1η Κατεύθυνση: ικτυακή Υπολογιστική Ηλεκτρονικό Εµπόριο

Transcript

1 ιαπανεπιστηµιακό ιατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προηγµένα Συτήµατα Υπολογιστών και Επικοινωνιών» 1η Κατεύθυνση: ικτυακή Υπολογιστική Ηλεκτρονικό Εµπόριο Πτυχιακή εργασία µε θέµα Ανάπτυξη ανοιχτού λογισµικού για σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Εκπονητής Επιβλέπων Εξεταστική επιτροπή Νικολαϊδης Κ. Γεώργιος (Α.Μ.: 84) Καλλίρης Γεώργιος, επίκουρος καθηγητής Παπανικολάου Γεώργιος, καθηγητής Βέγλης Ανδρέας, αναπληρωτής καθηγητής Θεσσαλονίκη 10 Απριλίου 2009

2 Περιεχόµενα 1 Εισαγωγή 4 1 Σύνοψη 4 2 Μεθοδολογία 4 3 ιάρθρωση της εργασίας 5 2 Εισαγωγικές έννοιες 7 1 Περί τηλεκπαίδευσης 7 2 Περί ηλεκτρονικών σεµιναρίων 9 3 ιαθέσιµο λογισµικό ανοιχτού κώδικα 12 1 Προδιαγραφές απαιτήσεων 12 2 Λογισµικό ηλεκτρονικών σεµιναρίων 12 3 Λογισµικό τηλεκπαίδευσης 18 4 Επιλογή βέλτιστου συνδυασµού 24 4 Εγκατάσταση διακοµιστή 25 1 Επιλογή εφαρµογών 25 2 Μνηµόνιο εργασιών εγκατάστασης 26 3 Τυποποίηση S-AI 35 5 Εγκατάσταση πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης 36 1 Έλεγχος εγκατάστασης διακοµιστή 36 2 Προαπαιτούµενα 36 3 OpenMeetings 40 4 Πρώτη εκκίνηση εφαρµογών 41 6 Πειραµατική λειτουργία συστήµατος 42 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 2

3 1 Σκοπός 42 2 Περιγραφή πειραµάτων 42 3 Αποτελέσµατα πειραµάτων 43 7 Συµπεράσµατα 45 Παράρτηµα Α: Οδηγίες χρήσης 46 1 Οδηγίες χρήσης για τον εκπαιδευόµενο 46 2 Οδηγίες χρήσης για τον εκπαιδευτή 51 Παράρτηµα Β: Πηγαίος κώδικας σύνδεσης 55 Πίνακας εικόνων 62 Βιβλιογραφία 63 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 3

4 1 Εισαγωγή 1 Σύνοψη Στα πλαίσιο της παρούσας εργασίας αναζητήθηκε ο βέλτιστος συνδυασµός εφαρµογών λογισµικού ανοιχτού κώδικα ώστε, µε την βοήθεια κατάλληλου προγραµµατισµού, να παραχθεί µια αποτελεσµατική πλατφόρµα τηλεκπαίδευσης µε χρήση ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Για κάθε εφαρµογή λογισµικού εκτιµήθηκαν µεταξύ άλλων: το πλήθος των λειτουργιών, η δυνατότητα συνεχούς αναβάθµισης, το µέγεθος της κοινότητας χρηστών, η συνάφεια µε τις απαιτήσεις της εργασίας. Στη συνέχεια, ρυθµίστηκε κατάλληλα διακοµιστής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ ώστε να δεχθεί τις επιλεγµένες εφαρµογές τηλεκπαίδευσης και ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Για να επιτευχθεί η σύνδεσή τους σε µία ενιαία πλατφόρµα, αναπτύχθηκε ειδικός κώδικας σε γλώσσα PHP. Τέλος, για την δοκιµή του διακοµιστή και των εφαρµογών του σε πραγµατικές συνθήκες, αναπτύχθηκαν µία σειρά από ηλεκτρονικά σεµινάρια για τα µαθήµατα "Εργαστήριο Ηλετρονικών ΜΜΕ 1 Ραδιόφωνο" και "Εργαστήριο Ηλετρονικών ΜΜΕ 2 Τηλεόραση". Αυτά χρησιµοποιήθηκαν από φοιτητές του εργαστηρίου σε πραγµατικές συνθήκες διδασκαλίας. 2 Μεθοδολογία Για την επιτυχή εκπόνηση της εργασίας ακολουθήθηκε η εξής µεθοδολογία: 1. Μελέτη διαθέσιµων project ανοιχτού λογισµικού ηλεκτρονικών σεµιναρίων 2. Μελέτη διαθέσιµων project ανοιχτού λογισµικού τηλεκπαίδευσης 3. Επιλογή των καταλληλότερων εκ των παραπάνω σύµφωνα µε τις απαιτήσεις 4. Εγκατάσταση, προσαρµογή και ρύθµιση του server και των εφαρµογών του 5. Προγραµµατισµός «γέφυρας» σύνδεσης των δύο κυριότερων λογισµικών Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 4

5 6. Παραγωγή πολυµεσικού περιεχοµένου για τα µαθήµατα του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ 7. Εκτέλεση πιλοτικών δοκιµών 8. Εξαγωγή συµπερασµάτων 3 ιάρθρωση της εργασίας Η παρούσα εργασία δοµήθηκε έτσι ώστε τα κεφάλαια να συνάδουν µε την λογική σειρά που ακολούθησε το έργο. Η αρχική καταγραφή των αναγκών οδήγησε σε βιλιογραφική µελέτη των δυνατοτήτων που προσφέρονται προς υλοποίηση σήµερα. Στη συνέχεια έγινε επιλογή του λογισµικού που θα αποτελούσε την βάση της εργασίας και µε βάση αυτή την επιλογή εγκαταστάθηκε το υλισµικό και το λογισµικό σε πειραµατικό διακοµιστή. Προγραµµατίστηκαν τα κοµµάτια που έλειπαν ώστε να ολοκληρωθεί η συνολική λύση. Τέλος έγιναν δοκιµές σε πραγµατικές συνθήκες και εξήχθησαν χρήσιµα συµπεράσµατα. Αναλυτικά η δοµή της εργασίας έχει ως εξής: Το κεφάλαιο 2, «Εισαγωγικές έννοιες», αναφέρεται γενικά στις έννοιες της τηλεκπαίδευσης και των ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Στο κεφάλαιο 3, «ιαθέσιµο λογισµικό ανοιχτού κώδικα», µελετήθηκαν και αξιολογήθηκαν ένας αριθµός από project λογισµικού ανοιχτού κώδικα που θα µπορούσαν να αποτελέσουν την βάση της εργασίας. Το κεφάλαιο 4, «Εγκατάσταση διακοµιστή», περιγράφει µε λεπτοµέρεια τις ενέργειες που έγιναν προκειµένου να εγκατασταθεί ο πειραµατικός διακοµιστής. Το κεφάλαιο 5, «Εγκατάσταση πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης», παραθέτει τις διαδικασίες που έγιναν για την εγκατατάσταση και ολοκλήρωση των πακέτων λογισµικού προκειµένουν να επιτευχθεί η ζητούµενη συνολική λύση. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 5

6 Στο κεφάλαιο 6, «Πειραµατική λειτουργία συστήµατος», γίνεται αναφορά στις δοκιµές του συστήµατος που έγιναν υπό συνθήκες κανονικής χρήσης. Συµπεράσµατα και κατευθύνσεις για µελλοντική έρευνα δίνονται στο κεφάλαιο 7, «Συµπεράσµατα». Το «Παράρτηµα Α: Οδηγίες χρήσης» περιέχει την τεκµηρίωση που παρήχθησε για διανοµή σε χρήστες της πλατφόρµας τηλεκπαίδευση. Το «Παράρτηµα Β: Πηγαίος κώδικας σύνδεσης» περίεχει αποσπάσµατα από τον πηγαίο κώδικα που παράχθηκε για τις ανάγκες της εργασίας. Τέλος στην ενότητα «Βιβλιογραφία» στο τέλος της εργασίας (σελίδα 62) µπορεί κανείς να ανατρέξει στις βιβλιογραφικές αναφορές. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 6

7 2 Εισαγωγικές έννοιες 1 Περί τηλεκπαίδευσης 1.1 Γενικά Η τηλεκπαίδευση - ή αλλιώς η εξ' αποστάσεως εκπαίδευση - µπορεί να ορισθεί ως µια προγραµµατισµένη εµπειρία διδασκαλίας/µάθησης η οποία χρησιµοποιεί πληθώρα νέων τεχνολογιών (βίντεο, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κλπ.) για να προσοµοιώσει την εκπαιδευτική διαδικασία από απόσταση [[1]]. Περιλαµβάνει εκπαιδευτικές δραστηριότητες οι οποίες επιτρέπουν στους συµµετέχοντες να επιλέξουν το χρόνο, τόπο και ρυθµό µάθησης που ικανοποιεί τις προσωπικές τους ανάγκες και απαιτήσεις. 1.2 Πλεονεκτήµατα Η τηλεκπαίδευση άνθισε ιδιαίτερα ως µέσο προσφοράς και άντλησης µόρφωσης την τελευταία δεκαετία, χάρη στα σηµαντικά πλεονεκτήµατα που προσφέρει έναντι της παραδοσιακής διαδικασίας εκπαίδευσης [[2],[3]] : Άρση φυσικών εµποδίων, κατάργηση γεωγραφικών συνόρων και διασπορά στη διάδοση της γνώσης Προοπτικές οµοιόµορφης αντιµετώπισης της εκπαιδευτικής λειτουργίας στο σύνολο της επικράτειας δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους, σε ό,τι αφορά στην απόσταση και στην επιλογή του χρόνου εκπαίδευσης και στο γνωστικό αντικείµενο Συνεχιζόµενη κατάρτιση και εκπαίδευση για τη βελτίωση των ικανοτήτων των εκπαιδευοµένων Επιτάχυνση της διαδικασίας µεταφοράς γνώσης από τους εκπαιδευτές στους εκπαιδευόµενους Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 7

8 Άµεση διασύνδεση ατόµων και οµάδων µε εξωτερικές πηγές γνώσεων (ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, µουσεία κλπ.) και αυξηµένες δυνατότητες συνεργασίας µεταξύ εκπαιδευόµενων και εκπαιδευτών, οι οποίοι είναι γεωγραφικά διασπαρµένοι ηµιουργία µιας "ηλεκτρονικής τάξης" µε εξοµοίωση όλων των λειτουργιών µιας παραδοσιακής τάξης (παράδοση διαλέξεων, επίλυση ασκήσεων, διόρθωση ασκήσεων, υποβολή ερωτήσεων κλπ) Εξοικονόµηση χρόνου και εκπαιδευτικού προσωπικού Αύξηση του αριθµού των εκπαιδευόµενων µε ταυτόχρονη µείωση των λειτουργικών αναγκών Ευελιξία στο χρόνο, στο χώρο και στο ρυθµό µάθησης Έλεγχος από την πλευρά του εκπαιδευόµενου για τον ρυθµό προόδου που σηµειώνει κατά τη µαθησιακή διαδικασία Οικονοµικά οφέλη για κάθε εµπλεκόµενο, µε τη δυνατότητα ελαχιστοποίησης κόστους προς απόδοση (cost effectiveness) χωρών µε µικρή πυκνότητα πληθυσµού και συνεπώς δυσκολίες στις µετακινήσεις, 1.3 Τρόποι τηλεκπαίδευσης Έχουν ορισθεί κατά καιρούς αρκετές κατηγορίες για τον διαχωρισµό των µεθόδων και τρόπων τηλεκπαίδευσης [[4]]. Η παρούσα εργασία δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει το αναλυτικά σύνολο των διαφορετικών χαρακτηρισµών που έχουν δοθεί κατά καιρούς. Κρίνεται σκόπιµο όµως να αναφερθεί ο διαχωρισµός µεταξύ σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση απαιτεί την ταυτόχρονη συµµετοχή όλων των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόµενων. Η αλληλεπίδραση µεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενου γίνεται σε "πραγµατικό χρόνο", και αφορά τόσο στην ανταλλαγή απόψεων όσο και εκπαιδευτικού υλικού. Η ταυτόχρονη εµπλοκή µπορεί να επιτευχθεί είτε µε το να βρίσκονται στον ίδιο χώρο (τάξη κλπ.) είτε µε το να είναι διασυνδεδεµένοι µέσω δικτύου που επιτρέπει την ανταλλαγή ήχου ή/ και εικόνας ενώ επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων και ηλεκτρονικού µαυροπίνακα, υλοποιώντας µε αυτόν τον τρόπο τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 8

9 Η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση, σε αντίθεση µε την σύγχρονη, δεν απαιτεί την ταυτόχρονη συµµετοχή των µαθητών και των εισηγητών. Οι µαθητές δεν είναι ανάγκη να βρίσκονται συγκεντρωµένοι µαζί στον ίδιο χώρο ή την ίδια χρονική στιγµή. Αντίθετα, µπορούν να επιλέγουν µόνοι τους το προσωπικό τους εκπαιδευτικό χρονικό πλαίσιο και να συλλέγουν το εκπαιδευτικό υλικό σύµφωνα µε αυτό. Η ασύγχρονη εκπαίδευση είναι περισσότερο ευέλικτη από τη σύγχρονη. Στο είδος αυτό της εκπαίδευσης ανήκει η Αυτοδιδασκαλία, η Ηµιαυτόνοµη Εκπαίδευση και η Συνεργαζόµενη Εκπαίδευση. Επιπρόσθετα των παραπάνω ορισµών, αναφέρονται επίσης µερικές σηµαντικές στρατηγικές διδασκαλίας που εφαρµόζονται στην τηλεκπαίδευση [[4]]. Στην µάθηση µε µέντορα, υπάρχει µια ένα-προς-ένα σχέση µεταξύ του εκπαιδευτόµενου και του ειδικού σε ένα συγκεκριµένο θέµα ή επιστηµονικό τόπο. Ο ειδικός αυτός αποκαλείται µέντορας και µπορεί να αποκτήσει πολλούς ρόλους ανάλογα µε την περίσταση, όπως ρόλος-υπόδειγµα, εµπνευστής, χορηγός, σύµβουλος, οδηγός, ακροατής, προπονητής, διαµεσολαβητής, κ.α. [[5]] Η στρατηγική της διάλεξης απαιτεί την παρουσία ενός εισηγητή ο οποίος είναι ο ειδικός στο θέµα της εκπαίδευσης και δηµιουργεί τις βάσεις στους εκπαιδευόµενους. Η διάλεξη σε online περιβάλλον είναι συνθήθως πιο αποτελεσµατική όταν συνδυάζεται και µε άλλες στρατηγικές διδασκαλίας. Η συνεργατική µάθηση µε τη βοήθεια υπολογιστών αποτελεί την διαµοίραση εφαρµογών πληροφορικής µεταξύ αποµακρυσµένων χρηστών, από κοινού επιµέλεια εγγράφων, επίλυση και διόρθωση ασκήσεων, συνεργασία για την εκπόνηση εργασιών, επίβλεψη της προόδου των εκπαιδευοµένων κλπ. 2 Περί ηλεκτρονικών σεµιναρίων 2.1 Γενικά Μία συνεδρία ηλεκτρονικού σεµιναρίου χρησιµοποιείται για να λάβουν χώρα ζωντανές συναντήσεις ή παρουσιάσεις µέσω Internet. Σε ένα ηλεκτρονικό σεµινάριο κάθε συµµετέχων βρίσκεται µπροστά από τον προσωπικό του υπολογιστή και είναι συνεδεδεµένος µε τους άλλους συµµετέχοντες µέσω Internet. Η συνεδρία µπορεί να γίνει είτε µέσω ειδικής εφαρµογής που είναι Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 9

10 εγκατεστηµένη σε κάθε έναν υπολογιστή, είτε µέσω διαδικτυακής εφαρµογής που είναι προσπελάσιµη µέσω ιστοσελίδας. Η ιδέα της διεξαγωγής σεµιναρίων µέσω Internet είναι αρκετά πρόσφατη ώστε να µην βρίσκει κανείς αναφορές πριν από το έτος Ο νεολογισµός Webinar που αντιστοιχεί στην συνένωση των λέξεων web και seminar περιγράφει ένα συγκεκριµένο είδος ηλεκτρονικών συναντήσεων ( Webinar Definition, PC Magazine Encyclopedia) όπου η διαδραστικότητα της συµµετοχής ενός ατόµου (παρουσιαστής) είναι αυξηµένη σε σχέση µε των υπολοίπων (ακροατήριο) 2.2 υνατότητες Τυπικές δυνατότητες που παρέχουν οι συνεδρίες ηλεκτρονικών σεµιναρίων είναι Παρουσιάσεις τύπου «slide-show» - ο παρουσιαστής µπορεί να εµφανίσει «διαφάνειες» στο ακροατήριο και µε το ποντίκι του να δείξει σηµεία ενδιαφέροντος. Αναµετάδωση φωνής και εικόνας για τον παρουσιαστή και πιθανώς τους άλλους συµµετέχοντες Εγγραφή συνάντησης για µελλοντική αναπαραγωγή Πίνακας όπου µπορούν οι συµµετέχοντες να γράψουν και να σηµειώσουν ιάλογος µέσω κειµένου (chat), δηµόσιος (προβαλλόµενος σε όλους) ή ιδιωτικός (εµφανιζόµενος µόνο στα άτοµα που συµµετέχουν σε αυτόν) 2.3 Χρησιµότητα ηλεκτρονικών σεµιναρίων Υπάρχουν απεριόριστες εφαρµογές για τα ηλεκτρονικά σεµινάρια και τα συστήµατα εξ αποστάσεως παρουσιάσεων. Οι δηµοφιλέστερες χρήσεις τους, µε τα δεδοµένα της σηµερινής ζήτησης, παρατηρείται να είναι [[1]] : Εκπαίδευση Ζωντανές παρουσιάσεις online µε την χρήση του PowerPoint και ανάλογων προγραµµάτων. Επίδειξη εφαρµογών, εγγράφων, ανάθεση εργασιών, εργωτηµατολόγια και εξετάσεις Marketing Επίδειξη εφαρµογών λογισµικού και ιστοσελίδες ζωντανά στο ιαδίκτυο Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 10

11 Προώθηση Ζωντανές ηµερίδες µε ήχο και εικόνα Τεχνική υποστήριξη Εξ αποστάσεως χειρισµός εφαρµογών και λογισµικού. ιάγνωση προβληµάτων, εγκατάσταση και υποστήριξη. Συνεργασία Κοινή χρήση και προβολή εγγράφων online, συναντήσεις για την συζήτηση και αξιολόγηση του έργου. Επικοινωνία Παράκαµψη παραδοσιακών µεθόδων επικοινωνίας µέσω τηλεφωνικών γραµµών για πιο αποτελεσµατική επικοινωνία µε περισσότερα άτοµα ταυτόχρονα, σε µεγαλύτερες αποστάσεις µε πολύ µικρότερο κόστος Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 11

12 3 ιαθέσιµο λογισµικό ανοιχτού κώδικα 1 Προδιαγραφές απαιτήσεων Για τις ανάγκες της εργασίας και του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ, έπρεπε να δοθεί η καλύτερη δυνατή λύση ώστε να διασφαλιστεί η υποδοµή για την συνεχόµενη αξιοποίηση από τους φοιτητές του Εργαστηρίου. Η απαιτήσεις που έπρεπε να ικανοποιεί το προς επιλογή λογισµικό ήταν κατ ελάχιστο: Μεγάλη διαδραστικότητα Η απαίτηση αυτή προκύπτει από τη φύση του ίδιου του υλικού που διδάσκει το Εργαστήριο Ηλεκτρονικών ΜΜΕ καθώς και από την επιθυµία να δηµιουργηθεί µια πραγµατικά πρωτοπόρα λύση Εναλλακτικές δυνατότητες διδασκαλίας Το κάθε µάθηµα και ο κάθε διδάσκοντας έχουν διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας: η λύση πρέπει να προσφέρει εναλλακτικούς τρόπους αξιοποίησης ώστε να καλυφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες περιπτώσεις χρήσης. Αξιοπιστία Για να θεωρηθεί επιτυχηµένο το εγχείρηµα της δηµιουργίας µιας πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης, πρέπει να ληφθούν υπόψη όλοι εκείνοι οι παράγοντες που θα εξασφαλίσουν την βιωσιµότητα και εύρυθµη λειτουργία σε βάθος παρά την διαρκή εξέλιξη της τεχνολογίας Ανοιχτός κώδικας Για να µειωθεί ο κίνδυνος του να απωλέσει η λύση την απαραίτητη υποστήριξη για την σύντηρησή της µακροπρόθεσµα, απαιτήθηκε η χρήση αποκλειστικά και µόνο ελεύθερου λογισµικού / λογισµικού ανοιχτού κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) 2 Λογισµικό ηλεκτρονικών σεµιναρίων Για την εύρεση κατάλληλης λύσης web seminar έγινε συστηµατική έρευνα στη βιβλιογραφία και στο ιαδίκτυο. Ευθύς αµέσως απορρίφθησαν οι λύσεις που παρέχονται µόνο εµπορικά, συνήθως µάλιστα µε σηµαντικό κόστος, καθώς και οι λύσεις κλειστού κώδικα. Αναφέρονται ενδεικτικά τα προϊόντα Adobe Acrobat Connect, Convenos Meeting Center, Genesys Meeting Center, IBM Lotus Sametime και Pixion PictureTalk. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 12

13 Επιλέχθησαν προς διεξοδική µελέτη οι πλατφόρµες ανοιχρού κώδικα WebHurdle, DimDim και OpenMeetings. Αυτές, εκ πρώτης όψεως, θα µπορούσαν να αποτελέσουν µέρος της συνολικής λύσης του έργου. Τα αποτελέσµατα δοκιµών που έγιναν στην λειτουργία τους παραθέτονται στις παρακάτω ενότητες 2.1 WebHurdle Γενικά ικτυακή εφαρµογή η οποία δίνει τη δυνατότητα διεξαγωγής εικονικές συνεδρίες. Εικόνα 1: Το WebHurdle Πλεονεκτήµατα Το WebHurdle παρέχει δυνατότητες εναλλακτικλων τρόπων επικοινωνίας και συνεύρεσης µε άτοµα αποµακρισµένα µεταξύ τους [[7]]. 1. Επιλογές που παρέχονται Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 13

14 Αρχιτεκτονική Cross-Platform µε σχεσιακή βάση δεδοµένων και Java application server, που δίνει τη δυνατότητα σύνδεσης µε υπολογιστές διαφορετικών συστηµάτων και αρχιτεκτονικής, εκµεταλλευόµενο τις δυνατότητες που υποστηρίζει η Java. Μικρό µέγεθος, που έχει ως αποτέλεσµα να χρειάζεται µικρό χρόνο εγκατάστασης στο σύστηµά σας αλλά και την γρήγορη εκτέλεσή του. 2. Άλλες δυνατότητες Τεχνολογία ανοιχτού λογισµικού µε κρυπτογράφιση δεδοµένων καθιστώντας το ασφαλές και ευέλικτο. Η κρυπτογράφιση γίνεται µε τη χρήση του πρωτοκόλου HTTPS που χρησηµοποιείται ευραίως στις διατραπεζικές συναλλαγές και το ηλεκτρονικό εµπόριο. Μειονεκτήµατα Στην προσπάθειά του για ευελιξία και συµβατότητα έχει παραµερίσει σε µεγάλο βαθµό ευκολίες και καινοτοµίες ανάλογων εφαρµογών. 1. Απλό περιβάλλον διεπαφής, χωρίς ιδιαίτερες δυνατότητες και εργαλεία, µε σηµαντικότερη τη καταγραφή του ήχου. 2. εν γίνεται σαφής διαχωριµός του περιβάλλοντος του διαχειριστή από τα υπόλοιπα µέληχρήστες, αφού ο ορισµός εξουσιοδοτηµένου χρήστη γίνεται από το ίδιο interface ανα πάσα στιγµή. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 14

15 2.2 DimDim Γενικά To DimDim είναι µία υπηρεσία ηλεκτρονικών σεµιναρίων όπου οι συµµετέχοντες µπορούν να µοιραστούν την επιφάνεια εργασίας, να εµφανίσουν διαφάνειες, να συνεργασθούν, να επικοινωνήσουν µέσω chat, να µιλήσουν και να δούν ο ένας τον άλλον µέσω webcam [[8]]. Εικόνα 2: Το DimDim Πλεονεκτήµατα Το DimDim παρέχει υπηρεσίες δικτυακής επικοινωνίας χρησιµοποιώντας σύγχρονες δυνατότητες και τεχνικές. 1. Επιλογές που παρέχονται Ανοιχτές συνοµιλίες χρησιµοποιώντας τεχνικές VoIP και teleconferencing, υποστηρίζοντας µέχρι 1000 χρήστες. Ανταλλαγές γνωστών τύπων αρχείων, όπως επίσης και on-line παρουσίαση εγγράφων και παρουσιάσεων. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 15

16 2. Επιπλέον δυνατότητες υνατότητα ανταλλαγής προσωπικών µηνυµάτων αλλά και συνοµιλιών µε τους υπόλοιπους χρήστες του συστήµατος. Μειονεκτήµατα Πολλές διαφορετικές εκδόσεις µε αποτέλεσµα να προκαλεί σύγχυση στους χρήστες αλλά και πιθανά θέµατα συµβατότητας στην επικοινωνία. 1. Αν και η εφαρµογή πελάτης που επιτρέπει στους χρήστες να συµµετέχουν σε συνεδρίες είναι ανοιχτός κώδικας, οι διακοµιστές που υποστηρίζουν την διαδικασία ανήκουν στην εταιρεία Dimdim Inc, η οποία και χρεώνει την χρήση τους όταν ξεπεραστούν κάποια όρια. 2. Πολύπλοκη διαβάθµιση εκδόσεων του ιδίου λογισµικού, µε στόχο την χρεώση της χρήσης των πληρέστερων (σε επίπεδο δυνατοτήτων) εκδόσεων. 3. Πιστεύεται πως πολλές από τις δυνατότητες που παρέχει η εφαρµογή δεν έχουν κατασκευασθεί σωστά από πλευράς αρχιτεκτονικής και υλοποίησης, µε αποτέλεσµα να κρίνονται αναξιόπιστες. 2.3 OpenMeetings Γενικά Το OpenMeetings είναι ένα δωρεάν λογισµικό ηλεκτρονικών σεµιναρίων µε video που επιτρέπει στους συµµετέχοντες να επικοινωνούν µε ήχο, εικόνα και chat, να ζωγραφίζουν σε πίνακα, να µετατρέπουν έγγραφα ζωντανά κ.α. [[10]]. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 16

17 Εικόνα 3: Το OpenMeetings Πλεονεκτήµατα Η πλατφόρµα λογισµικού OpenMeetings έχει δυνατότητες που αφήνουν έκπληκτο τον χρήστη της που δεν έχει επαφή µε σύγχρονα συστήµατα web conferencing. Συγκεκριµένα, τα ουσιαστικότερα πλεονεκτήµατα της πλατφόρµας είναι: 1. Μοναδικές δυνατότητες Σύνδεση των webcam των χρηστών για ταυτόχρονη ανταλλαγή video, εικόνικος "λευκός" πίνακας όπου µπορούν οι συµµετέχοντες σε συνεδρία να ζωγραφίσουν και να γράψουν, συνδρίες n-προς-n και 1-προς-n. 2. Εξαιρετικές τεχνολογικές επιλογές Ως αρχιτεκτονική το OpenMeetings είναι εντυπωσιακό: πλήρης 3-tier αρχιτετονική µε σχεσιακή βάση δεδοµένων, Java application server που τρέχει τον Red5 streaming server, σε συνδυασµό µε το Hibernate ως παροχέα Object-Relational Mapping. Ανταλλαγή απαραίτητων δεδοµένων σε µορφή SOAP µηνυµάτων µε τον client που βασίζεται στο Adobe Flash για πιο µεγάλη διαδραστικότητα Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 17

18 Μειονεκτήµατα Το OpenMeetings, ως project, είναι αρκετά νέο. Έχει συσσωρευτεί αρκετό υλικό στο home page του project, αλλά η γενική εντύπωση είναι πως ασχολείται µε την ανάπτυξή του σχετικά µικρός αριθµός developers. 1. Πιθανή δύσκολη χρήση µέσα από περιβάλλον τηλεκπαίδευσης 2. Ρίσκο µακροπρόθεσµα να µην έχει το project την αναγκαία βιωσιµότητα 3 Λογισµικό τηλεκπαίδευσης Στην προσπάθεια να βρεθεί µια κατάλληλη πλατφόρµα σύγχρονης τηλεκπαίδευσης µε χρήση ηλεκτρονικών σεµιναρίων, έγινε µια πλήρης έρευνα των λύσεων που προσφέρονται από διάφορους φορείς. Όπως και στην περίπτωση των ηλεκτρονικών σεµιναρίων, απορρίφθησαν οι εµπορικές λύσεις (Blackboard, ANGEL LMS, Desire2Learn). Επίσης δεν δόθηκε συνέχεια στην ανάλυση λύσεων που συνοδεύονται από δεσµευτικές ή περιοριστικές άδειες χρήσης (Dokeos) Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 18

19 3.1 Moodle Γενικά Το Moodle δηµιουργήθηκε από τον Martin Dougiamas. Ο Martin διετέλεσε διαχειριστής του εικονικού περιβάλλοντος τηλεκπαίδευσης WebCT (σήµερα ανήκει στην Blackboard) του Curtin University της Αυστραλίας. Το διδακτορικό του εξέταζε "την χρήση λογισµικού ανοιχτού κώδικα για την υποστήριξη µιας κοινωνικής επιστηµολογίας της διδασκαλίας και της µαθησης εντός ιαδικτυακών κοινότητων". Αυτή του η έρευνα επηρρέασε εντονότατα τον σχεδιασµό του Moodle, παρέχοντας παιδαγωγικές πτυχές που λείπουν από πολλές άλλες πλατφόρµες e-learning. Εικόνα 4: Το Moodle Η φιλοσοφία του Moodle βασίζεται στην παραδοχή πως οι µαθητευόµενοι µπορούν να συνεισφέρουν στην εκπαιδευτική εµπειρία µε πολλούς τρόπους. Οι δυνατότητες του Moodle αντικατοπτρίζουν την προσέγγιση αυτή σε διαφορετικούς τοµείς του σχεδιασµού του, όπως για παράδειγµα η δυνατότητα των µαθητευόµενων να σχολιάσουν έναν πόρο του συστήµατος η να εργασθούν από κοινού επάνω σε ένα Wiki Το Moodle έχει σηµαντικό αριθµό εγκαταστάσεων και χρηστών. Στην τελευταία καταγραφή µετρήθηκαν περίπου εγκαταστάσεις και 17 εκ. χρήστες. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 19

20 Πλεονεκτήµατα Η ενδεχόµενη επιλογή του Moodle για την τελική λύση προσφέρει αρκετά και σηµαντικά πλεονεκτήµατα 1. Εγγυηµένη λύση που υπογράφουν οι εκατοµµύρια χρηστών ανά τον κόσµο 2. Πληθώρα λειτουργιών για θέµατα διαχείρισης των µαθηµάτων, υλικού, προσβάσεων, κ.α. 3. Μεγάλες δυνατότητες προσαρµογής στις ιδιαίτερες ανάγκες του έργου Μειονεκτήµατα Ως µοναδικό µειονέκτηµα της ενδεχόµενης επιλογής του Moodle µπορεί να αναφερθεί η σύνθετη και περίπλοκη δοµή του που πιθανώς θα δυσκολέψει την ενσωµάτωσή του µε την πλατφόρµα ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 20

21 3.2 ATutor Γενικά Το ATutor είναι ένα σύστηµα διαχείρισης εκπαιδευτικού υλικού ανοιχτού κώδικα το οποίο λειτουργεί µέσω διαδικτύου. Σχεδιάστηκε µε βασικές αρχές την προσβασιµότητα και την προσαρµοστικότητα. Εικόνα 5: Το ATutor Πλεονεκτήµατα Αναφέρονται µερικές βασικές δυνατότητες του ATutor: Προσβασιµότητα : χρησιµοποιώντας τεχνολογία υποβοήθησης (assistive technology), το ATutor επιτυγχάνει να είναι εύκολο στη χρήση από τον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόµενο. Είναι επίσης εναρµονισµένο µε τις διεθνείς τυποποιήσεις προσβασιµότητας από ΑΜΕΑ. Προσαρµοστικότητα : προσφέροντας δυνατότητα ρύθµισης σε 4 διαφορετικά επίπεδα θέµατα, προνόµια, πρόσθετα εργαλεία και οµάδες το σύστηµα ATutor επιτρέπει στους διαχειριστές να προσαρµόσουν γρήγορα και αποτελεσµατικά την λειτουργία του ώστε αυτό να ταιριάζει στις ανάγκες τους. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 21

22 Μειονεκτήµατα Έχει παρατηρηθεί από τους χρήστες του ATutor ότι οι λειτουργίες δεν είναι επαρκώς οργανωµένες στην οθόνη µε αποτέλεσµα να παρατηρείται σύγχυση. Επίσης, αρκετές λειτουργίες είναι ελάχιστα χρήσιµες στην εκπαιδευτική διαδικασία και δηµιουργούν επιπλέον σύγχυση στον µη έµπειρο χρήστη [[11]]. Σηµαντικό µειονέκτηµα θεωρείται επίσης πως οι διεπαφές προγραµµατισµού (API) του ATutor δεν είναι ιδιαίτερα εκτενείς και ώριµες. Πιο συγκεκριµένα, οι διεπαφές που θα επέτρεπαν στο ATutor να συνδεθεί σε όλα τα επίπεδα µε το σύστηµα ηλεκτρονικών σεµιναρίων δεν είναι διαθέσιµες στην παρούσα έκδοση. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 22

23 3.3 ILIAS Γενικά Το ILIAS είναι ένα σύστηµα διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας (Learning Management System) ανοιχρού κώδικα που βασίζεται στις τεχνολογίες του ιαδικτύου. Επιτρέπει την χρήση εκπαιδευτικού υλικού τύπου SCORM και παρέχει εργαλεία για την συνεργασία, επικοινωνία, εξιολόγηση και βαθµολόγηση. Εικόνα 6: Το ILIAS Τα αρχικά πρωτότυπα του συστήµατος εµφανίστηκαν το 1997 στο πανεπιστήµιο της Κολωνίας. Το 2000 δόθηκε στην κοινότητα µε την άδεια χρήσης GPL. Πλεονεκτήµατα Το ILIAS, µετά την αναβάθµισή του το 2004, προσφέρει µια εξαιρετική υποστήριξη των αρχείων SCORM 1.2. Έχει πληθώρα δυνατοτήτων που καλύπτουν το µεγαλύτερο µέρος των αναγκών της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 23

24 Μειονεκτήµατα Έχουν αναφερθεί προβλήµατα απόδοσης και ταχύτητας από αρκετούς χρήστες του συστήµατος. Επίσης το περιβάλλον χρήσης και διαχείρισης είναι αρκετά περίπλοκο και δεν ακολουθεί την λογική «της µικρότερης έκπληξης» για τον χρήστη. 4 Επιλογή βέλτιστου συνδυασµού Μετά την αρχική επιλογή των υποψήφιων προϊόντων λογισµικού για κάθε µία από τις δύο κατηγορίες «πλατφρόρµα τηλεκπαίδευσης» και «πλατφόρµα ηλεκτρονικών σεµιναρίων», αναζητήθηκε ο βέλτιστος συνδυασµός ώστε να εκπονηθεί η συνολική λύση που καλύπτε όλες ή σχεδόν όλες τις απαιτήσεις του έργου. Σηµαντικός παράγοντας στην επιλογή του συνδυασµού υπήρξε η εκτίµηση του χρόνου ανάλυσης και προγραµµατισµού που θα απαιτούνταν για την αρµονική σύνδεση των δύο λογισµικών, δηλαδή η ολοκλήρωσή τους σε µία µόνο συνολική λύση. Ο συνδυασµός που τελικά κρίθηκε καλύτερος µε τα ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια που έδειξε η ανάλυση απαιτήσεων, καθώς µε την συνεκτίµηση του αναγκαίου έργου ολοκλήρωσης, ήταν ο συνδυασµός Moodle + OpenMeetings. Η πλατφόρµα Moodle είναι η πλέον ενδεδειγµένη λύση ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης µε ένα άριστο περιβάλλον παραγωγικής εργασίας για τον διδόσκοντα. Η πλατφόρµα OpenMeetings συµπληρώνει πλήρως την Moodle, παρέχοντας τις συνατότητες σύγχρονης εκπαίδευσης, µάλιστα µε τα πλέον καινοτόµα εργαλεία όπως η χρήση webcam, µικρόφωνου κ.α. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 24

25 4 Εγκατάσταση διακοµιστή Για της ανάγκες της εργασίας, παραχωρήθηκε ένας σύγχρονος διακοµιστής του εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ προκειµένου να εγκατασταθεί µε το σύνολο του λογισµικού που θα επέτρεπαν την απρόσκοπτη λειτουργία των ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Ο ίδιος αυτός διακοµιστής χρησιµοποιήθηκε για την εκτέλεση των πιλοτικών δοκιµών και την µέτρηση απόδοσης σε πραγµατικές συνθήκες. 1 Επιλογή εφαρµογών Ως καλύτερος και πιο αξιόπιστος συνδυασµός εφαρµογών ανοιχτού λογισµικού επιλέχθηκε ο εξής Κατηγορία Όνοµα Έκδοση Ιστοσελίδα Λειτουργικό σύστηµα διακοµιστή Debian 4.0r2 (etch) Web server Apache HTTP Server httpd.apache.org Web scripting language PHP Database server MySQL Java runtime Sun JDK 5.0 java.sun.com/javase Ηλεκτρονικά σεµινάρια OpenMeetings code.google.com/p/openmeetings/ Τηλεκπαίδευση Moodle Πίνακας 1: Επιλογή λογισµικού διακοµιστή Εκτός από τα OpenMeetings και Moodle που συζητήθηκαν παραπάνω, οι λόγοι που οδήγησαν στις υπόλοιπες επιλογές είναι: Debian Stable ίσως η πιο διαδεδοµένη και αξιόπιστη διανοµή Linux για χρήση σε διακοµιστές και όχι µόνο. Η stable έκδοση του λειτουργικού βρίσκεται πίσω από ένα εντυπωσιακό ποσοστό διακοµιστών στο Internet. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 25

26 Apache HTTP Server εδώ και κοντά 10 χρόνια, 50% των διακοµιστών HTTP στο Internet τρέχουν τον Apache σύµφωνα µε την Netcraft. Ένα από τα κορυφαία έργα ανοιχτού λογισµικού. Εικόνα 7: Μερίδιο αγοράς διακοµιστών HTTP PHP η γλώσσα προγραµµατισµού Web εφαρµογών PHP έχει ως πλεονεκτήµατα την ευκολία χρήσης, την ταχύτητα δηµιουργίας πρωτοτύπων, την πληθώρα υλικού εύκολα διαθέσιµου στο Internet και τέλος την πολύ καλή ενσωµάτωση µε τον Web server MySQL µία σχεσιακή βάση δεδοµένων µε σηµαντικές δυνατότητες που δίνεται δωρεάν από την Sun Microsystems. Έχει µεγάλη κοινότητα προγραµµατιστών και εύκολη ενσωµάτωση µε την PHP Sun Java Development Kit η Java είναι µια γλώσσα που χρησιµοποιείται σχεδόν πάντου όπου υπάρχουν 3-tier αρχιτεκτονικές και application servers. Η διανοµή της Sun είναι η πλέον γρήγορη και αξιόπιστη. 2 Μνηµόνιο εργασιών εγκατάστασης Αρκετές πτυχές της εγκατάστασης του διακοµιστή ηλεκτρονικών σεµιναρίων καθορίστηκαν έπειτα από στάθµιση πολλών παραµέτρων και επιλογή των καλύτερων τεχνικά λύσεων. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 26

27 Το σύνολο των κινήσεων που έγιναν καταγράφονται περιληπτικά σε αυτές τις σελίδες προκειµένου να αποτελέσουν υλικό αναφοράς για κάθε ενδιαφερόµενο. 2.1 Ρυθµίσεις BIOS Μετά την συναρµολόγηση του hardware και πριν την εγκατάσταση του software, αφιερώθηκε λίγος χρόνος στα µενού του BIOS. Εκεί ενδιέφεραν: το σύστηµα να κάνει boot ακόµα και αν λείπουν ποντίκι ή πληκτρολόγιο, το σύστηµα να κάνει boot µετά από διακοπή ρεύµατος, και οι ανεµιστήρες να δουλέουν στην χαµηλότερη δυνατή ταχύτητα 2.2 Εγκατάσταση Debian Τοποθετήθηκε το CD εγκατάστασης του Debian Etch. όθηκε βαρύτητα στα εξής σηµεία της εγκατάστασης: timezone : έγινε η σωστή επιλογή Europe/Athens hostname : δόθηκε το πλήρες hostname σύµφωνα µε τις κοινώς αποδεκτές προδιαγραφές ονοµάτων υπολογιστών parititioning : ρυθµίστηκε σωστά το md RAID networking : οι διευθύνσεις IP δόθηκαν από το εργαστήριο package install : για λόγους καθαριότητας και απόδοσης, εκτός από το base σύστηµα δεν εγκαταστάθηκε κανένα άλλο πακέτο root password : κρυπτογραφικά ισχυρό password σύµφωνα µε κοινά αποδεκτές προδιαγραφές debian mirrors : έγινε επιλογή που να αξιοποιεί το Ε ΕΤ. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 27

28 2.3 Αρχικές ρυθµίσεις πακέτων Ρυθµίστηκε το αρχείο /etc/apt/sources.list ώστε να περιέχει και τα contrib και non-free repositories deb etch main contrib non-free deb-src etch main contrib non-free deb etch/updates main contrib non-free deb-src etch/updates main contrib non-free Εκτελέστηκε το aptitude # aptitude και έγιναν οι εξής εργασίες Update των πακέτων (πλήκτρο "u") Απενεργοποίηση των αυτόµατων εγκαταστάσεων των προτεινόµενων πακέτων, πηγαίνοντας στα µενού µε F10 και επιλέγοντας "Options", "Dependency Handling", "Install Recommended packages automatically" Αναβάθµιση των πακέτων που έχουν security updates Αφαίρεση περιττών πακέτων όπως : tasksel, dselect, vim-tiny, installation-report, libsasl2, laptop-detect Προσθήκη πακέτων που κρίνονται χρήσιµα όπως : tcsh, less 2.4 Hostname Αλλάχθηκε το hostname ώστε να περιέχει το Fully Qualified Domain Name, δηλαδή # hostname <fqdn> και ανάλογη επεξεργασία του /etc/hostname 2.5 SSH Εγκαταστάθηκε ο SSH server (πακέτο openssh-server). Επεξεργάσθηκε το /etc/ssh/sshd_config προσθέτοντας κάτω από την γραµµή Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 28

29 Port 22 την Port Power Management Ακολουθήθηκαν οι οδηγίες του πολύ καλού how-to για το power-management σε 2.6 kernel και σε Debian Etch αυτής της σελίδας. Συγκεκριµένα : # aptitude install cpufrequtils sysfsutils # cat /proc/cpuinfo Ανάλογα µε την οικογένεια CPU επιλέχθηκε ένα speedstep module από την λίστα AMD K6 processors : powernow_k6 AMD K7 processors (Athlon, Duron, Sempron 32 bits) : powernow_k7 AMD K8 processors (Athlon 64, Turion 64, Sempron 64, Opteron 64) : powernow_k8 Pentium 4, Celeron D, Pentium D, Celeron M : p4_clockmod Pentium M, Core Duo, Core 2 Duo : speedstep_centrino και ανάλογα µε τον επιθυµητό τρόπο διαχείρισης της ενέργειας ένα module από την λίστα cpufreq_performance : highest possible frequency cpufreq_powersave : lowest frequency cpufreq_ondemand : dynamical, depending on the work load cpufreq_conservative : dynamical, less aggressive, ideal for laptops Προστέθηκαν οι επιλογές µας στο /etc/modules. Τέλος προστέθηκε στο /etc/sysfs.conf η γραµµή: devices/system/cpu/cpu0/cpufreq/scaling_governor = ondemand Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 29

30 2.7 Inittab Μπορούν να αφαιρεθούν τα επιπλέον TTY από το /etc/inittab κάνοντας comment-out τις γραµµές 2:23:respawn:/sbin/getty tty2 3:23:respawn:/sbin/getty tty3 4:23:respawn:/sbin/getty tty4 5:23:respawn:/sbin/getty tty5 6:23:respawn:/sbin/getty tty6 και δίνοντας # kill -HUP Αυτόµατες ενηµερώσεις ασφαλείας ηµιουργήθηκε το αρχείο /etc/apt/apt.conf.d/10periodic µε τα εξής περιεχόµενα: APT::Periodic::Update-Package-Lists "1"; APT::Periodic::Download-Upgradeable-Packages "1"; APT::Periodic::AutocleanInterval "0"; APT::Periodic::Unattended-Upgrade "1"; 2.9 Mail transfer agent Χρησιµοποιήθηκε ο nullmailer. # aptitude install nullmailer # dpkg-reconfigure nullmailer Στις ερωτήσεις του dpkg δόθηκαν οι εξής απαντήσεις: Mail name of your system : [fqdn όνοµα server] Smarthosts : mail.ergobyte.gr Where to send local s : [όνοµα server]-admin@ergobyte.gr Οι ρυθµίσεις δοκιµάσθηκαν µε το πακέτο mailx: # aptitude install mailx # echo "Hello, World!" mail -s "Test Message" [όνοµα server]- admin@ergobyte.gr Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 30

31 2.10 Monit Το monit είναι ένα system monitoring εργαλείο που ελέγχει την κατάσταση του διακοµιστή και ενηµερώνει τον διαχειριστή την ώρα που εντοπίζονται προβλήµατα. # aptitude install monit Τα περιεχόµενα του /etc/monit/monitrc µετά την παραµετροποίηση περιείχε τα εξής: set daemon 120 set logfile syslog facility log_daemon set mailserver mail.ergobyte.gr timeout 30 seconds set eventqueue basedir /var/monit slots 100 set mail-format { from: monit@[fqdn όνοµα server] subject: [όνοµα server] $SERVICE $EVENT at $DATE } set alert [όνοµα server]-admin@ergobyte.gr set httpd port 2812 and allow admin:288[όνοµα server] include /etc/monit/monit.d/* ηµιουργήθηκε ο φάκελος /etc/monit/monit.d και τοποθετήθηκαν µέσα configuration files για κάθε service χρειάζεται παρακολούθηση. Μία εκτενής λίστα από έτοιµα configuration υπάρχει στην διεύθυνση developer.ergobyte.gr/monit # mkdir /etc/monit/monit.d # cd /etc/monit/monit.d # wget Τέλος, για την ολοκλήρωση της ρύθµισης του monit, αλλάχθηκε το /etc/default/monit ώστε να τρέχει αυτόµατα κατά την εκκίνηση. Επίσης τροποποιήθηκε το configuration του firewall /etc/ferm/ferm.conf ώστε να δέχεται συνδέσεις στην θύρα NTP Έγινε εγκατάσταση του ntpdate. # aptitude install ntpdate Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 31

32 Και εκτελέσθηκε η υπηρεσία για πρώτη φορά # /etc/network/if-up.d/ntpdate Μετά από µερικά δευτερόλεπτα η ώρα του διακοµιστή συγχρονίζεται µε το ατοµικό ρολόι. # date 2.12 Firewall Μια πολύ αποτελεσµατική και συνάµα απλή ρύθµιση firewall µπορεί να επιτευχθεί µε το ferm: # aptitude install ferm Στην ερώτηση του debconf απαντήθηκε yes ώστε να ξεκινάει στην εκκίνηση του συστήµατος. Στο αρχείο /etc/ferm/ferm.conf, αλλάχηκαν οι γραµµές # allow SSH connections proto tcp dport ssh ACCEPT; ως εξής: # allow SSH connections proto tcp dport 222 ACCEPT; Στο ίδιο σηµείο πρέπει να ανοίξουν όσες πόρτες χρειάζονται τα άλλα services, πχ για MySQL προσθέτουµε: proto tcp dport ( ) ACCEPT; Μετά από κάθε αλλαγή στο ferm.conf χρειάζεται µια επανεκκίνηση του firewall µε: # /etc/init.d/ferm restart 2.13 Apache 2 Για την εγκατάσταση αρκεί απλά: # aptitude install apache2 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 32

33 Η default σελίδα "It Works!" είναι κάπως ερασιτεχνική: Αφαιρέθηκε ο φάκελος # rm -r /var/www/apache2-default και η έγινε αλλαγή της παρακάτω γραµµής στο /etc/apache2/sites-available/default RedirectMatch ^/$ /apache2-default/ σε RedirectMatch ^/$ Για την ολοκλήρωση της εγκατάστασης απαιτείθηκε η εκτέλεση της # apache2ctl graceful 2.14 MySQL Server Η εγκατάσταση του πακέτου mysql-server-5.0 είναι αρκετή. Αρχικά δεν υπάρχει root password, για να οριστεί αυτό εκτελούµε την εντολή: # dpkg-reconfigure mysql-server-5.0 Ως database root password δίνουµε το ίδιο ακριβώς µε το root password του server. Για λόγους ασφαλείας η default εγκατάσταση εχεί ενεργοποιηµένη την πρόσβαση µόνο µέσω localhost. Η ενεργοποίηση της remote πρόσβασης γίνεται κάνοντας comment out την γραµµή του αρχείου /etc/mysql/my.cnf: bind-address = Η χρήση του UTF-8 για όλες τις νέες βάσεις και τους νέους πίνακες πρέπει να είναι δεδοµένη. Προστέθηκε η παρακάτω γραµµή στις ενότητες [mysql] και [mysqld] του ίδιου αρχείου: default-character-set=utf8 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 33

34 Εξ ορισµού η MySQL τρέχει µε ενεργοποιηµένο το binary log. Αυτό σπαταλά σηµαντικό χώρο στο root partition του server, και αν δεν χρησιµοποιείται το replication, προτείνεται η απενεργοποίησή του κάνοντας comment out τις γραµµές: #log_bin = /var/log/mysql/mysql-bin.log #expire_logs_days = 10 #max_binlog_size = 100M Η MySQL φτιάχνει ένα και µοναδικό αρχείο ibdata1 µε τα δεδοµένα όλων των πινάκων. Αυτό δυσχεραίνει την δουλειά του διαχειριστή καθώς δεν µπορεί να επέµβει στον τρόπο που αποθηκεύονται τα δεδοµένα. Προτείνεται η χρήση του InnoDB File Per Table όπως περιγράφεται στα εγχειρίδια της MySQL. Προστέθηκε η παρακάτω γραµµή στην ενότητα [mysqld] του αρχείου: innodb_file_per_table Τέλος ο χρήστης root δεν έχει δικαίωµα για αποµακρυσµένη πρόσβαση. Αυτό αλλάζει δίνοντας: # mysql p > GRANT ALL PRIVILEGES ON *.* TO 'root'@'%' IDENTIFIED BY '<root password>' WITH GRANT OPTION; > EXIT Για να ισχύσουν οι αλλαγές πρέπει να γίνει restart ο MySQL server: # /etc/init.d/mysql restart Προτιµήθηκε η αποθήκευση των δεδοµένων να γίνεται στο µεγάλο partition. Χρειάστηκε η εκτέλεση κάποιων βήµατων ακόµα για την µεταφορά του φακέλου /var/lib/mysql/: # /etc/init.d/mysql stop # mv /var/lib/mysql /home # ln -s /home/mysql /var/lib/mysql # /etc/init.d/mysql start 2.15 Java Development Kit (JDK) Το πακέτο sun-java6-jdk της διανοµής testing εγκαθιστά το Java Development Kit της Sun. # aptitude install sun-java6-jdk Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 34

35 Για τις εφαρµογές που χρειάζονται ένα σωστά ορισµένο JAVA_HOME, πρέπει να προστεθούν οι παρακάτω γραµµές στο αρχείο /etc/profile : JAVA_HOME="/usr/lib/jvm/java sun" export JAVA_HOME 3 Τυποποίηση S-AI Για την εγκατάσταση του διακοµιστή χρειάστηκε αρκετή έρευνα σε εκατοντάδες σελίδες, forums και HOW-TO του διαδικτύου. Έγινε προσπάθεια ώστε η επιλογή των πακέτων λογισµικού, η ρύθµισή τους και ο συντονισµός τους να επιτρέψει στο υλισµικό να εργασθεί µε την µέγιστη αξιοπιστία και αποτελεσµατικότητα για τις απαιτήσεις εξυπηρέτησης των πελατών του διακοµιστή. Κρίθηκε χρήσιµο να γίνει συστηµατική καταγραφή των ενεργειών που εκτελέσθηκαν και να δηµοσιευτούν σε µορφή τυποποίησης για χρήση σε µελλοντικά project. Η τυποποίηση αυτή έλαβε το S-AI (προφέρεται «ες αεί»), µεταφέροντας την ιδέα της διαχρονικής αξιοπιστίας του διακοµιστή. Η τυποποίηση S-AI είναι ελεύθερα διαθέσιµη υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις της άδειας Creative Commons Αναφορά-Μη Εµπορική Χρήση 3.0 Ελλάδα. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 35

36 5 Εγκατάσταση πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης Η εγκατάσταση του OpenMeetings απαίτησε αρκετές ώρες πειραµατισµών και ρυθµίσεων µέχρι να γίνει σωστά. Κρίθηκε σκόπιµο, για επόµενες εγκατάστασεις ή αναβαθµίσεις, καθώς και για µελλοντική αναφορά, να καταγραφούν όλα τα βήµατα µε αρκετή λεπτοµέρεια. Οι πηγές που χρησιµοποιήθηκαν για την σύνταξη αυτής της ενότητας είναι το site του project OpenMeetings [[10]], τις οδηγίες εγκατάστασης των Torresani R. [[12]] και Koti F. [[13]]. 1 Έλεγχος εγκατάστασης διακοµιστή Πριν γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την εγκατάσταση της πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης, ελέγχθηκε πρώτα πως οι εφαρµογές του κεφαλαίου 4 (Εγκατάσταση διακοµιστή) είναι σε πλήρως λειτουργική κατάσταση. Συγκεκριµένα βεβαιώθηκε πως είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίας των ενοτήτων 2.13 (διακοµιστής Apache), 2.14 (διακοµιστής MySQL) και 2.15 (περιβάλλον εκτέλεσης εφαρµογών Java). Επίσης βεβαιώθηκε πως η παραλαβή από εµάς των που προέρχονται από το σύστηµα είναι εφικτή. 2 Προαπαιτούµενα Για την εγκατάσταση του OpenMeetings στο λειτουργικό σύστηµα Debian απαιτήθηκαν σηµαντικός αριθµός ενεργειών και χειρισµών. Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζεται µια σύνοψη των ενεργειών αυτών, καθώς και σχόλια χρήσιµα για µελλοντικές εγκαταστάσεις, καθώς και για την αναβαθµίση παλαιοτέρων εκδόσεων. Σηµειώνεται πως η εγκατάσταση του OpenMeetings δεν είναι αποκλειστική για συστήµατα Debian, αλλά µπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε περιβάλλον Linux ή και Windows. Η παρακάτω οδηγίες θα χρειαστούν φυσικά την απαραίτητη προσαρµογή για εκείνα τα περιβάλλοντα. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 36

37 2.1 Ρύθµιση της MySQL Πρώτο βήµα είναι η διαχείριση της σχεσιακής βάσης δεδοµένων ώστε αυτή να παρέχει πρόσβαση σε χρήστη της επιλογής µας. Αρχικά συνδεόµαστε µε την βάση δεδοµένων: # mysql -p Η εντολή, µετά από την πληκτρολόγηση του συνθηµατικού του root χρήστη, µας εισάγει στην γραµµή εντολών της MySQL. Εκεί δίνουµε τις εξής εντολές για να δηµιουργήσουµε τον χρήστη που αντιστοιχεί στο OpenMeetings: mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON *.* TO openmeetingsmysql@locahost IDENTIFIED BY 'Συνθηµατικό OpenMeetings' mysql> FLUSH PRIVILEGES; Στη συνέχεια, δηµιουργούµε το σχήµα της βάσης δεδοµένων του OpenMeetings # mysql -u openmeetingsmysql -p mysql> CREATE DATABASE openmeetings DEFAULT CHARACTER SET utf8 COLLATE utf8_general_ci; Mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON openmeetings.* TO openmeetingsmysql@localhost IDENTIFIED BY 'Συνθηµατικό OpenMeetings'; mysql> \q Επανεκκινούµε την MySQL # /etc/init.d/mysql restart 2.2 OpenOffice και το Virtual Frame Buffer Για να λειτουργήσει η χρήση αρχείων Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint) και OpenOffice κατά τη διάρκεια µιας συνεδρίας ηλεκτρονικών σεµιναρίων, το OpenMeetings ανοίγει εικονικά τα αρχεία αυτά στην µνήµη του υπολογιστή και αντλεί εικόνες σε µορφή bitmap για να τις εµφανίσει στους συµµετέχοντες. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 37

38 Η διαδικασία αυτή, αν και τεχνικά περίπλοκη και πιθανώς όχι ορθολογική, είναι αναγκαία καθώς δεν υπάρχει τρόπος να γίνουν render τα εν λόγω format αρχείων χωρίς να χρησιµοποιηθεί η εφαµοργή που τα παράγει σε κανονική λειτουργία. Ευτυχώς η διαδικασία εγκατάστασης του Virtual Frame Buffer σε Debian είναι εξαιρετικά εύκολη. Αρκεί να δώσουµε #aptitude install xvfb openoffice.org και εγκαθιστούνται αυτόµατα το εικονικός X-Server καθώς και ολόκληρο το OpenOffice. Η µόνη αλλαγή που χρειάζεται στην εξ ορισµού ρύθµιση είναι να µαταβληθεί το αρχείο Setup.xcu του OpenOffice ώστε να δηλωθεί ο εικονικός X-Server σαν πάροχος γραφικής απεικόνισης. Μετά την γραµµή <node oor:name="office"> προσθέτουµε τις γραµµές: <prop oor:name="oosetupconnectionurl" oor:type="xs:string"> <value>socket,host=localhost,port=8100;urp</value> </prop> 2.3 Βιβλιοθήκες ImageMagick και GhostScript Η λειτουργία του OpenMeetings απαιτεί την βιβλιοθήκη ImageMagick για να διαχειρισθεί εικόνες και την βιβλιοθήκη GhostScript για να διαχειρισθεί PDF και Postscript αρχεία. # aptitude install gs-gpl imagemagick Επίσης θα χρειαστούν οι βιβλιοθήκες libart-2.0.2, libt1-5 και libungif4g. Η διαχείριση πακέτων του Debian θα τις εγκαταστήσει αυτόµατα. 2.4 Εργαλεία για αρχεία Shockwave Flash Το πακέτο SWFTools παρέχει στο OpenMeetings τα εργαλεία εκείνα που απαιτούνται για τον χειρισµό αρχείων Shockwave Flash της Adobe. Στον χώρο αποθήκευσης πακέτων του Debian Stable το πακέτο αυτό δεν υπάρχει. Μπορούµε όµως να το κατεβάσουµε από την διεύθυνση # wget i386.deb Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 38

39 Η εγκατάσταση γίνεται πολύ εύκολα µε το εργαλείο DPKG του Debian # dpkg -i swftools_ i386.deb 2.5 ιακοµιστής Red-5 Ο διακοµιστής ανοιχτού λογισµικού Red-5 είναι ταυτόχρονα ένα Application Server J2EE και µια εφαρµογή εξυπηρέτησης Adobe Flash αρχείων και περιεχοµένου. Στην επίσηµη ιστοσελίδα του διακοµιστή υπάρχει ένα πακέτο Debian που θα κάνει πολύ εύκολη την εγκατάστασή του # wget # dpkg -i red all.deb Σε αυτό το σηµείο ενδείκνυται η δοκιµή του διακοµιστή καθώς τυχόν λάθη σε αυτό το στάδιο θα αποτρέψουν συνολικά την λειτουργία του OpenMeetings Για την δοκιµή της διαθεσιµότητας του διακοµιστή αρκεί µια επίσκεψη µε τον φυλλοµετρητή στην διεύθυνση ιεύθυνση του διακοµιστή:5080/ Προπαντώς πρέπει να εκτελεστούν οι δοκιµαστές εφαρµογές του Red-5 (DEMO) και συγκεκριµένα ο Port Tester. Στο πεδίο Host της εν λόγω εφαρµογής δίνεται την IP διεύθυνση του διακοµιστή και πατάτε «Εκτέλεση». Τα πρώτα δύο αποτελέσµατα της δοκιµής οφείλει να είναι: RMTP default SUCCESS RMTP 1935 SUCCESS Η συνέχεια των αποτελεσµάτων µπορεί να εµφανίζει FAILED χωρίς ανησυχία. Αν τα πρώτα δύο αποτελέσµατα όµως εµφανίσουν FAILED, σηµαίνει πως η εγκατάσταση του Red-5 δεν είναι σωστή. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 39

40 3 OpenMeetings Εφόσων όλες οι προαπαιτούµενες ενέργειες έχουν ολοκληρωθεί σωστά, καθώς και οι έλεγχοι που αναφέρθηκαν δεν έδωσαν ανησυχητικά αποτελέσµατα, µπορεί να ολοκληρωθεί η εγκατάσταση της πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης. Αρχικά χρειάζεται να κατέβει το ZIP µε τα περιεχόµενα του OpenMeetings από την σελίδα του project στο Internet. #wget #unzip openmeetings051.zip Για να λειτουργήσει η σύνδεση µε την βάση δεδοµένων MySQL, πρέπει να υποδείξουµε στην βιβλιοθήκη αντιστοίχησης αντικηµένων µε σχεσιακή βάση δεδοµένων (ORM, Object-Relational Mapping), συγκεκριµένα στην βιβλιοθήκη Hibernate, ποιά είναι η βάση δεδοµένων µας και ποιά είναι τα στοιχεία σύνδεσης σε αυτή. Πρώτα αντιγράφουµε το κατάλληλο πρότυπο για βάσεις MySQL #cp openmeetings/conf/mysql_hibernate.cfg.xml openmeetings/conf/hibernate.cfg.xml Στη συνέχεια επεξεργαζόµαστε το αρχείο αυτό ως εξής <property name="connection.username"> <DB_USER> </property> <property name="connection.password"> <DB_PASSWORD> </property> <property name="connection.url"> jdbc:mysql://<db_host>/<db_name> </property> Η µεταφράσεις των αλφαριθµητικών του OpenMeetings βρίσκονται σε ξεχωριστό φάκελο και πρέπει αν αντιγραφούν στο σηµείο που τα περιµένει η εφαρµογή #cp OpenMeetingsFromSVN/xmlcrm/java/webapp/openmeetings/languages/* openmeetings/languages/. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 40

41 Πλέον το OpenMeetings είναι σωστά δοµηµένο και ρυθµισµένο για να ενσωµατωθεί στον Red-5 Application Server. Αυτό γίνεται µε απλή µεταφορά όλων των αρχείων στον ριζικό φάκελο εφαρµογών του AS. #cp -r openmeetings/ /usr/lib/red5/webapps/ 4 Πρώτη εκκίνηση εφαρµογών Η εκκίνηση των εγκατεστηµένων εφαρµογών είναι το τελευταίο βήµα της εγκατάστασης της πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης. Οι παρακάτω εντολές εκκινούν όλες τις εφαρµογές µε τις σωστές επιλογές εκτέλεσης (command line options) #xvfb-run --server-args='-screen 0 800x600x16' -a /usr/lib/openoffice/program/soffice -headless -nologo -norestore & #export JAVA_HOME=/usr/lib/jvm/java sun #/opt/lps-4.0.6/server/tomcat /bin/startup.sh #/etc/init.d/red5 start Μέσα από τον φυλλοµετρητή µας επισκεπτόµαστε την διεύθυνση Εκεί υπάρχει µια φόρµα µε κάποιες ερωτήσεις που µπορούν να απαντηθούν ελεύθερα για να ολοκληρωθεί η εγκατάσταση. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 41

42 6 Πειραµατική λειτουργία συστήµατος Για την δοκιµή της λειτουργίας της πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης σε πραγµατικές συνθήκες, οργανώθηκαν πειραµατικές συνεδρίες τηλεκπαίδευσης µε φοιτητές του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ. 1 Σκοπός Ο σκοπός των πειραµατικών δοκιµών ήταν: 1. η εκτίµηση της τεχνικής επάρκειας του συστήµατος, σε θέµατα λ.χ. διαµεταγωγής που απαιτήθηκε, φόρτου διακοµιστή, κ.α. 2. η αποτύπωση της εµπειρίας που αποκόµισαν οι συµµετέχοντες από την χρήση του συστήµατος, ξεχωριστά για τους διακριτούς ρόλους εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενο, και 3. η γενικότερη συλλογή συµπερασµάτων σχετικά µε την συνολική αποτελεσµατικότητα της πλατφόρµας τηλεκπαίδευσης 2 Περιγραφή πειραµάτων Οι δοκιµές υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια δύο συναντήσεων στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικών ΜΜΕ ως εξής: ένας έµπειρος χρήστης του συστήµατος ανέλαβε τον ρόλο του επόπτη των δοκιµών ένας διαχειριστής του συστήµατος εκτέλεσε µετρήσεις στον διακοµιστή και στο δίκτυο LAN κατά την διάρκεια των πειραµάτων οκτώ φοιτητές του Εργαστηρίου χωρίστηκαν σε 2 οµάδες των 4 ατόµων (οµάδες Α και Β) και εκτέλεσαν αριθµό εργασιών στο σύστηµα σύµφωνα µε συγκεκριµένα σενάρια χρήσης. 2.1 Πείραµα 1 ο : κλασική διάλεξη 1 x n + ασύγχρονη τηλεκπαίδευση Σε αυτό το πείραµα, ένας φοιτητής από την οµάδα Β («εισηγητής») έκανε διάλεξη στους φοιτητές της οµάδας Α. Η οµάδα Α ήταν σε ξεχωριστό χώρο από τον εισηγτή. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 42

43 Σε χρόνο 15 λεπτών ζητήθηκε από εισηγητής 1. να µεταδώσει καινούργιες γνώσεις, άγνωστες στην οµάδα Α, σχετικές µε την διδακτέα ύλη ενός µαθήµατός που παρακολουθόυν στο Τµήµα Ηλεκτρονικών ΜΜΕ. 2. να αναθέσει µια εργασία σχετική µε τις γνώσεις που µετέδωσε 3. να δεχθεί ερωτήσεις µε τον τρόποτ υλοποίησης της εργασίας Στη συνέχεια οι φοιτητές έκαναν upload τις εργασίες τους (κενά αρχεία για τις ανάγκες του πειράµατος) στην πλατφόρµα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. 2.2 Πείραµα 2 ο : ασύγχρονη τηλεκπαίδευση + συνεργατική µάθηση 4 x 4 Στο δεύτερο πείραµα, το σύνολο των φοιτητών των οµάδων Α και Β έκαναν την εγγραφή τους σε ένα διδακτέο µάθηµα του Εργαστηρίου. Ζητήθηκε από τις οµάδες να ορίσουν ηµεροµηνία και ώρα εικονικής συνάντησης για να εργασθούν από κοινού σε ένα παραδοτέο, η κάθε οµάδα ξεχωριστά. Επίσης ζητήθηκε να ανταλλάξουν ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε το µάθηµα µέσα από το forum, ανεξάρτητα από την οµάδα στην οποία ανήκουν. Κατά τις συνεδρίες συνεργατικής µάθησης, οι φοιτητές αντάλλαξαν ηλεκτρονικό υλικό και κάναν χρήση των εργαλείων που παρέχει η πλατφόρµα, όπως εικονικός πίνακας (blackboard), επισηµείωση εικόνων και slides, χρήση φωνής και εικόνας για την µεταξύ τους επικοινωνία. 3 Αποτελέσµατα πειραµάτων 3.1 Τεχνική επάρκεια Το σύστηµα ανταποκρίθηκε πλήρως στις απαιτήσεις των πειραµάτων. εν παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις, µηνύµατα λάθους, αδυναµίες εκτέλεσες, και άλλα πιθανά προβλήµατα. Αντίθετα παρατηρήθηκε πως η απόκριση ήταν πολύ καλή σε όλες τις συνθήκες. Η χρήση της CPU του διακοµιστή δεν ανέβηκε πάνω από 5%, η χρήση της µνήµης έµεινε περίπου αµετάβλητη ανεξάρτητα από το πλήθος των συνδεδεµένων χρηστών και η διαµεταγωγή για κάθε ένα πελάτη ήταν της τάξης των 8-10ΚΒ/sec Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 43

44 Εκτιµάται πως το σύστηµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί και σε περιβάλλον WAN, πχ σε δίκτυα ADSL µε upstream των 256kbit/sec ή καλύτερο. Ο διακοµιστής όµως χρειάζεται σίγουρα αρκετά µεγαλύτερο upstream, της τάξης των 128kbit/sec/συµµετέχοντα. 3.2 Εµπειρία συµµετεχόντων Παρατηρήθηκε πως για την εξοικείωση των συµµετεχόντων στο σύστηµα απαιτήθηκε ένας ικανός χρόνος προσαρµογής. Κάποιοι φοιτητές πιθανώς µε καλύτερη κατανόηση των τεχνολογιών της πληροφορικής κατάλαβαν αµέσως την βασική φιλοσοφία και µπόρεσαν να ελιχθούν στις πιθανές επιλογές που τους προτείνονταν γρήγορα και µε λίγα σφάλµατα. Άλλοι πάλι φοιτητές χρειάστηκαν αρκετή βοήθεια από τον επόπτη των πειραµάτων για να µπορέσουν να ολοκληρώσουν τους χειρισµούς που τους ζητήθηκαν. Η γενικότερη εντύπωση από την λειτουργία του συστήµατος κατά την διάρκεια των πειραµάτων συνοψίζεται στην γενική οµολογία πως το σύστηµα λειτουργεί χωρίς καθυστερήσεις και προβλήµατα, ακόµα και µε µεγάλο αριθµό συµµετέχοντων, βελτιώνει υπάρχουσες πρακτικές εκπαίδευσης και προσφέρει νεές δυνατότητες που δεν υπάρχουν µε την παραδοσιακή εκπαίδευση, είναι εύκολο και κατανοητό στην χρήση, µετά από το διάστηµα εξοικείωσης. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 44

45 7 Συµπεράσµατα Η χρήση των ΤΠΕ έχει να προσφέρει πολλά πλεονεκτήµατα στην ποιότητα και την αποτελεσµατικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η µέχρι σήµερα πρόοδος που έχει σηµειωθεί στην ηλεκτρονική µάθηση έχει να κάνει µε την παροχή ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης, συνήθως συµπληρωµατικά προς τις παραδοσιακές µεθόδους εκπαίδευσης. Στο κλασικό σενάριο e-learning, η οµάδα των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόµενων διενεργεί µειωµένο αριθµό συναντήσεων όπου οι εκπαιδευτές εισάγουν τις έννοιες που θα πραγµατευτούν. Στη συνέχεια οι εκπαιδευόµενοι συνδέονται µέσω διαδικτύου σε εικονικές τάξεις (virtual classroom) και, ασύγχρονα προς την εκπαιδευτική διαδικασία, θα µπορέσουν να αντλήσουν υλικό και πληροφορίες, να συνδιαλαγούν µεταξύ τους, να υποβάλλουν παραδοτέα, να αξιολογήσουν την πρόοδό τους µέσω εξετάσεων. Σε αυτή την εργασία έγινε προσπάθεια να επεκταθεί το κλασικό αυτό σενάριο χρήσης των ΤΠΕ για την τηλεκπαίδευση, ώστε να συµπεριλάβει τις καινοτοµίες που προσφέρει η σύγχρονη τηλεκπαίδευση. Συγκεκριµένα, σε υπάρχον σύστηµα διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας (Learning Management System) προστέθηκε η δυνατότητα διενέργειας ηλεκτρονικών σεµιναρίων. Οι λεπτοµέρειες προγραµµατισµού και ολοκλήρωσης δυό ξεχωριστών συστηµάτων ανοιχτού λογισµικού, των συστηµάτων Moodle και OpenMeetings, αντιµετωπίστηκαν πλήρως. Εγκαταστάθηκε πειραµατικός διακοµιστής και έγιναν πειράµατα χρήσης από φοιτητές. Η λειτουργία του συστήµατος έδωσε θετικά αποτέλεσµατα σε δύο διαφορετικά επίπεδα: σε τεχνικό επίπεδο, βρέθηκε πως το σύστηµα είναι επαρκές και µπορεί να λειτουργήσει παραγωγικά µε µεγάλο αριθµό συµµετεχόντων σε επίπεδο εµπειρίας χρηστών, εκτός από µια αρχική δυσκολία προσαρµογής για τα άτοµα που δεν έχουν µεγάλη τριβή µε τις τεχνολογίες της πληροφορικής, διαπιστώθηκε µια συνολικά ένθερµη αποδοχή και διάθεση για περαιτέρω ενασχόληση. Η πλατφόρµα τηλεκπαίδευσης που δηµιουργήθηκε σε αυτή την εργασία ενδείκνυται λοιπόν για χρήση σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις, καθώς καλύπτει µεγάλο φάσµα αναγκών της τηλεκπαίδευσης και εµφανίζει τεχνική και λειτουργική επάρκεια. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 45

46 Παράρτηµα Α: Οδηγίες χρήσης Το E-Learning του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών ΜΜΕ σχεδιάστηκε έτσι ώστε να σας παρέχει υπηρεσίες σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Τα εργαλεία που σας παρέχει είναι τα πλέον σύγχρονα και ενδεδειγµένα για την εκπαιδευτική διαδικασία. Αναφέρονται ενδεικτικά τα βήµατα συζητήσεων, η δυνατότητα chat, το κατέβασµα υλικού και σηµειώσεων, η ηλεκτρονική παράδοση εργασιών, η βαθµολόγηση κ.α. 1 Οδηγίες χρήσης για τον εκπαιδευόµενο 1.1 Σύνδεση χρήστη Για την πρόσβαση στο E-Learning απαιτείται πρωταρχικώς η ταυτοποίησή σας ώστε να αποκτήσετε όλες τις προσβάσεις που σας έχει παραχωρήσει ο διαχειριστής. Η σύνδεση ειναι εφικτή µε το άνοιγµα ενός φυλλοµετρητή (web browser) και µε την επίσκεψή σας στην διεύθυνση: Εικόνα 8: Αρχική σελίδα του E-Learning Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 46

47 Σε αυτή την σελίδα µπορείτε να δείτε µερικές εισαγωγικές πληροφορίες καθώς και µία σύνοψη των µαθηµάτων του Εργαστηρίου. Κάνετε κλικ στον σύνδεσµο "Είσοδος" που βρίσκεται στο επάνω και αριστερά µέρος της σελίδας, και εµφανίζεται η σελίδα εισόδου στον δικτυακό τόπο: Εικόνα 9: Σελίδα σύνδεσης χρήστη Σε αυτό το σηµείο πρέπει να εισάγετε το όνοµα χρήστη και το συνθηµατικό που σας έχει δώσει ο διαχειριστής του συστήµατος. Κάνετε κλικ στο κουµπί "Είσοδος". Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 47

48 1.2 Υλικό µαθήµατος Μετά την επιτυχή σύνδεσή σας, αποκτάτε πρόσβαση στα µαθήµατα και στο υλικό τους. Στην αρχική σελίδα του E-Learning µπορείτε πλέον να επιλέξετε το µάθηµα που σας ενδιαφέρει. Θα µεταφερθείτε στην κύρια σελίδα του µαθήµατος αυτού. Εικόνα 10: Κύρια σελίδα µαθήµατος Εκτός από µια σύντοµη περιγραφή του µαθήµατος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν: Ανακοινώσεις του µαθήµατος Κάνοντας κλικ στον σύνδεσµο "Ανακοινώσεις για το µάθηµα" θα εισέλθετε στις σελίδες όπου αναρτώνται από τον διδάσκοντα σηµαντικές ανακοινώσεις, όπως για παράδειγµα ηµεροµηνίες παράδοσης εργασιών, σύσταση οµάδων, κ.α. Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 48

49 Εικόνα 11: Ανακοινώσεις µαθήµατος Ως συµµετέχοντες του µαθήµατος είστε ήδη εγγεγραµµένη στην λίστα των αποδεκτών για κάθε νέα είδηση που αναρτάται σε αυτές τις σελίδες. Ασφαλώς είναι πολυ απαραίτητο να έχετε δηλώσει µια έγκυρη διεύθυνση στο προφίλ σας. Ιστοσελίδα µαθήµατος Ο υπεύθυνος καθηγητής µπορεί να δηµιουργήσει µία σελίδα όπου να γίνεται µια περιγραφή του αντικειµένου καθώς και να αναφέρονται οι κύριοι στόχοι του µαθήµατος που επιλέξατε. Η ιστοσελίδα αυτή µπορεί να αποτελέσει σηµαντικό βοήθηµα για τον εκπαιδευόµενο αφού θα υπάρχει πλήθως πληροφοριών τις οποίες µπορεί να εκµεταλλευτεί. Επιπλέον θα µπορούν να είναι διαθέσιµα και τα στοιχεία επικοινωνιάς του διδάσκοντα. Υλικό θεµατικών ενοτήτων Το υλικό αναρτάται από τον διδάσκοντα και είναι διαθέσιµο για να το κατεβάσετε στον υπολογιστή σας. Προτείνεται να ελέγχετε συχνά την σελίδα για καινούργιο υλικό καθώς αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της ύλης του µαθήµατος. ιαχείριση του προφίλ σας Ο σύνδεσµος στο αριστερό µέρος της σελίδας του µαθήµατος "Προφίλ" σας επιτρέπει να ρυθµίσετε επιλογές που αφορούν την εγγραφή σας στο σύστηµα. Εκτός από το πλήρες ονοµατεπώνυµό σας, τα βασικά στοιχεία επικοινωνίας, µια µικρή φωτογραφία σας, διευθύνσεις Σύγχρονη τηλεκπαίδευση µέσω ηλεκτρονικών σεµιναρίων Νικολαϊδης Γιώργος 49