ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ AEM : 3332 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘ. ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΚΑΒΑΛΑ 2014

2 ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

3

4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕΜ: 3332 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘ. ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΚΑΒΑΛΑ 2014

5 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2014 Η παρούσα Πτυχιακή Εργασία και τα συμπεράσματά της σε οποιαδήποτε μορφή αποτελούν συνιδιοκτησία του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του ΤΕΙ Καβάλας και του φοιτητή. Οι προαναφερόμενοι διατηρούν το δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης και αναπαραγωγής (τμηματικά ή συνολικά) για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναφέρεται ο τίτλος, ο συγγραφέας, ο επιβλέπων και το εν λόγω τμήμα του ΤΕΙ Καβάλας. Η έγκριση της παρούσας Πτυχιακής Εργασίας από το Τμήμα Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους του Τμήματος Ο υποφαινόμενος δηλώνω υπεύθυνα ότι η παρούσα Πτυχιακή Εργασία είναι εξ ολοκλήρου δικό μου έργο και συγγράφηκε ειδικά για τις απαιτήσεις του προγράμματος σπουδών του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου. Δηλώνω υπεύθυνα ότι κατά τη συγγραφή ακολούθησα την πρέπουσα ακαδημαϊκή δεοντολογία αποφυγής λογοκλοπής. Έχω επίσης αποφύγει οποιαδήποτε ενέργεια που συνιστά παράπτωμα λογοκλοπής. Γνωρίζω ότι η λογοκλοπή μπορεί να επισύρει ποινή ανάκλησης του πτυχίου μου. Υπογραφή Χρήστος Παπαδόπουλος

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία έχει ως θέμα την υγιεινή και την ασφάλεια εργασίας σε πλατφόρμες πετρελαίου και αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην ασφάλεια εργασίας και στις βασικές επιπτώσεις των εργατικών ατυχημάτων. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην εκτίμηση και την μελέτη επαγγελματικών κινδύνων, και πιο συγκεκριμένα στον προσδιορισμό των κινδύνων, στην εκτίμηση της επικινδυνότητας και στην μελέτη της εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων. Στο τρίτο κεφάλαιο παρατίθενται οι επαγγελματικοί κίνδυνοι με εκτενείς αναφορές στους χημικούς παράγοντες, στους κινδύνους από ηλεκτρική ενέργεια και από πυρκαγιά, στον θόρυβο, στην ανύψωση και μεταφορά φορτίων, στην αποθήκευση υλικών και σε άλλους παράγοντες κινδύνου. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις υποχρεώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων, στην αναφορά των εργατικών ατυχημάτων και στο ρόλο του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Τέλος στο πέμπτο κεφάλαιο παρατίθενται τέσσερα ατυχήματα σε πλατφόρμες πετρελαίου που σημειώθηκαν στο παρελθόν με αναφορές τόσο στους λόγους που οδήγησαν στα ατυχήματα όσο και στα συμπεράσματα που συνήχθησαν βάσει αυτών για αποφυγή μελλοντικών παρόμοιων περιστατικών. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: υγιεινή και ασφάλεια εργασίας, πλατφόρμες πετρελαίου ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ασφάλεια εργασίας, υγιεινή, πλατφόρμες πετρελαίου, κίνδυνοι, ατυχήματα, επαγγελματικοί κίνδυνοί, εκτίμηση επικινδυνότητας

7 ABSTRACT This undergraduate thesis deals with the topic of health and safety at work on oil platforms and consists of five sections. The first section refers to the safety at work and the major effects of work accidents. The second section analyses the assessment and study of occupational hazards, including the hazards determination, the risk assessment and the study of occupational hazards. The third section deals with the occupational hazards with reference to the chemical factors, electrical power and fire hazards, noise, lifting and transferring loads, material storage and other risk factors. The fourth section refers to the obligations of employers and employees, references of work accidents and the role of the Hellenic Labour Inspectorate. Finally, the fifth section sets out four accidents that occured on oil platforms in the past with reference to the reasons that led to those events and the conclusions drawn on the basis of those accidents so as to avoid similar future events. SUBJECT AREA: health and safety at work, oil platforms KEYWORDS: safety at work, health, oil platforms, hazards, accidents, occupational hazards, risk assessment

8

9 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για τη διεκπεραίωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας, θα ήθελα κατ αρχάς να ευχαριστήσω τους γονείς μου για την αμέριστη βοήθειά τους καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου τόσο ψυχολογικά όσο και οικονομικά, καθώς και τους φίλους μου που με ενθάρρυναν καθ όλη τη διάρκεια της φοίτησής μου. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου, τον κύριο Κωνσταντίνο Βασιλειάδη, του Τμήματος Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου. Η βαθειά γνώση του θέματος, η εμπειρία και οι πολύτιμες συμβουλές του υπήρξαν αρωγός σε όλη τη διάρκεια συγγραφής της παρούσας πτυχιακής εργασίας. Καβάλα, Μάρτιος 2014

10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Εισαγωγή Βασικές Επιπτώσεις των Εργατικών Ατυχημάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Προσδιορισμός κινδύνων Εκτίμηση της επικινδυνότητας (risk assessment) Μελέτη εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Χημικοί παράγοντες Κίνδυνοι από ηλεκτρική ενέργεια Κίνδυνοι από πυρκαγιά- Πυροπροστασία Θόρυβος Ανύψωση και μεταφορά φορτίων Αποθήκευση υλικών Άλλοι παράγοντες κινδύνου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ-ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ Υποχρεώσεις εργοδοτών Υποχρεώσεις εργαζομένων Αναφορά των εργατικών ατυχημάτων Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ Σάντα Μπάρμπαρα (1969) Piper Alpha (1988) Μontara (2009) Deepwater Horizon (2010) Συνοπτικά Συμπεράσματα για την αποφυγη των ατυχηματων ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 72

11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Επίπεδα Επικινδυνότητας [15]

12

13 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Απεικόνιση τραυματισμένου υπαλλήλου [9]...20 Εικόνα 2: Υπεράκτια πλατφόρμα στην Βόρεια Θάλασσα [4]...38 Εικόνα 3: Απεικόνιση σήματος θορύβου [11]...42 Εικόνα 4: Ανυψωτικά μηχανήματα σε πλατφόρμες πετρελαίου [5] Εικόνα 5: Πλατφόρμα Α της Σάντα Μπάρμπαρα το 2006 [12]..58 Εικόνα 6: Πλατφόρμα Piper Alpha [8]...61 Εικόνα 7: Πλατφόρμα Montara σε πυρκαγιά [1]..65 Εικόνα 8: Καταστροφή της πλατφόρμας DWH πριν την βύθισή της [10] Εικόνα 9: Μόλυνση υδάτων από την πετρελαιοκηλίδα στα ανοιχτά της ακτής της Λουιζιάνα [2].68

14

15 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Κίνδυνοι χρήσης χημικών, τρόπος εισόδου και βλάβες στον οργανισμό [13]..33 Πίνακας 2: Επιδράσεις ουσιών [13]... 34

16 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εκπόνηση της παρούσας εργασίας διεξήχθη τον Ιανουάριο-Μάρτιο του Η εργασία αυτή αποτελεί μια αναφορά στην υγιεινή και ασφάλεια εργασίας γενικότερα και ειδικότερα σε ατυχήματα που έχουν συμβεί σε πλατφόρμες πετρελαίου στο παρελθόν. Στόχος μου είναι η ενημέρωση σχετικά με τα θέματα που αφορούν τον τομέα της υγιεινής στις πλατφόρμες πετρελαίου και της διαφύλαξης της ασφάλειας των εργαζομένων που απασχολούνται στις πλατφόρμες. Αυτή η επιλογή μου πηγάζει από προσωπικό ενδιαφέρον σε ότι αφορά τις πλατφόρμες πετρελαίου με προσωπική επιθυμία την απασχόλησή μου σε αυτόν τον τομέα έχοντας πλήρη επίγνωση των κινδύνων που επιφυλάσσει αυτή η εργασία. Επιθυμώ να ασχοληθώ κυρίως με αυτό τον κλάδο και να αποκτήσω περαιτέρω γνώσεις πάνω σε αυτόν.

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.1 Εισαγωγή Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της εξειδίκευσης της εργασίας καθώς και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, τίθεται το ζήτημα σε όλους τους εργασιακούς χώρους της ασφάλειας και της τήρησης των κανόνων υγιεινής, σε κάθε φάση της παραγωγικής διαδικασίας, είτε προϊόντων είτε υπηρεσιών. Το ζήτημα της ασφάλειας εργασίας δεν είναι νέο αλλά η σπουδαιότητα και σοβαρότητά του είχε επισημανθεί από τα αρχαία κιόλας χρόνια. Ο Ιπποκράτης έθεσε για πρώτη φορά τους προβληματισμούς του σχετικά με τις επαγγελματικές ασθένειες περιγράφοντας την τοξικότητα του μολύβδου και την επίδρασή της πάνω στους εργαζομένους των ορυχείων μολύβδου. Ο Πλάτωνας αναφέρεται στα προβλήματα υγείας που προέρχονται από την άσκηση του επαγγέλματος καθώς επίσης ο Ξενοφώντας περιγράφει τις συνθήκες εργασίας διαφόρων τεχνιτών και προτείνει μέτρα για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων πάνω τους. Περιγραφή των πρώτων εργατικών ατυχημάτων γίνεται από τον Αριστοτέλη. Στους νεότερους χρόνους με τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν υπήρχε ούτε κοινωνική μέριμνα αλλά πολύ περισσότερο νομοθεσία η οποία να ρυθμίζει τόσο τα δικαιώματα των εργαζομένων όσο και τις συνθήκες εργασίας τους. Ως πρώτη προσπάθεια μπορεί να αναφερθεί το Βασιλικό Διάταγμα του 1836 «Περί Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου» και αργότερα το 1861 «Περί Μεταλλείων». Η ουσιαστική όμως ανάπτυξη της εργατικής νομοθεσίας και της κοινωνικής μέριμνας ξεκίνησε με την αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας από το 1909 και ύστερα. Η μεγάλη τομή σχετικά με την ασφάλεια εργασίας και την υγιεινή στους επαγγελματικούς χώρους επήλθε με τους Νόμους 1568/85, 2224/94 και τα σχετικά Προεδρικά Διατάγματα 294/88, 17/96 και 16/96, με τα οποία καθορίζονται οι βασικές νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων καθώς και την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. Τα βασικά θέματα που καθορίζει ο νόμος καθώς και τα σχετικά προεδρικά διατάγματα είναι τα εξής: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

18 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 1. το δικαίωμα των εργαζομένων να συστήνουν επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) 2. τις αρμοδιότητες της Ε.Υ.Α.Ε. 3. τις υποχρεώσεις των εργοδοτών ως προς τις Ε.Υ.Α.Ε. 4. την υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας της επιχείρησης 5. τα προσόντα και τα καθήκοντα του τεχνικού ασφαλείας 6. τα προσόντα και τα καθήκοντα του γιατρού εργασίας και του βοηθητικού προσωπικού 7. τη δημιουργία σε εθνικό επίπεδο του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας (Α.Σ.Ε.) 8. τη δημιουργία σε νομαρχιακό επίπεδο της Νομαρχιακής Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Ν.Ε.Υ.Α.Ε.) 9. τις γενικές αρχές εργονομικά σχεδιασμένων χώρων εργασίας 10. τις υποχρεώσεις των κατασκευαστών, εισαγωγέων, προμηθευτών όσον αφορά στην ασφάλεια των μηχανημάτων, εργαλείων και συσκευών 11. τις βασικές αρχές προστασίας από μηχανικούς και ηλεκτρικούς κινδύνους 12. τα γενικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων από φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες 13. τις διοικητικές κυρώσεις 14. τις γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών-εργαζομένων 15. τη δημιουργία των Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞ.Υ.Π.Π.). Κύριος στόχος των παραπάνω νόμων και διατάξεων είναι η διασφάλιση της σωματικής και ψυχικής υγείας των εργαζομένων καθώς και όσων παρίστανται σε έναν εργασιακό χώρο, είτε ως πελάτες είτε ως προμηθευτές είτε ως επισκέπτες. Η διασφάλιση αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν γίνει ορθή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου και πρόληψη εξάλειψης των εργατικών ατυχημάτων. Τι ορίζεται όμως ως εργατικό ατύχημα; Σαφής ορισμός για την έκφραση «εργατικό ατύχημα» δεν υπάρχει, θα μπορούσε όμως να περιγραφεί ως «το τυχαίο, μη προγραμματισμένο γεγονός το οποίο είναι δυνατό να προκαλέσει σωματικές ή/και ψυχικές κακώσεις στον εργαζόμενο ή και υλικές ζημιές». Το εργατικό ατύχημα είναι δυνατό να συμβεί τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και κατά τη μεταφορά του εργαζομένου προς ή από τον τόπο εργασίας του. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τα ατυχήματα μπορούν να διακριθούν ανάλογα με: 1. τη σχέση εργασίας σε: α. ατυχήματα του προσωπικού β. ατυχήματα του προσωπικού ενός υπεργολάβου γ. ατυχήματα τρίτων που παρευρίσκονται στον τόπο εργασίας όπου συνέβη το ατύχημα 2. το χώρο που συνέβησαν σε: α. ατυχήματα στους καθορισμένους χώρους εργασίας β. ατυχήματα σε χώρους μακριά από τον καθορισμένο χώρο εργασίας γ. ατυχήματα κατά τη διάρκεια μετάβασης από και προς την εργασία 3. το βαθμό σοβαρότητας σε: α. μικρά ατυχήματα β. συνήθη ατυχήματα γ. πολύ σοβαρά ατυχήματα δ. θανατηφόρα ατυχήματα [15] 1.2 Βασικές Επιπτώσεις των Εργατικών Ατυχημάτων Κάθε εργατικό ατύχημα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους της παραγωγικής διαδικασίας και πιθανόν και τη μείωση της ποιότητας του τελικού προϊόντος ή της παρεχόμενης υπηρεσίας. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε διάφορους λόγους και αρκετές φορές σε συνδυασμό τους. Οι λόγοι αυτοί αναφέρονται κάτωθι: 1. τραυματισμούς ή θάνατος εργαζομένων ή ατόμων του γενικού πληθυσμού 2. φθορά ή καταστροφή εγκαταστάσεων, εξοπλισμού ή/και υλικών απαραίτητων για την παραγωγική διαδικασία. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

20 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Εικόνα 1: Απεικόνιση τραυματισμένου υπαλλήλου [9] Αναλυτικότερα οι επιπτώσεις των εργατικών ατυχημάτων αναφέρονται στη συνέχεια: 1. δαπάνες για Α' Βοήθειες, ιατροφαρμακευτική ή και νοσοκομειακή περίθαλψη 2. αποζημιώσεις, συντάξεις αναπηρίας ή θανάτου 3. οικονομική ζημία του θύματος, κυρίως σε περίπτωση μόνιμης αναπηρίας 4. χαμένες εργατοώρες του θύματος ή άλλων εργαζομένων 5. κόστος ζημιάς πρώτων υλών, προϊόντων, εγκαταστάσεων, μηχανημάτων, εξοπλισμού 6. κόστος αντικατάστασης θύματος από άλλον εργαζόμενο (νέο ή από τομέα διαφορετικής ευθύνης) 7. καθυστέρηση ή/και σταμάτημα της παραγωγικής διαδικασίας 8. χρόνος απασχόλησης της διοίκησης της εταιρίας για την εξέταση των αιτιών ή και την αντιμετώπιση τυχών συνεπειών 9. κόστος στην εταιρεία από τη δημιουργία κακού ψυχολογικού κλίματος μέσα σε αυτή και δημιουργία αρνητικού προφίλ προς το εξωτερικό περιβάλλον 10. χρόνος απασχόλησης των αρμόδιων κρατικών λειτουργών για την εξέταση των αιτιών του ατυχήματος και την απόδοση τυχόν ευθυνών 11. μείωση της απόδοσης του θύματος ή/και πιθανώς των συναδέλφων του 12. παροδικές ή μόνιμες σωματικές βλάβες, σωματικός πόνος ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 13. πιθανά ψυχολογικά προβλήματα θύματος 14. περιορισμός ή μη δυνατότητα άσκησης του επαγγέλματος που ασκούνταν προ του ατυχήματος 15. πιθανή αλλαγή της κοινωνικής κατάστασης του θύματος, μείωση δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χρόνο, μείωση της ποιότητας ζωής [15]. Πιο συγκεκριμένα οι εργασίες στις υπεράκτιες πλατφόρμες πετρελαίου ενέχουν κινδύνους προκαλώντας πολύ σοβαρά ατυχήματα με ενδεχόμενες συνέπειες στη ζωή και την υγεία των εργαζομένων, μόλυνση του περιβάλλοντος, άμεσες και έμμεσες οικονομικές απώλειες και επιδείνωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού. Οι βασικοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν: - πυρκαγιά, κατόπιν ανάφλεξης των εκλυόμενων υδρογονανθράκων - έκρηξη, κατόπιν εκλυόμενου αερίου, σχηματισμός και ανάφλεξη εκρηκτικού νέφους - διαρροή πετρελαίου στην επιφάνεια της θάλασσας και κάτω από τη θάλασσα. Τις συνέπειες των ατυχημάτων θα πρέπει να τις ξεχωρίσουμε από τις εκπομπές και την μόλυνση κατά τις δραστηριότητες κανονικής λειτουργίας, ακόμη και αν αυτές οι εργασίες διαρκούν σε όλο τον κύκλο ζωής μιας εγκατάστασης. Ενώ η μόλυνση από κανονική λειτουργία οδηγεί σε σχετικά μικρές ποσότητες ρύπων που καταλήγουν στη θάλασσα σε μεγάλες χρονικές περιόδους, τυχαία συμβάντα οδηγούν στην διαρροή μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων και ρύπων που αποτίθενται στη θάλασσα ανεξέλεγκτα σε μικρότερες χρονικές περιόδους. Συνεπώς, η μόλυνση από κανονική λειτουργία και από ατυχήματα ρυθμίζεται από διαφορετικά όργανα και εφαρμόζονται διαφορετικές «καλύτερες τεχνολογίες» και «καλύτερες πρακτικές». Οι εκκενώσεις κατά την κανονική λειτουργία ρυθμίζονται από διεθνείς συμβάσεις (όπως η OSPAR για το Βορειοανατολικό Ατλαντικό και η Συνθήκη της Βαρκελώνης για την Μεσόγειο Θάλασσα), ενώ τα τυχαία συμβάντα ρυθμίζονται από την εθνική νομοθεσία ή από προτεινόμενη Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την υπεράκτια ασφάλεια. Ενώ οι συνέπειες ενδεχόμενων ατυχημάτων στη ζωή και στην υγεία των εργατών, η μόλυνση του περιβάλλοντος και ειδικότερα των γειτνιαζόντων παράκτιων περιοχών, και η άμεση οικονομική ζημία αποτελούν άμεσες επιπτώσεις και μπορούν εύκολα να αξιολογηθούν, οι έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις και οι ζημίες του ατυχήματος για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν. Η έμμεση ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

22 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ οικονομική ζημία μπορεί να περιλαμβάνει απώλειες από πτώση της τιμής των μετοχών της εταιρείας μετά το ατύχημα (π.χ. οι μετοχές της BP έπεσαν έως και 50% τον Ιούνιο του 2010 μετά το ατύχημα στην εξέδρα εξόρυξης πετρελαίου Deepwater Horizon). Η επίπτωση στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού μπορεί να γίνει κατανοητή λαμβάνοντας υπόψη την απαγόρευση εξόρυξης σε κάποιες χώρες (ΗΠΑ, Ιταλία, κλπ.) ως επακόλουθο του ατυχήματος στην Deepwater Horizon [14]. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 2.1 Προσδιορισμός κινδύνων Ως Πηγή Κινδύνου ορίζουμε την ενύπαρκτη ιδιότητα ή ικανότητα: ενός αντικειμένου (π.χ. εξοπλισμός, υλικά) ή μίας κατάστασης (μέθοδοι, πρακτικές εργασίας) ή ενός συνδυασμού αυτών που οδηγεί, ενδεχομένως, σε εμφάνιση ενός ή περισσοτέρων κινδύνων. Ως Κίνδυνο (Hazard) ορίζουμε έναν δυσμενή παράγοντα ικανό να προξενήσει: τραυματισμό - θάνατο εργαζομένων ή τρίτων βλάβη - φθορά - καταστροφή μηχανημάτων Για παράδειγμα, οι επιδαπέδιες οδεύσεις καλωδίων αποτελούν μία πηγή κινδύνου που μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο ηλεκτροπληξίας ή/και πτώσης των εργαζομένων. Στόχος του πρώτου σταδίου είναι ο προσδιορισμός των κινδύνων, στόχος δύσκολος διότι οι κίνδυνοι δεν είναι πάντοτε ευκρινείς έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν άμεσα. Οι κίνδυνοι διακρίνονται σε: 1. φανερούς κινδύνους (είναι οι κίνδυνοι οι οποίοι γίνονται εύκολα αντιληπτοί) 2. κρυφούς κινδύνους (είναι οι κίνδυνοι οι οποίοι για να γίνουν αντιληπτοί πρέπει να υπάρχει μεγάλη εμπειρία και καλή γνώση του χώρου εργασίας) 3. πιθανούς κινδύνους (είναι οι κίνδυνοι οι οποίοι μπορούν να εμφανιστούν υπό κάποιες προϋποθέσεις και συνήθως η αναγνώριση και καταγραφή τους γίνεται εφόσον προκαλέσουν κάποιο ατύχημα) 4. συνδυασμούς κινδύνων (είναι η πιο επικίνδυνη μορφή κινδύνων και αποτελείται από τη συνδυασμένη παρουσία δύο ή περισσοτέρων παραγόντων οι οποίοι μπορεί να είναι γνωστοί και αντιμετωπίσιμοι κίνδυνοι, αλλά συνδυασμένοι δημιουργούν ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

24 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ κάποιον ή κάποιους άλλους κινδύνους, πολλές φορές πολύ πιο δύσκολους στην αναγνώριση και την καταγραφή τους). 5. κίνδυνοι που σχετίζονται με τις κατηγορίες και τις ιδιαιτερότητες του εργατικού δυναμικού μια επιχείρησης όπως: οι εργαζόμενοι υπό φαρμακευτική αγωγή, με κάποια ασθένεια, σωματική ή ψυχική οι έγκυες και οι γαλουχούσες γυναίκες οι νέοι και άπειροι εργαζόμενοι οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι οι αλλοδαποί [15] Εκτίμηση της επικινδυνότητας (risk assessment) Αποτελεί τη διαδικασία υπολογισμού της επικινδυνότητας ενός κινδύνου που απορρέει από την εμφάνιση μιας ή περισσοτέρων πηγών κινδύνου και η επακόλουθη κατηγοριοποίησή της. Είναι αυτονόητο πως η επιλογή των δεικτών δεν πραγματοποιείται με αυθαίρετο τρόπο, αντιθέτως οφείλει να συνοδεύεται από σχετική τεκμηρίωση. Η επικινδυνότητα μπορεί να λάβει τιμές μεταξύ του 1 και του 64 και αναλόγως του προκύπτοντος αποτελέσματος κατηγοριοποιείται δύο ζώνες: Ζώνη Α Όταν το γινόμενο των δεικτών είναι μικρότερο του 9 η επικινδυνότητα θεωρείται μη σημαντική. Στην περίπτωση αυτή η περαιτέρω μείωσή της είναι προαιρετική ή πρακτικά ανέφικτη. Ζώνη Β Όταν το γινόμενο των δεικτών είναι ίσο ή μεγαλύτερο του 9 η σημαντικότητα θεωρείται σημαντική. Εφόσον είναι εφικτό, η μείωσή της επικινδυνότητας είναι υποχρεωτική και πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα ελέγχου. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 1 < R < 64 Επικινδυνότητα: Σημαντική ΖΩΝΗ Β 9 R 64 Μη αποδεκτό επίπεδο κινδύνου α) Απαιτείται άμεσα μείωση της επικινδυνότητας και αξιολόγηση του επιπέδου ελέγχου Επικινδυνότητα : 1 R 9 Μη Σημαντική ΖΩΝΗ Α α) Μπορεί να μειωθεί περαιτέρω Αποδεκτό επίπεδο κινδύνου β) Η περαιτέρω μείωσή της θεωρείται πρακτικά ανέφικτη Σχήμα 1: Επίπεδα επικινδυνότητας [15] Αν το επίπεδο του κινδύνου εμπίπτει στη Ζώνη Α ή τη Ζώνη Β, το επόμενο βήμα είναι η λήψη αναγκαίων μέτρων (προληπτικών ή διορθωτικών), ανάλογα με την περίπτωση. Τα προτεινόμενα μέτρα προστασίας κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες: 1. Εξάλειψη του κινδύνου Αντικατάσταση του «επικίνδυνου» με το «λιγότερο επικίνδυνο» όπως: Χρήση, αν πρόκειται για χημική ουσία, μιας ουσίας λιγότερο επικίνδυνης, ή αν πρόκειται για μηχανή, μιας μηχανής σχεδιασμένης να παρέχει υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας. Αλλαγή της παραγωγικής διαδικασίας. Θεωρητικά αυτό το μοντέλο αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου είναι άριστο διότι εξαλείφει τον κίνδυνο. Στην πράξη όμως τις περισσότερες φορές είτε αυτό είναι ανέφικτο είτε το κόστος εφαρμογής είναι απαγορευτικό. 2. Απομάκρυνση του εργαζόμενου Λήψη τεχνικών μέτρων, όπως: Διαχωρισμό του χειριστή από την επικίνδυνη περιοχή «εγκλεισμός της διεργασίας». ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

26 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Αυτοματοποίηση εργασιών και χειρισμό μηχανών από απόσταση, όπου αυτό είναι εφικτό. 3. Λήψη προστατευτικών μέσων Κάλυψη της πηγής του κινδύνου, ενώ αυτή εξακολουθεί να υφίσταται, όπως: Προφύλαξη των επικίνδυνων μερών μηχανημάτων. Χρήση πάσης φύσεων προφυλακτικών μηχανισμών (π.χ. προφυλακτήρες, αντιολισθητικές λωρίδες, καθρέπτες κυκλοφορίας, φωτοκύτταρα, διακόπτες ασφαλείας κλπ.). Αποτελεί οικονομική λύση και είναι πολύ εύκολο να εφαρμοστεί στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων εμφάνισης κινδύνου. Το μειονέκτημα έγκειται στο ότι στην περίπτωση που κάποιο μέτρο ασφαλείας αστοχήσει μπορεί να εκδηλωθεί εργατικό ατύχημα καθώς και η πηγή του κινδύνου εξακολουθεί να υπάρχει. 4. Μέσα Ατομικής Προστασίας ΜΑΠ Αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται ως το τελευταίο μέτρο προφύλαξης. Προβλέπονται από την Ελληνική Νομοθεσία και αποτελούν τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό του εργαζομένου με σκοπό την πρόληψη επιβλαβών επιπτώσεων. Τα μέσα αυτά αποτελούν την τελευταία γραμμή άμυνας για τον εργαζόμενο (π.χ. προστατευτικά μέσα ακοής, προστατευτικά γυαλιά, υποδήματα, φόρμες εργασίας κλπ.) και η επιλογή τους από μια μεγάλη ποικιλία που καλύπτει όλες τις εργασιακές ανάγκες θα πρέπει να γίνεται ανάλογα με το είδος της εργασίας στην οποία εμφανίζεται ο υπό εξέταση κίνδυνος. 5. Εφαρμογή συστημάτων εργασίας Περιορισμός του κινδύνου για τους εργαζομένους, με τον σχεδιασμό νέων (ή τον επανασχεδιασμό) διαδικασιών, που περιλαμβάνουν: Κατάρτιση και ενημέρωση των εργαζομένων με στόχο την παροχή γνώσεων σχετικά με την παραγωγική διαδικασία, τα αντικείμενα κάθε θέσης εργασίας και τη διαβούλευση/επικοινωνία των εργαζομένων (έκφραση γνώμης, εκπροσώπηση) σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Συστηματική εκπαίδευση στους τρόπους διαφύλαξης της προσωπικής υγιεινής, στη χρήση προστατευτικού εξοπλισμού και στην απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (π.χ. σεισμός, πυρκαγιά). Αναφορά προβλημάτων και κινδύνων. Διαχείριση συμβάντων και ανασκόπηση του εφαρμοζόμενου συστήματος υγιεινής και ασφάλειας εργασίας. Επιλογή προσωπικού. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται προφύλαξη από εργατικά ατυχήματα και αυξάνεται η αποδοτικότητα των εργαζομένων. 6. Σήμανση Τοποθέτηση σημάτων στους χώρους εργασίας για υποχρεωτικές, απαγορευτικές ή προειδοποιητικές ενέργειες για τους εργαζομένους. Μέσω της σήμανσης οι εργαζόμενοι μπορούν να προειδοποιηθούν, να λάβουν προφυλάξεις και εντέλει να αποτραπούν από ένα εργατικό ατύχημα [15]. 2.3 Μελέτη εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων Στόχος της μελέτης εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου πρέπει να είναι ο εντοπισμός και η αναγνώριση των πάσης φύσεως, μορφής, τύπου και αιτιολογίας παραγόντων που απειλούν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων της επιχείρησης, η εκτίμηση της επικινδυνότητάς τους και η υποβολή προτάσεων για τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων προστασίας που θα εξαλείψουν ή, εάν αυτό δεν είναι εφικτό, θα περιορίσουν τις καταστάσεις επικινδυνότητας σε ανεκτά επίπεδα για την ασφάλεια των εργαζομένων, σύμφωνα πάντα με την ισχύουσα νομοθεσία. Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου αποτελεί το προϊόν μιας συνεχούς καταγραφής, πληροφόρησης και τεκμηρίωσης των συνθηκών εργασίας, σχετικά με την παραγωγική διαδικασία, τον προσδιορισμό των βλαπτικών παραγόντων και την εν γένει επίδραση του εργασιακού περιβάλλοντος στην ανθρώπινη υγεία. Η χαρτογράφηση και ταξινόμηση των επαγγελματικών κινδύνων, οι επιπτώσεις τους στην υγεία των εργαζομένων και στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης όπως επίσης οι ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

28 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ μέθοδοι και οι διαδικασίες πρόληψης και αντιμετώπισής τους αποτελούν το αντικείμενο της μελέτης. Θα πρέπει απαραιτήτως να εξετάζονται: Τα προβλήματα και οι ιδιαιτερότητες του εργατικού δυναμικού (π.χ. αριθμός και ειδικότητα εργαζόμενων, θέσεις εργασίας, ειδικές κατηγορίες, κλπ.). Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται και οι πιθανοί προκύπτοντες μηχανικοί κίνδυνοι. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται (π.χ. πρώτες ύλες, ανταλλακτικά, βοηθητικές ύλες, καθαριστικά, ύλες σχετικές με τη λειτουργία των μηχανημάτων κλπ.) και οι πιθανοί προκύπτοντες κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων. Η ασφάλεια από ηλεκτρολογικής πλευράς (π.χ. η ύπαρξη γείωσης και συστημάτων για την αντιμετώπιση της ηλεκτροπληξίας, διαδικασίες δοκιμής και μετρήσεων της αποτελεσματικότητας αυτών κ.λπ.). Το γενικό περιβάλλον και η προστασία από τους φυσικούς παράγοντες (θερμοκρασία, θόρυβος, φωτισμός, αερισμός). Το γενικό περιβάλλον και η προστασία από χημικούς και βιολογικούς παράγοντες. Η εξέταση πρέπει να γίνεται κατά περίπτωση και εάν εντοπισθούν επικίνδυνες ουσίες πρέπει να αναζητηθούν τα MSDS (Material Safety Data Sheet) των ουσιών αυτών. Τα τυχόν υφιστάμενα μέτρα ασφαλείας, τα τεχνικά και τα οργανωτικά μέτρα που εφαρμόζει η διοίκηση. Οι ενέργειες που εκτελούνται σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου, η παροχή πρώτων βοηθειών, η πυρασφάλεια, και η ευχέρεια εκκένωσης των χώρων εργασίας. Η παρεχόμενη εκπαίδευση στους εργαζομένους. Οι υφιστάμενοι παράγοντες ή οι εργασιακές πρακτικές που συμβάλλουν στο άγχος ή την ένταση κατά την εκτέλεση της εργασίας..η Για την αναγνώριση, εκτίμηση, ανάλυση και ταξινόμηση των κινδύνων, ο μελετητής πρέπει να περιέλθει όλους τους χώρους των εγκαταστάσεων και να συνομιλήσει τόσο με τους επικεφαλείς των τμημάτων και τους εκπροσώπους των εργαζομένων όσο και με τους εργαζόμενους ώστε στη συνέχεια να αναγνωρισθούν και ταξινομηθούν οι θέσεις εργασίας και οι χώροι εργασίας. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Λαμβάνοντας υπόψη και τα εργονομικά κριτήρια της κάθε θέσης εργασίας πρέπει να γίνονται λεπτομερείς μετρήσεις όλων των αναγνωρισμένων βλαπτικών παραγόντων, με κατάλληλα και προβλεπόμενα από τη διεθνή εμπειρία όργανα, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Όλα τα στοιχεία πρέπει να καταγράφονται για κάθε θέση εργασίας χωριστά (σύνολο θέσεων εργασίας/ αριθμός εργαζομένων ανά θέση εργασίας). Τα εκτελούμενα στάδια για τη εξέταση των ανωτέρω και την εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων στους χώρους ευθύνης της επιχείρησης είναι τα ακόλουθα: Η συλλογή της σχετικής νομοθεσίας και η επαλήθευση της συμβατότητας της λειτουργίας της επιχείρησης με τις νομοθετικές απαιτήσεις (π.χ. καταλληλότητα υποδομών, στατικότητα κτηρίου, ύπαρξη οδών διαφυγής, καταλληλότητα εξοπλισμού σήμανση CE κλπ.). Ουσιαστική συμμετοχή όλων των εργαζομένων της επιχείρησης μέσω ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων ώστε να υποδειχθούν και να καταγραφούν όλες οι ιδιαίτερες με την εργασία τους πληροφορίες και τα προβλήματα που συνήθως μένουν κρυφά και δεν εντοπίζονται εύκολα. Προσδιορισμός των πηγών κινδύνου ανά θέση εργασίας ή/και ανά εργασιακό χώρο σταθερές εγκαταστάσεις, χώροι εργασίας που μεταβάλλονται, κινητοί ή προσωρινοί χώροι κατόπιν επαρκούς επιθεώρησης των χώρων σε ωράριο λειτουργίας και μη της επιχείρησης. Προσδιορισμός των κατηγοριών των εργαζομένων που συνδέονται με αυτές τις πηγές έτσι ώστε να ληφθούν, αν απαιτείται, επιπλέον μέτρα για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων. Αξιολόγηση κάθε κινδύνου με βάση την επικινδυνότητά του. Εξέταση και επαλήθευση των μέτρων που εφαρμόζονται σε κάθε κίνδυνο (π.χ. τακτικές επιθεωρήσεις, αναφορές συμβάντων, ατυχημάτων κλπ.) με σκοπό να αξιολογείται η καταλληλότητα των εφαρμοζόμενων μέτρων (διαμόρφωση του χώρου εργασίας, οργάνωση της εργασίας, εξοπλισμός, χρησιμοποιούμενες χημικές ουσίες, εφαρμογή των κατάλληλων Μ.Α.Π. κλπ.) και να προτείνεται, αν απαιτείται, αλλαγή ή χρήση επιπλέον μέτρων προστασίας. Ιεράρχηση των προς υλοποίηση ενεργειών, όταν διαπιστώνεται ότι απαιτούνται περαιτέρω μέτρα ασφαλείας για κάποιον κίνδυνο. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

30 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Παρακολούθηση της υλοποίησης των προς εφαρμογή μέτρων ασφαλείας, ώστε να υλοποιηθεί χωρίς καθυστερήσεις η βελτίωση του παρεχόμενου επιπέδου προστασίας στους εργαζόμενους. Τακτική παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της μελέτης επικινδυνότητας [15]. Ο Κύριος Nguyen Van Thanh στην μελέτη περίπτωσης με τίτλο Quantitative Risk Assessment for the Process System on an Offshore Platform: A Case Study οf QRA For Process System Of Platfrom RP-3 Of J.V. Vietsovpetro, αναφέρει τα εξής: (1) Για τον υπολογισμό και την αξιολόγηση του επιπέδου του κινδύνου ενός έργου σε μια υπεράκτια πλατφόρμα πετρελαίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο τύπος R = F x C (όπου R = Κίνδυνος, F = Συχνότητα και C = Συνέπειες). Βάσει του τύπου του κινδύνου, η μείωση των επιπτώσεων και η μείωση της συχνότητας αποτελούν δυο τρόπους μείωσης του κινδύνου. (2) Για την μείωση των συνεπειών ή της συχνότητας των κινδύνων, τα μέτρα μείωσης θα προταθούν εάν η τιμή του κινδύνου είναι υψηλότερη συγκριτικά με τα κριτήρια του κινδύνου. Το σύστημα διεργασίας θα διαχωριστεί σε τμήματα βάσει των ιδιοτήτων, των λειτουργιών και του εργασιακού χώρου. (3) Για την αξιολόγηση του κινδύνου, το σύστημα διεργασίας σε πλατφόρμα RP-3 διαχωρίστηκε σε 8 τμήματα βάσει της λειτουργίας τους, τις συνθήκες εργασίας και την τοποθεσία. Σε σύγκριση με την αποδοχή κινδύνου, ο υπολογιζόμενος κίνδυνος στο σύστημα διεργασίας της πλατφόρμας RP-3 είναι χαμηλότερος. Επομένως, οι κίνδυνοι είναι αποδεκτοί [3]. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 3.1 Χημικοί παράγοντες Καθημερινά οι εργαζόμενοι έρχονται είτε άμεσα είτε έμμεσα σε επαφή με διάφορες χημικές ουσίες. Οι χημικές ουσίες βρίσκονται με την μορφή είτε καθαρής ουσίας, είτε ως διαλύματα ή μείγματα αυτών. Επικινδυνότητα δεν παρατηρείται μόνο κατά τη χρήση των χημικών παραγόντων αλλά και κατά τον καθαρισμό των χώρων από τις ουσίες αυτές, κατά την μεταφορά τους, την απομάκρυνση καθώς και την καταστροφή τους. Για αυτό το λόγο οι χημικοί παράγοντες μπορούν να είναι επικίνδυνοι καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Οι χημικοί παράγοντες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με: την μορφή τους τη βιολογική επικινδυνότητά τους την επικινδυνότητά τους βάσει των φυσικών και χημικών τους ιδιοτήτων. Οι χημικές ουσίες μπορούν να είναι σε μορφή σκόνης, ατμού, αερίου, καπνού, ομίχλης και αποτελούν ένα βασικό παράγοντα επαγγελματικού κινδύνου. Διακρίνονται σε σκόνες, αέρια, ατμούς, καπνούς και ομίχλη. Βάσει της επικινδυνότητάς τους στους βιολογικούς οργανισμούς ή και στο περιβάλλον, οι χημικοί παράγοντες μπορούν να καταταγούν στις παρακάτω κατηγορίες: τοξικές ουσίες και παρασκευάσματα πολύ τοξικές ουσίες και παρασκευάσματα επιβλαβείς ουσίες και παρασκευάσματα διαβρωτικές ουσίες και παρασκευάσματα ευαισθητοποιητικές ουσίες ή παρασκευάσματα ερεθιστικές ουσίες και παρασκευάσματα καρκινογόνες ουσίες και παρασκευάσματα ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

32 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ μεταλλαξογόνες ουσίες και παρασκευάσματα επικίνδυνες για το περιβάλλον τοξικές στην αναπαραγωγή ουσίες και παρασκευάσματα. Οι διάφορες χημικές ουσίες μπορούν να εισχωρήσουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω τριών διαφορετικών διόδων μεμονωμένα ή συνδυαστικά: αναπνευστική δίοδος πεπτική δίοδος διαδερμική δίοδος Οι επιπτώσεις μπορούν να είναι οξείες ή χρόνιες βλάβες, μικρής ή μεγάλης βαρύτητας, αντιστρεπτές ή όχι. Αναπνευστικό σύστημα (οξύς ερεθισμός, επαγγελματικό άσθμα, εξωγενής αλλεργική κυψελίτιδα, βυσσίνωση, πνευμονοκονίωση, καρκίνος) Νευρικό σύστημα (κινητικές και αισθητικές διαταραχές, διαταραχές συνείδησης και οργανική ψύχωση) Ουροποιητικό σύστημα (βλάβες νεφρών, καρκίνος ουροδόχου κύστης) Καρδιοαγγειακό σύστημα (καρδιοπάθεια, αγγειοπάθεια, υπέρταση, αρρυθμίες) Δέρμα (πρωτοπαθής ερεθιστική δερματίτιδα, αλλεργική δερματίτιδα, καρκίνος του δέρματος) Ήπαρ (κεντρολοβιακή νέκρωση, λιπώδης εκφύλιση, θρόμβωση ηπατικής φλέβας, νεοπλασίες) Αιμοποιητικό σύστημα (αναιμία, λευχαιμία, νευροτοξικά φαινόμενα) Ασυνήθιστη κούραση Κατάθλιψη Απώλεια μνήμης Αδυναμία συγκέντρωσης και συντονισμού Πόνος στο στήθος Παράνοια [15] ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Στις πλατφόρμες πετρελαίου γίνεται χρήση διάφορων χημικών τα οποία είναι επιβλαβή για την υγεία των εργαζομένων και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος έκθεσης σε αυτά. Οι χημικές ουσίες μπορούν να αποθηκευτούν, να χρησιμοποιηθούν και να χειριστούν με ασφάλεια εφόσον οι τυχόν επικίνδυνες ιδιότητές τους έχουν πλήρως κατανοηθεί και έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας συμπεριλαμβανομένης της τήρησης των ασφαλών διαδικασιών, της χρήσης κατάλληλων μέσων ατομικής προστασίας και εξοπλισμού. Παρατίθενται παρακάτω οι τρόποι δράσης των χημικών στον οργανισμό καθώς και ορισμένα αποτελέσματα αυτής της δράσης. Κίνδυνοι από χρήση χημικών Τρόπος δράσης/εισόδου στον οργανισμό Αποτελέσματα/βλάβες σε όργανα Υγρά Ατμοί Σκόνες Αναθυμιάσεις/καπνοί Εισπνοή/κατάποση Απορρόφηση (δέρμα/μάτια) Έγχυση Πνεύμονες Μάτια Αυτιά Συκώτι Κεντρικό νευρικό σύστημα Κυκλοφορικό Δέρμα Όργανα αναπαραγωγής Άλλα όργανα (νεφρά, κλπ.) Πίνακας 1: Κίνδυνοι χρήσης χημικών, τρόπος εισόδου και βλάβες στον Οι ουσίες κατηγοριοποιούνται ως εξής: Εύφλεκτες Εκρηκτικές Διαβρωτικές Τοξικές Βλαπτικές οργανισμό [13] Αυτές οι ουσίες μπορεί να είναι πρώτες ύλες, ενδιάμεσα προϊόντα, τελικά προϊόντα ή παραπροϊόντα. [13] ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

34 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Επιδράσεις οι οποίες δεν είναι αναστρέψιμες: Καρκινογόνες ουσίες Μεταλλαξιογόνες ουσίες Τερατογόνες ουσίες προκαλούν καρκίνο προκαλούν αλλαγές/βλάβες στα χρωμοσώματα προκαλούν γενετικές ανωμαλίες Ουσίες που προσβάλλουν τη γονιμότητα αναπαραγωγής προκαλούν προβλήματα στο σύστημα Επιδράσεις που μπορεί να είναι ή να μην είναι αναστρέψιμες: Δερματολογικές Αιματολογικές Ηπατικές Νεφρολογικές Νευρολογικές Πνευμονολογικές επηρεάζουν το δέρμα επηρεάζουν το αίμα επηρεάζουν το συκώτι επηρεάζουν τα νεφρά επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα επηρεάζουν τα αναπνευστικό Πίνακας 2: Επιδράσεις ουσιών [13] 3.2 Κίνδυνοι από ηλεκτρική ενέργεια Η χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος είναι μια ευκολία στην καθημερινή εργασιακή πρακτική και γενικότερα στην καθημερινή ζωή με αποτέλεσμα να την έχουμε συνηθίσει και να μην της αποδίδουμε την δέουσα προσοχή. Δεν είναι μεγάλη η πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος στους χώρους εργασίας από τη χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά στο σύνολο των αιτιών θανατηφόρων ατυχημάτων κατέχει ένα σημαντικό ποσοστό. Και σε αυτό το ποσοστό δεν περιέχονται τα έμμεσα ατυχήματα τα οποία είναι δυνατό να προκληθούν από τον ηλεκτρισμό, όπως η πυρκαγιά και η έκρηξη. Η αιτία παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος είναι η μετακίνηση αρνητικά φορτισμένων σωματιδίων, ηλεκτρονίων, μεταξύ δυο σημείων τα οποία παρουσιάζουν διαφορά δυναμικού. Η βασική αρχή που περιγράφει τον ηλεκτρισμό είναι ο νόμος του Ohm, ο οποίος συνδέει την ένταση του ρεύματος, τη διαφορά δυναμικού (τάση) και την αντίσταση του υλικού μέσα από το οποίο διέρχεται το ρεύμα. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Γενικά ο ηλεκτρισμός δεν δημιουργεί προβλήματα στη συνήθη καθημερινή χρήση, μπορεί όμως η λανθασμένη χρήση ή/και η επέμβαση στην ηλεκτρική εγκατάσταση να εγκυμονεί πολύ σοβαρούς κινδύνους. Οι κυριότεροι κίνδυνοι οι οποίοι είναι δυνατό να εκδηλωθούν λόγω της λανθασμένης χρήσης του ηλεκτρικού ρεύματος είναι οι παρακάτω: 1. Ηλεκτροπληξία, η οποία μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στο ανθρώπινο σώμα, μυϊκούς σπασμούς, δυσκολία στην αναπνοή, αρρυθμία στην καρδιά, αδυναμία αιμάτωσης του εγκεφάλου και μπορεί να επιφέρει ακόμη και το θάνατο του προσβεβλημένο ατόμου. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι η ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος η οποία θα διαρρεύσει το ανθρώπινο σώμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και για αυτό το λόγο έχει διαφορετικές επιπτώσεις από άτομο σε άτομο. Οι παράγοντες αυτοί είναι η ένταση του ρεύματος, η τάση, η διάρκεια επαφής, η αντίσταση του ανθρώπινου σώματος καθώς και η αντίσταση επαφής κατά την επαφή με τον αγωγό και η αντίσταση επαφής με τη γη, η διαδρομή του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το σώμα, η κατάσταση του δέρματος, η γενική κατάσταση του οργανισμού. 2. Έκρηξη, η οποία είναι δυνατό να προέλθει από τη δημιουργία σπινθήρων από στοιχεία της ηλεκτρικής εγκατάστασης, σε χώρους εργασίας όπου υπάρχουν εύφλεκτα υλικά. 3. Πυρκαγιά, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί λόγω της υπερθέρμανσης στοιχείων της εγκατάστασης η οποία οφείλεται σε υπερφόρτιση ή βραχυκύκλωμα. Η μέριμνα για την πρόληψη εργατικών ατυχημάτων λόγω του ηλεκτρικού ρεύματος πρέπει να περιλαμβάνει τα μέτρα εκείνα τα οποία δεν θα επιτρέψουν να συμβεί κάποια από τις αρνητικές εξελίξεις. Βασικές προϋποθέσεις για την ασφαλή λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων είναι, αφενός, η εγκατάσταση καθώς και η επίβλεψη και συντήρηση κάθε στοιχείου αλλά και συνολικά κάθε ηλεκτρολογικής εγκατάστασης να γίνεται από πρόσωπα τα οποία έχουν τα απαιτούμενα προσόντα σύμφωνα με τις απαιτήσεις περί «Εκτελέσεως, επιβλέψεως και συντηρήσεως ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων» και αφετέρου, να εφαρμόζεται πλήρως ο Κανονισμός Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (Κ.Ε.Η.Ε.). Στη συνέχεια αναφέρονται τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

36 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 1. Για να αποφύγει ο άνθρωπος την ηλεκτροπληξία πρέπει η τάση να είναι μικρότερη των 50 Volts, επειδή όμως η τάση στις περισσότερες επιχειρήσεις είναι άνω της τιμής αυτής, πρέπει να γίνεται υποβιβασμός της τάσης με χρήση μετασχηματιστή όπου αυτό είναι εφικτό. 2. Προστασία με απομόνωση μέρους της εγκατάστασης με χρήση ειδικού μετασχηματιστή απομόνωσης. 3. Άμεση γείωση, μέσω ηλεκτροδίου όλων των μεταλλικών στοιχείων τα οποία κανονικά δεν έχουν τάση. 4. Σύνδεση με γειωμένο ουδέτερο όλων των προστατευόμενων μεταλλικών στοιχείων ή εγκαταστάσεων. 5. Μόνωση των στοιχείων υπό τάση τα οποία είναι δυνατό να έρθουν σε επαφή με άνθρωπο. 6. Χρήση εργαλείων με διπλή μόνωση. 7. Προστασία με διακόπτη διαφυγής ή με διαφορικό διακόπτη γενικής προστασίας. 8. Χρήση μονωμένων δαπέδων. 9. Οι ηλεκτρικοί πίνακες πρέπει να είναι στεγανοί, να κλειδώνουν, να φέρουν τις κατάλληλες ασφάλειες και τους κατάλληλους διακόπτες, να έχουν εύκολη πρόσβαση και κατάλληλη σήμανση. 10. Τα καλώδια τροφοδοσίας να μη είναι φθαρμένα, να έχουν όλα αγωγό γείωσης, να συνδέονται μεταξύ τους με σωστό τρόπο, να διέρχονται από ασφαλείς διαδρομές, και να μην είναι εκτεθειμένα σε μηχανικές φθορές, υγρά, χημικές ουσίες και υπερβολική ζέστη. 11. Οι διακόπτες φωτισμού να είναι στεγανού τύπου, να έχουν εύκολη πρόσβαση και να μην είναι φθαρμένοι. 12. Οι πρίζες λήψης και παροχής ρεύματος να έχουν πάντα επαφή γείωσης, να είναι σε καλή κατάσταση, στερεωμένες και να μην υπερφορτώνονται. 13. Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να συντηρούνται και να είναι σε καλή κατάσταση, χωρίς φθορές. 14. Άμεση αντικατάσταση φθαρμένων στοιχείων μιας ηλεκτρολογικής εγκατάστασης (όπως πρίζες, διακόπτες, αγωγοί, ασφάλειες κλπ.) 15. Τα καλύμματα των κουτιών διακλάδωσης και οι προφυλακτήρες σε κάθε τμήμα μηχανής που έχει τάση πρέπει να τοποθετούνται προτού δοθεί ηλεκτρικό ρεύμα. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 16. Σε περίπτωση καθαρισμού, επισκευής, συντήρησης ή μετακίνησης της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης, πρέπει να διακόπτεται η παροχή ρεύματος από τον πίνακα. Ο καθαρισμός πρέπει να είναι στεγνός. 17. Αποφυγή επαφής διακοπτών, πριζών ή ηλεκτρικών μηχανημάτων με υγρά χέρια. 18. Σε χώρους όπου υπάρχει κίνδυνος έκρηξης, η εγκατάσταση πρέπει να είναι αντιεκρηκτικού τύπου. 19. Οι μεταφορές υλικών, μηχανημάτων και εργαλείων να γίνονται μακριά από εναέρια δίκτυα και ηλεκτρικές παροχές. 20. Χρήση ατομικών μέσων προστασίας και σωστή ένδυση και υπόδηση. 21. Αποφυγή κολώνων ή πύργων ηλεκτρικών δικτύων για την έστω και προσωρινή στήριξη βοηθητικών κατασκευών. 22. Αντικατάσταση των καμένων ασφαλειών με καινούργιες της ίδιας έντασης. 23. Χρήση ασφαλών μπαλαντέζων με μονωτική λαβή και όχι χρήση πρόχειρων κατασκευών από ένα καλώδιο και ένα ντουί. Για μεγαλύτερη ασφάλεια η τάση λειτουργίας της πρέπει να είναι 24 Volts ή 42 Volts. 24. Σε περίπτωση πυρκαγιάς σε ηλεκτρική εγκατάσταση ή συσκευή, πρέπει να χρησιμοποιούνται πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα και ξηρής σκόνης [15]. 3.3 Κίνδυνοι από πυρκαγιά- Πυροπροστασία Η Η πυροπροστασία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ασφάλεια των εργαζομένων. Η πυρκαγιά μπορεί να εκδηλωθεί ποικιλοτρόπως, εφόσον όλες οι επιχειρήσεις έχουν αναφλέξιμα υλικά είτε ως πρώτες ύλες είτε ως στοιχεία κατασκευής, είτε ως στοιχεία καθημερινής χρήσης. Πολύ συχνά μάλιστα οι ζημίες που παρατηρούνται αφορούν όχι μόνο άψυχα υλικά αλλά μπορεί να έχουν κόστος και σε ανθρώπινες ζωές. Η πυρκαγιά που εκδηλώνεται σε έναν εργασιακό χώρο έχει επιπτώσεις και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η αντιμετώπισή της στον εργασιακό χώρο, και πολύ περισσότερο η πρόληψή της αποτελεί πρωταρχικό καθήκον των εργοδοτών σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον. Για αυτό το λόγο προβλέπεται βάσει της νομοθεσίας η εκπόνηση σχετικής μελέτης τόσο παθητικής όσο και ενεργητικής πυροπροστασίας. Ενδεικτικοί κίνδυνοι της πυρκαγιάς είναι οι εξής: Καταστροφή εγκαταστάσεων ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

38 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Καταστροφή μηχανημάτων Καταστροφή πρώτων υλών ή/και προϊόντων Εγκαύματα Τραυματισμοί Αναπνευστικά προβλήματα Δηλητηρίαση Ασφυξία Θάνατος Εικόνα 2: Υπεράκτια πλατφόρμα στην Βόρεια Θάλασσα [4] Τα υλικά που καίγονται και οι χημικές αντιδράσεις που παράγονται από τη φωτιά προσδιορίζουν τα προϊόντα της καύσης. Τα προϊόντα της πυρκαγιάς διακρίνονται σε: 1. Αέρια της καύσης Κατά την καύση παράγονται καπναέρια που περιέχουν συνήθως διοξείδιο του άνθρακα και υδρατμούς. Σε περίπτωση ατελούς καύσης απελευθερώνονται και άλλα αέρια όπως μονοξείδιο του άνθρακα, φορμαλδεΰδη, μεθάνιο, μεθανόλη, αμμωνία, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ υδρόθειο, υδροκυάνιο, οξείδια του θείου, οξείδια του αζώτου κλπ. Τα καπναέρια επηρεάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό λόγω της τοξικότητάς τους αλλά και λόγω της μείωσης του οξυγόνου στο χώρο. 2. Φλόγες Όταν υπάρχει επαρκής ποσότητα οξυγόνου κατά την καύση των υλικών παράγεται φλόγα. Κατά την καύση με φλόγα παρατηρούνται αυξημένοι ρυθμοί καύσης και υψηλή ένταση θερμότητας. Στον ανθρώπινο οργανισμό οι επιπτώσεις της φλόγας είναι τα εγκαύματα και οι επιπλοκές στο αναπνευστικό σύστημα. 3. Θερμότητα Η θερμότητα που αναπτύσσεται κατά την καύση, επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισμό ανάλογα με τη θερμοκρασία της φωτιάς και την απόσταση που βρίσκεται από αυτόν καθώς και την υγρασία που επικρατεί στο χώρο. 4. Καπνοί Καπνός είναι τα στερεά σωματίδια τα οποία αιωρούνται στον αέρα και παράγονται κατά την καύση. Ο καπνός ο οποίος μειώνει άμεσα την ορατότητα και προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, προσβάλει την όραση και μπορεί να προκαλέσει ακόμα και δηλητηρίαση λόγω της τοξικότητας. Το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων από πυρκαγιά οφείλεται στα καπναέρια. Οι αιτίες εκδήλωσης της πυρκαγιάς είναι οι εξής: Γυμνές φλόγες Πυρακτωμένες επιφάνειες Υπολείμματα καπνίσματος Φυσικά ή χημικά φαινόμενα Ηλεκτρισμός Έκρηξη ή ανάφλεξη ατμών και εύφλεκτων υλικών. Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την πρόληψη εναντίον της πυρκαγιάς είναι βασικά για τον επιτυχή σχεδιασμό πυροπροστασίας ενός ασφαλούς εργασιακού χώρου. Στη συνέχεια αναφέρονται τα μέτρα πρόληψης. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

40 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 1. Θα πρέπει να τηρείται καθαριότητα στο χώρο εργασίας. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν εύφλεκτα υλικά. Στην περίπτωση ύπαρξής τους θα πρέπει να απομακρύνονται και να αποθηκεύονται σε ειδικά μεταλλικά δοχεία που να σκεπάζονται με μεταλλικά καπάκια. Τα δοχεία αυτά πρέπει να αδειάζουν τακτικά. 2. Σε κάθε χώρο αποθήκευσης προϊόντων ή υλικών και σε κάθε χώρο εργασίας θα πρέπει να υπάρχουν ελεύθερες οδεύσεις διαφυγής, έτσι ώστε σε περίπτωση πυρκαγιάς να είναι ευκολότερη τόσο η κατάσβεσή της όσο και η διαφυγή των εργαζομένων. 3. Απαιτείται η τακτική συντήρηση όλων των ηλεκτρικών συσκευών και εγκαταστάσεων. 4. Οι εργασίες ηλεκτροσυγκολλήσεων, κοπής και οξυγονοκόλλησης θα πρέπει να γίνονται σε χώρους για τους οποίους έχει δοθεί σχετική άδεια. 5. Δεν θα πρέπει να επιτρέπεται το κάπνισμα σε χώρους με εύφλεκτες ύλες. 6. Όπου υπάρχουν εύφλεκτες ύλες θα πρέπει να υπάρχει πολύ καλός εξαερισμός του χώρου. 7. Θα πρέπει να γίνεται τοποθέτηση συστημάτων πυρανίχνευσης για τον εντοπισμό πηγών θερμότητας ή φλόγας. 8. Θα πρέπει να υπάρχει σήμανση των χώρων, όπου βρίσκονται εύφλεκτα υλικά. Επίσης θα πρέπει να σημαίνονται οι έξοδοι διαφυγής, τα σημεία με τον πυροσβεστικό εξοπλισμό. 9. Απαιτείται η οργάνωση ομάδων πυροπροστασίας σε κάθε επιχείρηση άνω των πέντε ατόμων και η εκπαίδευσή της. 10. Απαιτείται η παροχή οδηγιών για την πρόληψη πυρκαγιάς και για την κατάσβεσή της σε περίπτωση εκδήλωσής της. 11. Η ετήσια αναγόμωση των πυροσβεστήρων είναι υποχρεωτική. 12. Απαγορεύεται η χρήση νερού και αφρού για την κατάσβεση πυρκαγιάς παρουσία ηλεκτρικού ρεύματος. 13. Απαιτείται η τοποθέτηση του κατάλληλου πυροσβεστικού εξοπλισμού, όπως καθορίζεται από τη νομοθεσία, και ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει συστήματα συναγερμού, συστήματα πυρανίχνευσης, φορητούς πυροσβεστήρες και μόνιμο ή αυτόματο πυροσβεστικό σύστημα πυρόσβεσης. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 14. Απαιτείται σωστή τάξη και αποθήκευση των πρώτων υλών και των προϊόντων. 15. Να είναι αναρτημένοι σε εμφανείς θέσεις οι αριθμοί κλήσης της πυροσβεστικής υπηρεσίας, της αστυνομίας και των πρώτων βοηθειών. 16. Να λαμβάνονται όλα τα μέτρα για την παθητική και ενεργητική πυροπροστασία. 17. Δοχεία με άχρηστα λάδια ή άδεια από πετρελαιοειδή ή άλλα εύφλεκτα υλικά πρέπει να απομακρύνονται από τις εγκαταστάσεις το ταχύτερο δυνατό. 18. Γύρω από τις εγκαταστάσεις, πρέπει να δημιουργούνται ζώνες πυρασφάλειας ιδίως κατά τους θερινούς μήνες [15]. Πιο συγκεκριμένα το πετρέλαιο και τα προϊόντα του είναι εύφλεκτα υλικά και μπορούν να αυτοαναφλεγούν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας. Σε μερικές από τις βασικές διεργασίες αλλά και σε δευτερεύουσες, τα συστατικά που υπόκεινται σε αυτές θερμαίνονται σε θερμοκρασίες πολύ κοντά ή και πάνω από τη θερμοκρασία αυτανάφλεξης. Την ίδια στιγμή υπάρχουν πηγές ανοιχτής φλόγας σε διάφορα στάδια αυτών των διαδικασιών. Επομένως, ο κίνδυνος πυρκαγιάς αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στον κλάδο της βιομηχανίας πετρελαίου. Για αυτό το λόγο οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρώνονται και σε διαδικασίες πρόληψης για εκδήλωση πυρκαγιάς αλλά και σε διαδικασίες καταστολής. Τα βασικά στοιχεία για την έναρξη φωτιάς είναι: καύσιμο, οξειδωτικό, πηγή ανάφλεξης και κατάλληλη θερμοκρασία. Εάν κάποιο από τα παραπάνω απουσιάζει τότε δεν είναι δυνατό να προκληθεί φωτιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί και αυτανάφλεξη. Έτσι συνάγονται και οι τρόποι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της φωτιάς. Να σταματήσει η τροφοδοσία με καύσιμο ή να απομακρυνθεί θερμότητα ή να εμποδιστεί η επαφή οξυγόνουκαυσίμου (π.χ. με αδρανές αέριο κλπ.). Μια φωτιά πολλές φορές ακολουθείται από έκρηξη ή διαφυγή τοξικών ουσιών [13]. 3.4 Θόρυβος Οι βασικές πηγές θορύβου οι οποίες αφορούν στον εργασιακό χώρο είναι οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και οι οικοδομικές εργασίες. ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014

42 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Εικόνα 3: Απεικόνιση σήματος θορύβου [11] 1. Οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις αποτελούν μια σημαντική πηγή θορύβου η οποία επιβαρύνει τόσο τους εργαζομένους όσο και τους περιοίκους. Ο θόρυβος προέρχεται κυρίως από τη λειτουργία των μηχανημάτων. Βιομηχανικές εγκαταστάσεις στις οποίες παρουσιάζεται έντονο πρόβλημα ηχορύπανσης είναι οι χαλυβουργικές και μεταλλουργικές μονάδες, τα κλωστοϋφαντουργεία, τα αντλιοστάσια κ.λπ. 2. Οι οικοδομικές εργασίες είναι ένας άλλος παράγοντας πολύ σημαντικός στη δημιουργία θορύβου λόγω των μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται και της φύσης των εργασιών. Σε τέτοιου είδους εργασίες συνήθως δεν λαμβάνεται καμία προστασία για το θόρυβο και η όχληση που δημιουργείται είναι σοβαρή. Οι επιπτώσεις του θορύβου πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολύ σημαντικές και συχνά πολύ σοβαρές για αυτό το λόγο άλλωστε αναγνωρίζεται επίσημα ως μια από τις επαγγελματικές ασθένειες. Η σημαντικότερη επίπτωση της ηχορύπανσης στον εργασιακό χώρο είναι η προσωρινή ή μόνιμη μείωση της ακουστικής ικανότητας. Παράλληλα όμως η έκθεση των εργαζομένων σε υψηλές στάθμες θορύβου στο χώρο εργασίας τους, μπορεί να προκαλέσει τις ακόλουθες επιπτώσεις στην υγεία τους, και πιο συγκεκριμένα: 1. στρες, το οποίο δημιουργείται από το θόρυβο, και έχει επιπτώσεις στη ψυχική και σωματική υγεία του εργαζομένου 2. σύσφιξη των δερματικών αιμοφόρων αγγείων 3. διαστολή της κόρης του ματιού 4. ταχυκαρδία 5. αύξηση της ροής της αδρεναλίνης ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Έτος: 2014