Το Μάθημα των Εικαστικών με τα Νέα Βιβλία στο Δημοτικό Σχολείο

Transcript

1 Το Μάθημα των Εικαστικών με τα Νέα Βιβλία στο Δημοτικό Σχολείο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αθανάσιος Παναγόπουλος, εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Δ/ντής στο Δημοτικό Σχολείο Φαρρών, Δήμου Ερυμάνθου Ν. Αχαΐας. Οι μεγάλες και ραγδαίες αλλαγές και ανακατατάξεις που χαρακτηρίζουν τη σημερινή κοινωνία δε θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη την εκπαιδευτική διαδικασία. Η εκρηκτική παραγωγή γνώσης, οι παγκοσμιοποιημένες σχέσεις, οι αλλαγές στο χώρο της εργασίας και της παραγωγής, τα κοινωνικά προβλήματα, οι πολυσυλλεκτικές και πολυπολιτισμικές κοινωνίες οδηγούν τα κοινωνικά προβλήματα στην αμφισβήτησή του και στον επαναπροσδιορισμό του παραδοσιακού σχολείου, των λειτουργιών και του περιεχομένου της εκπαίδευσης. Η συζήτηση εστιάζεται στις αλλαγές που πρέπει να επέλθουν είτε στις ίδιες τις δομές της εκπαίδευσης, στις στάσεις και γενικότερα στη σχολική κουλτούρα, είτε στα διδακτικά βιβλία, στις διδακτικές προσεγγίσεις και στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, ώστε το σχολείο να είναι ικανό να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τις διαφοροποιημένες ανάγκες της κοινωνίας. Οι παραπάνω κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις επιβάλλουν νέες προσεγγίσεις στην εκπαίδευση. Το σχολείο σήμερα έχει υποχρέωση να παρέχει υψηλής ποιότητας καθολική μόρφωση και να παρέχει στους μαθητές μας εφόδια και πρακτικές, για να είναι στην κοινωνία αποδοτικοί και χρήσιμοι με ικανότητα προσαρμογής, δημιουργικότητας, φαντασίας, κριτικής σκέψης και ευελιξίας γνώσης. Μέσα σε αυτή την προβληματική κατευθύνεται η νέα φιλοσοφία και το πνεύμα νέων βιβλίων των Εικαστικών, που για πρώτη φορά στην Ελληνική Εκπαίδευση τυπώθηκαν και μοιράστηκαν στους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου το σχολικό έτος Οι εικαστικές τέχνες αποτελούν έναν ιδιαίτερο τόπο στο χώρο της δημιουργίας του ανθρώπου. Θέτουν τη βαθιά ανάγκη του ανθρώπου να εξερευνήσει, να γνωρίσει, να αγγίξει την πραγματικότητα γύρω του, να πάρει θέση και στάση απέναντι σ αυτήν και να δώσει το δικό του προσωπικό στίγμα, να εκφράσει το άτομό του στην ομαδική ζωή. Η εικαστική δημιουργία συνεχώς μεταβάλλεται και επαναπροσδιορίζεται μέσα στο συνεχές κοινωνικό γίγνεσθαι που επηρεάζεται από συνεχείς κοινωνικές αναγκαιότητες μέσα στη διαχρονικότητα. Σήμερα το σχολείο προσβλέπει σε μια εκπαίδευση που στοχεύει στην ολόπλευρη καλλιέργεια και ολοκληρωμένη 169

2 προσωπικότητα του μαθητή, που είναι κοινωνός και μέτοχος όλων των πτυχών του πολιτισμού, επομένως και της τέχνης και η διδασκαλία των εικαστικών θεωρείται απαραίτητη. Μία από τις βασικές αποστολές του σχολείου είναι η αυτονόμηση του μαθητή, όσον αφορά τη μάθησή του, και τούτο γιατί η οικοδόμηση της γνώσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εμπειρίες, τις αποτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα του. Το σχολείο είναι ένας θεσμοθετημένος χώρος που οδηγεί σε παιδαγωγικούς σχεδιασμούς, όπου το παιδί αναζητά τη δυνατότητα και τη συμμετοχή μέσα στον ανθρώπινο πολιτισμό και άρα στην τέχνη. Έτσι η Εικαστική Παιδεία είναι μια δραστηριότητα που ενεργοποιεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις και ικανότητες για δράση, στοχασμό, συναισθήματα, φαντασία, δημιουργικότητα και επικοινωνία, παρέχει διδακτικά πρότυπα και τέχνη. Τα νέα διδακτικά βιβλία είναι η αρχή, είναι το πρώτο ξεκίνημα που επιτρέπουν στο παιδί να βιώσει το φαινόμενο της τέχνης, ώστε να την εντάξει συνολικότερα στη ζωή του, μέσα και έξω από το σχολείο, στον επαγγελματικό του χώρο, στο δωμάτιό του, αλλά και πέρα από αυτό. Σκοπός της δημοσίευσης είναι: To μάθημα των Εικαστικών μέσα από τα νέα βιβλία, όπως τα παρουσίασε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και διδάσκονται στα σχολεία της Α/θμιας από το Η αναγκαιότητα της Εικαστικής τέχνης ως μαθήματος διδασκαλίας στο σχολείο. Η ένταξη και η διδασκαλία μέσα από τα νέα διδακτικά βιβλία δημιουργεί έναν προβληματισμό για την μεγάλη παιδαγωγική αξία του μαθήματος, προκαλώντας αλληλένδετα ερωτήματα για την αξία του σχολικού μαθήματος, τη μελέτη του περιεχομένου του και τον τρόπο με τον οποίο προσφέρεται. Η ιδιαίτερη συμβολή της παιδαγωγικής αξίας της εικαστικής τέχνης φαίνεται στα νέα βιβλία όπου το παιδί συναντιέται με την οργανωμένη γνώση μέσα από την ποικιλία των δραστηριοτήτων και των εργασιών που προτείνονται για την τέχνη, προσδιορίζοντας τα εικαστικά μαθήματα να έχουν τη δική τους συνεισφορά ως προς τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα συμβάλλοντας με μοναδικό τρόπο στην εκπαιδευτική λειτουργία. Έτσι οι μαθητές ζωγραφίζουν για παράδειγμα στην Α τάξη (στο κεφάλαιο: Γ5. Μια ιστορία για φρούτα ) και μαθαίνουν μέσα από την εναλλαγή των δραστηριοτήτων για την καλλιέργεια των φρούτων, την υγιεινή διατροφή, φρούτα με την τέχνη. Χωρισμένοι οι μαθητές μας σε ομάδες πραγματεύονται το παραπάνω θέμα με ποικίλους και 170

3 πρωτότυπους τρόπους, σύμφωνα με τις εμπειρίες τους και τα ενδιαφέροντα τους. Ακολουθεί μια μεγάλη γκάμα από δραστηριότητες που προσφέρονται για την ευαισθητοποίηση των μικρών μαθητών. Η εκφραστική προσπάθεια των μαθητών δεν είναι ο αυτοσκοπός, αλλά προσφέρει την ευκαιρία να κατανοηθούν οι ουσιώδεις έννοιες της τέχνης, ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες και να προβληθεί η σχέση όλων αυτών με άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής (Βάος, 2010:59). Η τέχνη έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα από μόνη της με θετική επίδραση, ώστε να έρθουν τα παιδιά πιο κοντά με έργα τέχνης, να είναι ανοιχτά στην εμπειρία, τα ανατροφοδοτεί και το εικαστικό έργο δημιουργεί ατμόσφαιρα. Πολλές φορές δεν υπάρχει συνολική συναίνεση στις αλλαγές και μεταρρυθμίσεις της εκπαίδευσης και οι εκπαιδευτικές προτεραιότητες εξαρτιούνται από την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η δομή και η καθημερινή λειτουργία του σχολείου. Μέσα σε ένα πλαίσιο που διακατέχεται από τη διαθεματικότητα και το νέο ΔΕΠΠΣ διαμορφώθηκαν τα νέα βιβλία με ένα νέο πνεύμα φιλοσοφίας και είναι η αρχή, το πρώτο ξεκίνημα για αλλαγή της φιλοσοφίας του σχολείου μας που έχει ένα κλειστό και αυστηρά συγκεντρωτικό πρόγραμμα. Είναι αναγκαία η εικαστική τέχνη στο σχολείο, γιατί η εικαστική παιδεία συμβάλλει στη συνολική προσπάθεια δόμησης της προσωπικότητας του παιδιού και ανοίγματος του στον κόσμο, καθώς αλλάζει η κοινωνία αλλάζει και η τέχνη, άρα οι διαφορετικές μορφές τέχνης αντανακλούν στάσεις για τη ζωή. Η διδασκαλία των εικαστικών αποτελεί αποκρυστάλλωση των κυρίαρχων παιδαγωγικών και εικαστικών αντιλήψεων, γιατί η τέχνη αντανακλά την ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί, να μοιράζεται με τους άλλους. Η τέχνη είναι ένα διανοητικό εργαλείο με το οποίο μεταδίδουμε συνειδησιακά περιεχόμενα και μηνύματα. Κάθε έργο τέχνης αντανακλά την πραγματικότητα και καθρεφτίζει μια κοινωνική πραγματικότητα και είναι μια στάση απέναντι στην πραγματικότητα, γιατί κάθε έργο είναι μέρος της εποχής του. Η εικαστική αγωγή έχει αναφορά στην εικαστική πράξη και μέσα στο σχολείο οι πράξεις των παιδιών μεταβάλλονται σε πράξεις μικρών καλλιτεχνών. Η εικαστική αγωγή βοηθά το μαθητή να συναντηθεί με το πολυδιάστατο φαινόμενο της τέχνης και μέσα από την εικαστική αγωγή οι μαθητές αποκτούν κυρίαρχη αισθητική αντίληψη από την αναπαραγωγή αισθητικών προτύπων. Η αισθητική κρίση ωριμάζει το μαθητή και τον οδηγεί μέσα από ασύνδετους συνειρμούς σε προσωπική αντίληψη για το καλλιτεχνικό έργο.. Μέσα από αυτή την αναγκαιότητα της εικαστικής τέχνης ο μαθητής αποκτά κριτική στάση, ένα υπόβαθρο πλούσιο σε αισθητηριακά και γνωστικά ερεθίσματα, που θα το βοηθήσουν να προσεγγίσει καλύτερα 171

4 τον κόσμο της τέχνης, αλλά και να τον οδηγεί σε διαρκή αυτοδιαχειριζόμενη αναζήτηση πέρα και έξω από το σχολείο. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και τα βιβλία των Εικαστικών Με τα νέα βιβλία των εικαστικών στο Δημοτικό σχολείο, αλλάζει ο ρόλος και η μέθοδος διδασκαλίας και ο εκπαιδευτικός είναι πρωταρχικός φορέας της νέας φιλοσοφίας με πρωταρχικό και σημαντικό ρόλο. Ο εκπαιδευτικός διευκολύνει τη δεκτικότητα στις καλλιτεχνικές μορφές και βοηθά το μαθητή να συγκροτήσει μια κριτική και ερευνητική στάση. Ο εκπαιδευτικός δε διδάσκει με την παραδοσιακή μορφή, αλλά προσφέρει στους μαθητές τα κατάλληλα υλικά περιμένοντας να αναδυθεί η ελεύθερη εικαστική έκφρασή τους. O εκπαιδευτικός βοηθά το μαθητή μέσω της τέχνης να ερευνά, να εκφράζεται, να αντιλαμβάνεται, να κρίνει και να στοχάζεται. Ο εκπαιδευτικός αναδεικνύει την αλλαγή των αξιών και στάσεων μέσα στη διαχρονική πορεία για μια ενιαία προσέγγιση του μαθήματος, δημιουργεί ένα ζεστό παιδαγωγικό κλίμα με βάση το αναπτυξιακό και ηλικιακό επίπεδο και τις ιδιαίτερες συνθήκες της σχολικής τάξης. Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί τις συνθήκες με εμπλοκή του παιδιού πάντα σε σφαιρική εικόνα για την τέχνη. Τα παιδιά τα ενεργοποιεί ο εκπαιδευτικός να αποκτήσουν στάσεις και δεξιότητες όπως ο καλλιτέχνης. Ο εκπαιδευτικός είναι συγκροτημένος και εμπλέκει το μαθητή σε σημείο εκκίνησης για να στοχαστεί το χαρακτήρα της αισθητικής τέχνης παρεμβαίνοντας στα παιδιά για το πώς να χρησιμοποιήσουν τα εκφραστικά μέσα, να τελειοποιήσουν τη μορφή του έργου. Η εικαστική παιδεία έχει ιδιαιτερότητα, η μέθοδος της τέχνης δεν περιορίζεται, δεν υπόκειται σε κριτικό έλεγχο, γιατί η καλλιτεχνική πράξη ξεκινάει από την καλλιτεχνική πρόθεση. Η πολυσημία είναι χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής πράξης και η διδακτική των εικαστικών στο σχολείο σήμερα εμπλέκει πολλές πρακτικές γιατί αξιοποιεί το τυχαίο, το απρόβλεπτο. Η καλλιτεχνική πράξη είναι μοναδική και ανεπανάληπτη γιατί δεν μπορεί να επαναληφθεί όπως ένα πείραμα, γιατί είναι βίωμα, είναι σχέση με ένα υποκείμενο, το μαθητή, που στοχάζεται σε ένα αντικείμενο. Εκείνο που κάνει ο δάσκαλος είναι να δημιουργεί μια συνθήκη που να εμπλέκεται η καλλιτεχνική πράξη και η σύνθεση της τέχνης μέσα από τη δημιουργία εικαστικών μορφών. Στο σχολείο δημιουργούμε το πλαίσιο που οδηγούμε τα παιδιά στη μύηση προς την τέχνη. Έτσι προκύπτει ο στοχασμός για το πώς επιλέγεται η γνώση της εικαστικής αγωγής; Πώς μετασχηματίζεται αυτή η γνώση σε σχολική γνώση; Αυτά τα ερωτήματα αλληλοεμπλέκονται και μετασχηματίζονται σε κάθε διδασκαλία. Ο δάσκαλος θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να εργαστεί σε 172

5 έναν άξονα, γιατί το φαινόμενο της τέχνης είναι πολυδιάστατο και πολυποίκιλο. Η αντίληψη των μαθητών για τη γνώση οικοδομείται σταδιακά και μέσω της καλλιτεχνικής πράξης και γίνεται με την παρέμβαση του εκπαιδευτικού. Άρα ο σκοπός του σχολείου είναι να εμπλέξει το μαθητή με την καλλιτεχνική πράξη και να τον βοηθήσει να αντιλαμβάνεται, να μαθαίνει τρόπους εικαστικών μορφών. Η τέχνη χρειάζεται Παιδεία και ενεργό στάση και βασικό στοιχείο του ρόλου του εκπαιδευτικού είναι η δημιουργία ερευνητικού, συμμετοχικού και συλλογικού πλαισίου, αξιοποιώντας το εμπειρικό-βιωματικό υπόβαθρο των μαθητών με ρόλο εμψυχωτή και όχι εφαρμοστή έτοιμων συνταγών. Η εμπλοκή των μαθητών μας στο σχολείο έχει κυρίως παιδαγωγικό χαρακτήρα και συνεπώς ο προγραμματισμός είναι ελαστικός και συναρτάται με τους ατομικούς ρυθμούς της μάθησης και το αναπτυξιακό επίπεδο των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός είναι αναγκαίο να ανακαλύπτει τρόπους που είναι συμβατοί με το επίπεδο και τις ανάγκες, τις εμπειρίες των μαθητών και εμπλέκει τους μαθητές κάθε φορά σε μια συγκεκριμένη δράση, χωρίς να επιβάλλει τη δραστηριότητα και εξηγεί, ότι και ο ίδιος ως ενήλικας καλλιτέχνης αισθάνεται αμηχανία στο σημείο εκκίνησης μιας δημιουργίας. O εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα παιδιά να μιλήσουν μέσα από ένα άνετο κλίμα με τη συμμετοχή όλων. Το έργο απολαμβάνεται μέσα σε ένα χαλαρό πλαίσιο και σιγά αρχίζει η συζήτηση για το τι ίσως απασχόλησε τον καλλιτέχνη, τις πηγές έμπνευσης, τις σκέψεις του. Δεν υπάρχει τίποτα βέβαιο και διατυπώνει ο δάσκαλος με τους μαθητές μερικές υποθέσεις. Το εικαστικό έργο είναι ένα έναυσμα, ένα ξεκίνημα και η δημιουργία του συνδέεται με κάποια ανάγκη. Ο εκπαιδευτικός βοηθά τους μαθητές όχι με σχολαστική παράθεση εγκυκλοπαιδικών γνώσεων αλλά αναδεικνύοντας τις πτυχές που διευκολύνουν την κατανόηση του έργου και τον προσδιορισμό του σε ένα πλαίσιο και τον τρόπο, με τον οποίο η τέχνη επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων (όπως ασχολίες, επαγγέλματα, σκεύη, εργαλεία, διατροφή κ.τλ.). Στο κεφάλαιο Β2 της Α τάξης σελ , (Η παλέτα των λουλουδιών με υποκεφάλαια τη γιορτή των λουλουδιών, ένα λαογραφικό μουσείο στην τάξη), οι μαθητές μας μαθαίνουν να αγαπούν τη φύση, τα φυτά, γνωρίζουν τα ήθη και έθιμα από τη γιορτή των λουλουδιών, τις ασχολίες των ανθρώπων με τη δημιουργία σκευών και αντικειμένων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι σε διάφορα επαγγέλματα στην καθημερινή τους ζωή. Με αυτόν τον τρόπο ο μαθητής έρχεται βιωματικά μέσω της τέχνης κοντά στη ζωή, δρα και μαθαίνει για τη ζωή και τη μελλοντική του σταδιοδρομία. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να βοηθήσει το μαθητή, να συγκροτήσει μια στάση, να το βοηθήσει να συγκροτηθεί ως ενεργός μέτοχος, γιατί η τέχνη είναι ένας τόπος που μας συγκροτεί απέναντι στον 173

6 κόσμο. Η εμπλοκή του παιδιού με τα εικαστικά δεν είναι η κορωνίδα, αλλά το σημείο εκκίνησης με την τέχνη μέσα από την καλλιτεχνική δραστηριότητα. Συνεπώς ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει στοχαστεί και να έχει συγκροτηθεί πρώτα ο ίδιος, για να μπορέσει να δημιουργήσει τη συνθήκη να είναι εφικτό να υπάρξει καλλιτεχνική πράξη και να τη συνδέσει με ό,τι συνιστά καλλιτεχνική γνώση. Ο δάσκαλος δεν προκρίνει συγκεκριμένη μορφή τέχνης, αλλά προκρίνει στάση απέναντι στην τέχνη, γιατί καλλιτεχνική παιδεία είναι να θέτουμε ερωτήματα και προβληματισμούς. Η διαθεματική προσέγγιση των εικαστικών στο δημοτικό σχολείο Η εικαστική παιδεία δεν είναι μονομερώς ένα αντικείμενο ξεκομμένο από τα άλλα μαθήματα. Όλες οι διδακτικές παρεμβάσεις εμπλουτίζουν τους μαθητές από όλες τις περιοχές με πολυμορφία στην εμπειρία των παιδιών, που ενσωματώνουν τη γνώση διαθεματικά. Ο δάσκαλος επιλέγει το κεφάλαιο ή την ενότητα και τη συνδέει με τα υπόλοιπα μαθήματα, όπου έχει ανάγκη να κατανοήσει ο μαθητής. Ο εκπαιδευτικός αναπτύσσει την αυτενέργεια των μαθητών με ποικίλους και διαφορετικούς τρόπους αναπτύσσοντας τον επαγγελματισμό του και την αυτονομία μέσα στη σχολική τάξη. Προτείνονται έννοιες οι οποίες ανήκουν στο χώρο των εικαστικών τεχνών και διασυνδέονται με αλλά μαθήματα. Δίνονται ιδέες για διαθεματικά projects που εύκολα τα παιδιά μπορούν να πραγματοποιήσουν με εμβάνθυση για το θέμα που θα πραγματευθούν. Έτσι π.χ η επιλογή του θέματος (το ΑΛΟΓΟ, στο βιβλίο των τάξεων Γ-Δ σελ. 76 ), οι μαθητές θα μάθουν για την παρουσία του αλόγου στη φύση, στη ζωή, στην τέχνη, στην ιστορία, στη μυθολογία και την ποίηση, στην μουσική, στη θρησκεία με δικές τους εικαστικές παραλλαγές. Ο μαθητής ξεπερνάει μέσα από τις δραστηριότητες τα στενά όρια της διδασκαλίας και της τάξης και μαθαίνει να επεκτείνει τη δράση με τη γνώση, ώστε να είναι γνώστης και άλλων πραγμάτων και μέσα από τις διαθεματικές προσεγγίσεις γίνεται μικρός εξευρενητής και κριτικός φίλος του μαθήματος. Είναι στην ευχέρεια και στην πρωτοβουλία του εκπαιδευτικού να θεωρεί την εικαστική αγωγή ανάλογα ως αυτόνομη και διακριτή περιοχή ως μια διδακτική παρέμβαση με την οποία επιχειρείται η διασύνδεση της τέχνης με άλλες γνωστικές περιοχές σε μια ενοποιημένη γνώση. Στο σχολείο όμως μέσα από τα μαθήματα χωρίζεται η τέχνη και στα διαθεματικά προγράμματα υπάρχει ένας κατακερματισμός. Η τέχνη μαζί με την επιστήμη πρέπει να συμβαδίζουν ενιαία. Μέσα στα νέα βιβλία των εικαστικών αναπτύσσεται η διεπιστημονικότητα, η αναγκαιότητα συσχέτισης των επιμέρους γνώσεων 174

7 με ενεργητική συμμετοχή του μαθητή και πρωταρχική πρωτοβουλία του εκπαιδευτικού για ανάπτυξη διαθεματικών δραστηριοτήτων. Στο κεφάλαιο από τη φύση και το περιβάλλον του ανθρώπου και στην ενότητα (Β6 Γεφύρια σελ. 52 ) μαθαίνουν για τα διαφορετικά είδη γεφυριών, τον τρόπο κατασκευή τους τα υλικά, το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και του μηχανικού. Ο μαθητής μαθαίνει να ανακαλύπτει τη δημιουργική πράξη του ανθρώπου και να προσεγγίζει κάθε γνώση με προεκτάσεις για άλλες γνώσεις, γίνεται μικρός επιστήμονας και το μάθημα των εικαστικών αλλάζει, βγαίνει έξω από το απλό βιβλίο. Ο μαθητής πλέον εργάζεται ερευνητικά και διεπιστημονικά για τη νέα γνώση, που πηγάζει από την ενασχόληση του με τις δραστηριότητες του κεφαλαίου και με τη στήριξη του δασκάλου. Η προσέγγιση της γνώσης γίνεται σύμφωνα με τις ανάγκες του υπό εξέτασης ζητήματος, δημιουργώντας ένα νέο πεδίο τρόπου διδασκαλίας. Η γνώση για την τέχνη μέσα στα νέα διδακτικά πακέτα φαίνεται ενιαιοποιημένη με γνωστικές περιοχές και βοηθούν το μαθητή να κατανοήσει και άλλα μαθήματα, και τα βιβλία είναι ένα απλό διδακτικό εργαλείο που δίνει την αρχή για παραπέρα γνώση με άλλα γνωστικά αντικείμενα. Πολλές φορές όμως οι εκπαιδευτικοί λόγω της απειρίας και της έλλειψης χρόνου δυσκολεύονται να εφαρμόσουν την τέχνη στη λογική των διεπιστημονικών προγραμμάτων, την ανάπτυξη των σχεδίων εργασίας στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης και παραμένουν στην επιφανειακή διδασκαλία, μη αναπτύσσοντας την ομαδική δραστηριότητα μέσα από τις ατομικές ικανότητες, κλίσεις και ενδιαφέροντα των μαθητών. Για να πετύχουν τα παιδιά την προσωπική πλήρωση δημιουργώντας τέχνη χρειάζονται την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού στο να κατανοήσουν βασικές κινήσεις στο μάθημα, να δημιουργούν ιδέες για προσωπική έκφραση και να το συνδέουν με τη ζωή τους. Τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση μόνο στο να μάθουν τα υλικά, τα εργαλεία, τον εξοπλισμό, για να πετύχουν την προσωπική έκφραση στην οπτική μορφή. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικότατος ο ρόλος του εκπαιδευτικού να συμβάλλει με τα μέσα αυτά να αναπτύξουν την ποιότητα της σκέψης και την ευαισθησία που επενδύεται σε καθέναν. Η χρήση της τέχνης στα διαθεματικά προγράμματα είναι η ευκαιρία των μαθητών για δημιουργία εικαστικών μορφών αλλά και τη διαδικασία μάθησης. Μέσα απ αυτήν την εφαρμογή παράγει τις δικές του ιδέες και τις επεξεργάζεται με εικαστικές δραστηριότητες μέσω των νέων διδακτικών πακέτων, χωρίς να αντιμετωπίζονται ως μεμονωμένες δράσεις που επενδύουν ένα διαθεματικό πρόγραμμα, αλλά θεωρούνται μέρη ενός ευρύτερου προγραμματισμού πού λαμβάνει υπόψη τις αρχές και το σκοπό της εικαστικής αγωγής. 175

8 Αξιολόγηση του Μαθήματος Το μάθημα των Εικαστικών, όπως παρουσιάζεται μέσα στο πλαίσιο του ΔΕΠΠΣ, δεν έχει βαθμολογικό χαρακτήρα με τη στενή του έννοια. Αυτό που έχει σημασία είναι η εξοικείωση των μαθητών με την εικαστική πράξη. Το Μάθημα γίνεται αβίαστα, ο εκπαιδευτικός βοηθά, εμψυχώνει, ενθαρρύνει και επιβραβεύει κάθε προσπάθεια του μαθητή, ώστε ο ίδιος να γίνει φιλότεχνος, να υποκινείται στην τελειοποίηση του έργου. Είναι η αξιολόγηση του μαθήματος των εικαστικών μια λεπτή πρακτική και η βαθμολογική κλίμακα απαξιώνει τη φιλοσοφία του μαθήματος. Οι Κουλουμπαρίτση και Μουρατάν (2004: ) προτείνουν την τήρηση φακέλου που περιλαμβάνει το γενικό ημερολόγιο του μαθήματος, τους ειδικούς υποφακέλους με τα μαθητικά έργα και χαρακτηριστικούς σχολιασμούς. Η μέθοδος αυτή είναι η περιγραφική και υποστηρίζεται, γιατί συνιστά μια συνολική πορεία προόδου του μαθητή και αποτελεί εγρήγορση στη μαθησιακή πορεία του μαθητή. Η αξιολόγηση του μαθήματος των εικαστικών φαίνεται πολύπλοκη, δυσεπίλυτη γι αυτό καλύτερο θα ήταν η δημιουργία μικρών εκθέσεων κυρίως στο τέλος της σχολικής χρονιάς, όπου οι μαθητές θα παρουσιάσουν τα έργα τους χωρίς διακρίσεις και επιβραβεύσεις αλλά μόνο μια απλή έκθεση. Αυτές οι εκθέσεις καλλιεργούν ένα ζεστό παιδαγωγικό κλίμα τόσο στο σχολείο, όσο και σχολείου κοινωνίας, μαθητών εκπαιδευτικών γονέων με αποτέλεσμα την εσωτερική ικανοποίηση όλων. Επειδή μέχρι σήμερα η τέχνη και η επιστήμη αναπτύχθηκαν ξεχωριστά και η επιστήμη εστιάζει στον ορθό λόγο, ενώ η τέχνη δεν αξιολογείται από τον κριτικό έλεγχο αλλά από την εκφραστική της δύναμη, πιστεύω ότι η αξιολόγηση του μαθήματος με την βαθμολογική έννοια που υπάρχει σήμερα πρέπει να εκλείψει. Ο εκπαιδευτικός κατευθύνει τους μαθητές σε μια τέτοια παιδαγωγική συνθήκη μέσα από το σύνθετο χαρακτήρα της εικαστικής στιγμής που είναι μοναδική και ανεπανάληπτη και εκπαιδευτική μας παρέμβαση σημαίνει να κατακτήσει ο μαθητής ποικιλομορφία που είναι μέρος του καλλιτεχνικού φαινομένου. Αφήνουμε τους μαθητές μας να χαρούν το τώρα. Εμπλέκουμε τα παιδιά, τα συντονίζουμε και ο εκπαιδευτικός υποδεικνύει τι είναι αυτό που υποκινεί την καλλιτεχνική του δράση. Το μάθημα των Εικαστικών στο Δημοτικό Σχολείο σήμερα. Από το σχολικό έτος ξεκινάει μια νέα διδακτική προσέγγιση του μαθήματος των εικαστικών στο Δημοτικό Σχολείο. Το νέο διδακτικό πακέτο και υλικό αποτελείται από τα βιβλία του δασκάλου, του μαθητή και τα βιβλία εργασιών ανά δύο τάξεις Α-Β, Γ-Δ, 176

9 Ε-ΣΤ του Δημοτικού σχολείου. Σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών ο μαθητής γνωρίζει τις εικαστικές τέχνες μέσα από ποικίλες δραστηριότητες έρευνας και δοκιμασίας και με τη βοήθεια του δασκάλου είναι σε θέση να κατανοήσει τη δημιουργία της τέχνης μέσα στο εύρος της ποικιλίας των δραστηριοτήτων, δημιουργίας για να καλλιεργηθεί ως δημιουργός και φιλότεχνος θεατής. Η μέθοδος του μαθήματος στηρίζεται στη βιωματική προσέγγιση της τέχνης, γιατί οι μαθητές μας γνωρίζουν το φυσικό και δομημένο περιβάλλον και μπορούν να διαμορφώσουν μια ειδική γλώσσα έκφρασης μέσα από την παρατήρηση και το πείραμα και έτσι να δημιουργήσουν και να επικοινωνήσουν με ποικίλες δραστηριότητες του μαθήματος. Για να εφαρμόσουμε αυτήν τη μέθοδο ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι εμψυχωτής της τάξης, που προκαλεί προβληματισμό στο μαθητή αξιοποιώντας τις προσωπικές εμπειρίες και τα βιώματα του παιδιού, διασυνδέονται τις νέες γνώσεις με τα φαινόμενα της φύσης και την καθημερινή ζωή. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να καλλιεργήσει την αυτενέργεια και την προσωπική πρωτοβουλία του μαθητή, μέσα από τη συνεργασία και τη δημιουργική ανταλλαγή ιδεών ανάμεσα στους μαθητές. Η εμπλοκή του παιδιού είναι το σημείο εκκίνησης για την οργανωμένη γνώση για την τέχνη και ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι παρεμβατικός στην ανάδειξη σε αυτό που κάνει το παιδί και οι ενήλικες καλλιτέχνες. Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία είναι αναγκαία για τον ενεργό ρόλο των μαθητών να διεξάγουν συνθετικές εργασίες και να εκφράζουν ιδέες, μηνύματα μέσω των έργων τους, για να αναπτύξουν κοινωνικότητα, συνεργασία, ομαδικό πνεύμα και να μαθαίνουν τρόπους εργασίας. Τα εικαστικά είναι μια άλλη γλώσσα, γιατί το παιδί γίνεται δημιουργός και εκφράζεται. Είναι αφορμή για χαλάρωμα, είναι παιχνίδι. Το μάθημα δεν είναι μάθημα με την κλασσική του μορφή, είναι βιωματική μάθηση, αυτοσχεδιασμός και ευκαιρία για προσωπική δημιουργία. Ο μαθητής εκφράζεται, γιατί το μάθημα είναι έκφραση για επικοινωνία, για ομιλία, γι αυτό ο εκπαιδευτικός μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό, ποτέ υποχρεωτικό αυτό που νομίζει ότι είναι σωστό. Τα βιβλία των εικαστικών όλων των τάξεων είναι γραμμένα στη φιλοσοφία της διαθεματικότητας,* βοηθώντας τα παιδιά να κάνουν κάτι διαφορετικό, να βλέπουν τι υπάρχει γύρω τους και να το συνδέουν με την τέχνη. Τα βιβλία είναι υποστηρικτικά εργαλεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής έκφρασης του παιδιού και όλες οι ενότητες έχουν ως στόχο τον προβληματισμό, τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων (ανάπτυξη του προφορικού λόγου-έκφρασης) και δημιουργίας. Επειδή το μάθημα είναι χώρος δημιουργίας έκφρασης, ο εκπαιδευτικός έχει απεριόριστη πρωτοβουλία να επιλέγει τη σειρά των κεφαλαίων 177

10 ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των παιδιών και σε συνδυασμό με τα άλλα μαθήματα. Έτσι οι μαθητές σε ορισμένες ενότητες καλούνται να εργαστούν στο τετράδιο εργασιών, ενώ σε άλλες θα χρησιμοποιούν το προσωπικό τους μπλοκ με τα άλλα μαθήματα. Η διαθεματικότητα του μαθήματος είναι βασική και μπορεί να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές να υλοποιήσουν τα σχέδια εργασίας. Το μάθημα των εικαστικών πρέπει να λαμβάνει την επικαιρότητα, μέσα από την επικαιρότητα. Η καλλιτεχνική παιδεία, όπως παρουσιάζεται στα νέα βιβλία, δημιουργεί μια νέα αφετηρία για κριτικό στοχασμό που αποκαλύπτει την οργανωμένη γνώση για την τέχνη, αφυπνίζει το ενδιαφέρον για καλλιτεχνική δράση και προσφέρει την ευκαιρία για μια ευρύτερη καλλιέργεια. Πώς όμως αυτή η εκπαιδευτική πρόθεση θα γίνει εκπαιδευτική πράξη σε ένα κλειστό συντηρητικό αναλυτικό πρόγραμμα; Τι αλλάζει με τα βιβλία των Εικαστικών ; Για πρώτη φορά στο Δημοτικό σχολείο υπάρχουν επίσημα κρατικά βιβλία για όλες τις τάξεις με το βιβλίο του δασκάλου και τη στήριξη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Έχουμε το βιβλίο του μαθητή, που είναι σημείο αναφοράς -παρατήρησης και το τετράδιο εργασιών που είναι μέσο έκφρασης, δημιουργίας και χαλάρωσης. Το Μάθημα με μια νέα διδακτική προσέγγιση κινείται σε έξι θεματικούς άξονες που αναφέρονται στα βιβλία και κατευθύνουν το έργο του δασκάλου. Το μάθημα έχει ομοκεντρικό χαρακτήρα με διαβαθμισμένα στάδια δυσκολίας ανά τάξη. Κάθε κεφάλαιο ξεκινάει από τα εύκολα, τα απλά και πιο προσιτά στις γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών και σταδιακά με την ηλικιακή ανάπτυξη των μαθητών και τη βοήθεια του εκπαιδευτικού. Η συγγραφική ομάδα των νέων βιβλίων θέτει υψηλούς στόχους για την ανάπτυξη ανώτερων δεξιοτήτων και την ανάδειξη πιο δύσκολων και σύνθετων έργων από τους ταλαντούχους μαθητές. Η εικαστική Αγωγή επεμβαίνει στο μαθητή με το να τον κατευθύνει να δημιουργεί εικαστικές μορφές, χειριζόμενος τα εκφραστικά μέσα, αποδίδοντας σε αυτές συγκεκριμένα νοήματα και σημασίες, γιατί αντιλαμβάνεται το έργο της τέχνης στο περιβάλλον του. Έτσι ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να διακρίνει τα μορφικά στοιχεία και νοήματα μέσα από διαφορετικά έργα τέχνης, δηλ. να μάθει να διακρίνει, τι απεικονίζει το κάθε έργο μέσα από τη μορφή του, τις γραμμές τα σχήματα τα χρωματογράμματα τις μορφές και τότε ο μαθητής να έχει τη δυνατότητα να τα εντάξει σε ένα γενικότερο πλαίσιο αναφοράς, κατανοώντας το ρόλο της σημασίας τους και τις κοινωνικές τους διαστάσεις αποκτώντας στοχασμό και προσωπική άποψη-θέση απέναντι σ αυτά, να γίνει συνάντηση αντικειμένου υποκειμένου. Στο σχολείο 178

11 έχουμε μια διδακτική συνθήκη και η εμπλοκή του παιδιού είναι αποκαλυπτική και ο δάσκαλος προσπαθεί να συγκρίνει τη διαδικασία τη δική του με εκείνη των καλλιτεχνών. Οι μαθητές με την προσωπική εμπλοκή τους στην καλλιτεχνική διεργασία και τη βοήθεια του εκπαιδευτικού σε ένα ζεστό παιδαγωγικό κλίμα δρουν στο μάθημα όχι σε ένα πλαίσιο που δεν μεταδίδει, δεν αναπαράγει βεβαιότητες, αλλά παίρνει υπόψη του τη ρευστότητα, τη σχετικότητα,, την κινητικότητα και την πολυσημία που συνοδεύουν την έννοια του καλλιτεχνικού. Το παιδί βρίσκεται σε μια παιδαγωγική συνθήκη μέσα από μια πολλαπλή διαδικασία και η καλλιτεχνική πράξη στο σχολείο γίνεται αποκαλυπτική και μοναδική. Σε όλα τα στάδια δείχνουμε στα παιδιά τα έργα του βιβλίου όχι για να μιμηθούν ως πρότυπα, αλλά ως υλικό χρήσιμο, τους δείχνουμε τα εκφραστικά μέσα, τις πολιτισμικές διαστάσεις των εικαστικών μέσων. Mέσα στα νέα βιβλία ο δάσκαλος βοηθά τα παιδιά να αποεξαρτηθούν από τα στερεότυπα και ο καλλιτέχνης μαθητής προβάλλει την εσωτερική σχέση σημασίας υποκειμένου με το αντικείμενο, τον κόσμο. Ωθούμε τα παιδιά να έχουν μια προσεκτικότητα στα εκφραστικά μέσα, μια προσεκτικότητα στο έργο, γιατί το έργο τέχνης εκφράζει κάτι. Αναπλαισιώνεται η καλλιτεχνική πράξη και τη στιγμή που τα νέα βιβλία των εικαστικών μπαίνουν στο Δημοτικό το μάθημα αποκτά χαρακτήρα αποκαλυπτικό. Η ανάδειξη των σταδίων της επιθυμίας της καλλιτεχνικής έκφρασης, η σύλληψη της ιδέας, η διανοητική επεξεργασία για καλλιτεχνική έκφραση και η οπτικοποίηση εισάγουν το μαθητή σε εικαστικό αποτέλεσμα και κάθε ενέργεια του προετοιμάζει το μαθητή για τις επόμενες. Θέτουμε τους μαθητές σε ένα πλαίσιο γύρω από την τέχνη, τους ωθούμε σε επεξεργασία του υλικού και τέλος τους παροτρύνουμε στη διαδικασία της οπτικοποίησης. Η εικαστική αγωγή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό, ωστόσο και ο εκπαιδευτικός αναζητά ένα πιο ανοιχτό μοντέλο εκπαίδευση,ς που να περιλαμβάνει όχι μόνο γνώσεις αλλά όλες τις ανθρώπινες ικανότητες, με σχολείο ανοιχτό σε ζητήματα της κοινωνίας. Αυτό προσπαθούν οι συγγραφείς βιβλίων των εικαστικών, μια μικρή αρχή το έναυσμα, μια αλλαγή στάσης, νοοτροπίας έξω από την ύλη και το καθιερωμένο, τυποποιημένο μάθημα. Αυτό όμως για να επιτύχει χρειάζεται μια άλλη δομή και φιλοσοφία του σχολείου, ένα σχολείο που ετοιμάζει τον αυριανό πολίτη ως κοινωνό που ζει το σήμερα και τα προβλήματά του. Εισάγει το μάθημα των εικαστικών μια αλλαγή στάσης, μια σιωπηρή μεταρρύθμιση, διότι η εκπαίδευση είναι για το τώρα και όχι η προετοιμασία για το αύριο. 179

12 Τα χαρακτηριστικά του μαθήματος Ένα θέμα έρχεται και επανέρχεται μέσα από άλλα μαθήματα και παντού μπορούμε να συνδέουμε τα εικαστικά διαθεματικά με άλλα μαθήματα. Δε δίνουμε οδηγίες πώς να αυτοσχεδιάζουν οι μαθητές, αλλά διαλέγουν μόνοι τους, αυτό που τους εκφράζει για ανάπτυξη και καλλιέργεια της φαντασίας δημιουργικότητας του μαθητή. Το μάθημα προσεγγίζεται ομαδικά, διευρενητικά και ο χρόνος που απαιτείται μπορεί να αξιοποιηθεί με δραστηριότητες των άλλων μαθημάτων, σχέδια εργασίας στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης. Οι δραστηριότητες ποικίλουν ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας και το επίπεδο των μαθητών, υπάρχει μια διαβάθμιση των εργασιών από τα απλά στα σύνθετα από τα εύκολα στα δύσκολα, από τα κοντινά στα μακρινά, από τα παλιά στα σύγχρονα Οι δυσκολίες στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων του μαθήματος: Έλλειψη επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και η εμπειρία στη νέα προσέγγιση του μαθήματος. Έλλειψη εργαστηρίων εικαστικών χώρων ( μικρά εργαστήρια). Έλλειψη χρόνου και η καταπίεση της ύλης. Το άγχος των εκπαιδευτικών μπροστά στα νέα βιβλία. Ο φόβος και το άγχος του καινούριου, του τέλειου που έχουν οι εκπαιδευτικοί μέσα στη σχολική τάξη. Στο Δημοτικό σχολείο ο εκπαιδευτικός γνωρίζει καλά τα παιδιά, θέλει να παρέμβει και πολλές φορές παραιτείται λόγω έλλειψης γνώσης και όχι θέλησης. Τα σχολείο σήμερα παραμένει στη μετάγγιση γνώσης χωρίς την εμπειρία, προκρίνονται οι γνώσεις για την επαγγελματική σταδιοδρομία. Το σχολείο κλείνει τις προκλήσεις της κοινωνικής ζωής και ο εκπαιδευτικός είναι δέσμιος του αναλυτικού προγράμματος και της ποσότητας της διδακτέας ύλης. Υπάρχει έντονος προβληματισμός για το πλαίσιο, ότι δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για σωστή διδασκαλία τις εικαστικής τέχνης και έλλειψη του εκπαιδευτικού στην εμπειρία της τέχνης. 180

13 Προτάσεις Το σχολείο είναι ο χώρος που μπορούν να γίνουν αλλαγές και έχει τη δυνατότητα να συμβάλλει στην καλλιτεχνική έκφραση των παιδιών με επισκέψεις σε μουσεία, γκαλερί, εκθέσεις ζωγραφικής, εκθέσεις φωτογραφίας. Μέσα στο σχολικό πλαίσιο γίνεται αξιοποίηση όλων των ευκαιριών για δράση των μαθητών μέσα από προγράμματα και δημιουργίες σε συνεργασία με φορείς του Δήμου, των Υπευθύνων Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Προγραμμάτων Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Δεν χάνεται η ευκαιρία αξιοποίησης όλων των ταλαντούχων δασκάλων στο σχολείο σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο για την ανάπτυξη καλλιτεχνικού εργαστηρίου. Σε κάθε εκδήλωση γίνεται ανάπτυξη δράσης με τα παιδιά και προβολής των έργων τους με εκθέσεις ζωγραφικής σε τοπικό επίπεδο και στο τέλος με τις εκδηλώσεις λήξης του σχολικού έτους. Καλούμε με πρόσκληση στο σχολείο καλλιτέχνες, ζωγράφους όπου οι μαθητές μας θα έχουν άμεση επαφή- εμπειρία για δημιουργία, μίμηση και θαυμασμό.γίνεται η αξιολόγηση κάθε εκδήλωσης και έκθεσης φωτογραφίας, ώστε οι μαθητές να είναι κριτές και αξιολογητές κάθε εκδήλωσης αποκτώντας ερεθίσματα. Με τη βράβευση όλων των μαθητών μας, που συμμετέχουν σε δραστηριότητες, από τους εκπαιδευτικούς, το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου, ζωγράφους και λογοτέχνες εμπλέκουμε τους ίδιους τους μαθητές μας πρωτοπόρους στην πρωτοβουλία για ενεργό συνεργασία και προσωπικό ενδιαφέρον. Απαιτείται ανάπτυξη της συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων του πρωινού τμήματος και του Ολοήμερου κάθε σχολείου και χάραξη κοινών δραστηριοτήτων στα πλαίσια του ετήσιου προγραμματισμού, γιατί η εικαστική τέχνη ζητάει ένα ευρύ μοντέλο ανάπτυξης και στήριξης όλου του διδακτικού προσωπικού του σχολείου. Μέσα από το τώρα το σχολείο θέλει να δημιουργήσει ενεργούς πολίτες και, για να ζήσουν στο τώρα, χρειάζεται αλλαγή φιλοσοφίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος και είναι αίτημα της εποχής μας για ριζική, ουσιαστική μεταρρύθμιση, ώστε η εκπαίδευση να είναι εμπειρία του τώρα και μετά για το μέλλον. Χρειαζόμαστε έναν προβληματισμό για το πώς ένα αντικείμενο μετασχηματίζεται σε σχολικό μάθημα και ο εκπαιδευτικός με κατάλληλες μεθόδους να παρέμβει στη σχολική του τάξη. Χρειάζεται ενεργητική στάση και παρέμβαση του δασκάλου μέσα από την προσεκτικότητα των υλικών, το παιδί να γίνει προσεχτικό και να συνδέσει τα αποτελέσματα με όλα τα προηγούμενα. Μόνο όταν η καλλιτεχνική πράξη 181

14 πλαισιώνεται, το παιδί καταφέρνει να συνειδητοποιήσει τρόπους, θέσεις μέσα στα πράγματα. Έτσι χρειάζεται ενδυνάμωση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας του σχολείου με τάσεις αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού ελέγχου και ενίσχυση του Έλληνα εκπαιδευτικού στο καθημερινό έργο του, με ενεργό συμμετοχή του στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης, με ενεργό ρόλο σε κάθε επιχειρούμενη αλλαγή. Ο εκπαιδευτικός είναι μέτοχος των εξελίξεων, το σχολείο πρέπει να αποδώσει και ο εκπαιδευτικός να είναι αποτελεσματικός, πρέπει οι συνθήκες εργασίας να βελτιώνονται και ο ίδιος να επιμορφώνεται συνεχώς για να ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις. Χρειάζεται αναδιοργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, ο εκπαιδευτικός να γίνει καινοτόμος εν μέρει με τη γνώση του και σε συνεργασία με το Σχολικό Σύμβουλο, να αποκτήσει επαγγελματικό προφίλ, που θα τον βοηθήσει στην ανάπτυξη του εκπαιδευτικού έργου, της ποιότητας της εκπαίδευσης, με τάσεις ενδυνάμωσης του σχολείου για την εφαρμογή αποκεντρωτικής πολιτικής. Ο εκπαιδευτικός είναι φορέας των αλλαγών και πρέπει να αποτελεί δύναμη των αποκεντρωτικών τάσεων στην εκπαίδευση. Επειδή στη χώρα μας δεν υπάρχουν μακροχρόνιοι εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί και υπάρχει μεταβλητότητα στις πολιτικές αποφάσεις, απαιτείται γνώση για την αλλαγή και πεποίθηση για την πράξη, διαβίου εκπαίδευση, ενδυνάμωση του διδακτικού προσωπικού σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο, ώστε ο εκπαιδευτικός να επιλύει τα προβλήματα, να αντιμετωπίζει κρίσεις, καταστάσεις και δυσκολίες στο σχολείο. Έτσι ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποκτήσει τα κατάλληλα εφόδια και τις δεξιότητες, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει κρίσεις και καθημερινές πρακτικές στο χώρο εργασίας του με όλους τους εμπλεκομένους φορείς. Το περιεχόμενο της εικαστικής αγωγής συγκροτείται με την ανάδειξη των καλλιτεχνικών σχέσεων δασκάλου μαθητή και αναδεικνύει συγκεκριμένα περιεχόμενα στην οργανωμένη γνώση για την τέχνη. Ο Σχολικός Σύμβουλος μπορεί να συμβάλλει στη διερεύνηση των επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών, και απαιτείται εξειδίκευση, ώστε να μπορούν και οι ίδιοι να ανταποκρίνονται στο μάθημα των εικαστικών με την εμπλοκή τους στη συμμετοχή, στην υλοποίηση και στο σχεδιασμό του αναλυτικού προγράμματος. Άρα, χρειάζεται μέσα από το μάθημα των εικαστικών να γίνει η αρχή για ανοιχτά αναλυτικά προγράμματα, που θα πλαισιώνουν τις πάγιες και αναγκαίες πολλές φορές ανάγκες των μαθητών μας, που είναι η έκφρασή τους και η χαρά του τώρα μέσα στη ζωή τους και απαλλαγή από το άγχος των εξετάσεων ενός κλειστού αναλυτικού προγράμματος με ποσότητα ύλης σε προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο. 182

15 Απαιτούνται μέτρα υποστήριξης του εκπαιδευτικού, με ποιοτική επιμόρφωση, με ενδυνάμωση της σχολικής μονάδας, με τη σημαντική συμβολή του Σχολικού Συμβούλου στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων στην ενδοσχολική επιμόρφωση, στις καθημερινές νέες μεταβαλλόμενες ανάγκες του σχολείου. Είναι αναγκαίο να βοηθήσει ο Σχολικός Σύμβουλος και γιατί όχι να υπάρχει στα σχολεία μας και Σχολικός Σύμβουλος του μαθήματος των εικαστικών, στην ενίσχυση του επαγγελματισμού του εκπαιδευτικού και στην ενίσχυση της ποιότητας της εκπαίδευσης, στην ανάπτυξη της σχολικής κουλτούρας, στην ενδυνάμωση του σχολείου, σε συνεργασία Δ/ντή σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικών, γονέων, μαθητών και τοπικής κοινωνίας. Η χώρα μας έχει μακρά παράδοση στο συγκεντρωτισμό, είναι αίτημα πλέον της εποχής να γίνουν αλλαγές και ο Σχολικός Σύμβουλος να βοηθήσει στην λήψη αποφάσεων και την ανάπτυξη της σχολικής κουλτούρας, αλλά και στη διαμόρφωση του αναλυτικού προγράμματος, μέσα από αποκεντρωτικά μοντέλα άσκησης της εκπαιδευτικής πολιτικής.φαίνεται μια μικρή αρχή, ένα πρώτο ξεκίνημα από το ΔΕΠΠΣ και κυρίως το μάθημα των εικαστικών, όπου αρχίζει να σπάει το κλειστό αναλυτικό πρόγραμμα και να δίδεται μεγαλύτερη πρωτοβουλία στον εκπαιδευτικό και μαθητή για κάτι άλλο πέρα από τα μαθήματα, την ύλη και τις εξετάσεις. Μέσα στο σχολείο το μάθημα των εικαστικών με τα ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ επιτρέπει πολλές διαδρομές και επιλογές που όλες μαζί βοηθούν την τέχνη. Γίνεται μια σύνθεση της καλλιτεχνικής εμπειρίας με την ευρύτερη γνώση, με βιώματα, οδηγώντας στην ολιστική προσέγγιση του κόσμου. Η επαγγελματική ταυτότητα του εκπαιδευτικού διαμορφώνεται εξελικτικά με σκοπό τις φάσεις των βασικών σπουδών, την επιμόρφωση, την άσκηση του έργου του και γι αυτό κάθε εκπαιδευτική καινοτομία και αλλαγή της επαγγελματικής νοοτροπίας γίνεται με τους εκπαιδευτικούς και περισσότερο από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Άρα, απαιτείται αλλαγή φιλοσοφίας, επιμόρφωση του μάχιμου εκπαιδευτικού, απαλλαγή από τα δικά του μαθητικά βιώματα. Ίσως και σε αυτό τον τομέα μπορεί να βοηθήσει η νέα φιλοσοφία του μαθήματος. Ο εκπαιδευτικός καλείται να γίνει αποτελεσματικός στην πιστή εφαρμογή των διαφόρων εκπαιδευτικών μέτρων και αναγκάζεται να αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις και συνεχείς αλλαγές και η ίδια η εντατικοποίηση συντελεί, ώστε οι εκπαιδευτικοί να αναπροσαρμόζουν το είδος της εργασία τους και να ζητούν συνέχεια οδηγίες και προτάσεις για το τι πρέπει να κάνουν. Εδώ σημαντική η προσφορά του Σχολικού Συμβούλου των εικαστικών και η προσφορά των Πανεπιστημιακών που έχουν ειδίκευση και γνώση στο μάθημα των εικαστικών. Με τη διδασκαλία του μαθήματος των εικαστικών, μέσα 183

16 από τις δυσκολίες των εκπαιδευτικών στην υλοποίηση του μαθήματος αναδεικνύονται οι ανάγκες αλλαγής στο αναλυτικό μας πρόγραμμα και γενικότερα στη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Η έρευνα και η επιμόρφωση συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας και την επίλυση των αναγκών των εκπαιδευτικών, ώστε να μπορούν να κριτικάρουν, να απορρίπτουν και να προτείνουν τρόπους βελτίωσης των ίδιων των επαγγελματικών αναγκών τους. Δυστυχώς τα νέα βιβλία γράφτηκαν και δε δόθηκαν στους εκπαιδευτικούς για μια μικρή εφαρμογή, πειραματική εφαρμογή, να ακουστούν οι απόψεις και οι τυχόν δυσκολίες που υπάρχουν για την διδασκαλία τους. Ο εκπαιδευτικός ως φορέας των αλλαγών, συμβάλλει σε κάθε καινοτομία που είναι η δημιουργική ανανέωση της εκπαίδευσης, η δημιουργία μιας νέας εκπαιδευτικής κουλτούρας, που αποτελεί το κέντρο για την επίλυση και τον προβληματισμό των εκπαιδευτικών θεμάτων, το εργαλείο της μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος. Η εικαστική αγωγή στο σχολείο αντανακλά την κοινωνία και η διδασκαλία είναι ανθρώπινη σχέση και μετάδοση περιεχομένου. Ο δάσκαλος μέσα από μια παιδαγωγική συνθήκη θέτει τα εργαλεία για την περιπλάνηση στο χώρο της γνώσης και προετοιμάζει τον αυριανό πολίτη. Το κλειδί των αλλαγών είναι το σχολείο. Αλλάζοντας την κουλτούρα του σχολείου σημαίνει ότι αλλάζουν οι αξίες, οι δεξιότητες, οι πρακτικές και οι δομές. Το σημερινό σχολείο εστιάζει στη μετάγγιση γνώσεων στους μαθητές και όχι στην ποιότητα και στην εμπειρία πώς να μαθαίνουν, γιατί προκρίνεται η γνώση που υπακούει σε μια επαγγελματική σταδιοδρομία. Εμείς θέλουμε το σχολείο να ενεργοποιεί όλες τις δυνάμεις του μαθητή, τη φαντασία, το στοχασμό, τη δημιουργικότητα. Αυτό πετυχαίνεται μόνο με τη σωστή διδασκαλία του μαθήματος των εικαστικών. Όλοι οι νεωτερισμοί και η σχολική βελτίωση οικοδομούνται στις καθημερινές δραστηριότητες του εκπαιδευτικού σε συνεργασία με το Σχολικό Σύμβουλο. Τα σχολεία πρέπει να είναι ανοιχτά σε αλλαγές προκειμένου να παρέχουν ευκαιρίες στους μαθητές να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν και ιδιαίτερα αυτό με τη διαθεματικότητα της τέχνης, με την προσέγγιση των μαθημάτων και με άλλους τρόπους, πιο δημιουργικούς, πιο χαρούμενους και άρα μέσω της τέχνης μπορεί να αλλάξει το σημερινό σχολείο. Χρειαζόμαστε ένα ανοιχτό, δημιουργικό εκπαιδευτικό σύστημα, για να γίνουν οι μαθητές φορείς της μάθησης. Το αναλυτικό πρόγραμμα κατέχει κεντρική θέση στην εκπαιδευτική διαδικασία και μπορεί να διευκολύνει και προσπάθειες κοινωνικού ελέγχου και κυριαρχίας. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που λαμβάνει υπόψη τις θέσεις και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών, που θα διαμορφώνεται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο, που θα συνεργάζεται με τις Παιδαγωγικές σχολές, μέσα από ένα σημαντικό διάλογο με τη συνεργασία όλων των φορέων της πολιτείας 184

17 και της εκπαίδευσης. Ας ελπίσουμε ότι η νέα αρχή γίνεται σιγά σιγά παρόλες τις μικρές δυσκολίες και γραφειοκρατικές πρακτικές, μέσα από τη καινοτομία των νέων βιβλίων των εικαστικών μέσα στο πλαίσιο του ΔΕΠΠΣ και της διαθεματικότητας. Βρισκόμαστε στην εποχή του μεταμοντέρνου, όπου κυριαρχεί η αρχή της μοναδικότητας, της διαφορετικότητας, της ιδιαιτερότητας. Απαιτείται ενίσχυση του παιδαγωγικού ρόλου του σχολείου και η αναβάθμιση της θέσης του μέσα σε ένα νέο, μεταβαλλόμενο, ανανεωμένο ρόλο του εκπαιδευτικού με διαρκή ενδοσχολική εξωσχολική επιμόρφωση. Απαιτείται πεποίθηση στην πράξη, που μαζί με την γνώμη του μάχιμου εκπαιδευτικού μετά την διδασκαλία των νέων βιβλίων, μπορεί να οδηγήσει σε τροποποίηση και τη συγγραφή των νέων βιβλίων. *H διαθεματικότητα (cross-thematic integration) θα μπορούσε να ορισθεί ως ο τρόπος οργάνωσης του Αναλυτικού Προγράμματος που αντιμετωπίζει τη γνώση ως ενιαία ολότητα, την οποία προσεγγίζει συνήθως μέσα από τη διερεύνηση θεμάτων, ζητημάτων, προβληματικών καταστάσεων, που παρουσιάζουν κατά την κρίση των μαθητών ενδιαφέρον. Βιβλιογραφία Αρντουέν, Ι. (2000). Η καλλιτεχνική αγωγή στο σχολείο. Αθήνα: Νεφέλη. Βάος Α.,(2000). Εικαστική αγωγή στην ελληνική εκπαίδευση. Ιστορική αναδρομή προσεγγίσεις στη διδασκαλίας της τέχνης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Βάος Α., (2008). Ζητήματα διδακτικής των εικαστικών τεχνών. Εκδόσεις :Τόπος. Βάος Α., (2010). Εκφραστικές προσπάθειες των παιδιών προσχολικής ηλικίας Αναλογίες και συνδέσεις με πρακτικές των καλλιτεχνών. Νέα Παιδεια,136, Barret, C.(1970). OpArt. London: Studio Vista. Βιβλία Δασκάλου Εικαστικών, ΑΒ, ΓΔ, ΕΣΤ τάξεων, ΟΕΔΒ, ΥΠΕΠΘ, Π.Ι, Δασκαλοθανάσης, Ν. (2004). Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο από τον 19 ο αιώνα. Αθήνα: Άγρα. Κουλουμπαρίτση, Α. και Μουρατιάν, Ζ. (2004). Εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης σε ένα διαθεματικό αναλυτικό πρόγραμμα ατομικός φάκελος του μαθητή. Στο Μπαγάκης (Επιμ), Ο εκπαιδευτικός και το αναλυτικό πρόγραμμα, Αθήνα :Μεταίχμιο. 185

18 Κυπριανός, Π. (2004). Συγκριτική ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, ΑΘΗΝΑ: Βιβλιόραμα. Morgan,M., (1998). Art in early years of schooling.london QStanley Thornes. Μουζάκης, Τ. (1987). Ειδική διδακτική της ζωγραφικής. ΑΘΗΝΑ. Μουρίκη Α.,(1998). Αισθητική της έκφρασης και της επικοινωνίας. Προβληματισμοί σχετικά με μια μουσική αισθητική αγωγή. Μουσικολογία, 10,11, Μουρίκη, Α.(2003). Μεταμορφώσεις της αισθητικής. Αθήνα: Νεφέλη. Πρέσσας Χ.(2000). Συνθέτοντας Βασικές αρχές της εικονοποίησης. Αθήνα :Ιων. Προσωπικές σημειώσεις από την επιμόρφωση «Ταχύρρυθμα επιμορφωτικά προγράμματα των εκπαιδευτικών υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα νέα διδακτικά πακέτα» ΠΕΚ Πατρών Ιούνιος Σιγάλας, Γ.(2001). Η ιστορία της τέχνης ως σχολικό μάθημα. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 120. Σταμματοπούλου, Δ. (1998). Αισθητική καλλιέργεια και μορφές έκφρασης των νηπίων. ΑΘΗΝΑ:Καστανιώτης. Χρυσαφίδης, Κ. (2000). Βιωματική επικοινωνιακή διδασκαλία. Η εισαγωγή της μεθόδου project στο σχολείο. ΑΘΗΝΑ :Gutenberg. 186