πρέπει να έχουν ελεγχθεί προηγουμένως από δυο τουλάχιστον ελεγκτές. Επιπλέον, με το Νόμο 2190/ 20 άρθρο 42 α ορίσθηκαν τα κριτήρια με τα οποία υποχρεούται οι εταιρείες σε έλεγχο των οικονομικών τους καταστάσεων από Ορκωτό Ελεγκτή Λογιστή. Τα αριθμητικά όρια της περίπτωσης του «Συνόλου Ενεργητικού» και της περίπτωσης του «Καθαρού κύκλου εργασιών», ορίσθηκαν σε ευρώ και ευρώ αντίστοιχα. [Παρ. 4 άρθρο 16 Ν. 2919/2001 (ΦΕΚ 128/τΑ/ ).] Τίθεται σε ισχύ για εταιρείες που αρχίζουν την 1η Ιανουαρίου του 2002 (παρ. 7 ίδιου άρθρου). Τα κριτήρια αυτά αναπροσαρμόζονται κατά περιόδους. Οι ανώνυμες εταιρείες, οι οποίες υπερβαίνουν τα παραπάνω όρια εκλέγουν υποχρεωτικά τους ελεγκτές τους από τους Ορκωτούς Λογιστές του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών. Το ελεγκτικό έργο σύμφωνα με το νόμο Π.Δ.226/92. Σύμφωνα με το νέο νόμο περί συστάσεως, αναγνώσεως, και λειτουργίας του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών στην Ελλάδα, το ελεγκτικό έργο συνίσταται στην εξέταση από ορκωτό ελεγκτή των τηρουμένων βιβλίων και νόμιμων δικαιολογητικών και παραστατικών και αποβλέπει Page 15

17 στη διακρίβωση του κατά πόσον οι ελεγχθείσες οικονομικές καταστάσεις εμφανίζουν «Ακριβοδίκαια» την οικονομική θέση και τα αποτελέσματα των εργασιών της κατά την ελεγχόμενη περίοδο (άρθρο 16, παρ. 1). Επίσης το Π.Δ. 226/92 στο άρθρο 3 αναφέρει ότι: 1) Οι ορκωτοί ελεγκτές είναι αποκλειστικώς αρμόδιοι, για την άσκηση του τακτικού ελέγχου της οικονομικής διαχειρίσεως και των οικονομικών καταστάσεων: i. Των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, πλην δήμων και κοινοτήτων. ii. Των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, που εξυπηρετούν δημόσιο ή κοινωφελή σκοπό και επιχορηγούνται από το κράτος ή απολαύουν ιδιαιτέρων προνομίων, βάσει ειδικής διατάξεως νόμου ή κατ εξουσιοδότηση τούτου. iii. Των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιριών, των εταιριών επενδύσεων χαρτοφυλακίου, των εταιρειών διαχειρίσεως αμοιβαίων κεφαλαίων, των εταιρειών χρηματοδοτικών μισθώσεων και των ενώσεων συνεταιριστικών οργανώσεων. iv. Των ανωνύμων εταιρειών, εταιριών περιορισμένη ευθύνης, των ετερόρρυθμων κατά μετοχές εταιριών, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 42 α του Ν. 2190/1920, και των κοινοπραξιών αυτών. Συγκεκριμένα, οι στο προηγούμενο εδάφιο αναφερόμενες οικονομικές μονάδες, όταν πληρούν (στο εκάστοτε ισχύον ύψος) δύο από τις εξής τρείς προϋποθέσεις: α) αριθμό εργαζομένων, β) ύψος πωλήσεων και γ) ύψος ενεργητικού, υποχρεούνται σε ετήσιο έλεγχο από ορκωτούς ελεγκτές. Αν δεν πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις, τότε ελέγχονται από ελεγκτές όχι ορκωτούς, αλλά απλούς αποφοίτους οικονομικών σχολών. v. Των ανωνύμων εταιριών, των οποίων οι μετοχές είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, καθώς και των ανωνύμων εταιριών των οποίων το μετοχικό κεφάλαιο, εν όλω ή εν μέρει, έχει αναληφθεί με δημόσια εγγραφή. vi. Των εταιριών ή οργανισμών ή και δραστηριοτήτων γενικά, που με βάση διατάξεις νόμου, υπάγονται στον υποχρεωτικό έλεγχο ορκωτών ελεγκτών. vii. Των ενοποιημένων λογαριασμών (οικονομικών καταστάσεων) του α άρθρου 100 παρ. 1 του ν2190/ 20 των συνδεδεμένων επιχειρήσεων. Ο ευρύτερος δημόσιος τομέας, ο οποίος δεν αναφέρεται στα ανωτέρω άρθρα, ελέγχεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο του κράτους. 2) Οι ορκωτοί ελεγκτές είναι επίσης αποκλειστικώς αρμόδιοι για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης πάνω σε θέματα οικονομικής διαχείρισης ή κατάστασης οποιουδήποτε νομικού ή φυσικού προσώπου, δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου, κοινοπραξίας, ειδικού λογαριασμού ή ομάδας περιουσίας, που απαιτεί λογιστικές γνώσεις. Η πραγματογνωμοσύνη αυτή διατάσσεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας περί πραγματογνωμοσύνης, είτε με δικαστική πράξη κατά τη διάρκεια δίκης, κατόπιν αιτήσεως διαδίκου που έχει έννομο συμφέρον, είτε με δικαστική απόφαση, σύμφωνα με τις διατάξεις περί εκούσιας δικαιοδοσίας, μετά από αίτηση οποιασδήποτε διοικητικής αρχής Page 16

18 ή υπηρεσίας του κράτους που έχει αρμοδιότητα προς τούτο και εφόσον επικαλείται και αποδεικνύει ότι συντρέχει προς τούτο λόγος δημόσιου συμφέροντος. Στις περιπτώσεις αυτές, η αμοιβή του ορκωτού ελεγκτή καθορίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος και καταβάλλεται από τον αιτούντα τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης. 3) Όπου κατά τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, τα εμπορικά βιβλία συνιστούν μέσα απόδειξης. Το δικαστήριο, αντί της εμφανίσεως των βιβλίων, μπορεί να διατάξει, είτε κατ αίτηση τίνος των διαδίκων, είτε αυτεπαγγέλτως, έλεγχο και θεώρηση των βιβλίων από ορκωτό ελεγκτή. Η νομοτύπως συντασσόμενη έκθεση του τελευταίου, συνιστά πλήρη απόδειξη για το αντικείμενο για το οποίο διετάχθη. Η αμοιβή του ορκωτού ελεγκτή καθορίζεται από το δικαστήριο και στη μεν πρώτη περίπτωση καταβάλλεται από το δικαστήριο, και στη δε δεύτερη περίπτωση, που διατάσσεται αυτεπαγγέλτως, καταβάλλεται κατά ισομέρεια από τους διαδίκους. Στο άρθρο 4 του ιδίου Π.Δ. 226/92 αναφέρεται ότι: 1) Ο ορκωτός ελεγκτής μπορεί να αρνηθεί την ανατιθέμενη σ αυτόν διενέργεια ελέγχου, ή να ζητήσει τη διακοπή του αρξαμένου απ αυτόν ελέγχου, εφόσον επικαλείται συγκεκριμένους λόγους τους οποίους γνωστοποιεί στον ελεγχόμενο και αναφέρει στο εποπτικό συμβούλιο του σώματος. Το τελευταίο εξετάζει τους προβαλλόμενους λόγους και εφόσον διαπιστώσει την σοβαρότητα αυτών, αποφαίνεται περί της απαλλαγής του ορισθέντος ελεγκτού. Η γνωστοποίηση της διακοπής του ελέγχου, δεν απαλλάσσει τον ορκωτό ελεγκτή από τις υποχρεώσεις του προς τον ελεγχόμενο για αποζημίωση σε περίπτωση αδικαιολόγητης διακοπής του ελέγχου. 2) Ο ελεγχόμενος μπορεί να ζητήσει δια του νόμιμου εκπροσώπου του την εξαίρεση ορισθέντος ορκωτού ελεγκτή για τους λόγους που ορίζει ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας για την εξαίρεση πραγματογνώμονος. Επί της αιτήσεως, πλην των περιπτώσεων ορισμού ορκωτού ελεγκτού από το δικαστήριο κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 3 παρ. 2 του παρόντος, αποφαίνεται το εποπτικό συμβούλιο του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών. Όσον αφορά τον εσωτερικό έλεγχο, αυτός άρχισε να εμφανίζεται στη χώρα µας στο τέλος της δεκαετίας του Το 1985 ιδρύθηκε το «Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (Ε.Ι.Ε.Ε.)» µε απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών και είναι το αρμόδιο όργανο για τη διενέργεια Εσωτερικού Ελέγχου στην Ελλάδα. Τέλος, έχουν επέλθει ριζικές αλλαγές στο επάγγελμά της ελεγκτικής και παρατηρείται εναρμόνιση µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο αναλυτικά, η συνεχής εκπαίδευση τίθεται ως βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση της άδειας ασκήσεως του επαγγέλματος, οι ελεγκτικές εταιρίες υποχρεούνται να καταρτίσουν και να ανανεώνουν έκθεση διαφάνειας στην ιστοσελίδα τους και τίθεται σε εφαρµογής ο ποιοτικός έλεγχος της εργασίας των ελεγκτών. Εξαιρετικής σημασίας θεωρείται και η έκδοση «Φορολογικού Πιστοποιητικού» από τις ελεγκτικές εταιρίες, οι οποίες διενεργούν φορολογικό έλεγχο αλλά και έλεγχο των Page 17

19 οικονομικών καταστάσεων σε Ανώνυμες Εταιρίες και Εταιρίες Περιορισμένης Ευθύνης. 1.4 Διακρίσεις της Ελεγκτικής Η ελεγκτική διακρίνεται σε Ιδιωτική ελεγκτική και Δημόσια/Κρατική ελεγκτική Ιδιωτική Η Ιδιωτική ελεγκτική αποτελεί κλάδο της Ιδιωτικής λογιστικής και έχει ως αντικείμενο, τον έλεγχο των (κερδοσκοπικών) ιδιωτικών επιχειρήσεων Δημόσια/Κρατική Η Δημόσια/Κρατική ελεγκτική, αποτελεί κλάδο της Δημόσιας λογιστικής και ασχολείται με τον έλεγχο των οργανισμών του Δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, καθώς και των μη κερδοσκοπικών οργανισμών γενικά και διενεργείται από διάφορους κρατικούς και ημικρατικοί φορείς, όπως π.χ. (τους Φορολογικούς Ελεγκτές, Ελεγκτικό Συνέδριο, Γενικοί Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης κ.α., οι οποίοι θα αναφερθούν πιο αναλυτικά στην συνέχεια του κεφαλαίου). 1.5 Μορφές/Κατηγορίες/Είδη Ελέγχου Η κατηγοριοποίηση των ελέγχων μπορεί να γίνει με βάση το στοιχείο, κριτήριο στο οποίο επιλέγει να δώσει έμφαση ο κάθε έλεγχος. Έτσι, προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες: Εσωτερικοί, Εξωτερικοί και Μικτοί Έλεγχοι Ανάλογα λοιπόν με την εξάρτηση του προσώπου από την ελεγχόμενη επιχείρηση, εταιρία ή οργανισμό, διακρίνονται σε Εσωτερικούς, Εξωτερικούς και Μικτούς ελέγχους. Page 18

20 i. Εσωτερικοί έλεγχοι: είναι αυτοί, οι οποίοι οργανώνονται από την ίδια την επιχείρηση, φορέα ή οργανισμό και διενεργούνται από ειδικά καταρτισμένα στελέχη, τους εσωτερικούς ελεγκτές, οι οποίοι είναι υπάλληλοι της επιχείρησης και άμεσα εξαρτημένοι από αυτήν. ii. Εξωτερικοί έλεγχοι: είναι αυτοί, οι οποίοι διενεργούνται από πρόσωπα (φυσικά ή νομικά), (εξωτερικούς ελεγκτές) που δεν έχουν και δεν επιτρέπεται να έχουν σχέση εξαρτημένης εργασίας με την επιχείρηση ή τον οργανισμό, καθώς και να σχετίζονται οικονομικά με αυτήν, τους μετόχους ή την διοίκηση της. iii. Μικτοί έλεγχοι: είναι αυτοί, οι οποίοι οργανώνονται και συντονίζονται από το τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου και διενεργούνται με τη συνεργασία των Εξωτερικών Ελεγκτών Γενικοί και Ειδικοί Έλεγχοι Ανάλογα με το εύρος και την έκτασή τους, διακρίνονται σε Γενικούς και Ειδικούς ελέγχους. i. Γενικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι εκτείνονται σε ολόκληρη τη διαχείριση μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου της επιχείρησης ή του οργανισμού και καλύπτουν ολόκληρη την εταιρική χρήση ή και περισσότερες χρήσεις. (Ένα τέτοιο είδος ελέγχου, είναι ο έλεγχος του ισολογισμού τέλους χρήσης, που διενεργείται από τους εξωτερικούς ελεγκτές). ii. Ειδικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι διενεργούνται σε συγκεκριμένο τομέα ή αντικείμενο της επιχείρησης ή του οργανισμού όπως π.χ. (έλεγχος ταμείου, πελατών, αμοιβών, αποθεμάτων κ.α.) και αφορούν αποκλειστικά τους εσωτερικούς ελεγκτές Μόνιμοι, Τακτικοί και Έκτακτοι Έλεγχοι Ανάλογα με την διάρκειά και την περιοδικότητα τους, διακρίνονται σε Μόνιμους, Τακτικούς και Έκτακτους ελέγχους. i. Μόνιμοι έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι διενεργούνται καθ όλη την διάρκεια της οικονομικής χρήσης μιας επιχείρησης ή οργανισμού (και είναι πάντα προληπτικοί). ii. Τακτικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι διενεργούνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα π.χ. (έτος, εξάμηνο, τρίμηνο). Τέτοιοι έλεγχοι μπορεί να είναι, οι έλεγχοι των ετήσιων και εξαμηνιαίων οικονομικών καταστάσεων μιας επιχείρησης ή οργανισμού, (οι οποίοι διενεργούνται αποκλείστηκα από τους εσωτερικούς ελεγκτές). Page 19

21 iii. Έκτακτοι έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι διενεργούνται σε έκτακτες περιπτώσεις σε τυχαία χρονική στιγμή για ειδικούς λόγους, όπως π.χ. (σε περιπτώσεις διαφθοράς, κατάχρησης ή για την λήψη μιας σημαντικής οικονομικής απόφασης κ.α.). Οι έλεγχοι αυτοί, διενεργούνται μετά από εντολή της διοίκησης της επιχείρησης ή του οργανισμού ή μετά από πρωτοβουλία και απόφαση του τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου, καθώς και σε περίπτωση που γίνει κάποια καταγγελία Προληπτικοί και Κατασταλτικοί Έλεγχοι Ανάλογα με το σκοπό που επιτελούν, διακρίνονται σε Προληπτικούς και Κατασταλτικούς ελέγχους. i. Προληπτικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι έχουν οργανωθεί από την ίδια την επιχείρηση ή οργανισμό και διενεργούνται πριν από την ολοκλήρωση ή την διενέργεια των συναλλαγών της, αποσκοπώντας στην πρόληψη τυχόν ακούσιων ή εκούσιων σφαλμάτων και λαθών, καθώς και στην πρόληψη καταχρήσεων και άλλων παρατυπιών. (Την τελική έγκριση την έχει ο προϊστάμενος του εκάστοτε τμήματος). Τέτοιου είδους έλεγχοι διενεργούνται για παράδειγμα (κατά την εξαγωγή προϊόντων από την αποθήκη, κατά την συντήρηση των εγκαταστάσεων, κατά την πιστοποίηση των εργασιών κ.α.). ii. Κατασταλτικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι διενεργούνται μετά από την εκτέλεση των συναλλαγών και αποβλέπουν στην αποκάλυψη και καταστολή τυχόν λαθών, (εκούσιων ή ακούσιων) παραλήψεων, ατασθαλιών, κλοπών, απατών, κακής διαχείρισης των μέσων και πόρων, καθώς και κακής ποιότητας υπηρεσιών και προϊόντων Υποχρεωτικοί και Προαιρετικοί Έλεγχοι Ανάλογα με το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο τους επιβάλλει, διακρίνονται σε Υποχρεωτικούς και Προαιρετικούς ελέγχους. i. Υποχρεωτικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι επιβάλλονται από νομοθετικές διατάξεις, καθώς και από δικαστικές ή άλλες κρατικές υπηρεσίες. ii. Προαιρετικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι επιβάλλονται από τη διοίκηση μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού ή τους μετόχους για προσωπική τους χρήση. Page 20

22 1.5.6 Διαχειριστικοί, Διοικητικοί και Φορολογικοί Έλεγχοι Ανάλογα με τον τομέα και το αντικείμενο που διερευνούν, διακρίνονται σε Διαχειριστικούς, Διοικητικούς και Φορολογικούς ελέγχους. i. Διαχειριστικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι έχουν ως αντικείμενο την διαχείριση των οικονομικών μιας επιχείρησης, εταιρίας ή οργανισμού. ii. Διοικητικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι ασχολούνται με τη διατύπωση της ορθής και πιστής εφαρμογής των ακολουθούμενων διαδικασιών. iii. Φορολογικοί έλεγχοι: είναι εκείνοι, οι οποίοι αποβλέπουν στην ορθή τήρηση της φορολογικής νομοθεσίας και των φορολογικών υποχρεώσεων. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως στη πραγματικότητα, τα παραπάνω είδη ελέγχου συνδυάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται. Οι βασικότερες όμως κατηγορίες ελέγχου θεωρούνται ότι είναι ο Εσωτερικός και ο Εξωτερικός έλεγχος. 1.6 Κατηγορίες Ελεγκτών Εξωτερικοί Ελεγκτές Οι εξωτερικοί ελεγκτές, οι οποίοι αναφέρονται πολύ συχνά και ως ορκωτοί ελεγκτές λογιστές, είναι ανεξάρτητοι από την ελεγχόμενη οικονομική µονάδα (δεν ανήκουν στο προσωπικό του ελεγχόμενου φορέα) και έχουν ως πρωταρχικό καθήκον την εξακρίβωση της αξιοπιστίας των οικονομικών καταστάσεων της επιχείρησης ή του οργανισμού που ελέγχουν. Διενεργούν δηλαδή ελέγχους, για να διαπιστώσουν κατά πόσο οι οικονομικές καταστάσεις, έχουν συνταχθεί σύμφωνα µε τις γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές και αν αποτελούν μια «ακριβοδίκαιη» παρουσίαση της οικονομικής θέσης της ελεγχόμενης επιχείρησης ή και οργανισμού. Φυσικά τα καθήκοντα τους είναι δυνατό να επεκταθούν και σε άλλα πεδία και να διενεργήσουν και τα υπόλοιπα είδη ελέγχου που αναφέρθηκαν παραπάνω. Υπάρχουν δύο κατηγορίες εξωτερικών ελεγκτών: 1. Οι ορκωτοί ελεγκτές λογιστές: οι οποίοι είναι αναγνωρισμένοι από την πολιτεία και το λογιστικό σύστημα ως επαγγελματίες. Αντικείμενό τους είναι ο έλεγχος των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων (Α.Ε., Ε.Π.Ε., κ.α.) και των διάφορων οικονομικών οργανισμών. Είναι απαραίτητο να έχουν πολύ καλή επαγγελματική κατάρτιση, καθώς το ελεγκτικό έργο απαιτεί γνώση της λογιστικής, της ελεγκτικής και του νομικού πλαισίου που διέπει την επιχειρηματική και επιχειρησιακή οργάνωση. Ακόμα, εκτός από την εκπαίδευση απαραίτητο είναι να διαθέτουν κύρος, αμεροληψία και γενικότερα Page 21

23 να έχουν επαγγελματική ηθική και δεοντολογία. Στην Ελλάδα το επάγγελμά του ορκωτού ελεγκτή ασκείται από τα µέλη του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (Σ.Ο.Ε.Λ.) που ιδρύθηκε µε το Π.. 226/1992. Επιπλέον, Το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών αποτελείται από Ορκωτούς Ελεγκτές, Επίκουρους Ορκωτούς Ελεγκτές, Δόκιμους Ορκωτούς Ελεγκτές και Ασκούμενους Ελεγκτές. Τέλος, τα όργανα του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών αναφορικά είναι: i. Το Εποπτικό Συμβούλιο. ii. Η Γενική Συνέλευση. iii. Η Εκτελεστική Γραμματεία. iv. Το Πειθαρχικό Συμβούλιο. v. Το Επιστημονικό Συμβούλιο. 2. Οι εξωτερικοί ελεγκτές του Ν 2190/1920: όπου είναι οι ελεγκτές οι οποίοι ελέγχουν οικονομικές καταστάσεις επιχειρήσεων, οι οποίες δεν εντάσσονται υποχρεωτικά στον έλεγχο των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών Εσωτερικοί Ελεγκτές Οι εσωτερικοί ελεγκτές δεν είναι ανεξάρτητοι από την ελεγχόμενη µονάδα, καθώς συνδέονται µε υπαλληλική ή συμβατική σχέση με αυτήν. Αυτό σημαίνει, πως δεν διαθέτουν επαγγελματική ανεξαρτησία και ανεπηρέαστη σκέψη, όπως συμβαίνει με τους εξωτερικούς ελεγκτές. Οι εσωτερικοί ελεγκτές λοιπόν, είναι τα στελέχη μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού που είναι επιφορτισμένα με τη διενέργεια ελέγχων μέσα στην ίδια την επιχείρηση. Για την αποτελεσματική διενέργεια των ελέγχων, οι εσωτερικοί ελεγκτές (επιθεωρητές), πρέπει να είναι ανεξάρτητοι από επιρροές των ελεγχομένων. Γι' αυτό οργανωτικά, το τμήμα των εσωτερικών ελεγκτών συνήθως υπάγεται, απ' ευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης ή στην επιτροπή ελέγχου. Οι αρμοδιότητες των εσωτερικών ελεγκτών ποικίλουν από επιχείρηση σε επιχείρηση και είναι δυνατόν να περιορίζονται σε ελέγχους τηρήσεως των εσωτερικών οδηγιών ή κανονισμών ή να εκτείνονται σε λειτουργικούς και διαχειριστικούς ελέγχους των διαφόρων τμημάτων της επιχείρησης (τα οποία είδη ελέγχων θα αναλυθούν εκτενέστερα στο 2 ο κεφάλαιο που ακολουθεί). Επιπλέον, οι εσωτερικοί ελεγκτές παρέχουν αξιόλογες πληροφορίες στη διοίκηση της επιχείρησης ή του οργανισμού, ώστε να την βοηθήσουν στη λήψη ορθολογικών αποφάσεων, που θα διασφαλίσουν την αποδοτική και αποτελεσματική λειτουργία της. Δηλαδή, ασχολούνται τόσο µε το σχεδιασμό, και την αξιολόγηση/επιθεώρηση του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου, όσο και µε την διενέργεια και εφαρμογή ελεγκτικών διαδικασιών και μηχανισμών, προτείνοντας στα ανώτερα ιεραρχικά στελέχη της επιχείρησης τη λήψη διορθωτικών μέτρων, για τη βελτίωση της αποδοτικότητας του εσωτερικού ελέγχου. Πιο συγκεκριμένα, ο εσωτερικός ελεγκτής προσπαθεί με την ελεγκτική του εργασία να διαπιστώσει εάν: Page 22

24 i. Το προσωπικό της επιχείρησης ή του οργανισμού ακολουθεί τα μέτρα και τις διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου που καθιέρωσε η διοίκηση. ii. Τα οφέλη από την εφαρμογή των μέτρων και των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου, υπερβαίνουν το αντίστοιχο συνολικό κόστος. iii. Οι αδυναμίες και οι ελλείψεις που παρουσιάζει ο εσωτερικός έλεγχος θεωρούνται σημαντικές iv. Το λογιστικό σύστημα λειτουργεί ορθολογικά και αν οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι αξιόπιστες. Τέλος, είναι κατανοητό πως ο εσωτερικός ελεγκτής θα πρέπει να είναι ικανό πρόσωπο, δηλαδή να διαθέτει γνώσεις και προσόντα που είναι απαραίτητα για την διεξαγωγή του ελέγχου, (τα οποία θα αναφερθούν αναλυτικά στο 2 ο κεφάλαιο που ακολουθεί) Κρατικοί/Κυβερνητικοί Ελεγκτές Οι Κρατικοί/Κυβερνητικοί Ελεγκτές, είναι όργανα που διεξάγουν ελέγχους για λογαριασμό και όφελος της Πολιτείας/Κράτους. Μερικά παραδείγματα αυτής της κατηγορίας είναι οι Φορολογικοί Ελεγκτές, οι Ελεγκτές του Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι Ελεγκτές του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, οι Γενικοί Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης, το Συμβούλιο Επιθεώρησης Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (Σ.Ε.Ε.Δ.Δ.) και οι Ελεγκτές του Οικονομικού Εγκλήματος Φορολογικοί Ελεγκτές Οι φορολογικοί ελεγκτές, είναι τα όργανα εκείνα που διεξάγουν κατά κύριο λόγο τη φορολογική διοικητική διαδικασία, με την οποία ο φορολογούμενος ελέγχεται αν εκπλήρωσε τις νόμιμες φορολογικές υποχρεώσεις του. Οι φορολογικοί ελεγκτές, πρέπει να διαθέτουν βαθιές γνώσεις όχι μόνο της ελεγκτικής, οικονομικής, λογιστικής, του εμπορικού και αστικού δικαίου, αλλά να κατέχουν πλήρως το ισχύον φορολογικό καθεστώς. Οι φορολογικοί νόμοι είναι πολύπλοκοι και εκτός απ' αυτούς οι φορολογικοί ελεγκτές, πρέπει να είναι ενήμεροι και των πολυάριθμων ερμηνευτικών φορολογικών διατάξεων, καθώς και της νομολογίας των οργάνων της δικαστικής φορολογικής διαδικασίας. Επιπλέον, οι φορολογικοί ελεγκτές είναι δημόσιοι υπάλληλοι και πραγματοποιούν τους φορολογικούς ελέγχους, οι οποίοι αποβλέπουν στον καθορισμό της φορολογητέας ύλης και των φορολογικών υποχρεώσεων των φορολογούμενων φυσικών και νομικών προσώπων. Φορολογικός έλεγχος είναι το σύνολο των ελεγκτικών διαδικασιών, που εφαρμόζονται στα τηρούμενα λογιστικά βιβλία και στα στοιχεία των επιχειρήσεων προς επαλήθευση του περιεχομένου των δηλώσεων που υποβλήθηκαν ή την εξακρίβωση και τον καθορισμό των φορολογικών υποχρεώσεων των υπόχρεων, που δεν υπέβαλαν δηλώσεις. Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί πως το έργο των φορολογικών Page 23

25 ελεγκτών λόγω της φύσης και της συνθετότητας των συναλλαγών, αλλά και της μεγάλης δυσκολίας σύλληψης της φορολογητέας ύλης, είναι επίπονο και έχει μεγάλο βαθμό δυσκολίας. Στόχοι του φορολογικού ελεγκτή αποτελούν: i. Η διενέργεια ελέγχου στα τηρούμενα βιβλία της επιχείρησης, προκειμένου να διαπιστώσει αν όλες οι εγγραφές τους στηρίζονται σε νόμιμα δικαιολογητικά. ii. Η διαπίστωση αν όλη η συναλλακτική δραστηριότητα της επιχείρησης, έχει καταχωρηθεί στα προβλεπόμενα και τηρούμενα βιβλία, καθώς και τον χαρακτηρισμό αυτών ως επαρκών ή ανεπαρκών, συνεπεία των παρουσιαζόμενων ελλείψεων και παρατυπιών. iii. Ο προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος της επιχείρησης. iv. Ο καθορισμός των κάθε είδους φορολογικών υποχρεώσεων της επιχείρησης. Επίσης, ο δίκαιος και αμερόληπτος φορολογικός έλεγχος εδραιώνει την πεποίθηση στους φορολογουμένους, ότι δεν αδικούνται από το Κράτος και ότι κάθε φορολογούμενος εισφέρει ανάλογα με τη φοροδοτική ικανότητα του, για το λόγο αυτό, ο φορολογικός ελεγκτής, εκτός της πείρας, την οποία αποκτά με την πάροδο του χρόνου κατά τη θητεία του ως βοηθού πεπειραμένου ελεγκτή, πρέπει να διαθέτει: i. Ανεξαρτησία έκφρασης γνώμης, ακεραιότητα, ήθος, οξεία και ταχεία αντίληψη, αντικειμενική κρίση, παρατηρητικότητα, μεθοδικότητα στην εργασία του, υπομονή και επιμονή, ευγένεια και διακριτικότητα. ii. Επαγγελματική επάρκεια και γνώση της φορολογικής νομοθεσίας, καθώς και της νομολογίας των διοικητικών δικαστηρίων και των φορολογικών λύσεων, που δόθηκαν κατά καιρούς από τη Διοίκηση του Υπουργείου Οικονομικών. iii. Εχεμύθεια και σεβασμό των εμπιστευτικών πληροφοριών που περιέρχονται σε γνώση του, κατά τη διάρκεια της εργασίας του. iv. Αντικειμενικότητα. v. Σοβαρή υποδομή γνώσεων Χρηματοοικονομικής, Διοικητικής Λογιστικής και Οικονομικής. vi. Ένα ελάχιστο επίπεδο νομικών γνώσεων (Εμπορικού και Αστικού Δικαίου), ώστε να μπορεί να κατανοήσει και να εφαρμόσει τις διατάξεις της νομοθεσίας, οι οποίες είναι σχετικές με την εργασία του. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως είναι καθήκον του φορολογικού ελεγκτή να προασπίζει εξίσου, τόσο το νόμιμο συμφέρον του Δημοσίου, όσο και του φορολογουμένου. Page 24

26 Ελεγκτές του Ελεγκτικού Συνεδρίου Η οργάνωση και η λειτουργία του Ελεγκτικού Συνεδρίου ( Ε.Σ. ) καθορίζεται από τα Π.Δ. 774/1980 και 1225/1981 (ΦΕΚ189/80 και 304/81 αντίστοιχα). Ιδρύθηκε το 1983, είναι ανεξάρτητο κάθε άλλης αρχής και λειτουργεί ταυτόχρονα και ως ανώτερο διοικητικό δικαστήριο. Είναι πολυμελές και αντικείμενο του Συνεδρίου είναι: i. Ο (προληπτικός) έλεγχος των δαπανών του Κράτους και άλλων οργανισμών (που υπάγονται με ειδική διάταξη σε αυτό), ως προς την νομιμότητα και κανονικότητά τους. ii. Ο έλεγχος του τρόπου λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών. iii. iv. Η παρακολούθηση των εσόδων και των εξόδων του Κράτους. Η έκδοση εκθέσεων, οι οποίες βοηθούν στην σύνταξη του προϋπολογισμού, απολογισμού και ισολογισμού του κράτους. v. Γνωμοδότηση κατά της θέσπισης νομών όπως π.χ. (για τις συντάξεις κ.α.). vi. vii. viii. Εκδίκαση διαφορών σχετικά με την απονομή συντάξεων, καθώς και με τον έλεγχο των λογαριασμών των δημόσιων υπολόγων. Η εκδίκαση υποθέσεων που αναφέρονται στην ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών δημόσιων υπαλλήλων, καθώς και των υπαλλήλων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, για κάθε ζημιά από δόλο ή αμέλεια που προκλήθηκε στο Κράτος, τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Η εκδίκαση των ενστάσεων κατά πράξεων ή παραλείψεων του Υπουργού των Οικονομικών, σχετικών με την απονομή ή την πληρωμή συντάξεων κ.α Ελεγκτές του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους Εκτός από το Ελεγκτικό συνέδριο, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους ( Γ.Λ.Κ.), ασκεί και αυτό δημοσιονομικό έλεγχο δαπανών. Ακόμη, πραγματοποιεί και την ενταλματοποίηση των δαπανών αυτών, δηλαδή εκδίδει τα εντάλματα πληρωμής αυτών των δαπανών. Οι έλεγχοι που διενεργούνται από το Γ.Λ.Κ. έχουν προληπτικό χαρακτήρα και αφορούν τη νομιμότητα και πληρότητα των ενταλμάτων πληρωμής δαπανών που εκδίδονται από τις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες. Επίσης, οι ελεγκτές του Γ.Λ.Κ. κατά την άσκηση των καθηκόντων τους εποπτεύονται από το Υπουργείο Οικονομικών. Στις γενικές αρμοδιότητες του Γ.Λ.Κ. ανήκουν και οι παρακάτω ελεγκτικές δραστηριότητες: i. Καταρτίζει τον Προϋπολογισμό, Απολογισμό και Ισολογισμό του Κράτους. ii. Παρακολουθεί την εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού και ασκεί έλεγχο στις δημόσιες δαπάνες. Page 25

27 iii. Συμπράττει υποχρεωτικά στην έκδοση κανονιστικών πράξεων που προκαλούν δαπάνη σε βάρος του Κρατικού Προϋπολογισμού και αποφασίζει για την έγκριση και πραγματοποίηση οποιασδήποτε δαπάνης, εφόσον δεν προβλέπετε ο τρόπος κάλυψής της. iv. Ασκεί δημοσιονομικό έλεγχο στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα από την Ε.Ε. ή άλλους διεθνής οργανισμούς. v. Ασκεί έλεγχο στην οικονομική διαχείριση των Δ.Ε.Κ.Ο., των Ο.Τ.Α., των Ν.Π.Δ.Δ. και των Ν.Π.Ι.Δ. που επιχορηγούνται ή χρηματοδοτούνται με οποιοδήποτε τρόπο από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, την Ε.Ε. ή άλλους διεθνείς οργανισμούς και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την εξασφάλιση του ελέγχου στην οικονομική διαχείριση του Κράτους. vi. Συντονίζει τις χρηματικές εκροές από τον κεντρικό λογαριασμό του Δημοσίου, προγραμματίζει την τήρηση των αναγκαίων χρηματικών αποθεμάτων για την πληρωμή των δαπανών του Προϋπολογισμού και διαχειρίζεται τα διαθέσιμα του Δημοσίου. vii. Συνάπτει δάνεια και εξυπηρετεί τις δανειακές υποχρεώσεις της Κεντρικής Κυβέρνησης. viii. Καταρτίζει και εφαρμόζει τις μισθολογικές διατάξεις για τους λειτουργούς και υπαλλήλους του Δημοσίου, των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας. ix. Ρυθμίζει, ελέγχει και εγκρίνει την πληρωμή των συντάξεων του δημοσίου τομέα. Τέλος, στο Γ.Λ.Κ. ανήκει και η Διεύθυνση Σχεδιασμού και Αξιολόγησης Ελέγχων με ενταγμένη την Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (Ε.Δ.Ε.Λ.) που είναι ανεξάρτητη ελεγκτική αρχή. Το αντικείμενο της επιτροπής αυτής είναι ο έλεγχος της λειτουργίας του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου, καθώς και της τήρησης των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί πως η επιτροπή στο ελεγκτικό της έργο μπορεί να επικουρείται και από ιδιώτες εμπειρογνώμονες, που επιλέγονται μέσα από το Μητρώο Ιδιωτών Εμπειρογνωμόνων, οπού ισχύουν συγκεκριμένοι κανόνες επαγγελματικής συμπεριφοράς Γενικοί Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης Θεσπίστηκαν στη χώρα μας με τον Ν. 3074/2002, χωρίς να αποτελούν ανεξάρτητη αρχή, αλλά και χωρίς να υπόκεινται σε έλεγχο από οποιοδήποτε κυβερνητικό όργανο ή δημόσια αρχή. Δημιουργήθηκαν με σκοπό τη διασφάλιση της ομαλής και αποτελεσματικής λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, την παρακολούθηση και αξιολόγηση του έργου των ελεγκτικών της οργάνων, καθώς και τον εντοπισμό φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης. Πιο συγκεκριμένα αντικείμενο τους είναι: i. Η αυτεπάγγελτη και απροειδοποίητη διενέργεια επιθεωρήσεων, ελέγχων, επανελέγχων και ερευνών, καθώς και η παρακολούθηση των διεξαγόμενων ελέγχων από τα δημόσια σώματα ελέγχου και την αξιολόγηση του έργου τους. ii. Η διεξαγωγή του ελέγχου των ετήσιων δηλώσεων οικονομικής κατάστασης (πόθεν έσχες), των μελών των Σωμάτων Επιθεώρησης και Ελέγχου (που Page 26