Περιεχόμενα. Πρόλογος αγγλικής έκδοσης Ευχαριστίες αγγλικής έκδοσης Ευχαριστίες ελληνικής έκδοσης... 13

Transcript

1

2 102

3 Περιεχόμενα Πρόλογος αγγλικής έκδοσης Ευχαριστίες αγγλικής έκδοσης Ευχαριστίες ελληνικής έκδοσης Σημείωμα της ελληνικής επιστημονικής επιμέλειας Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων Πρότυπα πληροφοριών σχεδιασμού Μετρικοί συμβολισμοί Σχέδια Περιεχόμενο σχεδίων Συντονισμός διαστάσεων Αναπαραγωγή σχεδίων και μεγέθη χαρτιών Τοπογραφικοί χάρτες Πηγές Μελέτη περίπτωσης χρήση μοντελοποίησης πληροφοριών κτηρίου Βασικά δεδομένα σχεδιασμού: άνθρωποι και χώρος Εισαγωγή Ανθρωπομετρία Εργονομία Άτομα με αναπηρία Χώροι κυκλοφορίας Πηγές Βασικές αρχές σχεδιασμού: κτήρια και κίνηση Εισαγωγή Ανελκυστήρες Ανελκυστήρες προσώπων Αναβατόρια αναπηρικής πολυθρόνας κατακόρυφης κίνησης και αναβατόρια κλιμάκων Ανελκυστήρες αγαθών Ανελκυστήρες και Αναβατόρια υπηρεσίας Κυλιόμενες σκάλες και διάδρομοι Εγκαταστάσεις υγιεινής Είδη υγιεινής Σάουνες Λουτρά σπα για υδροθεραπεία Δημόσια βεστιάρια Οικιακές δραστηριότητες Οικιακή επίπλωση Αποθήκευση Πηγές Κόστος κεφαλαίου και συνολικό κόστος ζωής κτηρίων Εισαγωγή Γιατί είναι τόσο σημαντικό το κόστος κατασκευής; Δημοπράτηση Νέοι κανόνες μέτρησης και εκτίμησης κόστους Συνολικό κόστος ζωής Συμπέρασμα Σύνταξη γενικού πολεοδομικού σχεδίου και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου/τοπίου Εισαγωγή Φιλοσοφία Ανάλυση τοποθεσίας Μεθοδολογία Το στρατηγικό πλαίσιο Η χωρική πολεοδομική μελέτη (spatial master-plan) Σχέδιο εφαρμογής Ψηφιακή σύνταξη γενικού πολεοδομικού σχεδίου Συνοχή, ποικιλία, και ομοιομορφία Ανάλυση αστικού σχεδιασμού Υποδομή και συνδετικότητα Η ανατομία της τοποθεσίας: οδικές αρτηρίες, εξυπηρέτηση, και χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων Σχέδιο γενικής διάταξης και σχεδιασμός περιβάλλοντος χώρου/τοπίου Ανοιχτός χώρος Η γεωμετρία του σχεδίου γενικής διάταξης Έλεγχος οικοπέδων Η αρχιτεκτονική κληρονομιά Η σημασία της λεπτομέρειας: ποιότητα του σχεδιασμού Μερικοί κώδωνες κινδύνου Συμπεράσματα: αξιολόγηση ενός γενικού πολεοδομικού σχεδίου Αναφορές Παράρτημα: βασικά έγγραφα και μελέτες περιπτώσεων

4 6 Περιεχόμενα 6 Σχεδιασμός για πρόληψη της εγκληματικότητας Εισαγωγή Νομοθεσία και κύρια πολιτική σχεδιασμού Σχεδιασμένο ασφαλές Οι αρχές της ΠΕΜΠΣ Πρόσβαση και κίνηση Επιτήρηση Διάταξη και χρήση γης Προασπίσιμος χώρος Διαχείριση Χώροι στάθμευσης Κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης Φύτευση Φωτισμός Εξοπλισμός ασφαλείας Οδηγοί σχεδιασμού και έγγραφα υποστήριξης Ασφάλεια και αντιτρομοκρατία Εισαγωγή Αρχές ασφαλούς σχεδιασμού Σχεδιασμός ενός συστήματος Αντιτρομοκρατικά μέτρα και πρότυπα Βιβλιογραφία Συμβουλευτικές πηγές Μονοκατοικίες και διαμερίσματα Εισαγωγή Άλλα δημοσιευμένα πρότυπα χώρου Άλλα δεδομένα σχεδιασμού Οικογενειακές μονοκατοικίες Διαμερίσματα για συγκεκριμένους ενοίκους Μετατροπές κατοικιών Κατοικίες για μοναχικά άτομα Κατοικίες υποβοηθούμενης διαβίωσης Εκσυγχρονισμός ακινήτων Βιβλιογραφία Στέγαση φοιτητών και νέων Εισαγωγή Φοιτητές Τύποι καταλυμάτων Μορφή του κτηρίου Πρότυπα και κανονισμοί Το αναγνωστήριο-υπνοδωμάτιο Κουζίνες-τραπεζαρίες Λουτρά Άλλες εγκαταστάσεις Χρήση σε συνέδρια Στέγη για ηλικιωμένους Τα κυριότερα στοιχεία της κάτοψης Σχέση μεταξύ των στοιχείων της κάτοψης Εμβαδά χώρων Παραδείγματα σχεδιασμού Δεδομένα δωματίων και απαιτήσεις χώρου Εξοπλισμός κτηρίων και εξαρτήματα Επίπλωση Βιβλιογραφία Ξενοδοχεία Εισαγωγή Γενικά ζητήματα Υπνοδωμάτια Κοινόχρηστοι χώροι Βοηθητικοί χώροι Άλλοι χώροι Πρόσβαση και στάθμευση αυτοκινήτων Γραφεία Εισαγωγή Εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης Πρότυπη μέθοδος μέτρησης κτηρίων Η εξαρτώμενη από τον χρόνο φύση του περιβάλλοντος των γραφείων Το κέλυφος του γραφείου Εγκαταστάσεις κτηρίων Επιλογές εσωτερικής διαμόρφωσης και διάταξης Χρηματιστήρια Βιβλιογραφία Καταστήματα λιανικής και εμπορικά Εισαγωγή Ορολογία Αγορές Καταστήματα λιανικής και εμπορικά Μικρά καταστήματα Πολυκαταστήματα Καταστήματα πώλησης φθηνών ποικίλων ειδών Σούπερ μάρκετ Υπεραγορές και υπερκαταστήματα Εμπορικά κέντρα Πάρκα λιανικής Περιφερειακά κέντρα Βιβλιογραφία Βιομηχανικές εγκαταστάσεις Εισαγωγή Ταξινόμηση τύπων κτηρίων παραγωγής Προσαρμοστικότητα Μέθοδοι εργασίας Μεγέθη μηχανών Συνοπτικές προδιαγραφές τυπικού εργοστάσιου πολλαπλής στρατηγικής Χώροι εκτός παραγωγής Βιβλιογραφία...404

5 Περιεχόμενα 7 15 Βιομηχανικά αποθηκευτικά κτήρια Εισαγωγή Προσδιορισμός τύπων αποθηκών και αποθήκευσης Προκαταρκτικές αποφάσεις Ύψος, εμβαδόν, και τύπος συστήματος χειρισμού εμπορευμάτων Μέθοδοι αποθήκευσης Διάταξη ικριωμάτων ραφιών Σχέση μεθόδου αποθήκευσης, μηχανικού εξοπλισμού χειρισμού εμπορευμάτων, και ύψους κτιρίου Προδιαγραφές διάρθρωσης Ασφάλεια Εξοπλισμός χειρισμού εμπορευμάτων Μέτρα πυρασφάλειας Βιβλιογραφία Αγροτικά κτήρια Εισαγωγή Ζώα αγροκτήματος Γεωργικά μηχανήματα Βουστάσια γαλακτοπαραγωγών βοοειδών Βουστάσια κρεατοπαραγωγών βοοειδών Ποιμνιοστάσια Χοιροστάσια Ορνιθοτροφεία Αποθήκευση συγκομιδής και παραγόμενα λύματα Σχεδιασμός ιππικών εγκαταστάσεων Οικοδομική νομοθεσία στο ΗΒ Βιβλιογραφία Εστιατόρια και εγκατάστασης μαζικής εστίασης Εισαγωγή Βασικός σχεδιασμός Χώροι για το κοινό Χώροι παρασκευής φαγητού Εστιατόρια Εστιατόρια αυτοεξυπηρέτησης και αίθουσες φαγητού Ταχυφαγεία και καταστήματα φαγητού σε πακέτα Παμπ Ξενοδοχεία και θέρετρα Βιβλιογραφία Αθλητικές εγκαταστάσεις κλειστού και ανοιχτού χώρου Συνοπτική παρουσίαση Γενική εισαγωγή Αγωνιστικός χώρος Κατασκευές θέασης Αθλητικός εξοπλισμός Βοηθητικές εγκαταστάσεις για αθλητές και αξιωματούχους Βοηθητικές εγκαταστάσεις για θεατές Εγκαταστάσεις για τα μέσα ενημέρωσης Βοηθητικές εγκαταστάσεις για τη διαχείριση του Κτηρίου Παραδείγματα αθλητικών εγκαταστάσεων για διάφορα αθλήματα Βιβλιογραφία: (παραπομπές σε νομοθεσία και κανονισμούς) Μελέτη περίπτωσης: περιφερειακές αθλητικές εγκαταστάσεις στο ravenscraig (μια πρωτοβουλία της sportscotland) Πυροσβεστικοί σταθμοί Εισαγωγή Σχεδιασμός Έξοδος/στροφή εξόδου Είσοδος/επιστροφή Εξοπλισμός και χώροι στάθμευσης Το κτήριο του σταθμού Εγκαταστάσεις εκπαίδευσης Στελέχωση Εργασιακές πρακτικές Ειδικές εγκαταστάσεις εκπαίδευσης Περισσότερες πληροφορίες Κοινοτικά κέντρα πολλαπλών δραστηριοτήτων Εισαγωγή Προγραμματισμός και σχεδιασμός Στοιχεία της κάτοψης Βιβλιογραφία Σχολεία Εισαγωγή Τύποι σχολείων Βασικές πληροφορίες και πρότυπα σχεδιασμού Σχεδιασμός με στόχο τον σεβασμό στο περιβάλλον, τη βιωσιμότητα, και τις χαμηλές εκπομπές άνθρακα Σχεδιασμός εσωτερικού χώρου, σχολικός εξοπλισμός, και εργονομία Προσχολική ηλικία Πρωτοβάθμια εκπαίδευση (περιλαμβάνονται τα νηπιαγωγεία, τα δημοτικά και τα λεγόμενα "πρώτα σχολεία") Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Πανεπιστήμια Εισαγωγή Οδηγίες διάταξης Περιβάλλον Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνετε Σύνταξη συνοπτικής έκθεσης Βιβλιογραφία...652

6 8 Περιεχόμενα 23 Εργαστήρια Εισαγωγή Οδηγίες διάταξης εργαστηρίων Περιβάλλον Μελέτες περιπτώσεων Βιβλιογραφία Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Συνοπτική παρουσίαση Διεθνές υπόβαθρο Σύντομη ιστορία Η τρέχουσα κατάσταση Πολιτικό πλαίσιο και κυβερνητική πολιτικοί Προσέγγιση στη σύνοψη στόχων και τον σχεδιασμό Βασικές σχέσεις Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις τεχνολογίας πληροφοριών (IT) Η τέχνη στην υγεία Ολιστική περίθαλψη Συμπέρασμα Μελέτες περιπτώσεων Βιβλιογραφία Νοσοκομεία Εισαγωγή Παροχή υπηρεσιών Σχεδιασμός εγκαταστάσεων Υγειονομική περίθαλψη δραστηριότητες Βοηθητικές υπηρεσίες εξωτερική ανάθεση Δημοσιεύσεις και οδηγίες Γραφεία πληρωμών και παροχής συμβουλών Εισαγωγή Γενική διάταξη και σχεδιασμός Βασικά συστατικά στοιχεία Ανάθεση Δημόσια κτήρια Δημαρχεία Δικαστήρια Πυροσβεστικοί σταθμοί Σταθμοί ασθενοφόρων Αστυνομικά τμήματα Πηγές και βιβλιογραφία Μουσεία, γκαλερί τέχνης, και χώροι προσωρινών εκθέσεων Εισαγωγή Δεδομένα χώρων Γενικός σχεδιασμός Χώροι έκθεσης και αποθήκευσης συλλόγων Ερμηνεία, επικοινωνία, και παρουσίαση Βοηθητικές εγκαταστάσεις Περιβάλλον και συντήρηση Ασφάλεια και εγκαταστάσεις Βιβλιογραφία Βιβλιοθήκες Εισαγωγή Ο ρόλος των βιβλιοθηκών στην κοινότητα Ο σχεδιασμός της βιβλιοθήκης Διαρρύθμιση αιθουσών, επίπλωση, και ράφια Πρότυπα χώρου Περιβαλλοντικά ζητήματα Χρηματοδότηση και πόροι Βιβλιογραφία Τερματικοί σταθμοί και κόμβοι μεταφορών Εισαγωγή Επιβατικοί τερματικοί σταθμοί αεροδρομίων Λειτουργίες χώρου ελεύθερης πρόσβασης Λειτουργίες χώρου ελεγχόμενης πρόσβασης Απαιτήσεις αεροσκαφών και πεδίου ελιγμών (πίστας) Σταθμοί λεωφορείων και πούλμαν Σιδηροδρομικοί σταθμοί Τραμ και αστικός σιδηρόδρομος Βιβλιογραφία Σχεδιασμός για οχήματα Οχήματα Γενικά για τους δρόμους Δρόμοι σε περιοχές κατοικίας Δρόμοι σε βιομηχανικά πάρκα Λεπτομέρειες σχεδιασμού δρόμων Ποδηλατοδρόμοι και χώροι στάθμευσης ποδηλάτων Χώροι στάθμευσης Φόρτωση και εκφόρτωση Βιβλιογραφία Στούντιο ήχου και εικόνος Εισαγωγή Τύποι στούντιο Σχεδιασμός Εγκαταστάσεις Ακουστική Απαιτήσεις της νομοθεσίας...940

7 Περιεχόμενα 9 33 Αμφιθέατρα αίθουσες εκδηλώσεων και παραστάσεων Εισαγωγή Καθίσματα Σχεδιασμός αμφιθεάτρων Θέατρα Μικρά θέατρα Αίθουσες συναυλιών Αίθουσες συνεδρίων Κινηματογράφοι Αίθουσες πολλαπλής χρήσης Εγκαταστάσεις υποστήριξης Ευκολίες για άτομα με αναπηρία Νομοθεσία Τόποι λατρείας Μέρος A Οδηγός για τα χριστιανικά δόγματα και κινήματα στο ΗΒ Εισαγωγή Εκκλησία της Αγγλίας Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Ενωμένη Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία Ο Στρατός της Σωτηρίας Μεθοδιστική Εκκλησία Βαπτιστική Εκκλησία και Βαπτιστήρια Κοινωνία των Φίλων Ποιμαντορικά κέντρα Μέρος B Δεδομένα σχεδιασμού Θυσιαστήριο ή Αγία Τράπεζα Έπιπλα ιερού και άμβωνας Κολυμβήθρα Διατήρηση της Θείας Μετάληψης Γενικές διατάξεις Σκευοφυλάκια και ιματιοφυλάκια Εξομολογητήρια Όργανο και χορωδία Μέρος Γ Μη χριστιανικοί τόποι λατρείας Συναγωγές Τεμένη Ινδουιστικός ναός Ναός των Σιχ (gurdwara) Μέρος Δ Κρεματόρια Βιβλιογραφία Ορθόδοξοι ναοί Σχεδιασμός για τροπικά κλίματα Εισαγωγή Μελέτη γραφείου παράγοντες που επηρεάζουν τον σχεδιασμό Σχεδιασμός με βάση το κλίμα: τύποι κλίματος Στρατηγικές περιβαλλοντικού σχεδιασμού: παθητικός σχεδιασμός Στρατηγικές περιβαλλοντικού ελέγχου: ενεργητικά μέτρα Κατασκευή, εγκαταστάσεις, και περιβαλλοντικός σχεδιασμός Επιστημονικά δεδομένα δόμησης Βιβλιογραφία, πηγές πληροφοριών, και περαιτέρω ανάγνωση Φέρων οργανισμός Εισαγωγή Βασική δομική θεωρία Δομικά υλικά Φέρουσα τοιχοποιία Ξυλεία Οπλισμένο σκυρόδεμα Φέρων οργανισμός από δομικό χάλυβα και αλλά μέταλλα Γυαλί Άλλα υλικά Θεμελιώσεις Σχηματική απεικόνιση φερουσών κατασκευών: τι πρέπει να έχουν υπόψη τους οι αρχιτέκτονες Βιβλιογραφία Υλικά Εισαγωγή Χάλυβας Ξυλεία Οπτόπλινθοι και τεχνητά λιθοσώματα Σκυρόδεμα Αλουμίνιο Επικαλύψεις στεγών και επενδύσεις Γυαλί Κεραμικά υλικά Πέτρα και τεχνητή πέτρα Πλαστικά Πλαστικά, τσιμέντο, και γύψος ενισχυμένα με υαλονήματα Επιχρίσματα και υλικά σε μορφή σανίδων Μονωτικά υλικά Σφραγιστικά, παρεμβύσματα, και κόλλες Χρώματα, χρωστικές ξύλου, και βερνίκια Κουφώματα Βιβλιογραφία και αναφορές Ευχαριστίες Θερμικό περιβάλλον Εισαγωγή Μηχανισμοί μεταφοράς θερμότητας Θερμική άνεση Τοποθεσία και κλίμα Το κέλυφος του κτηρίου Συμπύκνωση υδρατμών Διείσδυση αέρα και αερισμός Συστήματα θέρμανσης και ψύξης Πρόβλεψη και μέτρηση

8 10 Περιεχόμενα 39 Φωτισμός Εισαγωγή Μια παθητική ηλιακή πηγή Το φως της ημέρας στον εσωτερικό χώρο Σχεδιασμός παραθύρων Ηλεκτροφωτισμός ενεργειακή απόδοση Συστήματα ελέγχου φωτισμού Διαχείριση μιας συνολικής εγκατάστασης φωτισμού Φωτισμός χώρων έκθεσης Τερματικά οπτικής απεικόνισης Γλωσσάρι Βιβλιογραφία και αναφορές Ήχος Εισαγωγή Θεμελιώδεις αρχές της ακουστικής Μείωση της μετάδοσης του ήχου από εξωτερικές πηγές Μείωση της μετάδοσης του ήχου μέσω διαρρύθμισης και σχεδιασμού Μείωση της μετάδοσης του ήχου μέσω μιας κατασκευής Επιτρεπτές στάθμες θορύβου στο εσωτερικό ενός κτηρίου Παράμετροι απόδοσης της ηχομόνωσης Κριτήρια απόδοσης της ηχομόνωσης Προσδιορισμός της μόνωσης από αερόφερτους και κτυπογενείς ήχους με τη βοήθεια δεδομένων εργαστηριακών δοκιμών Κριτήρια αντήχησης Γενικές οδηγίες σχετικά με την ακουστική των χώρων εκδηλώσεων Βιβλιογραφία Φωτιά Εισαγωγή Συστατικά της φωτιάς Αρχές πυροπροστασίας Μέσα διαφυγής Υλικά Εξοπλισμός και εγκαταστάσεις πυροπροστασίας Νομικές απαιτήσεις Βιβλιογραφία Προσβασιμότητα και καθολικός σχεδιασμός Καθολικός σχεδιασμός Άνθρωποι Εξοπλισμός κινητικότητας Εύρος έκτασης χειρών Αποστάσεις πεζοπορίας Τουαλέτες Παράρτημα Α Το Διεθνές Σύστημα Μονάδων Παράρτημα Β Συντελεστές και πίνακες μετατροπής Ευρετήριο

9 Πρόλογος αγγλικής έκδοσης Αυτή είναι η τέταρτη έκδοση του βιβλίου Αρχιτεκτονική Σύνθεση: Δεδομένα Σχεδίασης Οικοδομικών Έργων (Metric Handbook). Από το 1979 μέχρι το 2008 το βιβλίο αυτό γνώρισε δύο μόνον αναθεωρήσεις όμως, η ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν οι αλλαγές στην αρχιτεκτονική και στο περιβάλλον δόμησης (μεταξύ των οποίων τεχνολογικές, διαδικαστικές, και νομοθετικές αλλαγές) ανάγκασε τον εκδότη να διαθέσει στην αγορά ένα σύγγραμμα που αποτελεί κάτι λιγότερο από μια Βίβλο απαράβατων κωδίκων και κάτι παραπάνω από ένα βιβλίο αναφοράς, ενώ έχει στόχο να καταγράψει τα πρότυπα και τις απαιτήσεις ενός επαγγέλματος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η έκδοση αυτή είναι μια σημαντική ενημέρωση του βιβλίου που εκδόθηκε το 2008 ενημερώθηκε περισσότερο από το 50% του βιβλίου και προστέθηκαν νέα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν, για παράδειγμα, την ασφάλεια και τον σχεδιασμό πυροσβεστικών σταθμών. Άλλα κεφάλαια, όπως αυτά που αφορούν τον συμβολισμό στα σχέδια, τις πολεοδομικές μελέτες, και τον φέροντα οργανισμό, έχουν ξαναγραφεί και ενημερωθεί σε σημαντικό βαθμό. Πρόκειται για ένα τεράστιο έργο μια προσπάθεια που βασίζεται στη συνεισφορά ενός μεγάλου εύρους ειδικών οι οποίοι πρέπει να κατασταλάξουν σε ένα συμπέρασμα σχετικά με τα βασικά ζητήματα ενός συγκεκριμένου θεματικού πεδίου και τα τεχνικά δεδομένα που είναι εξαιρετικά εξειδικευμένα για να τα περιλάβει όλα το βιβλίο αυτό. Παρά το μέγεθος και τον τίτλο του, αυτό το μεγάλο βιβλίο είναι αδύνατον να επιδιώξει να αποτελέσει την τελευταία λέξη στον σχεδιασμό και την κατασκευή των κτηρίων. Αντί γι' αυτό, πρέπει να θεωρείται ως μια αφετηρία, μια συλλογή κανόνων, κωδίκων, αρχών, και συμβάσεων που διέπουν σε μεγάλο βαθμό την προσέγγιση των διαφόρων τύπων κτηρίων. Παρέχοντας τόσο το πλαίσιο των κανονισμών όσο και τις σωστές πρακτικές, το βιβλίο αυτό δίνει στον αναγνώστη ένα προβάδισμα κατά την είσοδό του σε μια καινούργια περιοχή μελέτης, περιγράφοντας τους παράγοντες που θα τον βοηθήσουν να διατυπώσει μια σχεδιαστική απάντηση. Εδώ καλύπτονται θέματα όπως μεγέθη, όγκοι, γειτνιάσεις, προηγούμενη πείρα, υλικά, ανοχές, πρότυπα, και προσδοκίες. Έτσι, αν κάποιος θέλει να πληροφορηθεί τις διαστάσεις ενός γηπέδου για μπάντμιντον, τα πρότυπα φωτισμού και ακουστικής, ή τις διαδικασίες των μεθόδων διαγνωστικής απεικόνισης σε ένα μεγάλο νοσοκομείο, μπορεί να αναμένει ότι θα βρει τις απαντήσεις που τον ενδιαφέρουν στις αντίστοιχες σελίδες. Διατηρήσαμε επίσης τους κωδικούς ταξινόμησης προϊόντων κατά CI/SfB και τους κωδικούς αναζήτησης σε βιβλιοθήκες στην αρχή πολλών από τα κεφάλαια, ώστε οι αναγνώστες να έχουν τη δυνατότητα να βρουν περισσότερες πληροφορίες μέσω συνδέσμων στο Διαδίκτυο. Παρόλα αυτά, δεν ισχυριζόμαστε ότι το βιβλίο προσφέρει την απόλυτη λύση για όλα τα κτήρια. Δεν καλύπτει (και δε θα μπορούσε να καλύψει) τη γλώσσα της αισθητικής ούτε μπορεί να αποτελέσει υποκατάστατο για την ιδιαίτερη λύση που θα δώσει ένας αρχιτέκτονας στις απαιτήσεις ενός συγκεκριμένου πελάτη σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία. Εκεί απαιτείται η κρίση, η ευφυΐα, και η πείρα του επαγγελματία. Το βιβλίο αυτό όμως έχει σκοπό να βοηθήσει τον αρχιτέκτονα στις μελέτες του, δείχνοντάς του τον δρόμο σε νέους τομείς ή παρέχοντάς του τη γλώσσα με την οποία μπορεί να επιτύχει μια λογική ανταλλαγή απόψεων. Τέλος, ο προσεκτικός αναγνώστης ίσως παρατηρήσει μια μικρή διαφορά στο εξώφυλλο, πέρα από την αλλαγή του αριθμού έκδοσης. Το βιβλίο εκδίδεται πλέον από τη Routledge, θυγατρική εταιρεία της Taylor & Francis. Το αγόρασε από την Elsevier το 2011, οπότε το βιβλίο είναι σε πολύ καλά χέρια εγώ εύχομαι στον νέο εκδότη και σε όλους τους αναγνώστες κάθε επιτυχία με αυτό. David Littlefield Δεκέμβριος

10 Ευχαριστίες αγγλικής έκδοσης Αυτό το βιβλίο δε θα ήταν δυνατόν να ολοκληρωθεί χωρίς την εξειδικευμένη βοήθεια πολλών ατόμων από τον α- καδημαϊκό τομέα και τον τομέα της πρακτικής εφαρμογής. Πολλές ευχαριστίες οφείλουμε στις πέντε εταιρείες που σχημάτισαν ένα συμβούλιο επιμελητών και βοήθησαν στον επανέλεγχο των κεφαλαίων από την τρίτη έκδοση: τις Aecom, Aedas, Gensler, HOK, και 3DReid. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Alan Robertson και την ομάδα του από την Aedas, που βοήθησαν όχι μόνο στον έλεγχο των κεφαλαίων αλλά και στην αναθεώρηση πολλών από αυτά. Ευχαριστώ επίσης τους διάφορους (απίστευτα υποστηρικτικούς) εξωτερικούς επιμελητές που εργάστηκαν σε αυτό το βιβλίο στα διάφορα στάδια της επεξεργασίας του: Hannah Shakespeare, Liz Burton, και Fran Ford. Τέλος, πολλές ευχαριστίες οφείλω σε όλους όσους συνεισέφεραν σε αυτό το βιβλίο μερικοί από αυτούς εργάστηκαν στο βιβλίο και στο παρελθόν, ενώ άλλοι για πρώτη φορά. Το Metric Handbook σίγουρα δεν είναι έργο ενός ατόμου, και δεν πρέπει να υποτιμούμε τη μικρή στρατιά συγγραφέων, αναθεωρητών, διοικητικών, και οργανωτικών στελεχών οι οποίοι το έκαναν εφικτό. Αφιερώνουμε το βιβλίο στον Maurice Walton, που μας βοήθησε στην αναθεώρηση του κεφαλαίου για τους χώρους λατρείας, και ο οποίος πέθανε ανήμερα τα Χριστούγεννα του

11 Ευχαριστίες της ελληνικής έκδοσης Για τη συμβολή τους στην ελληνική έκδοση θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους εξής (κυρίες και κυρίους σύμφωνα με τη σειρά που αναφέρονται στα αντίστοιχα κεφάλαια): Ανάργυρο Παπαγεωργίου, προϊστάμενο του Τμήματος Κτηνοτροφικών Εγκαταστάσεων, Μηχανημάτων, και Μέσων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Αγγελική Σοφού, προϊσταμένη του Τμήματος Χοιροτροφίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, για την ενημέρωση σχετικά με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο και τις προδιαγραφές κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων στην Ελλάδα. Πολυχρόνη Ρογκάκο, πυρονόμο, για τη βοήθειά του στην απόδοση όρων που αφορούν πυροσβεστικούς σταθμούς, και Λάμπρο Μάντζιο, πυραγό, για πληροφορίες σχετικά με τους υπάρχοντες τύπους πυροσβεστικών οχημάτων στην Ελλάδα. Γιάννη Πολυχρονίου, Αρχιτέκτονα, προϊστάμενο του Τμήματος Αρχιτεκτονικών μελετών, Διεύθυνση Μελετών Μουσείων και Πολιτιστικών Κτηρίων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, για τα στοιχεία που μας χορήγησε σχετικά με τις προδιαγραφές, τις οδηγίες σχεδιασμού, τα εφαρμοζόμενα κτηριολογικά προγράμματα, και το γενικότερο νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην Ελλάδα όσο αφορά τον σχεδιασμό μουσείων. Μαρία Σταματοπούλου, Μηχανικό Αεροσκαφών για τη συμβολή της, στην απόδοση στα ελληνικά, όρων που αφορούν αεροδρόμια και αεροσκάφη. Άννα Τσουχνικά, Αρχιτέκτονα Μηχανικό του Τμήματος Αρχιτεκτονικών και Στατικών Μελετών της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, για τις πληροφορίες σχετικά με το ισχύον πλαίσιο και τις προδιαγραφές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα όσο αφορά τον σχεδιασμό αεροδρομίων. Γεώργιο Μαλλιώρη, Αρχιτέκτονα Μηχανικό της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε., για τα λεπτομερή στοιχεία που μας έδωσε σχετικά με τα ισχύοντα πρότυπα, κανονισμούς, τεύχη αναφοράς, και οδηγίες μελετών που αφορούν τον σχεδιασμό Σιδηροδρομικών Στάσεων και Σταθμών του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου. Τον σκηνογράφο, σκηνοθέτη, και ενδυματολόγο Νικόλαο Πετρόπουλο για τη συμβολή του στην απόδοση όρων του θεάτρου, και τις αναλυτικές πληροφορίες του (με περιγραφές και σκίτσα) σχετικά με τη λειτουργία των μηχανισμών της σκηνής. Τον ιερέα του καθολικού ναού Αγ. Διονυσίου Αρεοπαγίτου στην Αθήνα, πατέρα Γεώργιο Αλτουβά, για τη βοήθειά του στην ελληνική απόδοση όρων της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Τους Πολιτικούς Μηχανικούς Γεώργιο Παρούση και Μαρία Μαυράκη για τη βοήθεια στην απόδοση όρων που αφορούν τον φέροντα οργανισμό, και για την ενημέρωση σχετικά με αντίστοιχα στοιχεία της ελληνικής νομοθεσίας και των προτύπων που εφαρμόζονται. Φραγκούλη Κρόκο, Προϊστάμενο Τμήματος Οργάνωσης και Ανάπτυξης της Διεύθυνσης Τυποποίησης του ΕΛΟΤ και Ευγενία Γαρδέλη, Πολιτικό Μηχανικό, Διεύθυνση Τυποποίησης ΕΛΟΤ για την αναλυτική ενημέρωση σχετικά με το ισχύον καθεστώς στην Ελλάδα όσο αφορά τα πρότυπα υλικών και κατασκευών, καθώς και την αντιστοίχιση όλων των ευρωπαϊκών προτύπων που αναφέρονται στο κεφάλαιο περί υλικών με τα πρότυπα του ΕΛΟΤ (κωδικός, ελληνικός τίτλος, και ημερομηνία έκδοσης). Επίσης, ευχαριστούμε το Τμήμα της Βιβλιοθήκης και Τεκμηρίωσης του ΤΕΕ, τον Διαρκή Ερμηνευτικό Κώδικα Πολεοδομικής Νομοθεσίας ( και το φόρουμ Λεξιλογία ( Οφείλουμε, τέλος, ευχαριστίες σε άτομα από διάφορους επαγγελματικούς χώρους ή γνωστικούς τομείς που μας πρότειναν, ο καθένας στον τομέα του, την ακριβέστερη ελληνική απόδοση ορισμένων επιμέρους όρων. 13

12 Σημείωμα της ελληνικής επιστημονικής επιμέλειας Προκειμένου το παρόν βιβλίο να είναι περισσότερο εύχρηστο για τον Έλληνα αναγνώστη, θεωρήσαμε σκόπιμο, ι- διαίτερα για τους τύπους κτηρίων για τους οποίους η ελληνική νομοθεσία επιβάλλει ή προτείνει συγκεκριμένες προδιαγραφές, να γίνεται μια σύντομη αναφορά στις σχετικές διατάξεις ή και στις πηγές στις οποίες μπορεί να ανατρέξει ο μελετητής για οδηγίες και κατευθύνσεις. Η αναφορά αυτή, που γίνεται με υποσημειώσεις ή και με την προσθήκη ενοτήτων στα κατάλληλα σημεία κάθε κεφαλαίου, βασίστηκε στην ελληνική νομοθεσία που ισχύει τον χρόνο της μετάφρασης του βιβλίου και, σε πολλές περιπτώσεις, σε πληροφοριακά στοιχεία που μας χορήγησαν οι αντίστοιχοι αρμόδιοι φορείς ανά τύπο κτηρίου. Αν και για τη διαμόρφωση του (δομημένου και μη) περιβάλλοντος οι ισχύοντες κανονισμοί σε κάθε χώρα τείνουν, όλο και περισσότερο, να προσαρμόζονται σε διεθνείς συμφωνίες ή κανονισμούς, υπάρχουν ιδιαιτερότητες που, στην Ελλάδα τουλάχιστον, έχουν να κάνουν με διαφορετικές κλιματολογικές και γεωγραφικές συνθήκες, διαφορετικούς θεσμούς, διαφορετικές πρακτικές δόμησης, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κλπ., σε σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο. Όπως είναι προφανές, στα πλαίσια της μετάφρασης του παρόντος βιβλίου, θα ήταν αδύνατον να παραθέσουμε εκτενώς όλες τις τυχόν ειδικές προδιαγραφές που προβλέπονται από την ελληνική νομοθεσία για κάθε τύπο κτηρίου, ή τις οδηγίες που ενδέχεται να έχουν εκδοθεί από τους αντίστοιχους αρμόδιους φορείς. Επίσης, όπου συντρέχουν λόγοι ασφαλείας, ειδικότερα στοιχεία χορηγούνται από τους αρμόδιους φορείς μόνο σε περίπτωση ανάληψης συγκεκριμένης μελέτης. Συνεπώς, οι σύντομες αναφορές που περιγράψαμε πιο πάνω θα πρέπει να θεωρηθούν ως έναυσμα για λεπτομερέστερη μελέτη και διερεύνηση για τον μελετητή που θα ασχοληθεί με τον σχεδιασμό και την έγκριση ενός συγκεκριμένου έργου στον ελληνικό χώρο. Σχετικά με τα πρότυπα που αναφέρονται στο βιβλίο ισχύουν τα εξής: 1. Όσα έχουν μόνο το πρόθεμα BS (British Standard) αφορούν εθνικά Βρετανικά πρότυπα. 2. Όσα έχουν το πρόθεμα (BS) EN ή CEN/ΧΧ είναι πρότυπα ή λοιπά έγγραφα προτυποποίησης που έχουν γίνει α- ποδεκτά από όλες τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN/CENELEC), άρα και από την Ελλάδα. Στην Ελλάδα ο εθνικός φορέας τυποποίησης είναι ο ΕΛΟΤ. Κατά συνέπεια, τα πρότυπα που εγκρίνονται από τα κράτη μέλη, υιοθετούνται από τον ΕΛΟΤ και εντάσσονται στο Εθνικό Σύστημα Τυποποίησης με ελληνικό τίτλο, με το πρόθεμα ΕΛΟΤ ΕΝ ή ΕΛΟΤ CEN/ΧΧ, αντίστοιχα, και με τον ίδιο κωδικό. Ο Έλληνας αναγνώστης μπορεί να τα αναζητήσει στον ΕΛΟΤ με αυτή την κωδική ονομασία. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με θέματα Τυποποίησης, μπορείτε να ανατρέξετε στην ιστοσελίδα του ΕΛΟΤ ( 3. Όσα, εκτός των άλλων, έχουν το πρόθεμα ISO είναι διεθνή πρότυπα, ενώ αυτά που περιλαμβάνουν το πρόθεμα EN ISO, είναι διεθνή κείμενα προτυποποίησης τα οποία έχουν υιοθετηθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης. Ακολουθείται η ίδια διαδικασία αναζήτησης με το πρόθεμα ΕΛΟΤ (ΕΝ) ISO και τον ίδιο κωδικό α- ριθμό. Ας σημειωθεί ότι, λόγω έλλειψης των απαραίτητων οικονομικών πόρων, από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές και υπηρεσίες δε μεταφράζονται όλα τα κείμενα των ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων στα ελληνικά. Ειδικά στο Kεφάλαιο 37 (Υλικά), όπου υπάρχει ιδιαίτερα εκτεταμένη αναφορά σε πρότυπα, αναφέρουμε και το αντίστοιχο πρότυπο ΕΛΟΤ για τη διευκόλυνση του Έλληνα αναγνώστη. Στο τέλος του ίδιου κεφαλαίου αναφέρονται οι ελληνικοί τίτλοι των αντίστοιχων ευρωπαϊκών προτύπων με την ημερομηνία έγκρισής τους για την Ελλάδα. Τα στοιχεία χορηγήθηκαν από τον ΕΛΟΤ, τον οποίο ευχαριστούμε ιδιαίτερα. 14

13 1 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων Terry ichols και David King Terry ichols, Διευθυντής ELE, και David King, Διευθυντής παράδοσης έργων στην εταιρεία HOK του Λονδίνου. ΒΑΣΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ: Οι συμβάσεις πρέπει να ακολουθούνται για λόγους πλήρους σαφήνειας Περιεχόμενα 1 Πρότυπα πληροφοριών σχεδιασμού 2 Μετρικοί συμβολισμοί 3 Σχέδια 4 Περιεχόμενο σχεδίων 5 Συντονισμός διαστάσεων 6 Αναπαραγωγή σχεδίων και μεγέθη χαρτιών 7 Τοπογραφικοί χάρτες 8 Πηγές 9 Μελέτη περίπτωσης 1 ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1.1 Μέθοδοι παραγωγής Στους τομείς των αρχιτεκτονικών και στατικών μελετών και στον κατασκευαστικό τομέα (AEC) υπάρχουν διαθέσιμες διάφορες μέθοδοι δημιουργίας και ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τα έργα. Παρόλο που κάποιες εταιρείες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τις παραδοσιακές χειρωνακτικές πρακτικές σχεδίασης, αρκετές έχουν υιοθετήσει διδιάστατα συστήματα CAD, και ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός έχουν προχωρήσει σε τριδιάστατα παραμετρικά συστήματα βασισμένα σε αντικείμενα και στη Μοντελοποίηση Πληροφοριών Κτηρίου (Building Information Modeling BIM). Όποια από αυτές τις μεθόδους και να επιλέξετε, η υιοθέτηση προτύπων είναι σημαντική για τη σαφήνεια της επικοινωνίας μεταξύ των μελών της ομάδας σχεδιασμού. Η ενότητα αυτή συνοψίζει τα πρότυπα που έχουν σχέση με οπτική έξοδο, είτε σε χαρτί είτε σε οθόνη υπολογιστή. 1.2 Παραδοσιακή σχεδίαση Στην παραδοσιακή σχεδίαση, ο βασικός μηχανισμός ανταλλαγής πληροφοριών είναι το χαρτί. Αν και υπάρχει περιθώριο για εξατομικευμένα στυλ σχεδίασης, η ορθή ερμηνεία του περιεχομένου των σχεδίων μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την υιοθέτηση προτύπων σχεδιαστικών συμβάσεων και συμβόλων. 1.3 Διδιάστατα συστήματα CAD Τα διδιάστατα εργαλεία CAD παρέχουν εύκολους τρόπους επεξεργασίας και αναπαραγωγής του περιεχομένου των σχεδίων. Η ανταλλαγή πληροφοριών μπορεί να επιτευχθεί μέσω μεταφοράς αρχείων σχεδίων, και αυτό έχει οδηγήσει σε βελτιωμένη ποιότητα συνεργασίας μεταξύ των μελών της ομάδας σχεδιασμού. Σε μερικές περιπτώσεις, η μεταφορά δεδομένων υποστηρίζεται από υπηρεσίες συνεργασίας που βασίζονται στον Ιστό. Για να είναι αποτελεσματική αυτού του είδους η ανταλλαγή πληροφοριών, έχουν δημιουργηθεί συμβάσεις ονομασίας των αρχείων και 15

14 16 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων της δομής των στρώσεων (layers) των σχεδίων. Όταν χρησιμοποιούνται διαφορετικά συστήματα CAD, απαιτούνται επίσης διαδικασίες μετάφρασης για να παρακαμφθούν τυχόν ασυμβατότητες μεταξύ συστημάτων. Το 2000 στο ΗΒ σχηματίστηκε η πρωτοβουλία για τη δημιουργία προτύπων CAD AEC (CAD Standards Initiative), με στόχο τη βελτίωση της διαδικασίας παραγωγής πληροφοριών σχεδιασμού, και διαχείρισης και ανταλλαγής δεδομένων. Η πρωτοβουλία αντιμετώπισε τις συμβάσεις στρώσεων του CAD ως το πιο σοβαρό ζήτημα για τους χρήστες των δεδομένων σχεδιασμού. Με την εξέλιξη των αναγκών σχεδιασμού και τεχνολογίας, το εύρος έχει επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει και άλλες πλευρές της παραγωγής δεδομένων σχεδιασμού και της ανταλλαγής πληροφοριών. Το 2001 εκδόθηκε ο κώδικας AEC CAD Standard Basic Layer Code, ενώ το 2002 κυκλοφόρησε ένας προχωρημένος κώδικας (Advanced Code) Τριδιάστατα παραμετρικά συστήματα βασισμένα σε αντικείμενα Η εισαγωγή των τριδιάστατων παραμετρικών συστημάτων μοντελοποίησης που βασίζονται σε αντικείμενα έφερε περισσότερα πλεονεκτήματα όσο αφορά τον αυτόματο συντονισμό τριδιάστατων προβολών, κατόψεων, τομών, όψεων και πινάκων συστατικών στοιχείων, αλλά και όσο αφορά την ικανότητα να γίνεται εντοπισμός ασύμβατων στοιχείων, καθώς επίσης δομική και περιβαλλοντική ανάλυση. 1.5 Μοντελοποίηση Πληροφοριών Κτηρίου (BIM) Η Μοντελοποίηση Πληροφοριών Κτηρίου (Building Information Modeling BIM) περιλαμβάνει περισσότερα από την υιοθέτηση ενός εργαλείου διδιάστατου CAD ή βασισμένου σε τριδιάστατα αντικείμενα. Βασίζεται στην ανάπτυξη ενός Κοινού Περιβάλλοντος Δεδομένων (Common Data Environment) για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των μελών των ομάδων μελέτης, παραγωγής, και κατασκευής. Τα σχετικά τεχνικά ζητήματα καλύπτονται στο πρότυπο BS :2010 για τη μοντελοποίηση πληροφοριών κτηρίου. Το εγχειρίδιο μεταφοράς πληροφοριών καλύπτει τη μεθοδολογία και τη μορφή. Στην τυπική περίπτωση, πολλές διαφορετικές εφαρμογές λογισμικού προσπελάζουν και υποβάλλουν ερωτήματα στο κοινό σύνολο δεδομένων με σκοπό την παραγωγή πληροφοριών που είναι κατάλληλες για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Ο τελικός στόχος είναι ένα πλήρως ολοκληρωμένο σύνολο δεδομένων το οποίο περιλαμβάνει στοιχεία 4D (χρόνων κατασκευής) και 5D (κόστους), καθώς και τυχόν άλλα δεδομένα που είναι απαραίτητα για τη διαχείριση των εγκαταστάσεων σε όλο τον κύκλο ζωής τους. Οι λειτουργίες αυτές γίνονται όλο και περισσότερο σημαντικές ως τμήμα της τάσης προς τη Συντονισμένη Παράδοση Έργου (Integrated Project Delivery IPD). Με την αυξανόμενη χρήση μεθόδων που περιλαμβάνουν υπολογιστή για την ηλεκτρονική μεταφορά και τον συνδυασμό μοντέλων από τα διαφορετικά μέλη της ομάδας σχεδιασμού, η χρήση κοινών προτύπων έχει θεμελιώδη σημασία. Όσο αφορά την BIM, ένα μεγάλο μέρος της εργασίας για τα πρότυπα ξεκίνησε με οργανισμούς όπως η BuildingSmart, που ανέπτυξαν και προώθησαν την υιοθέτηση της Θεμελιώδους Κλάσης Τομέα (Industry Foundation Class IFC). Αυτό το ελεύθερα διαθέσιμο σύστημα είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να δίνει τη δυνατότητα διαλειτουργικότητας (interoperability) μεταξύ διαφορετικών αποκλειστικών συστημάτων. Είναι κατοχυρωμένο ως το διεθνές πρότυπο ISO Τα πρότυπα BIM για την AEC (στο ΗΒ) βασίζονται στις γενικές οδηγίες που ορίζουν οι πρωτοβουλίες για διεθνή πρότυπα, όπως το πρότυπο BS1192:2007, το US National BIM Standard (NBIMS), καθώς και υπάρχουσες, αποδεδειγμένες στην πράξη, εσωτερικές εταιρικές διαδικασίες. Έχουν στόχο την παροχή μιας βασικής αφετηρίας για ένα ενιαίο πρότυπο BIM το οποίο θα μπορεί να υιοθετηθεί "ως έχει" ή να εξελιχθεί και να προσαρμοστεί για υλοποίηση σε έργα τα οποία έχουν συγκεκριμένες απαιτήσεις για τη δόμηση των δεδομένων BIM. Το 2011 η κυβέρνηση του ΗΒ δημοσίευσε τη Στρατηγική Ομάδας Εργασίας για τη Μοντελοποίηση Πληροφοριών Κτηρίου (Building Information Modeling BIM Working Party Strategy) και ανακοίνωσε την πρόθεσή της να απαιτεί 1 Θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε ότι με πρωτοβουλία του ΤΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει από το 2009 η σύνταξη του Ελληνικού Προτύπου Ψηφιακής Σχεδίασης, που μέχρι σήμερα περιλαμβάνει 3 μέρη (πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση TIFIC_WORK/scient_typopoiisi/cadstand/standard).

15 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 17 συνεργατική τριδιάστατη BIM (με όλες τις πληροφορίες έργου και πόρων, την τεκμηρίωση, και τα δεδομένα σε ηλεκτρονική μορφή) στα διάφορα έργα από το Το συνιστώμενο πρότυπο για τις πληροφορίες εκτός γραφικών είναι το COBie: Construction Operations Building information exchange (ανταλλαγή πληροφοριών Κτηριακών Κατασκευαστικών Εργασιών). Το πρότυπο αυτό αναπτύχθηκε από έναν αριθμό αμερικανικών δημοσίων υπηρεσιών με στόχο τη βελτίωση της διαδικασίας παράδοσης στους ιδιοκτήτες ή φορείς εκμετάλλευσης των κτηρίων. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός πακέτων λογισμικού υποστηρίζει πλέον την εισαγωγή και την εξαγωγή δεδομένων στη μορφή αυτή. 2 ΜΕΤΡΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ 2.1 Μονάδες Οι βασικές μονάδες πρέπει να χρησιμοποιούνται όπως φαίνεται στον Πίνακα I. Σε ένα σχέδιο, πρέπει να χρησιμοποιούνται είτε μέτρα είτε χιλιοστά: οι μονάδες αυτές δεν πρέπει να αναμιγνύονται. Η συμμόρφωση με τον κανόνα αυτόν αποφεύγει τις αμφισημίες δεν είναι δυνατόν να μπερδέψει κάποιος τις μονάδες. Σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική, χρησιμοποιούνται τα χιλιοστά (mm) χωρίς δεκαδική υποδιαστολή, οπότε τα 2 m γράφονται απλώς ως Πίνακας I Σύνοψη συμβόλων και σημειογραφίας Ποσότητα Περιγραφή Σωστό σύμβολο μονάδων Αποδεκτή εναλλακτική Λάθος χρήση Παρατηρήσεις Αριθμητικές τιμές Μήκος metre millimetre m mm m. M meter m.m. mm. MM M.M. milli-metre Επιφάνεια square metre m 2 sqm m.sq sm sq.m sqm. Όταν η τιμή είναι μικρότερη από τη μονάδα, πριν από την υποδιαστολή πρέπει να τοποθετείται το μηδέν Όγκος Μάζα (βάρος) cubic metre cubic millimetre litre (όγκος υγρών) tonne kilogram gram m 3 mm 3 l, ltr t kg g cu m cumm cu.m m.cu. cu.mm. mm.cub. mm.cu. l. lit. Να γράφεται κατά προτίμηση ολόκληρη η λέξη litre ώστε να μη λαμβάνεται εκ παραδρομής για τον αριθμό "ένα" (1) ton Kg kg kg. kilogramme g. G. Να γράφεται κατά προτίμηση ολόκληρη η λέξη tonne προς αποφυγή σύγχυσης με τον αγγλοσαξονικό τόνο (ton) Δύναμη newton N N. n Σημειώστε ότι, όταν χρησιμοποιείται σε γραπτό κείμενο, η μονάδα newton γράφεται ολόκληρη και ξεκινάει με πεζό γράμμα "n". Όταν χρησιμοποιείται ως σύμβολο μονάδας, σε έναν υπολογισμό ή έναν τύπο, γράφεται ως κεφαλαίο γράμμα "N"

16 18 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 2.2 Δεκαδική υποδιαστολή Ο χαρακτήρας της τελείας στη γραμμή βάσης είναι ο πρότυπος χαρακτήρας δεκαδικής υποδιαστολής στο Ηνωμένο Βασίλειο επίσης όμως, είναι αποδεκτή και η θέση στη μέση του ύψους. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη συνήθως ως δεκαδική υποδιαστολή χρησιμοποιείται το κόμμα επάνω στη γραμμή βάσης. Πρέπει να επιλέγεται ο κατάλληλος αριθμός δεκαδικών ψηφίων ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες θα χρησιμοποιηθεί η εκάστοτε τιμή. 2.3 Οριοθέτης χιλιάδων Για την αποφυγή σύγχυσης με την ευρωπαϊκή υποδιαστολή, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται το κόμμα ως οριοθέτης χιλιάδων. Όπου υπάρχει ανάγκη για βελτίωση της αναγνωσιμότητας, μπορεί να αφήνεται ένα κενό διάστημα σε κάθε θέση χιλιάδων σε αριθμούς με πολλά ψηφία. Όπου υπάρχουν μόνο τέσσερα ψηφία, δεν είναι επιθυμητή η ύπαρξη κενού διαστήματος μεταξύ του πρώτου ψηφίου και των υπολοίπων (για παράδειγμα, , 1500). 2.4 Συμβολισμοί Ως κανόνας, τα μεγέθη των διαφόρων στοιχείων πρέπει να εκφράζονται σε συνεπείς και όχι ανάμικτες μονάδες, για παράδειγμα, 1500 mm 600 mm 25 mm πάχος και όχι 1.5 m 600 mm 25 mm πάχος. Πάντως, για στοιχεία λεπτά και μεγάλου μήκους όπως η ξυλεία, είναι προτιμότερη η ανάμιξη των μονάδων, όπως για παράδειγμα 100 mm 75 mm 10 m μήκος. Είναι σημαντικός ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ του μετρικού τόννου και του αγγλοσαξονικού τόνου. Ο μετρικός τόννος είναι ισοδύναμος με 1000 κιλά ενώ ο αγγλοσαξονικός τόνος με 1016 κιλά μια διαφορά περίπου 1.6 τοις εκατό. Οι θερμοκρασίες πρέπει να εκφράζονται σε βαθμούς Κελσίου ( C) και όχι σε βαθμούς (centigrade). Η λέξη centigrade χρησιμοποιείται σε χώρες της Ευρώπης ως μέτρο επιπέδων γωνιών, ίσο με το 1/10000 μιας ορθής γωνίας (1/100 του grad). 3 ΣΧΕΔΙΑ Παραδείγματα Σωστή χρήση 33 mm m kg Λάθος χρήση 3 cm 3 mm 10m 100 mm* 50 kg 750 g 3.1 Απαιτούμενες πληροφορίες Ο επόμενος πίνακας περιγράφει τα τυπικά σχέδια που απαιτούνται στη διάρκεια των διαφόρων φάσεων σχεδιασμού ενός έργου. Η σύνοψη των φάσεων έργου προέρχεται από το Γενικό πρόγραμμα εργασίας του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων RIBA Outline Plan of Work 2007 (τροποποίηση Νοεμβρίου 2008). Ο πίνακας ταξινομεί τη διαδικασία της διαχείρισης και του σχεδιασμού έργων σε έναν αριθμό βασικών σταδίων. Η αλληλουχία ή το περιεχόμενο των σταδίων αυτών μπορεί να ποικίλουν ή και να παρουσιάζουν επικάλυψη ανάλογα με την επιλεγμένη μέθοδο δημοπράτησης και το πρόγραμμα RIBA παρέχει οδηγίες για τη δυνατότητα εφαρμογής τους στους κυριότερους τρόπους δημοπράτησης. 3.2 Τεχνικές σχεδίασης Οι τεχνικές σχεδίασης πρέπει να συμφωνούν με τις συστάσεις του προτύπου BS EN ISO 9431, και συγκεκριμένα: α σε σχέδια που πρόκειται να αναπαραχθούν χωρίς σμίκρυνση, ή να μετατραπούν σε μικροφίλμ, το πάχος των γραμμών δεν πρέπει να είναι μικρότερο από 0.25 mm β αν χρησιμοποιηθούν διαφορετικά πάχη γραμμών, κάθε πάχος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον διπλάσιο από το αμέσως μικρότερο γ η απόσταση μεταξύ των γραμμών δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 0.7 mm δ οι κεκλιμένες γραμμές θα πρέπει να σχηματίζουν γωνία 15 ή πολλαπλάσια των 15 ε τα γράμματα (και οι αριθμοί) πρέπει να έχουν ύψος κεφαλαίων: 1 όχι μικρότερο από 2.5 mm για σχέδια του τύπου (α) επάνω 2 όχι μικρότερο από 3.5 mm για σχέδια του τύπου (β) επάνω.

17 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 19 Πίνακας II Στάδια έργου κατά RIBA Γενικό πρόγραμμα εργασίας (φάση μελέτης) Στάδιο έργου Απαιτούμενες πληροφορίες Τυπικά σχέδια C: Προμελέτη (Concept design) παλαιότερα ονομαζόταν Γενική πρόταση (Outline Proposals) D: Οριστική μελέτη (Design development) παλαιότερα Λεπτομερείς προτάσεις (Detailed Proposals) και συχνά αναφερόμενη ακόμα ως Μελέτη κελύφους (Scheme Design) E: Μελέτη εφαρμογής (Technical design) παλαιότερα Τελικές προτάσεις (Final Proposals), και πριν από αυτό Μελέτη λεπτομερειών (Detail Design) F: Τεύχη δημοπράτησης (Production information) Ετοιμασία προμελέτης που περιλαμβάνει γενικές προτάσεις για τα δομικά και κατασκευαστικά συστήματα, γενικές προδιαγραφές και προκαταρκτικό πρόγραμμα κόστους. Αν απαιτείται, υποβολή για έγκριση γενικής διάταξης. Ανάπτυξη της προμελέτης με πλήρως συσχετισμένα συστήματα δομής και υπηρεσιών ενημέρωση των γενικών προδιαγραφών και του προγραμματισμού κόστους. Υποβολή για έγκριση της λεπτομερούς διάταξης, σύμφωνα με τις απαιτήσεις. Ετοιμασία μελέτης (μελετών) εφαρμογής και προδιαγραφών, σε βαθμό ικανοποιητικό για τον ολοκληρωμένο συντονισμό όλων των συστατικών και των στοιχείων του έργου πληροφορίες για τις νόμιμες εγκρίσεις και την ασφάλεια της κατασκευής. F1 Σύνταξη τευχών δημοπράτησης με αρκετές λεπτομέρειες ώστε να ληφθούν προσφορές με προδιαγραφές εκτέλεσης, όπου απαιτείται. Υποβολή για έγκριση από τις δημόσιες υπηρεσίες. F2 Ετοιμασία περισσότερων πληροφοριών για την κατασκευή, όπως απαιτείται από το συμβόλαιο ανέγερσης. Επανεξέταση της οικοδομησιμότητας και ασφάλειας της κατασκευής. Τυπικά, τα σχέδια δείχνουν τις γενικές προτάσεις για κάθε κτηριακό στοιχείο. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν διαγραμματικές αναλύσεις των απαιτήσεων, χρήση της τοποθεσίας, λειτουργικά και κυκλοφορικά κριτήρια, διαμόρφωση όγκου, κατασκευαστικές και περιβαλλοντικές στρατηγικές η προμελέτη πρέπει να είναι αρκετά επεξεργασμένη, ώστε ο πελάτης να μπορεί να την εγκρίνει ως βάση για τη μετάβαση στο Στάδιο D. Τυπικά, τα σχέδια δείχνουν τον σχεδιασμό κάθε δομικού στοιχείου και το μέγεθος και τον χαρακτήρα του έργου σε ικανοποιητική λεπτομέρεια ώστε ο πελάτης να συμφωνήσει στη διαρρύθμιση της κάτοψης και του χώρου, στην επεξεργασία των όψεων, στα περιβαλλοντικά συστήματα, στην οικοδομησιμότητα, στα υλικά, και στην εξωτερική και εσωτερική εμφάνιση. Τα σχέδια πρέπει να είναι σε κλίμακα κατάλληλη για τις κατόψεις, και η μελέτη αρκετά επεξεργασμένη, ώστε ο πελάτης να μπορεί να την εγκρίνει ως βάση για τη μετάβαση στο Στάδιο E. Τυπικά, τα σχέδια δείχνουν τις τελικές προτάσεις για κάθε στοιχείο του κτηρίου και τις λεπτομέρειες όλων των βασικών δομικών υλικών, συστατικών, ενώσεων, διαχωριστικών επιφανειών και εσωτερικών και εξωτερικών τελειωμάτων. Τα σχέδια θα πρέπει να είναι σε κλίμακα κατάλληλη για την υποβολή για άδεια δόμησης σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς. Στην ουσία, το στάδιο αυτό ολοκληρώνει τη φάση της μελέτης, εκτός από τα στοιχεία των οποίων η οριστική μελέτη θα γίνει από ειδικούς υπεργολάβους σε μεταγενέστερα στάδια. Το Γενικό πλάνο εργασίας του RIBA περιλαμβάνει διαγράμματα με τις διάφορες αλληλουχίες ολοκλήρωσης των πληροφοριών για λήψη προσφορών (F1) και των κατασκευαστικών πληροφοριών (F2) για διάφορες μεθόδους δημοπράτησης. Αν και αυτές οι οδηγίες αρχικά αφορούσαν σχεδίαση στο χέρι, οι ίδιες αρχές κανονικά εξασφαλίζουν ευδιάκριτα α- ποτελέσματα για έξοδο σε σχεδιογράφο (plotter) από διδιάστατα και τριδιάστατα συστήματα μοντελοποίησης CAD. 3.3 Κλίμακες σχεδίασης Το διεθνώς συμφωνημένο και συνιστώμενο προς χρήση εύρος κλιμάκων στις κατασκευές δίνεται στον Πίνακα IΙ. Όταν χρησιμοποιούνται δύο ή περισσότερες κλίμακες στο ίδιο φύλλο, αυτές πρέπει να αναγράφονται σαφώς. 3.4 Παραδοσιακοί τύποι σχεδίων Στα Σχήματα 1.1 έως 1.7 φαίνονται τύποι σχεδίων στις πιο κατάλληλες κλίμακες. Σημειώστε ότι στα Σχήματα 1.5 και 1.6 εμφανίζονται εναλλακτικές μονάδες μέτρησης για λόγους σύγκρισης. Η μέθοδος αναγραφής των διαστάσεων στα σκιασμένα σχήματα δε συνιστάται. Τα διδιάστατα συστήματα CAD παρέχουν τη δυνατότητα δημιουργίας παρόμοιας εξόδου αλλά με το πλεονέκτημα της δυνατότητας τροποποίησης, αντιγραφής, και αλλαγής της κλίμακας στο σύνολο των σχεδίων.

18 20 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 3.5 Σχέδια από τριδιάστατα συστήματα μοντελοποίησης και BIM Μπορείτε να δημιουργήσετε παρόμοιες διδιάστατες κατόψεις, τομές, και όψεις κτηρίων χρησιμοποιώντας ένα τριδιάστατο σύστημα μοντελοποίησης. Προερχόμενα από ένα μοναδικό μοντέλο, αυτά τα σχέδια έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα του αυτόματου συντονισμού. Η κλίμακα, η θέση, και τα επίπεδα τομής οποιασδήποτε απεικόνισης μπορούν να καθοριστούν δυναμικά, πράγμα που κάνει τη δημιουργία του συνόλου των σχεδίων εξαιρετικά ευέλικτη. Φυσικά, δε χρειάζεται η μοντελοποίηση των πάντων στον χώρο, και είναι σύνηθες το σύνολο των σχεδίων να περιλαμβάνει επίπεδα σχέδια. Με τη χρήση αναφορών (callouts), είναι δυνατή η παραπομπή σε αυτά στη θέση που έχουν στο μοντέλο. Συνολικά, η προσέγγιση αυτή απλοποιεί τη διαχείριση του συνόλου των σχεδίων και βοηθάει στην εξασφάλιση της συνέπειας των παρεχόμενων πληροφοριών. κλίμακα 1.1 Τοπογραφικό διάγραμμα (σημειώστε ότι στους τοπογραφικούς χάρτες εξακολουθεί να χρησιμοποιείται κλίμακα 1:2500) Πίνακας IΙ Προτιμώμενες κλίμακες Χρήση Κλίμακα Χάρτες 1: : : : Πολεοδομικά σχέδια 1: : : :5000 1:2500 1:2000 1:1250 1:1000 Σχέδια διάταξης Τοπογραφικό διάγραμμα 1:500 1:200 Σχέδιο γενικής διάταξης 1:200 1:100 1:50 Σχέδια (Κατόψεις, Όψεις, Τομές) 1:100 1:50 1:20 Σχέδια δομικών στοιχείων Σχέδια συναρμογής 1:20 1:10 1:5 Λεπτομέρειες 1:10 1:5 1:1 κλίμακα 1.2 Σχέδιο γενικής διάταξης είσοδος κλίμακα 1.3 Τμήμα κάτοψης

19 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 21 Ένα τυπικό σύστημα επιτρέπει στο μοντέλο του έργου να ξεκινάει με απλά διαγράμματα ογκοπλαστικής διαμόρφωσης και να εξελίσσεται σε πλήρως λεπτομερή κατασκευαστικά σχέδια. Ιδιαίτερα, η ιδέα του μοναδικού μοντέλου δεδομένων επιτρέπει τη χρήση πρόσθετου λογισμικού για ειδικές εφαρμογές όπως οι εξής: 1 Παροχή φωτορεαλιστικών προοπτικών εικόνων και κινούμενων απόψεων του έργου. 2 Εξέταση θεμάτων περιβαλλοντικού σχεδιασμού όπως προσομοιώσεις της διαδρομής του ήλιου, του φυσικού φωτισμού ημέρας, της ακουστικής, και της διαφυγής. 3 Έλεγχος ασυμβατότητας μεταξύ φέροντος οργανισμού, δομικών στοιχείων, και εγκαταστάσεων. Αυτό μπορεί να γίνει οπτικά και, σε μερικές περιπτώσεις, αυτόματα σε μια πρώιμη φάση του έργου ώστε να αποφεύγονται ακριβά κατασκευαστικά λάθη. 4 Χρήση των δεδομένων ως βάσης για την κατασκευή δομικών στοιχείων. Η μελέτη περίπτωσης στο τέλος του κεφαλαίου παρουσιάζει ένα μέρος από τα πρακτικά οφέλη της συγκεκριμένης προσέγγισης. 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΩΝ 4.1 Τυποποιημένα στοιχεία Στα σχέδια με το χέρι, επαναλαμβανόμενα τυποποιημένα στοιχεία και σύμβολα συχνά προστίθενται με επικόλληση στένσιλ (λετρασέτ). Στα συστήματα CAD δύο διαστάσεων, για τον σκοπό αυτόν χρησιμοποιούνται σχεδιαστικές ενότητες (μπλοκ) με δυνατότητα προσαρμογής κλίμακας. Στα τριδιάστατα συστήματα CAD, για όλα σχεδόν τα περιεχόμενα του σχεδίου χρησιμοποιούνται παραμετρικά αντικείμενα για τα οποία μπορούν να δημιουργηθούν αυτόματα διαφορετικές αναπαραστάσεις στοιχείων και συστατικών, με βαθμό λεπτομέρειας κατάλληλο για την επιλεγμένη κλίμακα απεικόνισης. κλίμακα 1.4 Σχέδιο κάτοψης

20 22 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων διαχωριστικό κονίαμα διαχωριστικό κονίαμα κλίμακα κλίμακα 1.5 Λεπτομέρεια συναρμογής (η σκιασμένη έκδοση δε συνιστάται) κλίμακα κλίμακα 1.6 Λεπτομέρεια σε φυσικό μέγεθος (η σκιασμένη έκδοση δε συνιστάται) Το πρότυπο BS παρέχει οδηγίες και συστάσεις για δισδιάστατα σύμβολα και άλλες συμβάσεις γραφικών οι οποίες χρησιμοποιούνται σε σχέδια για την κατασκευαστική βιομηχανία. Τα σύμβολα που καλύπτει το πρότυπο αυτό περιορίζονται σε αρχιτεκτονικά σύμβολα και σύμβολα κτηματολογίου ως βάση για δραστηριότητες αρχιτεκτονικής σχεδίασης, κατασκευής προπλασμάτων και πολεοδομικού σχεδιασμού. Το πιο εξειδικευμένα σύμβολα για ηλεκτρολογικά, μηχανολογικά, και υδραυλικά σχέδια, μαζί με διατομές δομικού χάλυβα και συγκολλήσεις επαφίενται στα ιδρύματα που γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των μελών τους σε έναν γρήγορα μεταβαλλόμενο κόσμο. Ο Οργανισμός Έρευνας και Πληροφόρησης Κτηριακών Υπηρεσιών του ΗΒ (Building Services Research and Information Associoation BSRIA) διαθέτει μια μεγάλη βιβλιοθήκη συμβόλων για μηχανολόγους, ηλεκτρολόγους, και υδραυλικούς μηχανικούς και το Ίδρυμα Μηχανικής και Τεχνολογίας (Institution of Engineering and Technology IET) καλύπτει τόσο τα ηλεκτρονικά όσο και τα ηλεκτρικά σύμβολα. Το πρότυπο BS τονίζει ότι: Η ποσότητα της λεπτομέρειας σε μια απλοποιημένη απεικόνιση πρέπει να περιορίζεται στις βασικές ιδιότητες του αντικειμένου. Ένα γεωμετρικό σχήμα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αν η σημασία του δεν προσδιορίζεται από τα συμφραζόμενα και την πείρα. Πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική πολυπλοκότητα των συστατικών των δομικών στοιχείων και των συμβόλων με μια από τις επόμενες μεθόδους:

21 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 23 α παράλειψη των μη απαραίτητων πληροφοριών (για παράδειγμα, αν όλα τα στοιχεία ενός έργου ανήκουν στον ίδιο τύπο) β σχολιασμό των διαφορών μεταξύ δύο στοιχείων γ αναφορά των διαφορών σε ένα υπόμνημα ή κάποιο άλλο έγγραφο. 4.2 Συμβάσεις συμβόλων Το BS 1153 καθορίζει συγκεκριμένα τυποποιημένα σύμβολα για χρήση σε σχέδια. Στο Σχήμα 1.8 φαίνεται μια επιλογή από αυτά. κλίμακα 1.7 Λεπτομέρεια σε φυσικό μέγεθος Πριστή ξυλεία οποιουδήποτε είδους Μαλακή ξυλεία πλανισμένη γύρω-γύρω Σκληρή ξυλεία πλανισμένη γύρω-γύρω Φύλλα κόντρα πλακέ Προκατασκευασμένα δομικά στοιχεία Οπτοπλινθοδομή Λιθοδομή Σκυρόδεμα Επίχρισμα 1.8 Τύποι διαγραμμίσεων για διάφορα υλικά σε τομή Σανίδα Μονωτική πλάκα Μονωτικό στρώμα Μεταλλικό φύλλο Χαλύβδινο γωνιακό έλασμα Φύλλο γυαλιού Κοκκώδης επίχωση Συμπαγής επίχωση Υπέδαφος Επιφανειακό έδαφος

22 24 Πληροφορίες σχεδιασμού και συντονισμός διαστάσεων 4.3 Αναπαραστάσεις συμβόλων Στα συστήματα μοντελοποίησης αντικειμένων, η αναπαράσταση ενός συμβόλου μπορεί να δημιουργηθεί έτσι ώστε να μεταβάλλεται αυτόματα ανάλογα με την κλίμακα της εξόδου. Το πρότυπο BS περιλαμβάνει ένα αναλυτικό σύνολο πινάκων οι οποίοι περιέχουν πρότυπα για τυπικά σύμβολα, στοιχεία, και εξαρτήματα. Στοιχείο Σύμβολο Απλοποιημένη αναπαράσταση Αναπαράσταση Επίστρωση με κυβόλιθους από σκυρόδεμα σε "ψαροκόκαλο" Φράκτης (υπό κλίμακα) (υπό κλίμακα) Μετρητής αερίου και βαλβίδα διακοπής παροχής Αέριο Μετρητής αερίου Μετρητής αερίου 4.4 Στάθμες σε κατόψεις, τομές, και όψεις Τα παρακάτω πρότυπα προέρχονται από το πρότυπο BS Σύμβολα υψομετρική αφετηρία στάθμη αναφοράς σε κατόψεις BM Εφαρμογές Αλλαγή στάθμης αναρτημένης οροφής σε κούτελα στάθμη αναφοράς σε τομές και όψεις 2700 στάθμη σε κατόψεις X Y Z στάθμη σε τομές και όψεις Αφετηρία και στάθμες σε τομή SSL θα πρέπει να κατασκευάζονται πεζοδρόμια ύψος οροφής επάνω από τελική στάθμη δαπέδου σε κατόψεις Βορράς N TBM FFL FFL 1.103/1.105 TBM (Temporary Benchmark) : Προσωρινή υψομετρική αφετηρία SSL (Structural Slab Level) : Στάθμη δομικής πλάκας FFL (Final Floor Level) : Τελική στάθμη δαπέδου