Πανευρωπαϊκοί ιάδροµοι ΤΙΝΑ (IV, VIII, IX και Χ): ΕΓΝΑΤΙΑ Ο ΟΣ Α.Ε. ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ, Μαρ.2005

Transcript

1

2 Εισαγωγή Η παρούσα τεχνική έκθεση παρουσιάζει την υφιστάμενη κατάσταση των Πανευρωπαϊκών ιαδρόμων IV, VIII, IX και X του δικτύου ΤΙΝΑ. Οι διάδρομοι αυτοί ενδιαφέρουν άμεσα την Εγνατία Οδό επειδή είτε διατρέχουν (VIII, IX και X) είτε βρίσκονται σε γειτνίαση (IV) με τον ελληνικό χώρο. Τα οδικά αυτά δίκτυα, στη φάση της πλήρους ανάπτυξής τους, θα συνδέονται με το σύστημα της Εγνατίας Οδού και των Κάθετων Αξόνων, επιτρέποντας την οδική διασύνδεση της Ελλάδας με τον Ευρωπαϊκό χώρο. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται προέρχονται κυρίως από την τελευταία επίσημη έκθεση του αρμόδιου οργανισμού για την ανάπτυξη του δικτύου των Πανευρωπαϊκών ιαδρόμων, ΤΙΝΑ Secretariat και αναφέρονται στην πορεία υλοποίησης των σχεδιασμένων έργων μέχρι και το 2001 (Status of Pan-European Transport Corridors and Transport Areas: Development and Activities in 2000 and 2001, Final Report 2002, TINA, Vienna). Οι πληροφορίες που υπάρχουν στην παραπάνω Έκθεση επικαιροποιήθηκαν, όπου αυτό ήταν εφικτό, με στοιχεία που είναι δημοσιευμένα στις ιστοσελίδες των αρμόδιων για τον κάθε διάδρομο, φορέων (τεχνικές γραμματείς). Την παρούσα έκθεση σύνταξε και επιμελήθηκε ο επιστημονικός συνεργάτης του Παρατηρητηρίου, Μανόλης Τρανός, Μηχανικός Χωροταξίας-Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Τα περιεχόμενα και οι τυχόν απόψεις που φιλοξενούνται στις εκθέσεις και τα κείμενα εργασίας του Παρατηρητηρίου δεν αντανακλούν απαραίτητα την σύμφωνη γνώμη της εταιρείας Εγνατία Οδός Α.Ε. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για μη εμπορικούς σκοπούς με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή (Παρατηρητήριο Εγνατία Οδός Α.Ε.). Internet: Εγνατία Οδός Α.Ε

3 Πανευρωπαϊκό ίκτυο Μεταφορών Το Πανευρωπαϊκό ίκτυο Μεταφορών (Pan European Transport Network) αποτελεί υπερσύνολο των παρακάτω επιμέρους δικτύων: ιευρωπαϊκό ίκτυο Μεταφορών (Trans European Transport Network), το οποίο έχει ως χώρο αναφοράς την Ευρωπαϊκή Ένωση Το δίκτυο TINA, που αποτελείται από τους δέκα ιαδρόμους καθώς και από μερικές επιμέρους συνδέσεις στις νέες χώρες της ΕΕ Τους δέκα Πανευρωπαϊκούς ιαδρόμους Μεταφορών, που βρίσκονται στις χώρες κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ), στις νέες ανεξάρτητες χώρες (New Independent States NIS) και παραπέρα Τις τέσσερις Πανευρωπαϊκές Περιοχές Μεταφορών (Pan European Transport Areas PETrAs), που καλύπτουν παράκτιες περιοχές Τις Ευρω Ασιατικές συνδέσεις (Euro Asian Links) γνωστές και ως TRACECA (Transport Corridor Europe Caucasus Asia). Για τους περισσότερους από τους άξονες και τις ειδικές περιοχές που περιγράφονται παραπάνω, έχει υπογραφεί Μνημόνιο Συνεργασίας (Memorandum of Understanding) μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν, σε επίπεδο υπουργών μεταφορών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι συνθήκες αυτές εκφράζουν την εθελοντική δέσμευση των συμμετεχόντων και δεν έχουν ιδιαίτερα δεσμευτικό χαρακτήρα. Καταδεικνύουν τη θέλησή τους να συμμετέχουν από κοινού στα οφέλη ενός τόσο μεγάλου σχεδίου. Αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών ήταν και η δημιουργία οργανωτικών επιτροπών για κάθε άξονα, που έχουν ως στόχο την προώθηση, την οργάνωση και την παρακολούθηση του σχεδίου. Σε ότι αφορά τους Πανευρωπαϊκούς ιαδρόμους Μεταφορών ή αλλιώς τους ιάδρομους του Ελσίνκι, ονομασία που προέκυψε από τη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε εκεί τον Ιούνιο του 1997, αυτοί αποτελούν στην ουσία σχέδια πολυτροπικών μεταφορών. Έχουν συνολικό μήκος km, από τα οποία τα αφορούν σιδηροδρομικό δίκτυο και τα οδικό. Τα αεροδρόμια, τα λιμάνια σε θάλασσες και ποτάμια και μεγάλοι οι τερματικοί σταθμοί εντάσσονται ως κόμβοι των διαφόρων δικτύων ανάμεσα στις συνδέσεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. 2

4 Πανευρωπαϊκός ιάδρομος IV Ο ιάδρομος IV αποτελεί έναν πολυμεσικό μεταφορικός άξονας με διεύθυνση Βορειοδυτική Νοτιοανατολική. Ξεκινάει από τη Γερμανία ( ρέσδη και Νυρεμβέργη) και διατρέχει την Τσεχία (Πράγα), την Αυστρία (Βιέννη), τη Σλοβακία (Μπρατισλάβα), την Ουγγαρία (Βουδαπέστη) και τη Ρουμανία. Εκεί διαχωρίζεται σε δύο κλάδους. Ο βόρειος τερματίζει στην Κωνστάντα της Βόρειας Θάλασσας, μέσω του Βουκουρεστίου και του Arad. Ο δεύτερος μέσω της Craiova καταλήγει στη Βουλγαρία (Σόφια), όπου διαχωρίζεται και πάλι σε δύο κλάδους, με τον πρώτο να καταλήγει στην Ελλάδα (Θεσσαλονίκη) και το δεύτερο στην Τουρκία (Κωνσταντινούπολη). Το συνολικό μήκος του οδικού δικτύου φτάνει τα km και του σιδηροδρομικού τα km. Ο ιάδρομος IV είναι ίσως ο πλέον σημαντικός για τον ελληνικό χώρο. Μαζί με το ιάδρομο Χ επανασυνδέουν ουσιαστικά την Ελλάδα με τον Κοινοτικό Χώρο. Οι συνδέσεις αυτές ήταν από ελλιπείς ως ανύπαρκτες μέχρι πριν λίγα χρόνια, είτε λόγω του προηγούμενου καθεστώτος που επικρατούσε στις όμορες χώρες είτε λόγω της παρατεταμένης εμπόλεμης κατάστασης στην οποία βρισκόταν η πρώην Γιουγκοσλαβία. Με την ολοκλήρωση των δύο αυτών ιαδρόμων θα αρθεί ο «μονοπωλιακός» μέχρι σήμερα ρόλος της Ηγουμενίτσας, ως η μόνη πύλη της χώρας προς Κοινοτικό Έδαφος και θα επαναλειτουργήσουν οι παλιές παραδοσιακές συνδέσεις διαμέσου των βόρειων γειτονικών χωρών. Αυτό αναμένεται να επιφέρει σημαντικές επιδράσεις στη μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης και στη βαρύτητά της στο σύστημα αστικών κέντρων της Βαλκανικής Χερσονήσου καθώς και στην επιχειρηματική και εμπορική δραστηριότητα της Βόρειας Ελλάδας. Αξίζει να πούμε πως οι εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με τις όμορες Βαλκανικές χώρες είναι σημαντικές. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε πως το 1999 το 17% των εξαγωγών της χώρας είχε ως αποδέκτες χώρες των Βαλκανίων, ενώ το 6% αυτών είχαν ως προορισμό τις βαλκανικές χώρες με τις συνδέει την Ελλάδα ο ιάδρομος IV, δηλαδή τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Ο ιάδρομος IV είναι εξίσου σημαντικός και για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, αφού θα συνδέσει δύο υποψήφιες προς ένταξη χώρες με Κοινοτικό έδαφος προς Βορρά και προς νότο, δίνοντάς τους έτσι διέξοδο αφενός προς το οικονομικό κέντρο της Ευρώπης και αφετέρου προς τη Μεσόγειο Θάλασσα. Πέρα από το διεθνή ρόλο του ιάδρομου IV, ιδιαίτερη σημασία έχει και για την Εγνατία Οδό. Η άρθρωση της τελευταίας με το ιάδρομο IV θα ισοδυναμεί με καλύτερο επίπεδο εξυπηρέτησης των διακρατικών μετακινήσεων και επομένως και των εμπορευματικών ροών κάτι που μπορεί να μεταφραστεί και σε αύξηση των φόρτων λόγω της πιθανής γένεσης μετακινήσεων. Άλλωστε, η Εγνατία Οδός μετά την ολοκλήρωση των ιαδρόμων IV, 3

5 ΙΧ και Χ θα λειτουργήσει ως συλλεκτήρια οδός τους. Είναι πιθανό, ο κλάδος Σόφια Κωνσταντινούπολη να λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς την Εγνατία Οδό, σε ότι αφορά τις μετακινήσεις μεταξύ Τουρκίας και Βόρειας Ευρώπης. Πέρα όμως από τις αυστηρά ποσοτικές κρίσεις, που στηρίζονται αποκλειστικά σε φόρτους, η σύνδεση της Εγνατίας Οδού με το ιάδρομο IV ταυτίζεται με τους βασικούς αναπτυξιακούς και χωροταξικούς στόχους του έργου. Θα συνδεθούν έτσι τρεις σημαντικές γεννήτριες μεταφορικών κινήσεων, η Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο (Ανατολική Μεσόγειος) και η Αδριατική/το Ιόνιο διαμέσου της Εγνατίας και των ιαδρόμων IV, VIII, IX και X. Το μνημόνιο συνεργασίας για την ανάπτυξη του ιάδρομου IV υπογράφηκε το Μάιο του Στην τρίτη σύσκεψη της Οργανωτικής Επιτροπής για το ιάδρομο IV, που έλαβε χώρα στην Πράγα τον Ιούνιο του 1999, ορίστηκε ως προεδρεύουσα της Επιτροπής η Γερμανία, η οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα ( mail to: Βασικό πρόβλημα της οργανωτικής επιτροπής ήταν η άρση των καθυστερήσεων που έχουν παρατηρηθεί στα σύνορα των χωρών που διατρέχει ο ιάδρομος. Οι προτάσεις της επιτροπής έχουν καταγραφεί στο «Πρόγραμμα δράσης της Οργανωτικής Επιτροπής για τον Πανευρωπαϊκό ιάδρομο IV) Βασικά χαρακτηριστικά του ιάδρομου IV Χώρες που διατρέχει ο ιάδρομος Austria, Bulgaria, Czech Republic, Germany, Greece, Hungary, Romania, Slovakia, Turkey Μεταφορικά μέσα Railways, roads, aviation, navigation Μήκος ιαδρόμου (κατά προσέγγιση) Σιδηροδρομικό δίκτυο Οδικό δίκτυο Υδάτινο δίκτυο Αεροδρόμια Λιμάνια (παραθαλάσσια παραποτάμια) 4,340 km 3,640 km n.a Γεωμετρία: Dresden Praha Bratislava/Wien Budapest Arad Σιδηρόδρομος Dresden Bad Schandau/Decin Praha Ceska Trebova Brno - Breclav/Kuty Bratislava - Rajka/Hegyeshalom - Györ Breclav/Hohenau Wien Bratislava Wien Wien Nickelsdorf/Hegyeshalom Györ Budapest (second alignment: Bratislava Sturovo/Szob Budapest) Szolnok Lököshaza/Curtici Arad Οδικός άξονας Dresden Zinnwald/Cinovec Praha Brno Lanzhot/Brodske Bratislava Cunovo/Rajka Hegyeshalom Györ 4

6 Brno Mikulov/Drasenhofen Wien Bratislava Wien Wien Nickelsdorf/Hegyeshalom Györ Budapest Kecskemet - Szeged Nagylak/Nadlac Timisoara Κλάδος από τη Nürnberg Σιδηρόδρομος Nürnberg Schirnding/Cheb Plzen Praha Οδικός άξονας Nürnberg Waidhaus/Rozvadov Plzen Praha Κλάδος μέχρι την Constanta Σιδηρόδρομος Arad Alba Iulia Brasov Ploiesti Bucuresti Constanta Οδικός άξονας Timisoara Sibiu Pitesti Bucuresti Constanta Κλάδος μέχρι την Istanbul Σιδηρόδρομος Arad Timisoara Craiova Calafat/Vidin Sofija Plovdiv Svilengrad/Kap. Andreevo Edirne Istanbul Οδικός άξονας Timisoara Craiova Calafat/Vidin Sofija Plovdiv Svilengrad/Kap. Andreevo Edirne Istanbul Κλάδος μέχρι την Θεσσαλονίκη Σιδηρόδρομος Sofija Kulata/Προμαχώνας Θεσσσαλονίκη Οδικός άξονας Sofija Kulata /Προμαχώνας Θεσσσαλονίκη Κόστος για τις υποδοµές του ιαδρόµου IV 4.500,00 million 4.000,00 million 3.500,00 million 3.000,00 million 2.500,00 million 2.000,00 million 3.863,80 million 1.500,00 million 1.000,00 million 1.184,46 million 500,00 million 948,60 million 0,00 million Germany Czech Republic 942,00 million 910,00 million 338,00 million 97,31 million 366,49 million 84,77 million 71,71 million 137,00 million Austria Slovakia Hungary Romania Bulgaria Greece Turkey Estimations until 2015 (TINA FINAL Report, Nov. 99) Actual estimations (until ~2006) Approved contribution from EU funds (ISPA, TACIS, PHARE, TEN) 5

7 Κατάσταση του ιάδρομου IV στις χώρες της Βαλκανικής (2002) Από τα σύνορα Ουγγαρίας Ρουμανίας μέχρι και το Βουκουρέστι το υφιστάμενο οδικό δίκτυο του ιάδρομου IV φτάνει τα 663 Km. Σύμφωνα με την Έκθεση Κατάστασης του 2002, μέχρι και σήμερα (2005) δεν προβλέπεται η κατασκευή νέων τμημάτων σε όλο το τμήμα του ιάδρομου στο έδαφος της Ρουμανίας. Αντίθετα προβλέπεται η αναβάθμιση των υφιστάμενων συνδέσεων στο σύνολο σχεδόν του υφιστάμενου δικτύου. Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση, μέχρι και το 2005 θα έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες αναβαθμίσεις. Για την επόμενη περίοδο, δηλαδή από το 2005 μέχρι και το 2015 προβλέπεται η κατασκευή άλλων 300 Km περίπου. Εξαίρεση από τα παραπάνω αποτελεί το τμήμα Lugoj Craiova, το οποίο ήταν στο στάδιο της μελέτης κατά τα έτη Χαρακτηριστικά σημεία του ιάδρομου στο έδαφος της Ρουμανίας είναι η περιφερειακή οδός του Βουκουρεστίου και η γέφυρα του ποταμού ούναβη στο Calafat (Ρουμανο Βουλγαρικά σύνορα). Στο έδαφος της Βουλγαρίας, το υφιστάμενο δίκτυο του ιάδρομου IV φτάνει τα 714 km, τα οποία αναλύονται ως εξής: 235 km από Ρουμανο Βουλγαρικά σύνορα μέχρι τη Σόφια, 278 από τη Σόφια μέχρι τα Βουλγαρο Τουρκικά σύνορα (Kapitan Andreevo) και 201 km από τη Σόφια μέχρι τα Ελληνο Βουλγαρικά σύνορα. Σύμφωνα με την έκθεση του 2002 μόνο 28 Km νέου αυτοκινητόδρομου θα κατασκευαστούν στο έδαφος της Βουλγαρίας, ενώ για το σύνολο σχεδόν του υπόλοιπου δικτύου αναβαθμίζεται. Σύμφωνα πάντα με την ίδια έκθεση, οι αναβαθμίσεις θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το Σε ότι αφορά την Ελλάδα, ο ιάδρομος IV εκτείνεται σε μήκος 104 km, από τα Ελληνο Βουλγαρικά σύνορα μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Ο στόχος που έχει τεθεί από την ελληνική πλευρά είναι να ολοκληρωθεί το τμήμα Θεσσαλονίκη Προμαχώνας μέχρι το 2007 και παράλληλα να επισημανθεί στη βουλγαρική πλευρά η ανάγκη ολοκλήρωσης του τμήματος Kulata Σόφια μέχρι το 2007, με χαρακτηριστικά αυτοκινητοδρόμου. Τέλος, το τμήμα του ιαδρόμου που βρίσκεται στην Τουρκία, δηλαδή ο αυτοκινητόδρομος Βουλγαρο Τουρκικά σύνορα (Kapitan Andreevo) Κωνσταντινούπολη (228 km) είναι σε λειτουργία. 6

8 Χάρτης 1: ιάδρομος IV 7

9 Πανευρωπαϊκός ιάδρομος VIII Ο Πανευρωπαϊκός ιάδρομος VIII, γνωστός και ως «Παραεγνατία», είναι ένας οριζόντιος άξονας που ενώνει τις PETrAs της Αδριατικής και της Μαύρης Θάλασσας. Από τους τέσσερις ιαδρόμους που σχετίζονται με την Ελλάδα είναι το λιγότερο ώριμο έργο. Χαρακτηριστικό είναι πως το τελικό Μνημόνιο Συνεργασίας υπογράφηκε μόλις το 2003, μιας και υπήρχε διαφωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων κρατών για τη χάραξή του. Την προεδρία τη οργανωτικής επιτροπής έχει αναλάβει η Ιταλία. Ο ιάδρομος ξεκινάει από το λιμάνι Durres της Αλβανίας, περνάει από τα Τίρανα, τα Σκόπια (ΠΓ Μ), τη Σόφια και καταλήγει στα λιμάνια Burgas και Varna (Βουλγαρία). Ο ιάδρομος VIII είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ολοκλήρωση του δικτύου ΤΙΝΑ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αφού μαζί με την Εγνατία Οδό εξασφαλίζει στη διασύνδεση των κάθετων αξόνων (IV, IX και Χ). Επιπλέον, αναμένεται να συμβάλλει στην ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα στις χώρες που διατρέχει. Η άποψη αυτή στηρίζεται στο επιχείρημα ότι λόγο της οριζόντιας σύνδεσης των βασικών αστικών κέντρων της περιοχής (Τίρανα Σκόπια Σόφια) και της αύξησης της προσπελασιμότητάς τους, οι πόλεις αυτές θα προσελκύσουν περισσότερες επιχειρήσεις, γιατί θα είναι σε θέση να ελέγξουν μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Βασικά χαρακτηριστικά του ιάδρομου VIII Χώρες που διατρέχει Μεταφορικά Μέσα Μήκος του διαδρόμου κατά προσέγγιση Σιδηροδρομικό δίκτυο Οδικό δίκτυο Υδάτινο δίκτυο Αεροδρόμια Λιμάνια Γεωμετρία: Σιδηροδρομικό δίκτυο Albania, Bulgaria, FYR of Macedonia Railways, roads, aviation, navigation 1,270 km 960 km n.a. 4 2 Durrës Tirana Skopje - Sofija- Varna/Burgas Tirana Durrës Elbasan Oukës (missing link) Kicevo Skopje Kumanovo (missing link) Gjuesevo Sofija Plovdiv Stara Zagora Karnobat Burgas/Varna Οδικό δίκτυο Durrës Tirana Elbasan Struga Kicevo Skopje Kumanovo Gjuesevo Sofija Plovdiv Stara Zagora Burgas/Varna 8

10 Costs for infrastructure investements along Road Corridor VIII 1.200,00 million 1.000,00 million 800,00 million 600,00 million 400,00 million 961,50 million 200,00 million 344,00 million 0,00 million 114,00 million Albania FYR of Macedonia Bulgaria Estimations until 2015 (TINA FINAL Report, Nov. 99) Actual estimations (until ~2006) Approved contribution from EU funds (ISPA, TACIS, PHARE, TEN) Κατάσταση του ιάδρομου VIII (2002) Ο διάδρομος ξεκινάει από το Durres, περνάει από τα Τίρανα και καταλήγει στα σύνορα με την ΠΓ Μ (Qafe Thane). Το μήκος αυτού του τμήματος είναι 145 χλμ. αλλά αναμένεται να αναβαθμιστεί. Στη συνέχεια διέρχεται την ΠΓ Μ και καταλήγει στα σύνορα με τη Βουλγαρία (Devebair). Το τμήμα Kumanovo Devebair αναβαθμίζεται ενώ η κατασκευή διπλού αυτοκινητόδρόμου στο τμήμα Struga Kicevo είναι μακροπρόθεσμο σχέδιο. Η χάραξη του διαδρόμου στο Βουλγαρικό έδαφος έχει ως εξής: Gjusevo (σύνορα με ΠΓ Μ), Σόφια και καταλήγει στα λιμάνια Bourgas και Varna. Το συνολικό του μήκος είναι 650 χλμ., χαρακτηρίζεται ως εθνικό δίκτυο δύο λωρίδων εκτός από το τμήμα Σόφια Plovdiv Orizona. Ένας νέος αυτοκινητόδρομος θα κατασκευαστεί από την Orizona μέχρι τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. 9

11 Χάρτης 2: ιάδρομος VII 10

12 Πανευρωπαϊκός ιάδρομος IX Ο Πανευρωπαϊκός ιάδρομος IX είναι ο μεγαλύτερος πολυμεσικός διάδρομος από τους δέκα του δικτύου TINA. Ξεκινάει από το Ελσίνκι (Φιλανδία), περνάει από το St. Petersburg (Ρωσία), όπου διαχωρίζεται σε δύο κλάδους. Ο πρώτος περνάει από τη Μόσχα ενώ δεύτερος από το Pskov (Ρωσία). Και οι δύο καταλήγουν στο Κίεβο (Ουκρανία). Στη Ljubashevka/Rozdilna (Ουκρανία) ο διάδρομος διαχωρίζεται πάλι. Ο ένας κλάδος καταλήγει στη Οδησσό (Ουκρανία) ενώ ο κύριος κλάδος συνεχίζει νότια στη Chisinau (Μολδαβία), Βουκουρέστι (Ρουμανία), Dimitrovgrad (Βουλγαρία) και καταλήγει στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Πέρα από την παραπάνω βασική χάραξη, υπάρχουν δύο ακόμα συνδέσεις που ξεκινούν από τη Βαλτική Θάλασσα. Η πρώτη ξεκινάει από το Kaliningrad (Ρωσία) και η δεύτερη από το Klaipeda (Λιθουανία). Στο Kaunas (Λιθουανία) συναντιούνται οι δύο άξονες και συνεχίζουν μέσω του Vilnius (Λιθουανία) στο Minsk (Λευκορωσία), όπου ο ιάδρομος IX συναντάει το ιάδρομος II. Συνεχίζει στο Κίεβο (Ουκρανία) όπου συναντάει τον κυρίως άξονα του διάδρομου IX. To Memorandum of Understanding για το σύνολο του ιαδρόμου IX υπογράφηκε το Μάρτιο του Η πρώτη συνεδρίαση της Οργανωτικής Επιτροπής έγινε στην Αλεξανδρούπολη υπό την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η επόμενη στις Βρυξέλες το εκέμβριο του Για τις ανάγκες παρακολούθησης της πορείας του έργου συστήθηκαν τρεις υπο επιτροπές για το βόρειο, για το ενδιάμεσο και για το νότιο τμήμα του άξονα. Τις προεδρίες έχουν αναλάβει αντίστοιχα η Ρωσία και η Φιλανδία, η Λιθουανία και η Ρουμανία. Βασικά χαρακτηριστικά του ιάδρομου IX Χώρες που διατρέχει Belarus, Bulgaria, Finland, Lithuania, Moldova, Romania, Russia, Ukraine Μεταφορικά Μέσα Railways, roads, aviation, navigation Μήκος του διαδρόμου κατά προσέγγιση Σιδηροδρομικό δίκτυο Οδικό δίκτυο Υδάτινο δίκτυο Αεροδρόμια Λιμάνια 6,500 km 5,820 km n.a. 4 2 Γεωμετρία: Helsinki St. Petersburg Pskov/Moskva Kiev Ljubasevka Chisinau Bucuresti Dimitrovgrad Alexandroupolis Σιδηροδρομικό δίκτυο Helsinki Vainikkala/Buslovskaya St. Petersburg Tver Moskva Obninsk Kaluga Brjansk Seredyna-Buda - Konotop Kiev 11

13 Second line between St. Petersburg and Kiev: St. Petersburg Lobok/Ezjarysca Vicebsk Orsa Mahileu Zlobin Homel Kraucouka/Dobrjanka Cernihiv Kiev Vinnyjca Rozdilna Kucurham/Pervomaise Tiraspol Chisinau Ungheni Iasi Bacau Focsani Buzau Ploiesti Bucuresti Giurgiu/Ruse Stara Zagora Svilengrad/Ormenio Alexandroupolis Οδικό δίκτυο Helsinki Vaalimaa/Torfyanovka St. Petersburg Tver Moskva Tula Orel Sopyc - Kiev Second line between St. Petersburg and Kiev: St. Petersburg Pskov Lobok/Ezjarysca - Vicebsk Orsa Mahileu - Homel Novaja Huta - Cernihiv Kiev Bila Cerkva Ljubasevka Huljanka/Dubau - Chisinau Albita Buzau Focsani - Bucuresti Giurgiu/Ruse Stara Zagora Haskovo Svilengrad/Ormenio Alexandroupolis alternative alignment: Haskovo Makaza Alexandroupolis) Branch from Klaipeda Σιδηροδρομικό δίκτυο Klaipeda Siauliai Vilnius Kena Minsk Babrujsk Zlobin Οδικό δίκτυο Klaipeda Kaunas Vilinius Medininkai Minsk Babrujsk - Homel Branch from Kaliningrad Σιδηροδρομικό δίκτυο Kaliningrad Mamonovo/Kybartai Kaunas Vilnius Οδικό δίκτυο Kaliningrad Mamonovo/Kybartai Kaunas Σιδηροδρομικό δίκτυο Οδικό δίκτυο Branch to Odessa Rozdilna Odessa Ljubasevka Odessa 12

14 Costs for infrastructure investements along Road Corridor IX 1.600,00 million 1.400,00 million 1.200,00 million 1.000,00 million 800,00 million 1.473,00 million 600,00 million 1.077,20 million 400,00 million 200,00 million 301,00 million 0,00 million 201,90 million 19,56 million 389,24 million 430,00 million 304,91 million 15,04 million 26,00 17,00 million million Finland Russia Lithuania Belarus Ukraine Moldova Romania Bulgaria Greece Estimations until 2015 (TINA FINAL Report, Nov. 99) Actual estimations (until ~2006) Approved contribution from EU funds (ISPA, TACIS, PHARE, TEN) Κατάσταση του ιάδρομου IX (2002) Βόρειο τμήμα Ο ιάδρομος IX εξυπηρετεί πολύ υψηλούς φόρτους ακόμα και όταν διέρχεται από αγροτικές περιοχές. Αυτό ισχύει για όλα τα μέσα που υποστηρίζονται από τον άξονα. Χαρακτηριστικό είναι πως κατά τα έτη οι διασυνοριακές οδικές μετακινήσεις αυξήθηκαν 13% ενώ οι μετακινήσεις προσώπων κατά 7%. Στο έδαφος της Φιλανδίας, το 67% του άξονα (122χλμ.) είχε βελτιωθεί μέχρι το τέλος του 2001 ενώ το σύνολο της χάραξης αναμένεται να αναβαθμιστεί σε αυτοκινητόδρομο. Στη Ρωσία, μέχρι το 1994 οι όποιες επενδύσεις στηρίχθηκαν σε δάνεια της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενώ ένα δεύτερο κύμα δανειοδοτήσεων ξεκίνησε το Στον άξονα Μ10 (Σκανδιναβία Ρωσία) έχουν γίνει πολλές βελτιώσεις και έχουν επισκευαστεί 9 γέφυρες, ενώ το συνολικό πρόγραμμα έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, ο άξονας από τα Φιλανδικά σύνορα μέχρι το St. Petersburg αναμένεται μέχρι το 2008 να έχει αναβαθμιστεί σε αυτοκινητόδρομο κατηγορίας Ι (4-8 λωρίδες κυκλοφορίας). Ο αυτοκινητόδρομος Μ6 (Caspian Road) θα αναβαθμιστεί σε αυτοκινητόδρομο. Ο άξονας Μ4 που οδηγεί στη Μαύρη Θάλασσα (Don Road) έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και μέχρι το 2000, 103 χλμ. αυτοκινητοδρόμου έχουν αναβαθμιστεί σε αυτοκινητόδρομο. Μέχρι το 2010 αναμένεται να κατασκευαστεί το σύνολο του άξονα (441χλμ.). 13

15 Ενδιάμεσο τμήμα Το τμήμα αυτό του ιαδρόμου, ενώνει τη Βαλτική με τη Μαύρη Θάλασσα. Ο πρώτος κλάδος (Razdelnaya Odessa) έχει μήκος 63 χλμ. Ο δεύτερος κλάδος υποδιαιρείται σε δύο τμήματα: το Kiev Minsk Vilnius Klaipeda (1.181 χλμ.), που διασχίζει την Ουκρανία (280,6 χλμ.), τη Λευκορωσία (488 χλμ.) και τη Λιθουανία (412,4 χλμ.), και το Kaišiadorys- Kaunas-Kaliningrad (279 χλμ.) που διατρέχει τη Λιθουανία (124 χλμ.) και τη Ρωσική Περιφέρεια του Kaliningrad (155 χλμ.) Νότιο τμήμα Το τμήμα ξεκινάει από τη Ljubashevka και καταλήγει μέσω των Chisinau Bucuresti Dimitrovgrad στην Αλεξανδρούπολη και το Αιγαίο Πέλαγος. Αναλυτικότερα, για την περιοχή των Βαλκανίων ισχύουν τα εξής: Ρουμανία. Το δίκτυο ξεκινάει από την Albita και καταλήγει στην Giurgiu μέσω της Marasesti, της Buzau και του Βουκουρεστίου. Το τμήμα από τα σύνορα με τη Μολδαβία μέχρι τη Marasesti έχει δύο ρεύματα ανά κατεύθυνση και τα έργα που γίνονται αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2005, ενώ η αναβάθμισή του σε αυτοκινητόδρομο δεν προβλέπεται πριν το τέλος του Το εκτιμώμενο κόστος φτάνει τα 686 εκ. Το υφιστάμενο τμήμα Marasesti Buzau Urziceni θα έχει ανακατασκευαστεί μέχρι το τέλος του Το τμήμα Urziceni Βουκουρέστι (64,5 χλμ.) είχε ανακατασκευαστεί το Η κατασκευή νέου αυτοκινητοδρόμου για το τμήμα Marasesti Βουκουρέστι (186 χλμ.) προβλέπεται να γίνει στην περίοδο (κόστος: 787 εκ.). Τέλος, η αναβάθμιση του δρόμου DN5 (Βουκουρέστι Giurgiu, 47 χλμ.) αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το 2003) Βουλγαρία. Το συνολικό μήκος στο έδαφος της Βουλγαρίας φτάνει τα 389 χλμ. Η αναβάθμιση του δικτύου σε εθνικό δρόμο ταχείας κυκλοφορίας αναμένεται να ξεκινήσει το Στο Haskovo χωρίζει ο άξονας σε δύο τμήματα, προς την Ελλάδα και προς την Τουρκία. Αποτελεί εθνικό δίκτυο με δύο λωρίδες και οι εργασίες για την αναβάθμισή του σε αυτοκινητόδρομο ταχείας κυκλοφορίας ξεκινήσαν το Ελλάδα. Το τμήμα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα Νυμφαία Κομοτηνή έχει μήκος 25 χλμ. και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του Το τμήμα Κομοτηνή Αλεξανδρούπολη (αυτοκινητόδρομος) έχει ολοκληρωθεί σε ένα μεγάλο ποσοστό ενώ στο τμήμα Αλεξανδρούπολη Αρδάνιο Ορμένιο (οδός ταχείας κυκλοφορίας) έχουν αναβαθμιστεί τα 50χλμ. από τα 127χλμ. 14

16 Χάρτης 3: ιάδρομος IΧ 15

17 Πανευρωπαϊκός ιάδρομος X Ο οδικός κορµός του Άξονα X εκτείνεται σε µήκος 1468,2km, ενώ τα μήκη των τεσσάρων κλάδων είναι: A 163,4χλμ., B 352,9χλμ., C 191,8χλμ. και D 140,1χλμ. (σύνολο: 2.316,4χλμ.) Η µέγιστη επιτρεπόµενη ταχύτητα κατά µήκος του είναι 120χλμ./ώρα (στα περισσότερα τµήµατά του). Ο οδικός άξονας (κορµός και κλάδοι) αποτελείται από τµήµατα αυτοκινητοδρόµου µε δύο τουλάχιστον λωρίδες ανά κατεύθυνση σε ποσοστό 56%. Ειδικά όμως ο κορµός του αποτελείται σε µεγαλύτερο ποσοστό (77%) από αυτοκινητοδρόµους. Το ποσοστό αυτό αναµένεται να ανέλθει στο 90% του µήκους του το έτος Στον κλάδο Α προβλέπεται η κατασκευή αυτοκινητοδρόµων, αυξάνοντας το σηµερινό ποσοστό από 55% σε 90% του συνολικού µήκους του κλάδου το έτος Η διάγνωση αυτή επιβεβαιώθηκε κατά τις εργασίες της 4ης συνάντησης της ιευθύνουσας Επιτροπής (Γρεβενά 26/4/ και αποτελεί το βασικό πεδίο ενδιαφέροντος της εν γένει παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης του. Τελική Έκθεση Μάρτιος 2004 Τεχνική υποστήριξη της διεθνούς συνεργασίας για τον Πανευρωπαϊκό 192 Ο κλάδος Β συντίθεται σήµερα από αυτοκινητοδρόµους σε ποσοστό 28%. Το ποσοστό αυτό προβλέπεται να ανέλθει στο 100% µέχρι το έτος Όσον αφορά στον κλάδο C, προς το παρόν αποτελείται κυρίως από οδούς ταχείας κυκλοφορίας χωρίς διαχωριστικό στηθαίο ανάµεσα στις λωρίδες αντίθετης κατεύθυνσης (71%) και κύριες οδούς δύο λωρίδων (26%). Το έτος 2010 προβλέπεται το ποσοστό αυτοκινητοδρόµων να φτάσει το 74%. Τέλος, ο κλάδος D, σήµερα αποτελείται κυρίως από οδούς ταχείας κυκλοφορίας χωρίς διαχωριστικό στηθαίο ανάµεσα στις λωρίδες αντίθετης κατεύθυνσης (89%) και κύριες οδούς δύο λωρίδων (11%). Μέχρι το τέλος του έτους 2005 δεν προβλέπεται καµία αλλαγή στην κατηγορία οδού κανενός υποτµήµατος (ΑΠΘ 2004, «Τεχνική Υποστήριξη της διεθνούς συνεργασίας για τον Πανευρωπαϊκό», Τελική έκθεση, Θεσσαλονίκη). 16

18 Costs for infrastructure investements along Road Corridor X 1.400,00 million 1.200,00 million 1.000,00 million 800,00 million 600,00 million 1.295,00 million 400,00 million 855,60 million 200,00 million 0,00 million 370,00 million 380,00 million 150,00 million 180,00 million 160,00 million 135,50 million 80,00 million Austria Slovenia Croatia Hungary FR Yugoslavia Bulgaria FYR of Macedonia Greece Estimations until 2015 (TINA FINAL Report, Nov. 99) Actual estimations (until ~2006) Approved contribution from EU funds (ISPA, TACIS, PHARE, TEN) Πρόβλεψη κυκλοφορίας Ως σηµαντικό αποτέλεσµα της πρόβλεψης, προκύπτει πως η διεθνής κυκλοφορία, παρά τις αυξητικές τάσεις που τη διακρίνουν, δεν θα είναι, τουλάχιστον βραχυµεσοπρόθεσµα, η κύρια συνιστώσα της φόρτισης του δικτύου: 17

19 Στο ρεαλιστικό σενάριο, το έτος 2005 η διεθνής κυκλοφορία οδικώς στις χώρες του Άξονα Χ σε εθνικό επίπεδο εµπορικών οχηµάτων θα αυξηθεί κατά 13-28% και επιβατηγών οχηµάτων κατά 18-28%. Μέχρι το 2010 µε έτος σύγκρισης το 2000 η διεθνής κυκλοφορία εµπορικών οχηµάτων θα αυξηθεί κατά 28-63% και επιβατηγών οχηµάτων κατά 18-69%. Τέλος το 2015, προκύπτει πως η διεθνής κυκλοφορία εµπορικών οχηµάτων θα αυξηθεί κατά % και επιβατηγών οχηµάτων κατά %. Στις τιµές αυτές, το κάτω άκρο του εύρους διακύµανσης αφορά στη µεταβολή της διεθνούς κυκλοφορίας στην Αυστρία, ενώ το άνω άκρο καθορίζεται από την αύξησή της στη Σλοβενία και τις χώρες της Βαλκανικής. Στο απαισιόδοξο σενάριο, οι διεθνείς εµπορικές µεταφορές θα αυξηθούν κατά 6-13% το 2005, κατά 13-28% το 2010 και 20-45% µέχρι το Αντίστοιχα, οι διεθνείς επιβατικές µεταφορές θα αυξηθούν κατά 8-24% το 2005, κατά 18-57% το 2010 και % µέχρι το Τέλος, στο αισιόδοξο σενάριο, οι διεθνείς εµπορικές µεταφορές θα αυξηθούν κατά 20-44% το 2005, κατά % το 2010 και % µέχρι το Αντίστοιχα, οι διεθνείς επιβατικές µεταφορές θα αυξηθούν κατά 8-32% το 2005, κατά 18-85% το 2010 και % µέχρι το Η ετήσια µέση ηµερήσια κυκλοφορία (ΕΜΗΚ) του έτους βάσης και του 2015 στο ρεαλιστικό σενάριο στα διάφορα τµήµατα του παρουσιάζεται στον αναλυτικό πίνακα φόρτισης που ακολουθεί. Στον ίδιο πίνακα εµφανίζονται το ποσοστό της διεθνούς κυκλοφορίας το 2015 και το ποσοστό µεταβολής της κυκλοφορίας σε σχέση µε το έτος βάση Στο παράρτηµα Γ παρουσιάζονται αντίστοιχα αποτελέσµατα για τα έτη 2005 και Αποτελέσµατα φόρτισης οδικού στο ρεαλιστικό σενάριο το έτος 2015 Χώρα Τµήµα Υποτµήµα ΕΜΗΚ2000 (ΜΕΑ) ΕΜΗΚ2015 (οχ/ ηµέρα) ιεθνής κυκλοφορία 2015 ΕΜΗΚ 2015 (ΜΕΑ) Μεταβολή (ΜΕΑ) Αυστρία Κορµός Salzburg - Villach % % Αυστρία Κορµός Αυστρία Κλάδος Α Σλοβενία Κορµός Villach - Karavanke (A/S border) Graz - Spiefeld (A/S border) Karavanke (Jesenice: A/S border) -Vrba % % % % % % Σλοβενία Vrba - Naklo (Kranj West) % % Κορµός Σλοβενία Naklo (Kranj West) % % 18

20 Κορµός Σλοβενία Κορµός Ljubljana West Ljubljana West - Ljubljana East % % Σλοβενία Ljubljana East - Bic % % Κορµός Σλοβενία Bic - Obrezje (S/C border) % % Κορµός Σλοβενία Κλάδος Α Σλοβενία Κλάδος Α Spiefeld (Sentilj: A/S border) -Pesnica (Maribor North) Pesnica (Maribor North) - Maribor % % % % Σλοβενία Κλάδος Maribor - Ptuj (Hajdina) % % Α Σλοβενία Κλάδος Α Κροατία Κορµός Ptuj (Hajdina) - Gruskovje (S/C border) Bregana (S/C border) - Zagreb (Jankomir) % % % % Κροατία Κορµός Zagreb (ring-road) % % Κροατία Κορµός Zagreb - Velika Kopanica % % Κροατία Κορµός Velika Kopanica - Zupanja % % Κροατία Κορµός Zupanja - Lipovac (C/Y border) % % Κροατία Κλάδος Α Macelj (S/C border) - Krapina % % Κροατία Κλάδος Krapina - Zapresic % % Α Κροατία Κλάδος Α Ουγγαρία ΚλάδοςB Ουγγαρία ΚλάδοςB Zapresic - Zagreb (Jankomir) Budapest - Kiskunfelegyhaza Kiskunfelegyhaza - Kistelek % % % % % % Ουγγαρία Kistelek - Szeged % % ΚλάδοςB Ουγγαρία ΚλάδοςB Szeged - Roszke (H/Y border) % % Batrovci (C/Y border) - Ruma % % Ruma 1 - Simanovci % % 19

21 Simanovci - Dobanovci % % Dobanovci - Zmaj (Belgrade) Zmaj (Belgrade) - Bubani Potok (old Belgrade) Bubani Potok (old Belgrade) - Vrcin % % % % % % Vrcin - Mali Pozarevac % % Mali Pozarevac - Pojate % % Pojate - Aleksinac % % Aleksinac - Nis (Trupale) % % Nis (Trupale) - Leskovac (Pecenjevce) Leskovac (Pecenjevce) - Grdelica % % % % Grdelica - Vladicin Han % % Vladicin Han - Presevo (Y/F border) % % Σερβία Κλάδος Β Horgos (H/Y border) % % Novi Sad Σερβία Κλάδος Β Novi Sad - Batajnica % % Σερβία Κλάδος Β (Belgrade) Batajnica (Belgrade) - Zmaj (Belgrade) % % Σερβία ΚλάδοςC Nis (Trupale) - Nis (Komren) % % Σερβία ΚλάδοςC Nis (Komren) - Malca % % Σερβία ΚλάδοςC Malca - Bela Palanca (West) % % Σερβία ΚλάδοςC Bela Palanca (West) - Bela Palanca (East) % % Σερβία ΚλάδοςC Bela Palanca (East) - Pirot (West) % % Σερβία ΚλάδοςC Pirot (West) - Pirot (East) % % Pirot (East) - Σερβία ΚλάδοςC Dimitrovgrad (Y/B % % border) Βουλγαρία Kalotina (Y/B border) % % 20