ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

Transcript

1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Κατερίνα Σάλτα ΔιΧηΝΕΤ

2 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Γενικός προγραμματισμός του συνολικού περιεχομένου της διδασκαλίας Προγραμματισμός των καθημερινών μαθημάτων

3 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Σχολικό πρόγραμμα σπουδών (curriculum) Πρόγραμμα σπουδών κάθε γνωστικού αντικειμένου (π.χ. της Χημείας) Αναλυτικό πρόγραμμα για την κάθε τάξη στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο (syllabus π.χ. Χημεία της Β τάξης του Γυμνασίου ή του Λυκείου)

4 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ο όρος syllabus, αναφέρεται στο πρόγραμμα υπό μορφή κατάστασης ή λίστας, η «ύλη» κάποιας τελικής αξιολόγησης των μαθητών, ενώ στο curriculum καταγράφονται κυρίως οι εκπαιδευτικοί στόχοι, κατά προτίμηση με μορφή παρατηρήσιμης συμπεριφοράς.

5 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Γενικά, ως Αναλυτικό Πρόγραμμα μπορούμε να θεωρήσουμε το προϊόν διαδικασιών σχεδιασμού και σύνταξης ενός γενικού πλαισίου μακροπρόθεσμης οργάνωσης της διδασκαλίας, που γίνεται σε διάφορα επίπεδα και με διαφορετικό κατά περίπτωση βαθμό εγκυρότητας και νομιμότητας. Το αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι ούτε η θεωρία της διδασκαλίας ούτε η ίδια η διεξαγωγή της διδασκαλίας, αλλά ένα ενδιάμεσο στάδιο που συνδέει τη θεωρία και την πράξη με σκοπό να καταστήσει αποτελεσματική και ελεγχόμενη τη διδακτική διαδικασία.

6 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Tyler (1947) : ένα σύγχρονο Αναλυτικό Πρόγραμμα: α. αναφέρει τους σκοπούς που επιδιώκει, β. προσδιορίζει τα περιεχόμενα τα οποία θα διδαχθούν, γ. υποδεικνύει τις μεθόδους διδασκαλίας και δ. προτείνει τρόπους αξιολόγησης.

7 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Είδη Αναλυτικών Προγραμμάτων Η έμφαση σε μία από τις τέσσερις προαναφερθείσες διαστάσεις του Tyler δίνει διάφορα μοντέλα, κυριότερα από τα οποία είναι τα παρακάτω. (α) Το μοντέλο των σκοπών και των στόχων (β) Το μοντέλο των περιεχομένων (γ) Το μοντέλο της διαδικασίας (δ) Το μοντέλο των μελλοντικών καταστάσεων

8 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Είδη Αναλυτικών Προγραμμάτων Λαμβάνοντας ως κριτήριο τα περιθώρια πρωτοβουλίας που θεωρείται σκόπιμο να έχει ο διδάσκων, καθώς και τις δυνατότητες προσαρμογής του προγράμματος σε επιμέρους συνθήκες, διακρίνουμε τα Αναλυτικά Προγράμματα ως: «κλειστά» προγράμματα και «ανοικτά» προγράμματα ή «προγράμματα-πλαίσια» με προεκτάσεις και συνέπειες στην εκπαιδευτική πράξη και σε συνάρτηση βέβαια με τον τρόπο δόμησης του εκπαιδευτικού συστήματος (δηλαδή συγκεντρωτικό ή αποκεντρωτικό στη δομή του).

9 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δομή Αναλυτικού Προγράμματος η οργάνωση της διδακτέας ύλης μπορεί να είναι με οργάνωση των περιεχομένων διδασκαλίας και μάθησης γύρω από θεματικούς άξονες σε κύκλους σπουδών γλώσσα και λογοτεχνία, θετικές επιστήμες, κοινωνικές σπουδές, ή ανθρωπιστικές σπουδές

10 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δομή Αναλυτικού Προγράμματος η διάταξη της ύλης μπορεί να είναι με επάλληλη διάταξη (α) ανιούσα προοδευτική κλίμακα (β) καθ ομόκεντρους κύκλους με σταδιακή διεύρυνση παράλληλη διάταξη σπειροειδής διάταξη γραμμική ή κατά νησίδες

11 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Τα Ερωτήματα-Κλειδιά στη μελέτη του Curriculum (Hopmann, 2015; Βρεττός & Καψάλης, 2009) Αγγλοαμερικάνικη παράδοση: Ποια [Ποιών] γνώση έχει τη μεγαλύτερη αξία; ΤΙ πρέπει να διδάσκεται; Ευρωπαϊκή παράδοση με επίδραση από Βildung και Didaktik: Τι θα γίνει ο/η μαθητής/τρια; ΤΙ πρέπει να γίνει/διαμορφωθεί ο/η μαθητής/τρια;

12 Αναπαραστάσεις του Αναλυτικού Προγράμματος ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟ (ο κόσμος της πολιτικής και του σχεδιασμού) ιδεατό επίσημο/ γραπτό ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ (ο κόσμος των σχολείων και των εκπαιδευτικών) αντιληπτό λειτουργικό / σε δράση ΚΑΤΑΚΤΗΜΕΝΟ (ο κόσμος των μαθητών) βίωμα ότι έχουν μάθει (van den Akker, 2013)

13 Η εκπαίδευση τον 21ο αιώνα Εγγράμματοι πολίτες όσον αφορά τις Φυσικές Επιστήμες, επομένως και τη Χημεία. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του επιστημονικά εγγράμματου πολίτη; Τι πρέπει να αλλάξει στα Αναλυτικά Προγράμματα της Χημείας;

14 Ο εγγράμματος πολίτης αναγνωρίζει σε κάποιο βαθμό την «ομορφιά» και το «θαύμα» της Χημείας έχει επαρκείς γνώσεις Χημείας National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

15 Ο εγγράμματος πολίτης να είναι προσεκτικός αποδέκτης των χημικών πληροφοριών που σχετίζονται με την καθημερινή του ζωή να συμμετέχει σε συζητήσεις σχετικές με τη Χημεία να συνεχίσει να μαθαίνει για την Χημεία μετά από την αποφοίτησή του από το σχολείο να μπορεί να ακολουθήσει σταδιοδρομία και σε τομείς σχετικούς με τη Χημεία National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

16 Η χημική εκπαίδευση σήμερα Απόφοιτοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θυμούνται τη Χημεία ως βαρετό και δύσκολο μάθημα με γλώσσα που δεν καταλάβαιναν με έμφαση στη θεωρία με απαίτηση απομνημόνευσης με σχολικά εγχειρίδια που περιείχαν δύσκολες/ αφηρημένες έννοιες και δύσκολες ασκήσεις με τα εργαστήρια μόνο να έχουν ενδιαφέρον Salta, K., Gekos, M., Petsimeri, I., & Koulougliotis, D. (2012)

17 Η χημική εκπαίδευση σήμερα Χημικοί εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τον περιορισμένο χρόνο διδασκαλίας για την κάλυψη της ύλης και την διεξαγωγή των απαιτούμενων πειραμάτων την ποιότητα της διδασκόμενης ύλης που είναι μεγάλη σε έκταση και εμποδίζει τη διδασκαλία σε βάθος, δεν έχει μεγάλη σχέση με την καθημερινή ζωή των μαθητών, και είναι δύσκολη για τους μαθητές το μη ενδιαφέρον των μαθητών και την αντίληψη των μαθητών ότι η Χημεία αποτελεί δευτερεύον μάθημα Salta, K., Gekos, M., Petsimeri, I., & Koulougliotis, D. (2012)

18 Η χημική εκπαίδευση σήμερα Το βιβλίο του καθηγητή της Χημείας Β Γυμνασίου αναφέρει «Όσοι διδάσκουμε το μάθημα της Χημείας συνειδητοποιούμε όλο και περισσότερο ότι οι μαθητές μας, ενώ μπορούν να απαντούν σωστά σε τυποποιημένες απαντήσεις, δεν κατανοούν τις έννοιες και τους όρους που χρησιμοποιούν.»

19 Η χημική εκπαίδευση σήμερα Η έκθεση Science Education in Europe: Critical Reflections αναφέρει πως τα προγράμματα σπουδών Φ.Ε. στην Ευρωπαϊκή Ένωση: εμφανίζονται ως «κατάλογος» διακριτών ιδεών, που τους λείπει η συνοχή και συνάφεια δίνουν υπερβολική έμφαση στο περιεχόμενο που συχνά διδάσκεται έξω από τα πλαίσια εκείνα που θα μπορούσαν να του δώσουν σημασία και νόημα ο σκοπός και οι στόχοι της διδασκαλίας δεν είναι ούτε εμφανείς, αλλά ούτε και προφανείς στους μαθητές η αξιολόγηση γίνεται με ασκήσεις και δραστηριότητες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην απομνημόνευση και την ανάκληση γνώσεων Osborne, J. & Dillon, J. (2008)

20 Η χημική εκπαίδευση σήμερα Στις Η.Π.Α, τον Ιούλιο του 2011, έκδοση του National Research Council αναφέρει ότι η διδασκαλία των ΦΕ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αποτυγχάνει να επιτύχει τους στόχους της, επειδή: δεν είναι οργανωμένη συστηματικά ώστε να υπάρχει συνοχή του προγράμματος σε όλα τα χρόνια του σχολείου, τονίζει διακριτά γεγονότα επικεντρώνοντας στην σε πλάτος και όχι σε βάθος επεξεργασία τους, και δεν παρέχει στους μαθητές τις ευκαιρίες να βιώσουν το πώς γίνεται πραγματικά η επιστήμη

21 Πως λύνεται ο «Γόρδιος δεσμός»; Ο κύριος στόχος της χημικής εκπαίδευσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι η παραγωγή της επόμενης γενιάς επιστημόνων. Χρειάζεται να καθοριστούν οι βασικές/θεμελιώδεις γνώσεις και δεξιότητες της Χημείας και γενικότερα των ΦΕ. Να αξιοποιηθεί η γνώση που έχουμε σήμερα για το πώς μαθαίνουν οι μαθητές, δηλαδή η Γνωσιακή Επιστήμη, η Παιδαγωγική και η Διδακτική.

22 Πώς μαθαίνουν οι μαθητές Η γνώση οικοδομείται από τους μαθητές με βάση τις προϋπάρχουσες ιδέες, πεποιθήσεις και εμπειρίες τους μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο με τη διαμεσολάβηση του εκπαιδευτικού

23 Στη διδασκαλία Ο εκπαιδευτικός έχει οργανωτικό, και υποστηρικτικό ρόλο αξιοποιώντας δραστηριότητες μαθητών στα πλαίσια ομάδας εργαστηριακές ασκήσεις, κατασκευές, χρήση οπτικών αναπαραστάσεων, σχεδίαση γραφικών παραστάσεων, παιχνίδι

24 Πλαίσιο για τα αναλυτικά προγράμματα Φ.Ε. Θεμελιώδεις έννοιες για κάθε επιστήμη Εγκάρσιες έννοιες και αρχές μεταξύ των Φ.Ε Κοινές πρακτικές των Φ.Ε. National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

25 Θεμελιώδεις Έννοιες Χημείας Ύλη και αλληλεπιδράσεις της Ενέργεια Κύματα και εφαρμογές τους στον τομέα των τεχνολογιών για τη μεταφορά πληροφοριών National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

26 Εγκάρσιες Έννοιες Φυσικής, Χημείας, Βιοεπιστημών, Επιστημών Γης και Διαστήματος Αίτιο και αποτέλεσμα Κλίμακα, αναλογία, και ποσότητα Συστήματα και μοντέλα του συστήματος Ενέργεια και ύλη: Ροή, κύκλοι και διατήρηση Δομή και λειτουργία Σταθερότητα και μεταβολή National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

27 Κοινές Πρακτικές Φυσικής, Χημείας, Βιοεπιστημών, Επιστημών Γης και Διαστήματος Διατύπωση ερωτημάτων και καθορισμός προβλημάτων Ανάπτυξη και χρήση μοντέλων Σχεδιασμός και διεξαγωγή ερευνών Ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων Χρήση μαθηματικών και υπολογιστικής σκέψης Κατασκευή εξηγήσεων και σχεδιασμός λύσεων Απόκτηση, αξιολόγηση, κοινοποίηση πληροφοριών National Research Council (2011). A Framework for K-12 Science Education: Practices, Crosscutting Concepts, and Core Ideas. National Academies Press.

28 Central Ideas in Chemistry Talanquer, V. (2015). Central ideas in chemistry: An alternative perspective. Journal of Chemical Education, 93(1), 3-8.

29 Central Ideas in Chemistry: An Alternative Perspective Talanquer, V. (2015). Central ideas in chemistry: An alternative perspective. Journal of Chemical Education, 93(1), 3-8.

30 WISE Η διαδικτυακή πλατφόρμα WISE: Δημιουργήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Berkeley Διατίθεται δωρεάν:

31 Χαρακτηριστικά του WISE 1. Μάθηση βασισμένη στη διερεύνηση (Inquiry) Στις ενότητες του WISE οι μαθητές εμπλέκονται σε επιστημονικές πρακτικές Δραστηριότητες και υποστηρικτικά εργαλεία του WISE, δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να: συνεργάζονται για να εξερευνήσουν σημαντικά κοινωνικά θέματα θέτουν σχετικά ερωτήματα και κάνουν προβλέψεις πειραματίζονται με υπολογιστικά μοντέλα αξιολογούν και διαχωρίζουν πλήθος πληροφοριών (ασαφών και μη) δομούν εξηγήσεις βασισμένες σε στοιχεία μέσω αναστοχασμού και συζήτησης

32 Χαρακτηριστικά του WISE 2. Αναπτυσσόμενη βιβλιοθήκη Ενοτήτων δοκιμασμένων στην τάξη Οι ενότητες του WISE: Έχουν σχεδιαστεί για να συμπληρώνουν το κύριο αντικείμενο και την αλληλουχία του αναλυτικού προγράμματος Αναθεωρούνται και βελτιώνονται συνεχώς μετά από διαδοχικές επιτυχημένες εφαρμογές μέσα στην τάξη Η συνεχώς αναπτυσσόμενη και εξελισσόμενη βιβλιοθήκη του WISE προσφέρει μια πλούσια και αξιόπιστη πηγή για τους εκπαιδευτικούς!

33 Χαρακτηριστικά του WISE 4. Ολοκληρωμένη Διδακτική Στήριξη Ένας λογαριασμός εκπαιδευτικού στο WISE προσφέρει μια σειρά χρήσιμων ενσωματωμένων εργαλείων για: παρακολούθηση της προόδου των μαθητών σε πραγματικό χρόνο αξιολόγηση και παροχή ανατροφοδότησης αυτοματοποιημένη βαθμολόγηση ενσωματωμένων φύλλων αξιολόγησης παροχή ποιοτικής διδασκαλίας σε κάθε μαθητή ξεχωριστά, εξασφαλίζοντας στους εκπαιδευτικούς χρόνο για να εστιάσουν σε αυτό που τους κάνει απαραίτητους Τα εργαλεία του WISE βελτιώνονται διαρκώς μέσω συνεργασιών με εκπαιδευτικούς!

34 Χαρακτηριστικά του WISE 7. Η Επιστήμη αποκτά νόημα Οι ενότητες WISE εισάγουν τους μαθητές σε σύνθετες επιστημονικές έννοιες μέσω θεμάτων σχετικών με την κοινωνία και τις προσωπικές εμπειρίες τους Για παράδειγμα οι μαθητές: προσδιορίζουν τη δομή μορίων απορρυπαντικού, βοηθώντας στον καθαρισμό πετρελαιοκηλίδας μαθαίνουν για την κλιματική αλλαγή και τις χημικές αντιδράσεις καύσης και προτείνουν τρόπους ελάττωσης της ανθρώπινης συμβολής στην κλιματική αλλαγή μαθαίνουν για τους χημικούς δεσμούς προσπαθώντας να κατανοήσουν τη βέλτιστη δυνατή μέθοδο ανακύκλωσης παλιών ελαστικών

35 ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Διδακτικό σενάριο και Σχέδιο μαθήματος στη σύγχρονη διδακτική τείνουν πρακτικά να ταυτίζονται Εστίαση στόχοι Δραστηριότητες Αξιολόγηση 35

36 Βιβλιογραφία Βρεττός, Ι. & Καψάλης, Αχ. (2009). Αναλυτικό Πρόγραμμα. Θεωρία, έρευνα και πράξη. Αθήνα Hopmann, S. (2015). Didaktik meets Curriculum revisited: historical encounters, systematic experience, empirical limits. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, 2015(1), National Research Council. (2012). A framework for K-12 science education: Practices, crosscutting concepts, and core ideas. National Academies Press. Osborne, J., & Dillon, J. (2008). Science education in Europe: Critical reflections (Vol. 13). London: The Nuffield Foundation. Salta, K., Gekos, M., Petsimeri, I., & Koulougliotis, D. (2012). Discovering factors that influence the decision to pursue a chemistry-related career: A comparative analysis of the experiences of non scientist adults and chemistry teachers in Greece. Chemistry Education Research and Practice, 13(4), Talanquer, V. (2015). Central ideas in chemistry: An alternative perspective. Journal of Chemical Education, 93(1), 3-8. van den Akker, J. (2013). Curricular Development Research as Specimen of Educational Design Research. Educational Design Research,