Ο ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος στην παιδική και νεανική λογοτεχνία ( )

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος στην παιδική και νεανική λογοτεχνία (1982-2011)"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Α ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος στην παιδική και νεανική λογοτεχνία ( ) Όνομα φοιτήτριας: Ευαγγελίδου Ελισσάβετ Επιβλέπων καθηγητής: Λάμπρος Βαρελάς Θεσσαλονίκη 2014

2 Εξεταστική επιτροπή: Λάμπρος Βαρελάς Βενετία Αποστολίδου Σωτηρία Σταυρακοπούλου

3 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή «Παιδική και νεανική λογοτεχνία»: θεωρητικές προσεγγίσεις και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Το συγκείμενο Το παρακείμενο 4 α. Τίτλοι.31 4 β. Πρόλογοι γ. Επίλογοι, βιβλιογραφία και λοιπά παρακειμενικά στοιχεία Το κείμενο και το διακείμενο 5 α. Κατοχικός Εμφύλιος.42 5 β. Δεκεμβριανά και λευκή τρομοκρατία γ. Εμφύλιος Συμπεράσματα Βιβλιογραφία 99

4 Εισαγωγή Το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα σηµατοδότησε και την απαρχή µιας περιόδου, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως «Άνοιξη της Παιδικής µας Λογοτεχνίας». 1 Η εξαντλητική πραγµάτευση όλων εκείνων των συνιστωσών πολιτικών, κοινωνικών, οικονοµικών, ιδεολογικών, αισθητικών, εκπαιδευτικών, ψυχοκοινωνιολογικών, ψυχοπαιδαγωγικών και πλείστων άλλων ακόµα που ευνόησαν την ποσοτική όσο και ποιοτική παραγωγή του παιδικού βιβλίου ιδιαίτερα από τη µεταπολίτευση του 1974 και εξής ξεφεύγει από το πεδίο ενδιαφερόντων της παρούσας εργασίας. Είναι αναγκαίο, ωστόσο, να αναφερθούµε εν συντοµία στους σηµαντικότερους παράγοντες που επηρέασαν δραστικά τόσο τη συστηµατοποίηση της κριτικής και ακαδηµαϊκής ενασχόλησης µε τον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας όσο και την ανανέωση της θεµατολογίας των βιβλίων που έχουν ως αποδέκτες ανήλικους αναγνώστες. 2 Ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του 1970, η δράση της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου είχε προωθήσει σηµαντικά την υπόθεση της ελληνικής λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, και στα 1976 διοργανώνεται στην Ελλάδα το 15ο ιεθνές Συνέδριο για το Παιδικό-Νεανικό Βιβλίο. 3 Το 1977 ο ηµήτρης Γιάκος γράφει την πρώτη Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, για την οποία βραβεύτηκε από την Ακαδηµία Αθηνών, ενώ λίγα χρόνια αργότερα η εργασία του Βασίλη Αναγνωστόπουλου Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας απέσπασε το βραβείο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς στο πλαίσιο του διαγωνισµού που είχαν προκηρύξει τα µέλη του σωµατείου για τη συγγραφή ειδικής µελέτης µε θέµα την ελληνική παιδική λογοτεχνία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 αυξάνονται σταδιακά οι εκδόσεις καταλόγων και ειδικά εστιασµένων περιοδικών, 4 ενώ στα µέσα της δεκαετίας του 1980 η παιδική λογοτεχνία εισάγεται ως πανεπιστηµιακό µάθηµα στα παιδαγωγικά τµήµατα προσχολικής και δηµοτικής εκπαίδευσης της χώρας, κάτι που ενίσχυσε την περαιτέρω εκπόνηση αντίστοιχων αυτοτελών µελετών, ερευνητικών εργασιών, µεταπτυχιακών και διδακτορικών διατριβών. Στη θεµατική ανανέωση που σηµειώθηκε κατά τη δεκαετία του 1970 στον χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους συνέβαλε η µεταδόµηση της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής µετά την αποκατάσταση της ηµοκρατίας, καθώς και η συστηµατικότερη ανάδειξη ζητηµάτων που άπτονται της υφής του σύγχρονου πολιτισµού: η τεχνολογική πρόοδος, το οικολογικό, η αστυφιλία, η µετανάστευση κ.ά. Συνάµα, οι προωθηµένες θέσεις της ψυχολογίας και παιδαγωγικής επέδρασαν ευεργετι- 1 Αντώνης ελώνης, Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία Από τις πρώτες ρίζες µέχρι σήµερα, Ηράκλειτος, Αθήνα 1986, σ Βλ. και Αντώνης ελώνης, ό.π., σσ , Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας, Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα , σσ , και Ηρακλής Καλλέργης, Προσεγγίσεις στην παιδική λογοτεχνία, Καστανιώτης, Αθήνα 1995, σσ Για τη δράση της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου βλ. Αντώνης ελώνης, Εισαγωγή στη µεταπολεµική ελληνική παιδική λογοτεχνία, Κέδρος, Αθήνα 1982, σσ , και Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Ιδεολογία και παιδική λογοτεχνία. (Έρευνα και θεωρητικές προσεγγίσεις), Καστανιώτης, Αθήνα , σσ Αναφέρουµε ενδεικτικά: Βίτω Αγγελοπούλου και Ζωή Βαλάση, ιαλέγουµε βιβλία για παιδιά, τεύχη Πρόκειται για περιοδική έκδοση από την οποία συνολικά κυκλοφόρησαν επτά τεύχη, τα οποία το 1989 εκδόθηκαν σε συγκεντρωτικό τόµο. Από το 1986 έως και το 1989 κυκλοφόρησε σε ετήσια βάση ο Οδηγός παιδικού και νεανικού βιβλίου. Την επιµέλεια των δύο πρώτων τόµων είχαν ο Χάρης Σακελλαρίου και ο Θανάσης Καραγιάννης, του τρίτου ο Χάρης Σακελλαρίου και ο Γιάννης Μπάρτζης, ενώ τον τόµο του 1989 επιµελήθηκαν ο Χάρης Σακελλαρίου, ο Γιάννης Μπάρτζης και ο Θανάσης Καραγιάννης. Το 1986 επίσης άρχισε η έκδοση των περιοδικών Επιθεώρηση παιδικής λογοτεχνίας και ιαδροµές. 1

5 κά στη συγγραφή βιβλίων για παιδιά και νέους. Όπως παρατηρεί ο Ηρακλής Καλλέργης, «το παιδί δεν θεωρείται τώρα homunculus δηλαδή ανθρωπάκος, µικρογραφία του ενήλικα που πρέπει να χειραγωγήσουµε, αλλά αυτόνοµη ύπαρξη, στην οποία οφείλουµε να δηµιουργήσουµε το αίσθηµα της ευθύνης, φέρνοντάς την προοδευτικά σε επαφή µε τη γύρω της κοινωνική, ιδεολογική και πολιτική πραγµατικότητα». 5 Στο πλαίσιο αυτής της θεµατικής ανανέωσης οι µελετητές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους εντάσσουν την ολοένα και αυξανόµενη από το 1974 και εξής τάση συγγραφής µυθιστορηµάτων µε θέµα τα πολιτικά γεγονότα του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος, ενώ παρατηρούν πως ευδιάκριτος στόχος σε τέτοιου είδους αφηγήµατα είναι η καλλιέργεια τόσο της ιστορικής όσο και της πολιτικής συνείδησης του ανήλικου αναγνώστη, κάτι που, όπως έχει υποστηριχθεί, «ήταν αδιανόητο τα προηγούµενα χρόνια». 6 Το «πολιτικό ή πολιτικοποιηµένο» βιβλίο, όρος µε τον οποίο ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος προσδιορίζει συλλήβδην την πεζογραφική παραγωγή για παιδιά και νέους µε θέµατα αντληµένα από την περίοδο , 7 ενισχύεται περαιτέρω στη δεκαετία του 1980 και αποδίδεται από τον µελετητή στο παιδαγωγικό και κοινωνικό αίτηµα για πληροφόρηση της νεότερης γενιάς πάνω σε ζητήµατα που σφράγισαν τη σύγχρονη ελληνική πολιτικοκοινωνική και δηµόσια ζωή. 8 Όπως επισηµαίνει ο ίδιος, παρόλο που τα αντίστοιχης θεµατικής αφηγήµατα µοιραία επηρεάστηκαν από την πολιτική συγκυρία, «η παιδική µας λογοτεχνία στέκεται βασικά ουδέτερη µπροστά στις πρόσκαιρες διαµάχες των µεγάλων». 9 Είναι όµως όντως έτσι τα πράγµατα; Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να συζητήσουµε την πρόσληψη του ελληνικού Εµφυλίου πολέµου σε τέσσερα αφηγήµατα που εκδόθηκαν από το 1982 έως και το 2011 και, σύµφωνα µε την εκδοτική σειρά στην οποία εντάχθηκαν, απευθύνονται σε ανήλικους αναγνώστες. Πρόκειται συγκεκριµένα για τα Οι νικητές της Ζωρζ Σαρή, Εκείνοι τότε της Σούλας Ροδοπούλου, Αναζητώντας τους χαµένους ήρωες της Ελένης ικαίου και Οι δραπέτες του καστρόπυργου της Λίτσας Ψαραύτη. 10 Τα τρία από τα τέσσερα αφηγήµατα που θα συζητήσουµε, Οι νικητές, το Αναζητώντας τους χαµένους ήρωες και Οι δραπέτες του καστρόπυργου φέρουν τον υπότιτλο µυθιστόρηµα, ενώ το Εκείνοι τότε επιγράφεται στο οπισθόφυλλο ως µυθιστόρηµα ντοκουµέντο. Και ενώ δεν έχουµε καµία αντίρρηση να εγγράψουµε τα κείµενα της Ελένης ικαίου και της Λίτσας Ψαραύτη στο είδος του ιστορικού µυθιστορήµατος, θα πρέπει να σταθούµε λίγο παραπάνω στο ζήτηµα του ειδολογικού προσδιορισµού 5 Ηρακλής Καλλέργης, ό.π. (σηµ. 2), σ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, «Ιστορία και πολιτική στη νεότερη παιδική λογοτεχνία: Τα Γενέθλια της Ζωρζ Σαρή και Η σφεντόνα του αβίδ του Παντελή Καλιότσου» στο: Τασούλα Τσιλιµένη (επιµ.), Το Σύγχρονο Παιδικό-Νεανικό Μυθιστόρηµα, Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα 2004, σ Η συγγραφή και έκδοση βιβλίων για παιδιά και νέους µε έντονο το στοιχείο του πολιτικοκοινωνικού προβληµατισµού µπορεί να µην είχε την έκταση που πήρε από τα µέσα της δεκαετίας του 1970, ασφαλώς όµως δεν ήταν κάτι το «αδιανόητο» κατά τα προηγούµενα χρόνια. Θυµίζουµε ότι το Καπλάνι της βιτρίνας της Άλκης Ζέη, µυθιστόρηµα το οποίο κατά γενική οµολογία σηµατοδότησε και µια ριζική µεταστροφή στη θεµατογραφία των βιβλίων για παιδιά και νέους, εκδόθηκε το Βλ. ενδεικτικά και Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας, ό.π. (σηµ. 2), σ. 81, και Τασούλα Τσιλιµένη «Εισαγωγή» στο: Τασούλα Τσιλιµένη (επιµ.), ό.π., σ Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Ιδεολογία και παιδική λογοτεχνία. (Έρευνα και θεωρητικές προσεγγίσεις), ό.π. (σηµ. 3), σ Ό.π. 9 Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας, ό.π. (σηµ. 2), σ Ζωρζ Σαρή, Οι νικητές, Πατάκης, Αθήνα , Σούλα Ροδοπούλου, Εκείνοι τότε, Ε. Μόκας-Μορφωτική, Αθήνα 1988, Ελένη ικαίου, Αναζητώντας τους χαµένους ήρωες, Πατάκης, Αθήνα 1996, Λίτσα Ψαραύτη, Οι δραπέτες του καστρόπυργου, Πατάκης, Αθήνα Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι η πρώτη έκδοση του µυθιστορήµατος της Ζωρζ Σαρή Οι νικητές έγινε το 1983 από τις εκδόσεις Κέδρος. 2

6 του Εκείνοι τότε και των Νικητών. Μπορούµε να εντάξουµε τα αφηγήµατα της Σούλας Ροδοπούλου και της Ζωρζ Σαρή στο είδος του ιστορικού µυθιστορήµατος από τη στιγµή που µια σχολαστική, πλατωνικής γενεαλογίας, διάκριση των γενών σε «µιµητικά» και «αναφορικά» θα µας ανάγκαζε να τα κατατάξουµε στη δεύτερη κατηγορία; Για τον Βασίλη Αναγνωστόπουλο, µία από τις κεντρικές προϋποθέσεις ένταξης ενός αφηγήµατος στο είδος του ιστορικού µυθιστορήµατος είναι η ύπαρξη ικανής χρονικής απόστασης ανάµεσα στο ιστορικό γεγονός και την εγγραφή του σε µυθιστορηµατικό πλαίσιο. 11 Με βάση το κριτήριο αυτό, ο παραπάνω µελετητής κατατάσσει συλλήβδην τα µυθιστορήµατα που εκδόθηκαν για παιδιά και νέους µε θέµα την Κατοχή, τον Εµφύλιο, τη δικτατορία και την Κύπρο στο είδος του µυθιστορήµατος µαρτυρίας. 12 Αν δεχτούµε την τυπολογική προσέγγιση του Αναγνωστόπουλου, διαπιστώνουµε ότι το Εκείνοι τότε και Οι νικητές παραβιάζουν δύο από τους τρεις βασικούς όρους που ο µελετητής θέτει ως αναγκαίες συνθήκες προσδιορισµού ενός µυθιστορή- µατος ως ιστορικού, καθώς στα παραπάνω αφηγήµατα α) οι κεντρικοί χαρακτήρες δεν συνιστούν µια αµιγώς µυθοπλαστική κατασκευή, και β) δεν έχει τηρηθεί η δέουσα χρονική απόσταση ανάµεσα στο ιστορικό γεγονός και τη µυθιστορηµατική του αφήγηση. 13 Θα πρέπει να έχουµε υπόψη µας, ωστόσο, ότι στην περίπτωση της λογοτεχνίας για ανήλικους αναγνώστες οι αρχές του µυθιστορηµατικού είδους εν γένει δεν εφαρ- µόζονται πάντοτε µε αυστηρότητα, ενώ συχνά τα ειδολογικά κριτήρια που υιοθετούνται από κριτικούς και µελετητές είναι µαξιµαλιστικά και αφορούν κυρίως ζητήµατα περιεχοµένου. 14 Έτσι, η Ζωή Βαλάση και η Βίτω Αγγελοπούλου στο ιαλέγουµε βιβλία για παιδιά καταγράφουν τους Νικητές στην κατηγορία «Από την Κοινωνική Ζωή» και όχι στην κατηγορία «Περιπετειώδη και Ιστορικά», 15 ενώ στην κριτική παρουσίαση του εν λόγω µυθιστορήµατος στον Οδηγό παιδικού και νεανικού βιβλίου που κυκλοφόρησε το 1986 διαβάζουµε τα εξής: Κοινωνικό και πολιτικό µυθιστόρηµα ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ βασισµένο πάνω σε πραγµατικά ιστορικά γεγονότα, βιώµατα και παραστάσεις της συγγραφέα, απηχεί την αληθινή, πικρή ιστορία των εκεµβριανών, απαρχής του Εµφυλίου. [ ] Είναι πράγµατι ένα ι- στορικό ντοκουµέντο το βιβλίο αυτό [ ] Μπορεί να χαρακτηριστεί και σαν ιστορικό µυθιστόρηµα [ ] Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Ιδεολογία και παιδική λογοτεχνία. (Έρευνα και θεωρητικές προσεγγίσεις), ό.π. (σηµ. 3), σ Ό.π. 13 Ό.π., σσ Βλ. και Γιάννης Μητροφάνης, Το ιστορικό µυθιστόρηµα για παιδιά και νέους κατά την περίοδο Τα πρόσωπα και τα προσωπεία, Ανέκδοτη ιδακτορική ιατριβή, Π.Τ..Ε. Πανεπιστηµίου Κρήτης, Ρέθυµνο 2001, σσ. 3-5, και Ανδρέας Καρακίτσιος, «Φαντασία, Μνήµη και Παρατήρηση στο σύγχρονο παιδικό Μυθιστόρηµα» στο: Τασούλα Τσιλιµένη (επιµ.), ό.π. (σηµ. 6), σ. 85, όπου και σχετική βιβλιογραφία. 15 Βίτω Αγγελοπούλου και Ζωή Βαλάση, ιαλέγουµε βιβλία για παιδιά. Για µια βασική βιβλιοθήκη, Gutenberg, Αθήνα 1989, σ Χάρης Σακελλαρίου και Θανάσης Καραγιάννης, Οδηγός παιδικού και νεανικού βιβλίου 1986, Καστανιώτης, Αθήνα 1986, σσ Οι υπογραµµίσεις δικές µας. 3

7 Ο Αντώνης ελώνης εγγράφει τους Νικητές στο είδος του ιστορικού µυθιστορή- µατος, 17 ενώ η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου εντάσσει το σύνολο των ιστορικών αφηγη- µάτων της Ζωρζ Σαρή στο είδος του µυθιστορήµατος µαρτυρίας. 18 Από την παραπάνω, δειγµατοληπτικού χαρακτήρα, παράθεση αποσπασµάτων από βιβλιοπαρουσιάσεις, κριτικογραφικά δελτία και µελέτες µε θέµα τους Νικητές φαίνεται καθαρά ότι οι προσδιορισµοί «ιστορικό» ή «πολιτικό και κοινωνικό» µυθιστόρηµα, «ιστορικό ντοκουµέντο» ή «µυθιστόρηµα µαρτυρίας» χρησιµοποιούνται ισοδύναµα ή εναλλακτικά, χωρίς να συνοδεύονται πάντα από µεθοδολογική τεκµηρίωση. Θεωρούµε πως για να δοθεί µια οριστική απάντηση στο ζήτηµα ενός αυστηρού ειδολογικού προσδιορισµού κειµένων που κινούνται στα όρια της ιστορικής, βιογραφικής, αυτοβιογραφικής και µυθοπλαστικής αφήγησης, όπως είναι το Εκείνοι τότε και Οι νικητές, αν βέβαια κάτι τέτοιο είναι εν γένει εφικτό, θα πρέπει να προηγηθεί µια συστηµατική κριτική προσέγγιση και διεξοδική συζήτηση όλων των εµπλεκόµενων παραµέτρων. Καθώς η προβληµατική της προκείµενης εργασίας δεν επιτρέπει µια τέτοιας έκτασης συζήτηση και έχοντας υπόψη ότι στην περίπτωση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους τα ειδολογικά κριτήρια δεν εφαρµόζονται πάντοτε µε αυστηρότητα, 19 θα δεχτούµε τον προσδιορισµό «ιστορικό µυθιστόρηµα» υιοθετώντας τον γενικό ορισµό του Απόστολου Σαχίνη: «Ιστορικό λοιπόν είναι το µυθιστόρηµα που έχει ως θέµα πρόσωπα και γεγονότα µιας περασµένης εποχής και δηµιουργεί το ιδιαίτερο χρώµα του τόπου και του χρόνου». 20 Στο πλαίσιο της συζήτησής µας, µε τον όρο Εµφύλιος αναφερόµαστε στην περίοδο , ενώ δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι οι παραπάνω χρονολογικές τοµές υποδηλώνουν την από µέρους µας άκριτη υιοθέτηση της περιοδολόγησης υπέρ της οποίας επιχειρηµατολόγησαν οι εισηγητές της σχολής που έγινε γνωστή ως «µετααναθεωρητική» ή «νέο κύµα». 21 Είναι αντίθετα τα ίδια τα κείµενα που µας καθοδηγούν στο να θέσουµε τις παραπάνω τοµές, καθώς στα µυθιστορήµατα που θα εξετάσουµε οι απαρχές του Εµφυλίου τοποθετούνται στην περίοδο πριν το 1946, έτος το οποίο για µια µεγάλη µερίδα ιστορικών και πολιτικών επιστηµόνων οριοθετεί την έ- ναρξη της εµφυλιοπολεµικής περιόδου Αντώνης ελώνης, Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία Από τις πρώτες ρίζες µέχρι σήµερα, ό.π. (σηµ. 1), σ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, «Ο χορός της ζωής της Ζωρζ Σαρή. Σαράντα χρόνια προσφοράς στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους» στο: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου (επιµ.), Όταν η Ζωρζ Σαρή Σαράντα χρόνια προσφοράς στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους, Πατάκης, Αθήνα 2009, σ Το πόσο ελαστικά µπορούν να γίνουν τα ειδολογικά όρια στον χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους φαίνεται και από την παρακάτω διατύπωση της Θέτιδος Χορτιάτη: «Κάποτε ίσως παραβιάσω τα όρια ανάµεσα στο αφήγηµα και στο µυθιστόρηµα, ανάµεσα στο διήγηµα, στη µικρή ιστορία ή ιστορία για παιδιά και στο παραµύθι, πιστεύοντας ότι στην παιδική λογοτεχνία τα όρια είναι χαλαρά, γιατί το ένα είδος δανείζεται στοιχεία από το άλλο». Θέτις Χορτιάτη, «Το διήγηµα και το µυθιστόρη- µα για παιδιά και νέους στην τελευταία εικοσαετία» στο: Σύγχρονες τάσεις και απόψεις για την παιδική λογοτεχνία. Εισηγήσεις στο Σεµινάριο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Αθήνα 9-10 εκεµβρίου 1989, Ψυχογιός, Αθήνα 1991, σ Απόστολος Σαχίνης, Το ιστορικό µυθιστόρηµα, ίφρος, Αθήνα 1957, σ Τις προγραµµατικές αρχές της νέας αυτής σχολής κωδικοποίησαν οι Στάθης Καλύβας και Νίκος Μαραντζίδης στο πολύκροτο άρθρο «Nέες τάσεις στη µελέτη του εµφυλίου πολέµου» που δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα Τα Νέα στις Το ζήτηµα της δηµόσιας διαµάχης των ιστορικών για τον Εµφύλιο θα συζητηθεί εκτενέστερα παρακάτω. 22 Την περιοδολόγηση υιοθετούν για παράδειγµα οι Γιώργος Μαργαρίτης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Θανάσης Σφήκας κ.ά. Βλ. ενδεικτικά τις εισηγήσεις στη «Στρογγυλή Τράπεζα» στο: Ιωάννης Μουρέλος και Ιάκωβος. Μιχαηλίδης (επιµ.), Ο ελληνικός Εµφύλιος Πόλεµος: Μια αποτίµηση. Πολιτικές, ιδεολογικές, ιστοριογραφικές προεκτάσεις, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 2007, σσ

8 Επιλέξαµε να ξεκινήσουµε την έρευνά µας στον χώρο της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας από το 1982 κ.ε., διότι η θεσµική αναγνώριση της Εαµικής Αντίστασης από την τότε νεοεκλεγµένη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ σηµατοδότησε και µια αλλαγή παραδείγµατος στη µέχρι τότε περιοδολόγηση της δεκαετίας του 1940, καθώς το σχήµα των τριών γύρων της παραδοσιακής ιστοριογραφίας αντικαταστάθηκε µε ένα νέο σχήµα το οποίο ενοποιούσε την τριετία στο πλαίσιο της καθιέρωσης ενός συµφιλιωτικού αφηγήµατος µε ιδρυτικό µύθο αυτόν της Εθνικής Αντίστασης. Αυτό ασφαλώς δεν σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν βιβλία για παιδιά και νέους µε θέµα τον Εµφύλιο που εκδόθηκαν πριν από το 1982 ούτε και ότι τα όσα συµπεριλάβαµε στο corpus που καταρτίσαµε είναι και τα µόνα µε θέµα την ιστορική περίοδο που µας απασχολεί. 23 Κεντρική προϋπόθεση ένταξης ενός κειµένου στο corpus των µυθιστορηµάτων που θα εξετάσουµε ήταν να έχει εκδοθεί στο πλαίσιο εκδοτικής σειράς που απευθύνεται συγκεκριµένα σε ανήλικους αναγνώστες, κάτι που συνήθως δηλώνεται ευκρινώς στο εξώφυλλο ή οπισθόφυλλο του βιβλίου. Ως βασικό κριτήριο για την επιλογή ή απόρριψη ενός µυθιστορήµατος θέσαµε το κριτήριο της σχέσης της µυθιστορηµατικής ιστορίας µε την Ιστορία. Ως εκ τούτου, απορρίψαµε κείµενα στα οποία ο Εµφύλιος λειτουργεί ως συµβατικό ιστορικό πλαίσιο εξέλιξης της µυθιστορηµατικής ιστορίας και επιλέξαµε να συµπεριλάβουµε κείµενα στα οποία στη µυθιστορηµατική ιστορία ενυφαίνεται η ιστορία του Εµφυλίου, κείµενα δηλαδή στα οποία ο Εµφύλιος δεν πλαισιώνει απλώς αλλά διαρθρώνει την αφήγηση. Τέλος, για τη συγκρότηση του υλικού µας στηριχθήκαµε σε θεµατολογικούς οδηγούς, σε ειδικές µελέτες, καθώς και στα δελτία βιβλιοπαρουσίασης/βιβλιοκριτικής του περιοδικού ιαδροµές των ετών Για τη χαρτογράφηση της περιοχής από το 1982 έως και το 1986, οπότε και άρχισε να εκδίδεται το περιοδικό ιαδροµές, στηριχθήκαµε στα αντίστοιχα ένθετα δελτία του περιοδικού ιαβάζω. Η σχέση ιστορίας και λογοτεχνίας έχει απασχολήσει έναν σηµαντικό αριθµό φιλοσόφων, ιστοριογράφων, γραµµατολόγων και λοιπών διανοητών από τον Αριστοτέλη ως τον Hayden White και εξής. Τις τελευταίες δεκαετίες τα αφηγηµατικά όρια α- νάµεσα σε κείµενα που αφηγούνται τα γενόµενα και σε κείµενα που αφηγούνται το ιστορικό παρελθόν ἂν γένοιτο διασαλεύτηκαν ριζικά. Πρόθεσή µας δεν είναι να προχωρήσουµε σε µια συστηµατική παρουσίαση των παλαιότερων και νεότερων θεωρητικών σχηµάτων για τη σχέση ιστορίας και λογοτεχνίας, άλλωστε η συζήτηση σε επίπεδο διεθνούς και εγχώριας βιβλιογραφικής παραγωγής συνεχίζεται αµείωτη. εν µπορούµε όµως παρά να σχολιάσουµε κάποιες επιµέρους πτυχές του θέµατος, καθώς πιστεύουµε πως µια τέτοια συζήτηση είναι αναγκαία προκειµένου να αιτιολογήσουµε και να τεκµηριώσουµε τις µεθοδολογικές µας επιλογές. ύο όροι που απαντώνται συχνά σε µελέτες που ασχολούνται µε το θέµα της εγγραφής ιστορικών γεγονότων σε λογοτεχνικά κειµενικά πλαίσια είναι οι όροι «ιστο- 23 Βλέπε για παράδειγµα και τα Γιώτα Φωτιάδου-Μπαλαφούτη, Ποτέ ξανά, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1979, Αργυρώ Κοκορέλη, Η ζωή µε τον πατέρα, Κέδρος, Αθήνα 1987, Billi Rosen, Ο πόλεµος της Αντιγόνης, Πατάκης, Αθήνα 1991, και Θωµάς Νικολάου, Αστεράκι, Κέδρος, Αθήνα Συγκεκριµένα στηριχτήκαµε στον τόµο ιαλέγουµε βιβλία για παιδιά. Για µια βασική βιβλιοθήκη, στον Οδηγό παιδικού και νεανικού βιβλίου των ετών (βλ. και σηµ. 4), καθώς και στις µελέτες των Θανάση Καραγιάννη, Θεµατολογία Παιδικής Λογοτεχνίας, Νικόδηµος, Αθήνα 1999, Χάρη Σακελλαρίου, Ιστορία της παιδικής λογοτεχνίας. Από την αρχαιότητα ώς τις µέρες µας, ίπτυχο, Αθήνα 1982, Αντώνη ελώνη, Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία Από τις πρώτες ρίζες µέχρι σήµερα, ό.π. (σηµ. 1), Βασίλη. Αναγνωστόπουλου, Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας, ό.π. (σηµ. 2), και του ίδιου Ιδεολογία και παιδική λογοτεχνία. (Έρευνα και θεωρητικές προσεγγίσεις), ό.π. (σηµ. 3). 5

9 ρική πραγµατικότητα» και «λογοτεχνική αναπαράσταση». 25 Οι παραπάνω όροι µάς φέρνουν αντιµέτωπους µε δύο αφετηριακά ζητήµατα, αυτό της µονιστικής αντίληψης της ονοµαζόµενης ιστορικής «πραγµατικότητας», καθώς και αυτό της λογοτεχνικής της «αναπαράστασης». Άποψή µας είναι πως δεν µπορούµε να µιλάµε για πραγµατικότητα παρά µάλλον για πραγµατικότητες, εφόσον το ιστορικό «πραγµατικό» δεν υπάρχει αφ εαυτού αλλά αποκτά υπόσταση µέσω της αφήγησής του. Είναι, νοµίζουµε, σαφές πως αυτή η αφήγηση δεν µπορεί ποτέ να είναι µονοφωνική, καθώς αναπτύσσεται στη βάση ενός πολύπλοκου πλέγµατος που καλύπτει όλο το φάσµα των παραγόντων ατοµικά βιώ- µατα, συλλογικές µνήµες, πολιτικά και κοινωνικά διακυβεύµατα, εθνικά ιδεολογήµατα κ.ά. που διαµορφώνουν και τους όρους πρόσληψης του ιστορικού παρελθόντος στο παρόν. Υπάρχουν τόσες πραγµατικότητες όσες είναι και οι προσλήψεις, ατοµικές ή συλλογικές, διαµεσολαβηµένες ή µη, συγχρονικές ή διαχρονικές, της ιστορικής ε- µπειρίας. Για να εστιάσουµε στα καθ ηµάς, πόσο νόµιµος είναι άραγε σήµερα ο όρος ιστορική «πραγµατικότητα» όταν αναφερόµαστε στην περίοδο του Εµφυλίου; Και σε ποια πραγµατικότητα αναφερόµαστε; Η πραγµατικότητα που βίωσαν τα ταραγµένα εκείνα χρόνια οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ή της δυτικής Μακεδονίας τι σχέση µπορεί να έχει µε την πραγµατικότητα ανθρώπων που ζούσαν σε περιοχές που, είτε λόγω γεωµορφολογίας είτε λόγω κοινωνικών δοµών και συγγενικών δικτύων, ο Εµφύλιος δεν πήρε ποτέ τη µορφή ένοπλης σύγκρουσης; Ποια κοινά χαρακτηριστικά µπορεί να έχει η ιστορική πραγµατικότητα της δεκαετίας του 1940 έτσι όπως τη βίωσαν οι διπλωµάτες, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες από τη µια και οι ανώνυµοι πληθυσµοί από την άλλη; Και στη δεύτερη περίπτωση, αυτή η πραγµατικότητα µπορεί να είναι κοινή για τους άντρες, τις γυναίκες, τους ηλικιωµένους, τα παιδιά, τους σλαβόφωνους, τους νικητές και τους ηττηµένους της εµφύλιας σύρραξης; Η πρόσληψη της ιστορικής πραγµατικότητας του Εµφυλίου σε επίπεδο θεσµικής, πολιτικής και δηµόσιας ζωής από το 1974 και µέχρι τουλάχιστον το 1989, πώς µπορεί να σχετίζεται µε αυτή του 2010; Η πραγµατικότητα που βίωσε η Ζωρζ Σαρή, η οποία ήταν οργανωµένη στην ΕΠΟΝ, τραυµατίστηκε στα εκεµβριανά και έφυγε στο Παρίσι το 1947, όταν στα ελληνικά βουνά άρχισε να παίζεται η τελευταία πράξη του εµφύλιου δράµατος, ποιον κοινό παρανοµαστή µπορεί να έχει µε την πραγµατικότητα της Ελένης ικαίου, η οποία γεννήθηκε αρκετά χρόνια µετά τη λήξη των εχθροπραξιών, όταν η ε- πίσηµη αφήγηση για τον Εµφύλιο κληροδοτούνταν στις επόµενες γενιές διαµεσολαβηµένη από τους όρους που έθετε η µετεµφυλιακή κοινωνικοπολιτική συνθήκη; Η πραγµατικότητα της Σούλας Ροδοπούλου, η οποία έζησε τα παιδικά της χρόνια στην Κορινθία και στο πεζογράφηµά της Εκείνοι τότε συχνά προπαγανδίζει υπέρ της α- ριστερής παράταξης δικαιολογώντας την άσκηση κόκκινης βίας ως απάντηση στην τροµοκρατία των Ταγµάτων Ασφαλείας, τι σχέση µπορεί να έχει µε την πραγµατικότητα της Λίτσας Ψαραύτη, η οποία στο µυθιστόρηµά της Οι δραπέτες του καστρόπυργου αποδίδει τα αίτια του Εµφυλίου στην αριστερή τροµοκρατία που ασκήθηκε κατά την περίοδο της Κατοχής; Ο Παναγιώτης Μουλλάς διακρίνει δύο ιστορικές πραγµατικότητες, τη «βιωµένη και βιωµατική» και αυτήν που υπερβαίνει την πραγµατικότητα της εµπειρίας µας και «ταυτίζεται συχνά µε αυτό που συνηθίζουµε να ονοµάζουµε Ιστορία», 26 ενώ ο Αλέξανδρος Αργυρίου υποστηρίζει πως «[ ] η πραγµατικότητα (περί της οποίας πρόκει- 25 Βλέπε ενδεικτικά τις µελέτες του τόµου Ιστορική πραγµατικότητα και νεοελληνική πεζογραφία ( ), Επιστηµονικό Συµπόσιο 7 και 8 Απριλίου 1995, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισµού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα Παναγιώτης Μουλλάς, «Οριοθετήσεις και διευκρινίσεις» στο: Ιστορική πραγµατικότητα και νεοελληνική πεζογραφία ( ), ό.π., σ

10 ται) ενός µυθιστοριογράφου είναι αυτή που αυτός αντιλαµβάνεται ως τοιαύτη» 27 και «[ ] µε τα πεζογραφήµατα που ως βάση τους έχουν ιστορικά περιστατικά, δεν βρισκόµαστε ενώπιον της πραγµατικότητας αλλά µιας κάποιας φαντασίωσής της». 28 Είναι, πιστεύουµε, φανερό ότι αυτή η «φαντασίωση» επηρεάζεται δραστικά τόσο από τα ατοµικά βιώµατα και τις ιδεολογικοπολιτικές πεποιθήσεις των συγγραφέων όσο και από τη συγχρονική πρόσληψη του ιστορικού παρελθόντος, που σε µεγάλο βαθµό επικαθορίζεται από το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό συγκείµενο. Το δεύτερο ζήτηµα έχει να κάνει µε τις ιδεολογικές και αισθητικές συνδηλώσεις της σύµφρασης «λογοτεχνική αναπαράσταση», καθώς είναι πρόδηλο ότι η «αναπαράσταση» αφήνει µικρό περιθώριο για αυτοσχεδιασµούς, παρεκκλίσεις και αιρετικές αναγνώσεις της Ιστορίας. Εδώ λοιπόν γεννάται το θεωρητικό ζήτηµα αν η λογοτεχνία αντιγράφει, εγγράφει, ή ξαναγράφει την Ιστορία. Απαντώντας στο ερώτηµα αυτό, ο Paul Ricoeur υποστήριξε ότι ο συγγραφέας ενός ιστορικού µυθιστορήµατος δεν αντιγράφει την πραγµατικότητα, αλλά επεµβαίνει στα ιστορικά γεγονότα και υποδηλώνει µια νέα ανάγνωση της Ιστορίας, προβαίνοντας σε µια δηµιουργική επανεγγραφή ή επανασύστασή του. 29 Το ιστορικό γεγονός λοιπόν σε ένα λογοτεχνικό κείµενο δεν εξιστορείται αλλά σηµασιοδοτείται, 30 ενώ θα προσθέταµε πως η ίδια η αφήγηση ως πράξη και ως πρακτική συνιστά µια µορφή διαµεσολάβησης ανάµεσα στο παρελθόν και στην ανακατασκευή του στο παρόν, µέσω της οποίας ο αναγνώστης προσλαµβάνει την πραγµατικότητα που ο συγγραφέας τού παρουσιάζει. Η πραγµατικότητα όµως που παρουσιάζει ο συγγραφέας στον αναγνώστη δεν µπορεί να είναι απαλλαγµένη από ιδεολογικές, πολιτικές, αισθητικές και ηθικές κρίσεις και αποτιµήσεις, πολλώ µάλλον στην περίπτωση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους όπου ο διδακτισµός συχνά λειτουργεί σαρωτικά. Τα πράγµατα γίνονται ακόµα πιο περίπλοκα από τη στιγµή που ο αναγνώστης ενός ιστορικού µυθιστορήµατος έχει µικρή αναγνωστική εµπειρία και ελάχιστη ή καθόλου εξοικείωση µε τις συµβάσεις του είδους. Με άλλα λόγια, οι αναγνώστες νεαρότερης ηλικίας τείνουν να πιστεύουν ότι αυτά που διαβάζουν σε ένα ιστορικό µυθιστόρηµα συνέβησαν όντως και ταυτίζουν την πραγµατικότητα του βιβλίου µε το ιστορικό γεγονός οἷον γένοιτο. Στις σελίδες που ακολουθούν στόχος µας είναι να ανιχνεύσουµε την ιδεολογική σηµασιοδότηση ορισµένων γεγονότων της εµφυλιακής περιόδου που εγγράφονται µέσα στο κειµενικό πλαίσιο και να διερευνήσουµε τη σχέση µεταξύ της ιδεολογικής λειτουργίας της αφήγησης και της χειραγώγησης της αναγνωστικής πρόσληψης των γεγονότων που εξιστορούνται µυθιστορηµατικά. Η παραπάνω σηµασιοδότηση άλλοτε είναι εµφανής και προχωρά σε µια αιρετική ανάγνωση της Ιστορίας, άλλοτε αποβλέπει στην ιδεολογική και ηθική δικαίωση της µιας ή της άλλης πλευράς, ενώ κάποτε επιχειρεί να δώσει µια όσο το δυνατόν συµφιλιωτική αφήγηση του ιστορικού παρελθόντος. Ακόµη όµως και συγκαλυµµένη, η ιδεολογία που εγγράφεται σε ένα παιδικό ή νεανικό αφήγηµα µπορεί εύκολα να αποκαλυφθεί, όπως έδειξε ο Peter Hollindale Αλέξανδρος Αργυρίου, «Αποδόσεις της ιστορικής εµπειρίας», ό.π., σ Ό.π., σ Paul Ricoeur, Η αφηγηµατική λειτουργία. Μετάφραση Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Καρδαµίτσας, Αθήνα 1990, σσ Φραγκίσκη Αµπατζοπούλου, Η γραφή και η βάσανος. Ζητήµατα λογοτεχνικής αναπαράστασης, Πατάκης, Αθήνα 2000, σ Ο Peter Hollindale διέκρινε τρεις τρόπους µε τους οποίους η ιδεολογία του συγγραφέα εγγράφεται στα κείµενα για παιδιά: α) οι κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές πεποιθήσεις του συγγραφικού υποκειµένου προβάλλονται απροκάλυπτα στο κείµενο και συστήνονται στα παιδιά µέσω της λογοτεχνικής ιστορίας, β) οι ανεξέταστες παραδοχές του συγγραφέα γύρω από ορισµένα ιδεολογήµατα διαποτίζουν το κείµενο ακόµα κι αν αυτό γίνεται µε µη συνειδητό ή σκόπιµο τρόπο, γ) η ιδεολογία εγγράφεται στις λέξεις, στους κειµενικούς κανόνες και κώδικες του βιβλίου. Βλ. Peter Hollindale, «Ideology 7

11 Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας θα συζητήσουµε ορισµένα θεωρητικά ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε την εννοιολογική αποσαφήνιση των προσδιορισµών «παιδική», «εφηβική» και «νεανική» λογοτεχνία, καθώς στην ελληνική βιβλιογραφία οι παραπάνω όροι χρησιµοποιούνται χωρίς συστηµατοποίηση, είτε εναλλακτικά είτε παραπληρωµατικά είτε διαζευκτικά. Έπειτα θα προχωρήσουµε σε µια αδροµερή επισκόπηση της (ανα)σηµασιοδότησης του ελληνικού Εµφυλίου πολέµου σε επίπεδο πολιτικής ζωής, ιστοριογραφικής έρευνας και πεζογραφικής παραγωγής κατά την τριακονταετία Πεποίθησή µας είναι ότι µια αποκλειστικά κειµενοκεντρική προσέγγιση των υπό εξέταση µυθιστορηµάτων που δεν συνυπολογίζει τη διαλεκτική σχέση µεταξύ α) της πολιτικής συγκυρίας, η οποία συνιστά τον κατεξοχήν εκφραστή της θεσµικής µνήµης επιβάλλοντας «από τα πάνω» ηγεµονικά αφηγήµατα και ερµηνευτικά πλαίσια για τα γεγονότα του ιστορικού παρελθόντος, β) της λογοτεχνίας, που ευνοεί την ανάδειξη αιρετικών ενίοτε και ετερόδοξων αφηγήσεων, και γ) της επιστηµονικής ιστοριογραφίας, που αναπτύσσει µε τα δύο παραπάνω συντάγµατα σχέσεις αµοιβαίας τροφοδότησης ή ριζικής υπονόµευσης, θα έδινε σχηµατικές, µονοµερείς ή καθόλου απαντήσεις σε ερωτήµατα-κλειδιά για την προσέγγιση του θέµατος που µας απασχολεί, δηµιουργώντας την εντύπωση ότι τα υπό συζήτηση λογοτεχνήµατα έπεσαν ας µας επιτραπεί η έκφραση από τον ουρανό. Η συνεξέταση του πολιτικού συγκειµένου και του ιστοριογραφικού και λογοτεχνικού διακειµένου είναι εποµένως αναγκαία για τρεις λόγους. Πρώτον, µέσω της ανάδειξης της συµπλοκής του χρόνου έκδοσης των παραπάνω µυθιστορηµάτων µε την πολιτικοϊδεολογική σηµασιοδότηση του Εµφυλίου στη ρητορική των κοινοβουλευτικών κοµµάτων, καθώς και µε τις εκάστοτε ιστοριογραφικές τάσεις και πεζογραφικές καταθέσεις εµφυλιοπολεµικής θεµατολογίας, καθίσταται φανερό ότι αυτά συνοµιλούν τόσο µε την εποχή τους όσο και µε το «ενήλικο» λογοτεχνικό διακείµενο. εύτερον, η σκιαγράφηση της εποχής κατά την οποία εκδόθηκαν τα µυθιστορήµατα που µας απασχολούν είναι αναγκαία, προκειµένου να κατανοηθούν πληρέστερα οι όροι της κριτικής τους πρόσληψης. Και τρίτον, διότι ένα βασικό ερώτηµα που θα µας απασχολήσει είναι το αν η αφήγηση του διχαστικού παρελθόντος στα λογοτεχνικά κείµενα που θα σχολιάσουµε εκτενέστερα στη συνέχεια συνδέεται ιστορικογενετικά µε τα εκάστοτε ερµηνευτικά πλαίσια που κυριάρχησαν σε επίπεδο πολιτικής ζωής και ιστοριογραφικής εξιστόρησης ή αν προχωρούν σε µια αιρετική αφήγηση του ιστορικού παρελθόντος, κοντολογίς ποιος ο ρόλος των υπό εξέταση µυθιστορηµάτων στη διαγενεακή σκυταλοδροµία της µνήµης περί Εµφυλίου. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας θα σχολιάσουµε το παρακείµενο των µυθιστορηµάτων που µας απασχολούν. Θεωρούµε πως η εξέταση του παρακειµένου µπορεί να είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική, καθώς αυτό συχνά επιτελεί τον ρόλο ενός συµβολαίου αληθοφάνειας που συνάπτεται ανάµεσα στον αφηγητή και τον αναγνώστη. Η παραπάνω σύµβαση, συνήθης στο ιστορικό µυθιστόρηµα, έχει ειδικό ενδιαφέρον στην περίπτωση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους κι αυτό γιατί, όπως υποστηρίχθηκε και παραπάνω, για τους µικρότερους σε ηλικία αναγνώστες τα όρια µεταξύ µυθοπλασίας και ιστορίας δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα. Μας ενδιαφέρει λοιπόν να εξετάσουµε την ιδεολογική λειτουργία των προλόγων, επιλόγων και λοιπών παρακειµενικών στοιχείων και να συζητήσουµε το αν το παρακείµενο συνιστά έναν τρόπο χειραγώγησης της αναγνωστικής πρόσληψης του εξιστορούµενου ιστορικού γεγονότος και του, εν γένει, παρελθόντος. and the Children s Book» στο: Peter Hunt (επιµ.), Literature for Children. Contemporary Criticism, Routledge, Λονδίνο και Νέα Υόρκη 1992, σσ

12 Στη συνέχεια θα εστιάσουµε στα ίδια τα κείµενα εξετάζοντας την πρόσληψη και σηµασιοδότηση ορισµένων γεγονότων του Εµφυλίου. Συγκεκριµένα θα µας απασχολήσει το θέµα των εµφύλιων συγκρούσεων της Κατοχής, τα εκεµβριανά, η περίοδος της «λευκής τροµοκρατίας», 32 το «παιδοµάζωµα», 33 καθώς και επιµέρους επεισόδια του Εµφυλίου όπως αυτό της συµφιλίωσης της Νιάλας. Όπου µας δίνεται η ευκαιρία θα συνεξετάζουµε το διακείµενο, στο οποίο συχνά επιφυλάσσεται ο ρόλος της µεσολάβησης ανάµεσα στο κείµενο και στο ιδεολογικό εξωκείµενο. Στο τελευταίο µέρος της συζήτησης θα σταθούµε ιδιαίτερα στη «λύση» της µυθιστορηµατικής ιστορίας. Το κύριο ερώτηµα που θα µας απασχολήσει σε αυτό το µέρος είναι το αν το τέλος της αφήγησης είναι κλειστού ή ανοιχτού τύπου, αν τελικά το λογοτεχνικό κείµενο προσφέρει ή ακόµα και επιβάλλει στον αναγνώστη έτοιµα ερµηνευτικά σχήµατα ή αν ο τελευταίος ενθαρρύνεται να βγάλει τα δικά του κριτικά συ- µπεράσµατα. 32 Στο εξής θα τίθεται εκτός εισαγωγικών. 33 Στο εξής θα τίθεται εκτός εισαγωγικών. 9

13 «Παιδική και νεανική λογοτεχνία»: θεωρητικές προσεγγίσεις και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Τις τελευταίες δεκαετίες το ζήτηµα της σηµασιολογικής αποσαφήνισης του όρου «παιδική» λογοτεχνία και της οριοθέτησης του πεδίου αναφοράς της απασχολεί διεθνώς τους µελετητές και κριτικούς της λογοτεχνίας για παιδιά. 34 Ο προσδιορισµός του εννοιολογικού περιεχοµένου και η διερεύνηση των ιστορικοκοινωνικών και πολιτισµικών συνδηλώσεων της λεγόµενης παιδικής λογοτεχνίας συνιστά ένα τόσο περίπλοκο εγχείρηµα, ώστε ορισµένοι µελετητές καταλήγουν στο συµπέρασµα πως δεν µπορεί να υπάρξει ένας και µοναδικός ορισµός για την παιδική λογοτεχνία. 35 Αντί µιας ατελέσφορης παράθεσης ορισµών, συχνά αλληλεπικαλυπτόµενων ή αλληλοαναιρούµενων, στην παρούσα εργασία θεωρήσαµε προτιµότερο να θέσουµε υπό συζήτηση κάποια από τα σηµαντικότερα θεωρητικά και µεθοδολογικά ζητήµατα που µοιραία ανακύπτουν στην προσπάθεια να διασαφηνισθεί σηµασιολογικά το περιεχόµενο της παιδικής λογοτεχνίας, και να σχολιάσουµε τις κριτικές προσεγγίσεις που κατατέθηκαν από µελετητές της λογοτεχνίας για παιδιά στην εγχώρια και διεθνή βιβλιογραφία. Κατά τη γνώµη µας, τέσσερα είναι τα ζητήµατα τα οποία θα πρέπει να έχει υπόψη του ο ερευνητής προκειµένου να οριοθετήσει το πεδίο αναφοράς της παιδικής λογοτεχνίας: τον προσδιορισµό του δηµιουργού, τον προσδιορισµό του αποδέκτη, τον προσδιορισµό του αναγνωστικού κοινού και τον προσδιορισµό εκείνων των χαρακτηριστικών που εγγράφουν ένα λογοτεχνικό κείµενο στον χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά. Το πρώτο ερώτηµα που καλείται να απαντήσει κανείς είναι το αν νοµιµοποιού- µαστε να εντάξουµε στον κλάδο της παιδικής λογοτεχνίας κείµενα γραµµένα από ή και από παιδιά. Ο Χάρης Σακελλαρίου και ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος απαντούν θετικά στο ερώτηµα υποστηρίζοντας πως από τη στιγµή που τα κείµενα τα γραµµένα από παιδιά είναι λογοτεχνικά άρτια και «καταξιωµένα», µπορούν να συµπεριληφθούν στο corpus της παιδικής λογοτεχνίας. 36 Είναι γεγονός όµως ότι οι περισσότεροι ορισµοί για την παιδική λογοτεχνία διευκρινίζουν ότι σε αυτή κατατάσσονται λογοτεχνικά κείµενα γραµµένα από ενήλικες, ενώ είναι προφανές, νοµίζουµε, ότι ο επιθετικός προσδιορισµός «παιδική» έχει δηλωτική λειτουργία, υποδηλώνει δηλαδή το είδος ε- κείνο της λογοτεχνίας που αναφέρεται ή απευθύνεται στο παιδί και όχι αυτό που κάποιος έγραψε όταν ήταν παιδί ή γράφει ένα παιδί. 37 Το δεύτερο ζήτηµα έχει να κάνει µε τον προσδιορισµό του όρου «παιδί», καθώς η µελέτη της παιδικής λογοτεχνίας ως αυτόνοµου κλάδου νοµιµοποιείται µόνο από τη 34 Για µια κατατοπιστική παρουσίαση ορισµών για την παιδική λογοτεχνία που κατά καιρούς διατυπώθηκαν στη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία βλ. Μένη Κανατσούλη, Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1997, σσ , και Γιώργος Παπαντωνάκης, Κώδικες και αφηγηµατικά προγράµµατα σε κείµενα της παιδικής λογοτεχνίας, Πατάκης, Αθήνα 2000, σσ Peter Hunt, Κριτική, θεωρία και παιδική λογοτεχνία. Μετάφραση Ε. Σακελλαρίου και Μ. Κανατσούλη, Πατάκης, Αθήνα 1996, σ Χάρης Σακελλαρίου, Ιστορία της παιδικής λογοτεχνίας. Από την αρχαιότητα ώς τις µέρες µας, ό.π. (σηµ. 24), σ. 14, και Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, Η ελληνική παιδική λογοτεχνία κατά τη µεταπολεµική περίοδο , Καστανιώτης, Αθήνα 1991, σ. 15. Ο όρος «καταξιωµένα», τον οποίο ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος θέτει ως προϋπόθεση για την ένταξη κειµένων που έχουν γραφτεί από παιδιά και νέους στον κανόνα της παιδικής λογοτεχνίας, είναι ασαφής και δεν διευκρινίζεται περαιτέρω. 37 Γιώργος Παπαντωνάκης, ό.π. (σηµ. 34), σ

14 στιγµή που υπάρχει σαφής διάκριση και, συνεπώς, ορισµός της παιδικής ηλικίας. 38 Η καθιέρωση της παιδικής λογοτεχνίας ως ειδικού κλάδου της λογοτεχνίας προϋποθέτει ότι τα παιδιά προσλαµβάνουν τα κείµενα µε διαφορετικό τρόπο από τους ενήλικες και έχει πολλάκις επισηµανθεί ότι αυτός ο τρόπος είναι άµεσα συνυφασµένος µε τα ιδιαίτερα και ειδοποιά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας. Με βάση τις αρχές της γνωστικής/αναπτυξιακής ψυχολογίας και τη θεωρία του Jean Piaget, o Nickolas Tucker στη µελέτη του The Child and the Book συσχέτισε τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού µε τις αναγνωστικές του ικανότητες και υπογράµµισε τη στενή σχέση ανάµεσα στις αναγνωστικές προτιµήσεις και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε ηλικιακής φάσης. 39 Ωστόσο, τέτοιου είδους προσεγγίσεις είναι µάλλον γενικευτικές, καθώς οι έννοιες του «παιδιού» και της «παιδικότητας» νοηµατοδοτούνται διαφοροτρόπως σε διαφορετικά ιστορικοκοινωνικά και πολιτισµικά περιβάλλοντα και επηρεάζονται από έµφυλους, θρησκευτικούς, ταξικούς και λοιπούς προσδιορισµούς. Η έννοια της «παιδικότητας» έτσι όπως την εισήγαγε ο Peter Hollindale, διαφοροποιεί ριζικά την άποψή µας για το παιδί και, κατ επέκταση, για το είδος της λογοτεχνίας που α- πευθύνεται σε αυτό. 40 Για τον Hollindale, η παιδικότητα αφενός συνίσταται στο σύνολο των βιωµάτων που τα ίδια τα παιδιά αποκοµίζουν από αυτή τη φάση της ζωής τους και αφετέρου κατασκευάζεται από την αντίληψη των ενηλίκων περί παιδικότητας, αντίληψη η οποία µε τη σειρά της επηρεάζει και την επίγνωση των παιδιών για την ηλικία που βιώνουν. Η έννοια του παιδιού λοιπόν είναι τόσο ρευστή και εκτεθει- µένη σε ιστορικές, κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτισµικές µεταβολές, ώστε ο Peter Hunt συµπεραίνει ότι «[ ] το γεγονός ότι ένα συγκεκριµένο κείµενο είχε γραφτεί ειδικά για παιδιά που αναγνωρίζονται ως παιδιά, µε µια παιδική ηλικία που είναι αναγνωρίσιµη και σήµερα, πρέπει να αποτελέσει µέρος του ορισµού [της παιδικής λογοτεχνίας]». 41 Ένα άλλο ζήτηµα συναφές µε τα όσα συζητούµε εδώ είναι αυτό της ένταξης λογοτεχνικών έργων όπως ο Ροβινσώνας Κρούσος ή Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ στο πεδίο της παιδικής λογοτεχνίας, καθώς πρόκειται για λογοτεχνήµατα που δεν γράφτηκαν για παιδιά αλλά αγαπήθηκαν από αυτά και άσκησαν καθοριστική επίδραση ως παιδικά κείµενα. Συχνά συµβαίνει και το αντίστροφο, κείµενα που γράφτηκαν για παιδιά µεταγράφονται και περνούν στον κανόνα της λογοτεχνίας για ενήλικες. 42 Με το παραπάνω ενδεικτικό παράδειγµα διαπιστώνει κανείς ότι η λογοτεχνία για ενήλικες και αυτή που απευθύνεται σε ανήλικους αναγνώστες βρίσκονται σε µια στενή σχέση αλληλεξάρτησης και αµφίδροµης τροφοδότησης µέσω, για να παραθέσουµε την ακριβή διατύπωση της Αλεξάνδρας Ζερβού, µιας αντίστροφης διόδου, της διασκευής και ενός µηχανισµού µεταµόρφωσης, της µεταγραφής Τη συνθήκη αυτή εισηγήθηκε η Isabelle Jan στο βιβλίο της La littérature enfantine, Enfance Heureuse-Les Éditions Ouvrières, Παρίσι Nicholas Tucker, The Child and the Book. A Psychological and Literary Exploration, Cambridge University Press, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, Ο Appleyard στη µελέτη του Becoming a Reader. The Experience of Fiction from Childhood to Adulthood κατέθεσε µια ανάλογη προσέγγιση διακρίνοντας πέντε ρόλους που χαρακτηρίζουν την εξελικτική πορεία του αναγνώστη και υποστήριξε ότι καθένας από αυτούς αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριµένο ηλικιακό στάδιο. Βλ. J. A. Appleyard, Becoming a Reader. The Experience of Fiction from Childhood to Adulthood, Cambridge University Press, Cambridge και Νέα Υόρκη, Peter Hollindale, Signs of Childness in Children s Books, Thimble Press, Woodchester Peter Hunt, ό.π. (σηµ. 35), σ Ένα ενδεικτικό παράδειγµα είναι το µυθιστόρηµα της Πηνελόπης έλτα Παραµύθι χωρίς όνο- µα στο οποίο ο Ιάκωβος Καµπανέλλης βάσισε το οµότιτλο θεατρικό του έργο. 43 Αλεξάνδρα Ζερβού, Στη χώρα των θαυµάτων. Το παιδικό ανάγνωσµα ως σηµείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων, Πατάκης, Αθήνα 1997, σ

15 Ωστόσο, η παραδεδεγµένη άποψη ότι τα παιδικά βιβλία γράφονται για να διαβαστούν από παιδιά καλύπτει µόνο το ένα σκέλος του ερωτήµατος ποιο το αναγνωστικό κοινό της παιδικής λογοτεχνίας, ερώτηµα που µας φέρνει στο τρίτο ζήτηµα. Η παιδική λογοτεχνία απευθύνεται µεν σε παιδιά, αλλά γράφεται από ενήλικες και διαβάζεται από ενήλικες γονείς, βιβλιοθηκονόµους, εκπαιδευτικούς, κριτικούς κ.ά., οι οποίοι συχνότατα επιτελούν έναν ρόλο λογοκριτικό αποφασίζοντας την επιλογή ή την α- πόρριψη του ενός ή του άλλου λογοτεχνικού έργου για λογαριασµό των παιδιών. Ο Peter Hunt έχει σχολιάσει εκτενώς το ζήτηµα του εξουσιαστικού ελέγχου που ασκούν οι ενήλικες σε κείµενα που απευθύνονται σε παιδιά αξιολογώντας την καταλληλότητα του περιεχοµένου τους. 44 Θα µπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι µια µορφή αυτού του εξουσιαστικού ελέγχου, που εκκινεί από την αντίληψη των ενηλίκων για το τι είναι καλό ή κακό, βλαπτικό ή ωφέλιµο να υπάρχει στα βιβλία για παιδιά, εντοπίζεται και σε επίπεδο δηµιουργίας και, ως ένα βαθµό, συγγενεύει µε τα είδη λογοκρισίας που η Αλεξάνδρα Ζερβού έχει προσδιορίσει ως παιδαγωγική λογοκρισία και αυτολογοκρισία. 45 Το τέταρτο ερώτηµα έχει να κάνει µε τον προσδιορισµό εκείνων των χαρακτηριστικών σε επίπεδο ποιητικής και ρητορικής, τα οποία µας επιτρέπουν να υποστηρίξουµε ότι το συγκεκριµένο βιβλίο απευθύνεται, τουλάχιστον πρωτίστως αν και όχι µόνο, σε παιδιά. Παρακάτω γίνεται µια απόπειρα να συγκεντρωθούν και να καταγραφούν τα κυριότερα «σηµεία αναγνώρισης» κειµένων για παιδιά, έτσι όπως τα προσδιόρισαν µερικοί από τους σηµαντικότερους µελετητές και κριτικούς της διεθνούς και εγχώριας παιδικής λογοτεχνίας. 46 Το λογοτεχνικό κείµενο λοιπόν που απευθύνεται σε παιδιά είναι προσαρµοσµένο στο γλωσσικό και γνωστικό περιβάλλον του παιδιού. Έχει ευδιάκριτη δοµή, σύντοµη έκταση, οι περιγραφές είναι καίριες, ενώ προτιµάται ο διάλογος έναντι του µονολόγου και των ενδοσκοπήσεων. Η υπόθεση είναι ξεκάθαρη, η πλοκή γρήγορη, ενώ η οπτική γωνία είναι συχνότατα εκείνη του παιδιού. οι πρωταγωνιστές άλλωστε είναι ως επί το πλείστον παιδιά. Έµφαση δίνεται στη δράση και στην περιπέτεια, και οι χαρακτήρες διαγράφονται αδρά χωρίς επιµονή στην ψυχογραφική τους παρουσίαση. Το περιεχόµενο δεν είναι απαλλαγµένο από µια, έντεχνα συγκαλυµµένη έστω, διδακτική διάθεση, ενώ συχνά η ιστορία αναπτύσσεται µέσα σε καθορισµένες ηθικές σχηµατοποιήσεις. Έχει επισηµανθεί η τάση για εξισορρόπηση διδακτικού-ιδεώδους, καθώς και µια τάση για εξιδανίκευση, η οποία υπαγορεύεται από ορισµένες βασικές παιδα- 44 Peter Hunt, ό.π. (σηµ. 35), σ Αλεξάνδρα Ζερβού, Λογοκρισία και Αντιστάσεις στα κείµενα των παιδικών µας χρόνων. Ο Ροβινσώνας, η Αλίκη και το «Παραµύθι χωρίς όνοµα»: ανάγνωση από µιαν ενήλικη, Οδυσσέας, Αθήνα , σ Τα χαρακτηριστικά που παρατίθενται σταχυολογήθηκαν µε βάση τους ορισµούς της παιδικής λογοτεχνίας που προτάθηκαν από τους Miles McDowell, Perry Nodelman, Rebecca J. Luckens (βλ. Παπαντωνάκης Γιώργος, ό.π. (σηµ. 34), σσ ), Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Η παιδική λογοτεχνία στην εποχή µας, Καστανιώτης, Αθήνα 1990, σσ , Χάρη Σακελλαρίου, ό.π. (σηµ. 24), σσ , και Ηρακλή Καλλέργη, ό.π. (σηµ. 2), σσ Φυσικά, οι εκάστοτε προσεγγίσεις µπορεί να ποικίλλουν, προϋπόθεση όµως καταγραφής καθενός από τα γνωρίσµατα αυτά είναι να περιλαµβάνεται σε τουλάχιστον τρεις από τους ορισµούς που κατατέθηκαν από τους προαναφερθέντες µελετητές και κριτικούς ως αναγκαία συνθήκη προσδιορισµού ενός λογοτεχνήµατος ως παιδικού. Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι δεν συντάσσονται όλοι µε την άποψη ότι οι κειµενικοί δείκτες συνιστούν έναν ασφαλή γνώµονα ένταξης ενός λογοτεχνήµατος στο πεδίο της παιδικής λογοτεχνίας. Ο Peter Hunt για παράδειγµα εισήγαγε το κριτήριο του υπονοούµενου αναγνώστη, το διανοητικό επίπεδο του οποίου µαρτυρούν το θέµα, η γλώσσα και το επίπεδο υπαινικτικότητας του κειµένου. Βλ. Peter Hunt, ό.π. (σηµ. 35), σσ. 70 και

16 γωγικές αρχές που θέλουν να απουσιάζουν από τα βιβλία για παιδιά σκηνές ωµού ρεαλισµού. Κυρίαρχα είναι τα στοιχεία του φανταστικού και του µαγικού που διευκολύνουν τη φαντασιακή επεξεργασία σύνθετων προβληµάτων που αντιµετωπίζει ή θα αντιµετωπίσει αργότερα το παιδί. Το χιούµορ, κάποτε και το ανατρεπτικό, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των κειµένων της παιδικής λογοτεχνίας. Ένα από τα κύρια προτάγµατα είναι η απουσία απαισιοδοξίας και µηδενισµού στα βιβλία για παιδιά, αντίθετα η αισιοδοξία, η κατάφαση για τη ζωή και η αίσθηση της δικαίωσης και της κάθαρσης είναι βασικά ζητούµενα. Ο όρος «παιδική» λογοτεχνία φαίνεται να οδηγεί σε µια αναπόφευκτη διχοτόµηση τη λογοτεχνική παραγωγή, θέτοντας στο ένα σκέλος τη λογοτεχνία για ανήλικους και στο άλλο τη λογοτεχνία για ενήλικους αναγνώστες. Παρόλο που η παιδική λογοτεχνία έχει πια καθιερωθεί ως ιδιαίτερος κλάδος της λογοτεχνίας, βρίσκεται σε συνεχή σχέση αλληλεξάρτησης, αλληλεπίδρασης και αµοιβαίας τροφοδότησης µε τη λογοτεχνία για ενήλικες. Συνοψίζοντας τα σηµεία σύγκλισης που αναφέραµε και παραπάνω, υπενθυµίζουµε ότι τα βιβλία για παιδιά γράφονται, διαβάζονται και αξιολογούνται από ενήλικες, ενώ µέσω της διασκευής και της µεταγραφής ένα κείµενο που αρχικά γράφτηκε για παιδιά µπορεί να καθιερωθεί στον κανόνα της λογοτεχνίας για ε- νήλικες και αντίστροφα. 47 Τελευταία φαίνεται ότι οι διαχωριστικές τοµές µεταξύ παιδικής λογοτεχνίας και λογοτεχνίας για ενήλικες αρχίζουν να καταρρίπτονται ολότελα µέσω της ανάδυσης ενός διασταυρούµενου είδους (crossover) που απευθύνεται σε ένα δι-ηλικιακό αναγνωστικό κοινό (dual audience), ώστε αποτελεί πλέον για ορισµένους θεωρητικούς της παιδικής λογοτεχνίας κοινοτυπία η συζήτηση για την υπέρβαση των ορίων µεταξύ της λογοτεχνίας για παιδιά και αυτής για ενήλικες. 48 Κλείνοντας το πρώτο µέρος της περιδιάβασής µας παραθέτουµε έναν σχεδόν αιρετικό ορισµό για την παιδική λογοτεχνία που εισάγει στη συζήτησή µας το ζήτηµα της κατάτµησης της λογοτεχνικής παραγωγής µε βάση διαφορετικές ηλικιακές κατηγορίες που ενισχύεται, αν δεν εκκινεί, από εκδοτικές πολιτικές, ζήτηµα το οποίο θα σχολιαστεί εκτενέστερα παρακάτω. Σύµφωνα λοιπόν µε τον John Rowe Townsend, «ο µόνος πρακτικός ορισµός για το παιδικό βιβλίο σήµερα όσο παράλογος κι αν α- κούγεται είναι ότι πρόκειται για το βιβλίο που εµφανίζεται στην κατηγορία παιδικά των εκδοτικών καταλόγων». 49 Οι όροι «εφηβική» ή/και «νεανική» λογοτεχνία αποδίδουν στα ελληνικά τον καθιερωµένο στη διεθνή βιβλιογραφία όρο «Literature for Young Adults». Οι παραπάνω επιθετικοί προσδιορισµοί εµφανίζονται στην εγχώρια βιβλιογραφία χωρίς ορολογική και ειδολογική συστηµατοποίηση και χρησιµοποιούνται από µελετητές και κριτικούς είτε εναλλακτικά, ως σηµασιολογικά ταυτόσηµοι, είτε παραπληρωµατικά είτε διαζευκτικά. Οι απόπειρες προσδιορισµού του πεδίου αναφοράς της εφηβικής/νεανικής λογοτεχνίας συχνά γίνονται σε σχέση µε την παιδική λογοτεχνία και εξαρτώνται στενά από ηλικιακά κριτήρια Ο Γιώργος Παπαντωνάκης συµπεριλαµβάνει στο πεδίο αναφοράς της παιδικής λογοτεχνίας και κείµενα της λογοτεχνικής παραγωγής για ενήλικες που, έστω και ελάχιστα, αναφέρονται στο παιδί. Βλ. Γιώργος Παπαντωνάκης, ό.π. (σηµ. 34), σ John Stephens, «Maintaining Distinctions. Realism, Voice and Subject Position in Australian Young Adult Fiction» στο: Sandra Beckett (επιµ.), Transcending Boundaries. Writing for a Dual Audience of Children and Adults, Garland, Νέα Υόρκη 1999, σ Ο παραπάνω ορισµός του John Rowe Townsend παρατίθεται από τον Peter Hunt, ό.π. (σηµ. 35), σ Οι Nilsen και Donelson εντάσσουν στο πεδίο της λογοτεχνίας για νεαρούς ενήλικες το σύνολο των κειµένων που επιλέγουν να διαβάσουν αναγνώστες ηλικίας από δώδεκα έως δεκαοκτώ ετών είτε 13

17 Σχηµατικά, θα µπορούσε κανείς να διακρίνει δύο θεωρητικές και µεθοδολογικές προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο της πρώτης θα εντάσσαµε τους µελετητές και κριτικούς, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η επονοµαζόµενη εφηβική/νεανική λογοτεχνία ή λογοτεχνία για νέους αποτελεί προέκταση της καθαυτό παιδικής λογοτεχνίας και δεν κάνουν διάκριση ανάµεσα στους προσδιορισµούς «παιδική» και «εφηβική» ή/και «νεανική», τους οποίους χρησιµοποιούν ως σηµασιολογικά οµόσηµους. 51 Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσουµε τους µελετητές οι οποίοι ισχυρίζονται ότι ανάµεσα στα λογοτεχνικά αναγνώσµατα που απευθύνονται σε µικρότερες ηλικίες και σε κείµενα που απευθύνονται σε λίγο µεγαλύτερους σε ηλικία αναγνώστες υπάρχουν θεµελιώδεις διαφορές, ανεξάρτητα από τα παρακειµενικά στοιχεία του βιβλίου, την ένταξη π.χ. σε µια εκδοτική σειρά ή τον προσδιορισµό της ηλικίας του αναγνωστικού κοινού µε την ένδειξη «από x ετών και πάνω», τα οποία άλλωστε αντανακλούν µια συνήθη εκδοτική πρακτική. Οι θιασώτες αυτής της άποψης υποστηρίζουν ότι τα κείµενα της εφηβικής/νεανικής λογοτεχνίας απευθύνονται σε ένα ηλικιακό κοινό που, ενώ δεν ανήκει στον κόσµο των ενηλίκων, δεν αποτελείται από µικρά παιδιά, και εντοπίζουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις τόσο σε σηµασιολογικό και αφηγηµατικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο επιλογής µυθιστορηµατικών χαρακτήρων. 52 Οι Nilsen και Donelson διέκριναν ορισµένα ειδοποιά γνωρίσµατα που χαρακτηρίζουν τα λογοτεχνήµατα που απευθύνονται σε αναγνώστες ηλικίας από δώδεκα ως δεκαοκτώ ετών, τα οποία συνοψίζουµε επιγραµµατικά. 53 Oι πρωταγωνιστές αυτών των κειµένων είναι έφηβοι, όπως άλλωστε και οι αναγνώστες στους οποίους απευθύνονται, και είναι η δική τους οπτική γωνία που υιοθετείται στην αφήγηση. Ως πλαίσιο δράσης ορίζεται συνήθως το ρεαλιστικό περιβάλλον της µεγαλούπολης, όπου κοινωνικά προβλήµατα όπως το διαζύγιο, η ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη, τα ναρκωτικά, οι σχέσεις µε το άλλο φύλο, ο αλκοολισµός επιδρούν στη συναισθηµατική ωρίµανση των πρωταγωνιστών. Οι έφηβοι πρωταγωνιστές διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και συχνά συγκρούονται µε το οικογενειακό, σχολικό και ευρύτερα κοινωνικό τους περιβάλλον. Παρόλο το ρεαλιστικό πλαίσιο ωστόσο, η ζωή παρουσιάζεται µε µια αισιόδοξη προοπτική. 54 για ψυχαγωγικούς λόγους είτε στο πλαίσιο των σχολικών τους υποχρεώσεων. Βλ. A. Pace Nilsen και K. L. Donelson, Literature for Today s Young Adults, Pearson, Βοστόνη , σ Βλ. Αντώνης ελώνης, Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία Από τις πρώτες ρίζες µέχρι σήµερα, ό.π. (σηµ. 1), σ. 12, και Γεώργιος Παπαντωνάκης, «Άνηβοι, Έφηβοι και Ενήλικοι Χθες- Σήµερα», ιαδροµές, τχ. 56 (Χειµώνας 1999) 253. Ο Μάνος Κοντολέων υποστηρίζει ότι ο όρος «λογοτεχνία για παιδιά και για νέους» είναι µια διευρυµένη µορφή του όρου «παιδική λογοτεχνία» και καλύπτει τα κείµενα τα οποία έχουν γραφτεί ή εκδοθεί µε σκοπό να διαβαστούν από παιδιά ηλικίας από επτά ή οκτώ χρονών έως δεκατεσσάρων ή δεκαπέντε. Στο ίδιο άρθρο επισηµαίνει ότι στην ελληνική βιβλιογραφία ο όρος «λογοτεχνία για εφήβους», της οποίας το αναγνωστικό κοινό, σύµφωνα µε τον κριτικό και συγγραφέα, διαφοροποιείται ηλικιακά από αυτό της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους και περιλαµβάνει αναγνώστες ηλικίας δεκαπέντε µε δεκαοκτώ ετών, δεν είναι απόλυτα οριοθετηµένος και συγχέεται µε αυτόν «για παιδιά και νέους». Βλ. Μάνος Κοντολέων, «Η λογοτεχνική ενσάρκωση της ηλικίας της αµφισβήτησης», ιαδροµές, τχ. 43 (Φθινόπωρο 1996) ιαµάντη Αναγνωστοπούλου, «Γυναικεία µυθιστορηµατικά πρόσωπα στο σύγχρονο νεανικό µυθιστόρηµα» στο: Τασούλα Τσιλιµένη (επιµ.), ό.π. (σηµ. 6), σσ Βλ. A. Pace Nilsen και K. L. Donelson, ό.π. (σηµ. 50), σσ Στη συζήτηση για το αν η εφηβική/νεανική λογοτεχνία αποτελεί υποείδος της παιδικής ή αν θα πρέπει να εξετάζεται µε διαφορετικούς όρους πήραν µέρος και πολλοί άλλοι µελετητές και κριτικοί. Για µια συνοπτική παρουσίαση των απόψεων που κατατέθηκαν στην αγγλική και αµερικάνικη βιβλιογραφία βλ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, «Αναγκαίες διακρίσεις και θεωρητικές/ιστορικές αναζητήσεις της Εφηβικής Λογοτεχνίας» στο: Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης (επιµ.), Σύγχρονη Εφηβική Λογοτεχνία. Από την ποιητική της εφηβείας στην αναζήτηση της ερµηνείας της, Πατάκης, Αθήνα 2011, σσ

18 Παρατηρεί κανείς ότι ως τώρα συµπαραθέταµε τους επιθετικούς προσδιορισµούς «εφηβική» και «νεανική» χωρίς να επισηµάνουµε τις όποιες τυχόν οντολογικές διαφορές ως προς το εννοιολογικό τους περιεχόµενο. Το ζήτηµα έχει απασχολήσει έντονα κριτικούς και µελετητές, και ενώ, όπως προαναφέραµε, στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχει σαφής ορολογική τυποποίηση, στην ελληνική βιβλιογραφία επικρατεί σύγχυση, η οποία ως ένα βαθµό απορρέει από τον ασαφή προσδιορισµό των όρων «πρώιµη εφηβεία», «κυρίως εφηβεία», «εφηβική νεότητα» ή «όψιµη εφηβεία» και «νεότητα». 55 Χωρίς να εξαντλήσουµε το θέµα, θα µπορούσαµε συµβατικά να διακρίνουµε δύο κύριες προσεγγίσεις που υιοθετήθηκαν από κριτικούς και µελετητές. Στο πλαίσιο της πρώτης εντάσσουµε όσους χρησιµοποιούν αδιακρίτως τους προσδιορισµούς «εφηβική» και «νεανική» είτε εναλλάσσοντάς τους ως εννοιολογικά ισοδύναµους 56 είτε λόγω της σύγχυσης που επισηµάναµε και παραπάνω. 57 Στη δεύτερη, η οποία και θα µας απασχολήσει στο εξής, συµπεριλαµβάνουµε όσους στις µελέτες τους επιχειρηµατολογούν υπέρ της δοκιµότητας του ενός ή του άλλου όρου επικαλούµενοι ηλικιακά ή/και θεµατικά κριτήρια. Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Μάνου Κοντολέων, ο οποίος αντί των όρων «εφηβική/νεανική» επιλέγει την ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά του όρου «Literature for Young Adults» ως «Λογοτεχνία για νεαρούς ενήλικους αναγνώστες» και υποστηρίζει ότι το κοινό της παραπάνω κατηγορίας αφορά αναγνώστες από δεκατεσσάρων ετών και πάνω. 58 Ξεκινώντας από τη διερεύνηση του όρου «εφηβική» λογοτεχνία, θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι το είδος που κατεξοχήν καλλιεργήθηκε στο πλαίσιο της λογοτεχνίας για εφήβους είναι το µυθιστόρηµα. Η γενεαλογία του εφηβικού µυθιστορήµατος έχει συζητηθεί εκτενώς και οι περισσότεροι µελετητές υποστηρίζουν ότι οι ρίζες του θα πρέπει να αναζητηθούν στο Bildungsroman. 59 Έτσι, η Κατερίνα Γεωργοπούλου ορίζει ως εφηβικό το µυθιστόρηµα που απευθύνεται σε αναγνώστες ηλικίας από δώδεκα ως είκοσι ετών και του οποίου η θεµατολογία σχετίζεται άµεσα µε τα ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας. Σύµφωνα µε την παραπάνω µελετήτρια, για να χαρακτηριστεί ένα µυθιστόρηµα εφηβικό θα πρέπει να ικανοποιεί δύο τουλάχιστον από τις συνθήκες του «µυθιστορήµατος της εφηβικής ηλικίας» έτσι όπως τις προσδιόρισε ο Απόστολος Σαχίνης. 60 Για τη Γεωρ- 55 Για µια επιλογή και παρουσίαση ορισµένων επιστηµονικών προσεγγίσεων σχετικά µε το θέµα της ηλιακής οριοθέτησης των παραπάνω όρων βλ. Ιωάννα Αργυρίου, Το σύγχρονο εφηβικό µυθιστόρη- µα στην Ελλάδα ( ), Ανέκδοτη ιδακτορική ιατριβή, Π.Τ..Ε. Πανεπιστηµίου Αθηνών, Αθήνα 2006, σσ Ο Βασίλης Αναγνωστόπουλος για παράδειγµα διατυπώνει την άποψη ότι στην Ελλάδα οι όροι «εφηβική» και «νεανική» λογοτεχνία είναι σχεδόν ταυτόσηµοι. Βλ. Βασίλης. Αναγνωστόπουλος, «Νεανική Λογοτεχνία», ιαδροµές, τχ. 29 (Άνοιξη 1993) Σε άρθρο της που τιτλοφορείται «Η εφηβεία στα σύγχρονα νεανικά µυθιστορήµατα» η Ελένη Χωρεάνθη αναφέρει ότι θα σχολιάσει «ορισµένα από τα σύγχρονα νεανικά-εφηβικά µυθιστορήµατα». Ελένη Χωρεάνθη, «Η εφηβεία στα σύγχρονα νεανικά µυθιστορήµατα», ιαδροµές, τχ. 43 (Φθινόπωρο 1996) 189. Οµοίως, ενώ ο τίτλος ενός άρθρου της Μαρίας Τζαφειροπούλου υποδηλώνει ότι θα µιλήσει για το σύγχρονο εφηβικό µυθιστόρηµα, το κείµενο ξεκινά µε τη φράση: «Είναι γνωστό ότι η λογοτεχνία για παιδιά και νέους [ ]». Μαρία Τζαφειροπούλου, «Το σύγχρονο εφηβικό µυθιστόρη- µα», ιαδροµές, ό.π., σ Μάνος Κοντολέων, «Από το µυθιστόρηµα εφηβείας σε εκείνα για νεαρούς ενήλικους αναγνώστες και τώρα στο cross-over» στο: Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης (επιµ.), ό.π. (σηµ. 54), σ Βλ. ενδεικτικά το εισαγωγικό κεφάλαιο που υπογράφουν οι Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης στο: Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης (επιµ.), ό.π. (σηµ. 54), σσ , Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, ό.π. (σηµ. 54), σσ , και ιαµάντη Αναγνωστοπούλου, ό.π. (σηµ. 52), σ. 155, όπου και επιπλέον βιβλιογραφία. 60 Σύµφωνα µε τον Απόστολο Σαχίνη, τα γνωρίσµατα που συνθέτουν το «ιδιαίτερο εκείνο είδος του µυθιστορήµατος που ασχολήθηκε µε την παιδική και την εφηβική ηλικία» είναι τα εξής τέσσερα: 15

19 γοπούλου βασική προϋπόθεση προσδιορισµού ενός µυθιστορήµατος ως εφηβικού είναι να µην εξαντλείται η θεµατολογία του σε ζητήµατα κοινωνικού προβληµατισµού, αλλά να επικεντρώνεται στην περιγραφή της προσωπικότητας και της ψυχοσύνθεσης του εφήβου. 61 Η Ιωάννα Αργυρίου επιχειρηµατολογεί υπέρ της δοκιµότητας του επιθετικού προσδιορισµού «εφηβική» µε το επιχείρηµα ότι η έννοια νέος είναι ευρύτατη και µπορεί να συµπεριλάβει ένα εξίσου ευρύ αναγνωστικό κοινό, σε αντίθεση µε την ε- φηβεία η οποία έχει αναγνωριστεί από τη διεπιστηµονική έρευνα ως ξεχωριστό και οριοθετηµένο ηλικιακό στάδιο µε συγκεκριµένα και ευδιάκριτα χαρακτηριστικά. Τονίζει ακόµα ότι τα αφηγήµατα που χαρακτηρίζονται ως εφηβικά αναδεικνύουν τους εφήβους ως κύρια µυθιστορηµατικά πρόσωπα, η ηλικία των οποίων προσεγγίζει τον µέσο όρο ηλικίας των αναγνωστών τους. 62 Η Μένη Κανατσούλη σε άρθρο της υποστηρίζει ότι το δηµοφιλέστερο είδος της εφηβικής λογοτεχνίας είναι το ρεαλιστικό µυθιστόρηµα, η θεµατολογία του οποίου περιστρέφεται γύρω από κοινωνικά προβλήµατα που απασχολούν τους σύγχρονους εφήβους όπως το AIDS, η βία, οι φιλικές και ερωτικές σχέσεις, η πρόωρη εγκυµοσύνη κ.ά. και εστιάζει στους τρόπους µε τους οποίους οι έφηβοι αντιλαµβάνονται τη γύρω τους πραγµατικότητα. 63 Παρόµοια άποψη διατυπώνει και η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου η οποία υποστηρίζει ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας η ανάγκη του εφήβου να αυτοπροσδιοριστεί, η τάση ανατροπής του κοινωνικά αποδεκτού, η γνωριµία µε το σώ- µα του και το ίδιο ή το άλλο φύλο, η τάση για αποµόνωση, η αυτοκαταστροφική διάθεση κ.ά. εµπνέουν στους συγγραφείς µυθιστορήµατα µε ανάλογη θεµατολογία. 64 Η µελετήτρια ισχυρίζεται πως το κυρίαρχο ρεύµα των ελληνικών εφηβικών µυθιστορη- µάτων είναι αυτό του «συναισθηµατικού» ρεαλισµού µε βασικό χαρακτηριστικό τη µυθοπλαστική προβολή των έντονων συναισθηµατικών καταστάσεων και των εσώτερων ψυχικών διεργασιών των εφήβων-πρωταγωνιστών, καθώς και των προβληµατισµών τους για θέµατα όπως ο έρωτας, ο θάνατος, η αποδοχή του διαφορετικού, η µετανάστευση, η τροµοκρατία, τα ναρκωτικά, κ.ά. Τέλος, διαπιστώνει πως η εφηβική λογοτεχνία καλλιεργεί είδη που είναι ήδη αγαπητά στους εφήβους από τον κινηµατογράφο ή την τηλεόραση, όπως αυτά του φανταστικού, περιπετειώδους και κοινωνικού µυθιστορήµατος και του µυθιστορήµατος-θρίλερ. 65 «Πρώτο: θέµα του µυθιστορήµατος της εφηβικής ηλικίας είναι πάντοτε οι πρώτοι έρωτες των νέων ανθρώπων, εφήβων ή κοριτσιών, που πρωτογνωρίζουν τη ζωή. εύτερο: πλαίσιο και τόπος της εξέλιξης του µύθου και της δράσης είναι η εξοχή και µάλιστα το καλοκαίρι. Τρίτο: οι έφηβοι-ήρωες είναι κατά κανόνα µοναχικοί κι ευαίσθητοι τύποι, άλλοτε µοναχογιοί, συχνά ορφανοί και κάποτε ψυχικά άρρωστοι. Τέταρτο: οι εκφραστικοί τρόποι και τα µέσα της εκµετάλλευσης του θέµατος ζητούνται πάντα από την πλευρά της γοητείας και της χάρης και τείνουν προς τη δηµιουργία ενός µουσικού κόσµου που αποκαλύπτει και αποδίδει το θαύµα της ζωής». Απόστολος Σαχίνης, Η σύγχρονη πεζογραφία µας. Το µυθιστόρηµα της εφηβικής ηλικίας. Οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Το πολεµικό µυθιστόρηµα, Γαλαξίας, Αθήνα , σ. 21. Η Γεωργοπούλου υιοθετεί τα κριτήρια του Σαχίνη χωρίς να κάνει διάκριση ανάµεσα σε µυθιστορήµατα που έχουν ως πρωταγωνιστές εφήβους, όπως αυτά που εξετάζει ο Α- πόστολος Σαχίνης στην παραπάνω µελέτη, και σε αυτά που γράφονται ή εκδίδονται για να διαβαστούν από εφήβους. 61 Κατερίνα Γεωργοπούλου, «Το σύγχρονο εφηβικό µυθιστόρηµα στην Ελλάδα» στο: Τασούλα Τσιλιµένη (επιµ.), ό.π. (σηµ. 6), σσ Βλ. Ιωάννα Αργυρίου, ό.π. (σηµ. 55), σσ Μένη Κανατσούλη, «Τρόποι ανάγνωσης της εφηβικής λογοτεχνίας», ιαδροµές, ό.π. (σηµ. 57), σ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, ό.π. (σηµ. 54), σ Ό.π., σ

20 Για τη ιαµάντη Αναγνωστοπούλου τα δύο κατεξοχήν θέµατα του εφηβικού µυθιστορήµατος είναι αφενός η περιπέτεια του µυθιστορηµατικού προσώπου στην προσπάθειά του να ενσωµατωθεί κοινωνικά και αφετέρου τα οικογενειακά και ψυχολογικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο έφηβος-πρωταγωνιστής. 66 Η Βίκυ Πάτσιου σε άρθρο της που έχει τον τίτλο «Η σύγχρονη Λογοτεχνία για νέους» παρατηρεί ότι η έννοια της νεανικής ηλικίας και κατ επέκταση της νεανικής λογοτεχνίας είναι περισσότερο προβληµατική και από αυτή της παιδικής. 67 Η µελετητήρια ορίζει την περίοδο της νεότητας ως ένα ενδιάµεσο στάδιο κατά το οποίο ο νέος αποµακρύνεται από την παιδική ηλικία απέχοντας όµως ακόµη αρκετά από το κατώφλι της ενηλικίωσης. Παρόλα αυτά, η Πάτσιου δεν προβαίνει σε κάποιου είδους ηλικιακή οριοθέτηση της νεανικής ηλικίας, η οποία εύκολα µπορεί να θεωρηθεί ότι συγχέεται µε αυτή της εφηβείας. Η µελετητήρια προσπαθεί έντεχνα να προσπεράσει αυτόν τον µεθοδολογικό σκόπελο αποφεύγοντας να χρησιµοποιήσει ευθέως τον όρο «εφηβεία», προβαίνοντας αντ αυτού σε µετωνυµικές αναφορές: «Παρά τις διαπιστωµένες διαφορές που χαρακτηρίζουν τις δύο µεταβατικές περιόδους της ζωής του ανθρώπου κατά την πορεία του προς την ενηλικίωση η κατάσταση νεότητας συνδέθηκε µε εκείνη της παιδικής ηλικίας». 68 Από όσα συζητήσαµε παραπάνω φαίνεται ότι οι µελετητές και κριτικοί, οι οποίοι στις εργασίες τους προέβησαν σε µια µεθοδολογική τεκµηρίωση του όρου «εφηβική» και δεν χρησιµοποίησαν τον προσδιορισµό ως συνώνυµο του όρου «νεανική», συντάσσονται µε την άποψη ότι η εφηβική λογοτεχνία καλλιέργησε κυρίως το µυθιστόρηµα το οποίο έχει ως αποδέκτη τον έφηβο αναγνώστη. Η θεµατολογία του εφηβικού µυθιστορήµατος, λίγο πολύ, στρέφεται γύρω από ζητήµατα που απασχολούν τον έ- φηβο, ενώ µια βασική προϋπόθεση που θέτουν οι µελετητές και κριτικοί στις εργασίες που συζητήσαµε είναι ότι τα κείµενα που διεκδικούν τον προσδιορισµό «εφηβικά» θα πρέπει να πραγµατεύονται όχι µόνο σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα που απασχολούν τους εφήβους, αλλά κυρίως να εστιάζουν στους τρόπους µε τους οποίους ο έφηβος-πρωταγωνιστής αντιλαµβάνεται τη ζωή και αλληλεπιδρά µε το φιλικό, οικογενειακό, σχολικό και ευρύτερα κοινωνικό του περιβάλλον. Φαίνεται ακόµη πως οι περισσότεροι συµµερίζονται την άποψη της Roberta Seelinger Trites, η οποία διατείνεται πως πρόθεση των λογοτεχνικών κειµένων που έχουν ως δέκτη τον έφηβο είναι να τον βοηθήσουν να πραγµατοποιήσει όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα τη µετάβαση από τον κόσµο της αθωότητας και της ανωριµότητας σε αυτόν της ευθύνης, της ωρί- µανσης και της ενηλικίωσης. 69 Με βάση τη συζήτηση που προηγήθηκε, εύλογα απορεί κανείς για το ποια η θέση του ιστορικού µυθιστορήµατος στη θεµατολογία της εφηβικής λογοτεχνίας. Τα κεί- µενα που θα εξετάσουµε στο πλαίσιο αυτής της εργασίας ικανοποιούν ελάχιστες ή 66 ιαµάντη Αναγνωστοπούλου, «Το αυτοβιογραφικό στοιχείο και η λειτουργία του στο εφηβικό µυθιστόρηµα» στο: Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης (επιµ.), ό.π. (σηµ. 54), σσ Βίκυ Πάτσιου, «Η σύγχρονη Λογοτεχνία για νέους», ιαδροµές, ό.π. (σηµ. 57), σσ Ό.π., σ Η πλαγιογράµµιση δική µας. Πρέπει εδώ να επισηµάνουµε ότι η Βίκυ Πάτσιου δεν παραθέτει στο άρθρο της σχετική βιβλιογραφία που να τεκµηριώνει την άποψη ότι η περίοδος της νεότητας προσεγγίζει ηλικιακά αυτή της παιδικότητας. Αντίθετα, η Ιωάννα Αργυρίου µετά από µια συστηµατική επισκόπηση της διεθνούς επιστηµονικής βιβλιογραφίας, διακρίνει δύο κύριες προσεγγίσεις: «στην πρώτη περίπτωση οι όροι µεταεφηβεία και νεότητα παρουσιάζονται ως ταυτόσηµοι, ενώ στη δεύτερη η νεότητα έπεται του σταδίου της µεταεφηβείας». Ιωάννα Αργυρίου, ό.π. (σηµ. 55), σ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, ό.π. (σηµ. 65), Κατερίνα Γεωργοπούλου, ό.π. (σηµ. 61), σ. 200, ια- µάντη Αναγνωστοπούλου, «Γυναικεία µυθιστορηµατικά πρόσωπα στο σύγχρονο νεανικό µυθιστόρη- µα», ό.π. (σηµ. 52), σσ , και Μένη Κανατσούλη και ηµήτρης Πολίτης, ό.π. (σηµ. 59), σσ

Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος

Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος Αναδηµοσίευση στο Civilitas.GR 2007* Για τις απαρχές του ελευθεριακού ρεύµατος Η ελευθεριακή σκέψη Μέρος Α Μπροσούρα που εκδόθηκε στο Ναύπλιο το 2005 µε τίτλο «Ο ελευθεριακός σοσιαλισµός. Για τις απαρχές

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη ειδικής έκθεσης «Το φαινόµενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιµετώπισή του»

Περίληψη ειδικής έκθεσης «Το φαινόµενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιµετώπισή του» Περίληψη ειδικής έκθεσης «Το φαινόµενο της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα και η αντιµετώπισή του» Η παρούσα έκθεση περιλαµβάνει τις διαπιστώσεις του Συνηγόρου από την ενδελεχή διερεύνηση των αναφορών που

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΣΗ: Παράµετροι Αποτελεσµατικότητας των ιαφόρων Εργαλείων ιαχείρισης της Ενεργού Γήρανσης ΤΙΤΛΟΣ:

ΡΑΣΗ: Παράµετροι Αποτελεσµατικότητας των ιαφόρων Εργαλείων ιαχείρισης της Ενεργού Γήρανσης ΤΙΤΛΟΣ: ΡΑΣΗ: ΤΙΤΛΟΣ: 3 Παράµετροι Αποτελεσµατικότητας των ιαφόρων Εργαλείων ιαχείρισης της Ενεργού Γήρανσης ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΟΡΕΑΣ: «Συνθετική έκθεση - µελέτη αναφορικά µε τις

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΔΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Μ.Μ.Ε. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΥΠΟΥΡΓΟΣ: Πρώτον. Το ταξίδι στην Κίνα θα φέρει καρπούς

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΑΡ ΙΚΙΟΥ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013-2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ. «Μέλισσα, µέλισσα, µέλι γλυκύτατο»

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΑΡ ΙΚΙΟΥ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013-2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ. «Μέλισσα, µέλισσα, µέλι γλυκύτατο» ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΑΡ ΙΚΙΟΥ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013-2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ «Μέλισσα, µέλισσα, µέλι γλυκύτατο» ΓΑΡ ΙΚΙ 2014 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 1. Η ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ 1.1. Τα µέρη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ 2004

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ 2004 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ 2004 Α.1.1. ΟΜΑ Α Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό των δεδοµένων της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα του δεδοµένου της Στήλης Β που αντιστοιχεί (στη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: Β440ΩΞΜ-ΤΘΒ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το πρακτικό 13/2011. της συνεδρίασης της Οικονοµικήςεπιτροπής του ήµου Πολυγύρου

ΑΔΑ: Β440ΩΞΜ-ΤΘΒ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το πρακτικό 13/2011. της συνεδρίασης της Οικονοµικήςεπιτροπής του ήµου Πολυγύρου 1 ΑΝΑΡΤΗΤΕΟ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ Ταχ. Δ/νση : Πολυτεχνείου 50 63100 ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ Πληροφορίες : Ψαθά Κωνσταντία Τηλέφωνο : 23713-50738 FAX : 23710

Διαβάστε περισσότερα

Οµάδα κατασκευών. του Συνδέσµου Νέων της Ι.Μ..

Οµάδα κατασκευών. του Συνδέσµου Νέων της Ι.Μ.. Οµάδα κατασκευών του Συνδέσµου Νέων της Ι.Μ.. Για 3 η χρονιά λειτουργεί η οµάδα κατασκευών του Συνδέσµου Νέων της Μητρόπολής µας. Πυξίδα µας η καλή συντροφιά σε τόπο αρκετά οικείο πλέον, στο «Πέρασµα»,

Διαβάστε περισσότερα

ΕNOTHTA 18 AΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΑΞΗ Β

ΕNOTHTA 18 AΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΑΞΗ Β ΕNOTHTA 18 AΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΑΞΗ Β 1 ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Από το περιοδικό «Γεωτρόπιο» της εφηµεριδας «Ελευθεροτυπία» 2 3 4 ΚΕΙΜΕΝΟ 2 ΣΟΥΦΛΙ «Ελληνικό Πανόραµα» Ευγενία Φακίνου ΞΑΝΘΗ 5 ΚΕΙΜΕΝΟ 3 Από διαφηµιστικό φυλλάδιο

Διαβάστε περισσότερα

Από την καχυποψία στη συνύπαρξη. Ο ήµος Σερρών και το campus του ΤΕΙ Σερρών (1979-2009)

Από την καχυποψία στη συνύπαρξη. Ο ήµος Σερρών και το campus του ΤΕΙ Σερρών (1979-2009) Από την καχυποψία στη συνύπαρξη. Ο ήµος Σερρών και το campus του ΤΕΙ Σερρών (1979-2009) Λίλα Θεοδωρίδου, Γλυκερία Καριώτου, Ελευθέριος Παναγιωτόπουλος, Γεώργιος Καριώτης Μέλη ΕΠ- Τµήµα Γεωπληροφορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας. ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 4 6)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας. ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 4 6) ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 4 6) ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ.:134604 ΘΕΜΑ: «Καταβολή, σύµφωνα µε τις διατάξεις

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Κατεύθυνση Α: Αειφορική Διαχείριση Ορεινών Υδρολεκανών με Ευφυή Συστήματα και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Κατεύθυνση Α: Αειφορική Διαχείριση Ορεινών Υδρολεκανών με Ευφυή Συστήματα και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Κατεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες

6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες 35 6. Ρ. Μούζιλ, Ο νεαρός Τέρλες Τα πάντα γύρω του έμοιαζαν τώρα άδεια και βαρετά. Στο μεταξύ είχε μεγαλώσει κάτι άγνωστο και σκοτεινό ένιωθε να ξυπνάει μέσα του: ήταν η εφηβεία που άρχιζε. Και την κρίσιμη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΙΑΤΑΞΗΣ: 18. ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ Α ΕΙΩΝ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑΣ ΗΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΣ

ΘΕΜΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΙΑΤΑΞΗΣ: 18. ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ Α ΕΙΩΝ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑΣ ΗΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΙΑΥΓΕΙΑ» ΗΜΟΣ Ε ΕΣΣΑΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ 5 ης ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΗΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΣ ΣΤΙΣ 27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015 ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΟΙ Α ΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ & Σ ΑΡΡΗ

Ο ΟΙ Α ΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ & Σ ΑΡΡΗ Ο ΟΙ Α ΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ & Σ ΑΡΡΗ ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ εισαγωγικά Η εργασία αυτή αφορά δυο δρόµους σε µια κεντρική συνοικία του δήµου Αθηναίων, τους δρόµους Σαρρή και Αριστοφάνους στην συνοικία του Ψυρή. Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Α Τ ΟΥ Σ ΥΛΛΟΓ ΟΥ Μ Α Κ Ι Σ ΤΑΙ Ω Ν ΟΛΥ Μ Π Ι Α Σ

Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Α Τ ΟΥ Σ ΥΛΛΟΓ ΟΥ Μ Α Κ Ι Σ ΤΑΙ Ω Ν ΟΛΥ Μ Π Ι Α Σ MAKISTIA 58: 1 11/4/09 2:45 PM 1 ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Κωδικός: 3087 17 ΜΑΚΙΣΤΙΑ Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Α Τ ΟΥ Σ ΥΛΛΟΓ ΟΥ Μ Α Κ Ι Σ ΤΑΙ Ω Ν ΟΛΥ Μ Π Ι Α Σ Έτος 14ο Ιούνιος - Ιούλιος - Αύγουστος 2009

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγή...2. 2. Στόχος της µελέτης...2. 3. Η εξέλιξη των µελετών Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, από το ν. 1337/83 στον 2508/97...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγή...2. 2. Στόχος της µελέτης...2. 3. Η εξέλιξη των µελετών Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, από το ν. 1337/83 στον 2508/97... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή...2 2. Στόχος της µελέτης...2 3. Η εξέλιξη των µελετών Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, από το ν. 1337/83 στον 2508/97....3 4.Η µελέτη Γ.Π.Σ. Σητείας...4 4.1 Σύντοµη Ανάλυση Περιγραφή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 15/21-12-2015

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 15/21-12-2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 15/21-12-2015 ΘΕΜΑ 7 ο : Τουριστικής Προβολής της Περιφέρειας Θεσσαλίας για το 2016 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕ5: Παρουσίαση Βασικών Παραµέτρων Α Επιλογής

ΠΕ5: Παρουσίαση Βασικών Παραµέτρων Α Επιλογής ΠΕ5: Παρουσίαση Βασικών Παραµέτρων Α Επιλογής Εισαγωγή Επιλογή Σχεδίου Ανάπτυξης (1/2) Για την προκριθείσα πρώτη επιλογή της περιοχής της «Βιοµηχανικής Ζώνης ραπετσώνας- Κερατσινίου» έχουν διατυπωθεί αρκετές

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια εργασίας: Ιωάννης Τραγουδάρας Αριθμός Μητρώου 1340200200524

Επιμέλεια εργασίας: Ιωάννης Τραγουδάρας Αριθμός Μητρώου 1340200200524 Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Νομικής-Τομέας Δημοσίου Δικαίου ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 εαρινό εξάμηνο Διδάσκων: Καθηγητής Α. Δημητρόπουλος Επιμέλεια εργασίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ, ΤΟ ΕΣΠΑ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (ΙΔΙΩΣ ΤΟ ΕΛΛΑΔΑ) ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ

ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ, ΤΟ ΕΣΠΑ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (ΙΔΙΩΣ ΤΟ ΕΛΛΑΔΑ) ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ, ΤΟ ΕΣΠΑ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (ΙΔΙΩΣ ΤΟ ΕΛΛΑΔΑ)

Διαβάστε περισσότερα

.. . 10 3 . . . 6.» . . 3852/2010 .

.. . 10                     3               .                       .         . 6.»                               .             . 3852/2010 . ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ Α Α: ΒΟΖ3ΩΡΣ-3Ψ2 Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το υπ αριθµ. 5/8-2-2012 πρακτικό συνεδρίασης της Οικονοµικής Επιτροπής Θέρµης Αριθµ. Αποφ. 50/2012 ΘΕΜΑ: Εισήγηση στο δηµοτικό συµβούλιο για

Διαβάστε περισσότερα

στο σχέδιο νόµου «Άσκηση εµπορικών δραστηριοτήτων εκτός καταστήµατος» Γενικό Μέρος ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

στο σχέδιο νόµου «Άσκηση εµπορικών δραστηριοτήτων εκτός καταστήµατος» Γενικό Μέρος ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Άσκηση εµπορικών δραστηριοτήτων εκτός καταστήµατος» Γενικό Μέρος Προς τη Βουλή των Ελλήνων To παρόν σχέδιο νόµου αποτελεί µια προσπάθεια εκσυγχρονισµού, επικαιροποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Επιστηµονική Επιµέλεια Κ.. Αϊβαλής Χ. Φ. Μπέλλας Α. A. Τορτοπίδης Στατιστική Ανάλυση Χ. Φ. Μπέλλας Γ. Παναγιωτίδης ISSN: 1108-5444

Επιστηµονική Επιµέλεια Κ.. Αϊβαλής Χ. Φ. Μπέλλας Α. A. Τορτοπίδης Στατιστική Ανάλυση Χ. Φ. Μπέλλας Γ. Παναγιωτίδης ISSN: 1108-5444 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ, ΠΑΡΟΧΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ, ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΝΕΡΟΥ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2006 Μάιος 2007 Επιστηµονική Επιµέλεια Κ.. Αϊβαλής Χ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΑ.Λ./ΕΠΑ.Σ. ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2007 YΠΟΥΡΓΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ:

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: Η Σηµασία των Συστηµάτων Εσωτερικού Ελέγχου. Πρακτική Εφαρµογή στις Ξενοδοχειακές Υπό των φοιτητών: ΜΠΑΡΜΠΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2011 ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιος Σολωµός Ο Κρητικός Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 1 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 2 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 3 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΗ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ

ΚΟΙΝΗ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΙ ΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ε.Π. ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστούµε πολύ, το προσωπικό του Ειδικού σχολείου Αιγάλεω, για την πολύτιµη βοήθεια που µας πρόσφεραν.

Ευχαριστούµε πολύ, το προσωπικό του Ειδικού σχολείου Αιγάλεω, για την πολύτιµη βοήθεια που µας πρόσφεραν. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ. 3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ.. 5 1. ΛΙΣΤΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ.. 7 2. ΙΑΦΟΡΑ TEST.... 13 3. ΠΡΟΒΟΛΙΚΑ TEST... 16 Ι ΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ...

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ κ. ΦΑΝΗΣ ΠΑΛΛΗ ΠΕΤΡΑΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤO ΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ.

ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ κ. ΦΑΝΗΣ ΠΑΛΛΗ ΠΕΤΡΑΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤO ΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ κ. ΦΑΝΗΣ ΠΑΛΛΗ ΠΕΤΡΑΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤO ΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ Αθήνα, 2 Απριλίου Κυρίες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Ερευνητική εργασία των µαθητών της Α Λυκείου Υπεύθυνοι καθηγητές: Φακή Βασιλική και Σκυβαλίδας Νίκος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...3 Βιογραφικά στοιχεία...4

Διαβάστε περισσότερα

Αστική ηµοκρατία και Αυτοκρατορία της Αγοράς οκίµιο για κριτική και διαβούλευση

Αστική ηµοκρατία και Αυτοκρατορία της Αγοράς οκίµιο για κριτική και διαβούλευση Θεµιστοκλής Σ. Ξανθόπουλος Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 15780 Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου Τηλ. 210-7722265 Κεφαλληνίας 8, e-mail: 14563 Κηφισιά, thxanth@central.ntua.gr Τηλ. 210-8010413, Fax. 210-8010414 e-mail:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ. Οι επιπτώσεις της ένταξης της Κύπρου στην ΟΝΕ στον εισερχόµενο τουρισµό της

ΘΕΜΑ. Οι επιπτώσεις της ένταξης της Κύπρου στην ΟΝΕ στον εισερχόµενο τουρισµό της ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Οι επιπτώσεις της ένταξης της Κύπρου στην ΟΝΕ στον εισερχόµενο τουρισµό της Εισηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ (ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΦΕΚ. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ

Ο ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ (ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΦΕΚ. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ Ο ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ (ΝΟΜΟΣ 1963/91 ΦΕΚ. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Α ΕΙΑΣ Ι ΡΥΣΕΩΣ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ.

Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ. Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ. Αντιμετώπιση των μνημονιακών επιπτώσεων με έναν νέο, αριστερού χαρακτήρα, «προστατευτισμό» Αριστερή απάντηση στην κρίση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ «Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείµενο των διατάξεων της κείµενης νοµοθεσίας που αφορούν το Υπαίθριο Εµπόριο»

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ «Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείµενο των διατάξεων της κείµενης νοµοθεσίας που αφορούν το Υπαίθριο Εµπόριο» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ «Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείµενο των διατάξεων της κείµενης νοµοθεσίας που αφορούν το Υπαίθριο Εµπόριο» 1. Σύµφωνα µε τον ισχύοντα Νόµο 3133/2003, οι διατάξεις τυπικών νόµων

Διαβάστε περισσότερα

Ο ηθικός προβληµατισµός και η χριστιανική θεώρηση της ηθικής

Ο ηθικός προβληµατισµός και η χριστιανική θεώρηση της ηθικής Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Ο ηθικός προβληµατισµός και η χριστιανική θεώρηση της ηθικής 1. ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 1.1. Ερωτήσεις ανάπτυξης 1. Είναι ο ηθικός προβληµατισµός αποτέλεσµα της φυσικής ροής

Διαβάστε περισσότερα

για τη ριζική ανανέωση και αλλαγή της δηµοκρατικής παράταξης και του πολιτικού συστήµατος

για τη ριζική ανανέωση και αλλαγή της δηµοκρατικής παράταξης και του πολιτικού συστήµατος Προχωράµε για τη ριζική ανανέωση και αλλαγή της δηµοκρατικής παράταξης και του πολιτικού συστήµατος για να πάει η Ελλάδα µπροστά Με πίστη και πεποίθηση υποστηρίζω την ύπαρξη στην ελληνική κοινωνία ενός

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΤΙ

«ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΤΙ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΤΙ ΚΕΡΔΙΣΑΜΕ, ΠΟΙΑ ΤΑ ΛΑΘΗ ΜΑΣ, ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ. Η ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ, ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΝΣΤ. ευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2010

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΝΣΤ. ευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2010 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΝΣΤ ευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2010 ΘΕΜΑΤΑ Α. ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 1. Ανακοινώνεται ότι τη συνεδρίαση παρακολουθούν µαθητές από το 5 ο Γυµνάσιο Πτολεµαΐδας Κοζάνης, σελ.3034, 3036 2.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ Αθήνα, 26/7/2011 Αρ. Πρωτ.: Εξ./399/2011 Προς: Κυρία Χρυσή Αράπογλου, Πρόεδρο της ιαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων Θέµα: Προτάσεις της Ένωσης Ελλήνων

Διαβάστε περισσότερα

Τη σύντοµη παρουσίαση του φυσικού πλαισίου αναφοράς (Πίνδος - Αχελώος).

Τη σύντοµη παρουσίαση του φυσικού πλαισίου αναφοράς (Πίνδος - Αχελώος). 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία εξετάζει τον τρόπο, µε τον οποίο η «άγρια ανάπτυξη» κυριολεκτικά εξαφανίζει την ιστορία και την πολιτιστική κληρονοµιά αλλά και µεταβάλλει ριζικά τα δεδοµένα του χώρου. Τον

Διαβάστε περισσότερα

3. ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

3. ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 3. ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ «Εκπόνηση τοπογραφικών µελετών κτηµατολογίου, οριστικής µελέτης οδοποιίας, οριστικής µελέτης αποχέτευσης - αποστράγγισης, προκαταρκτικής µελέτης τεχνικών, οριστικής γεωλογικής µελέτης,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 11/14-10-2014

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 11/14-10-2014 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Λάρισα 16-10-2014 Αριθµ. Πρωτ:1285 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ 11/14-10-2014 ΘΕΜΑ 34 ο : ΜΠΕ του έργου «Οδικός

Διαβάστε περισσότερα

Προς Τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κανδυλιωτών Του Νομού Αρκαδίας Κεραμεικού 23 Τ.Κ.10437 Α Θ Η Ν Α. Αγαπητοί συμπατριώτες από την Κανδήλα

Προς Τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κανδυλιωτών Του Νομού Αρκαδίας Κεραμεικού 23 Τ.Κ.10437 Α Θ Η Ν Α. Αγαπητοί συμπατριώτες από την Κανδήλα Προς Τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κανδυλιωτών Του Νομού Αρκαδίας Κεραμεικού 23 Τ.Κ.10437 Α Θ Η Ν Α Αγαπητοί συμπατριώτες από την Κανδήλα Πριν από αρκετό καιρό έλαβα από το συνάδελφο φιλόλογο και φίλο κ. Κωνσταντίνο

Διαβάστε περισσότερα

Με διαταγή του ΓΕΣ µετατίθεστε σε Μονάδα της ΧΧVΙ ΤΘΤ.

Με διαταγή του ΓΕΣ µετατίθεστε σε Μονάδα της ΧΧVΙ ΤΘΤ. ΜΑΪΟΣ 2012 Αγαπητέ Κύριε-α Συνάδελφε. Με διαταγή του ΓΕΣ µετατίθεστε σε Μονάδα της ΧΧVΙ ΤΘΤ. Η Υπηρεσία βρίσκεται τόσο στο πλευρό σας όσο και της οικογένειάς σας και θα προσπαθήσει να σας βοηθήσει σε κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΩΜΑΤΕΡΗΣ «ΑΣΤΙΜΙΤΣΙ» ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΡΥΤΙΑΝΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟY ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΩΜΑΤΕΡΗΣ «ΑΣΤΙΜΙΤΣΙ» ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΡΥΤΙΑΝΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟY ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΤΕΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕ.ΚΑ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΩΜΑΤΕΡΗΣ «ΑΣΤΙΜΙΤΣΙ» ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΡΥΤΙΑΝΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟY ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΝΔΟΥΡΑΚΗ ΕΥΡYΔΙΚΗ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Ο περί Προστασίας των Μισθών Νόµος του 2007 εκδίδεται µε ηµοσίευση στην Επίσηµη Εφηµερίδα της

Ο περί Προστασίας των Μισθών Νόµος του 2007 εκδίδεται µε ηµοσίευση στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Αριθµός 4118 Τετάρτη, 21 Μαρτίου 2007 ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ν. 35(Ι)/2007 Ο περί Προστασίας των Μισθών Νόµος του 2007 εκδίδεται µε ηµοσίευση στην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΑΣΗ (Άρθρο 3 1&2 Ν.3297/2004)

ΣΥΣΤΑΣΗ (Άρθρο 3 1&2 Ν.3297/2004) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εισηγήτρια: Θεοδώρα Παπαδηµητρίου Ειδική Επιστήµονας-Νοµικός Αθήνα, 03 Οκτωβρίου 2011 Αρ. πρωτ.: 8947 ΣΥΣΤΑΣΗ (Άρθρο 3 1&2 Ν.3297/2004) ΘΕΜΑ: «Ασφαλιστικές Εταιρίες που έχουν άδεια λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα Έβδοµη. Η αποζηµίωση των ανταλλάξιµων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα

Ενότητα Έβδοµη. Η αποζηµίωση των ανταλλάξιµων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα Ενότητα Έβδοµη Η αποζηµίωση των ανταλλάξιµων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα Ερωτήσεις ανάπτυξης 1. ΠΗΓΗ Στο χώρο των εργοστασίων κυριάρχησε η ταπητουργία µε δεύτερη

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρώντας το νερό ως στοιχείο

Θεωρώντας το νερό ως στοιχείο Υ ΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γεώργιος Κ. Στουρνάρας Καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών Εισαγωγή Η λέξη περιβάλλον οδηγεί συνειρµικώς σε µόλυνση, ρύπανση,

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικό 11/2014 της συνεδρίασης της Οικονοµικής Επιτροπής του ήµου Λήµνου, της 31 ης Μαρτίου 2014

Πρακτικό 11/2014 της συνεδρίασης της Οικονοµικής Επιτροπής του ήµου Λήµνου, της 31 ης Μαρτίου 2014 Πρακτικό 11/2014 της συνεδρίασης της Οικονοµικής Επιτροπής του ήµου Λήµνου, της 31 ης Μαρτίου 2014 Στη Μύρινα Λήµνου, σήµερα την 31 η Μαρτίου 2014, ηµέρα ευτέρα και ώρα 13:00 στην αίθουσα συνεδριάσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΗΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Γ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΣΕ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΧΡΗΣΗ»

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΗΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Γ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΣΕ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΧΡΗΣΗ» Α.Τ.Ε.Ι ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΗΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Γ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΣΕ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΧΡΗΣΗ» ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ: ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Α.Μ.:6515

Διαβάστε περισσότερα

«Ευζωία αγροτικών ζώων».

«Ευζωία αγροτικών ζώων». ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Θέµα: «Ευζωία αγροτικών ζώων». ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ ΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΙΧΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)

Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.4 : «ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΟ Αγροτική Ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ «για τη δίκαιη δίκη και την αντιµετώπιση φαινοµένων αρνησιδικίας» Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ «για τη δίκαιη δίκη και την αντιµετώπιση φαινοµένων αρνησιδικίας» Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ «για τη δίκαιη δίκη και την αντιµετώπιση φαινοµένων αρνησιδικίας» Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Το Σύνταγµα προβλέπει το δικαίωµα κάθε πολίτη ακρόασής του ενώπιον του αρµόδιου ικαστηρίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Καθορισµός όρων για την εκµίσθωση δικαιώµατος χρήσης γεφυροπλάστιγγας στη ηµοτική Κοινότητα Καρδιτσοµαγούλας

ΘΕΜΑ Καθορισµός όρων για την εκµίσθωση δικαιώµατος χρήσης γεφυροπλάστιγγας στη ηµοτική Κοινότητα Καρδιτσοµαγούλας Α Π Ο Ε Ι Κ Τ Ι Κ Ο Τ Ο Ι Χ Ο Κ Ο Λ Λ Η Σ Η Σ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στην Καρδίτσα σήµερα την 10η του µηνός Μαρτίου του έτους 2014 και

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ϟε, 29 Φεβρουαρίου 2012, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου:

Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ϟε, 29 Φεβρουαρίου 2012, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου: ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Αριθ. Πρωτ. Από τα επίσηµα Πρακτικά της ϟε, 29 Φεβρουαρίου 2012, Συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία Διεκπ. ψηφίστηκε το παρακάτω σχέδιο νόµου: Νόµος αρµοδιότητας

Διαβάστε περισσότερα

ìþíåò áñãßá Παριανός Τύπος óôçí ðñüåäñï ôçò Êïéíüôçôáò ÁíôéðÜñïõ Èá êüíïõìå ðñùôïóýëéäç ôç äþëùóþ ôïõ Ç íåïëáßá ìáò øçößæåé óôéò 30 Ìáñôßïõ Σελ.

ìþíåò áñãßá Παριανός Τύπος óôçí ðñüåäñï ôçò Êïéíüôçôáò ÁíôéðÜñïõ Èá êüíïõìå ðñùôïóýëéäç ôç äþëùóþ ôïõ Ç íåïëáßá ìáò øçößæåé óôéò 30 Ìáñôßïõ Σελ. Παριανός Τύπος ΑΡΙΘΜΟΣ Α ΕΙΑΣ 03 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ Ταχ. ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΡΟΥ εκαπενθήµερη εφηµερίδα στην υπηρεσία της Πάρου και της Αντιπάρου Περίοδος Β Έτος 4ο Αρ. φύλλου 77 Τιµή 1 ευρώ Πέµπτη 6 Μαρτίου 2008 ÅéêïíéêÞ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. της..31 ης /10/2012.. ΗΜΟΣ ΙΟΝΥΣΟΥ Ταχ. /νση : Λ. Μαραθώνος 29 & Αθ. ιάκου 01 Άγιος Στέφανος..Αριθ. Απόφασης:..229/2012..

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. της..31 ης /10/2012.. ΗΜΟΣ ΙΟΝΥΣΟΥ Ταχ. /νση : Λ. Μαραθώνος 29 & Αθ. ιάκου 01 Άγιος Στέφανος..Αριθ. Απόφασης:..229/2012.. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ:..25η/2012.. της..31 ης /10/2012.. ΗΜΟΣ ΙΟΝΥΣΟΥ Ταχ. /νση : Λ. Μαραθώνος 29 & Αθ. ιάκου 01 Άγιος Στέφανος..Αριθ. Απόφασης:..229/2012.. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το Πρακτικό

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής

Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής Πρόταση εκδηλώσεων τουριστικής προβολής στην παραλία Αιγίου, με αφορμή και αντικείμενο τον «πολιτισμό της σταφίδας» του χτες, μέσα από την καλλιτεχνική και επιστημονική ματιά του σήμερα. Αντιδημαρχία ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Τα πολλά «πρόσωπα» της ελληνικής πόλης

Τα πολλά «πρόσωπα» της ελληνικής πόλης Τα πολλά «πρόσωπα» της ελληνικής πόλης Κωνσταντίνος Σερράος 1. Εισαγωγική τοποθέτηση Η ελληνική πόλη επηρεάσθηκε στην πρόσφατη εξελικτική πορεία της, κατά τον τελευταίο αιώνα, από µια πληθώρα ενδογενών,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΡΩ ΕΣ ΚΑΛΥΜΜΑ ΚΑΤΩ ΡΑΒ ΟΣ ΛΑΒΕΣ ΠΕΙΡΟΣ ΚΛΕΙ ΩΜΑΤΟΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΧΕΙΡΟΛΑΒΗ ΕΞΙΑ ΧΕΙΡΟΛΑΒΗ ΜΑΞΙΛΑΡΙ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ

ΑΦΡΩ ΕΣ ΚΑΛΥΜΜΑ ΚΑΤΩ ΡΑΒ ΟΣ ΛΑΒΕΣ ΠΕΙΡΟΣ ΚΛΕΙ ΩΜΑΤΟΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΧΕΙΡΟΛΑΒΗ ΕΞΙΑ ΧΕΙΡΟΛΑΒΗ ΜΑΞΙΛΑΡΙ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ Κωδ: ΑΒΡΟΛ AB ROLLER V-CRUNCH Οδηγίες Χρήσης ΦΥΛΑΞΤΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΦΥΛΛΑ ΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΕΙ ΟΠΟΙΗΣΗ Το Παρόν προϊόν και οι πληροφορίες που περιέχονται σ' αυτό το φυλλάδιο δεν έχουν σκοπό να υποκαταστήσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΠΑ. Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΠΑ. Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗ ΠΑ Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010 ΘΕΜΑΤΑ Α. ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 1. Επικύρωση Πρακτικών, σελ. 4757 2. Ανακοινώνεται ότι τη συνεδρίαση παρακολουθούν µαθητές από το ιδιωτικό Γενικό Λύκειο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΗ Ανανεώσιμες: Το μέλλον της ΔΕΗ Ομιλία του κ. Τάκη Αθανασόπουλου Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου ΔΕΗ Α.Ε. 6-11-2008

ΔΕΗ Ανανεώσιμες: Το μέλλον της ΔΕΗ Ομιλία του κ. Τάκη Αθανασόπουλου Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου ΔΕΗ Α.Ε. 6-11-2008 ΔΕΗ Ανανεώσιμες: Το μέλλον της ΔΕΗ Ομιλία του κ. Τάκη Αθανασόπουλου Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου ΔΕΗ Α.Ε. 6-11-2008 Αγαπητοί εκπρόσωποι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Αγαπητοί συνάδελφοι, Θα ήθελα

Διαβάστε περισσότερα

Ευέλικτη Ζώνη Ευέλικτη Zώνη Ευέλικτη Ζώνη

Ευέλικτη Ζώνη Ευέλικτη Zώνη Ευέλικτη Ζώνη ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ & ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ & ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ Ε Υ Ε Λ Ι Κ Τ Η Ζ Ω Ν Η Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗΣ 24 ης /2010

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑΣΗΣ 24 ης /2010 ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΗΜΟΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΠΡΟΕ ΡΟΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ 1. ΚΑΡΑΤΖΕΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 13. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ 2. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ 14. ΜΠΑΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 3. ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΛΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ 15. ΜΠΑΣΑΚΙ ΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 4.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Τα Παιδιά της Γαλαρίας

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Τα Παιδιά της Γαλαρίας ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κι έγινε σεισμός μεγάλος και ο ήλιος μαύρισε και το φεγγάρι έγινε σαν αίμα και οι ουρανοί σκιστήκαν. Τέσσερεις σκοτεινοί καβαλάρηδες, πάνω σε αφηνιασμένα άλογα, ξεχύθηκαν προς τη γη.

Διαβάστε περισσότερα

1. Χαιρετισµός κτή V ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ... 2. 2. Έµβληµα Μεραρχίας... 3. 3. Ιστορία Σχηµατισµού... 4. 4. Ιστορικά Στοιχεία Κρήτης...

1. Χαιρετισµός κτή V ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ... 2. 2. Έµβληµα Μεραρχίας... 3. 3. Ιστορία Σχηµατισµού... 4. 4. Ιστορικά Στοιχεία Κρήτης... 40 V ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΚΡΗΤΩΝ Καστέλι Χανιά Ρέθυµνο Ηράκλειο Χ. Σφακιών Αγ. Νικόλαος Τυµπάκι Καστέλι Σητεία Ιεράπετρα ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 1 ΤΜΗΜΑ Σελίδα 1. Χαιρετισµός κτή V ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ... 2 2. Έµβληµα Μεραρχίας...

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 21 / 11 / 2012. Αριθ. Πρωτ. : Φ.80000 / οικ.26985 / 852

Αθήνα, 21 / 11 / 2012. Αριθ. Πρωτ. : Φ.80000 / οικ.26985 / 852 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ /ΝΣΗ ΚΥΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΤΜΗΜΑ : B Ταχ. /νση : Σταδίου 29 Ταχ. Κώδικας :

Διαβάστε περισσότερα

της αστικής δηµοκρατίας και αργότερα η πάλη για το σοσιαλισµό.

της αστικής δηµοκρατίας και αργότερα η πάλη για το σοσιαλισµό. Στην εποχή της, η εξέγερση στο Πολυτεχνείο το Νοέµβρη του 1973, για την άρχουσα τάξη και τους συµµάχους της δεν ήταν και δεν θα µπορούσε να είναι τίποτα περισσότερο από µια αντικρατική ανταρσία αναρχοκοµµουνιστικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΣΟΥΤΑΣ ΘΑΝΑΣΟΥΛΑΣ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΕΥΧΟΣ 2 Ο ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΑΘΗΝΑ Συγγραφέας: Γιώργος Μπουσούτας Θανάσουλας Copyright 2008 Γιώργος Μπουσούτας Θανάσουλας

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχολή Επιστημών του ] Ανθρώπου *HJ. νθρωπολογίας

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχολή Επιστημών του ] Ανθρώπου *HJ. νθρωπολογίας vm mi Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σχολή Επιστημών του ] Ανθρώπου *HJ νθρωπολογίας Πολυτεχνείο 73. Συγκρότηση και αντιθέσεις των μεταπολιτευτικών μνημονικών αφηγήσεων. Πτυχιακή εργασία Σεβαστίδου Όλγα Επόπτρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 7 ο Εξάμηνο

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 7 ο Εξάμηνο ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 7 ο Εξάμηνο Υπαίθριοι χώροι & φύση στην πόλη Διδακτική ομάδα: Τ. Κοσμάκη, Δ. Πολυχρονόπουλος Σπουδαστής: Γιαννικόπουλος Χαράλαμπος Θέμα: Λόφος Αγ. Ιωάννη Κυνηγού (Κυνοσάργους)

Διαβάστε περισσότερα

Ξύπνησα το πρωί και το κεφάλι μου έλεγε να σπάσει. Τέρμα πια, δεν ξαναπίνω

Ξύπνησα το πρωί και το κεφάλι μου έλεγε να σπάσει. Τέρμα πια, δεν ξαναπίνω 69 μ ι α μ έ ρ α σ τ η ζ ω ή μ ι α ς O l y m p i a Ξύπνησα το πρωί και το κεφάλι μου έλεγε να σπάσει. Τέρμα πια, δεν ξαναπίνω ποτέ!! Πρέπει να ακούσω επιτέλους τους «ειδικούς» που λένε ότι οι γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

ιδακτική της Χηµείας στο σχολείο - Προβλήµατα και λύσεις

ιδακτική της Χηµείας στο σχολείο - Προβλήµατα και λύσεις ιδακτική της Χηµείας στο σχολείο - Προβλήµατα και λύσεις Μιλένα Koleva, Τεχνικό Πανεπιστήµιο του Γκάµπροβο (Βουλγαρία) kolevamilena@hotmail.com Αφηρηµένο Τα τελευταία χρόνια έχουν δει το ενδιαφέρον υποχωρούσε

Διαβάστε περισσότερα

ÌÅÈÏÄÉÊÏ ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇ. Α.2. α. Λ β. Σ γ. Σ δ. Σ ε. Λ

ÌÅÈÏÄÉÊÏ ÁÑÃÕÑÏÕÐÏËÇ. Α.2. α. Λ β. Σ γ. Σ δ. Σ ε. Λ Α.1. α. Αγροτική µεταρρύθµιση: Η βιοµηχανική επανάσταση άσκησε σοβαρές πιέσεις στον αγροτικό χώρο µε αποτέλεσµα την προοδευτική υποχώρηση της παραγωγικής και κοινωνικής κυριαρχίας του στον «δυτικό κόσµο».

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΠΕΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-PROJECT Α' ΛΥΚΕΙΟΥ 12. ...αλλάζει. τον τόπο µας

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΠΕΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-PROJECT Α' ΛΥΚΕΙΟΥ 12. ...αλλάζει. τον τόπο µας ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΠΕΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-PROJECT Α' ΛΥΚΕΙΟΥ Α' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ - ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2011-12 12 ΘΕΜΑ: Η κατασκευή του φράγµατος και της λίµνης Ιλαρίωνα......αλλάζει τον τόπο µας ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαµε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΕΛΕΙΟΦΟΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ, ΠΑΡΑΤΗΜΑ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ.

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΕΛΕΙΟΦΟΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ, ΠΑΡΑΤΗΜΑ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ. ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΕΛΕΙΟΦΟΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ, ΠΑΡΑΤΗΜΑ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ. ΑΡΘΡΟ 1 ΣΥΣΤΑΣΗ-ΕΠΩΝΥΜΙΑ-Ε ΡΑ Ιδρύεται σωµατείο µε την επωνυµία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Τεύχος 1043 / Μαϊος 2007. Έλα Πνεύµα Άγιο. Στον καθένα δίνεται η φανέρωση του Πνεύµατος για κάποιο καλό.

ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Τεύχος 1043 / Μαϊος 2007. Έλα Πνεύµα Άγιο. Στον καθένα δίνεται η φανέρωση του Πνεύµατος για κάποιο καλό. Έλα Πνεύµα Άγιο «Αδελφοί, κανείς δεν µπορεί να πει: ο Ιησούς είναι Κύριος, παρά µόνο κάτω από την έµπνευση του Αγίου Πνεύµατος. Υπάρχει βέβαια ποικιλία χαρισµάτων, αλλά το ίδιο Πνεύµα. Και ποικιλία διακονιών

Διαβάστε περισσότερα

4.2. ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου

4.2. ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου 4.2. ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου Το γλωσσικό ζήτηµα υπήρξε ένα πρόσφορο πεδίο πάνω στο οποίο καλλιεργήθηκαν σοβαρές αντιπαραθέσεις ιδεών και συµπεριφορών σε κρίσιµες φάσεις της ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Η εκτίμηση της συμβολής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην τουριστική ανάπτυξη.

Η εκτίμηση της συμβολής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην τουριστική ανάπτυξη. Η εκτίμηση της συμβολής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην τουριστική ανάπτυξη. Η περίπτωση του νομού Μεσσηνίας. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘ: ΕΞΑΡΧΑΚΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ Ευχαριστίες Στα πλαίσια εκπόνησης της εργασίας θα ήθελα να

Διαβάστε περισσότερα

κ.ο. ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ Θέσεις της Πολιτικής Επιτροπής

κ.ο. ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ Θέσεις της Πολιτικής Επιτροπής 4 η Συνδιάσκεψη κ.ο. ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ Θέσεις της Πολιτικής Επιτροπής Αθήνα, 29-30 Μαρτίου Α. Απολογισμός από την 3 η συνδιάσκεψη Ο απολογισμός της δράσης μας είναι αξεχώριστος από τις πολιτικές εξελίξεις. Το

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ

Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 3 5) Συνταξιοδότηση γονέων αναπήρων τέκνων Αιφνιδιαστική αλλαγή νοµικού

Διαβάστε περισσότερα

Η χριστιανική κλήση. Ένα καυτό θέµα

Η χριστιανική κλήση. Ένα καυτό θέµα Ένα καυτό θέµα Η χριστιανική κλήση Στην προσπάθεια της ΙΣΚΙΕ να προωθήσει το θέµα «το πρόβληµα των ιερατικών και µοναχικών κλήσεων: προβληµατισµός προοπτική αντιµετώπιση», συντάχθηκε ένα κείµενο-βάση από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΚΑΠΝΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η Διοργανώτρια Πόλη και οι Ολυμπιακοί Αγώνες

Η Διοργανώτρια Πόλη και οι Ολυμπιακοί Αγώνες Η Διοργανώτρια Πόλη και οι Ολυμπιακοί Αγώνες Γιάννης Πυργιώτης, Αρχιτέκτων Πολεοδόμος, Εντεταλμένος Σύμβουλος και επικεφαλής Τεχνικής Διοίκησης Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004. Επιστημονικός Σύμβουλος του Ινστιτούτου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1164/94 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 16ης Μαΐου 1994 για την ίδρυση του

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1164/94 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 16ης Μαΐου 1994 για την ίδρυση του Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1164/94 του Συµβουλίου της 16ης Μαΐου 1994 για την ίδρυση του ταµείου συνοχής Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L 130 της 25/05/1994 σ. 0001-0013 Φινλανδική ειδική έκδοση: Κεφάλαιο 14 τόµος

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 31 Αυγούστου2011

Αθήνα, 31 Αυγούστου2011 Αρ.Πρωτ. Αθήνα, 31 Αυγούστου2011 Προς: Τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονοµικών κ. Παντελή Οικονόµου Θέµα: Συνάντηση Προεδρείου ΠΕΣΕ Ε µε τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονοµικών κ. Παντελή Οικονόµου για φορολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Βιογραφικό Σημείωμα ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ

Βιογραφικό Σημείωμα ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ 1 Βιογραφικό Σημείωμα ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ Ο πατέρας του Ιωσήφ (Σήφης) Ρούσσου Κούνδουρος γεννήθηκε το 1885 στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου Κρήτης και σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Η σύζυγός του

Διαβάστε περισσότερα

Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά

Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Χωροταξικός Σχεδιασμός (7 ο εξάμηνο) Ακαδ. Έτος 2009-2010 Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά Περιοχή μελέτης: Ολυμπιακή Εγκατάσταση Σχινιά -Κωπηλατοδρόμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ Ο ΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΝΕΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ. ΠΕΠ Κρήτης και νήσων Αιγαίου.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ Ο ΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΝΕΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ. ΠΕΠ Κρήτης και νήσων Αιγαίου. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ ΗΜΟΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ ΕΡΓΟ: ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ: ΕΡΓΟ ΟΤΗΣ: ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ Ο ΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΝΕΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ ΤΜΗΜΑ 1 : ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΕΠ Κρήτης και νήσων Αιγαίου. ΗΜΟΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

1. Εισαγωγή... 3. 2. Υφιστάµενες µελέτες έργων άρδευσης και ύδρευσης... 5

1. Εισαγωγή... 3. 2. Υφιστάµενες µελέτες έργων άρδευσης και ύδρευσης... 5 Μελέτη: Σύνταξη Φακέλου Επέκτασης Αρδευτικού από Γεωτρήσεις Λακωνίων Υδρογεωλογική Μελέτη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή... 3 1.1. Γενικά...3 1.2. Ευχαριστίες...4 2. Υφιστάµενες µελέτες έργων άρδευσης και ύδρευσης....

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕΤΟΣ ΕΝ ΕΧΕΙ ΜΠΟΥΝΑΜΑ

ΦΕΤΟΣ ΕΝ ΕΧΕΙ ΜΠΟΥΝΑΜΑ Κωδικός 2417 Ε ΡΑ: ΦΙΛΙΠΠΙΑ Α ΕΤΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ 1957 Ι ΡΥΤΗΣ: ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΠΑΡΚΑΣ Ι ΙΟΚΤΗΤΣΗ-ΕΚ ΟΤΗΣ - ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Κ. ΜΠΑΡΚΑΣ www.foniagroti.gr ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 28 εκεµβρίου 2012 Αριθ. Φύλλου 2358 Αρχ. Σπυρίδωνος

Διαβάστε περισσότερα

προϋπολογισµού 53.600,00 (χωρίς το Φ.Π.Α.),

προϋπολογισµού 53.600,00 (χωρίς το Φ.Π.Α.), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Υ ΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΡΓΟ : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΕ ΙΚΤΥΑ Υ ΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ : Ι ΙΟΙ ΠΟΡΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙ ΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΠΕΡΙ ΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Αν θελήσει κανείς να αναδράµει ιστορικά στην προέλευση και τη δηµιουργία των γενών της ελληνικής (βυζαντινής) µουσικής, σίγουρα θα βρει την άκρη στον

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΠΡΩΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ. Η περίπτωση των στρατοπέδων Π. Μελά και Κόδρα στη Θεσσαλονίκη.

ΟΙ ΠΡΩΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ. Η περίπτωση των στρατοπέδων Π. Μελά και Κόδρα στη Θεσσαλονίκη. ΟΙ ΠΡΩΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ. Η περίπτωση των στρατοπέδων Π. Μελά και Κόδρα στη Θεσσαλονίκη. Η εξέλιξη του αστικού χώρου της Θεσσαλονίκης είτε ως προϊόν πολεοδοµικού σχεδιασµού

Διαβάστε περισσότερα

στο σχέδιο νόµου «Ρυθµίσεις θεµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις»

στο σχέδιο νόµου «Ρυθµίσεις θεµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Ρυθµίσεις θεµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις» Προς την Βουλή των Ελλήνων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Ι. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Με τις εισαγόµενες διατάξεις, µε τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ, ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΕΒ

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ, ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΕΒ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ, ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΕΒ Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι, Σας ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας να

Διαβάστε περισσότερα