ελληνική επιθεώρηση ευρωπαϊκού δικαίου revue hellénique de droit européen

Transcript

1 τόμος 34 ελληνική επιθεώρηση ευρωπαϊκού δικαίου 4/2014 EEEυρΔ ελληνική επιθεώρηση ευρωπαϊκού δικαίου revue hellénique de droit européen ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Άρθρα Α. Γέροντας Η διαιτητική επίλυση των διαφορών από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων Κ. Μαγκλιβέρας Ο νομικός μανδύας του Διεθνούς Δικαστηρίου ως δικαιοδοτικού οργάνου της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας και το ζήτημα της εκτελεστότητoς των αποφάσεών του Β. Αργυροπούλου Επενδυτικές συμβάσεις Μ. Κατσογιάννου Η ψυχική ασθένεια ως παθολογία της ελευθερίας υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ και της νομολογίας του ΕΔΔΑ Επισκόπηση Νομολογίας ΔΕΕ ΓεΔΕΕ (Σεπτέμβριος Νοέμβριος 2014) ΕΔΔΑ (Ιούνιος Αύγουστος 2014) Σχολιασμένη Νομολογία Ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων Διεθνής δικαιοδοσία σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις Αναστολή αίτησης αναίρεσης ενώπιον του ΔΕΕ Φορείς παροχής πρόσβασης στο διαδίκτυο και προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας Όροι υποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών στην ΕΕ για σπουδές Δίκαιη ικανοποίηση Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Νομιμότητα επίταξης προσωπικών υπηρεσιών 4/2014 Τόμος 34 Οκτώβριος - Δεκέμβριος ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

2 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη ΕΚΔΟΤΕΣ: Καθηγ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, Διευθυντής ΚΔΕΟΔ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΛΕΡΓΑΚΗΣ, Πρόεδρος ΔΣΘ (26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη) ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Καθηγητής Β. ΣΚΟΥΡΗΣ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ - ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ: Γ.Σ. ΗΛΙΑΔΗΣ (Μεσολογγίου 21, Τριανδρία - Θεσσαλονίκη) REVUE JURIDIQUE TRIMESTRIELLE PROPRIÉTAIRES: CENTRE DE DROIT ÉCONOMIQUE INTERNATIONAL ET EUROPÉEN Ikaron 1, Kalamaria - Thessalonique LE BARREAU DE THESSALONIKI rue 26 Octobre 3, Thessalonique ÉDITEURS: Prof. VASSILIOS A. CHRISTIANOS, Directeur du CDEIE (Ikaron 1, Kalamaria - Thessalonique) NIKOLAOS VALERGAKIS, Président du Barreau de Thessalonque (rue 26 Octobre 3, Thessalonique) DIRECTEUR: Prof. V. SKOURIS (Ikaron 1, Kalamaria - Thessalonique) IMPRIMÉRIE: G.S. ILIADIS (Mesologiou 21, Triandria - Thessalonique)

3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Ε. ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Δ.Ν., Π. ΣΕΡΑΪΔΟΥ Χειρόγραφα για δημοσίευση και βιβλία για παρουσίαση ή βιβλιοκρισίες αποστέλλονται στην υπεύθυνη σύνταξης κ. ΕΥΤΥΧΙΑ ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Διευθύντρια Ερευνών ΚΔΕΟΔ - Ταχ. Θυρίδα 14, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη, τηλ.: Εγγραφές συνδρομητών, παραγγελίες παλαιών τόμων, ανατύπων: Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης κ. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΡΟΥ katmarou@gmail.com Δικαστικό Μέγαρο 26 ης Οκτωβρίου , Θεσσαλονίκη τηλ.: fax: Οι συνδρομές εξοφλούνται με ταχυδρομική επιταγή (εσωτερικό) και με τραπεζική επιταγή (εξωτερικό) επ ονόματι του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Φυσικά Πρόσωπα Νομικά Πρόσωπα Φοιτητές - ασκούμενοι δικηγόροι Τιμή παλαιών τόμων από 1981 έως 1990 από 1991 έως και έως έως 2005 Τιμή εκάστου τεύχους ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Εκτύπωση - Σελιδοποίηση: Γ.Σ. ΗΛΙΑΔΗΣ (Μεσολογγίου 21, Τριανδρία - Θεσσαλονίκη, Τηλ ) 2014 Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου

4 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN SECRÉTARIAT: E. MOUAMELETZI, Docteur en Droit, P. SERAIDOU Tous les manuscrits ainsi que les livres pour présentation ou compte-rendu doivent être envoyés à Mme E. MOUAMELETZI, Directrice de Recherches du CDEIE, responsable pour la rédaction - Boîte Postale 14, Kalamaria - Thessaloniki, tel: Souscriptions, commandes des anciens volumes, extraits: Barreau de Thessalonique Mme EKATERINI MAROU katmarou@gmail.com Palais de Justice rue 26 Octobre 3, Thessalonique tél.: fax: Les souscriptions sont payées par chèque postal (pour l intérieur) et par chèque bancaire (pour l étranger) au nom du Barreau de Thessaloniki ABONNEMENTS ANNUELS Personnes physiques Personnes morales Étudiants - Avocats stagiaires Prix des anciens volumes de 1981 à 1990 de 1991 à et à à 2005 GRÈCE - ÉTRANGER Prix de fascicule 9 Acheré d imprimer sur les presses de G.S. ILIADIS (Mesologiou 21, Triandria - Thessalonique, Tél ) 2014, Centre de Droit Économique International et Européen

5 Η Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου πρωτοεκδόθηκε το 1981 από τον αείμνηστο Καθηγητή Δημήτριο Ευρυγενή, ο οποίος διετέλεσε και Διευθυντής της για την περίοδο Διευθυντής της Επιθεώρησης διετέλεσε επίσης από το 1986 μέχρι το 1999 και ο αείμνηστος Καθηγητής Κρατερός Ιωάννου. Στην Γραμματεία της Επιθεώρησης συμμετείχαν από την αρχή της κυκλοφορίας της ο Αλκιβιάδης Παναγόπουλος, δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του ΚΔΕ- ΟΔ, η επιστημονική συνεργάτις του ΚΔΕΟΔ κ. Στέλλα Ιωαννίδου, δικηγόρος, και η κ. Σοφία Μεγγλίδου, Δ.Ν., δικηγόρος, που είχε και την ευθύνη της ύλης της Επιθεώρησης από το 1981 μέχρι το Το Δ.Σ. του ΚΔΕΟΔ απαρτίζεται από τους: Καθηγητή Β. ΣΚΟΥΡΗ, Πρόεδρο Δ.Σ. Καθηγητή Β. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ, Διευθυντή του ΚΔΕΟΔ Ν. ΒΑΛΕΡΓΑΚΗ, εκπρόσωπο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Κ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ, εκπρόσωπο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Φ. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ, εκπρόσωπο του ΥΠΑΑΝ Σ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αργαλιάς Παναγιώτης, ΜΔΕ, Δικηγόρος-Οικονομολόγος Αργυροπούλου Βενετία, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Γέροντας Αποστόλης, Καθηγητής Διοικητικού Δικαίου ΔΠΘ Ζησοπούλου Αλεξάνδρα-Χριστίνα, M2 Recherche, Δικηγόρος, Υπότροφος «Δ. Ευρυγένη» ΚΔΕΟΔ Ηλιόπουλος Δημήτριος, LLM, Δικηγόρος-Διαμεσολαβητής Θεοδωρίδης Π. Κωνσταντίνος, LLM, Δικηγόρος Κατσογιάννου Μαριλένα, ΜΔΕ, Δικηγόρος Κουρκούτη Χάιδω, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜοΚΕ Λελέκη Ασημίνα Νικολέτα, M2 Recherche, Δικηγόρος, Υπότροφος «Δ. Ευρυγένη» ΚΔΕΟΔ Λέντζης Δημοσθένης, Λέκτορας Νομικής Σχολής ΑΠΘ Λόραμ Κ. Έρρικα, Δικηγόρος Μαγκλιβέρας Κωνσταντίνος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Δικηγόρος Μπαξεβάνης Χρήστος, Δ.Ν., M.A., Δικηγόρος Νινιατσούδη Μαρία, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜΟΠΑΔΙΣ Παναγιωτίδου Ελισάβετ, M2 Professionel, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ Παπακωνσταντής Μάρκος, Δ.Ν., Δικηγόρος, Διδάσκων στο τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Σακελλάρης Κωνσταντίνος, LLM, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτης ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜΟΠΑΔΙΣ Σώμη Σοφία, Βιβλιοθηκονόμος ΚΔΕΟΔ Τσολάκου Ευθυμία, Πάρεδρος Διοικητικών Δικαστηρίων Χατζηκωνσταντίνου Χριστίνα, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ, Στέλεχος ΜοΚΕ Ψάρρα Μαρία, ΠΜΣ ΕΚΠΑ, Ασκούμενη Δικηγόρος IV

6 Περιεχόμενα 4/2014 ΑΡΘΡΑ Α. Γέροντας Η διαιτητική επίλυση των διαφορών από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων: Μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση Κ. Μαγκλιβέρας Ο νομικός μανδύας του Διεθνούς Δικαστηρίου ως δικαιοδοτικού οργάνου της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας και το ζήτημα της εκτελεστότητος των αποφάσεών του Β. Αργυροπούλου Επενδυτικές συμβάσεις: Η ανάγκη ερμηνείας τους Μ. Κατσογιάννου Η ψυχική ασθένεια ως παθολογία της ελευθερίας υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ και της νομολογίας του ΕΔΔΑ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Ι. Επικαιρότητα ΕΕ ΙΙ. e πίκαιρα νομικής πληροφορικής ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Ι. ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α. Επισκόπηση Νομολογίας ΔΕΕ ΓεΔΕΕ (Σεπτέμβριος Νοέμβριος 2014) Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΔΕΕ ΓεΔΕΕ ΔΕΕ C-270/13, Χαραλαμπίδης, (Ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων) Παρατηρήσεις Δ.Δ. Λέντζης ΔΕΕ C-438/12, Weber, (Διεθνής δικαιοδοσία σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις) Παρατηρήσεις Π. Ι. Αργαλιάς ΔΕΕ C-78/14 P-R, Επιτροπή/ΑΝΚΟ, (Αναστολή αίτησης αναίρεσης ενώπιον του ΔΕΕ) Παρατηρήσεις Κ. Σακελλάρης ΔΕΕ C-314/12, UPC Telekabel Wien, (Φορείς παροχής πρόσβασης στο διαδίκτυο και προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας) Παρατηρήσεις Χρ. Χατζηκωνσταντίνου ΔΕΕ C-491/13, Ben Alaya, (Όροι υποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών στην ΕΕ για σπουδές) Παρατηρήσεις Α.-Ν. Λελέκη ΙΙ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ A. Επισκόπηση Νομολογίας ΕΔΔΑ (Ιούνιος Αύγουστος 2014) V

7 Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΕΔΔΑ ΔΕΔΔΑ, Προσφυγή Νο 25781/94, Υπόθεση Κύπρος κατά Τουρκίας, (Δίκαιη ικανοποίηση) Παρατηρήσεις Α.-Χρ. Ζησοπούλου ΙΙΙ. ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ Συμβούλιο της Επικρατείας, απόφαση αριθμ. 2406/2014, (Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) Παρατηρήσεις Π. Ι. Αργαλιάς Συμβούλιο της Επικρατείας (Ολομ.), αποφάσεις με αριθμ. 1764/2014, 1765/2014, (Νομιμότητα επίταξης προσωπικών υπηρεσιών) Παρατηρήσεις Μ. Νινιατσούδη ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ERA ΚΔΕΟΔ: Επιμορφωτικό σεμινάριο για νομικούς στις «Διασυνοριακές Ευρωπαϊκές Διαδικασίες» Ημερίδα ΚεΜΚΕ ΜοΚΕ/ΚΔΕΟΔ ΕΙΚΕ με θέμα: «Εκσυγχρονισμός του κανονιστικού πλαισίου των Κρατικών Ενισχύσεων Προκλήσεις για την Ελληνική Δημόσια Διοίκηση» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Ι. Βιβλιοπαρουσιάσεις ΙΙ. Το Δίκαιο ΕΕ στα ελληνόγλωσσα νομικά περιοδικά: Β Εξάμηνο ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ ΕΕΕυρΔ VI

8 Table of contents 4/2014 ARTICLES A. Gerontas The arbitral dispute settlement in cofinanced public works contracts: A first interpretation approach K. Magliveras The legal mantle of the International Court of Justice as a judicial body of the Convention on the Law of the Sea and the question of the enforceability of its decisions B. Argiropoulou International Investment Treaties: The need for their interpretation M. Katsogiannou Mental illness as a pathology of liberty under the European Convention on Human Rights and the case-law of the European Court of Human Rights DEVELOPMENTS IN THE EU I. EU News II. Information Technology e-news CASE - LAW Ι. COURT OF JUSTICE AND GENERAL COURT OF EU Α. Review of Jurisprudence (September November 2014) Β. Annotations ECJ C-270/13, Haralambidis, (Freedom of movement for workers) Annotation D.D. Lentzis ECJ C-438/12, Weber, (International jurisdiction in civil and commercial matters) Annotation P.I. Argalias ECJ C-78/14 P-R, Commission/ΑΝΚΟ, (Application for suspension of operation of a measure) Annotation K. Sakellaris ECJ C-314/12, UPC Telekabel Wien, (Internet service provider and the protection of intellectual property) Annotation Ch. Chatzikonstantinou ECJ C-491/13, Ben Alaya, (Conditions of admission of third-country nationals for the purposes of studies) Annotation A.-N. Leleki ΙΙ. EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS A. Review of Jurisprudence (June August 2014) VII

9 B. Annotations ECHR, Application No 25781/94, Case Cyprus v. Turkey, Judgement of (Just satisfaction) Annotation A.-Ch. Zisopoulou ΙII. NATIONAL COURTS Council of State, Judgement No 2406/2014, (Renewable energy sources) Annotation P.I. Argalias Council of State, Judgement Nos 1764/2014, 1765/2014, (Legality of requisition of personal services) Annotation M. Niniatsoudi CONFERENCES RESEARCH ERA CIEEL Seminar adressed to jurists on «Cross-border European procedures» KEMKE MoKE/CIEEL EIKE Conference on State Aid Modernisation Challenges for Greek public administration BIBLIOGRAPHY I. Book reviews ΙΙ. The EU Law in Hellenic Legal Periodicals: 2nd Semester HELLENIC REVIEW OF EUROPEAN LAW: ANNUAL TABLES VIII

10 Table des matières 4/2014 DOCTRINE A. Gerontas Le règlement arbitral des différends en marchés publics des travaux cofinancés: Une première approche interprétative K. Magliveras Le manteau juridique de la Cour Internationale de Justice en tant qu'organe judiciaire de la Convention sur le droit de la mer et la question de la force exécutoire de ses décisions B. Argiropoulou Traités internationaux d'investissement: La nécessité de leur interprétation M. Katsogiannou La maladie mentale comme une pathologie de la liberté dans le cadre de la Convention Européenne des Droits de l Homme et la Cour Européenne des Droits de l Homme DÉVELOPPEMENTS DANS L UE I. Nouvelles européennes ctualités d informatique juridique JURISPRUDENCE Ι. COUR DE JUSTICE ET TRIBUNAL DE L UNION EUROPÉENNE Α. Revue de Jurisprudence (septembre novembre 2014) Β. Notes CJUE C-270/13, Haralambidis, (Libre circulation des travailleurs) Notes D.D. Lentzis CJUE C-438/12, Weber, (Coopération judiciaire en matière civile) Notes P.I. Argalias CJUE C-78/14 P-R, Commission/ΑΝΚΟ, (Demande de sursis à exécution) Notes K. Sakellaris CJUE C-314/12, UPC Telekabel Wien, (Fournisseurs d accès à Internet et la protection de la propriété intellectuelle) Notes Ch. Chatzikonstantinou CJUE C-491/13, Ben Alaya, (Conditions d admission des ressortissants de pays tiers à des fins d études) Notes A.-N. Leleki ΙΙ. COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME A. Revue de Jurisprudence (juin août 2014) IX

11 B. Notes CEDH, Requête No 25781/94, affaire Chypre c. Turquie, Arrêt du (La satisfaction équitable) Notes A.-Ch. Zisopoulou ΙII. JURIDICTIONS NATIONALES Conseil d État, Arrêt No 2406/2014, (Sources d'énergie renouvelables) Notes P.I. Argalias Conseil d État, Arrêts Nos 1764/2014, 1765/2014, (La légalité de réquisition des services personnels) Notes M. Niniatsoudi ÉDUCATION RECHERCHE Séminaire ERA CDEIE adressé aux juristes en «Procédures transfrontalières européennes» Conférence organisée par KEMKE MoKE/CDEIE EIKE sur «La modernisation des aides d'état Défis pour l administration publique» DOCUMENTATION BIBLIOGRAPHIQUE I. Revue bibliographique II. Le droit de l UE dans les revues juridiques helléniques: 2ème Semestre REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN: TABLES ANNUELLES X

12 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚΕ Αρμ ΑρχΝ ΓεΔΕΕ ΓΣΔΕ Δ ΔΕΕ ΔΕΕτ. ΔΕΚ ΔΕΝ ΔηΣΚΕ & αγορά ΔιΜΕΕ ΔιΔικ ΔτΑ ΔΦΝ ΕΔΔΔΔ Ε.Δ.Κ.Α. ΕΕ ΕΕ ΕΕΕυρΔ ΕΖΕΣ ΕΕμπΔ ΕΕΝ ΕΕργΔ ΕΕυρΚ ΕΚ ΕλλΔνη ΕΛΜ ΕΝΔ ΕΟΧ Επι.Δ.Ε. ΕπισκΕΔ ΕΤρΑξΧρΔ ΕυΒ ΕυρΔΔΑ ή ΕΔΔΑ ΕυρΕΔΑ ή ΕΕΔΑ ΕυρΚ ΕυρΚοινβ ΕυρΠολ ΕυρΣΔΑ ή ΕΣΔΑ ΕφΑΔ ΕφημΔΔ ΘΠΔΔ ΚΕΠΑΑ ΚΕΠΠΑ ΚριτΕπιθ ΝοΒ ΠΕΚ ΠερΔικ ΠΛογ ΠΝ ΠοινΔικ ΠοινΧρ ΠρΠροσχ : Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός : Αρμενόπουλος : Αρχείο Νομολογίας : Γενικό Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΠΕΚ μετά την ) : Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) : Δίκη : Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΔΕΚ μετά την ) : Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών : Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Δελτίο Εργατικής Νομοθεσίας : Δημόσιες Συμβάσεις - Κρατικές Ενισχύσεις & αγορά : Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης & Επικοινωνίας : Διοικητική Δίκη : Δικαιώματα του Ανθρώπου (RHDH) : Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας : Επιθεώρησις Δημοσίου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου : Επιθεώρησις Δικαίου Κοινωνικής Ασφαλίσεως : Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης : Ευρωπαϊκή Ένωση : Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου (RHellDE) : Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών : Επιθεώρηση του Εμπορικού Δικαίου : Εφημερίς Ελλήνων Νομικών : Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου : Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Ευρωπαϊκή Κοινότητα : Ελληνική Δικαιοσύνη : Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα : Επιθεώρηση Ναυτιλιακού Δικαίου : Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος : Επιθεώρηση Δημοσίων Έργων : Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου : Επιθεώρηση Τραπεζικού Αξιογραφικού και Χρημαστηριακού Δικαίου : Ευρωπαϊκό Βήμα : Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου : Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου : Ευρωπαϊκές Κοινότητες : Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο : Ευρωπαίων Πολιτεία : Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου : Εφαρμογές Αστικού Δικαίου : Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου : Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου : Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Άμυνα και την Ασφάλεια : Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας : Κριτική Επιθεώρηση Νομικής Θεωρίας και Πράξης : Νομικό Βήμα : Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Περιβάλλον και Δίκαιο : Ποινικός Λόγος : Πειραϊκή Νομολογία : Ποινική Δικαιοσύνη : Ποινικά Χρονικά : Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως και προσαρμογής των συνθηκών XI

13 ΣΛΕΕ ΣΕΕ Συλλ. ΣυλλΥπ ΣυνθΕΕ ΣυνθΕΚ ΣυνθΕΚΑΕ ΣυνθΕΚΑΧ ΣυνθΕΟΚ ΤεΣ ΤοΣ Υπερ ΦΠΑ ΧρηΔικ ΧρΙΔ AcP AFDI AJCL AJDA AJIL AöR ASL BB CDE Clunet C.M.L.R. CML Rev. CommLP CONSUM.L.J. DZWir EA EBRL ECHR ECJ E.C.L.R. EELR EGC E.H.R.L.R. E.H.R.R. EIPR EJIL ELJ E.L.Rev. Elrev./HR EPL ERPL EStAL ETL EuGRZ EuR EuZW EWS GATT GATS GRUR Int. HRLJ : Συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση : Συλλογή Νομολογίας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Συλλογή Υπαλληλικών Υποθέσεων : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας : Τεύχος εκτός σειράς : Σύνταγμα (Το) : Υπεράσπιση : Φόρος Προστιθέμενης Αξίας : Χρηματοπιστωτικό Δίκαιο : Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου : Archiv für civilische Praxis : Annuaire Français de Droit International : American Journal of Comparative Law (The) : Actualité Juridique du Droit Administratif : American Journal of International Law : Archiv des öffentlichen Rechts : Air and Space Law : Der Betriebs - Berater : Cahiers de Droit Européen : Journal du Droit International (J.D.I.) : Common Market Law Reports : Common Market Law Review : Commercial Law Practitioner : Consumer Law Journal : Deutsche Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europa-Archiv : European Business Law Review : European Convention on Human Rights : European Court of Justice : European Competition Law Review : European Environmental Law Review : European General Court : European Human Rights Law Review : European Human Rights Reports : European Intellectual Property Review : European Journal of International Law : European Law Journal : European Law Review : European Law Review / Human Rights Survey : European Public Law : European Review of Private Law-Revue Européenne de Droit Privé - Europäische Zeitschrift für Privatrecht : European State Aid Law Quarterly : European Transport Law - Droit Européen des Transports - Europäisches Transportrecht : Europäische Grundrechte - Zeitschrift : Europarecht : Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europäische Wirtschafts - und Steuerrecht : General Agreement on Tariffs and Trade (ΓΣΔΕ) : General Agreement on Trade Services : Gewerblicher Rechtschutz und Urheberrecht - Internationaler Teil : Human Rights Law Journal XII

14 HRQ ICLQ IIC I.L.M. IPRax JCMS J.D.I. JT JT-DE JWT JZ LIEI MJ MLR NJW NQHR NVWZ PPLR RabelsZ R.A.E. RCADI RCC R.D.P. RDUE RECIEL REDC Rev.inst.eur. Rev.trim.dr.h. RFDA RFDC RGDIP RHDH RHDI RHellDE RIDPC Riv.dir.eur. RIW RMC RMCUE RMUE RTDeur. RUDH TRIPS WRP WuW YBEL ZEuP ZEuS ZfRV ZHR ZSE ZVgIRWiss : Human Rights Quarterly : International and Comparative Law Quarterly (The) : International Review of Industrial Property and Copyright Law : International Legal Materials : Praxis des Internationalen Privat - und Verfahrensrechts : Journal of Common Market Studies : Journal du Droit International (Clunet) : Journal des Tribunaux : Journal des Tribunaux - Droit Européen : Journal of World Trade : Juristen Zeitung : Legal Issues of European Integration : Maastricht Journal of European und Comparative Law : Modern Law Review (The) : Neue Juristische Wochenschrift : Netherlands Quarterly of Human Rights : Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht : Public Procurement Law Review : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht : Revue des Affaires Européennes : Recueil des Cours de l Académie de Droit International de La Haye : Revue de la Concurrence et de la Consommation - Droit et Marchés : Revue du droit public : Revue du Droit de l Union Européenne (ως το 1999 Revue du Marché Unique Européen - RMUE) : Revue of European Community and International Environmental Law - Access to Environmental Information : Revue Européenne de Droit de la Consommation : Revista de instituciones europeas : Revue trimestrielle des droits de l homme : Revue Française de Droit Administratif : Revue Française de Droit Constitutionnel : Revue Générale de Droit International Public : Revue Hellénique de Droits de l Homme (ΔτΑ) : Revue Hellénique de Droit International : Revue Hellénique de Droit Européen (ΕΕΕυρΔ) : Rivista Italiana di Diritto Pubblico Comunitario : Rivista di diritto europeo : Recht der Internationalen Wirtschaft : Revue du Marché Commun (από το 1991 Revue du Marché Commun et de l Union Européenne - RMCUE) : Revue du Marché Commun et de l Union Européenne από το 1991 (ως το 1990 Revue du Marché Commun - RMC) : Revue du Marché Unique Européen (από το 2000 Revue du Droit de l Union Européenne- RDUE) : Revue Trimestrielle de Droit Européen : Revue Universelle des Droits de l Homme : Trade Related Intellectual Property Rights : Wettbewerb in Recht und Praxis : Wirtschaft und Wettbewerb : Yearbook of European Law : Zeitschrift für Europäisches Privatrecht : Zeitschrift für Europarechtliche Studien : Zeitschrift für Rechtsvergleichung - Internationales Privatrecht und Europarecht : Zeitschrift für das gesamte Handelsrecht und Wirtschaftsrecht : Zeitschrift für Staats - und Europawissenschaften : Zeitschrift für Vergleichende Rechtswissenschaft Υπόδειγμα παραπομπής στην Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου: ΕΕΕυρΔ, 1981, σ. 259, RHellDE, 1981, p. 259 XIII

15

16 Η διαιτητική επίλυση των διαφορών από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων: Μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση Αποστόλης Γέροντας* Με την προσθήκη του άρθρου 25 Α στον ν. 3614/2007, βάσει του άρθρου 64 του ν. 4155/2013, θεσπίστηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα προσφυγής στη διαδικασία της διαιτησίας για διαφορές που ανακύπτουν στο πλαίσιο των συγχρηματοδοτούμενων συμβάσεων δημοσίων έργων. Η νέα αυτή ρύθμιση θεωρείται καινοτόμος και αναμένεται να συμβάλλει στην επιτάχυνση της εκτέλεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται αρχικά η ερμηνευτική προσέγγιση του ζητήματος της διαιτητικής επίλυσης των διοικητικών διαφορών και, στη συνέχεια, παρατίθενται και αναλύονται ερμηνευτικά το πλαίσιο εφαρμογής καθώς και οι ειδικότερες ουσιαστικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις που θα πρέπει να συντρέχουν βάσει της νέας ρύθμισης, ώστε να είναι δυνατή για τους συμβαλλομένους η ενεργοποίηση του θεσμού της διαιτησίας. διαιτησία διαιτητική απόφαση διοικητική διαφορά δημόσια έργα δημόσια επιχείρηση συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις Ι. 1. Η διάταξη του άρθρου 25 Α (διαδικασία διαιτησίας) που προστέθηκε στον ν. 3614/2007 με το άρθρο 64 του ν. 4155/2013 Με τις διατάξεις του νόμου 4155/2013 «Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων και άλλες διατάξεις», θεσπίσθηκε η δυνατότητα της προσφυγής στη διαιτησία για τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων, στις οποίες κύριος του έργου ή/και φορέας κατασκευής είναι δημόσια επιχείρηση του ν. 3429/2005, και όπου ως διαδικασία επίλυσης διαφορών προβλέπονται οι διατάξεις των άρθρων 76 και 77 του ν. 3669/2008 ή των άρθρων 12 και 13 του ν. 1418/1984. Όλες οι διαφορές που ανακύπτουν μεταξύ του κυρίου του έργου ή/ και του φορέα κατασκευής και του αναδόχου από την εφαρμογή ή ερμηνεία της σχετικής σύμβασης δημοσίου έργου ή με αφορμή αυτήν, καθ όλη τη διάρκεια ισχύος της, από τη θέση σε ισχύ της διάταξης και εφεξής, δύνανται, με επιλογή του κυρίου του έργου ή του αναδόχου, να επιλύονται με την προσφυγή στη διαδικασία της διαιτησίας 1. Πρόκειται για μια καινοτόμο ρύθμιση, η οποία αναμένεται να συμβάλλει αποφασιστικά στην επιτάχυνση του χρόνου εκτέλεσης των έργων και η ανάγκη αυτή είχε επισημανθεί από όλες τις εργοληπτικές οργανώσεις της χώρας και από πολλές αναθέτουσες αρχές. Ερωτηματικά προκαλεί η προαναφερόμενη ρύθμιση που περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της μόνο στις διαφορές από την εκτέλεση συμβάσεων δημοσίων έργων και παραλείπει τη δυνατότητα της προσφυγής των ενδιαφερομένων στη διαιτησία και της επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν από τις συμβάσεις προμηθειών και παροχής υπηρεσιών, ενώ έχει ως αφετηρία για την επίλυση των δι- * Καθηγητής Διοικητικού Δικαίου Δ.Π.Θ. 1. Για την προσφυγή στη διαιτησία για την επίλυση, κατά τρόπο δεσμευτικό, διαφορών ιδιωτικού δικαίου, βλ. ενδεικτικά, Α. ΦΟΥΣ- ΤΟΥΚΟΣ, σε: Κεραμεύς / Κονδύλης / Νίκας, Ερμηνεία ΚΠΟλΔ, τ. ΙΙ, Εισαγωγικές παρατηρήσεις στα άρθρα , 2000, σ επ. αφορών με διαιτησία μόνο τις διαφορές ιδιωτικού δικαίου, που προκύπτουν από την εκτέλεση συμβάσεων ιδιωτικού δικαίου, καθόσον το ένα εκ των συμβαλλομένων μερών είναι δημόσια επιχείρηση, η οποία έχει επενδυθεί, κατά κανόνα, το νομικό καθεστώς της ανώνυμης εταιρείας. Επομένως, αφαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της παραπάνω διάταξης όλες οι διοικητικές συμβάσεις για τις οποίες η επίλυση των διαφορών ανήκει, μετά την τήρηση της ενδικοφανούς διαδικασίας, στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια με το ένδικο βοήθημα της προσφυγής ή της αγωγής. 2. Η διαιτητική επίλυση των διοικητικών διαφορών α. Σχετικά με την υπαγωγή σε διαιτησία των διαφορών που προκύπτουν από τις διοικητικές συμβάσεις, ο Γ. Οικονομόπουλος είχε επισημάνει, στην εισήγησή του στο σχέδιο Πολιτικής Δικονομίας, ότι «δύναται, αντί των τακτικών πολιτικών δικαστηρίων, να υπαχθούν εις την διαιτησίαν μόνον ιδιωτικού δικαίου διαφοραί. Ως εκ τούτου, διαιτησία κατά τας διατάξεις της Πολιτικής Δικονομίας, διά τας μη υπαγομένας εις την δικαιοδοσίαν των πολιτικών δικαστηρίων διαφοράς, δεν είναι δυνατή κατ αρχήν, ως και κατά το ισχύον δίκαιον. Δεν είναι ωσαύτως δυνατή η διαιτησία κατά τας διατάξεις της Πολιτικής Δικονομίας διά τας διοικητικάς διαφοράς, αι οποίαι υπάγονται εις τα πολιτικά δικαστήρια κατά το άρθρον 82 του Συντάγματος». Η δυνατότητα προσφυγής στη Διαιτησία από το Ελληνικό Δημόσιο για τις διαφορές ιδιωτικού δικαίου αναγνωρίζεται στην ελληνική έννομη τάξη από τον ν. 3332/ Ο Κώδικας διοικητικής διαδικασίας δεν περιέχει ρυθμίσεις ουσιαστικού δικαίου και, έτσι, δεν προβλέπεται η δυνατότητα της διαιτησίας στις διοικητικές συμβάσεις. Η έλλειψη γενικής νομοθετικής πρόβλεψης δεν συνεπάγεται, όμως, τον αποκλεισμό της διαιτησίας στις διαφο- 2. Κ. ΜΠΕΗΣ, Η διαλεκτική του δικονομικού δικαίου ΠολΔ 867, αντικείμενα δεκτικά διαιτησίας, σε:

17 Γέροντας: Η διαιτητική επίλυση των διαφορών ρές που προκύπτουν από τις διοικητικές συμβάσεις και υποστηρίζεται η άποψη ότι η Διοίκηση στο πλαίσιο της ευχέρειας επιλογής της νομικής μορφής, όταν προσφεύγει στη νομική μορφή της διοικητικής σύμβασης για την αποτελεσματική εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων της, μπορεί να περιλαμβάνει και συνομολόγηση διαιτητικής ρήτρας και αυτό προκύπτει από την ίδια τη συμβατική φύση της διοικητικής σύμβασης, σε αντίθεση με τις μονομερείς πράξεις της διοίκησης, οι οποίες απαιτούν την ύπαρξη ρητής νομοθετικής εξουσιοδότησης. Η κρατούσα όμως άποψη, ενόψει της στενής αντίληψης της αρχής της νομιμότητας, υιοθετεί τη θέση ότι για την έγκυρη σύναψη διαιτητικής ρήτρας επιβάλλεται από τη συνταγματική αρχή της νομιμότητας της δράσης της διοίκησης η ρητή νομοθετική πρόβλεψη 3. β. Κατά τη νομολογία, ο κοινός νομοθέτης δεν εμποδίζεται από τις σχετικές συνταγματικές διατάξεις να αναθέτει σε διαιτητικό δικαστήριο την αποκλειστική δικαιοδοσία για την επίλυση των διαφορών που ενδέχεται να ανακύψουν κατά την ερμηνεία και εφαρμογή διοικητικής σύμβασης ή διοικητικής πράξης και αναφέρονται στην έννοια και τις συνέπειες της σύμβασης ή της πράξης 4. Έτσι, το Δημόσιο ή τα ΝΠΔΔ έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν στη συνομολόγηση διαιτησίας για διοικητικές διαφορές από διοικητικές συμβάσεις και ιδίως για διαφορές από δημόσια έργα, όταν συντρέχει μια από τις δύο παρακάτω προϋποθέσεις: α) να πρόκειται για διαφορές που πηγάζουν από την εφαρμογή των κανόνων που ρυθμίζουν μια έννομη σχέση του ιδιωτικού δικαίου, δεκτική ελεύθερης διάθεσης, δηλαδή να πρόκειται για διαφορές, των οποίων το αντικείμενο δεν έχει αφαιρεθεί από την εξουσία ελεύθερης διάθεσης των οργάνων του Δημοσίου, β) να πρόκειται για διαφορές που πηγάζουν από την εφαρμογή κανόνων, οι οποίοι παραχωρούν στα αρμόδια κρατικά όργανα διακριτική ευχέρεια. Έτσι, η διαδικασία προκήρυξης του διαγωνισμού, η τήρηση των τυπικών και ουσιαστικών προϋποθέσεων για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού και η κατακύρωση του αποτελέσματος της δημοπρασίας δεν εναπόκειται στην ελεύθερη διάθεση των οργάνων του Δημοσίου και, επομένως, οι διαφορές που προκύπτουν κατά τη διαδικασία αυτή δεν μπορούν να υπαχθούν σε διαιτητική ρήτρα, αφού πρόκειται για ακυρωτικές διαφορές 5, ενώ θεωρείται εφικτή η προσφυγή στη διαιτησία, όταν πρόκειται για διοικητικές διαφορές που προκύπτουν από την εκτέλεση της σχετικής διοικη- τικής σύμβασης και με αφετηρία τους συνταγματικούς περιορισμούς κρίνεται συνταγματική η νομοθετική πρόβλεψη της υπαγωγής σε διαιτησία των διαφορών από μονομερείς διοικητικές πράξεις που εκδίδονται στο πλαίσιο μιας διοικητικής σύμβασης. γ. Ο νόμος μπορεί να προβλέψει απευθείας τη διαιτησία για την επίλυση των διαφορών και, στην περίπτωση αυτή, πρόκειται για νόμο κυρωτικό της σύμβασης και η συμβατικά συμφωνημένη διαιτητική ρήτρα επενδύεται νομοθετική μορφή ή να προβλέψει ότι επιτρέπεται να περιληφθεί ρήτρα διαιτησίας στη διακήρυξη του διαγωνισμού ή στη διοικητική σύμβαση. Η προσφυγή στη διαιτησία τυπικώς δεν έχει χαρακτήρα παράλληλης προσφυγής 6, αλλά αποτελεί ειδική προϋπόθεση του παραδεκτού των σχετικών με τις διαφορές αυτές ένδικων βοηθημάτων 7. Το διαιτητικό δικαστήριο επιλύει τα ζητήματα που υπάγονται στη δικαιοδοσία του κατά τρόπο δεσμευτικό για το διοικητικό δικαστήριο, στο οποίο ανήκει η ακύρωση ή η τροποποίηση της σχετικής διοικητικής πράξης και η δεσμευτικότητα αυτή περιλαμβάνει και το (σιωπηρώς ή ρητώς) κριθέν ζήτημα της συνταγματικότητας όρων συμβάσεων που ερμηνεύθηκε από το διαιτητικό δικαστήριο. 3. Η θεμελίωση και η συνταγματικότητα της διαιτητικής επίλυσης των διοικητικών διαφορών α. Ο θεσμός της διαιτησίας προβλέπεται ρητά στις διατάξεις του άρθρου 867 επ. του ΚΠολΔ για τις διαφορές ιδιωτικού δικαίου (σκοπός της διάταξης είναι η εναρμόνιση της δικονομικής αρχής της ελεύθερης διάθεσης της πολιτικής δίκης με τη συμβατική ελευθερία των ενδιαφερόμενων, στην έκταση που αυτή δεν υποβαθμίζει το δημόσιο συμφέρον. Γι αυτόν τον λόγο, η παρεχόμενη εξουσία συμβατικής αφαίρεσης ύλης από τα δικαστήρια και η υπαγωγή στη διαιτησία περιορίζεται μόνο στις ιδιωτικές διαφορές και μόνο σε εκείνες από αυτές που έχουν αντικείμενο δεκτικό ελεύθερης διάθεσης, γνωστή και ως εξουσία απαλλοτρίωσης ορισμένου δικαιώματος) 8, ενώ για τις διοικητικές διαφορές ο Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας δεν περιέχει αντίστοιχη ρύθμιση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η διαιτητική επίλυση των διαφορών περιορίζεται μόνο στις ιδιωτικές, καθόσον η προσφυγή στη διαιτησία προβλέπεται ρητά για συγκεκριμένες διοικητικές συμβάσεις και, ειδικότερα, εμφανίζεται τόσο στο πεδίο της επενδυτικής ή αναπτυξιακής νομοθεσίας, όπως 3. Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, Διαιτησία και διοικητικές διαφορές, 1998, σ. 165 επ., Κ. ΡΗΓΑΣ, Διαιτητική επίλυση διοικητικών διαφορών, ΝοΒ, 2011, σσ επ., 1199 επ. 4. ΣτΕ 2244/1971, 3439/1988, 752/2008, ΑΠ 1684/1986, 159/1996, ΔΕφΑθ 1553/ Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, Δίκαιο δημοσίων έργων, 2009, σ. 897 επ., Χ. ΜΗΤΚΙ- ΔΗΣ, Συμβάσεις δημοσίων έργων, 2009, σ. 487 επ., ΑΠ 289/2005, ΣτΕ 2132/2000, 752/2008, ΕφΘεσ 2864/ Ε. ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Εγχειρίδιο διοικητικού δικαίου, ΙΙ, 2002, σ. 509 επ., γιατί το διαιτητικό δικαστήριο δεν έχει εξουσία ακύρωσης, αλλά απλώς η κρίση του για τη νομιμότητα της επίμαχης πράξης δεσμεύει το δικαστήριο που επιλαμβάνεται της ακύρωσης της διοικητικής πράξης. 7. βλ. Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 242 επ. 8. Βλ. Κ. ΜΠΕΗΣ, Εξουσία διαθέσεως του αντικειμένου της διαφοράς ως προϋπόθεση συμφωνίας διαιτησίας, Δ, 5, σ. 347 επ.

18 από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων το ν.δ. 2687/1953, άρθρο 12 9 ή οι προγραμματικές συμφωνίες και οι αναπτυξιακές συμβάσεις του ν. 1682/1987, όσο και στον χώρο των δημοσίων έργων 10. Ειδικότερα, το άρθρο 78 του ν. 3669/2008 προβλέπει ότι «στη διακήρυξη διαγωνισμού ή στη με κάθε τρόπο καταρτιζόμενη σύμβαση εκτέλεσης έργου μπορεί να εγκριθεί και περιληφθεί ρήτρα διαιτησίας. Η σχετική έγκριση και οι όροι της διαιτησίας καθορίζονται χωρίς καμία δέσμευση από οποιαδήποτε άλλη διάταξη, με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Οικονομίας και Οικονομικών και του αρμόδιου κατά περίπτωση Υπουργού». Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει με σαφήνεια ότι το Ελληνικό Δημόσιο και όλοι οι φορείς που υπάγονται στη νομοθεσία κατασκευής δημοσίων έργων μπορούν να προσφύγουν στη διαιτητική επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από την εκτέλεση συμβάσεων δημοσίων έργων. Αν και η νομοθετική ρύθμιση προβλέπει ρητά τη δυνατότητα προσφυγής στη διαιτητική επίλυση των διαφορών από την εκτέλεση δημοσίων έργων και αυτή η διαδικασία χαρακτηρίζεται από την ταχύτητα, την ευελιξία, την εμπιστευτικότητα, η δυνατότητα αυτή περιορίζεται στις κατασκευαστικές συμβάσεις μεγάλων έργων και στις συμβάσεις παραχώρησης, όπως στις συμβάσεις παραχώρησης των οδικών αξόνων, στις κατασκευαστικές συμβάσεις του Μετρό, της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, του Αεροδρομίου των Σπάτων, αποκλείοντας τη διαιτησία από τα δημόσια έργα 11. β. Αναφορικά με τη συνταγματικότητα της προσφυγής στη διαιτησία των διοικητικών διαφορών, η νομολογία έκρινε ότι η συνταγματική διάταξη του άρθρου 94 παρ. 1 δεν απαγορεύει στον κοινό νομοθέτη να αναθέσει την επίλυση συγκεκριμένων διαφορών σε διαιτητικό δικαστήριο, υπό την προϋπόθεση ότι το αντικείμενο της διαφοράς δεν αναφέρεται στην ακύρωση διοικητικής πράξης 12. Με την υπ αριθμ. 24/1993 απόφαση του ΑΕΔ, κρίθηκε ότι η συνταγματική διάταξη του άρθρου 94 παρ. 9. ΣτΕ / Βλ. Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, Διαιτησία και διοικητικές διαφορές, 1998, σσ. 144 επ., 198 επ., Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, Δίκαιο δημοσίων έργων, 2009, σ. 894 επ, Ι. ΔΡΥΛΛΕΡΑΚΗΣ, Επίλυση διοικητικών διαφορών με διαιτησία, ΔιΔικ, 1991, σ επ., Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, Διοικητικό δικονομικό δίκαιο, 2011, σ. 22 επ., Κ. ΡΗΓΑΣ, Διαιτητική επίλυση διοικητικών διαφορών, ΝοΒ, 2011, σ επ., με παραπέρα παραπομπές στη θεωρία και νομολογία. 11. Βλ. άρθρο 31 του ν. 3389/2005, όπου προβλέπεται ο θεσμός της διαιτησίας για τις διαφορές που προκύπτουν από την εφαρμογή, την ερμηνεία ή το κύρος σύμβασης σύμπραξης ή των παρεπόμενων συμφωνιών, κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις για τις διαιτησίες του Δημοσίου, βλ. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Ο θεσμός της διαιτησίας στις Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού τομέα, ΔηΣΚΕ και Αγορά, 3/2009, σ. 58 επ. 12. ΣτΕ 3356/1970, /1988, ΔιΔικ 1989, σ. 505 επ., ΑΠ 1684/1986, ΕΕΝ 1987, σ. 615 επ. 1 επιτρέπει τη νομοθετική πρόβλεψη της προσφυγής στη διαιτησία ακόμη και στην περίπτωση των φορολογικών διαφορών, στις αρμοδιότητες όμως του διαιτητικού δικαστηρίου δεν εντάσσεται η ακύρωση διοικητικής πράξης επιβολής φορολογικού βάρους, καθόσον η εξουσία αυτή ανήκει αποκλειστικά και μόνο στα δικαστήρια της διοικητικής δικαιοσύνης 13. Ειδικότερα, η απόφαση έκρινε ότι, επειδή η εκδίκαση των διοικητικών διαφορών ουσίας ανήκει στα υφιστάμενα τακτικά διοικητικά δικαστήρια, «κατά την αληθή της έννοια δεν απαγορεύει στον κοινό νομοθέτη να επιτρέψει στη διοίκηση και τον φορολογούμενο να υπαγάγουν, με συμφωνία τους, σε διαιτησία συγκεκριμένη φορολογική διαφορά ή φορολογικές διαφορές που θα προέλθουν από ορισμένη έννομη σχέση, αφού, άλλωστε, το Σύνταγμα δεν απαγορεύει στον κοινό νομοθέτη να προβλέψει την εξαίρεση ή απαλλαγή από τη φορολογία» 14. Κατά τη θέση της μειοψηφίας, η υπαγωγή από τον νομοθέτη διοικητικών διαφορών ουσίας σε ιδιωτικά δικαστήρια, όπως τα διαιτητικά όργανα, απαγορεύεται, καθώς ο έλεγχος της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων έχει ανατεθεί από τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 94 παρ. 1 αποκλειστικά και μόνο στα αρμόδια κρατικά δικαστήρια 15. γ. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι η συνταγματικότητα της διαιτητικής επίλυσης των διοικητικών διαφορών εξαρτάται από τη συμφωνία της με τη συνταγματική διάταξη του άρθρου 94 παρ. 1, η οποία όμως κατανέμει απλώς τις δικαιοδοσίες στα πολιτειακά δικαστήρια και δεν αναφέρεται στο ζήτημα αν και κατά πόσον οι διαφορές μπορούν να υπαχθούν στη διαιτησία 16. Η συνταγματική διάταξη του άρθρου 94 παρ. 1 αναφέρεται στη δικαιοδοτική ύλη των διοικητικών και πολιτικών δικαστηρίων και δεν ρυθμίζει ζητήματα της διαιτητικής επίλυσης των διαφορών 17 και, συνεπώς, δεν μπορεί να συναχθεί επιχείρημα κατά της διαιτησίας των διοικητικών διαφορών και, ιδιαίτερα, δεν μπορεί να υποστηριχθεί η θέση ότι ο νομοθέτης έθεσε φραγμούς στην εξουσία του νομοθέτη να εντάξει συγκεκριμένες διαφορές στο καθεστώς της διαιτησίας, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι ο θεσμός της διαιτησίας θεωρείται καθοριστικός παράγοντας της οικονομικής δραστηριότητας Βλ. Σ. ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ, Δίκαιο της διαιτησίας, 2006, σ. 33 επ., Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 71 επ. 14. ΑΠ 1308/2010, ΝοΒ, 2011,σ. 89 επ. 15. Έτσι, Δ. ΜΠΑΡΔΟΥΤΣΟΣ, ΔιΔικ, 1994, σ. 49 επ., Γ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟ- ΠΟΥΛΟΣ, Παρατηρήσεις στη ΔΕφΑθ 1188/2004, ΔιΔικ, 1994, σ επ. 16. ΣτΕ 1792/1991, 3441/1988, βλ. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, ό.π., σ. 27 επ. 17. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, Η απόφαση του ΑΕΔ για την συνταγματικότητα της διαιτητικής επίλυσης διοικητικών διαφορών, Δ, 25, σ. 588 επ., Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ,, ό.π., σ. 144 επ. 18. Κ. ΡΗΓΑΣ, ΝοΒ, 2011, σσ επ., 1196 επ. 425

19 Γέροντας: Η διαιτητική επίλυση των διαφορών δ. Η κρίσιμη συνταγματική διάταξη για τη συνταγματικότητα της διαιτητικής επίλυσης των διοικητικών διαφορών θεωρείται το άρθρο 8 παρ. 1, σύμφωνα με το οποίο «ουδείς αφαιρείται άκων του παρά του νόμου ορισμένου εις αυτόν δικαστού» 19. Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη, απαγορεύεται η ακούσια, δηλαδή χωρίς τη θέληση του ενδιαφερομένου στέρηση από τον νόμιμο δικαστή, και σε καμία περίπτωση δεν απαγορεύει την εκούσια υπαγωγή σε διαιτησία. Κατά τη διάταξη αυτή, με την οποία καθιερώνεται η αρχή του νόμιμου ή φυσικού δικαστή, ο καθένας διαθέτει το δικαίωμα να κριθεί η υπόθεσή του από δικαστή που προκαθορίζεται με βάση σταθερά και αντικειμενικά κριτήρια 20. ε. Αναμφισβήτητα, η υπαγωγή συγκεκριμένων διαφορών σε διαιτησία ικανοποιεί πλήρως το αίτημα για παροχή δικαστικής προστασίας, καθόσον τα διαιτητικά δικαστήρια παρέχουν αποτελεσματική δικαστική προστασία υπό την εποπτεία της Πολιτείας 21. Αν και η προσφυγή στη διαιτησία προσανατολίζεται κυρίως στην ικανοποίηση ιδιωτικών συμφερόντων, συμβάλλει αναμφισβήτητα στην αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης και στη δίκαιη ικανοποίηση των συμφερόντων των συμβαλλομένων μερών σε μικρό χρονικό διάστημα και εφόσον διασφαλίζονται οι θεμελιώδεις αρχές της δίκαιης δίκης και της εκατέρωθεν ακρόασης των διαδίκων, η επίλυση των σχετικών διαφορών από το διαιτητικό δικαστήριο συνιστά πλήρες υποκατάστατο της δικαστικής εξουσίας 22. ΙΙ. 1. Οι διατάξεις του άρθρου 25 Α του νόμου 4155/2013 «Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων και άλλες διατάξεις», όπως οι διατάξεις των παρ. 5, 6 και 7 αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 42 του ν. 4264/2014 α. Κατά τη διάταξη του άρθρου 25 Α παρ. 1, η οποία εφαρμόζεται στις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεων δημοσίων έργων, προβλέπεται ότι «1. Στις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων στις οποίες Κύριος του έργου ή/ και Φορέας Κατασκευής είναι δημόσια επιχείρηση του ν. 3429/2005, στις οποίες ως διαδικασία επίλυσης των διαφορών προβλέπονται οι διατάξεις των άρθρων 76 και 77 του ν. 3669/2008 ή των άρθρων 12 και 13 του ν. 1418/1984, όλες οι διαφορές που ανακύπτουν μεταξύ του Κυρίου του 19. Π. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ, ό.π., σ. 29, Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ό.π., σ. 894 επ., υποσ Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 51 επ. Η κρατούσα άποψη δέχεται ότι η διαιτησία κατοχυρώνεται από τις συνταγματικές διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1, 8 παρ. 1 και 20 παρ. 1. Βλ. Α. ΦΟΥΣΤΟΥΚΟΣ, Διαιτησία διοικητικών και ιδιαίτερα φορολογικών διαφορών, Δ, 25, σ. 590 επ. 21. Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 46 επ. 22. Κ. ΡΗΓΑΣ, ΝοΒ, 2011, σ επ. 426 Έργου ή/και του Φορέα Κατασκευής και του Αναδόχου από την εφαρμογή ή ερμηνεία της σχετικής Σύμβασης Δημοσίου Έργου ή με αφορμή αυτή, καθ όλη τη διάρκεια ισχύος της, από τη θέση σε ισχύ της παρούσας και εφεξής, δύνανται, με επιλογή του Κυρίου του Έργου ή του Αναδόχου, σύμφωνα με τη διαδικασία της παραγράφου 3, να επιλύονται σύμφωνα με τη διαδικασία Διαιτησίας που προβλέπεται στην παράγραφο 5 του παρόντος». Αντίστοιχα, η διάταξη της παρ. 2 προβλέπει ότι «2. Στις διακηρύξεις που θα προκηρυχθούν μετά τη θέση σε ισχύ της παρούσας σχετικώς με συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων μπορεί να προβλέπεται για την επίλυση των διαφορών η εφαρμογή κατ επιλογή είτε των διατάξεων των άρθρων 76 και 77 του ν. 3669/2008 είτε της διαδικασίας διαιτησίας του παρόντος άρθρου». Σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, προκειμένου να υπαχθεί η συγκεκριμένη διαφορά στη διαιτησία, πρέπει, αφενός, να πρόκειται για συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις, δηλαδή για συμβάσεις που εντάσσονται στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς(ΕΣΠΑ) ή στις αντίστοιχες δομές της προγραμματικής περιόδου και, αφετέρου, πρέπει ο κύριος του έργου ή/και φορέας κατασκευής να είναι δημόσια επιχείρηση κατά τις διατάξεις του ν. 3429/2005. Ως δημόσια επιχείρηση νοείται κάθε ανώνυμη εταιρεία στην οποία το Ελληνικό Δημόσιο δύναται να ασκεί άμεσα ή έμμεσα αποφασιστική επιρροή, λόγω της συμμετοχής της στο μετοχικό κεφάλαιο ή της χρηματοοικονομικής συμμετοχής του ή των κανόνων που τη διέπουν (άρθρο 1 παρ. 1). Ως δημόσια επιχείρηση νοείται και κάθε ανώνυμη εταιρεία συνδεδεμένη με άλλη δημόσια επιχείρηση κατά την έννοια του άρθρου 42 παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920, όπως ισχύει. Ο νομοθέτης, γνωρίζοντας την αμφισβήτηση και τις αμφιταλαντεύσεις στη θεωρία και νομολογία όσον αφορά την υπαγωγή διοικητικών διαφορών στη διαιτησία, περιόρισε τη διαιτητική επίλυση των διαφορών μόνο σε εκείνες που προκαλούνται μεταξύ μιας δημόσιας επιχείρησης που λειτουργεί ως ανώνυμη εταιρεία και του αναδόχου, και υπό την προϋπόθεση ότι οι διαφορές αναφέρονται στην εφαρμογή ή την ερμηνεία της σχετικής σύμβασης. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να πρόκειται για συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου και οι διαφορές που προκύπτουν από αυτές, δηλαδή διαφορές ιδιωτικού δικαίου, υπάγονται στη διαιτησία. Φορείς των δημοσίων έργων δεν είναι πλέον το Δημόσιο, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, αλλά δημόσιες ανώνυμες εταιρείες που υπάγονται στους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου 23 και, επομένως, οι σχετικές διαφορές που αναφύονται κατά την εκτέλεση της σύμβασης δημοσίου έργου χαρακτηρίζονται ως ιδιωτικές, δεδομένου ότι οι σχετικές 23. Ε. ΤΡΟΒΑ, Και όνομα μεν «ανώνυμος εταιρεία» κέκληται, ΔιΔικ, 1995, σ επ., Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 184 επ.

20 από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων συμβάσεις με την υιοθέτηση του οργανικού κριτηρίου εμπίπτουν στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις, είναι δυνατή η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 867 επ. του ΚΠολΔ ενόψει της ομοιότητας με τις ρυθμίσεις της διαιτητικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών (παρ. 8 του άρθρου 25 Α). β. Η διαδικασία της προσφυγής στη διαιτησία προβλέπεται και για τις διαφορές που έχουν ανακύψει μεταξύ των συμβαλλομένων από την εφαρμογή ή ερμηνεία της σχετικής σύμβασης μέχρι την ισχύ του άρθρου 25 Α, εφόσον έχει μεν ορισθεί δικάσιμος, αλλά δεν έχει λάβει ακόμη χώρα η επ ακροατηρίω συζήτηση της ασκηθείσης προσφυγής του αναδόχου ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου. Ο νόμος περιορίζει την εφαρμογή του μόνο στην περίπτωση της άσκησης της προσφυγής, ενώ, κατά την άποψή μου, είναι δυνατή η προσφυγή στη διαδικασία της διαιτησίας, ακόμη και στην περίπτωση της άσκησης της αγωγής από τον ανάδοχο του έργου, όταν δεν υφίσταται βλαπτική πράξη ή παράλειψη των οργάνων του εργοδότη και ο ανάδοχος ασκεί αγωγή, διεκδικώντας την καταβολή της γεγεννημένης και εκκαθαρισμένης απαίτησής του 24. Αν και η σχετική αξίωση δεν αμφισβητείται, η ταχύτητα της έκδοσης της διαιτητικής απόφασης μέσα σε 4 μήνες δικαιολογεί την προσφυγή στη διαδικασία της διαιτησίας, ακόμη και στην περίπτωση της άσκησης της αγωγής. Η διάταξη του άρθρου 25 Α ρυθμίζει το συνήθως συμβαίνον, δηλαδή την άσκηση της προσφυγής στις διαφορές που προκύπτουν από την εκτέλεση δημοσίων έργων και, στο πλαίσιο μιας επιβεβλημένης διασταλτικής ερμηνείας, θα πρέπει να γίνει δεκτή η θέση ότι η άσκηση της αγωγής εντάσσεται, κατά τη διάταξη του άρθρου 77 παρ. 1 του ν. 3669/2008, που αναφέρεται άλλωστε στην παρ. 2 του άρθρου 25 Α, ως ένδικο βοήθημα και στις διαφορές που προκύπτουν από την σύμβαση κατασκευής δημόσιου έργου 25. Περαιτέρω, για τις διαφορές που θα ανακύψουν μεταξύ των συμβαλλομένων μερών των συμβάσεων που έχουν ήδη συναφθεί μετά τη θέση σε ισχύ των διατάξεων του άρθρου 25 Α, η επιλογή των μερών για προσφυγή σε διαιτησία πρέπει να εκδηλώνεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δύο μηνών (2) από την έγγραφη δήλωση της πρώτης διαφοράς. Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 76, 77 του ν. 3669/2008 (πρώην 12 και 13 του ν. 1418/1984), στο πλαίσιο λειτουργίας της σύμβασης κατασκευής δημοσίου έργου, αντικείμενο διαφωνίας μπορεί να αποτελέσει παραδεκτώς μόνον η αρχική πράξη, με την οποία εκδηλώνεται για πρώτη φορά η βλαπτική για τα συμφέροντα του αναδόχου θέση των αρμοδίων αποφαινόμενων οργάνων. Έτσι, αρχική βλαπτική πράξη είναι εκείνη, η οποία για πρώτη φορά θίγει τα νόμιμα συμφέροντα του αναδόχου και προς την οποία διαφωνεί ο ίδιος 26. Η σχετική διάταξη αναφέρει ότι, εφόσον για την πρώτη διαφορά τα συμβαλλόμενα μέρη επιλέξουν την προσφυγή στη διαδικασία της διαιτησίας, αυτή θα εφαρμόζεται και για όλες τις υπόλοιπες διαφορές. Με αυτόν τον τρόπο συρρικνώνεται η δυνατότητα της επιλογής του αναδόχου και καθίσταται υποχρεωτική η διαιτητική επίλυση όλων των διαφορών που θα γεννηθούν στο μέλλον μεταξύ των συμβαλλομένων μερών στο πλαίσιο της εκτέλεσης της σύμβασης δημοσίου έργου. Δεκτικές διαιτησίας είναι και οι ιδιωτικές διαφορές που είναι ενδεχόμενο να ανακύψουν στο μέλλον, με την προϋπόθεση ότι αναφύονται στο πλαίσιο συγκεκριμένα προσδιορισμένης έννομης σχέσης. Εφόσον, στο πλαίσιο εκτέλεσης της συγκεκριμένης σύμβασης, έχουν ανακύψει διαφορές μεταξύ των συμβαλλομένων μερών πριν από τη θέση σε ισχύ του άρθρου 25 Α, η επιλογή των μερών για την προσφυγή σε διαιτησία πρέπει να εκδηλωθεί μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δύο (2) μηνών, δηλαδή μέχρι την 29η Ιουλίου Στην περίπτωση αυτή, η σχετική ρύθμιση (παρ. 13 γ) απαιτεί ο ανάδοχος να υποβάλει δήλωση, με την οποία θα παραιτείται από κάθε τυχόν ήδη ασκηθείσα εκ μέρους του ένσταση, αίτηση θεραπείας ή προσφυγή και, κατά διασταλτική ερμηνεία, και αγωγή και ότι θα προβεί σε κάθε ενέργεια, μέσα σε εύλογο χρόνο, ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου ή της αρμόδιας αρχής. Το τακτικό δικαστήριο, στην περίπτωση αυτή, δεν θα απορρίψει το ένδικο βοήθημα ως απαράδεκτο, αλλά θα παραπέμψει τη διαφορά στη διαιτησία ή θα αναστείλει την εκδίκαση της υπόθεσης μέχρις ότου αποφανθεί ο αρμόδιος υπουργός και, σε περίπτωση έγκρισης της διαιτησίας, καταργείται η δίκη. Επειδή η διαιτητική επίλυση της διαφοράς συμφωνείται μετά την έναρξη ορισμένης δίκης, τυγχάνει αναλογικής εφαρμογής η ρύθμιση του άρθρου 870 του ΚΠολΔ. 2. Το πεδίο εφαρμογής α. Ο νόμος 3669/2008 ορίζει, στο άρθρο 78 σχετικά με την κατασκευή των δημοσίων έργων, ότι «στη διακήρυξη διαγωνισμού ή στη με κάθε τρόπο καταρτιζόμενη σύμβαση εκτέλεσης έργου μπορεί να εγκριθεί και περιληφθεί ρήτρα διαιτησίας. Η σχετική έγκριση και οι όροι της διαιτησίας καθορίζονται χωρίς καμία δέσμευση από οποιαδήποτε άλλη διάταξη, με απόφαση του Υπουργού Δημοσίων Έργων, Οικονομικών και του αρμόδιου κατά περίπτωση Υπουργού». Στις συμβάσεις εκτέλεσης δημοσίων έργων η διαιτησία προβλέπεται ως δυνητική και οι όροι της καθορίζονται με απόφασης υπουργικής επιτροπής, χωρίς καμία δέσμευση από οποιαδήποτε άλλη διάταξη. Με βάση αυτή τη ρύθμιση μπορεί να συνομολογηθεί συμφωνία διαιτησίας αποκλειστικά για τις διαφορές που προκύπτουν από την 24. Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ό.π., σ. 887 επ. 25. Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ό.π., σ. 886 επ. 26. ΔΕφΑθ 1462/1989, ΣτΕ 1537/2003, Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ό.π., σ Με τον τρόπο αυτόν αποφεύγεται η προσβολή της επιβεβαιωτικής πράξης. 427

21 Γέροντας: Η διαιτητική επίλυση των διαφορών εκτέλεση της διοικητικής σύμβασης και της έκδοσης των διοικητικών πράξεων 27. Η διάταξη αυτή με «αφοπλιστική ειλικρίνεια» καλλιεργεί την εντύπωση ότι οι συμβαλλόμενοι είναι κυρίαρχοι του παιγνιδιού, ενώ τα ερωτήματα που προκαλεί όσον αφορά τον έλεγχο της τήρησης των ελάχιστων και άκαμπτων δικαιϊκών αξιών, το αρμόδιο δικαστήριο και την έκταση του ελέγχου, επιβεβαιώνουν ότι, χωρίς νομοθετική ρύθμιση των όρων και των ορίων της διαιτησίας, τα διοικητικά δικαστήρια θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα και ανυπέρβλητες δυσκολίες. β. Η παρ. 2 του άρθρου 25 Α αναφέρει ότι στις διακηρύξεις που θα προκηρυχθούν μετά τη θέση σε ισχύ της διάταξης μπορεί να προβλέπεται για την επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις δημοσίων έργων, είτε η προσφυγή στις διατάξεις των άρθρων 76 και 77 του ν. 3669/2008, που προβλέπουν τη διοικητική και δικαστική διαδικασία επίλυσης των διαφορών, είτε η διαιτητική επίλυση. Με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή τη δυνατότητα επιλογής από τον ανάδοχο, απορρίπτεται η υποχρεωτική ή αναγκαστική διαιτησία, που αποτελεί στην πραγματικότητα αφαίρεση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος του φυσικού δικαστή. Η υποχρεωτική ή αναγκαστική διαιτησία αντίκειται στις συνταγματικές διατάξεις των άρθρων 8 παρ. 1, 20 παρ. 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 87 παρ Η παρ. 2 προβλέπει όχι την υποχρεωτική αλλά τη γνήσια διαιτησία για την επίλυση διαφορών που προκύπτουν από τις συμβάσεις που συνάπτουν οι δημόσιες επιχειρήσεις του ν. 3429/2005 με ιδιώτες και η σύναψη αυτών των συμβάσεων εξαρτάται άμεσα από τον ιδιώτη. γ. Η επιλογή της διαδικασίας διαιτησίας γίνεται με έγγραφη δήλωση-πρόταση, που κοινοποιείται πάντοτε με δικαστικό επιμελητή, στον αντισυμβαλλόμενο και στον εποπτεύοντα τον κύριο του έργου Υπουργό. Ενώ ο θεμέλιος λίθος της διαιτησίας είναι η βούληση των μερών να υπάγουν τις όποιες διαφορές προκύψουν από μια ορισμένη έννομη σχέση όχι στα δικαστήρια, αλλά στους διαιτητές, οι οποίοι θα εκδώσουν μια απόφαση δεσμευτική για τα μέρη, η παραπάνω διάταξη εξαρτά την προσφυγή σε αυτή την εναλλακτική μορφή επίλυσης της διαφοράς και από την προηγούμενη έγκριση του Υπουργού. Ο υπουργός οφείλει να αποφανθεί μέσα σε αποκλειστική προθεσμία 30 ημερών από την κοινοποίηση, προκειμέ- 27. Α. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ό.π., σ. 898 επ., Χ. ΜΗΤΚΙΔΗΣ, Συμβάσεις δημοσίων έργων, 2009, σ. 488 επ. 28. Θ. ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ, ό.π., σ. 91 επ. Η διαιτησία αποτελεί μια μορφή «νομικής αυτορρύθμισης» που επιδιώκει την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, παρέχοντας στα εμπλεκόμενα μέρη την πρωτοβουλία στην ίδια τη διαδικασία της απονομής, Β. ΠΕ- ΤΑΛΑΣ, Εξωδικαστική επίλυση διαφορών-διαιτησία: Μια σύντομη αναφορά. Ο ν. 3389/2005 που προβλέπει τη διαιτησία δεν σημαίνει την αποδοκιμασία του δικαστικού συστήματος, αλλά ρεαλιστική αναγνώριση της σημασίας των ΣΔΙΤ. 428 νου να επιτευχθεί ο σκοπός της διαιτησίας που συνίσταται στην ταχύτατη επίλυση όλων των διαφορών, εφόσον έχει επιλεγεί η προσφυγή στη διαδικασία της διαιτησίας, ακόμη και αυτών που θα προκύψουν εφεξής μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Σε περίπτωση υπαγωγής της διαφοράς σε διαιτησία, αποκλείεται η δικαιοδοσία των πολιτειακών δικαστηρίων και, όταν προσφύγει ο διάδικος στο τακτικό δικαστήριο, αυτό δεν σημαίνει και σιωπηρή παραίτηση από τη διαιτητική επίλυση της διαφοράς και το δικαστήριο οφείλει να αναμείνει την απόφαση του διαιτητικού οργάνου 29. Σε περίπτωση άρνησης του Υπουργού, τίθεται το ζήτημα της προσβολής της και αρμόδιο δικαστήριο είναι το Συμβούλιο της Επικρατείας (ακυρωτική διαφορά), το οποίο πρέπει να ερευνήσει αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή της συγκεκριμένης διαφοράς στη διαδικασία της διαιτησίας και, ειδικότερα, αν ο Υπουργός έχει αρνηθεί την προσφυγή στη διαιτησία λόγω υπέρβασης των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας ή για λόγους σκοπιμότητας, δεδομένου ότι η διαιτητική απόφαση πρέπει να εκδοθεί, σύμφωνα με την παρ. 9, μέσα σε 4 μήνες, ενώ η προσφυγή ή η αγωγή στα δικαστήρια συνεπάγεται την υπερβολική καθυστέρηση εκδίκασης της υπόθεσης και, επομένως, την προκλητική αναβολή κάθε πληρωμής, που καθίσταται συχνά κανόνας ενόψει της σημερινής οικονομικής κρίσης. Στην περίπτωση της άρνησης του Υπουργού και εφόσον ο ανάδοχος έχει προσφύγει στο αρμόδιο δικαστήριο, το τακτικό δικαστήριο ανακτά πλήρως τη δικαιοδοσία του ως προς τη διάγνωση της διαφοράς, ενώ στις άλλες περιπτώσεις πρέπει να δεχθούμε ότι επέρχεται διακοπή της προθεσμίας για την άσκηση ενδίκων βοηθημάτων και η νέα προθεσμία αρχίζει από την κοινοποίησης της απόφασης του Υπουργού. δ. Η παρ. 4 θέτει ως προϋπόθεση για την προσφυγή στη διαδικασία διαιτησίας, την άσκηση ένστασης μέσα σε 15 ημέρες αφότου ο ανάδοχος έλαβε πλήρη γνώση της πράξης ή παράλειψης του αντισυμβαλλόμενου μέρους, το οποίο υποχρεούται, μέσα σε δύο (2) μήνες από την επίδοση προς αυτό της ένστασης, να εκδώσει και να κοινοποιήσει με δικαστικό επιμελητή στον ανάδοχο την απόφασή του 30. Σε περίπτωση απόρριψης της ένστασης ή παρέλευσης της προθεσμίας, ο ανάδοχος μπορεί να προσφύγει στη διαδικασία της διαιτησίας ή να προχωρήσει τη διαδικασία με την άσκηση της αίτησης θεραπείας και, στη συνέχεια, με την άσκηση προσφυγής στο αρμόδιο δικαστήριο. Ο ανάδοχος δεν οφείλει να υποβάλει ένσταση για τις διαφορές, για τις οποίες έχει ήδη υποβληθεί ένσταση και έχει απορριφθεί, σύμφωνα με τις σχετικές 29. Αρχή της οικονομίας της δίκης, ΣτΕ /1988, ΔιΔικ, 1989, σ. 505 επ., Π. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, Παρατηρήσεις στη ΔΕφΑθ 76/ Βλ. Ε. ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ, Η νέα διαδικασία διαιτησίας στα Συγχρηματοδοτούμενα δημόσια έργα, ΘΠΔΔ, 2013, σσ επ επ.