4/2013. Τόμος 33 Οκτώβριος - Δεκέμβριος

Transcript

1 4/2013 Τόμος 33 Οκτώβριος - Δεκέμβριος Άρθρα Β. Ι. Δαφνομήλης Ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας υπό το ενωσιακό δίκαιο Δ. Γούλας Η απόφαση του ΔΕΕ επί της απόφασης Alemo-Herron: Ακραία θέση του νομολογιακού εκκρεμούς ή η απαρχή μιας νέας εποχής στο εργατικό δίκαιο; Μ. Ψάρρα Η μεταστροφή των θέσεων των Γενικών Εισαγγελέων ως προς την αμφισβητούμενη αρμοδιότητα του ΔΕΕ στην προδικαστική παραπομπή Ε. Αυλογιάρη Κώδικας Δεοντολογίας Διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών: Νομική διάσταση - Ηθικά διλλήματα Επισκόπηση Νομολογίας ΔΕΕ ΓεΔΕΕ (Σεπτέμβριος Νοέμβριος 2013) ΕΔΔΑ (Οκτώβριος Δεκέμβριος 2013) Σχολιασμένη Νομολογία Προσφυγή ακυρώσεως Εξυγίανση και εκκαθάριση πιστωτικών ιδρυμάτων Προστασία καταναλωτή Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές Δικαίωμα πρόσβασης σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα Δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και δικαίωμα σε δίκαιη δίκη Προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα

2 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη ΕΚΔΟΤΕΣ: Καθηγ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, Διευθυντής ΚΔΕΟΔ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΛΕΡΓΑΚΗΣ, Πρόεδρος ΔΣΘ (26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη) ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Καθηγητής Β. ΣΚΟΥΡΗΣ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ-ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ: Ν. ΚΑΝΑΚΗΣ, Εκδοτική Β. Ελλάδος (Δαναΐδων 4, Θεσσαλονίκη) REVUE JURIDIQUE TRIMESTRIELLE PROPRIÉTAIRES: CENTRE DE DROIT ÉCONOMIQUE INTERNATIONAL ET EUROPÉEN Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki LE BARREAU DE THESSALONIKI rue 26 Octobre 3, Thessaloniki ÉDITEURS: Prof. vassilios a. christianos, Directeur du CDEIE (Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki) NIKOLAOS VALERGAKIS, Président du Barreau de Thessaloniki (rue 26 Octobre 3, Thessaloniki) DIRECTEUR: Prof. V. SKOURIS (Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki) imprimérie: N. ΚΑNAKIS, presses de Northern Greece Publishing (Danaidon 4, Thessaloniki)

3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Ε. ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Δ.Ν., Π. ΣΕΡΑΪΔΟΥ Χειρόγραφα για δημοσίευση και βιβλία για παρουσίαση ή βιβλιοκρισίες αποστέλλονται στην υπεύθυνη σύνταξης κ. ΕΥΤΥΧΙΑ ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Διευθύντρια Ερευνών ΚΔΕΟΔ Tαχ. Θυρίδα 14, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη, τηλ.: Εγγραφές συνδρομητών, παραγγελίες παλαιών τόμων, ανατύπων: Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης κ. Αικατερινη Μαρου katmarou@gmail.com Δικαστικό Μέγαρο 26 ης Οκτωβρίου , Θεσσαλονίκη τηλ.: fax: Οι συνδρομές εξοφλούνται με ταχυδρομική επιταγή (εσωτερικό) και με τραπεζική επιταγή (εξωτερικό) επ ονόματι του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Φυσικά πρόσωπα 36 Νομικά πρόσωπα 42 Φοιτητές - ασκούμενοι δικηγόροι 18 Τιμή παλαιών τόμων από 1981 έως από 1991 έως και έως έως Τιμή εκάστου τεύχους 9 Εκτύπωση - Σελιδοποίηση: Εκδοτική Β. Ελλάδος, Δαναΐδων 4, Θεσσαλονίκη, τηλ Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου

4 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN SECRÉTARIAT: E. MOUAMELETZI, Docteur en Droit, P. SERAIDOU Tous les manuscrits ainsi que les livres pour présentation ou compte-rendu doivent être envoyés à Mme E. MOUAME- LETZI, Directrice de Recherches du CDEIE, responsable pour la rédaction Boîte Postale 14, Kalamaria - Thessaloniki, tel: Souscriptions, commandes des anciens volumes, extraits : Barreau de Thessaloniki Mme Ekaterini Marou katmarou@gmail.com Palais de Justice rue 26 Octobre 3, Thessaloniki tél.: fax: Les souscriptions sont payées par chèque postal (pour l intérieur) et par chèque bancaire (pour l étranger) au nom du Barreau de Thessaloniki ABONNEMENTS ANNUELS GRÈCE - ÉTRANGER Personnes physiques 36 Personnes morales 42 Étudiants - Avocats stagiaires 18 Prix des anciens volumes de 1981 à de 1991 à et à à Prix de fascicule 9 Achevé d imprimer sur les presses de Northern Greece Publishing, Danaidon 4, Thessaloniki, Tél , Centre de Droit Économique International et Européen

5 Η Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου πρωτοεκδόθηκε το 1981 από τον αείμνηστο Καθηγητή Δημήτριο Ευρυγένη, ο οποίος διετέλεσε και Διευθυντής της για την περίοδο Διευθυντής της Επιθεώρησης διετέλεσε επίσης από το 1986 μέχρι το 1999 και ο αείμνηστος Καθηγητής Κρατερός Ιωάννου. Στην Γραμματεία της Επιθεώρησης συμμετείχαν από την αρχή της κυκλοφορίας της ο Αλκιβιάδης Παναγόπουλος, δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του ΚΔΕ- ΟΔ, η επιστημονική συνεργάτις του ΚΔΕΟΔ κ. Στέλλα Ιωαννίδου, δικηγόρος, και η κ. Σοφία Μεγγλίδου, Δ.Ν., δικηγόρος, που είχε και την ευθύνη της ύλης της Επιθεώρησης από το 1981 μέχρι το Το Δ.Σ. του ΚΔΕΟΔ απαρτίζεται από τους: Καθηγητή Β. Σκουρη, Πρόεδρο Δ.Σ. Καθηγητή Β. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ, Διευθυντή του ΚΔΕΟΔ Ν. ΒΑΛΕΡΓΑΚΗ, εκπρόσωπο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Σ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ, εκπρόσωπο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Φ. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ, εκπρόσωπο του ΥΠΑΑΝ Σ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αργαλιάς Παναγιώτης, ΜΔΕ, Δικηγόρος-Οικονομολόγος Αυλογιάρη Ευπραξία, Δικηγόρος, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια Γκουπιδένη Λαμπρινή, Βιβλιοθηκονόμος ΚΔΕΟΔ Γούλας Δημήτριος, Δ.Ν., Δικηγόρος Δαφνομήλης Ι. Βασίλειος, ΜΔΕ, Ασκούμενος Δικηγόρος Θεοδωρίδης Π. Κωνσταντίνος, LLM, Δικηγόρος Καψάλη Βασιλική, Δ.Ν., Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜοΠαΔιΣ Μπαξεβάνης Α. Χρήστος, Δ.Ν., Δικηγόρος Παναγιωτίδου Ελισάβετ, M2 Professionel, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ Παπακωνσταντής Μάρκος, Δ.Ν., Δικηγόρος, Διδάσκων στο τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Παπανδρέου Μάριος, ΜΔΕ, Δικηγόρος Πέρβου Ιωάννα, LLM, ΜΒΑ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜοΠαΔιΣ Πίτσου Αναστασία, ΜΔΕ, Πολιτική Επιστήμονας, Ασκούμενη ΚΔΕΟΔ Πλατής Ιωάννης, LLM, Δικηγόρος, Ασκούμενος ΚΔΕΟΔ Ροδόπουλος Μιχαήλ, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτης ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜοΚΕ Σαββοπούλου Φωτεινή, Υπάλληλος ΥΠΑΑΝ, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ Σώμη Σοφία, Βιβλιοθηκονόμος ΚΔΕΟΔ Τερζής Κωνσταντίνος, Δικηγόρος, Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής Τζούλια Ελένη, LLM, Δικηγόρος Τσολάκου Ευθυμία, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Υπότροφος Ι.Κ.Υ., Σπουδάστρια Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών Ψάρρα Μαρία, ΠΜΣ ΕΚΠΑ, Ασκούμενη δικηγόρος IV ΕΕΕυρΔ 4:2013

6 Περιεχόμενα 4/2013 ΑΡΘΡΑ Β. Ι. Δαφνομήλης Ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας υπό το ενωσιακό δίκαιο Δ. Γούλας Η απόφαση του ΔΕΕ επί της απόφασης Alemo-Herron: Ακραία θέση του νομολογιακού εκκρεμούς ή η απαρχή μιας νέας εποχής στο εργατικό δίκαιο; Μ. Ψάρρα Η μεταστροφή των θέσεων των Γενικών Εισαγγελέων ως προς την αμφισβητούμενη αρμοδιότητα του ΔΕΕ στην προδικαστική παραπομπή Ε. Αυλογιάρη Κώδικας Δεοντολογίας Διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών: Νομική διάσταση - Ηθικά διλλήματα ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Ι. Eπικαιρότητα EE ΙΙ. e πίκαιρα νομικής πληροφορικής ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Ι. ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α. Επισκόπηση Νομολογίας ΔΕΕ ΓεΔΕΕ (Σεπτέμβριος Νοέμβριος 2013) Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΔΕΕ ΓεΔΕΕ ΔΕΕ C-583/11 P, Inuit Tapiriit Kanatami/Κοινοβούλιο και Συμβούλιο, (Προσφυγή ακυρώσεως) Παρατηρήσεις Χ. Μπαξεβάνης ΔΕΕ C-85/12, LBI, (Εξυγίανση και εκκαθάριση πιστωτικών ιδρυμάτων) Παρατηρήσεις Π. Ι. Αργαλιάς ΔΕΕ C-59/12, Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs, (Προστασία καταναλωτή Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές) Παρατηρήσεις Β. Καψάλη ΔΕΕ C-486/12, X, (Δικαίωμα πρόσβασης σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα) Παρατηρήσεις Ε. Τζούλια ΙΙ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ A. Επισκόπηση Νομολογίας ΕΔΔΑ (Οκτώβριος Δεκέμβριος 2013) Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΕΔΔΑ ΕΔΔΑ, Προσφυγή Νο 1562/10, Υπόθεση Remuszko κατά Πολωνίας, (Δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) Παρατηρήσεις Ι. Πέρβου ΕΕΕυρΔ 4:2013 V

7 III. ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ Συμβούλιο της Επικρατείας (Ολομ.), απόφαση αριθμ. 3354/2013, (Υπαλληλικό δίκαιο - Προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα) Παρατηρήσεις Φ. Σαββοπούλου 511 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Ι. Βιβλιοπαρουσιάσεις ΙΙ. Βιβλιοθήκη ΚΔΕΟΔ: Β Εξάμηνο ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ ΕΕΕυρΔ VI ΕΕΕυρΔ 4:2013

8 Table of contents 4/2013 ARTICLES V. I. Dafnomilis Property Τransfer Τax and EU Law D. Goulas ECJ Judgment in the Alemo-Herron Case: Extreme Position of the Jurisprudential Pendulum or the Beginning of a New Era for European Labour Law? M. Psarra The Reversal of Advocates General s View Regarding the ECJ s Disputed Jurisdiction in the Preliminary Reference Procedure E. Avlogiari Code of Conduct for Accredited Mediators: Legal Dimension - Ethic Matters DEVELOPMENTS IN THE EU Ι. EU News ΙΙ. Information technology e news CASE-LAW Ι. EUROPEAN COURT OF JUSTICE AND COURT OF FIRST INSTANCE EC Α. Review of Jurisprudence (September November 2013) Β. Notes ECJ C-583/11 P, Inuit Tapiriit Kanatami/Parliament and Council, (Action for annulment) Annotation Ch. Baxevanis ECJ C-85/12, LBI, (Reorganisation and winding-up of credit institutions) Annotation P. I. Argalias ECJ C-59/12, Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs, (Consumer Protection - Unfair commercial practices) Annotation V. Kapsali ECJ C-486/12, X, (The right of access to the processing of personal data) Annotation E. Tzoulia ΙΙ. EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS A. Review of jurisprudence October December 2013) B. Notes ECHR, Application No 1562/10, Case Remuszko v. Poland, Judgement of (The right to freedom of expression and the right to fair trial) Annotation I. Pervou ΕΕΕυρΔ 4:2013 VII

9 III. NATIONAL COURTS Council of State, Judgement No 3354/2013, (Civil servants law) Annotation F. Savvopoulou 511 BIBLIOGRAPHY I. Book reviews ΙΙ. CIEEL Library: 2 nd Semester HELLENIC REVIEW OF EUROPEAN LAW: ANNUAL TABLES VIII ΕΕΕυρΔ 4:2013

10 Table des matières 4/2013 DOCTRINE V.I. Dafnomilis La taxe de transfert de propriété en vertu du droit de l UE D. Goulas L arrêt de la CJUE dans l affaire Alemo-Herron: Position extrême du pendule jurisprudentiel ou l amorce d une nouvelle ère pour le droit du travail européen? M. Psarra Le revirement de l aspect des Avocats Généraux concernant la compétence contestée de la Cour de justice dans la procédure de question préjudicielle E. Avlogiari Code de déontologie des médiateurs accrédités: Dimension juridique - Questions éthiques DÉVELOPPEMENTS DANS L UE Ι. Nouvelles européennes ctualités d informatique juridique JURISPRUDENCE Ι. COUR DE JUSTICE ET TRIBUNAL DE L UNION EUROPÉENNE Α. Revue de Jurisprudence (septembre novembre 2013) Β. Notes CJUE C-583/11 P, Inuit Tapiriit Kanatami/ Parlement et Conseil, (Recours en annulation) Notes Ch. Baxevanis CJUE C-85/12, LBI, (Assainissement et liquidation des établissements de crédit) Notes P. I. Argalias CJUE -59/12, Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs, (Protection de consommmateurs Pratiques commerciales déloyales) Notes V. Kapsali CJUE C-486/12, X, (Le droit d accès aux données de caractère personnel) Notes E. Tzoulia ΙΙ. COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME ΕΕΕυρΔ 4:2013 A. Revue de Jurisprudence (octobre décembre 2013) B. Notes CEDH, Requête No 1562/10, affaire Remuszko c. Pologne, Arrêt du (Le droit à la liberté d expression et le droit à un procès équitable) Notes I. Pervou IX

11 III. JURIDICTIONS NATIONALES Conseil d État, Arrêt No 3354/2013, (Le droit de fonctionnaires) Notes F. Savvopoulou 511 DOCUMENTATION BIBLIOGRAPHIQUE I. Revue bibliographique II. Bibliothèque du CDEIE: 2 ème Semestre REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN: TABLES ANNUELLES X ΕΕΕυρΔ 4:2013

12 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚΕ : Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός Αρμ : Αρμενόπουλος ΑρχΝ : Αρχείο Νομολογίας ΓεΔΕΕ : Γενικό Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΠΕΚ μετά την ) ΓΣΔΕ : Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) Δ : Δίκη ΔΕΕ : Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΔΕΚ μετά την ) ΔΕΕτ. : Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών ΔΕΚ : Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΔΕΝ : Δελτίο Εργατικής Νομοθεσίας ΔηΣΚΕ & αγορά : Δημόσιες Συμβάσεις - Κρατικές Ενισχύσεις & αγορά ΔιΜΕΕ : Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης & Επικοινωνίας ΔιΔικ : Διοικητική Δίκη ΔτΑ : Δικαιώματα του Ανθρώπου (RHDH) ΔΦΝ : Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας ΕΔΔΔΔ : Επιθεώρησις Δημοσίου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου Ε.Δ.Κ.Α. : Επιθεώρησις Δικαίου Κοινωνικής Ασφαλίσεως ΕΕ : Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΕ : Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕΕυρΔ : Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου (RHellDE) ΕΖΕΣ : Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών ΕΕμπΔ : Επιθεώρηση του Εμπορικού Δικαίου ΕΕΝ : Εφημερίς Ελλήνων Νομικών ΕΕργΔ : Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου ΕΕυρΚ : Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων EK : Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΕλλΔνη : Ελληνική Δικαιοσύνη ΕΛΜ : Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα ΕΝΔ : Επιθεώρηση Ναυτιλιακού Δικαίου ΕΟΧ : Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος Επι.Δ.Ε. : Επιθεώρηση Δημοσίων Έργων ΕπισκΕΔ : Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου ΕΤρΑξΧρΔ : Επιθεώρηση Τραπεζικού Αξιογραφικού και Χρηματιστηριακού Δικαίου ΕυΒ : Ευρωπαϊκό Βήμα ΕυρΔΔΑ ή ΕΔΔΑ : Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕυρΕΔΑ ή ΕΕΔΑ : Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕυρΚ : Ευρωπαϊκές Κοινότητες ΕυρΚοινβ : Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ΕυρΠολ : Ευρωπαίων Πολιτεία ΕυρΣΔΑ ή ΕΣΔΑ : Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕφΑΔ : Εφαρμογές Αστικού Δικαίου ΕφημΔΔ : Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου ΘΠΔΔ : Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου ΚΕΠΑΑ : Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Άμυνα και την Ασφάλεια ΚΕΠΠΑ : Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας ΚριτΕπιθ : Κριτική Επιθεώρηση Νομικής Θεωρίας και Πράξης ΝοΒ : Νομικό Βήμα ΕΕΕυρΔ 4:2013 XI

13 ΠΕΚ ΠερΔικ ΠΛογ ΠΝ ΠοινΔικ ΠοινΧρ ΠρΠροσχ ΣΛΕΕ ΣΕΕ Συλλ. ΣυλλΥπΥπ ΣυνθΕΕ ΣυνθΕΚ ΣυνθΕΚΑΕ ΣυνθΕΚΑΧ ΣυνθΕΟΚ ΤεΣ ΤοΣ Υπερ ΦΠΑ ΧρηΔικ ΧρΙΔ AcP AFDI AJCL AJDA AJIL AöR ASL BB CDE Clunet C.M.L.R. CML Rev. CommLP CONSUM.L.J. DB DZWir EA EBRL ECHR ECJ E.C.L.R. EELR EGC E.H.R.L.R. EIPR EJIL ELJ : Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Περιβάλλον και Δίκαιο : Ποινικός Λόγος : Πειραϊκή Νομολογία : Ποινική Δικαιοσύνη : Ποινικά Χρονικά : Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως και προσαρμογής των συνθηκών : Συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση : Συλλογή Νομολογίας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Συλλογή Υπαλληλικών Υποθέσεων : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας : Τεύχος εκτός σειράς : Σύνταγμα (Το) : Υπεράσπιση : Φόρος Προστιθέμενης Αξίας : Χρηματοπιστωτικό Δίκαιο : Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου : Archiv für civilische Praxis : Annuaire Français de Droit International : American Journal of Comparative Law (The) : Actualité Juridique du Droit Administratif : American Journal of International Law : Archiv des öffentlichen Rechts : Air and Space Law : Der Betriebs - Berater : Cahiers de Droit Européen : Journal du Droit International (J.D.I.) : Common Market Law Reports : Common Market Law Review : Commercial Law Practitioner : Consumer Law Journal : Der Betrieb : Deutsche Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europa-Archiv : European Business Law Review : European Convention on Human Rights : European Court of Justice : European Competition Law Review : European Environmental Law Review : European General Court : European Human Rights Law Review : European Intellectual Property Review : European Journal of International Law : European Law Journal XII ΕΕΕυρΔ 4:2013

14 E.L.Rev. Elrev./HR EPL ERPL EStAL ETL EuGRZ EuR EuZW EWS GATT GATS GRUR Int. HRLJ HRQ ICLQ IIC ILJ I.L.M. IPRax JCMS J.D.I. JT JT-DE JWT JZ LIEI MJ MLR NJW NQHR NVWZ NZA öat PPLR RabelsZ R.A.E. RCADI RCC RdA R.D.P. RDUE RECIEL REDC Rev.inst.eur. Rev.trim.dr.h. RFDA : European Law Review : European Law Review / Human Rights Survey : European Public Law : European Review of Private Law-Revue Européenne de Droit Privé - Europäische Zeitschrift für Privatrecht : European State Aid Law Quarterly : European Transport Law - Droit Européen des Transports - Europäisches Transportrecht : Europäische Grundrechte - Zeitschrift : Europarecht : Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europäisches Wirtschafts - und Steuerrecht : General Agreement on Tariffs and Trade (ΓΣΔΕ) : General Agreement on Trade Services : Gewerblicher Rechtschutz und Urheberrecht -Internationaler Teil : Human Rights Law Journal : Human Rights Quarterly : International and Comparative Law Quarterly (The) : International Review of Industrial Property and Copyright Law : Industrial Law Journal : International Legal Materials : Praxis des Internationalen Privat - und Verfahrensrechts : Journal of Common Market Studies : Journal du Droit International (Clunet) : Journal des Tribunaux : Journal des Tribunaux - Droit Européen : Journal of World Trade : Juristen Zeitung : Legal Issues of European Integration : Maastricht Journal of European und Comparative Law : Modern Law Review (The) : Neue Juristische Wochenschrift : Netherlands Quarterly of Human Rigths : Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht : Neue Zeitschrift für Arbeitsrecht : Zeitschrift für das öffentliche Arbeits- und Tarifrecht : Public Procurement Law Review : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht : Revue des Affaires Européennes : Recueil des Cours de l Académie de Droit International de La Haye : Revue de la Concurrence et de la Consommation - Droit et Marchés : Recht der Arbeit : Revue du droit public : Revue du Droit de l Union Européenne (ως το 1999 Revue du Marché Unique Européen - RMUE) : Review of European Community and International Environmental Law - Access to Environmental Information : Revue Européenne de Droit de la Consommation : Revista de instituciones europeas : Revue trimestrielle des droits de l homme : Revue Française de Droit Administratif ΕΕΕυρΔ 4:2013 XIII

15 RFDC RGDIP RHDH RHDI RHellDE RIDPC Riv.dir.eur. RIW RMC RMCUE RMUE RTDeur. RUDH TRIPs WRP WuW YBEL ZEuP ZEuS ZfRV ZHR ZSE ZVglRWiss : Revue Française de Droit Constitutionnel : Revue Générale de Droit International Public : Revue Hellénique de Droits de l Homme (ΔτΑ) : Revue Hellénique de Droit International : Revue Hellénique de Droit Européen (ΕΕΕυρΔ) : Rivista Italiana di Diritto Pubblico Comunitario : Rivista di diritto europeo : Recht der Internationalen Wirtschaft : Revue du Marché Commun (από το 1991 Revue du Marché Commun et de l Union Européenne - RMCUE) : Revue du Marché Commun et de l Union Européenne από το 1991 (ως το 1990 Revue du Marché Commun - RMC) : Revue du Marché Unique Européen (από το 2000 Revue du Droit de l Union Européenne - RDUE) : Revue Trimestrielle de Droit Européen : Revue Universelle des Droits de l Homme : Trade Related Intellectual Property Rigths : Wettbewerb in Recht und Praxis : Wirtschaft und Wettbewerb : Yearbook of European Law : Zeitschrift für Europäisches Privatrecht : Zeitschrift für Europarechtliche Studien : Zeitschrift für Rechtsvergleichung - Internationales Privatrecht und Europarecht : Zeitschrift für das gesamte Handelsrecht und Wirtschaftsrecht : Zeitschrift für Staats - und Europawissenschaften : Zeitschrift für Vergleichende Rechtswissenschaft Υπόδειγμα παραπομπής στην Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου: ΕΕΕυρΔ 1981, σ. 259, RHellDE 1981, p. 259 XIV ΕΕΕυρΔ 4:2013

16 Ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας υπό το ενωσιακό δίκαιο Βασίλειος Ι. Δαφνομήλης * Οι φόροι μεταβίβασης περιουσίας αποτελούν κατηγορία άμεσων φόρων που επιβαρύνουν αρκετές συναλλαγές σε πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου, όμως, ότι οι εκάστοτε θεσπισμένοι φόροι των κρατών μελών μπορεί να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ελεύθερη κυκλοφορία στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς, είναι προφανές ότι η διάρθρωση και λειτουργία των φόρων αυτών δεν πρέπει να αντιβαίνει προς τα κρατούντα στο ενωσιακό, και δη στο ενωσιακό φορολογικό δίκαιο. Με αναφορά, λοιπόν, στη σχετική νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να παρουσιάσει τις προβληματικές πτυχές των φόρων μεταβίβασης περιουσίας, ενώ, με αφορμή τις παρατεθείσες αποφάσεις, δίδεται η ευκαιρία για προβληματισμό σχετικά με την εφαρμογή ή όχι της δημοσίου διεθνούς αρχής του μάλλον ευνοούμενου κράτους στις συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας που καταρτίζουν τα κράτη μέλη. Τέλος, επιδιώκεται η σφαιρική παρουσίαση του ελέγχου που ακολουθεί το ΔΕΕ ως προς τη συμβατότητα ενός (άμεσου) φόρου με το ενωσιακό δίκαιο, όπου, στην περίπτωση των φόρων μεταβίβασης περιουσίας, μας επιτρέπει να καταλήξουμε σε ενδιαφέροντα επιστημονικά συμπεράσματα. φόρος μεταβίβασης περιουσίας ελευθερία κυκλοφορίας κεφαλαίων ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων ελευθερία εγκατάστασης ανάλογη αντιμετώπιση με τον φόρο εισοδήματος παρεμφερής κατάσταση διπλή φορολογία συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας η αρχή του μάλλον ευνοούμενου κράτους δικαιολόγηση του περιορισμού αρχή της συνοχής του φορολογικού συστήματος αναλογικότητα Ι. Σημαντικοί προβληματισμοί σχετικά με το φόρο μεταβίβασης περιουσίας Α. Οι ελευθερίες που παραβιάζει ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας Ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας 1 είναι ένας άμεσος φόρος, ο οποίος πλήττει τον αγοραστή ενός ακινήτου με βάση έναν καθορισμένο συντελεστή βάσει της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου που μεταβιβάζεται 2. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι λογικό να προβλέπουν έναν τέτοιο φόρο, ο οποίος τους αποφέρει αρκετά έσοδα, ένεκα των μεταβιβάσεων ακινήτων στην επικράτειά τους. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις, κατά τις οποίες ενυπάρχει σε αυτού του είδους τη συναλλαγή διασυνοριακό στοιχείο, ήτοι είτε επειδή ο αγοραστής ή ο πωλητής του ακινήτου * ΜΔΕ, Ασκούμενος Δικηγόρος 1. Περισσότερα για τη φορολόγηση της περιουσίας, βλ. Ι.Δ. ΑΝΑΣ- ΤΟΠΟΥΛΟΣ / Θ.Π. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, Φορολογικό Δίκαιο, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2003, σ. 254 επ. 2. «Βασικό φορολογικό νομοθέτημα που ρυθμίζει σήμερα, με ορισμένες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις, τη φορολογία μεταβίβασης ακινήτων στην Ελλάδα είναι ο αναγκαστικός ν. 1521/1950 που κυρώθηκε με το ν. 1587, όπως ισχύει σήμερα με τις τροποποιήσεις που επήλθαν με νεότερους νόμους. Με τις ρυθμίσεις του νόμου αυτού επιβάλλεται φόρος κατά τη μεταβίβαση από επαχθή αιτία ακινήτων, στην Ελλάδα, ή εμπράγματων δικαιωμάτων επί ακινήτων, καθώς και κατά τη μεταβίβαση πλοίων υπό ελληνική σημαία. Η επιβολή του φόρου αυτού δικαιολογείται από δημοσιονομικής άποψης από το γεγονός ότι η καταβολή τιμήματος(δαπάνης) εκ μέρους του αγοραστή του ακινήτου αποτελεί ένδειξη ύπαρξης φοροδοτικής ικανότητας», Κ.Δ. ΦΙΝΟΚΑΛΙΩΤΗΣ, Φορολογικό Δίκαιο, 3 η έκδ., εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2005, σ είναι ευρωπαίος πολίτης είτε το ακίνητο βρίσκεται σε ένα κράτος μέλος, ενώ ο αγοραστής έχει την ιθαγένεια ενός έτερου κράτους μέλους ή δεν κατοικεί στο κράτος μέλος της τοποθεσίας του ακινήτου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι οποίες κάθε άλλο παρά σπάνιες είναι, ένεκα της κινητικότητας των επενδύσεων και της κυκλοφορίας των ευρωπαίων πολιτών, οι ρυθμίσεις των κρατών μελών ενδεχομένως να μην συμβαδίζουν με τις ρυθμίσεις των Συνθηκών και, ειδικότερα, με αυτές που αφορούν τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Κι αυτό, διότι, όπως επανειλημμένα έχει τονίσει το ΔΕΕ σε αποφάσεις του, «μολονότι η άμεση φορολογία εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, τα κράτη μέλη οφείλουν, κατά την άσκησή της, να τηρούν το δίκαιο της Ένωσης» 3. Και το ΔΕΕ, όταν αναφέρεται στο δίκαιο της Ένωσης, εννοεί τις θεμελιώδεις ελευθερίες, που χρησιμοποιούνται ως οπλοστάσιο στο πλαίσιο της αρνητικής ενοποίησης που επιδιώκεται με τους άμεσους φόρους. Πράγματι, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει βρεθεί αντιμέτωπο με το φόρο μεταβίβασης περιουσίας και έχει εκδώσει αρκετά ενδιαφέρουσες αποφάσεις ως προς το επιτρεπτό του, ειδικότερα όσον αφορά διασυνο- 3. ΔΕΚ C-246/89, Επιτροπή/Ηνωμένο Βασίλειο, , Συλλ. I-4585, σκ. 12, ΔΕΚ C-279/93, Schumacker, , Συλλ. I-225, σκ. 21, ΔΕΚ C-80/94, Wielockx, , Συλλ. I-2493, σκ. 16, ΔΕΕ C-107/94, Asscher, , Συλλ. I-3089, σκ. 36, ΔΕΚ C-311/97, Royal Bank of Scotland, , Συλλ. I-2651, σκ. 19, ΔΕΚ C-251/98, Baars, , Συλλ. I-2787, σκ. 17, ΔΕΚ C-334/02, Επιτροπή/Γαλλία, , Συλλ. I-2229, σκ. 21, ΔΕΚ C-155/09, Επιτροπή/Ελλάδα, , Συλλ. I-65, σκ. 39, ΔΕΚ C-10/10, Επιτροπή/Αυστρία, , Συλλ. I-5389.

17 Δαφνομήλης: Ο φόρος μεταβίβασης ριακές συναλλαγές 4. Ένα πρόβλημα, που στο σημείο αυτό προκύπτει, είναι να εντοπισθεί ποια θεμελιώδη ελευθερία προσβάλλει κατά κύριο λόγο ένας φόρος μεταβίβασης περιουσίας. Γιατί, όπως θα γίνει αντιληπτό στη συνέχεια, τα κράτη μέλη στις αποφάσεις δεν αναφέρονται στα ίδια άρθρα της ΣΛΕΕ, προκειμένου για την επιχειρηματολογία τους για το επιτρεπτό ή όχι του κατά περίπτωση θεσπιζόμενου φόρου μεταβίβασης περιουσίας. 1. Φόρος μεταβίβασης περιουσίας και ελευθερία κυκλοφορίας των κεφαλαίων Στις περισσότερες αποφάσεις, οι εθνικές ρυθμίσεις του φόρου μεταβίβασης περιουσίας παρουσιάστηκαν ως εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, δηλαδή αντικείμενες στα άρθρα 56 της ΣυνθΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ], μη δικαιολογούμενες από τις εξαιρέσεις του άρθρου 58 ΣυνθΕΚ [νυν άρθρο 65 ΣΛΕΕ]. Ειδικότερα, στην υπόθεση C-376/03 5, το Δικαστήριο ασχολήθηκε με το αν επιτρέπεται από το ενωσιακό δίκαιο ο φορολογούμενος κάτοικος Ολλανδίας να δικαιούται έκπτωση ενός ποσού από το φόρο περιουσίας, ενώ ο φορολογούμενος κάτοικος αλλοδαπής να μην δικαιούται ανάλογη έκπτωση. Το ολλανδικό δικαστήριο απέστειλε προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ σχετικά με την ερμηνεία του τότε άρθρου 56 ΣυνθΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ]. Το ΔΕΕ, πριν δώσει απάντηση σε αυτό το πρώτο ερώτημα του ολλανδικού δικαστηρίου, προσδιόρισε τη φύση του φόρου μεταβίβασης περιουσίας, επισημαίνοντας ότι «Κατ αρχάς, υπενθυμίζεται ότι μια επένδυση επί ακινήτων, όπως αυτή που πραγματοποίησε ο D. στις Κάτω Χώρες, συνιστά κίνηση κεφαλαίων, υπό την έννοια του άρθρου 1 της Οδηγίας 88/361/ ΕΟΚ 6 του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 1988, για τη θέση σε εφαρμογή του άρθρου 67 της Συνθήκης (ΕΕ 1988 L 178/5), και της ονοματολογίας των κινήσεων κεφαλαίων που περιλαμβάνεται στο παράρτημα 1 της Οδηγίας αυτής. Η εν λόγω ονοματολογία έχει διατηρήσει την ενδεικτική αξία, την οποία είχε για τον ορισμό της εννοίας της «κινήσεως κεφαλαίων» (C-452/01, Ospelt και Schlössle Weissenberg, , Συλλ. I-9743, σκ. 7). Μια τέτοια επένδυση εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων περί ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων, τους οποίους προβλέπουν τα άρθρα 56 επ. ΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ]». Συνεπώς, το ΔΕΕ εξέτασε το φόρο μεταβίβασης περιουσίας με βάση το άρθρο 56 της ΣυνθΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ]. 4. ΔΕΚ C-376/03, D., , Συλλ. I-5821, ΔΕΕ C-250/08, Επιτροπή/Βέλγιο, , αδημ., ΔΕΚ C-155/09, ό.π., ΔΕΕ C-380/11, DI. VI. Finanziaria di Diego della Valle, , αδημ. 5. ΔΕΚ C-376/03, ό.π. 6. Οδηγία 88/361/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24 ης Ιουνίου 1988 για τη θέση σε εφαρμογή του άρθρου 67 της Συνθήκης. Επίσης, στην υπόθεση C-250/08 7, που αφορούσε την έκπτωση από τον ειδικό φόρο περιουσίας του φόρου που πληρώθηκε («φόρος καταχωρήσεως») κατά την αγορά προηγούμενης κύριας κατοικίας, μόνον αν η κατοικία αυτή βρισκόταν στην Περιφέρεια της Φλάνδρας του Βελγίου, και όχι αν βρισκόταν σε άλλο κράτος μέλος ή σε άλλη περιφέρεια του Βελγίου, η κρίση για το συμβατό της απαλλαγής κρίθηκε με βάση την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. Ειδικότερα, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «εκ προοιμίου, πρέπει να τονιστεί ότι το Βασίλειο του Βελγίου φρονεί ότι η επίδικη κανονιστική ρύθμιση δεν πρέπει να εξεταστεί με γνώμονα τα άρθρα 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ] και 43 ΕΚ [νυν άρθρο 49 ΣΛΕΕ] και υποστηρίζει ως εκ τούτου ότι η παράβαση δεν μπορεί να εκτιμηθεί παρά μόνον υπό το πρίσμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Συναφώς, πρέπει να υπoμνησθεί ότι, κατά πάγια νομολογία, το άρθρο 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ] μπορεί να εφαρμοστεί αυτοτελώς μόνο σε καταστάσεις διεπόμενες από το δίκαιο της Ένωσης, για τις οποίες όμως η Συνθήκη δεν προβλέπει ειδικές διατάξεις». Γι αυτό και το ΔΕΕ εξετάζει την επίμαχη κανονιστική ρύθμιση αποκλειστικά με γνώμονα το άρθρο 56 ΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ]. Κι αυτό, διότι «το άρθρο 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ] δεν μπορεί να εφαρμοστεί αυτοτελώς εν προκειμένω, καθόσον οι περιπτώσεις στις οποίες η αγορά νέας κατοικίας στην Περιφέρεια της Φλάνδρας από πρόσωπο που μετοικεί στη βελγική αυτή περιφέρεια από άλλο κράτος μέλος χωρίς οικονομικά κίνητρα καλύπτονται από την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. Αφετέρου, εν προκειμένω, όπως τονίζει και το Βασίλειο του Βελγίου, η ενδεχόμενη παράβαση του άρθρου 43 ΕΚ [νυν άρθρο 49 ΣΛΕΕ] αποτελεί την αναπόφευκτη συνέπεια της παραβιάσεως της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων» Φόρος μεταβίβασης περιουσίας, ελευθερία κυκλοφορίας των προσώπων και ελευθερία κυκλοφορίας εγκατάστασης Στην υπόθεση, όμως, C-155/09 9, η οποία παρουσιάζει ελληνικό ενδιαφέρον, καθώς αναφέρεται στον ελληνικό φόρο μεταβίβασης ακινήτων κατά την αγορά της πρώτης κατοικίας και στη δυνατότητα απαλλαγής πληρωμής του, σε περίπτωση που οι ιδιοκτήτες του ακινήτου ήσαν κάτοικοι ημεδαπής ή ήσαν Έλληνες κάτοικοι εξωτερικού κατά το χρόνο αγοράς 10,11, δεν έγινε απολύτως καμία αναφορά 7. ΔΕΕ C-250/08, ό.π. 8. ΔΕΕ C-250/08, ό.π., σκ. 29 και ΔΕΚ C-155/09, ό.π. 10. «Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου 1078/80 παρέχεται απαλλαγή από το φόρο μεταβίβασης κατά την αγορά πρώτης κατοικίας. Η απαλλαγή αυτή χορηγείται προς υλοποίηση της συναφούς συνταγματικής επιταγής για την απόκτηση κατοικίας από άτομα που τη στερούνται (άρθρο 21 παρ. 4 Συντ.)», Κ.Δ. ΦΙΝΟΚΑΛΙΩΤΗΣ, ό.π., σσ , σημ Η συμβατότητα της ελληνικής ρύθμισης σχετικά με το φόρο μεταβίβασης περιουσίας είχε προβληματίσει τη θεωρία και πριν 414 ΕΕΕυρΔ 4:2013

18 περιουσίας υπό το ενωσιακό δίκαιο στην ελευθερία κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Απεναντίας, το Δικαστήριο, εξέτασε τη μη δυνατότητα από την απαλλαγή πληρωμής του φόρου μεταβίβασης με βάση τα άρθρα 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ], 39 ΕΚ [νυν άρθρο 45 ΣΛΕΕ] και 43 ΕΚ [νυν άρθρο 49 ΣΛΕΕ]. Ειδικότερα, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «πρέπει, επομένως, να εξεταστεί εάν, όπως διατείνεται η Επιτροπή, το άρθρο 1 παρ. 1 και 3 πρώτο εδάφιο, του νόμου 1078/1980 συνιστά περιορισμό του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, όπως αυτό έχει καθιερωθεί με τα άρθρα 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ], 39 ΕΚ [νυν άρθρο 45 ΣΛΕΕ], 43 ΕΚ [νυν άρθρο 49 ΣΛΕΕ]» και ότι «το άρθρο 18 ΕΚ [νυν άρθρο 21 ΣΛΕΕ], το οποίο προβλέπει γενικώς το δικαίωμα κάθε πολίτη της Ένωσης να κυκλοφορεί και να διαμένει ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών, συγκεκριμενοποιείται στα άρθρα 39 ΕΚ [νυν άρθρο 45 ΣΛΕΕ], όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, και 43 ΕΚ [νυν άρθρο 49 ΣΛΕΕ], όσον αφορά την ελευθερία εγκαταστάσεως» 12. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι εξετάζει τη συμβατότητα της απαλλαγής με βάση τα άρθρα για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και με βάση την ελευθερία εγκατάστασης. Αλλά και στην πιο πρόσφατη απόφαση του ΔΕΕ, C-380/ , το ΔΕΕ δέχεται ότι το άρθρο 49 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους, βάσει της οποίας η χορήγηση μειώσεως του φόρου περιουσίας προϋποθέτει ότι ο απολαύων της εν λόγω μειώσεως θα εξακολουθήσει να υπόκειται στο φόρο αυτόν κατά τα επόμενα πέντε οικονομικά έτη και, επομένως, κρίνει τη συμβατότητα των εθνικών ρυθμίσεων για το φόρο περιουσίας με βάση το άρθρο 49 ΣΛΕΕ σχετικά με την ελευθερία εγκατάστασης. Θεωρούμε ότι η συμβατότητα επιβολής ή απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης περιουσίας θα πρέπει να κριθεί με βάση την ελευθερία κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Κι αυτό, διότι, αφενός, η αγορά κατοικίας συνιστά επένδυση κεφαλαίων και, αφετέρου, επειδή η παράβαση της ελευθερίας κυκλοφορίας κεφαλαίων αντανακλαστικά μόνο πλήττει και την ελευθερία κυκλοφορίας των προσώπων και εγκατάστασης. Μάλιστα, δεν μπορεί να γίνει επίκληση σε όλες τις περιπτώσεις της ελευθερίας κυκλοφορίας των εργαζομένων, για παράδειγμα σε περιπτώσεις όπου έχουμε επένδυση από αλλοδαπό συνταξιούχο 14, ο οποίος δεν εμπίπτει στο βεληνεκές της προηγούμενης ρύθμισης. την καταδίκη της Ελληνικής Δημοκρατίας από το ΔΕΕ, βλ. Κ.Δ. ΦΙΝΟΚΑΛΙΩΤΗΣ, ό.π., σσ , σημ. 650, Ι.Δ. ΑΝΑΣΤΟΠΟΥ- ΛΟΣ / Θ.Π. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π. 12. ΔΕΚ C-155/09, ό.π., σκ. 40 και ΔΕΕ C-380/11, ό.π. 14. Το άρθρο 45 ΣΛΕΕ καταλαμβάνει άμεσα μόνο τους εργαζομένους. «Ως εργαζόμενος πρέπει να θεωρείται το πρόσωπο που παρέχει, κατά τη διάρκεια ορισμένου χρόνου, προς ένα άλλο πρόσωπο και υπό τη διεύθυνση αυτού του τελευταίου, υπηρεσίες έναντι 3. Η ανάλογη αντιμετώπιση του φόρου μεταβίβασης με το φόρο εισοδήματος Η «παρεμφερής κατάσταση» Το ΔΕΕ αντιμετώπισε το φόρο μεταβίβασης περιουσίας ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως αντιμετώπισε και τους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση την απόφασή του Schumacker 15. Κι αυτό, διότι, όπως αναφέρει στην υπόθεση C-376/ , ο φόρος περιουσίας, όπως και ο φόρος εισοδήματος, αποτελεί φόρο καθοριζόμενο βάσει της φοροδοτικής ικανότητας του φορολογουμένου. Ο φόρος περιουσίας θεωρείται συμπλήρωμα του φόρου εισοδήματος 17. Στην υπόθεση C-376/2003, ο κάτοικος αλλοδαπής κατείχε το 90% εντός του κράτους μέλους της κατοικίας του και το 10% στην Ολλανδία. Ένας ολλανδός κάτοικος Ολλανδίας θα δικαιούτο έκπτωση από το φόρο περιουσίας, σε αντίθεση με τον κάτοικο αλλοδαπής, ο οποίος διαθέτει περιουσία στις Κάτω Χώρες, που κανονικά δεν δικαιούται. Το Δικαστήριο, προκειμένου να κρίνει αν σωστά η Ολλανδία δεν επέτρεπε έκπτωση από το φόρο στον D., τόνισε ότι θα έπρεπε να εξεταστεί αν ο D. βρίσκεται σε παρεμφερή θέση με τον κάτοικο Ολλανδίας. Γι αυτό αναφέρει ότι «στην περίπτωση όμως των αμέσων φόρων, το Δικαστήριο έχει δεχθεί ότι η κατάσταση των κατοίκων ημεδαπής δεν είναι κατά γενικό κανόνα παρεμφερής προς την κατάσταση των κατοίκων αλλοδαπής (προπαρατεθείσα απόφαση Schumacker, σκ. 31)» 18 και ότι «το γεγονός ότι ένα κράτος μέλος δεν προβλέπει τη δυνατότητα ορισμένων φορολογικών πλεονεκτημάτων για τον κάτοικο αλλοδαπής, τα οποία παρέχει στον κάτοικο ημεδαπής, δεν συνιστά, κατά γενικό κανόνα, δυσμενή διάκριση, εφόσον οι δύο αυτές κατηγορίες φορολογουμένων δεν βρίσκονται σε παρεμφερή κατάσταση» 19. Όσον αφορά το φόρο εισοδήματος, το ΔΕΕ εδέχθη ότι θα πρέπει ο φορολογούμενος κάτοικος αλλοδαπής να αποκτά το σημαντικότερο μέρος των εισοδημάτων του στο άλλο κράτος μέλος, έτσι ώστε στο κράτος αυτό να αντιμετωπίζεται ως κάτοικος ημεδαπής. Στην απόφαση, μάλιστα, των οποίων λαμβάνει αμοιβή. Εφόσον λυθεί η σχέση εργασίας, ο ενδιαφερόμενος χάνει κατ αρχήν την ιδιότητα του εργαζομένου, αλλά εννοείται, αφενός, ότι η ιδιότητα αυτή ενδέχεται να παραγάγει ορισμένα αποτελέσματα μετά τη λήξη της εργασιακής σχέσεως και, αφετέρου, ότι το πρόσωπο που αναζητεί πράγματι εργασία πρέπει επίσης να χαρακτηρίζεται ως εργαζόμενος», ΔΕΚ C-85/96, Martínez Sala, , Συλλ. I-2691, σκ. 32. Χ. ΜΑΛΑΜΑΤΑ- ΡΗΣ, σε Β. Χριστιανό, Συνθήκη ΕΕ & ΣΛΕΕ, κατ άρθρον ερμηνεία, έκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2012, σ ΔΕΚ C-279/93, ό.π. 16. ΔΕΚ C-376/03, ό.π. 17. ΔΕΚ C-376/03, ό.π., σκ. 32 και Σκ. 26 της απόφασης. 19. Σκ. 28 της απόφασης. ΕΕΕυρΔ 4:

19 Δαφνομήλης: Ο φόρος μεταβίβασης C-391/97 20, το Δικαστήριο επέτρεψε το να εξαρτά ένα κράτος μέλος την παροχή φορολογικού πλεονεκτήματος προς τους κατοίκους αλλοδαπής από την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον το 90% των ασχέτως χώρας προελεύσεως εισοδημάτων τους φορολογείται εντός του εν λόγω κράτους. Επομένως, ό,τι ισχύει ως προς την ανεύρεση της παρεμφερούς κατάστασης στο φόρο εισοδήματος θα ισχύσει και στο φόρο μεταβίβασης περιουσίας. Ο D. κατείχε το 10% της περιουσίας του στην Ολλανδία, δηλαδή ένα μικρό τμήμα της συνολικής του περιουσίας εντός του κράτους αυτού. Το ΔΕΕ, λοιπόν, νομολογεί ότι, αν ο φορολογούμενος κατέχει μη σημαντικό τμήμα της περιουσίας του εντός κράτους μέλους διαφορετικού από το κράτος κατοικίας του, δεν βρίσκεται κατά κανόνα σε παρεμφερή κατάσταση και, επομένως, η άρνηση χορήγησης αντίστοιχης έκπτωσης δεν συνιστά διάκριση εις βάρος του, διότι δεν υπάρχει καθόλου δυσμενής διάκριση. Β. Φόρος μεταβίβασης περιουσίας και συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολόγησης Ίσως για πολλούς η ανάλογη αντιμετώπιση του φόρου μεταβίβασης περιουσίας με το φόρο εισοδήματος να παρουσιάζεται λογική αντιμετώπιση του ζητήματος της ύπαρξης ή μη δυσμενούς διάκρισης, μέσα από τη θεωρία των παρεμφερών καταστάσεων. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, όσον αφορά την προαναφερθείσα απόφαση C-376/ , εστιάστηκε στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το οποίο υποβλήθηκε στο ΔΕΕ, την απάντηση του οποίου ανέμενε με αγωνία η ευρωπαϊκή φορολογική κοινότητα, αν αναλογιστεί κανείς τις συνέπειες μίας θετικής απάντησης από την πλευρά του Δικαστηρίου. Το δεύτερο, λοιπόν, ερώτημα συνοψίζεται στο αν το ενωσιακό δίκαιο απαγορεύει τη μη επέκταση της εφαρμογής ενός κανόνα, τον οποίο προβλέπει διμερής σύμβαση για την αποφυγή διπλής φορολόγησης 22,23, ώστε να καλύπτει τον υπήκοο ενός κράτους μέλους που δεν είναι συμβαλλόμενο εν λόγω σύμβαση. «Το ακτιβιστικό έργο του ΔΕΚ στον τομέα της άμεσης φορολογίας την τελευταία κυρίως δεκαετία 24 έκανε να προβάλλει πιθανή μία θετική απάντηση στο επίμαχο ερώτημα» ΔΕΚ C-391/97, Gschwind, , Συλλ. I ΔΕΚ C-376/03, ό.π. 22. Περισσότερα για τις Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολόγησης, βλ. Ι.Δ. ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ / Θ.Π. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π. 23. Ε. ΧΑΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, Η επίδραση του κοινοτικού δικαίου στις διμερείς συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας, ΕΕΕυρΔ, 2004, σ Ε. ΧΑΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, ό.π. Γ. ΠΙΤΣΙΛΗ, Εξελίξεις στη νομολογία του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: Το Δικαστήριο συνεχίζει το «καταστροφικό» του έργο, ΧρΙΔ, 2004, σ. 77 επ. 25. Ε. ΧΑΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, Το ΔΕΚ ανακόπτει το καταστροφικό του έργο και διαφυλάσσει την ισορροπία των διμερών συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολόγησης, ΔΕΕτ., 2005, σ Η μη εφαρμογή της αρχής «του μάλλον ευνοούμενου κράτους» στο ενωσιακό δίκαιο Σύμφωνα με τα δεδομένα της απόφασης, είχε συναφθεί μία ολλανδοβελγική σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας, σύμφωνα με την οποία θα διδόταν η επίμαχη έκπτωση όσον αφορά το φόρο περιουσίας, ακόμα και στην περίπτωση που το σύνολο της περιουσίας του στις Κάτω Χώρες αποτελεί μόλις το 10% της συνολικής τους περιουσίας. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο Βέλγος, κάτοικος Βελγίου, σε περίπτωση που ήθελε να αγοράσει ένα ακίνητο στην ολλανδική επικράτεια, θα δικαιούται έκπτωση από το φόρο, όχι επειδή αυτό υπαγορεύεται από τις διατάξεις για την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων (που, ούτως ή άλλως, είδαμε ότι δεν απαγορεύεται να τίθενται περιορισμοί), αλλά επειδή κάτι τέτοιο προβλέπεται από τις διατάξεις της οικείας σύμβασης αποφυγής διπλής φορολόγησης 26. Στην περίπτωση αυτή, ο D., όμως, ο οποίος είναι Γερμανός, είναι προφανές ότι σε πρώτη φάση δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την εν λόγω σύμβαση, προκειμένου να τύχει έκπτωσης φόρου, γιατί η τελευταία συνήφθη μόνο μεταξύ Βελγίου και Ολλανδίας. Γι αυτό και ο D. ερωτά αν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις διατάξεις της επίμαχης σύμβασης, προκειμένου να τύχει της επίμαχης έκπτωσης από το φόρο περιουσίας. Με άλλα λόγια, ερωτά το ΔΕΕ, αν μπορεί να τύχει εφαρμογής η αρχή του μάλλον ευνοούμενου κράτους 27 σε φορολογικές διαφορές εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης 28. Τελικά, το ΔΕΕ απάντησε αρνητικά στο επίμαχο ερώτημα, αποφαινόμενο ότι «τα άρθρα 56 [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ] και 58 ΕK [νυν άρθρο 65 ΣΛΕΕ] δεν απαγορεύουν τη μη επέκταση της εφαρμογής ενός κανόνα, τον οποίο προβλέπει διμερής σύμβαση για την αποφυγή της διπλής φορολογίας, όπως ο 26. Artikel 24, paragraaf 1, punt 1, is Nederland [...] bevoegd bij het heffen van belasting van zijn inwoners in de grondslag waarnaar de belasting wordt geheven, de bestanddelen van het inkomen of het vermogen te begrijpen die overeenkomstig de bepalingen van deze Overeenkomst in België mogen worden belast/ «οι Κάτω Χώρες μπορούν, κατά την επιβολή φόρου στους κατοίκους τους, να περιλαμβάνουν στη βάση επιβολής του φόρου τα στοιχεία του εισοδήματος ή της περιουσίας τα οποία, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας συμβάσεως, υπόκεινται σε φόρο στο Βέλγιο». 27. Λ. ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, Οι διεθνείς συμβάσεις αποφυγής της διπλής φορολογίας και η ρήτρα του ευνοούμενου κράτους, ΔΦΝ, 1989, σ. 275 επ. 28. «Το μέτρο της μεταχείρισης του μάλλον ευνοούμενου κράτους (ΜΕΚ) επιβάλλει την ίση μεταχείριση όλων των αλλοδαπών ή όλων των ξένων προϊόντων. [ ]. Το μέτρο αυτό βασίζεται στη λεγόμενη ρήτρα του «μάλλον ευνοούμενου κράτους», που είναι μία συμβατική διάταξη με την οποία δύο ή περισσότερα κράτη υπόσχονται το ένα στο άλλο «τα πλεονεκτήματα που έχουν ήδη παραχωρήσει και αυτά που θα παραχωρήσουν σε οποιοδήποτε άλλο κράτος», Α. ΦΑΤΟΥΡΟΣ / Π. ΣΤΑΓΚΟΣ, Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο, εκδ. Επίκεντρο, 2007, τ.χ. Α, σ ΕΕΕυρΔ 4:2013

20 περιουσίας υπό το ενωσιακό δίκαιο επίμαχος στην κύρια δίκη, σε κατάσταση και υπό συνθήκες όπως αυτές της υποθέσεως της κύριας δίκης, ώστε να καλύπτει υπήκοο κράτους που δεν έχει συμβληθεί στην εν λόγω σύμβαση», καθώς και ότι «Η ευνοϊκή διάταξη μίας φορολογικής σύμβασης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως πλεονέκτημα δυνάμενο να διαχωριστεί από την υπόλοιπη σύμβαση, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της και συμβάλλει στη γενική της ισορροπία» 29,30,31. Αν μπορούμε να σχολιάσουμε τις συνέπειες της συγκεκριμένη απάντησης του ΔΕΕ, θα μπορούσαμε να προβούμε στις παρακάτω διαπιστώσεις: a) Οι συνέπειες της απόφασης C-376/2003 για τα κράτη μέλη Είναι εμφανές ότι το ΔΕΕ, στην παρούσα απάντησή του στο προδικαστικό ερώτημα, δεν δέχεται την εφαρμογή της αρχής του μάλλον ευνοούμενου κράτους στις φορολογικές διαφορές, γιατί κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δημιουργήσει ανασφάλεια και σύγχυση στα κράτη μέλη, διότι, σε περίπτωση που θα ήταν υποχρεωμένα να επεκτείνουν τις ρυθμίσεις μιας ευνοϊκής Σύμβασης Αποφυγής Διπλής Φορολόγησης και σε υπηκόους κρατών μελών που δεν είναι συμβεβλημένα με ΣΑΔΦ 32, τότε το όλο οικοδόμημα αλλά και το νόημα αυτών των συμβάσεων χάνεται. Τα κράτη για τους δικούς τους λόγους επέλεξαν να συνάψουν με ορισμένα μόνο κράτη ΣΑΔΦ (είτε αυτό έχει βάση το καταργημένο άρθρο 293 ΣυνΘΕΚ 33 είτε είναι απόρροια του διεθνούς δικαίου) και αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό, ειδικότερα μάλιστα όταν το αντικείμενο αυτών των συμβά- 29. ΔΕΚ C-376/03, ό.π., σκ Member State A does not need to extend benefits granted to residents of member state B(such as tax free basic allowance) also to residents of Member State C, as residents of Member States B and C are not comparable for the purpose of tax treaty negotiation by Member State A. Tax Treaties are negotiation results between two different national tax systems, and, in the absence of harmonization, Member State B s system is not comparable to Member State C s tax system in its interacting with Member State A s system, B. TERRA / P. WATTEL, European Tax Law, Terra-Wattel, 6 th ed., Kluwer, 2008, σσ , και P. WATTEL, EC Law does not require Most-Favoured nation tax treatment and a disparity in not a discrimination, British Tax Review, 2005, σσ Contra βλ. S. VAN THIEL, Why the ECJ should interpret directly applicable European Law as a right to Intra-Community Most- Faboured-Nation Treatment, part 1 και 2, European Taxation, 2007, σσ και Για λόγους συντομίας από το σημείο αυτό η Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολόγησης θα γράφεται με το αρκτικόλεξο ΣΑΔΦ. 33. Άρθρο 293 ΣυνθΕΚ: «Τα κράτη μέλη, εφόσον είναι αναγκαίο, διεξάγουν μεταξύ τους διαπραγματεύσεις, για να εξασφαλίσουν προς όφελος των υπηκόων τους [ ] την κατάργηση της διπλής φορολογίας εντός της Κοινότητας». σεων είναι ρύθμιση φορολογικών θεμάτων, που ανήκουν στον πυρήνα της κρατικής εξουσίας 34. β) Οι συνέπειες της απόφασης για τους φορολογούμενους κατοίκους Αν το ΔΕΕ έκανε δεκτή την εφαρμογή της αρχής του μάλλον ευνοούμενου κράτους, οι διασυνοριακά δραστηριοποιούμενοι φορολογούμενοι θα μπορούσαν να αναζητήσουν την ευνοϊκότερη ρύθμιση στο δίκτυο των συμβάσεων που έχει υπογράψει ένα κράτος μέλος, με το οποίο έχουν οικονομικούς δεσμούς, και να απαιτήσουν την εφαρμογή της, μολονότι δεν εμπίπτουν στο υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής της σχετικής σύμβασης. Και, έτσι, στην παρούσα υπόθεση, ο κάτοικος Γερμανίας με περιουσία στις Κάτω Χώρες θα μπορούσε να επικαλεστεί την ευνοϊκότερη ρύθμιση της σύμβασης που έχουν υπογράψει οι Κάτω Χώρες με το Βέλγιο. 2. Η αντίφαση σε περίπτωση εφαρμογής της αρχής του «μάλλον ευνοούμενου κράτους» Μια προσεκτικότερη ανάγνωση, ωστόσο, της απάντησης του ΔΕΕ στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απάντηση που έδωσε είναι διφορούμενη. Ειδικότερα, η αναφορά στο διατακτικό της απόφασης στην «κατάσταση» και τις «συνθήκες της υποθέσεως της κύριας δίκης» αφήνει ανοιχτό το δρόμο για μία διαφορετική απόφαση σε μία διαφορετική κατάσταση «υπό διαφορετικές συνθήκες» 35. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και ορισμένες σκέψεις της απόφασης. Ειδικότερα, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «εντούτοις, υπάρχουν καταστάσεις, στις οποίες τα πλεονεκτήματα μιας διμερούς συμβάσεως μπορούν να επεκταθούν στον κάτοικο κράτους μέλους, του οποίου δεν έχει την ιδιότητα του συμβαλλομένου στην εν λόγω σύμβαση» 36. Αλλά στο σημείο αυτό γεννάται το εξής ερώτημα: Κάτω από ποιες, λοιπόν, προϋποθέσεις μπορεί να γίνει η εν λόγω επέκταση; Το ΔΕΕ δεν δίδει μία ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα, αλλά αφήνει να εννοηθεί ότι, σε περίπτωση που ο πολίτης κράτους μέλους, που δεν είναι συμβαλλόμενο στην επίμαχη ΣΑΔΦ, βρίσκεται σε παρεμφερή κατάσταση με τον πολίτη κράτους μέλους συμβαλλόμενου στην εν λόγω ΣΑΔΦ, τότε αυτό και μόνο θα αρκούσε, ώστε να γίνει επέκταση των ευνοϊκών ρυθμίσεων της ΣΑΔΦ και στο 34. «[Μια θετικά απάντηση στο ερώτημα του ΔΕΕ] θα σήμαινε ενδεχομένως το τέλος των διμερών συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολογίας, τουλάχιστον εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Ε. ΧΑΖΗΙ- ΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, Το ΔΕΚ ανακόπτει το καταστροφικό του έργο και διαφυλάσσει την ισορροπία των διμερών συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολόγησης, ΔΕΕ, 2005, σ Ε. ΧΑΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, ό.π., σ ΔΕΚ C-376/03, ό.π., σκ. 56. ΕΕΕυρΔ 4:

21 Δαφνομήλης: Ο φόρος μεταβίβασης πρόσωπό του. Έτσι, αν η κατάσταση του D. εθεωρείτο παρεμφερής με την κατάσταση ενός Ολλανδού πολίτη, κατοίκου Ολλανδίας, τότε κανονικά θα έπρεπε να ισχύσουν και γι αυτόν οι ρυθμίσεις της ΣΑΔΦ που έχει συνάψει η Ολλανδία με το Βέλγιο. Αλλά στο σημείο αυτό γεννάται το εξής παράδοξο: Αν η κατάσταση του D. εθεωρείτο παρεμφερής με αυτήν ενός ημεδαπού Ολλανδού, γιατί απαιτείται να ανατρέξουμε στις ρυθμίσεις της ΣΑΔΦ, από τη στιγμή που το ίδιο το ολλανδικό δίκαιο του παρέχει το επιθυμητό φορολογητό πλεονέκτημα (ένεκα της εφαρμογής της θεωρίας των παρεμφερών καταστάσεων); Σε κάθε περίπτωση, η διπλωματική απάντηση, που έδωσε το ΔΕΕ στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, μας οδηγεί σε ένα ασφαλές συμπέρασμα: Τα κράτη μέλη δεν πρέπει να εφησυχάσουν από τον αυτοπεριορισμό της δικαστικής εξουσίας στην παρούσα υπόθεση. Η απόφαση αυτή δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως επιβράβευση της αδράνειάς τους 37. Και αυτό μπορεί να θεωρηθεί αρκετά προοδευτικό για τη νομολογία του ΔΕΕ. ΙΙ. Φόρος μεταβίβασης περιουσίας και λόγοι δικαιολόγησής του Το ΔΕΕ ακολουθεί τρία στάδια κρίσης ως προς τη συμβατότητα ενός εθνικού φορολογικού μέτρου με το ενωσιακό δίκαιο. Ειδικότερα, εντοπίζει αν υπάρχει πράγματι περιορισμός μίας θεμελιώδους ελευθερίας μέσω της εθνικής φορολογικής διάταξης και, σε περίπτωση που αποφανθεί θετικά, ερευνά αν υπάρχει κάποιος λόγος που επιτρέπει τη δικαιολόγηση του συγκεκριμένου περιορισμού (π.χ. η συνοχή του φορολογικού συστήματος των κρατών μελών, η απαγόρευση της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής, η κατανομή της φορολογικής εξουσίας των κρατών μελών, η αρχή της εδαφικότητας, η προστασία του περιβάλλοντος, η απώλεια εσόδων του κράτους μέλους). Στη συνέχεια, σε περίπτωση που εντοπίσει ότι υπάρχει λόγος δικαιολόγησης του περιορισμού, το ΔΕΕ ερευνά μήπως ο περιορισμός αυτός είναι ανάλογος. Α. Ο έλεγχος του μέτρου με βάση την ανάγκη συνοχής του φορολογικού συστήματος Η απόφαση C-250/08 38 είναι αρκετά σημαντική, όχι μόνο επειδή μας βοηθά να μελετήσουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζει το ΔΕΕ το φόρο μεταβίβασης περιουσίας, αλλά και επειδή κάνει αποδεκτό το λόγο της συνοχής του φορολογικού συστήματος, ως λόγο δικαιολόγησης του περιορισμού του άρθρου 56 παρ. 1 ΕΚ [νυν άρθρο 63 ΣΛΕΕ], που αφορά την ελευθερία κυκλοφορία των κεφαλαίων. Το Βέλγιο, λοιπόν, διατείνεται ότι ο περιορισμός της ελευθερίας κυκλοφορίας των κεφαλαίων δικαιολογείται από την 37. Ε. ΧΑΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ, ό.π. 38. ΔΕΕ C-250/08, ό.π. ανάγκη διαφύλαξης της συνοχής του φορολογικού του συστήματος. Είναι γεγονός ότι το ΔΕΕ είναι αρκετά φειδωλό ως προς την αποδοχή λόγων ικανών να δικαιολογήσουν περιορισμό των ελευθεριών. Και όταν τους κάνει αποδεκτούς, προβαίνει στην παραδοχή τους κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις. Η απόφαση, λοιπόν, αυτή έρχεται να προστεθεί σε εκείνες όπου το ΔΕΕ κάνει αποδεκτό λόγο δικαιολόγησης περιορισμού ελευθεριών και, ειδικότερα, το λόγο της συνοχής του φορολογικού συστήματος 39. Το ΔΕΕ, κατά πάγια νομολογία, για να ευδοκιμήσει ένα επιχείρημα στηριζόμενο στη δικαιολογία αυτή, δέχεται ότι πρέπει να αποδεικνύεται πως υπάρχει άμεσος σύνδεσμος μεταξύ του οικείου φορολογικού πλεονεκτήματος και της αντισταθμίσεώς του από συγκεκριμένη φορολογική επιβάρυνση 40. Το Βέλγιο, λοιπόν, διατείνεται ότι υπάρχει ένας τέτοιος σύνδεσμος, γιατί δεν διαθέτει κανένα δικαίωμα επιβολής φόρου επί της αγοράς ακινήτου, που έχει προηγουμένως πραγματοποιηθεί εντός άλλου κράτους μέλους από πρόσωπα που αποφασίζουν να έχουν τη νέα τους κύρια κατοικία στην Περιφέρεια της Φλάνδρας. Κι αυτό διότι θα ήταν δυνατόν τα πρόσωπα αυτά να δικαιούνται έκπτωση κατά την αγορά ακινήτου εκτός Βελγίου και, από την άλλη, να καρπώνονταν αντίστοιχη έκπτωση από την αγορά ακινήτου στην Περιοχή της Φλάνδρας. Δεδομένης, μάλιστα, της διαπίστωσης ότι το φορολογικό πλεονέκτημα της έκπτωσης χορηγείται στον ίδιο φορολογούμενο και στο πλαίσιο του ίδιου φόρου, το ΔΕΕ αποδέχεται το λόγο της συνοχής του φορολογικού συστήματος, γιατί «υφίσταται ένας σύνδεσμος μεταξύ του φορολογικού πλεονεκτήματος και της αρχικής φορολογήσεως. Συγκεκριμένα, πρόκειται, αφενός, για τον φορολογούμενο που έχει ήδη καταβάλει τον επίμαχο φόρο και ο οποίος είναι επιλέξιμος για την έκπτωση και, αφετέρου, για ένα πλεονέκτημα που χορηγείται στο πλαίσιο της ίδιας φορολογίας» 41. Αλλά και στην υπόθεση C-155/09, η τελευταία προβάλλει ορισμένους λόγους δικαιολόγησης της εθνικής της φορολογικής ρύθμισης. Έτσι, ως προς την προβολή του λόγου αποτροπής των κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων επί ακινήτων, το ΔΕΕ τονίζει η ελληνική νομοθεσία δεν προβλέπει υποχρέωση του αγοραστή ενός ακινήτου να το χρησιμοποιήσει ως μόνιμη κατοικία ούτε του απαγορεύει να το εκμισθώσει. Και, επομένως, «ελλείψει τέτοιας υποχρε- 39. ΔΕΚ C-204/90, Bachmann, , Συλλ. I-249, σκ. 21, ΔΕΚ C-319/02, Manninen, , Συλλ. I-7477, σκ. 42, ΔΕΚ C-157/07, Krankenheim Ruhesitz am Wannsee-Seniorenheimstatt, , Συλλ. I-8061, σκ. 43, ΔΕΚ C-300/90, Επιτροπή/Βέλγιο, , Συλλ. I ΔΕΚ C-484/93, Svensson και Gustavsson, , Συλλ. Ι-3955, σκ. 18, ΔΕΚ C-379/05, Amurta, , Συλλ. I-9569, σκ. 19 και ΔΕΕ C-250/08, ό.π., σκ ΕΕΕυρΔ 4:2013