Ο ΗΓΟΣ «ΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ»

Transcript

1 LLP-LDV/TOI/09/IT/0405 Ο ΗΓΟΣ «ΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ» ΜΕΘΟ ΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ «ΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ» ITALY GREECE ROMANIA

2 ΟΓΖΓΟ «ΓΡΑΦΟΝΣΑ ΘΔΑΣΡΟ» ΜΔΘΟΓΟΗ ΚΑΗ ΣΔΥΝΗΚΔ ΣΟΤ «ΓΡΑΦΟΝΣΑ ΘΔΑΣΡΟ»

3 Συντονιςτήσ Ζκδοςησ: Federica D'Armini Περιεχόμενα: Federica D Armini, Daniela De Lillo, Lidia Giansanti, Claudia Lauricella, Vittoria Rossi, Alessandro Spadorcia, Valeria Stanziale. Γραφικά: Gianfranco Pintus Υπεφθυνοσ για την Ελληνική Ζκδοςη: Ηλίασ Ραφαήλ Ευχαριςτίεσ ςτην Ιταλική Ε.Μ. Δια βίου Μάθηςησ - Τποπρόγραμμα Leonardo da Vinci, και ςτην Ευρωπαική Ζνωςη - DGEAC

4 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Παξνπζίαζε 6 Γνκή Οδεγνύ, κεζνδνινγία εθαξκνγήο 7 Γηάξθεηα 7 εκεηώζεηο κεζνδνινγίαο 7 ΤΠΟΜΝΖΜΑ 8 Μέξνο I Θεσξεηηθέο Αλαθνξέο ζηελ Μεζνδνινγία ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» 9 1. ΜΔΘΟΓΟΗ & ΠΡΑΚΣΗΚΔ Μαζεζηαθά Αληηθείκελα Παξνπζίαζε Θέαηξν γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε ΟΓΖΓΟ ΥΔΓΗΑΜΟΤ Θεκειηψδεηο Αξρέο Σνπ «Γξαθνληαο Θεαηξν» Υεηξηζηεο (Δπφπηεο) Σνπ «Γξαθνληαο Θεαηξν» 14 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ Παξαηεξήζεηο Δηδεκφλσλ: José Jorge Chade 16 Μέξνο 2 Θεαηξηθέο πνπδέο θαη Σερληθέο ΠΔΓΗΑ ΘΔΑΣΡΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Μαζεζηαθά Αληηθείκελα Δηζαγσγή Δξκελεία Κίλεζε Φσλή Γξακαηνπξγία θελνζεζία θελνγξαθία θαη θνπζηνχκηα Σερλνινγία παξάζηαζεο 29

5 3. ΣΔΥΝΗΚΔ Θεαηξηθέο Σερληθέο θαη Art Therapy Μαζεζηαθά Αληηθείκελα Παξνπζίαζε Εέζηακα Σερληθέο Βίληεν Θέαηξν Απηνζρεδηαζκνχ Απηνζρεδηαζηηθε Μνπζηθε πιινγηθή Φαληαζία Blogs, facebook, θείκελα Να κηιάο θαη λα κηιάο γηα ηνλ εαπηφ ζνπ Rap ηζηνξία ΠΑΗΥΝΗΓΗΑ Σερληθέο Θεαηξηθήο Δθπαίδεπζεο Μαζεζηαθά Αληηθείκελα Δηζαγσγή Παηρλίδηα γλψζεο Παηρλίδηα εκπηζηνζχλεο Παηρλίδηα επηθνηλσλίαο Παηρλίδηα απηνζπγθέληξσζεο σκαηηθφο απηνζρεδηαζκφο πλαηζζεκαηηθφο απηνζρεδηαζκφο Φαληαζηαθφο απηνζρεδηαζκφο Αθεγεκαηηθφο απηνζρεδηαζκφο Υαιάξσζε Role-playing 56

6 5. Μαζήκαηα ζπγγξαθήο Μαζεζηαθά Αληηθείκελα Δηζαγσγή Αλαπηχζζνληαο κηα ηζηνξία πλέληεπμε κέζσ ηζηνξηψλ Γεκηνπξγηθή Γξαθή Γξακαηηθή θαη ζεαηξηθή ζπγγξαθή θεηκέλνπ Σν ζεαηξηθφ ζχκπαλ ηνπ θαζελφο Απφ κηα ηζηνξία ζε έλα κνλφινγν Σν πξννίκην Πεξηγξαθή Γηάινγνο ηπι 73 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΟΝ ΜΟΝΟΛΟΓΟ ηνπ Edoardo Erba Φάζεηο ζπγγξαθήο θεηκέλνπ Μαζεζηαθά αληηθείκελα Δηζαγσγή Έλαξμε Ο ζπγγξαθέαο θαη νη ραξαθηήξεο ηνπ/ ηεο Αληίιεςε, θαληαζία θαη κλήκε Αηζζήκαηα, ζπλαηζζήκαηα, δεκηνπξγηθφηεηα Ο ζπγγξαθέαο, ην θνηλφ θαη ε θνηλσλία Ζ πξνζσπηθή καηηά 83

7 Παρουςίαςη Σν ΓΡΑΦΟΝΣΑ ΔΝΑ ΘΔΑΣΡΗΚΟ ΔΡΓΟ είλαη έλα δηαθξαηηθφ ρέδην Μεηαθνξάο Καηλνηνκίαο (ΣΟΗ) ην νπνίν ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γηα Βίνπ Μάζεζεο - ππνπξφγξακκα Leonardo da Vinci ( ). Ζ παξέκβαζε εζηηάδεη ζην ζέκα ηεο πξφσξεο εγθαηάιεηςεο ηνπ ζρνιείνπ: ε ηδέα πξνήιζε απφ ηελ αλάιπζε αλαγθψλ ησλ αηφκσλ πνπ απεηινχληαη απφ θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη επαγγεικαηηθφ απνθιεηζκφ, ιεηηνπξγψληαο ηφζν ζην επίπεδν ηεο πξφιεςεο φζν θαη ηεο ελζσκάησζεο. Ο ζηφρνο ηνπ ζρεδίνπ είλαη λα ζπλεηζθέξεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ εθπαίδεπζεο, θαηάξηηζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο πνπ παξέρνληαη απφ ηα δηάθνξα εζληθά ζπζηήκαηα, έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα ππνζηεξίμνπλ πην απνηειεζκαηηθά ηελ αλάπηπμε θαη απφθηεζε πξνζφλησλ απφ ηα άηνκα, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο νινέλα πην αληαγσληζηηθέο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαζψο θαη κηαο θνηλσλίαο πνπ δεηά ηελ εγθαζίδξπζε αθφκα πην πεξίπινθσλ δηαδηθαζηψλ θνηλσληθνπνίεζεο θαη ελζσκάησζεο. Οη ιχζεηο πνπ πξνηείλνληαη εζηηάδνπλ ζηε κεηαθνξά θαη εθαξκνγή πξαθηηθψλ εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο πνπ βαζίδνληαη ζηε ρξήζε, αλάπηπμε θαη πξνψζεζε ησλ δεκηνπξγηθψλ ηθαλνηήησλ ηφζν ησλ λέσλ πνπ απεηινχληαη απφ απνθιεηζκφ θαη ησλ εθπαηδεπηψλ/ηξηψλ θαη δαζθάισλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη εθπαηδεπηέο/ηξηεο ζα επηθεληξσζνχλ ζηελ πηνζέηεζε κηαο κεζφδνπ πνπ ζηνρεχεη ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ηνπο σο δηεπθνιπληέο/ηξηεο ηεο ησλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ θαζψο θαη ζηελ επηθχξσζε ησλ ππαξρνπζψλ αιιά θαη ησλ δπλεηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ λέσλ. Ζ ηερλνγλσζία θαη ε κεζνδνινγία πνπ κεηαθέξεη ην ρέδην Γξάθνληαο Έλα Θεαηξηθφ Έξγν βαζίδνληαη ζην ζεσξεηηθφ θαη παηδαγσγηθφ πιαίζην πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο ηερληθέο ζπγγξαθήο θαη δξάκαηνο ηνπ Θεάηξνπ γηα ηελ Κνηλσληθή Δλζσκάησζε. Ο ζηφρνο αθνξά ζηελ πξνψζεζε ηεο δηάδνζεο θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ πξαθηηθψλ θαηάξηηζεο θαη εθπαίδεπζεο πνπ ζπλδένληαη γεληθά κε ηα άηππα πιαίζηα κάζεζεο, έηζη ψζηε λα επηθπξσζνχλ ηα πξαγκαηηθά απνηειέζκαηα πνπ ζα παξαρζνχλ απφ απηέο ηηο πξαθηηθέο αιιά θαη νη δπλαηφηεηέο απηψλ ησλ πξαθηηθψλ. Ζ δηαδηθαζία πνπ ζα εθαξκνζηεί πξνυπνζέηεη: ηελ εκπινθή ησλ άκεζσλ σθεινχκελσλ (ζπλ-παξαγσγή πνπ βαζίδεηαη ζηηο αμηνινγήζεηο ηνπο), ηελ ελζσκάησζε ησλ πξνηεηλφκελσλ κεζφδσλ θαη εξγαιείσλ, ζε έλα δηαθξαηηθφ επίπεδν, ηε ζπλεξγαζία θαη ηε «έθζεζε» αλάκεζα ζηα ηππηθά θαη άηππα πιαίζηα ηεο κάζεζεο. Δδψ θαη κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, κέζα ζηε γεληθή δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο πνπ εθαξκφδεηαη ζηνπο ηνκείο ηεο παηδαγσγηθήο, ηεο θαηάξηηζεο θαη ηεο ςπρνινγίαο, νη κέζνδνη πνπ απεπζχλνληαη ζηελ επαλελζσκάησζε θνηλσληθψλ νκάδσλ πνπ απεηινχληαη απφ θνηλσληθν-επαγγεικαηηθφ θαη νηθνλνκηθφ απνθιεηζκφ εθαξκφδνπλ πξαθηηθέο φπσο γηα παξάδεηγκα ε δηήγεζε θαη ε απηνβηνγξαθία. Οη πξαθηηθέο απηέο βαζίδνληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε παηδαγσγηθή θαηεγνξία, ε νπνία ζήκεξα επηθπξψλεηαη θαη αλαγλσξίδεηαη σο «αλάιεςε ηεο θξνληίδαο εαπηνύ». Ζ πξνζέγγηζε απηή πξνυπνζέηεη κηα δηαδηθαζία πνπ απαηηεί δξάζε θαηάξηηζεο θαζψο θαη ηελ πηνζέηεζε ηεο απηφ-εθπαίδεπζεο/ησλ εκπεηξηψλ θαηάξηηζεο πνπ απεπζχλνληαη ζηελ θαηάξηηζε ηφζν ησλ αηφκσλ φζν θαη ησλ επαγγεικαηηψλ. Δπηπιένλ, ην Δξγαζηήξην ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ πξνηείλεηαη ην κνληέιν απνηειεί ην ίδην κηο κέζνδν (παηδαγσγηθά) θαζψο θαη έλα πιαίζην θαηάξηηζεο (σο έλα δηαθνξεηηθφ πιαίζην κάζεζεο), πνπ βαζίδεηαη ζηελ αλαθάιπςε θαη επηθχξσζε ησλ ηθαλνηήησλ γηα ζθέςε, απηφ-εμέηαζε θαη δξάζε ηφζν ησλ λέσλ φζν θαη ησλ ελειίθσλ. Σν ρέδην Γξάθνληαο Έλα Θεαηξηθφ έξγν απεπζχλεηαη ζπγθεθξηκέλα ζε δαζθάινπο/εο, εθπαηδεπηηθνχο, εηδηθνχο ζηνλ θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ ηνκέα κε ζηφρν λα ηνπο θαηαζηήζεη ηθαλνχο/εο λα ρξεζηκνπνηνχλ δξακαηηθέο ηερληθέο ζηηο παξεκβάζεηο ηνπο πνπ απεπζχλνληαη ζε λένπο/εο πνπ απεηινχληαη απφ θνηλσληθν-επαγγεικαηηθφ απνθιεηζκφ (θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζε λένπο/εο ειηθίαο εηψλ πνπ είηε βξίζθνληαη ζε θίλδπλν λα εγθαηαιείςνπλ ην ζρνιείν είηε έρνπλ ήδε εγθαηαιείςεη ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε). 6

8 ΔΟΜΗ ΟΔΗΓΟΤ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ. ε αυτό τον Οδηγό προτείνεται μια αναθεωρημζνη μορφή του εκπαιδευτικοφ προγράμματοσ βαςιςμζνου ςτισ Μεθοδολογίεσ & Τεχνικζσ Συγγραφήσ Θεάτρου και Απόδοςησ μεταφερόμενεσ ςτισ τρεισ διαφορετικζσ εθνικζσ πραγματικότητεσ (Ιταλική, Ελληνική και Ρουμάνικη) κατά την διάρκεια του προγράμματοσ Writing Theatre. Σα εργαςτήρια ςτοχεφοντασ πρώτα ςτην εκπαίδευςη των χειριςτών του Writing Theatre (εκπαιδευτζσ, δάςκαλοι, καθηγητζσ. ςφμβουλοι, κοινωνικοί λειτουργοί) και ζπειτα ςτην εκπαίδευςη των νεαρών ςυγγραφζων (νζοι ςε κίνδυνο αποκλειςμοφ ηλικίασ χρ.) διαρθρώνονται ςε 6 Ενότητεσ και 18 Κεφάλαια, και ςυνιςτοφν μια ανάμικτη μεθοδολογία (εκπαίδευςη on line και ςτην τάξη). την τελική αυτή ζκδοςη, ο Οδηγόσ είναι διαρθρωμζνοσ ςε αντικείμενα (και όχι ςε ενότητεσ), προκειμζνου να αναδειχθεί ωσ ζνα παιδαγωγικό εκαπιδευτικό εργαλείο περιςςότερο ευζλικτο και χρήςιμο ανάλογα με τον ςχεδιαςμό του κάθε εργαςτηρίου 1. Σα περιεχόμενα διαρθρώνονται ςτισ επόμενεσ 6 κατηγορίεσ διαχωριςμζνεσ ςε δφο τμήματα 2 : Σμήμα I Θεωρητικζσ αναφορζσ ςτην Μεθοδολογία του Writing Theatre Σμήμα 2 Θεατρικζσ πουδζσ και Σεχνικζσ υνεπώσ, η δομή τησ ζκδοςησ είναι η ακόλουθη: Σμήμα I Θεωρητικζσ αναφορζσ ςτην Μεθοδολογία του Writing Theatre (Αντικείμενο) 1. Μζθοδοι και Πρακτικζσ Σμήμα 2 Θεατρικζσ πουδζσ και Σεχνικζσ (Αντικείμενο) 2. Πεδία Θεατρικήσ Εκπαίδευςησ (Αντικείμενο) 3. Θεατρικζσ Σεχνικζσ και art therapy (Αντικείμενο) 4. Σεχνικζσ Θεατρικήσ Εκπαίδευςησ (Αντικείμενο) 5. Μαθήματα υγγραφήσ (Αντικείμενο) 6. Φάςεισ δημιουργίασ κειμζνου Διάρκεια υνολικά η διάρκεια του προτεινόμενου εκπαιδευτικοφ προγράμματοσ είναι 28 ώρεσ. Μεθοδολογικζσ ςημειώςεισ Κάθε αντικείμενο ζχει διαρθρωθεί ακολουθώντασ κοινή μορφή (βλ. Τπόμνημα), προκειμζνου να μπορεί να χρηςιμοποιηθεί ανεξάρτητα ή ςε ςυνδυαςμό με τα υπόλοιπα. Με αυτόν τον τρόπο, ο εκπαιδευτήσ δεν ζχει μόνο την ελευθερία να επιλζξει ςυγκεκριμζνα αντικείμενα, αλλά και να τα αναδιοργανώςει ανάλογα με τισ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ τησ ομάδασ του. 1 ε απηήλ ηελ έθδνζε ηνπ Οδεγνχ, ηα αληηθείκελα πνπ πεξηγξάθνληαη ζηελ Δλφηεηα 1 (ηνηρεία & Θεσξία Ηζηνξίαο Γξάκαηνο) ηνπ πξσηφηππνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο δελ πεξηιακβάλνληαη, θαζψο κπνξεί θαλείο εχθνια λα αληιήζεη ζηνηρεία απφ ηελ Λνγνηερλεία (Σν ζχλνιν ηνπ απζεληηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα 2 Ζ ηηαιηθή έθδνζε ηνπ Οδεγνχ δηαθέξεη απφ ηηο ππφινηπεο, φιεο φκσο πεξηιακβάλνπλ ηηο βαζηθέο ζεσξεηηθέο θαη παηδαγσγηθέο αξρέο. 7

9 ΤΠΟΜΝΗΜΑ Η δομή κάθε αντικειμζνου ακολουθεί το ςχήμα: Μαθηςιακοί τόχοι η γνώςη που περιλαμβάνεται ςτο περιεχόμενο κάθε αντικειμζνου Ειςαγωγή γενική παρουςίαςη των αρχών και του περιεχομζνου κάθε αντικειμζνου Περιεχόμενα Παρουςίαςη περιεχομζνων Επιπλζον πληροφορίεσ ςημαίνονται από τα εξήσ ςφμβολα: Χρονική Διάρκεια Προτεινόμενεσ γραπτζσ αςκήςεισ Προτεινόμενα Παιχνίδια 8

10 ΣΜΗΜΑ I ΘΕΩΡΗΣΙΚΕ ΑΝΑΦΟΡΕ ΣΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ WRITING THEATRE 9

11 1. ΜΔΘΟΓΟΗ & ΠΡΑΚΣΗΚΔ 3 ώρεσ 1.1 ΜΑΘΖΗΑΚΑ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΑ Μέζα απφ ηελ γλψζε ησλ κεζνδνινγηψλ ηνπ Θεάηξνπ γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε, είλαη δπλαηφλ λα γλσξίδνπκε ηελ βάζε θαη ηνπο ιφγνπο χπαξμεο ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν», θαη λα κάζνπκε ηηο κεζνδνινγίεο θαη ηα δηαθνξεηηθά κνληέια παξέκβαζεο, φπσο επίζεο θαη ηελ δνκή ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηάξηηζεο ησλ ρεηξηζηψλ / επνπηψλ ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν», πνπ απνθάζηζαλ λα επέκβνπλ ζηα δηάθνξα επίπεδα ηνπ Κνηλσληθνχ Απνθιεηζκνχ, θάλνληαο ρξήζε απηήο ηεο κεζφδνπ. Σέινο, ζα απνθηήζνπκε κηα πξνζσπηθή θνπιηνχξα βαζηζκέλε ζηελ θνηλσληθή έληαμε θαη ζηνρεπκέλε ζηελ επεκεξία θαη ζηελ πνιηηηζκηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ σθεινπκέλσλ καο. 1.2 ΠΑΡΟΤΗΑΖ Ζ Σέρλε, ε παιαηφηεξε κνξθή έθθξαζεο, παίξλεη κέξνο ζηελ πλεπκαηηθή θαη πνιηηηζκηθή αλάπηπμε ησλ αηφκσλ, ηα ππνζηεξίδεη θαη ηα ελδπλακψλεη ζηελ δηαδηθαζία σξίκαλζεο θαη ζηελ απφθηεζε ηθαλνηήησλ επηθνηλσλίαο, ζε ζρέζε κε θάπνηνπο θνηλσληθνχο θαλφλεο θαη κε Αηζζεηηθή θαηάιιειε λα αληηιεθζεί ηελ νπζία ησλ πνιηηηζηηθψλ ηδεψλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ηελ θνηλσλία. Ζ ηδέα ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» βαζίδεηαη ζηελ απιή αιιά βαζηθή πξνθαηαξθηηθή παξαηήξεζε ηεο δηάδνζεο ελφο εθπαηδεπηηθνχ κνληέινπ πνπ ρξεζηκνπνηεί ζεαηξηθά εξγαιεία, θαη εηδηθά ηελ ζπγγξαθή ζεαηξηθνχ θείκελνπ, έλα κνληέιν εθπαίδεπζεο κε εζηθή θαη αιιειεγγχε, πνπ νδεγεί απφ ηελ κηα ζηελ δεκηνπξγηθή παξαγσγή, θαη απφ ηελ άιιε, ζηελ επίηεπμε ηεο επδσίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ κέζα απφ κηα νξγάλσζε πνπ δίλεη πξνζνρή ζηελ θνηλσληθνπνίεζε, ζηελ αλαγλψξηζε θαη απνδνρή ησλ αηνκηθψλ δηαθνξεηηθνηήησλ θαη ζηελ αλαγλψξηζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ ζεαηξηθψλ ηαιέλησλ ησλ ζπκκεηερφλησλ. Βαζηζκέλε ζηελ ζεσξία ηνπ Θεάηξνπ γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε, ε κέζνδνο ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» εζηηάδεη ζηα άηνκα, ζηηο ηζηνξίεο, ζηηο ζρέζεηο θαη ζηελ επηθνηλσλία θάλνληαο ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ηεο. 1.3 ΘΔΑΣΡΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ Μεηά ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ ζπλέβεζαλ ζηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, ην Θέαηξν εμεηάδεη ηνλ εαπηφ ηνπ. Αιιάδεη κνξθή θαη ζχζηαζε, εγθαηαιείπεη ηελ παξάδνζε θαη πξνζπαζεί λα πξνζηαηεχζεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζπάδνληαο φια ηα ζηεξεφηππα. Μεηά, κεηαηξέπεηαη ζε avant-garde θαη πνιηηηθφ ζέαηξν. Σν παιηφ δξακαηηθφ θείκελν δίλεη ηελ ζέζε ηνπ ζηελ έθθξαζε ηνπ εζνπνηνχ θαη ζηελ δεκηνπξγία ηνπ ζθελνζέηε. Σν Θέαηξν μεθεχγεη απφ ην θαζηεξσκέλν πιαίζην, αληηκεησπίδεη ηελ παηδαγσγηθή θαη ςπρνινγηθή ζθέςε θαη ζπλαληά έλα λέν θνηλφ ην νπνίν επηζπκεί λα θαζηεξψζεη έλαλ δίαπιν επηθνηλσλίαο παξά κηα ζηεγλή επηρεηξεκαηηθή ζρέζε. Με απηή ηελ λέα θφξκα, ην ζέαηξν θαηαξγεί ηελ «θνπξηίλα» θαη αλεβάδεη ζηελ ζθελή ηελ αιήζεηα. Πίζσ απφ ηνπο ζεαηξηθνχο ραξαθηήξεο βξίζθνληαη εζνπνηνί, πίζσ απφ ην θνηλφ ππάξρνπλ άλζξσπνη πνπ βίσζαλ ηηο ηξαγσδίεο ηνπ πνιέκνπ. Ζ ζπλάληεζε ηνπ ζεάηξνπ κε ηελ παηδαγσγηθή επηζηήκε είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο, θαζψο φπσο θαη ζηελ ζεαηξηθή εκπεηξία, δίλεηαη αμία ζηελ δηδαζθαιία, ζηελ δπλακηθή ηνπ παηρληδηνχ, ζηελ έθθξαζε ηνπ ζψκαηνο θαη ζηνλ απηνζρεδηαζκφ. Απηή ε πεξίνδνο βιέπεη ηελ γέλλεζε πνιιψλ ζεαηξηθψλ ζρνιψλ, νη νπνίεο βάζηζαλ ηελ δνπιεηά ηνπο ζηελ επηηπρία ζηελ δηεξεχλεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, φπνπ ην ζήκεξα εθθξάδεηαη κέζα απφ ηνπο εζνπνηνχο, ηνπο ζθελνζέηεο, ζχκθσλα κε ηηο πξνηηκήζεηο ησλ θαιψλ ηερλψλ. ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 ζπκβαίλεη κηα λέα θνηλσληθή αιιαγή θαη κηα λέα πνιηηηζηηθή ζπδήηεζε εηζβάιιεη εθ λένπ ζην ζέαηξν. Ζ αίζζεζε ηεο θνηλφηεηαο, ε πίεζε ηεο απειεπζέξσζεο ησλ θαηαπηεζκέλσλ, ε δηακαξηπξία ηεο λενιαίαο απαηηνχλ λένπο δξφκνπο. ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 ζηελ Ηηαιία, ν αξηζκφο ησλ ζεαηξηθψλ νκάδσλ απμάλεηαη ζηνρεχνληαο ζηελ αλαλέσζε ηεο θνηλσλίαο, πξνβάιινληαο αληίζηαζε ζηνλ αηνκηθηζκφ θαη ηελ αζηηθή ηάμε. 10

12 Αληηθείκελν ηνπ ζεάηξνπ γίλνληαη απηνί πνπ θαηαπηέζηεθαλ θαη απνμελψζεθαλ. Σν ζέαηξν είλαη ζηελ δηάζεζε ηνπο, σο εξγαιείν λα αιιάμνπλ ηηο ζπλζήθεο δσήο ηνπο. ιε ε δεθαεηία ηνπ 1970 παξαθνινπζεί ηελ εκπινθή ησλ επαγγεικαηηψλ ηνπ ζεάηξνπ θαη ησλ ζεαηξηθψλ επηρεηξεκαηηψλ κε ηελ ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ ζεαηξηθψλ δξψκελσλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. ηελ Ηηαιηθή show business, απηά ηα ρξφληα ε ηδέα ηνπ ζεάηξνπ ζηελ δηάζεζε ηεο θνηλσλίαο γίλεηαη ηδηαίηεξα δεκνθηιήο. ήκεξα ην Κνηλσληθφ Θέαηξν έρεη εμαπισζεί θαη ζε δηαθνξεηηθέο πξαγκαηηθφηεηεο: Θέαηξν θαη θπιαθή, ζέαηξν θαη ζρνιείν, ζέαηξν θαη θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, ζέαηξν θαη ΑΜΔΑ, ζέαηξν θαη ςπρηαηξηθή πάζρνληεο, ζεξαπεπηηθφ ζέαηξν θαη δξακαηνζεξαπεία. Πηζαλά ν φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ην 1995 απφ ηνλ Claudio Bernardi θαη δηαδφζεθε ράξηλ ζην Κέληξν Θεαηξηθψλ Δξεπλψλ ηνπ Μηιάλν, ην νπνίν δηεξεχλεζε ηηο ζεαηξηθέο εκπεηξίεο ησλ απνθιεηζκέλσλ αηφκσλ. Δπίζεο κηα έξεπλα ζε βάζνο πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηελ νκάδα Nuove Catarsi- teatri delle diversità ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Οπξκπίλν, ε νπνία έιαβε ρψξα ην 2003, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ηνπηθή Θεαηξηθή Αξρή, «ε πξψηε εζληθή απνγξαθή νκάδσλ θαη επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο αζρνινχληαη κε δξαζηεξηφηεηεο γηα ηα απνθιεηζκέλα άηνκα». Οη εκπεηξίεο πνπ δηαθηλήζεθαλ ζηελ έξεπλα κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε 3 θαηεγνξίεο: 1. Απηέο πνπ δηακνηξάζηεθαλ απφ ππάξρνπζεο ζεαηξηθέο νκάδεο πνπ ήδε ήηαλ θνληά ζην πιαίζην ηνπ Κνηλσληθνχ Απνθιεηζκνχ, θαη πξνζέθεξαλ δηέμνδν ζηηο ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο κέζσ ζεάηξνπ. 2. Απηέο πνπ αλαπηχρζεθαλ απφ θνηλσληθέο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνπλ θξνληίδα, ζεξαπεία θαη απνθαηάζηαζε ζηνπο ρξήζηεο ηνπο θάπνηεο θνξέο ζε ζπλεξγαζία κε ζεαηξηθνχο επαγγεικαηίεο. 3. Απηέο πνπ πξνηάζεθαλ απεπζείαο απφ ηα άηνκα ηνπ Κνηλσληθνχ Απνθιεηζκνχ ΟΓΖΓΟ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ηελ ζπλέρεηα ζα αλαιχζνπκε κηα κεζνδνινγία θαιιηηερληθήο εθπαίδεπζεο θαη κάζεζεο πνπ νλνκάδεηαη ΘΚΔ Θέαηξν γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε, ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ ηδέα φηη ην ζέαηξν, πνπ αλήθεη ζηνλ θφζκν, εκπιέθεη ζηελ ζεαηξηθή δηαδηθαζία ηνπο ζθελνζέηεο, ηνπο ζπγγξαθείο, ηνπο εζνπνηνχο, ηνπο ρνξεπηέο θαη ηνπο ρνξνγξάθνπο, ηνπο κνπζηθνχο, ηνπο θσηνγξάθνπο θαη ηνπο θηλεκαηνγξαθηζηέο, ηνπο ζθελνγξάθνπο θαη ηνπο επηθνηλσληνιφγνπο κε ζηφρν λα εμαζθαιηζηεί ε γλψζε θαη ε νξζή ρξήζε ησλ ζεαηξηθψλ ηερληθψλ, ζε ζηελή ζπλεξγαζία κε επηζηήκνλεο πνπ κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ πξαθηηθέο, θαλφλεο θαη αξρέο ηνπ Θεάηξνπ ζηα απνθαηαζηαζηαθά θαη ζεξαπεπηηθά ζπζηήκαηα.. «Σν Θέαηξν δελ έρεη θνηλσληθέο ηάμεηο, ζπλδηαιέγεηαη κόλν κε ηελ δσή. Δίλαη ην κόλν αξρηθό ζεκείν, ε κνλαδηθή ζεκειηώδεο αξρή. Σν Θέαηξν είλαη ε Εσή» (Peter Brook) Σν Θέαηξν είλαη κηα κίμε δηαθνξεηηθώλ εκπεηξηώλ δσήο θαη παίξλεη κνξθή κε ηελ δσληαλή αλαπαξάζηαζε ελόο εθπιεθηηθνύ γεγνλόηνο Ζ κέζνδφο καο βαζίδεηαη ζε δχν βαζηθέο απνδνρέο: Σν Θέαηξν είλαη Εσή, θαη παξάιιεια «ε παηξίδα» πνιιώλ δηαθνξεηηθώλ θιάδσλ θαη αξρώλ. Μαζαίλεηο ηερληθέο δψληαο ην θαη ην αληίζηξνθν. Μαζαίλεηο πξάγκαηα γηα ηνλ εαπηφ ζνπ θαη ηνπο άιινπο κέζα απφ ηηο ζεαηξηθέο ηερληθέο εθπαίδεπζεο. Ο Silvio D'Amico έγξαςε φηη ην Θέαηξν είλαη «κηα θνηλόηεηα ελόο αθξναηεξίνπ θαη ησλ ζπληειεζηώλ κηαο δσληαλήο παξάζηαζεο. Σν Θέαηξν ζέιεη εζνπνηνύο πνπ πξέπεη λα δνπλ, λα κηινύλ θαη λα ελεξγνύλ ζεξκαηλόκελνη από ηελ αλάζα ηνπ 11

13 θνηλνύ. Θέιεη παξαζηάζεηο ρσξίο ηνλ ηέηαξην ηνίρν. Θέιεη λα αλαβηώζεη, λα μαλαδήζεη ή λα μαλαπεζάλεη θάζε θνξά κε ην λα εληζρπζεί κε ηελ ζπλαίλεζε ή ηελ αληίζεζε ελόο ζπκκεηέρνληνο θνηλνύ, ην νπνίν παίξλεη κέξνο θαηά θάπνηνλ ηξόπν ζηα δξώκελα.» Σν Θέαηξν απεπζχλεηαη θαη ζηεξίδεηαη πάλσ ζηνλ άλζξσπν, θαζψο έρεη ηελ κνλαδηθή ηδηφηεηα λα ηνλ εκςπρψλεη λα εθθξαζηεί κέζα απφ ηελ δεκηνπξγηθή εκπεηξία. Μέζα απφ ηηο εκπεηξίεο καο, κπνξνχκε λα δνθηκάζνπκε ηελ δχλακε θαη ηελ θνηλσληθν εθπαηδεπηηθή ζεκαζία ηνπ ζεάηξνπ, πέξα απφ ηελ δπλαηφηεηα ηνπ λα δεκηνπξγήζεη απφ πνιιά δηαθνξεηηθά άηνκα κηα νκάδα ηθαλή λα απηνλνκεζεί, θαη λα δεζκεπηεί γηα έλα ηειηθφ απνηέιεζκα, εηδηθά φκσο λα αληηκεησπίζεη ηελ εμσηεξηθή πξαγκαηηθφηεηα. Σν ζέαηξν είλαη ε κφλε θφξκα πνπ επηηξέπεη ζηνπο αλζξψπνπο λα αλαθαιχςνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο κέζα απφ πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο δσήο. Σνπο επηηξέπεη λα ελεξγνχλ κέζα απφ ηελ θαληαζία θαη ηελ αλαθάιπςε, αιιά ηελ ίδηα ζηηγκή λα θεξδίζνπλ ζπιινγηθή γλψζε: κα μεπεξάζνπλ ηα εκπφδηα καδί, λα εμειίμνπλ ηελ αηνκηθή ηνπο δνπιεηά, λα εκπινπηηζηνχλ αηνκηθά θαη ζπιινγηθά. Δάλ απφ ηελ κηα πιεπξά ε ζεαηξηθή θηινζνθία ειεπζεξψλεη ην ζψκα θαη ην κπαιφ απφ ηηο αλαζηνιέο θαη ηηο πξνθαηαιήςεηο, απφ ηελ άιιε, νδεγεί κέζσ ηεο εκπινθήο ζηα δξψκελα ζηελ πιαηζίσζε, ζηνλ απηνέιεγρν θαη ζηνλ ζπληνληζκφ. Γηα λα παίμεη θαλείο, φπσο θαη γηα λα δήζεη, είλαη απαξαίηεην λα δείρλεη επαηζζεζία ζηελ νκάδα, γλσξίδνληαο φηη πξέπεη λα θάλεη φηη είλαη δπλαηφ γηα λα αλαδείμεη ηελ πνηφηεηα, ην δπλακηθφ θαη ηα ηαιέληα ηεο νκάδαο. Σν ΘΚΔ είλαη κηα θαηλνηφκα θαη πνιχ-πνιηηηζκηθή κέζνδνο ζηελ ζεαηξηθή ηζηνξία. Βαζίδεηαη ζηελ δνκή ηνπ πξνζψπνπ θαη ελεξγεί κέζσ ηεο νξζήο ρξήζεο ηνπ ζεάηξνπ θαη ησλ ηερληθψλ παξνπζίαζεο γηα εθπαηδεπηηθνχο, ζεξαπεπηηθνχο θαη απνθαηαζηαζηαθνχο ιφγνπο εληζρχνληαο ηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε, ηελ ελζσκάησζε θαη ηελ αηνκηθή θαη ζπιινγηθή επδσία. Χο κεζνδνινγία είλαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ Αηζζεηηθή, ζην πκβνιηζκφ θαη ζηελ αίζζεζε ηνπ αλήθεηλ ζε κηα νκάδα. Ζ κέζνδνο πξνζαξκνζκέλε ζηελ εκπεηξία βαζίδεηαη ζηελ ηδέα φηη ην ζέαηξν είλαη κηα απφ ηηο ιίγεο πξαγκαηηθά επθαηξίεο πνπ πξνζθέξνληαη ζηνπο αλζξψπνπο ζήκεξα γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηνπο «άιινπο» σο αμίεο Μεζνδνινγίεο παξέκβαζεο Ζ κεζνδνινγία ηεο παξέκβαζεο ζηνρεχεη: ζηνλ εληνπηζκφ εληφο ζεάηξνπ κηα βαζηάο έλλνηαο θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο εκπινθήο ηνπ σθεινχκελνπ, ηεο ζρέζεο κε ηνλ εαπηφ ηνπ /ηεο, κε ηνλ δηθφ ηνπ αιιά θαη ηνπο άιινπο ραξαθηήξεο, ηεο ζρέζεο κε ην θνηλφ, ζην λα ηνλ /ηελ θαηαζηήζεη ελεξγφ ρξήζηε ηνπ πξαγκαηηθνχ κελχκαηνο ελζσκάησζεο θαη έληαμεο. ζηελ δηάδνζε ηεο εθπαίδεπζεο ζρεηηθά κε κηα λέα αληίιεςε πεξί πνιηηηζκνχ πνπ νδεγεί ζηελ θαηαλφεζε θαη απνδνρή ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο. ζηελ ελζσκάησζε, έληαμε θαη θνηλή ρξήζε φισλ ησλ αμηψλ ησλ απνθαηαζηαζηαθψλ αμηψλ. ζηνλ θαζνξηζκφ ελφο επηπέδνπ επηθνηλσλίαο ην νπνίν ζα είλαη ηθαλφ λα θάλεη ηνπο εκπιεθφκελνπο λα βηψζνπλ ην ζέαηξν σο κηα νινθιεξσκέλε εκπεηξία εληφο πξαγκαηηθφηεηαο, ππνδεηθλχνληαο ηηο πηζαλφηεηεο θνηλσληθνπνίεζεο κέζα απφ ην ζεαηξηθφ παηρλίδη. Ζ νκαδηθή θνπιηνχξα δελ είλαη άιιν απφ ηελ θαλνληθή δνπιεηά κηαο νκάδαο, φπνπ έλαο αξηζκφο απφ δηαθνξεηηθά άηνκα, κνλαδηθά, έρνπλ ηελ αμεπέξαζηε αίζζεζε φηη αλήθνπλ ζε κηα κεγάιε θνηλφηεηα πνπ εξγάδεηαη γηα έλαλ θνηλφ ζηφρν: κέζσ κηαο παξάζηαζεο λα κπνξεί λα θαιχςεη πνιιέο δηαθνξεηηθέο πξαγκαηηθφηεηεο θαη ζπλαηζζήκαηα. ΣΟ ΚΑΛΟ ΘΔΑΣΡΟ Χ ΣΟΥΟ ΚΑΗ ΟΥΗ Χ ΜΔΟ. Ζ κεζνδνινγία καο βαζίδεηαη ζηελ ελδνζθφπεζε, ζηνλ απηνζρεδηαζκφ θαη ηελ εξκελεία, ηα νπνία νδεγνχλ ζην παηρλίδη ηεο αληαιιαγήο ξφισλ. ηη ν Αξηζηνηέιεο απνθαινχζε «θάζαξζε» δελ είλαη ηίπνηε παξαπάλσ απφ ηελ ηθαλφηεηά καο λα 12

14 δηεξεπλνχκε ηελ πξνζσπηθφηεηα καο θαη λα εμαθξηβψλνπκε ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ καο δεηά λα εθθξάζνπκε ν ραξαθηήξαο πνπ ππνδπφκαζηε. Απηφ είλαη έλα ζπνπδαίν παηρλίδη πνπ καο δηδάζθεη λα κελ θνβφκαζηε ηελ απηνγλσζία. Γηα λα επλνήζνπκε ηηο ηερληθέο ηνπ παηρληδηνχ, θξχβνπκε φηη δελ αλήθεη ζηνπο εαπηνχο καο. Αο κελ μερλάκε φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο γιψζζεο, ην λα δξαο θαη λα παίδεηο κεηαθξάδεηαη κε ην ίδην ξήκα: "Spielen" ζηα γεξκαληθά, "to play" ζηα αγγιηθά, "jouer" ζηα γαιιηθά, "igrat" ζηα ξσζηθά ζεκαίλνπλ παίδσ θαη δξσ. ηνλ ζεαηξηθφ θφζκν, ην ζπνπδαίν παηρλίδη ηνπ «ππνδχνκαη» δεκηνπξγεί αφξαηνπο ζπλνκηιεηέο, εθεπξίζθεη γιψζζεο, δεκηνπξγεί θαινχο θαη θαθνχο κχζνπο, αθήλεη ειεχζεξα ηα ζπλαηζζήκαηα λα ζε νδεγήζνπλ ρσξίο πξνθαηαιήςεηο θαη ινγνθξηζίεο, πνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη ζεξαπεπηηθή θαη απνθαηαζηαζηαθή κέζνδνο γηα ηα άηνκα ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Δπηθαινχκελνη ηελ εθπαηδεπηηθή αμία ησλ θαλφλσλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ ζηελ ζεαηξηθή πξάμε, έρεη κεγάιε αμία λα θάλνπκε αλαθνξά ζηελ ιαηηληθή ξίδα ηεο αγγιηθήο ιέμεο education: e-ducere, ζρεδηάδσ. Δπνκέλσο, εθπαηδεχσ ζεκαίλεη βνεζάσ θάπνηνλ λα ζρεδηάζεη, αλ αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηεο θαη ην δπλακηθφ ηνπ θαη λα κάζεη πσο ζα ηηο ζρεηίδεη κε ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν θαη ηνπο άιινπο. Σν πξντφλ, ε παξάζηαζε, είλαη ζπλεπψο θαηαλνεηή σο κηα ζηηγκή ειέγρνπ:ε πην ζεκαληηθή εξγαζία δσήο γηα ηνπο σθεινχκελνπο εθπαηδεπφκελνπο ζνπ σο απνηέιεζκα είλαη λα αλαπηχμεηο ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο θαη λα απμήζεηο ην απηνζπλαίζζεκα ηνπο θαη ηελ αίζζεζε ηνπ αλήθεηλ Δλζωκάηωζε θαη Δπεκεξία ηα κεηνλεθηνχληα άηνκα αλήθνπλ άλζξσπνη κε θπζηθέο, λνεηηθέο θαη αηζζεηεξηαθέο αλαπεξίεο, αζπιηθνί αζζελείο, νπζηνεμαξηεκέλνη, αιθννιηθνί, αλήιηθνη εξγάηεο, θπιαθηζκέλνη, άηνκα ζε αλαγθαζηηθά κέηξα θηι. Τπάξρνπλ πνιιά δηεπθνιπληηθά κέζα θαη επαγγεικαηίεο πνπ έρνπλ δεζκεπηεί γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ Απνθιεηζκνχ, αιιά αθφκε ππάξρεη πνιχο δξφκνο αλνηρηφο γηα εμεξεχλεζε κπξνζηά. Σν πηινηηθφ καο πξφγξακκα κπνξεί λα δψζεη εληειψο θαηλνηφκα εξγαιεία επηθνηλσλίαο θαη παξέκβαζεο, ηα νπνία έρνπλ δνθηκαζηεί ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο απνθιεηζκνχ, έρνπλ νδεγήζεη ζε ζεακαηηθά απνηειέζκαηα ζηελ ελζσκάησζε θαη ζηελ πνιηηηζηηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ σθεινπκέλσλ. Ζ ρξήζε ησλ θαιιηηερληθψλ παηρληδηψλ θηλεηνπνηεί θαη εκπιέθεη ηα άηνκα, ελζαξξχλνληαο ηα κε έλα ιηγφηεξν θνπξαζηηθφ ηξφπν λα πξνζεγγίζνπλ ηελ κεηνλεμία ηνπο ζεσξψληαο ηελ πεξηζζφηεξν σο κηα πεγή πνπ δίλεη ζηνλ θφζκν ηελ επθαηξία λα παίμνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν. Ζ ζεαηξηθή παξάζηαζε κεηακνξθψλεηαη ζε έλα θαζξέθηε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο θαη ησλ πξνζδνθηψλ, κεηαηξέπνληάο ηελ ζε κηα έθθξαζε ησλ αηνκηθψλ θαη ζπιινγηθψλ εθθξάζεσλ. Απφ ην παηρλίδη ζηνλ ρνξφ, ζηελ ελδνζθφπεζε, ζηελ απηνγλσζία θαη ηελ ζπγγξαθή θεηκέλνπ, φια νδεγνχλ ζηελ επηινγή ηνπ ζεάηξνπ σο έλα πξνλνκηαθφ κέζν γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ παηδηψλ πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν ηνπο, θαζψο δξα επίζεο σο πξφιεςε ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ θαη ηνπ απνθιεηζκνχ. 1.5 ΘΔΜΔΛΗΩΓΔΗ ΑΡΥΔ ΣΟΤ «ΓΡΑΦΟΝΣΑ ΘΔΑΣΡΟ» πσο έρεη ήδε πξναλαθεξζεί, ην «Γξάθνληαο Θέαηξν» έρεη εκπλεπζηεί απφ ηηο κεζνδνινγίεο ηνπ ΘΚΔ πνπ ζεσξνχλ ηνπο «άιινπο» σο «αμίεο». πλεπψο, ε κεζνδνινγία είλαη απεπζείαο ζπλδεδεκέλε κε ηελ νινθιήξσζε ελφο έξγνπ πνπ ζηνρεχεη ζηελ θνηλσληθή έληαμε παηδηψλ θαη λέσλ κε δπζθνιίεο. Έρνπλ επηιερζεί ζπγγξαθηθέο θαη ζεαηξηθέο ηερληθέο σο πξνηηκψκελν εξγαιείν, θαζψο κπνξνχλ λα κηιήζνπλ θαη λα αθεγεζνχλ φπσο θακηά άιιε κνξθή ηέρλεο, κεηακνξθσκέλεο ζε θαζξέθηε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο θαη ησλ πξνζδνθηψλ, κεηαηξέπνληάο ηελ ζε κηα έθθξαζε ησλ αηνκηθψλ θαη ζπιινγηθψλ εθθξάζεσλ. Απφ ην παηρλίδη ζηελ δξάκα, ζηελ ελδνζθφπεζε θαη ηελ ζπγγξαθή θαη ζηελ απηφ-ζπλείδεζε, φια νδεγνχλ ζηελ επηινγή ηνπ ζεάηξνπ σο έλα πξνλνκηαθφ κέζν γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ παηδηψλ πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν ηνπο, θαζψο δξα επίζεο σο πξφιεςε ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ θαη ηνπ 13

15 απνθιεηζκνχ. Γη απηφ ην ιφγν ην ΘΚΔ καδί κε ην «Γξάθνληαο Θέαηξν» απεπζχλνληαη θαη βαζίδνληαη ζηα αλζξψπηλα ζηνηρεία κε ηελ κνλαδηθή ηνπο ηθαλφηεηα λα ηνπο εκςπρψλνπλ κέζα απφ δεκηνπξγηθέο εκπεηξίεο. Ζ δχλακε θαη ε θνηλσληθν εθπαηδεπηηθή ζεκαζία ηνπ Θεάηξνπ θαη ε ηθαλφηεηα ηνπ λα απεπζχλεηαη ζε δηαθνξεηηθά άηνκα, ηα νπνία είλαη δπλαηφλ λα δεζκεπηνχλ ζηελ επίηεπμε ησλ ηειηθψλ ζηφρσλ θαη λα αληηκεησπίζνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, είλαη ηα δπλαηά ηνπ ζεκεία. Ζ ζπγγξαθή ζεαηξηθνχ θεηκέλνπ θαη ην ίδην ην ζέαηξν, απνηεινχλ ηηο κνξθέο εθείλεο ηεο Σέρλεο, νη νπνίεο εκπιέθνπλ θαη παξαθηλνχλ ηα άηνκα λα δηεξεπλήζνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε ζπλζήθεο πξαγκαηηθφηεηαο. Δπηηξέπνπλ ζηα άηνκα λα δξνπλ κέζσ θαληαζίαο θαη αλαθάιπςεο, αιιά επίζεο ηνπο επηηξέπνπλ λα θεξδίζνπλ γλψζε γηα ηνπο εαπηνχο ηνπο, ηνπο άιινπο θαη γηα ηνλ θφζκν πνπ ηνπο πεξηβάιιεη, κε ην λα μεπεξλνχλ ζπιινγηθά ηα εκπφδηα, λα βειηηψλνπλ ηελ εξγαζία ηνπο θαη λα εκπινπηίδνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπο θαη ηελ νκάδα ηνπο. Σφηε ην ζέαηξν δελ είλαη απιψο έλα αηζζεηηθφ απνηέιεζκα, αιιά θαη αιιά θαη κηα πνιπζεκαηηθή πξνζέγγηζε: ηα δηάθνξα ζέκαηα θαη νπηηθέο ζπγρσλεχνληαη θαη επαιεζεχνληαη ηειηθά κέζα απφ κηα παξάζηαζε αξρήο γελνκέλεο απφ ηελ ζπγγξαθή, ζηνηρείν θιεηδί γηα φιν ην πξφγξακκα ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν», πάλσ ζην νπνίν βαζίδεηαη ε κεζνδνινγία ηνπ. ηελ ζπλέρεηα πξέπεη λα γίλνπλ θάπνηεο πξνθαηαξθηηθέο επεμεγήζεηο πνπ ζα θσηίζνπλ ηελ βαζηθή θηινζνθία ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν»: ε πεπνίζεζε φηη ε ζπγγξαθή κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ εαπηνχ καο θαη λα άξεη κεξηθά ζπλαηζζεκαηηθά εκπφδηα ε πεπνίζεζε φηη ε ζπγγξαθή απνηειεί Κάζαξζε, θαζψο έρεη απνδεηρηεί φηη αθφκε θαη φηαλ νη άλζξσπνη γξάθνπλ απιέο ηζηνξίεο ή αθεξεκέλα παξακχζηα, πάληα ππάξρεη έλα κέξνο ηνπ εαπηνχ ηνπο πνπ θηλεί ηα λήκαηα ηεο ηζηνξίαο ε πεπνίζεζε φηη ε ζπγγξαθή κπνξεί λα θάλεη ηα παηδηά πξσηαγσληζηέο θαη ελεξγνχο ζπκκέηνρνπο Καη απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξνχκε λα ζρεδηάζνπκε έλαλ Οδεγφ Δθαξκνγήο. Ζ κέζνδνο ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» βαζίδεηαη ζηηο ηερληθέο ηνπ Θεάηξνπ Κνηλσληθήο Έληαμεο, δεδνκέλνπ φηη αληηπξνζσπεχεη: κηα πξσηνπνξηαθή θαη δηαθνξεηηθή πνιηηηζηηθή πξνζέγγηζε ζην πιαίζην ηεο Ηζηνξίαο Θεάηξνπ έλαο ηξφπνο λα επηηεπρζεί ην ρηίζηκν κηαο ηζνξξνπεκέλεο πξνζσπηθφηεηαο; κηα εθπαηδεπηηθή κέζνδνο εζηηαζκέλε ζηηο ζεαηξηθέο ηερληθέο κηα ηερληθή πνπ ζηνρεχεη ζηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε, ζηελ έληαμε θαη ηελ πξνζσπηθή θαη ζπιινγηθή επεκεξία έλα είδνο έθθξαζεο πνπ νδεγεί ζηελ Αηζζεηηθή αιιά θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο αίζζεζεο ηνπ «αλήθεηλ» ζε κηα νκάδα 1.6 ΥΔΗΡΗΣΔ (ΔΠΟΠΣΔ) ΣΟΤ «ΓΡΑΦΟΝΣΑ ΘΔΑΣΡΟ» Οη ρεηξηζηέο (επφπηεο) ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν», φπσο θαη νη επαγγεικαηίεο ηνπ Θεάηξνπ Κνηλσληθήο Έληαμεο, πξέπεη λα δηαζέηνπλ ή λα απνθηήζνπλ δεμηφηεηεο θαη επειημία ζην ςπρνινγηθφ, θνηλσληθφ, παηδαγσγηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Ζ πξψηε πξνηεξαηφηεηα γη απηνχο είλαη λα δηαζέηνπλ ή λα απνθηήζνπλ ζεαηξηθή γλώζε θαη εκπεηξία, μεθηλψληαο απφ ην ζεσξεηηθφ θαη ηζηνξηθφ πιαίζην κέρξη θαη ηηο ηερληθέο, έηζη ψζηε λα θηάζνπλ ζην απαηηνχκελν πνηνηηθφ επίπεδν δνπιεηάο. Μεηαμχ ησλ ζηφρσλ ησλ επαγγεικαηηψλ βξίζθεηαη θαη ε απνθαηάζηαζε ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ κεηνλεθηνχλησλ αηφκσλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, ρξεζηκνπνηνχλ έλα «εξγαιείν», ην Θέαηξν, ην νπνίν ζπλεπάγεηαη κηα κέζνδν. Ζ κέζνδνο απηή βαζίδεηαη ζηελ πινπνίεζε δηαθφξσλ ελεξγεηψλ, ράξε ζηηο νπνίεο είλαη δπλαηφλ λα επηηεπρζεί απνθαηάζηαζε θαη ζεξαπεπηηθά απνηειέζκαηα, κέζα απφ ηελ δηεξεχλεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο ησλ αηφκσλ. 14

16 Πέξα απφ ην θαζαξά επαγγεικαηηθφ πεδίν, ε ίδηα κεζνδνινγία θαη ε ίδηα δηεξεπλεηηθή ηππνινγία απεπζχλεηαη ζε φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ εθπαηδεπηψλ θαη δαζθάισλ, θξνληηζηψλ, πνιηηηζηηθψλ ιεηηνπξγψλ απφ ηελ κηα, θαη απφ ηελ άιιε ζε ελήιηθεο θαη λένπο / εθήβνπο. Οη ρεηξηζηέο (επόπηεο) ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» πξέπεη λα ζέβνληαη ηελ εθαξκνγή ελόο ζρεδίνπ πνπ βαζίδεηαη ζηελ επηζπκία λα δνθηκάζνπλ θαη λα αλαπηύμνπλ έλα ζεαηξηθό κνληέιν πνπ ζπλδπάδεη ηελ παξαγσγηθόηεηα θαη ηελ αιιειεγγύε «επεηδή είλαη δηθαίσκα θαη ζηαζεξή αμία λα δίλεηαη ζε όινπο ε επθαηξία λα ζπκβάιινπλ ζηελ παξαγσγή ηνπ πινύηνπ θαη λα απνιαύζνπλ ηελ δίθαηε δηαλνκή ηνπ». Οη ρεηξηζηέο (επφπηεο) ηνπ «Γξάθνληαο Θέαηξν» πξέπεη επίζεο λα έρνπλ θαηά λνπ φηη ζην ηέινο θάζε «δηαδξνκήο» ε αμία ηνπ παηρληδηνχ, ε νπνία εθηφο ηνπ φηη είλαη ην ηειηθφ πξντφλ (θαη κάιηζηα νξαηφ ζε φινπο) ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο δηδαζθαιίαο, είλαη θπξίσο κηα ζεκαληηθή επθαηξία αλάπηπμεο γηα ηνπο εθήβνπο ζπκκεηέρνληεο. πρλά δελ πξφθεηηαη γηα έλα απνηέιεζκα πςειήο αηζζεηηθήο πνηφηεηαο, αιιά γηα έλα εξγαιείν έθθξαζεο πξνζφλησλ θαη θνηλσληθνπνίεζεο ησλ κειψλ κηαο νκάδαο, πνπ καζαίλεη λα κηιάεη θαη λα αθνύεη Ο θνηλφο ζηφρνο είλαη λα δνζεί πξνζνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, κε ζθνπφ λα εληνπηζηνχλ θαη λα αλαπηπρζνχλ θνηλσληθέο πνξείεο έληαμεο γηα ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν απνθιεηζκνχ κέζα απφ έλα ζαθέο θαη απηαπφδεηθην κνληέιν: ηελ Θεαηξηθή Έθθξαζε ινη νη εκπιεθφκελνη ζα αθνινπζήζνπλ κηα εζηθή θαη έλα ζηαζεξφ εθπαηδεπηηθφ κνληέιν, φπνπ ηα ζεαηξηθά εξγαζηήξηα ζα νδεγήζνπλ απφ ηελ κηα πιεπξά ζε παξαγσγή θαη ππεξεζίεο, θαη απφ ηελ άιιε ζηελ επεκεξία ησλ ζπκκεηερφλησλ, κέζα απφ κηα κνξθή νξγάλσζεο πνπ ζα δίλεη πξνζνρή ζηελ θαιιηέξγεηα ζην «θιίκα» ησλ ζρέζεσλ, ζην κνίξαζκα ησλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ, ζηηο ζηηγκέο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο θαη ζηελ αλαγλψξηζε θαη ην θαισζφξηζκα ησλ αηνκηθψλ δηαθνξεηηθνηήησλ θαη ζηελ αλάδεημε ησλ πξνζφλησλ θαη ησλ ζεαηξηθψλ ηαιέλησλ. Σν κνίξαζκα ησλ ζηφρσλ, ησλ ζθνπψλ θαη ησλ ηδαληθψλ φισλ ησλ εθπαηδεπηψλ, ησλ δαζθάισλ, ηνπ ηερληθνχ θαη θαιιηηερληθνχ πξνζσπηθνχ, ησλ ζπκβνχισλ / ςπρνιφγσλ, ζα είλαη έλα κέζν ππνζηήξημεο κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο, ζηηο θάζεηο ηνπ έξγνπ θαη ζηα απνηειέζκαηα δίλνληαο ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ αηνκηθή αλάπηπμε αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο ησλ αηφκσλ. Ζ εθπαίδεπζε είλαη έλα δπλαηφ ζεκείν, κηα πνιχ ζπνπδαία πεγή, ην νπνίν δίλεη πξνζηηζέκελε αμία. Σν κάζεκα πξνηίζεηαη λα επελδχζεη ζην άηνκν, αλαιακβάλνληαο ηελ πξφθιεζε γηα Πνηφηεηα. Πέξα απφ έλα απζηεξφ πξφγξακκα θαηάξηηζεο άκεζα ζπλδεδεκέλν κε ηελ παξαγσγή, πξνηείλεηαη κηα ζρεζηαθή θαη πνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε, σο έλα επαίζζεην εξγαιείν δηεξεχλεζεο ηεο θνηλσληθήο πνιππινθφηεηαο. Αο πξνζπαζήζνπκε λα πξνζδηνξίζνπκε κεξηθνχο εηδηθνχο ζηφρνπο πνπ νη ρεηξηζηέο πξέπεη λα επηδηψθνπλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο, νη νπνίνη ηζρχνπλ γηα θάζε ζεαηξηθφ δξψκελν. Μπνξνχκε λα ηνπο ρσξίζνπκε ζε εζσηεξηθνύο θαη πξνζσπηθνύο ζηόρνπο, θαη ζε ηερληθνύο ζηόρνπο, νη νπνίνη έρνπλ δηαθνξεηηθή βαξχηεηα αλάινγα κε ηελ νκάδα εξγαζίαο εηδηθά κε ηελ ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ. 15

17 Δζωηεξηθνί θαη Πξνζωπηθνί ηόρνη: λα κάζεηο πσο επηθνηλσλείο ζε κηα νκάδα εξγαζίαο λα μεπεξάζεηο ςπρνινγηθά εκπόδηα (αλαζηνιέο, θνβίεο, ακθηβνιίεο, ακεραλία θηι) λα απνθηήζεηο απηνέιεγρν θαη απηνπεπνίζεζε λα δώζεηο ειεύζεξν παηρλίδη ζηελ δεκηνπξγηθόηεηα ηνπ θαζελόο λα απμήζεηο ην αίζζεκα επζύλεο απέλαληη ζηελ νκάδα θαη ζην ηειηθό απνηέιεζκα πνπ ζα πξνθύςεη Σερληθνί ηόρνη: λα κειεηήζεηο θαη λα κάζεηο ζεαηξηθέο ηερληθέο (εζνπνηία, ηξαγνύδη, ρνξόο θηι) λα κειεηήζεηο θαη λα κάζεηο αθήγεζε λα αζθεζείο ζηελ ζπγγξαθή ζεαηξηθνύ θεηκέλνπ λα «αλεβάδεηο» κηθξέο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο 1. ΜΔΘΟΓΟΗ & ΠΡΑΚΣΗΚΔ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ Παξαηεξήζεηο Δηδεκόλσλ: José Jorge Chade Καζεγεηήο ζην Σκήκα Δηδηθήο Αγσγήο ηνπ Παλ/κηνπ ηεο Μπνιόληα θαζώο θαη ζην Παλ/κην ηεο Μνληέλα. Γηδάζθεη Γιώζζα θαη επηθνηλσληαθέο δπζιεηηνπξγίεο, Γηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία ζην πεδίν ηεο Δηδηθήο Αγσγήο γηα ην κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα θαζεγεηώλ ηνπ Παλ/κίνπ ηεο Μπνιόληα. ύκβνπινο Δθπαίδεπζεο ηνπ Ηηαιηθνύ Δζληθνύ Ηλζηηηνύηνπ Αζθάιεηαο θαη Πξόιεςεο Αηπρεκάησλ. (INAIL) Δπηζηεκνληθόο Τπεύζπλνο ηνπ πξνγξάκκαηνο Βνήζεηα ζην πίηη ζηνλ δήκν ηεο Πάξκα. Δπηζηεκνληθόο Τπεύζπλνο ζην πξόγξακκα Horizon "Differently abled" Theatre and Handicap ζηελ πεξηθέξεηα Λάηδην. πλεξγάδεηαη κε δηάθνξνπο δήκνπο ζηελ πεξηνρή Emilia-Romagna γηα ηελ κείσζε ησλ αλαπεξηώλ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΚΖ ΣΔΥΝΖ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΔΝΩΜΑΣΩΖ Οη θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο απνηεινχλ έλα ηζρπξφ ππφβαζξν / ζπκπιήξσκα, θαη ππφ απηήλ ηελ έλλνηα, ηελ θαηάιιειε ζηηγκή γηα λα μεθηλήζεη θαλείο λα βνεζάεη ηελ δεκηνπξγία κηαο ζρέζεο. Απφ ηελ εθπαηδεπηηθή επηζηεκνληθή θαη ηαηξηθή ηερληθή ζθνπηά, ηέηνηνπο είδνπο δξαζηεξηφηεηεο εμππεξεηνχλ δπν βαζηθέο απνθαηαζηαζηαθέο ιεηηνπξγίεο. Σψξα πξέπεη λα δψζνπκε έκθαζε ζην πσο αληηιακβαλφκαζηε ηελ απνθαηάζηαζε, ή, θαιχηεξα, ηη πηζηεχνπκε φηη πξαγκαηηθά είλαη. Δίλαη απαξαίηεην λα εμεηάζνπκε ηελ απνθαηάζηαζε απφ ηξεηο ζαθψο πξνζδηνξηζκέλεο νπηηθέο: 1. Απνθαηάζηαζε σο Ηαηξηθή Δπηζηήκε 2. Απνθαηάζηαζε σο Γηαδηθαζία 3. Απνθαηάζηαζε σο Φηινζνθία 16

18 Απηέο νη νπηηθέο ηεο απνθαηάζηαζεο κπνξνχλ λα ζπλδεζνχλ απεπζείαο κε ηνπο δείθηεο αλαπεξίαο: Βηνινγηθφο δείθηεο Κνηλσληθν- πνιηηηζκηθφο δείθηεο Αηνκηθφο Φπρνινγηθφο Γείθηεο ια ηα θαιιηηερληθά κνληέια θαη δεκηνπξγίεο πνπ αλαπηχρζεθαλ κε νινθιεξσκέλν ηξφπν, απνηεινχλ κέξνο ηεο απνθαηαζηαζηαθήο δηαδηθαζίαο θαη θηινζνθίαο. Ζ Απνθαηάζηαζε δελ απεπζχλεηαη κφλν ζηα άηνκα κε αλαπεξίεο, αιιά ζηελ γεληθφηεξε θνηλσληθή ζθαίξα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη δπλαηφλ λα δηαπηζησζεί φηη ε νινθιεξσκέλε θαιιηηερληθή δνπιεηά έρεη έλα ηζρπξφ θαζνδεγεηηθφ λήκα ζηνλ εμαλζξσπηζκφ θαη ηελ πνηφηεηα δσήο φπνπ ην λφεκα θαη ε αίζζεζε είλαη δπλαηά. Μπνξνχκε λα ζθεθηνχκε ζρεηηθά κε ηνλ Σνιζηφη θαη ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπ κέζνδν φηαλ δίδαζθε ζην πεηξακαηηθφ ζρνιείν ηεο αγξνηηθήο πεξηνρήο Ismania Poiana, θαη ρξεζηκνπνηνχζε δεκηνπξγηθφηεηα θαη θαληαζία ζε φιεο ηνπο ηηο κνξθέο γηα λα πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ ηνπ. Μηα επαλαιακβαλφκελε θαηάζηαζε είλαη κηα επίζεκε ζρέζε, αιιά κηα επηινγή κεηαμχ δαζθάισλ θαη καζεηψλ, γηα λα δεκηνπξγήζεη αλάγθεο θαη ελδηαθέξνλ, παξά εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο. Ζ επίηεπμε ηεο εθπαηδεπηηθήο αμίαο ηνπ παηρληδηνχ, ε πξνζνρή ζην ζψκα θαη ν ζεβαζκφο ζηηο θπζηθέο ςπρν-θηλεηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ θάζε παηδηνχ, είλαη επίζεο ζέκαηα θιεηδηά. Ο απηνζρεδηαζκφο θαη ε ρξήζε θάζε επθαηξίαο έθθξαζεο είλαη πάλσ απφ φια νη θχξηεο εθπαηδεπηηθέο θαηεπζχλζεηο ηνπ Θεάηξνπ ηνπ 20 νπ αηψλα, επεηδή ε αλάγθε γηα Θέαηξν δελ ζηεξίδεηαη απιά ζηηο παξαζηάζεηο, αιιά ζηελ δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία ησλ εζνπνηψλ, νη νπνίνη έρνπλ κάζεη πψο λα εθθξάδνληαη. ην πιαίζην ηεο εθπαίδεπζεο, θαη αθφκε πεξηζζφηεξν, εληφο ζεαηξηθήο αγσγήο ππάξρεη κηα αμία: λα κάζεηο πψο λα ρηίδεηο ην κέιινλ ζην παξφλ θαη πψο λα δηαηεξείο ην παξειζφλ ζην παξφλ. ΣΔΥΝΖ, ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΖΡΗΑ Γλσξίδνληαο φηη εθηφο απφ ην έιιεηκκα (Βηνινγηθφο δείθηεο ηεο αλαπεξίαο), ην αλαπεξηθφ status ζρεηίδεηαη κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. Γη απηφ ηνλ ιφγν νη θνηλσληθέο αμίεο είλαη ζεκαληηθέο, αθφκε θαη φηαλ κε ηελ ζεηξά ηνπο εμαξηψληαη απφ ην ζεζκηθφ ζχζηεκα ηεο θνηλσλίαο. Οη ζηάζεηο θαη νη αληηδξάζεηο ησλ κε-αλαπήξσλ παίδνπλ ξφιν θιεηδί ζηελ δηακφξθσζε ηεο απηνηδέαο θαη ζηνλ νξηζκφ ησλ δπλαηνηήησλ ελφο αλαπήξνπ αηφκνπ. Ζ αλαπεξία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ βαζκφ αζπκθσλίαο θαη ηελ θαηάζηαζε θαη ηηο πξνζδνθίεο απηήο ηεο νκάδαο, ηεο νπνίαο επηζπκεί λα γίλεη κέινο. πκπεξαζκαηηθά ε αλαπεξία είλαη έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν. Γηα λα θηλεζνχκε ζεηηθά ζηελ ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο, πξνζεγγίδνπκε ην δξάκα, ζην νπνίν, θάζε εκπφδην είλαη θαη κηα επθαηξία γηα πξφθιεζε, θαη θαζίζηαηαη κηα πεγή. Ζ ζέιεζε ηνπ λα βξνχκε έλα δηεξεπλεηηθφ δξφκν θαη λα ξηζθάξνπκε, ην θαζηζηνχλ πεδίν δπλαηνηήησλ. Απηφ βνεζάεη ηνπο αλζξψπνπο λα έρνπλ κηα ζηαηηθή άπνςε ησλ νξίσλ ηνπο ή ηεο αλαπεξίαο ηνπο. Δπηπιένλ, δελ λνείηαη ζέαηξν ή ζρήκα ρσξίο ζρέζε: κεηαμχ εζνπνηψλ ή ζπγγξαθέσλ θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ ζρεδίσλ, κεηαμχ θαηεχζπλζεο θαη δξάκαηνο, κεηαμχ εζνπνηψλ θαη θνηλνχ. Απηή είλαη κηα επθαηξία γηα ελζσκάησζε, λα επηζηξέςεη ζηελ αθεξαηφηεηα θαη λα θέξεη θνληά ηνπ λένπο αλζξψπνπο δψληαο ηελ ζεαηξηθή εκπεηξία σο θνηλφ. Γίλεη ηελ δπλαηφηεηα λα δνπλ απηέο ηηο πιεπξέο ησλ αλαπήξσλ, πνπ ζπλήζσο είλαη θξπκκέλεο ζηελ ζησπή. Σν ζέαηξν θαη ηα άιια θαιιηηερληθά δξψκελα κπνξνχλ λα δηαηαξάμνπλ απηά ηα a priori δεδνκέλα ζρεηηθά κε ηα φξηα ηεο αλαπεξίαο. Έρεη ήδε απνδεηρζεί φηη ζε έλα κεηθηφ εξγαζηήξην νη άλζξσπνη ππεξαζπίδνληαη ηελ θπζηνινγηθφηεηά ηνπο κεηαμχ εζηθήο θαη αηζζεηηθήο. 17

19 Θεαηξηθά Δξγαζηήξηα Πνηα είλαη ηα εθπαηδεπηηθά αληηθείκελα ηα νπνία πξέπεη λα πξνζεγγίδνληαη ζηα ζεαηξηθά εξγαζηήξηα; Ζ αλάπηπμε θηλαηζζεηηθψλ ηθαλνηήησλ κέζα απφ ην άγγηγκα. Ζ ελδπλάκσζε ηεο έλλνηαο ηνπ κνηίβνπ, ηεο εηθφλαο θαη ηεο επίγλσζεο ηνπ ζψκαηνο. Ζ αλάπηπμε ηεο νπηηθήο αληίιεςεο (ζρήκα, ρξψκα, κέγεζνο, θαηεχζπλζε, ζέζε). Ζ αλάπηπμε ηεο αθνπζηηθήο αληίιεςεο. Ζ αλάπηπμε ηεο ζπλείδεζεο φηη βξίζθνληαη ζε ζέζε λα δηαθξίλνπλ αλάκεζα ζηελ ηξηζδηάζηαηε νπηηθή θαη ζηελ ζπλνιηθή άπνςε ελφο ζψκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο κνξθήο, ηνπ βάξνπο, ηεο ζχλζεζεο θαη άιισλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Ζ ηφλσζε ηεο νπηηθήο θαη αθνπζηηθήο αλάιπζεο θαη ε ζχλζεζή ηνπο. Ο εκπινπηηζκφο ηνπ ζπληνληζκνχ καηηνχ ρεξηνχ θαη ηνπ δπλακηθνχ ζπγρξνληζκνχ ησλ ρεξηψλ ζε ζρέζε κε ηα αληηθείκελα θαη ηνπο άιινπο, θαη ε αλάπηπμε ηεο παξαηήξεζεο ησλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ δηάθνξεο παξεκβάζεηο ζε δηαθνξεηηθά πιηθά. Ζ αλάπηπμε θαη ν εκπινπηηζκφο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο δηάζεζεο δηεξεχλεζεο, θαζψο θαη ε απνκάθξπλζή ηνπο απφ ηα ζηεξεφηππα. Ζ αλάπηπμε πξνζσπηθήο αηζζεηηθήο άπνςεο θαη ε αθχπληζε θαιιηηερληθήο ζχιιεςεο. Ζ ελζάξξπλζε γηα παηρλίδη θαη ε ελδπλάκσζε ζρέζεσλ, θαζψο θαη ν εκπινπηηζκφο ηεο απηφ- έθθξαζεο. Ζ νινθιήξσζε ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ. Καηά ηελ αλάπηπμε θαιιηηερληθψλ θαη δεκηνπξγηθψλ εξγαζηεξίσλ εκθαλίδνληαη πνιιέο εθπαηδεπηηθέο θαη απνθαηαζηαζηαθέο ιεηηνπξγίεο, πνπ αθνξνχλ ηφζν ηελ εθπαίδεπζε φζν θαη ην ζέαηξν, φληαο θνξείο θαη δηακεζνιαβεηέο, θαζψο θαη δπλακηθέο ηεο νκάδαο, νη νπνίεο επηζεκάλζεθαλ, απφδεημε ησλ δπζθνιηψλ πνπ ελδέρεηαη λα εκθαληζηνχλ ζε κηα κηθηή νκάδα φπνπ ζηνλ θαζέλα κπνξεί λα ζπκβεί λα γίλεη εζνπνηφο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ζεαηξηθνχ παηρληδηνχ. Οη θίλδπλνη πεξαηηέξσ εμηδαλίθεπζεο θαη ηδενινγηθνπνίεζεο ηέηνησλ θαιιηηερληθψλ εκπεηξηψλ δελ πξέπεη λα ππνηηκνχληαη. Δίλαη πιένλ ζθφπηκν λα ζηακαηήζεη ην ζέκα ησλ πξφζθαησλ ζπδεηήζεσλ ζηελ Ηηαιηθή θαη Δπξσπατθή Πνιηηηζηηθή θελή. Ζ δηαθνξά κεηαμύ αιεζηλήο ηέρλεο θαη δξακαηνζεξαπείαο Σν ξίζθν ηεο ηαμηλφκεζεο, ηεο επηζήκαλζεο, ηεο δεκηνπξγίαο κηαο εμεηδηθεπκέλεο ηέρλεο γηα ηνπο «δηαθνξεηηθνχο» ή ηνπο απνθιεηζκέλνπο, παξά ηελ εθηίκεζε ηεο αλαθάιπςεο ελφο λένπ πεδίνπ, πξνηείλεη ηελ αλαλέσζε ησλ θαιιηηερληθψλ πξαθηηθψλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ γηα ηελ επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε ελφο αηφκνπ πέξα ησλ ζηάζεσλ ηνπ ζρεηηθά κε ηελ αλαπεξία. ιν απηφ καο θάλεη λα θαηαιαβαίλνπκε φηη έρεη κηα δεκηνπξγηθή δηάζηαζε θαη καο επηηξέπεη λα αληηιεθζνχκε επθνιφηεξα ηηο αηνκηθέο δπλαηφηεηεο, πνπ ήηαλ γλσζηέο αιιά αθαλείο. Τπφ απηφ ην πξίζκα, ην πξφγξακκα απνδεηθλχεη φηη είλαη απνθαηαζηαζηαθφ, εθπαηδεπηηθφ θαη βνεζεηηθφ ζηελ ελζσκάησζε, ζε ζρέζε κε ηελ θνπιηνχξα ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο απέλαληη ζηα θνηλά θαη ζην θνηλφ. Πάληα αθήλνληαο αλνηρηφ πξνβιεκαηηζκφ Σν ζέαηξν γίλεηαη πξαγκαηηθφ ζέαηξν, γηαηί δελ είλαη κφλν θπζηθφ, αιιά θαη ζπλαηζζεκαηηθφ. Δίλαη δπλαηφλ λα αληηιεθζνχκε ζπλαηζζήκαηα, ζρέζεηο, ζέζεηο κέζα ζηελ νκάδα. Γίλεηαη εξγαιείν επίηεπμεο εληζρπκέλεο αθχπληζεο ηεο αηνκηθήο άκπλαο, ησλ θφβσλ θαη ησλ αληηζηάζεσλ πξνεξρφκελσλ απφ ηνπο εαπηνχο ηνπο θαη ηνπο άιινπο. Γελ αλαθέξνκαη κφλν ζηνπο εζνπνηνχο, αιιά ζηνλ θαζέλα, αθφκε θαη ζε απηνχο πνπ θνηηάλε θξπκκέλνη πίζσ απφ ηελ ζθελή. Ζ Σέρλε σο ζεξαπεπηηθή θξνληίδα είλαη κηα ειηαρηίδα, φπνπ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο μαλαξρίδνπλ ηνλ δηάινγν, φρη ζαλ έλα ζχκπησκα κηαο δπζθνξίαο, αιιά ζαλ κηα αλαγέλλεζε. Απφ θνηλσληθν εθπαηδεπηηθήο ζθνπηάο, ε εθθξαζηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη κηα ζεκαληηθή εκπεηξία γηα ηα άηνκα ηνπ Κνηλσληθνχ Απνθιεηζκνχ. 18

20 Σέηνηεο δξάζεηο ηνπο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ηφζν λα αλαπηχμνπλ θαη λα εθθξάζνπλ ην δπλακηθφ ηνπο αηνκηθά θαη ζπιινγηθά, φζν θαη λα αλαπηχμνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ζρεηίδεζζαη θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα ηθαλνπνηνχληαη, λα ζρεδηάδνπλ θαη λα δεκηνπξγνχλ. Δθπαηδεπηέο θαη ζχκβνπινη πξέπεη λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα αθνχλ θαη λα αλαπηχζζνπλ ζρέζεηο, φπσο επίζεο θαη λα βνεζνχλ ηελ ζθέςε θαη λα πξνζέρνπλ θαη λα δίλνπλ πξνζνρή ζηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο θαη αλάγθεο ησλ σθεινπκέλσλ ηνπο. Πνηνο γλσξίδεη πσο εθθξαδφκαζηε ρσξίο άγρνο θαη θνβίεο; Απηφ ελλννχκε ιέγνληαο γηα ηελ ειεπζεξία ηέηνησλ δξαζηεξηνηήησλ. πσο είπα αξρηθά θαη επαλαιακβάλσ, κηα ηέηνηα θαιή αλάπηπμε δελ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έιιεηκκα, θαη αλ ππήξρε κηα ηέηνηα ςεπδαίζζεζε, ζα ήηαλ πεγή κεγάιεο απνγνήηεπζεο. Μηα πεηπρεκέλε αλάπηπμε ζρεδίνπ δξάζεο ζα πξέπεη λα κεηψλεη ηελ αλαπεξία. Καη νθείιεη λα ηελ κεηψλεη κέζα απφ δηάινγν, ζρεδηαζκφ θαη, σο ζπλέπεηα, κέζα απφ ηελ γλψζε. 19

21 ΣΜΗΜΑ 2 ΘΕΑΣΡΙΚΕ ΠΟΤΔΕ ΚΑΙ ΣΕΧΝΙΚΕ 20

22 2. ΠΔΓΗΑ ΘΔΑΣΡΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 3 ώρεσ 2.1 ΜΑΘΖΗΑΚΑ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΑ Σν ζέαηξν είλαη ην θαιχηεξν παηρλίδη ηνπ θφζκνπ γηαηί επηηξέπεη ζηνλ θαζέλα καο λα γίλεη θάηη άιιν απ απηφ πνπ είλαη θαη απηφ λα είλαη απνδεθηφ απφ φινπο, ζπλαδέιθνπο θαη θνηλφ. πσο φηαλ είκαζηαλ παηδηά θαη παίδακε θιέθηεο θη αζηπλφκνπο ή ην γηαηξφ. Με ηε δηαθνξά φηη απηφ ην αζψν παηρλίδη γηα θάπνηνπο γίλεηαη δνπιεηά ή αθφκε θαιχηεξα, ε δσή ηνπο ε ίδηα θαη κάιηζηα πιεξψλνληαη γη απηφ (εληάμεη, φρη πάληα ). Με ην αζηείν απηφ πξνζπαζήζακε λα εμεγήζνπκε φηη ην ζέαηξν κπνξεί λα γίλεη ιφγνο χπαξμεο θαη κάιηζηα πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε δνπιεηά. Μηιήζακε γηα ην ζέαηξν σο παηρλίδη. Πξάγκαηη, δελ απνηειεί ζχκπησζε ην γεγνλφο φηη νη θαιχηεξνη «εζνπνηνί» ηνπ θφζκνπ είλαη ηα παηδηά. Δίλαη αζψα, ειεχζεξα απφ πξνθαηαιήςεηο, έρνπλ άγλνηα ησλ ςπρνινγηθψλ ή θνηλσληθψλ ππαηληγκψλ θη έηζη κπνξνχλ λα «πηζηεχνπλ» ζε φζα ιέλε ή θάλνπλ. Ζ αιήζεηα ηεο εξκελείαο είλαη αγλή θαη ππάξρεη κέζα ηνπο ρσξίο θαλείο λα ηνπο γξάθεη ηα ιφγηα. Ο ζθνπφο ηνπ παξφληνο πιηθνχ είλαη λα κεηαδψζεη θάπνηεο γλψζεηο ζε φζνπο/εο πξέπεη λα κάζνπλ πψο λα γξάθνπλ κηα ηζηνξία, φπνηα θη αλ είλαη απηή, κέζα απφ ηελ αλάθηεζε ηεο αζψαο δεκηνπξγηθφηεηαο πνπ θαζέλαο καο έθξπςε ζηα κχρηα ηεο ςπρήο ηνπ θαζψο σξίκαζε. Οη ζηφρνη ινηπφλ αθνξνχλ ηελ εηζαγσγή θαη αλάιπζε ησλ ηερληθψλ, ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζηνηρείσλ πνπ ζπγθξνηνχλ ηε βαζηθή δνκή ηνπ ζεαηξηθνχ γεγνλφηνο, έηζη ψζηε νη εθπαηδεπφκελνη/εο ζπγγξαθείο ζεάηξνπ λα απνθηήζνπλ ηηο βαζηθέο γλψζεηο πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα ζπγγξάςνπλ έλα θείκελν. Με άιια ιφγηα, ζηφρνο είλαη λα δεκηνπξγεζεί έλα κνλνπάηη πνπ ζα ζπλζέηεη ηα δηαθνξεηηθά βήκαηα δεκηνπξγίαο πνπ νδεγνχλ ζην Θεαηξηθφ Έξγν, λα θαζνδεγεζεί ε πνξεία ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, λα απνθηήζνπλ γεληθέο γλψζεηο πνπ ζα ηνπο/ηηο δψζνπλ ηα ηερληθά εθφδηα ηεο ζεαηξηθήο ζπγγξαθήο, θαζψο επίζεο ην θίλεηξν θαη ηελ εγξήγνξζε λα αζθήζνπλ ην εθθξαζηηθφ δπλακηθφ ηνπο κέζα απφ ζχληνκεο αζθήζεηο γηα θάζε ζέκα. Σν ζέαηξν σο παηρλίδη είλαη ηαπηφρξνλα θνηλσληθέο ζρέζεηο, πλεπκαηηθή θνηλφηεηα θαη ζεξαπεία. πλδένληαο απηφ ην παηδί πνπ θξχβνπκε κέζα καο κε ηε γλψζε ησλ ζεαηξηθψλ ηερληθψλ, ν ζηφρνο είλαη λα γξάςνπκε έλα έξγν πνπ κάιηζηα ζα παξαθνινπζείηαη επράξηζηα απφ ζεαηέο. Μέζα απφ κηα ζεηξά ζπγγξαθηθψλ αζθήζεσλ, αθφκε θαη ησλ πην βαζηθψλ, νη εθπαηδεπφκελνη/εο ζα εμαζθήζνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα κεηαθέξνπλ ηε θαληαζία ηνπο ζην ραξηί θαη λα ηελ κεηαηξέςνπλ ζε θάηη «ζεαηξηθφ». Ζ ειηθηαθή νκάδα θαη ην θνηλσληθν-πνιηηηζηηθφ ππφβαζξν ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη ην πξφγξακκα «writing theatre» ζηνρεχεη λα ηνπο δψζεη ηε δπλαηφηεηα λα βξνπλ κέζα ζηελ ςπρή ηνπο θάηη πνπ αθφκε δελ έρεη ραζεί. Να κηιήζνπλ πξψηα απ φια γηα ηνλ εαπηφ ηνπο. Γηα ηελ νηθνγέλεηά ηνπο, γηα φζα αγαπνχλ, γηα ηα φλεηξά ηνπο. Να δηεγεζνχλ έλα ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο απφ ηε δσή ηνπο ή απφ ηε δσή ησλ άιισλ θαη λα κπνξέζνπλ λα ην κεηαηξέςνπλ ζε «ζέαηξν», αλνίγνληαο έηζη ηελ πφξηα ζε ζπάληα αηζζήκαηα. Γηα λα ηα θαηαθέξεηο απηά ίζσο ρξεηάδεηαη λα μέξεηο πψο είλαη λα βξίζθεζαη ζηε ζθελή... Έζησ θαη κφλνλ γηα λα πεηο έλα αλέθδνην. 2.2 ΔΗΑΓΩΓΖ Σν πξψην βήκα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαηάξηηζε ζηε ζπγγξαθή ζεαηξηθνχ έξγνπ κε ζεξαπεπηηθνχο θαη γλσζηηθνχο ζηφρνπο είλαη ε γλψζε γηα ηα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ ζεάηξνπ, ζην πιαίζην πάληα ηεο επξχηεξεο ζεαηξηθήο αγσγήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ζπγγξαθή γηα ην ζέαηξν δελ αθνξά κφλνλ ηε ζχιιεςε κηαο ηζηνξίαο, φζν ζπλαξπαζηηθή θαη δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία θη αλ είλαη απηή, αιιά ζεκαίλεη θπξίσο φηη βάδεηο ζην ραξηί απηφ πνπ θάπνηνη άιινη ζα αλεβάζνπλ ζηε ζθελή. Δίλαη ινηπφλ απαξαίηεην λα 21

23 μεθηλήζεη θαλείο κε ηηο βάζεηο πνπ ζηεξίδνπλ φιε ηε ζεαηξηθή πξάμε, κε ηελ απφθηεζε γλψζεο γη απηέο ψζηε λα κεηαηξαπνχλ ζε πξνζσπηθέο θαη λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηνπο ζηφρνπο απηνχο. Οη βάζεηο απηέο είλαη ζπγθεθξηκέλεο θαη ηερληθέο. Ζ γλψζε γη απηέο δίλεη ζην γξάςηκν έζησ θαη κηαο απιήο γξακκήο ζεαηξηθνχ δηαιφγνπ κεγάιε δξακαηνπξγηθή αμία. Πξνθαλψο δελ πεξηκέλεη θαλείο φηη φπνηνο γξάθεη κηα θσκηθή ή κηα δξακαηηθή ζθελή ή νπνηαδήπνηε άιιε ζεαηξηθή κνξθή κπνξεί θαη λα ηελ παίμεη ή λα ηε ζθελνζεηήζεη θαη κάιηζηα κε πεηζηηθφ ηξφπν. Δίλαη αιήζεηα φηη πνιινί ζεαηξηθνί ζπγγξαθείο θαη δξακαηνπξγνί ππήξμαλ ή είλαη εζνπνηνί νη ίδηνη, φπσο ν Μνιηέξνο, ν αίμπεξ ή ν Δληνπάξλην ληε Φίιηππν. Χζηφζν, δελ απνηειεί conditio sine qua non ηεο ζπγγξαθήο ζεαηξηθνχ έξγνπ. Ζ γλψζε πψο λα ρξεζηκνπνηείο ηε θσλή ζνπ ή ην ζψκα ζνπ, πψο λα θηλείζαη ζηε ζθελή, ε επίγλσζε ηνπ ζπλαηζζεκαηηθνχ θαη πλεπκαηηθνχ ζηνηρείνπ ηεο ζθεληθήο ζηηγκήο είλαη νπζηαζηηθέο γηα ηνλ θαζέλα πνπ επηζπκεί λα γξάςεη Θέαηξν. ην θείκελν πνπ αθνινπζεί ζα πξνζπαζήζνπκε λα πεξηγξάςνπκε φζν πην παξαζηαηηθά κπνξνχκε απηφ πνπ ζπλήζσο απνθαιείηαη «ε γλψζε ηεο εζνπνηίαο» πνπ δελ είλαη ηίπνηε άιιν παξά νη πξναλαθεξζείζεο βάζεηο. Ζ εξκελεία σο ηαιέλην, ζπλαίζζεκα θαη ζηπιηζηηθή επηινγή. Ζ θίλεζε σο ε αιήζεηα ηεο ζθεληθήο δξάζεο. Ζ θσλή σο ην φξγαλν ηνπ εζνπνηνχ. Ζ δξακαηνπξγία, ζπλάληεζε κε ηελ Σέρλε. Ζ ζθελνζεζία σο ε ζηηγκή ηεο δεκηνπξγίαο. ια απηά είλαη ζηνηρεία πνπ φζνη απνθαζίζνπλ λα γξάςνπλ ζέαηξν ζα ηα βξνπλ κπξνζηά ηνπο, γη απηφ πξέπεη λα ηα μέξνπλ θαη λα ηα αλαγλσξίδνπλ. 2.3 ΔΡΜΖΝΔΗΑ Οη εθηειεζηέο (εζνπνηνί, κνπζηθνί, ρνξεπηέο, ηξαγνπδηζηέο) ωο ελδηάκεζνη κεηαμύ ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ θνηλνύ. Οη εθηειεζηέο είλαη ελδηάκεζνη, βαξθάξεδεο ζηνλ Πνηακφ ηεο Πνίεζεο. Μεηαθέξνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ θαιιηηέρλεδεκηνπξγνχ απφ ηελ αθηή ηεο θαληαζίαο ζηελ απέλαληη αθηή, ηεο πινπνίεζεο, ηεο ζπγθεθξηκελνπνίεζεο, ηεο εθηέιεζεο. Δπί ζθελήο ή ζε νπνηνδήπνηε ρψξν ζπκβαίλεη ε παξάζηαζε, νη εζνπνηνί δίλνπλ ππφζηαζε ζηελ αξρηθή ηδέα ηνπ πξνζψπνπ πνπ ηε ζπλέιαβε. Οη εθηειεζηέο είλαη θαη νη ίδηνη «θαιιηηέρλεο» αλ ην ζηπι, ηα πλεπκαηηθά θαη θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ηνπο δίλνπλ πςεινθξνζχλε, πνίεζε, επαηζζεζία. Οη κεγάινη εθηειεζηέο είλαη απηνί πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ αξρηθή ηδέα ηνπ ζπγγξαθέα ζε θάηη δηθφ ηνπο, πνπ ηελ εκπινπηίδνπλ κε πξνζσπηθά ηνπο ζηνηρεία. Σν θνηλφ ρεηξνθξνηεί εθείλνλ πνπ θαηαθέξλνπλ λα αγγίμνπλ ηηο πην επαίζζεηεο ρνξδέο ηεο ςπρήο ηνπο θαη πνπ κεηαηξέπνπλ ηε ζπλαηζζεκαηηθή ζηηγκή απφ αθήγεζε ζε εκπεηξία. Οη εθηειεζηέο ινηπφλ είλαη ε θπξηφηεξε θσλή ηνπ ζπγγξαθέα, ηαπηφρξνλα φκσο θαη ε πιένλ αζηαζήο. ε θάζε πεδίν ηεο ηέρλεο νη εθηειεζηέο έδηλαλ θαη εμαθνινπζνχλ λα δίλνπλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο εξκελεία ηνπ έξγνπ ή ηνπ ραξαθηήξα. Δίηε είλαη κνπζηθφ θνκκάηη είηε ηξαγηθφο ήξσαο, νη εθηειεζηέο απνθαιχπηνπλ ζην θνηλφ ζηνηρεία ηεο δηθήο ηνπο πξνζσπηθφηεηαο. Γη απηφ θαη ν Άκιεη ηνπ εζνπνηνχ Υ είλαη δηαθνξεηηθφο, θαιχηεξνο ή ρεηξφηεξνο δελ έρεη ζεκαζία, απφ ηνλ Άκιεη ηνπ εζνπνηνχ Φ. Δίλαη πεξηηηφ λα πνχκε πσο θαη νη εζνπνηνί είλαη αλζξψπηλα φληα. Μεηαθέξνπλ ινηπφλ ζηε ζθελή θνκκάηηα απφ ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηνλ θφζκν ηνπο. Οη κεγάινη εθηειεζηέο είλαη εθείλνη πνπ θαηαθέξλνπλ λα δεκηνπξγνχλ χςηζηε ζπγθίλεζε ζην θνηλφ ηνπο. Οη αθξναηέο/ηξηεο ζθέθηνληαη «λαη, αιήζεηα, κνπ έρεη ζπκβεί θη εκέλα» ή «ζαλ λα βιέπσ ηνλ παηέξα κνπ» ή «ην θάλνπλ αιήζεηα ή παίδνπλ;». Σφζν πνιχ πνπ κεξηθέο θνξέο ζηνλ θαζεκεξηλφ ιφγν ζπκβαίλεη έλα παξάδνμν: ν εθηειεζηήο επηζθηάδεη ηνλ δεκηνπξγφ. Αο πνχκε, νη αλαθνξέο ζηε δηεχζπλζε νξρήζηξαο απφ ηνλ Υέξκπεξη θνλ Κάξαγηαλ ήηαλ ζαλ λα είρε γξάςεη ν ίδηνο ηα θνκκάηηα: «άθνπζα ηελ Δλάηε ηνπ Κάξαγηαλ». Έηζη ν Καξπνζξαχζηεο έγηλε ηνπ Ννπξέγηεθ θαη ν Οζέινο ησλ Γθάζκαλ θαη Ραληφλε. Κάπσο έηζη κνηάδνπλ ζαλ λα ράζεθαλ ν Μπεηφβελ, ν Σζατθφθζθπ θαη ν αίμπεξ Ζ «εμήγεζε» ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ πσο εηπψζεθε ήδε, ε κειέηε θαη ε εξκελεία ηνπ γξαπηνχ θεηκέλνπ είλαη νπζηαζηηθφ θνκκάηη ηεο δνπιεηάο ηνπ εθηειεζηή. Eίλαη ινηπφλ πξνθαλέο φηη απηφ δελ κπνξεί λα γίλεη βάζεη πξνθαζνξηζκέλσλ θξηηεξίσλ. Αληίζεηα, ε θξηηηθή αλάιπζε ηνπ θεηκέλνπ, ππφ ην πξίζκα ησλ πξνζσπηθψλ θνηλσληθψλ, πνιηηηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ απηψλ πνπ ζα ην 22

24 αλεβάζνπλ ζηε ζθελή, θαηαιήγεη λα είλαη δηαθνξεηηθή θαη ππνθεηκεληθή. Ζ «αλαζεψξεζε» ησλ θιαζηθψλ, ην πνιηηηθφ ζέαηξν, ε πξσηνπνξία ππήξμαλ νξφζεκα ζηελ ηζηνξία ηνπ ζεάηξνπ θαη ζηελ εμέιημή ηνπ. Αλεβάδνληαο ζηε ζθελή έλα νπνηνδήπνηε θείκελν νη εθηειεζηέο, φπσο ήδε είπακε, ζα απνθαιχςνπλ ζηνηρεία ηνπ εαπηνχ ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ζα ην εξκελεχζνπλ ππνθεηκεληθά, άξα θαη δηαθνξεηηθά απφ νπνηνδήπνηε άιιν. Αθφκε θη αλ πξφθεηηαη γηα έλα απιφ παξακχζη - κελ μερλάκε φηη ζηα παξακχζηα θξχβεηαη ην ζπέξκα ηεο ζεαηξηθήο πξάμεο- κε ηηο ξίδεο ηνπ ζην κχζν θαη ζηελ ηζηνξία, ε πιήξεο αλάιπζε ηνπ θεηκέλνπ επηηξέπεη ζηνπο εθηειεζηέο λα δηακνξθψζνπλ ηε δηθή ηνπο νπηηθή, ε νπνία φηαλ κεηαθεξζεί ζηε ζθελή, ζα θάλεη ηελ αθεγεκαηηθή ζηηγκή κνλαδηθή θαη εμαηξεηηθά πξνζσπηθή. Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ ε εξκελεία ηνπ γξαπηνχ θεηκέλνπ, λννχκελε θπξίσο σο πξνζσπηθή θξηηηθή ζεψξεζε, νδεγεί ζε δηαθνξεηηθή mise en scene, ζε κηα δνπιεηά δειαδή πνιχ επξχηεξε απφ απηή ηνπ ζθελνζέηε, ελψ θη εθείλνο είλαη εθηειεζηήο ηνπ έξγνπ, φπσο ζα ζπδεηήζνπκε απφ εδψ θαη θάησ. ΑΚΖΖ ΔΡΜΖΝΔΗΑ Δπηιέγνπκε έλα θείκελν ή ζεαηξηθό έξγν νπνηνπδήπνηε ηύπνπ (θσκηθό, ζαηηξηθό, δξάκα, ηξαγσδία θιπ.). Ζ άζθεζε ζπλίζηαηαη ζηελ επαλάιεςε πέληε θνξέο ζπλερώο ηκήκαηνο ηνπ θεηκέλνπ κε πέληε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο, αιιάδνληαο είηε ηελ εζσηεξηθή δνκή είηε ηελ εμέιημε ηνπ ζεαηξηθνύ έξγνπ. Οη εθπαηδεπόκελνη/εο πξνζπαζνύλ λα δώζνπλ θάζε θνξά θαη δηαθνξεηηθό ζθνπό ζηελ θάζε εθηέιεζε, είηε ηνλίδνληαο είηε θξύβνληαο ζηνηρεία πνπ αθνξνύλ ηελ πινθή ηεο ηζηνξίαο. Αλ επηιέμνπλ λα παίμνπλ ην θνκκάηη ζπγθεθξηκέλνπ ραξαθηήξα ηνπ έξγνπ νη εθπαηδεπόκελνη/εο ζα πξέπεη λα εθηειέζνπλ ην ξόιν κε δηαθνξεηηθό ηξόπν θάζε θνξά δίλνληαο ζε θάζε εθηέιεζε κηα δηαθνξεηηθή πξνζσπηθή εξκελεία. Ο ζθνπόο κηαο ηέηνηαο άζθεζεο είλαη λα ελδπλακώζεη ηηο δεκηνπξγηθέο θαη εξκελεπηηθέο δεμηόηεηεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, αθνύ ε εθηέιεζή ηεο βαζίδεηαη ζηνλ απηνζρεδηαζκό. ε επόκελε θάζε αλακέλεηαη λα δηαβάζνπλ θξηηηθά ην ξόιν κε βάζε ηελ αλαιπηηθή κειέηε ηνπ θεηκέλνπ θαη ηα πνιηηηζηηθά εθόδηα θάζε εθπαηδεπόκελνπ/εο. 2.4 ΚΗΝΖΖ Σν ζψκα θαη ν ρψξνο, επίζεο ρεηξνλνκίεο, ιέμεηο θαη παχζεηο. Καζεηί ζηε ζθελή είλαη θίλεζε. Αθφκε θαη ε αθηλεζία πξνζδίδεη θίλεζε ζηε ζθεληθή δξάζε, φπσο θαη νη παχζεηο δίλνπλ λφεκα ζηα ιφγηα. Ζ ζπλαίζζεζε ηνπ ζψκαηνο επί ζθελήο δίλεη ζηνπο εθηειεζηέο ηε δπλαηφηεηα λα «ππάξρνπλ» θαη φρη απιψο λα εκθαλίδνληαη. Οη εθηειεζηέο θηλνχληαη ζηε ζθελή ζαλ λα κελ ππάξρνπλ ηα φξηα πνπ βάδεη ε ζθελνγξαθία ή νη νδεγίεο ηνπ ζθελνζέηε. Καη φια απηά ζπκβαίλνπλ «ζαλ λα», ζην απξνζδηφξηζην κπζηήξην ηεο «θαηαζθεπήο». Απφ ηελ θίλεζε μεθηλνχλ ηα καζήκαηα ζε θάζε δξακαηηθή ζρνιή. Οη ζπνπδαζηέο θαινχληαη λα δηαζρίζνπλ ηε ζθελή δηαγσλίσο. Οη δάζθαινη ηνπο δεηνχλ λα πεξπαηήζνπλ θπζηθά, ρσξίο αθακςία θαη ακεραλία. Οη ζπνπδαζηέο πξέπεη λα δηαζρίζνπλ ηε ζθελή ζαλ λα βξίζθνληαη ζην ζνππεξ κάξθεη ή ζ έλα δηάδξνκν. ρη βηαζηηθά, νχηε πνιχ αξγά, αιιά θπζηνινγηθά. Οζν παξάμελν θη αλ αθνχγεηαη, ζηε δηάξθεηα απηήο ηεο άζθεζεο θάπνηνη ζπνπδαζηέο ζθνληάθηνπλ ή θαη πέθηνπλ! Ζ εμήγεζε είλαη εληειψο ςπρνινγηθή θαη κάιινλ ηεηξηκκέλε: φηαλ θάπνηνο καο θνηηάδεη, ράλνπκε ηε θπζηθφηεηά καο. Δηζη, αθφκε θαη νη πην απζφξκεηεο θηλήζεηο γίλνληαη ακήραλεο, θηλήζεηο πνπ ζα θάλακε ρσξίο λα ηηο ζπλεηδεηνπνηνχκε φπσο ην βάδηζκα. Ζ θίλεζε είλαη βαζηθφ ζηνηρείν ηεο ζεαηξηθήο παξάζηαζεο. Δίλαη ε εμσηεξηθή έλδεημε ηεο εζψηεξεο ζθέςεο, είλαη ην θχκα ηεο θαληαζίαο πνπ γίλεηαη πξάμε. Υσξίο ηελ αλαπεξία ηνπ θαη ηελ ηξνκεξή ηνπ παξακφξθσζε ν Ρηράξδνο ν Γ δελ ζα ήηαλ ηφζν βίαηνο. Πξηλ απφ ηνπο εθηειεζηέο νη ζπγγξαθείο έρνπλ νξίζεη ζην ιφγν ηνπο ηελ θίλεζε. Ζ θίλεζε πξηλ πξαγκαηνπνηεζεί είλαη ζθέςε. Μέζα απφ ηελ έθθξαζε ησλ εζνπνηψλ πνπ ηνπο δίλνπλ δσή νη ραξαθηήξεο απνθηνχλ θίλεζε κέζσ ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Σεξηζέηα, εμαζχιιαβνο ή ελδεθαζχιιαβνο, ξπζκφο ή απινί ζηίρνη απνηεινχλ ην πξψην επίπεδν πνπ νξίδεη ηελ θίλεζε, πξηλ αθφκε απηή μερπζεί ζαλ ηε ιάβα απφ ην εθαίζηεην πάλσ ζηε ζθελή. 23