ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Transcript

1

2 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη ΕΚΔΟΤΕΣ: Καθηγ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, Διευθυντής ΚΔΕΟΔ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΛΕΡΓΑΚΗΣ, Πρόεδρος ΔΣΘ (26 ης Οκτωβρίου 3, Θεσσαλονίκη) ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Καθηγητής Β. ΣΚΟΥΡΗΣ (Ικάρων 1, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ-ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ: Ν. ΒΡΥΩΝΑΚΗΣ, Εκδοτική Β. Ελλάδος (Δαναΐδων 4, Θεσσαλονίκη) REVUE JURIDIQUE TRIMESTRIELLE PROPRIÉTAIRES: CENTRE DE DROIT ÉCONOMIQUE INTERNATIONAL ET EUROPÉEN Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki LE BARREAU DE THESSALONIKI rue 26 Octobre 3, Thessaloniki ÉDITEURS: Prof. vassilios a. christianos, Directeur du CDEIE (Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki) NIKOLAOS VALERGAKIS, Président du Barreau de Thessaloniki (rue 26 Octobre 3, Thessaloniki) DIRECTEUR: Prof. V. SKOURIS (Ikaron 1, Kalamaria - Thessaloniki) imprimérie: N. VRYONAKIS, presses de Northern Greece Publishing (Danaidon 4, Thessaloniki)

3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Ε. ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Δ.Ν., Π. ΣΕΡΑΪΔΟΥ Χειρόγραφα για δημοσίευση και βιβλία για παρουσίαση ή βιβλιοκρισίες αποστέλλονται στην υπεύθυνη σύνταξης κ. ΕΥΤΥΧΙΑ ΜΟΥΑΜΕΛΕΤΖΗ, Διευθύντρια Ερευνών ΚΔΕΟΔ Tαχ. Θυρίδα 14, Καλαμαριά - Θεσσαλονίκη, τηλ.: (2310) Εγγραφές συνδρομητών, παραγγελίες παλαιών τόμων, ανατύπων: Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης κ. Αικατερινη Μαρου katmarou@gmail.com Δικαστικό Μέγαρο 26 ης Οκτωβρίου , Θεσσαλονίκη τηλ.: (2310) fax: (2310) Οι συνδρομές εξοφλούνται με ταχυδρομική επιταγή (εσωτερικό) και με τραπεζική επιταγή (εξωτερικό) επ ονόματι του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Φυσικά πρόσωπα 36 Νομικά πρόσωπα 42 Φοιτητές - ασκούμενοι δικηγόροι 18 Τιμή παλαιών τόμων από 1981 έως από 1991 έως και έως έως Τιμή εκάστου τεύχους 9 Εκτύπωση - Σελιδοποίηση: Εκδοτική Β. Ελλάδος, Δαναΐδων 4, Θεσσαλονίκη, τηλ Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου

4 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ REVUE HELLÉNIQUE DE DROIT EUROPÉEN SECRÉTARIAT: E. MOUAMELETZI, Docteur en Droit, P. SERAIDOU Tous les manuscrits ainsi que les livres pour présentation ou compte-rendu doivent être envoyés à Mme E. MOUAMELETZI, Directrice de Recherches du CDEIE, responsable pour la rédaction Boîte Postale 14, Kalamaria - Thessaloniki, tel: (2310) Souscriptions, commandes des anciens volumes, extraits : Barreau de Thessaloniki Mme Ekaterini Marou katmarou@gmail.com Palais de Justice rue 26 Octobre 3, Thessaloniki tél.: (2310) fax: (2310) Les souscriptions sont payées par chèque postal (pour l intérieur) et par chèque bancaire (pour l étranger) au nom du Barreau de Thessaloniki ABONNEMENTS ANNUELS GRÈCE - ÉTRANGER Personnes physiques 36 Personnes morales 42 Étudiants - Avocats stagiaires 18 Prix des anciens volumes de 1981 à de 1991 à et à à Prix de fascicule 9 Achevé d imprimer sur les presses de Northern Greece Publishing, Danaidon 4, Thessaloniki, Tél , Centre de Droit Économique International et Européen

5 Η Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου πρωτοεκδόθηκε το 1981 από τον αείμνηστο Καθηγητή Δημήτριο Ευρυγένη, ο οποίος διετέλεσε και Διευθυντής της για την περίοδο Διευθυντής της Επιθεώρησης διετέλεσε επίσης από το 1986 μέχρι το 1999 και ο αείμνηστος Καθηγητής Κρατερός Ιωάννου. Στην Γραμματεία της Επιθεώρησης συμμετείχαν από την αρχή της κυκλοφορίας της ο Αλκιβιάδης Παναγόπουλος, δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του ΚΔΕ- ΟΔ, η επιστημονική συνεργάτις του ΚΔΕΟΔ κ. Στέλλα Ιωαννίδου, δικηγόρος, και η κ. Σοφία Μεγγλίδου, Δ.Ν., δικηγόρος, που είχε και την ευθύνη της ύλης της Επιθεώρησης από το 1981 μέχρι το Το Δ.Σ. του ΚΔΕΟΔ απαρτίζεται από τους: Καθηγητή Β. Σκουρη, Πρόεδρο Δ.Σ. Καθηγητή Β. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ, Διευθυντή του ΚΔΕΟΔ Ν. ΒΑΛΕΡΓΑΚΗ, εκπρόσωπο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Σ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ, εκπρόσωπο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Φ. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ, εκπρόσωπο του ΥΠΑΑΝ Σ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αλαγιαλόγλου Ελισάβετ, Master de Recherche, ΜΔΕ, Δικηγόρος Αργαλιάς Παναγιώτης, ΜΔΕ, Δικηγόρος-Οικονομολόγος Γκουπιδένη Λαμπρινή, Βιβλιοθηκονόμος ΚΔΕΟΔ Θεοδωρίδης Π. Κωνσταντίνος, LLM, Δικηγόρος Καραγκούνης Δημήτριος, LLM, ΜΒΑ-TQM, Δικηγόρος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Καρύδης Γεώργιος, Επ. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα ΔΕΟΣ, Έδρα Jean Monnet Κίρκος Παναγιώτης, LLM, MA, Δικηγόρος, Υπότροφος «Δ. Ευρυγένη» ΚΔΕΟΔ Κόνδη Κλειώ, Δικηγόρος Κουρκούτη Χάιδω, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Υπότροφος «Κρ. Ιωάννου» ΚΔΕΟΔ Λέντζης Δ. Δημοσθένης, Δ.Ν., Yπάλληλος διοικήσεως στη Γενική Διεύθυνση «Βιβλιοθήκη, Έρευνα και Τεκμηρίωση» του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μπαξεβάνης Α. Χρήστος, Δ.Ν., Δικηγόρος Παναγιωτίδου Ελισάβετ, Δικηγόρος, M2 Professionel, Υπότροφος «Δ. Ευρυγένη» ΚΔΕΟΔ Παπαδόπουλος Γρ. Θωμάς, Λέκτορας Νομικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, Επιστ. Συνεργάτης Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, Δ.Ν., Δικηγόρος Παπακωνσταντής Μάρκος, Δ.Ν., Δικηγόρος, Διδάσκων στο τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Πάντειου Πανεπιστημίου Παπανδρέου Μάριος, Δικηγόρος, Υποτρ. Ι.Κ.Υ. Παπαστεριάδου Ναταλία, LLM, Δικηγόρος, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ Πιτσόλη Αικατερίνη, επί πτυχίω φοιτήτρια Νομικής Σαββοπούλου Φωτεινή, Υπάλληλος ΥΠΑΑΝ, Επιστ. Συνεργάτις ΚΔΕΟΔ Σώμη Σοφία, Βιβλιοθηκονόμος ΚΔΕΟΔ Τζούλια Ελένη, LLM Heidelberg, Δικηγόρος Τσολάκου Ευθυμία, ΜΔΕ, Δικηγόρος, Υπότροφος Ι.Κ.Υ. Τσούκας Ιωάννης, LLM, Δικηγόρος Χοτούρας Δημήτριος, Δ.Ν., Δικηγόρος Simsive Paata, ασκούμενος Δικηγόρος IV ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

6 Περιεχόμενα 2-3/2012 ΑΡΘΡΑ Γ. Καρύδης Ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων υπό το φως των κανόνων της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων και περί ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων Μ. Παπακωνσταντής Ευφυή σύνορα για το χώρο Σένγκεν Δ. Καραγκούνης Η «μεταλλαγή» του θεσμού του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή Δ. Δ. Λέντζης Η διερεύνηση αεροπορικών ατυχημάτων υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ: σκέψεις με αφορμή την υπόθεση Παπαπέτρου και λοιποί κατά Ελλάδος Δ. Χοτούρας Η διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της κλιματικής και περιβαλλοντικής αλλαγής ευρωπαϊκή νομολογία και συγκριτικές παρατηρήσεις Κ. Κόνδη, Αικ. Πιτσόλη, P. Simsive Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Ι. Κοινοτική επικαιρότητα ΙΙ. e πίκαιρα νομικής πληροφορικής ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Ι. ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α. Επισκόπηση Νομολογίας ΔΕΕ ΓεΔΕΕ (Μάρτιος Αύγουστος 2012) Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΔΕΕ ΓεΔΕΕ ΔΕΕ C-19/11, Geltl, (Η Οδηγία για την κατάχρηση αγοράς και η έννοια της «εμπιστευτικής πληροφορίας») Παρατηρήσεις Θ. Γρ. Παπαδόπουλος ΔΕΕ C-618/10, Banco Español de Credito SA, (Προστασία καταναλωτών) Παρατηρήσεις Π. Ι. Αργαλιάς ΔΕΕ C-472/10, Invitel Tavkozlesi Zrt, (Καταχρηστικές ρήτρες σε συμβάσεις με καταναλωτές) Παρατηρήσεις Ε. Αλαγιαλόγλου ΔΕΕ C-510/10, DR και TV2 Denmark, (Εφήμερες εγγραφές τηλεοπτικών προγραμμάτων από ανεξάρτητες εταιρίες παραγωγής) Παρατηρήσεις Ν. Παπαστεριάδου ΕΕΕυρΔ 2-3:2012 V

7 ΔΕΕ C-71/11 και C-99/11, Υ και Ζ, (Χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα) Παρατηρήσεις Δ. Δ. Λέντζη ΔΕΕ C-348/09, P. I., (Η έννοια των επιτακτικών λόγων δημόσιας ασφάλειας και η προστασία έναντι της απέλασης) Παρατηρήσεις Χρ. Α. Μπαξεβάνης ΔΕE C-92/12, PPU - Health Service Executive, (Διαδικασία τοποθέτησης ανηλίκου σε κλειστό ίδρυμα στο εξωτερικό) Παρατηρήσεις Ι. Τσούκας ΙΙ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ A. Επισκόπηση Νομολογίας ΕΔΔΑ ΕΔΔΑ (Οκτώβριος 2011 Ιούνιος 2012) Β. Σχολιασμένη Νομολογία ΕΔΔΑ ΕΔΔΑ, Προσφυγή Νο 42202/07, Υπόθεση Σιταρόπουλος και Γιακουμόπουλος κατά Ελλάδας, (Δικαίωμα ψήφου των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού) Παρατηρήσεις Χ. Κουρκούτη ΕΔΔΑ, Προσφυγή Νο 30765/08, Υπόθεση Di Sarno κ.ά. κατά Ιταλίας, απόφαση της 10 ης Ιανουαρίου 2012 (Προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) Παρατηρήσεις Ε. Παναγιωτίδου III. ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ Άρειος Πάγος, απόφαση αριθμ. 349/2012, (Αναγνώριση και προσβολή αλλοδαπής αποφάσεως) Παρατηρήσεις Π. Ι. Αργαλιάς Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, απόφαση αριθμ. 4658/2012, (Πνευματική ιδιοκτησία) Παρατηρήσεις Ε. Τζούλια Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, απόφαση αριθμ. 2086/2012, (Φορολογία εισοδήματος) Παρατηρήσεις Φ. Σαββοπούλου ΠΑΙΔΕΙΑ- ΕΡΕΥΝΑ Επίσκεψη μαθητών του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Θεσσαλονίκης στο ΚΔΕΟΔ Συνέδριο ERA «Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα: Ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο και πρακτική» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Ι. Βιβλιοπαρουσιάσεις ΙΙ. Τo ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο στα ελληνόγλωσσα νομικά περιοδικά: Δ Τρίμηνο 2011 Α Εξάμηνο 2012 ΙΙΙ. Βιβλία ΚΔΕΟΔ: Α Εξάμηνο VI ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

8 Table of contents 2-3/2012 ARTICLES D. Karydis The Privatization of Public Enterprises in the light of TFUE Provisions on State Aid and Movement of Capital M. Papakonstantis Smart Frontiers in the Schengen Space D. Karagounis The Transformation of the Institution of the European Ombudsman D. D. Lentzis The Investigation of Aviation Accidents under the light of the ECHR: Some Thoughts on the Case of Papapetrou and Others v. Greece D. Chotouras The Human Rights Dimension in the Context of Climate and Environmental Change. European Jurisprudence and Comparative Observations Κ. Κondi, Αik. Pitsoli, P. Simsive The Protection of Human Rights in European Union s Foreign Policy DEVELOPMENTS IN THE EU Ι. Community news ΙΙ. Information technology e news CASE-LAW Ι. EUROPEAN COURT OF JUSTICE AND COURT OF FIRST INSTANCE EC Α. Review of jurisprudence (March August 2012) Β. Notes ECJ C-19/11, Geltl, (The directive for market abuse and the notion of inside information) Annotation Th. Papadopoulos ECJ C-618/10, Banco Español de Credito SA, (Consumer protection) Annotation P. I. Argalias ECJ C-472/10, Invitel Tavkozlesi Zrt, (Unfair terms in consumer contracts) Annotation E. Alagialoglou ECJ C-510/10, DR and TV2 Denmark, (Ephemeral recordings of works made by broadcasting organisations) Annotation N. Papasteriadou ΕΕΕυρΔ 2-3:2012 VII

9 ECJ C-71/11 and C-99/11, Υ and Ζ, (Recognition for refugee status) Annotation D. D. Lentzis ECJ C-348/09, P. I., (The notion of imperative grounds of public security and the protection against expulsion) Annotation Ch. Baxevanis ECJ C-92/12, PPU - Health Service Executive, (Procedure for placing a child in a secure care institution) Annotation I. Tsoukas ΙΙ. EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS A. Review of jurisprudence October 2011 June 2012) B. Notes ECHR, Application No 42202/07, Case Sitaropoulos and Giacoumopoulos v. Greece, Judgement of (Exercise of the right to vote by Greek voters living abroad) Annotation Ch. Kourkouti ECHR, Application No 30765/08, Case Di Sarno and others v. Italy, Judgement of , (Protection of private and family life) Annotation E. Panagiotidou III. NATIONAL COURTS Areios Pagos, Judgement No 349/2012, (Recognition of judgements published in other countries) Annotation P. I. Argalias Court of First Instance, Judgement No 4658/2012, (Intellectual property) Annotation Ε. Tzoulia Athens Administrative Court of Appeal, Judgement No 2086/2012, (Income tax) Annotation F. Savvopoulou CONFERENCES RESEARCH Students of Arsakius High School of Thessaloniki visit the Centre of International and European Economic Law ERA Conference «Mediation in Greece: European and national institutional framework and practice» BIBLIOGRAPHY I. Book reviews ΙΙ. The European Community Law in Hellenic Legal Periodicals: 4 th Quarter st Semester 2012 IΙΙ. Books received by CIEEL: 1 st Semester VIII ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

10 Table des matières 2-3/2012 DOCTRINE D. Karydis La privatisation des entreprises publiques sous la lumière des dispositions du TFUE sur les aides d état et la liberté de circulation des capitaux M. Papakonstantis Frontières intelligentes pour l espace Schengen D. Karagounis La «mutation» de l institution du Médiateur Εuropéen D. D. Lentzis Les enquêtes sur les accidents aériens sous la lumière de la CEDH: quelques réflexions à propos de l affaire Papapetrou et autres c. Grèce D. Chotouras La dimension des droits de l homme dans le contexte du changement climatique et environnemental. Jurisprudence européenne et observations comparatives Κ. Κondi, Αik. Pitsoli, P. Simsive La protection des droits de l homme pendant la conduite de la politique étrangère de l Union Européenne DÉVELOPPEMENTS DANS L UE Ι. Nouvelles européennes ctualités d informatique juridique JURISPRUDENCE Ι. COUR DE JUSTICE ET TRIBUNAL DE L UNION EUROPÉENNE Α. Revue de Jurisprudence (mars août 2012) Β. Notes CJUE 19/11, Geltl, (La directive sur l abus de marché et la notion d information privilégiée) Notes Th. Papadopoulos CJUE C-618/10, Banco Español de Credito SA, (Protection de consommateurs) Notes P. I. Argalias CJUE C-472/10, Invitel Tavkozlesi Zrt, (Clauses abusives dans le cadre des contrats conclus avec les consommateurs) Notes E. Alagialoglou ΕΕΕυρΔ 2-3:2012 IX

11 CJUE C-510/10, DR et TV2 Denmark, (Enregistrements éphémères d œuvres effectuées par des organismes de radiodiffusion) Notes N. Papasteriadou CJUE C-71/11 et C-99/11, Υ et Ζ, (Normes minimales relatives aux conditions d octroi du statut de réfugié) Notes D. D. Lentzis CJUE C-348/09, P. I., (Raisons impérieuses de sécurité publique et la protection contre mesures d éloignement) Notes Ch. Baxevanis CJUE C-92/12, PPU - Health Service Executive, (Procedure de placement de l enfant dans un établissement fermé en Angleterre) Notes I. Tsoukas ΙΙ. COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME A. Revue de Jurisprudence (octobre 2011 juin 2012) B. Notes CEDH, Requête No 42202/07, affaire Sitaropoulos and Giacoumopoulos c. Grèce, Arrêt du (Exercice du droit de vote aux élections législatives par des électeurs grecs résidant à l étranger) Notes Ch. Kourkouti CEDH, Requête No 30765/08, affaire Di Sarno and others c. Italie, Arrêt du (La protection de la vie privée et familiale) Notes E. Panagiotidou III. JURIDICTIONS NATIONALES Areios Pagos, Arrêt No 349/2012, (La reconnaissance des arrêts étrangers) Notes P. I. Argalias Tribunal de Première Instance, Arrêt No 4658/2012, (La propriété intellectuelle) Notes Ε. Tzoulia Cour administrative d appel d Athènes, Arrêt No 2086/2012, (Impôt sur le revenu) Notes F. Savvopoulou ÉDUCATION RECHERCHE Les élèves du lycée Arsakius de Salonique visitent le Centre du Droit International Européen et Économique Conférence ERA «Médiation en Grèce: Pratique et cadre institutionnel en Europe et en Grèce» DOCUMENTATION BIBLIOGRAPHIQUE I. Revue bibliographique II. Le droit communautaire européen dans les revues juridiques helléniques: 4 ème Trimestre er Semestre 2012 III. Livres reçus par CIEEL: 1 er Semestre X ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

12 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚΕ : Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός Αρμ : Αρμενόπουλος ΑρχΝ : Αρχείο Νομολογίας ΓεΔΕΕ : Γενικό Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΠΕΚ μετά την ) ΓΣΔΕ : Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) Δ : Δίκη ΔΕΕ : Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετονομασία του ΔΕΚ μετά την ) ΔΕΕτ. : Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών ΔΕΚ : Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΔηΣΚΕ & αγορά : Δημόσιες Συμβάσεις - Κρατικές Ενισχύσεις & αγορά ΔιΜΕΕ : Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης & Επικοινωνίας ΔιΔικ : Διοικητική Δίκη ΔτΑ : Δικαιώματα του Ανθρώπου (RHDH) ΔΦΝ : Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας ΕΔΔΔΔ : Επιθεώρησις Δημοσίου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου Ε.Δ.Κ.Α. : Επιθεώρησις Δικαίου Κοινωνικής Ασφαλίσεως ΕΕ : Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΕ : Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕΕυρΔ : Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου (RHellDE) ΕΖΕΣ : Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών ΕΕμπΔ : Επιθεώρηση του Εμπορικού Δικαίου ΕΕΝ : Εφημερίς Ελλήνων Νομικών ΕΕργΔ : Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου ΕΕυρΚ : Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων EK : Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΕλλΔνη : Ελληνική Δικαιοσύνη ΕΛΜ : Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα ΕΝΔ : Επιθεώρηση Ναυτιλιακού Δικαίου ΕΟΧ : Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος Επι.Δ.Ε. : Επιθεώρηση Δημοσίων Έργων ΕπισκΕΔ : Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου ΕΤρΑξΧρΔ : Επιθεώρηση Τραπεζικού Αξιογραφικού και Χρηματιστηριακού Δικαίου ΕυΒ : Ευρωπαϊκό Βήμα ΕυρΔΔΑ ή ΕΔΔΑ : Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕυρΕΔΑ ή ΕΕΔΑ : Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕυρΚ : Ευρωπαϊκές Κοινότητες ΕυρΚοινβ : Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ΕυρΠολ : Ευρωπαίων Πολιτεία ΕυρΣΔΑ ή ΕΣΔΑ : Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕφΑΔ : Εφαρμογές Αστικού Δικαίου ΕφημΔΔ : Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου ΘΠΔΔ : Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου ΚΕΠΑΑ : Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Άμυνα και την Ασφάλεια ΚΕΠΠΑ : Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας ΚριτΕπιθ : Κριτική Επιθεώρηση Νομικής Θεωρίας και Πράξης ΝοΒ : Νομικό Βήμα ΠΕΚ : Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΠερΔικ : Περιβάλλον και Δίκαιο ΠΛογ : Ποινικός Λόγος ΠΝ : Πειραϊκή Νομολογία ΠοινΔικ : Ποινική Δικαιοσύνη ΠοινΧρ : Ποινικά Χρονικά ΠρΠροσχ : Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως και προσαρμογής των συνθηκών ΕΕΕυρΔ 2-3:2012 XI

13 ΣΛΕΕ ΣΕΕ Συλλ. ΣυλλΥπΥπ ΣυνθΕΕ ΣυνθΕΚ ΣυνθΕΚΑΕ ΣυνθΕΚΑΧ ΣυνθΕΟΚ ΤεΣ ΤοΣ Υπερ ΦΠΑ ΧρηΔικ ΧρΙΔ AcP AFDI AJCL AJDA AJIL AöR BB CDE Clunet C.M.L.R. CML Rev. CONSUM.L.J. DZWir EA EBRL ECHR ECJ E.C.L.R. EELR EGC E.H.R.L.R. EIPR EJIL ELJ E.L.Rev. Elrev./HR EPL ERPL ETL EuGRZ EuR EuZW EWS GATT GATS GRUR Int. HRLJ HRQ ICLQ : Συνθήκη για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση : Συλλογή Νομολογίας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων : Συλλογή Υπαλληλικών Υποθέσεων : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα : Συνθήκη Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας : Τεύχος εκτός σειράς : Σύνταγμα (Το) : Υπεράσπιση : Φόρος Προστιθέμενης Αξίας : Χρηματοπιστωτικό Δίκαιο : Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου : Archiv für civilische Praxis : Annuaire Français de Droit International : American Journal of Comparative Law (The) : Actualité Juridique du Droit Administratif : American Journal of International Law : Archiv des öffentlichen Rechts : Der Betriebs - Berater : Cahiers de Droit Européen : Journal du Droit International (J.D.I.) : Common Market Law Reports : Common Market Law Review : Consumer Law Journal : Deutsche Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europa-Archiv : European Business Law Review : European Convention on Human Rights : European Court of Justice : European Competition Law Review : European Environmental Law Review : European General Court : European Human Rights Law Review : European Intellectual Property Review : European Journal of International Law : European Law Journal : European Law Review : European Law Review / Human Rights Survey : European Public Law : European Review of Private Law-Revue Européenne de Droit Privé - Europäische Zeitschrift für Privatrecht : European Transport Law - Droit Européen des Transports - Europäisches Transportrecht : Europäische Grundrechte - Zeitschrift : Europarecht : Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht : Europäisches Wirtschafts - und Steuerrecht : General Agreement on Tariffs and Trade (ΓΣΔΕ) : General Agreement on Trade Services : Gewerblicher Rechtschutz und Urheberrecht -Internationaler Teil : Human Rights Law Journal : Human Rights Quarterly : International and Comparative Law Quarterly (The) XII ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

14 IIC I.L.M. IPRax JCMS J.D.I. JT JT-DE JWT JZ LIEI MJ MLR NJW NQHR NVWZ PPLR RabelsZ R.A.E. RCADI RCC R.D.P. RDUE RECIEL REDC Rev.inst.eur. Rev.trim.dr.h. RFDA RFDC RGDIP RHDH RHDI RHellDE RIDPC Riv.dir.eur. RIW RMC RMCUE RMUE RTDeur. RUDH TRIPs WRP WuW YBEL ZEuP ZEuS ZfRV ZHR ZSE ZVglRWiss : International Review of Industrial Property and Copyright Law : International Legal Materials : Praxis des Internationalen Privat - und Verfahrensrechts : Journal of Common Market Studies : Journal du Droit International (Clunet) : Journal des Tribunaux : Journal des Tribunaux - Droit Européen : Journal of World Trade : Juristen Zeitung : Legal Issues of European Integration : Maastricht Journal of European und Comparative Law : Modern Law Review (The) : Neue Juristische Wochenschrift : Netherlands Quarterly of Human Rigths : Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht : Public Procurement Law Review : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht : Revue des Affaires Européennes : Recueil des Cours de l Académie de Droit International de La Haye : Revue de la Concurrence et de la Consommation - Droit et Marchés : Revue du droit public : Revue du Droit de l Union Européenne (ως το 1999 Revue du Marché Unique Européen - RMUE) : Review of European Community and International Environmental Law - Access to Environmental Information : Revue Européenne de Droit de la Consommation : Revista de instituciones europeas : Revue trimestrielle des droits de l homme : Revue Française de Droit Administratif : Revue Française de Droit Constitutionnel : Revue Générale de Droit International Public : Revue Hellénique de Droits de l Homme (ΔτΑ) : Revue Hellénique de Droit International : Revue Hellénique de Droit Européen (ΕΕΕυρΔ) : Rivista Italiana di Diritto Pubblico Comunitario : Rivista di diritto europeo : Recht der Internationalen Wirtschaft : Revue du Marché Commun (από το 1991 Revue du Marché Commun et de l Union Européenne - RMCUE) : Revue du Marché Commun et de l Union Européenne από το 1991 (ως το 1990 Revue du Marché Commun - RMC) : Revue du Marché Unique Européen (από το 2000 Revue du Droit de l Union Européenne - RDUE) : Revue Trimestrielle de Droit Européen : Revue Universelle des Droits de l Homme : Trade Related Intellectual Property Rigths : Wettbewerb in Recht und Praxis : Wirtschaft und Wettbewerb : Yearbook of European Law : Zeitschrift für Europäisches Privatrecht : Zeitschrift für Europarechtliche Studien : Zeitschrift für Rechtsvergleichung - Internationales Privatrecht und Europarecht : Zeitschrift für das gesamte Handelsrecht und Wirtschaftsrecht : Zeitschrift für Staats - und Europawissenschaften : Zeitschrift für Vergleichende Rechtswissenschaft Υπόδειγμα παραπομπής στην Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου: ΕΕΕυρΔ 1981, σ. 259, RHellDE 1981, p. 259 ΕΕΕυρΔ 2-3:2012 XIII

15 ΕΝΩΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ Ελληνικός κλάδος της International Law Association Προκήρυξη Βραβείου «αργυριος ΦΑτοΥρος» 2013 Η Ένωση Διεθνούς Δικαίου - Ελληνικός κλάδος της International Law Association αποφάσισε την καθιέρωση «Βραβείου Αργύριος Φατούρος», αφιερωμένου στη μνήμη του πρώτου Προέδρου και Επίτιμου Προέδρου της Ένωσης Αργύρη Φατούρου, Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το βραβείο θα απονέμεται ανά διετία στην καλύτερη διατριβή, μονογραφία ή δημοσιευμένη εργασία νέου επιστήμονα στο πεδίο του Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου. Το πρώτο βραβείο θα απονεμηθεί τον Φεβρουάριο 2013, κατά το ετήσιο συνέδριο της Ένωσης Διεθνούς Δικαίου. Προϋποθέσεις συμμετοχής: 1. Ελληνική εθνικότητα ή ιθαγένεια. 2. Ηλικία μέχρι 40 ετών την 1 η Ιανουαρίου Η εργασία μπορεί να είναι στην ελληνική, αγγλική ή γαλλική γλώσσα. 4. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να καταθέσουν φάκελλο, σε τρία αντίτυπα, με το υποβαλλόμενο έργο σε τρία αντίτυπα, καθώς και βιογραφικό σημείωμα που να περιλαμβάνει και κατάλογο δημοσιεύσεων. 5. Η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων για το βραβείο λήγει στις 31 Δεκεμβρίου Οι φάκελλοι θα αποστέλλονται στην Ένωση Διεθνούς Δικαίου, υπόψη Κυρίας Μαρίας Γαβουνέλη, στη διεύθυνση: Καρνεάδου 43, Αθήνα και στην ηλεκτρονική διεύθυνση: mgavoun@law.uoa.gr

16 Ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων υπό το φως των κανόνων της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων και περί ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων Γεώργιος Καρύδης Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης διαπιστώνεται ότι το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή, ερμηνευόμενο υπό το φως της αρχής της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, έχει καταλυτική σημασία για την αξιολόγηση της πώλησης αυτής καθαυτής, αλλά και της διαδικασίας πώλησης των δημοσίων επιχειρήσεων και των συνοδευτικών-προπαρασκευαστικών αυτής μέτρων, στο πλαίσιο των διατάξεων της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων. Όσον αφορά στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, αυτή πλήττεται με τη θεσμοθέτηση ειδικών μετοχών ή άλλων κανονιστικών ρυθμίσεων που εξαρτούν την λήψη αποφάσεων της υπό ιδιωτικοποίηση επιχείρησης από την προηγούμενη έγκριση του δημοσίου ή τη μη εναντίωσή του. Η διασφάλιση των ζωτικών συμφερόντων του δημοσίου σε τομείς στρατηγικής σημασίας είναι δυνατή, μόνον εφόσον οι σχετικές κανονιστικές διατάξεις ορίζουν κριτήρια αντικειμενικά, διαφανή και επαληθεύσιμα, όσον αφορά τις περιστάσεις υπό τις οποίες είναι δυνατό να ασκηθούν τα ειδικά προνομιακά δικαιώματα του δημοσίου. κρατικές ενισχύσεις ιδιωτικοποίηση δημόσιες επιχειρήσεις συνοδευτικά μέτρα κανόνας του ιδιώτη επενδυτή διαφάνεια ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων ειδικές μετοχές (golden shares) αρχή της αναλογικότητας Εισαγωγικές Παρατηρήσεις. Έννοια και μορφές ιδιωτικοποιήσεων Ιδιωτικοποίηση δημόσιας επιχείρησης, με την ευρεία έννοια του όρου, είναι η έξοδος της δημόσιας επιχείρησης από το δημόσιο τομέα, ήτοι η αποδέσμευσή της από τον έλεγχο του δημοσίου και το ιδιαίτερο νομικό καθεστώς που ο έλεγχος αυτός συνεπάγεται 1. Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων συνδέεται με τις γενικότερες ιδεολογικές προσεγγίσεις και τις εκάστοτε ισχύουσες οικονομικές και κοινωνικές αντιλήψεις για την αποστολή και την έκταση του δημόσιου τομέα. Μάλιστα, σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως η παρούσα, η ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων υπαγορεύεται και από * Επ. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα ΔΕΟΣ, Έδρα Jean Monnet 1. Στην ελληνική έννομη τάξη, ο όρος «ιδιωτικοποίηση» αναφέρεται στο άρθρο 1 παρ. 1 στοιχείο β του ν. 2000/91, ως μια από τις μορφές αποκρατικοποίησης. Ορίζεται δε εκεί ως «η μεταβίβαση σε ιδιώτες φορέων του Δημοσίου ή περιουσιακών στοιχείων, δικαιωμάτων και προνομίων των φορέων αυτών», ενώ στο άρθρο 5 του εν λόγω νόμου περιγράφονται οι διάφορες μορφές της ιδιωτικοποίησης. Στη συνέχεια, ο ν. 3049/2002, που κατήργησε το ν. 2000/91, χρησιμοποιεί μεν στο άρθρο 2 τον όρο «αποκρατικοποίηση», πλην όμως ο ορισμός που δίνει στην έννοια αυτή ταυτίζεται σχεδόν και οπωσδήποτε καλύπτει και την έννοια της ιδιωτικοποίησης, όπως αυτή ήδη είχε προσδιορισθεί στην προγενέστερη νομοθεσία. Ως «αποκρατικοποίηση» ορίζεται η εφάπαξ ή σταδιακή έξοδος επιχειρήσεων του δημοσίου από τον έλεγχό του, με τη μορφή της μεταβίβασης του ελέγχου που το δημόσιο ασκεί σε αυτές, είτε με τη μεταβίβαση της κυριότητας της πλειοψηφίας των μετοχών που κατέχει ή των δικαιωμάτων ψήφου ή του δικαιώματος διορισμού της πλειοψηφίας των μελών του ΔΣ. την ανάγκη εξεύρεσης δημοσίων πόρων για τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων 2. Η εν λόγω πολιτική ενθαρρύνεται ασφαλώς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία δεν προδικάζει μεν κατά το άρθρο 345 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (στη συνέχεια ΣΛΕΕ) το καθεστώς ιδιοκτησίας στα κράτη μέλη, πλην όμως επιτάσσει την απελευθέρωση των παραδοσιακά ελεγχόμενων από το κράτος μονοπωλιακών τομέων κοινής ωφέλειας. Η ιδιωτικοποίηση μπορεί να λάβει διάφορες μορφές 3. Για λόγους συστηματικούς αλλά και για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικούς τύπους ιδιωτικοποίησης: την περιουσιακή, την τυπική ή οργανωτική και τη λειτουργική ιδιωτικοποίηση. Περιουσιακή είναι η ιδιωτικοποίηση, όταν πωλούνται από το δημόσιο επιχειρήσεις στο σύνολό τους ή περιουσιακά τους στοιχεία ή κλάδοι αυτών. Στην εν λόγω μορφή ιδιωτικοποίησης εντάσσεται και η πώληση του συνόλου ή μέρους των μετοχών της δημόσιας επιχείρησης, που κατέχει το δημόσιο, με ή χωρίς τη σύναψη συμφωνίας μετό- 2. Βλ. άρθρο 48 του ν. 3871/2010, που προβλέπει ότι τα έσοδα των αποκρατικοποιήσεων προορίζονται αποκλειστικά για τη μείωση του δημόσιου χρέους. 3. Πρβλ. σχετικά άρθρο 4 παρ. 1 του ν. 3049/2002. Η διάταξη αυτή, η οποία αναφέρει ενδεικτικά τις μορφές αποκρατικοποιήσεων, περιγράφει ρητά, ως μορφές αποκρατικοποίησης, όλες τις μορφές ιδιωτικοποίησης που προέβλεπε η προϊσχύουσα διάταξη του άρθρου 5 του ν. 2000/91. Μεταξύ αυτών, εξέχουσα θέση κατέχει η πώληση του συνόλου ή μέρους της επιχείρησης ή κλάδων αυτής, καθώς και η πώληση του συνόλου ή μέρους των μετοχών του δημοσίου σε μια επιχείρηση (βλ. άρθρο 4 παρ. 1 στοιχεία α και γ του ν. 3049/2002).

17 Καρύδης: Ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων υπό το φως των κανόνων χων 4. Με το άρθρο 23 παρ. 5 του ν. 3965/2011 ορίσθηκε ότι στη διαδικασία της ιδιωτικοποίησης αυτής της μορφής περιλαμβάνονται και τυχόν προπαρασκευαστικές ενέργειες αναδιοργάνωσης ή αναδιάρθρωσης της υπό ιδιωτικοποίηση επιχείρησης. Τυπική είναι η ιδιωτικοποίηση, όταν εισάγονται μέθοδοι της ιδιωτικής οικονομίας και μορφές οργάνωσης και δράσης του ιδιωτικού δικαίου σε φορείς του Δημοσίου. Πιο χαρακτηριστική μορφή είναι η μετατροπή κρατικών υπηρεσιών ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, η λεγόμενη οργανωτική ιδιωτικοποίηση. Αυτό συνέβη με τις γνωστές «μετοχοποιήσεις», δηλαδή τις μετατροπές των δημοσίων επιχειρήσεων (επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα) σε ανώνυμες εταιρείες. Λειτουργική είναι η ιδιωτικοποίηση, όταν ανατίθενται ή μετατίθενται σε ιδιώτες δραστηριότητες, που μέχρι τότε ασκούνταν από το κράτος, χωρίς να συντελείται κάποια περιουσιακή μεταβίβαση. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι οι συμβάσεις παραχώρησης ή οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), που ρυθμίστηκαν με τον ν. 3389/2005. Η ανάλυση, στο πλαίσιο του παρόντος, θα περιορισθεί στον πρώτο τύπο ιδιωτικοποίησης, που συντελείται με την πώληση-μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου, ιδίως δε με την πώληση της μερίδας συμμετοχής του δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο των δημοσίων επιχειρήσεων ή ακόμα με τη μεταβίβαση του συνόλου της δημόσιας επιχείρησης ή περιουσιακών στοιχείων ή τμημάτων ή κλάδων αυτής, η οποία μπορεί να συνοδεύεται και από μέτρα αναδιοργάνωσης ή αναδιάρθρωσης της υπό ιδιωτικοποίηση επιχείρησης. Τα ζητήματα, που θα εξετάσουμε, αφορούν τη συμμόρφωση της σχετικής διαδικασίας με τις επιταγές της εσωτερικής αγοράς, όπως αυτές αποτυπώνονται ειδικότερα στις διατάξεις της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων (1) και περί ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων (2). Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ που διέπει τις ιδιωτικοποιήσεις, είναι, όπως θα διαπιστώσουμε, ικανό, εφόσον ασφαλώς τηρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, να διασφαλίσει την ισορροπία, μεταξύ του ελεύθερου ανταγωνισμού (θεμελιώδους στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και της ανάγκης προάσπισης συμφερόντων ζωτικής σημασίας, τα οποία το κράτος θεραπεύει, μέσω ορισμένων στρατηγικής σημασίας δημοσίων επιχειρήσεων. 1. Υπαγωγή της ιδιωτικοποίησης-πώλησης δημοσίων επιχειρήσεων και των τυχόν συνοδευτικών αυτής μέτρων στην έννοια της κρατικής ενίσχυσης του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ 4. Άρθρο 4 παρ. 1 στοιχεία α και γ του ν. 3049/2002. Ένα κρατικό μέτρο αποτελεί κρατική ενίσχυση, με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ, υπαγόμενο έτσι στον προληπτικό έλεγχο της Επιτροπής, α) όταν συνεπάγεται μεταφορά κρατικών πόρων σε μια επιχείρηση ή σε ένα κλάδο παραγωγής 5, β) ευνοεί επιλεκτικά κάποια ή κάποιες επιχειρήσεις (δημόσιες ή ιδιωτικές) ή κλάδους παραγωγής και γ) στρεβλώνει ή απειλεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά και επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών. Σημειώνεται ότι ένα μέτρο παρέχει οικονομικό πλεονέκτημα ή εμπορικό όφελος σε μια επιχείρηση, όταν αυτή δεν θα ήταν σε θέση να το εξασφαλίσει στην αγορά, συνήθως επειδή το δημόσιο δεν συμπεριφέρθηκε όπως ένας συγκρίσιμος ιδιώτης επενδυτής, αλλά παρέσχε το όφελος, χωρίς αντάλλαγμα ή χωρίς επαρκές αντάλλαγμα Το κριτήριο του «ιδιώτη επενδυτή» σε οικονομία αγοράς, κατευθυντήρια γραμμή για την εφαρμογή του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ στην ιδιωτικοποίηση-πώληση δημοσίων επιχειρήσεων Έννοια και πεδίο εφαρμογής του κριτηρίου Στο πλαίσιο των πολύμορφων συναλλακτικών σχέσεων, που συνάπτουν οι δημόσιες αρχές, μπορεί να παρεισφρήσουν στοιχεία κρατικής ενίσχυσης, όταν διαπιστώνεται ότι κατά τη σύναψη των σχέσεων αυτών το κράτος δεν υιοθέτησε οικονομική συμπεριφορά αντίστοιχη με αυτή που θα υιοθετούσε, υπό τους συνήθεις όρους της αγοράς, ένας ιδιώτης επενδυτής ευρισκόμενος σε κατάσταση όσο το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του δημοσίου 7. Το 5. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται, όταν διαπιστώνεται μεταφορά πόρων των δημοσίων επιχειρήσεων, οι οποίοι (πόροι) θεωρούνται, κατά κανόνα, ως δημόσιοι πόροι, έστω και αν δεν εντάσσονται μόνιμα στον κρατικό προϋπολογισμό. Στην περίπτωση αυτή μάλιστα η μεταφορά πόρων δημόσιας επιχείρησης ελέγχεται με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, όταν δεν είναι απόρροια αυτόνομης απόφασης της δημόσιας επιχείρησης, αλλά μπορεί να καταλογισθεί στο κράτος. Αυτό το τελευταίο τεκμαίρεται, όταν το κράτος ελέγχει πλήρως ή σχεδόν πλήρως τα δικαιώματα ψήφου της επιχείρησης, επειδή είναι ο αποκλειστικός ή σχεδόν αποκλειστικός της μέτοχος ή επειδή έχει το δικαίωμα διορισμού του συνόλου ή τουλάχιστον της πλειοψηφίας των μελών του Διοικητικού της Συμβουλίου [βλ. για το θέμα του χαρακτηρισμού των πόρων της δημόσιας επιχείρησης ως δημόσιων πόρων και για τον καταλογισμό στο κράτος της απόφασης μεταφοράς των πόρων της δημόσιας επιχείρησης, ιδίως απόφαση ΔΕΚ C-482/99, Γαλλική Δημοκρατία/Επιτροπή (Stardust Marine), , Συλλ. I-4937, σκ. 38, 52, 55 και 56]. 6. Για την έννοια της κρατικής ενίσχυσης κατά το άρθρο 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ βλ. μεταξύ άλλων Γ. ΚΑΡΥΔΗ, Ευρωπαϊκό Δίκαιο Επιχειρήσεων και ανταγωνισμού, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2004, σ. 298 και επ. Επίσης Α. ΜΕΤΑΞΑΣ, ερμηνεία άρθρου 107 ΣΛΕΕ σε Β. Χριστιανό (επ.), Συνθήκη ΕΕ & ΣΛΕΕ, Κατ άρθρον Ερμηνεία, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Σχετικά με την αρχή του ιδιώτη επενδυτή και τις ειδικότερες εκφάνσεις και εφαρμογές της, στο πλαίσιο του ελέγχου των κρατι- 132 ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

18 της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων και περί ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων κράτος ή οι δημόσιες επιχειρήσεις μπορούν να πωλούν αγαθά ή υπηρεσίες σε άλλες επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση ότι η πώληση αυτή γίνεται σε τιμή όχι κατώτερη από την αγοραία, δηλαδή αυτή που διαμορφώνεται υπό συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού 8. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι δημόσιες αρχές δύνανται να αποκτούν συμμετοχή στο κεφάλαιο των επιχειρήσεων 9 ή να παρέχουν εγγυήσεις σε δάνεια που αυτές συνάπτουν 10 ή ακόμα να συνομολογούν κάθε είδους συμβάσεις 11. Όμως, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η συμπεριφορά του κράτους θα πρέπει να προσομοιάζει προς αυτήν που θα υιοθετούσε, υπό ανάλογες συνθήκες, ο ιδιώτης επενδυτής αναφοράς, που ευρίσκεται σε κατάσταση όσο το δυνατόν παραπλήσια εκείνης του δημοσίου, αλλιώς υπάρχει κρατική ενίσχυση με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ 12. Εάν ελλείπει κών ενισχύσεων, βλ. μεταξύ άλλων G. KARYDIS, Le principe de l opérateur économique privé, critère de qualification des mesures étatiques, en tant qu aides d Etat, au sens de l article 87 par.1 du Traité CE, RTDeur. 2003, σ. 389 και επ. 8. Βλ. σχετικά με το ζήτημα αυτό, ενδεικτικά αποφάσεις ΔΕΚ 67/85, 68/85 και 70/85, Van der Kooy e.a./επιτροπή, , Συλλ. 219, σκ. 31 και 32, C-56/93, Βέλγιο/Επιτροπή, , Συλλ. Ι-723, σκ. 10, C-126/01, GEMO, , Συλλ. I-13769, σκ. 29 και αποφάσεις T-274/01, Valmont/Επιτροπή, , Συλλ. II- 3145, σκ. 44, T-53/08, Ιταλία/Επιτροπή, , Συλλ. II-3187, σκ Αποφάσεις ΔΕΚ 323/82, Intermills/Επιτροπή, , Συλλ. 3809, σκ. 31 και 32 και C-305/89, Iταλία/Επιτροπή, , Συλλ. Ι-603, σκ. 18 έως ΔΕΚ C-303/88, Ιταλία/Επιτροπή, , Συλλ. Ι-1433, σκ Σημειώνεται ότι, ακόμα και στην περίπτωση των συμβάσεων παραχώρησης που συνάπτονται κατόπιν σύνθετης διαγωνιστικής διαδικασίας, δεν αποκλείεται, ιδίως κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων που ακολουθούν μετά την επιλογή προσωρινού ή οριστικού αναδόχου, να παρεισφρύσουν στοιχεία κρατικής ενίσχυσης, με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ, έστω και αν έχουν τηρηθεί, κατά τη σύναψή των εν λόγω συμβάσεων, οι αρχές της διαφάνειας και της μη διάκρισης. Κριτήριο για την ανίχνευση της ύπαρξης κρατικής ενίσχυσης είναι η τυχόν απόκλιση των όρων της σύμβασης παραχώρησης από τις συνήθεις (ομαλές) συνθήκες αγοράς ή η χορήγηση πλεονεκτημάτων (π.χ. φορολογικών διευκολύνσεων που αποκλίνουν από το γενικό φορολογικό σύστημα), τα οποία προσδίδουν στον ανάδοχο ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα χωρίς αντάλλαγμα. Συνεπώς, οι συμβατικές εκείνες ρήτρες, που συνιστούν χαριστικές παροχές χωρίς αντίστοιχο αντάλλαγμα, υπέρ του ενός των συμβαλλομένων, και που δεν αντιστοιχούν σε όρους συνήθους εμπορικής πράξης, την οποία θα είχαν συνάψει υπό ανάλογες περιστάσεις λογικοί επιχειρηματίες συναλλασσόμενοι σε οικονομία αγοράς, συνιστούν κρατικές ενισχύσεις με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ (βλ. σχετικά με το ζήτημα αυτό, μεταξύ άλλων, το άρθρο μου, Η παραχώρηση χρήσης λιμένος υπό το φώς του κοινοτικού δικαίου, ΕπισκΕΔ, 2011, σ. 22 και επ. και ειδικά σ.37). 12. Βλ. σχετικά με τις ειδικότερες εφαρμογές της αρχής του ιδιώτη επενδυτή, μεταξύ άλλων, το άρθρο μου, Le principe de l opéιδιώτης επενδυτής αναφοράς, τότε, κατά τη νομολογία, για τους σκοπούς της αξιολόγησης της συμπεριφοράς του δημοσίου υπό το φως των περί κρατικών ενισχύσεων κανόνων πρέπει να γίνεται αναφορά στα διαθέσιμα αντικειμενικά και επαληθεύσιμα στοιχεία 13. Το κριτήριο του «ιδιώτη επενδυτή» εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση που το κράτος χορηγεί ένα οικονομικό πλεονέκτημα σε επιχείρηση που του ανήκει, ενεργώντας με την ιδιότητα του μετόχου (ή επιχειρηματία εν γένει) και όχι ως φορέας άσκησης δημόσιας εξουσίας. Η διάκριση αυτή, την οποία δέχεται η νομολογία 14, είναι κρίσιμη, καθώς, αν μεν το κράτος μεταφέρει κρατικούς πόρους, ενεργώντας ως φορέας άσκησης δημόσιας εξουσίας, τότε η συμπεριφορά του ελέγχεται αυτομάτως, ως κρατική ενίσχυση, χωρίς να είναι δυνατή η επίκληση και εφαρμογή της αρχής του ιδιώτη επενδυτή στο πλαίσιο της εφαρμογής του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ, ενώ αντίθετα, αν, κατά τη χορήγηση του οικονομικού πλεονεκτήματος το κράτος ενεργεί ως μέτοχος-επιχειρηματίας, που προβαίνει σε επένδυση στη δημόσια επιχείρηση, τότε επιβάλλεται να εξετασθεί αν έχει τηρηθεί η αρχή του ιδιώτη επενδυτή, προκειμένου να κριθεί τελικά, αν το κρατικό μέτρο αποτελεί ενίσχυση με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ. Συνεπώς, το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή περιστέλλει τελικά το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ, σε κάθε περίπτωση που το κράτος λαμβάνει ένα μέτρο, το οποίο συναρτάται με την ιδιότητά του ως μετόχου της δημόσιας επιχείρησης, καθώς περιλαμβάνεται μεταξύ των στοιχείων εκείνων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην περίπτωση αυτή για τη διαπίστωση της ύπαρξης ή μη κρατικής ενίσχυσης με την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ. Η συμπεριφορά δηλαδή του δημοσίου, που δρα με την ιδιότητα του μετόχου, έναντι της δημόσιας επιχείρησης, δεν ελέγχεται ως κρατική ενίσχυση, έστω και αν συνεπάγεται μεταφορά κρατικών πόρων στην εν λόγω επιχείρηση, παρά μόνον εφόσον αποκλίνει από τη rateur économique privé, critère de qualification des mesures étatiques, en tant qu aides d Etat, au sens de l article 87 par.1 du Traité CE, op.cit. 13. ΔΕΚ C-83/01 P, C-93/01 P και C-94/01 P, Chronopost κλπ./ufex κλπ., , Συλλ. Ι-6993, σκ Βλ. σχετικά την πρόσφατη απόφαση του ΔΕΕ C-124/10 P, Επιτροπή/EDF, , ιδίως σκ. 81 και 78, 79 και τη νομολογία που εκεί παραπέμπεται. Για σχολιασμό της απόφασης αυτής καθώς και αυτής του ΓεΔΕΕ στην ίδια υπόθεση, την οποία το Δικαστήριο επικύρωσε, βλ. Α. SANCHEZ GRAELLS, Bringing the market economy agent principle to full power, E.C.L.R., 2012, p και Μ. KOHLER, New trends concerning the application of the private investor test: The EDF-Judgment of the General Court and its consequences, European State aid Law quarterly, v. 10, p , ΠΕΚ T-196/04, Ryanair Ltd/Επιτροπή, , Συλλ.ΙΙ-3643, ιδίως σκ ΕΕΕυρΔ 2-3:

19 Καρύδης: Ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων υπό το φως των κανόνων συμπεριφορά του ορθολογικά δρώντος ιδιώτη μετόχου, που ευρίσκεται σε παραπλήσια, κατά το δυνατόν, θέση με το δημόσιο-μέτοχο. Ο δικαιολογητικός λόγος της θεώρησης αυτής είναι η ανάγκη αναγνώρισης της δυνατότητας του κράτους να ενεργεί ως επιχειρηματίας-μέτοχος για την προάσπιση της ιδιοκτησίας του (προβαίνοντας είτε σε εισφορά κεφαλαίου είτε ακόμα και σε παραίτηση από την είσπραξη φόρων), καθώς μόνον έτσι διασφαλίζεται η ουδετερότητα της Συνθήκης ως προς το καθεστώς ιδιοκτησίας (ήτοι ως προς το κεφάλαιο που κατέχει το δημόσιο στις δημόσιες επιχειρήσεις) αλλά ταυτόχρονα και η ανάγκη της ισότιμης μεταχείρισης του δημοσίου και ιδιώτη μετόχου. Πρέπει βέβαια να τονισθεί ότι, ενώ η ανωτέρω διάκριση μεταξύ του ρόλου του δημοσίου, ως δημόσιας αρχής αφενός, και ως επιχειρηματία-μετόχου αφετέρου, γίνεται παγίως δεκτή από τη νομολογία, προκειμένου να οριοθετηθεί το πεδίο εφαρμογής της αρχής του ιδιώτη επενδυτή, εν τούτοις δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιορισθούν τα κριτήρια, με βάση τα οποία θα αξιολογηθεί ένα κρατικό μέτρο ως iure gestionis ή ως iure imperii αντίστοιχα. Στην υπόθεση EDF το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν αποκλείεται η εφαρμογή της αρχής του ιδιώτη επενδυτή ακόμα και σε μέτρα φορολογικής φύσης, αρκεί να προκύπτει από τη συνολική εκτίμηση αντικειμενικών και επαληθεύσιμων στοιχείων ότι το δημόσιο, κατά το χρόνο θέσπισης των επίμαχων μέτρων ή και σε προγενέστερο χρόνο, είχε αποφασίσει να προβεί σε επένδυση στην ελεγχόμενη δημόσια επιχείρηση, μολονότι μετέρχεται, για να πραγματώσει το σκοπό του, μέσων δημόσιας εξουσίας (όπως είναι τα μέτρα φορολογικής φύσεως) 15. Πρέπει δηλαδή να αποδεικνύεται ότι η απόφαση του δημοσίου στηρίχθηκε σε οικονομικές εκτιμήσεις, ανάλογες με αυτές στις οποίες θα είχε στηρίξει μια ανάλογη απόφαση του ένας ορθολογικά ενεργών ιδιώτης επενδυτής, ευρισκόμενος σε παραπλήσια κατάσταση με εκείνη του δημοσίου, χωρίς να έχει σημασία η φύση του μέτρου μεταφοράς των κρατικών πόρων, το οποίο μετέρχεται το δημόσιο 16. Στο πλαίσιο της συνολικής αξιολόγησης του μέτρου, ως iure gestionis ή ως iure imperii, μπορούν κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου να συνεκτιμώνται, ως περιστάσεις, το αντικείμενο του μέτρου, το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, καθώς και ο επιδιωκόμενος σκοπός 17. Ειδικά ως προς τον επιδιωκόμενο από το μέτρο σκοπό, παρατηρούμε ότι, ενώ γενικά είναι αδιάφορος ο σκοπός του μέτρου για το χαρακτηρισμό του ως κρατικής ενίσχυσης, εν τούτοις μπορεί να επηρεάσει το χαρακτηρισμό της δράσης του κράτους, ως δράσης επιχειρηματία-μετόχου ή ως 15. ΔΕΕ C-124/10 P, Επιτροπή/EDF, , op.cit., σκ Ibid, σκ. 83, Ibid, σκ. 86. δράσης δημόσιας αρχής αντίστοιχα, και συνακόλουθα και την εφαρμογή ή μη της αρχής του ιδιώτη επενδυτή Αξιολόγηση της ιδιωτικοποίησης υπό το φως του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή Το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή εφαρμόζεται και στην περίπτωση των ιδιωτικοποιήσεων, που έχουν τη μορφή της πώλησης περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου (όπως είναι η εταιρική συμμετοχή του δημοσίου σε μια δημόσια επιχείρηση) ή ακόμα τη μορφή πώλησης από την ίδια τη δημόσια επιχείρηση παγίων περιουσιακών της στοιχείων, κλάδων ή τμημάτων της 19. Στο πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης, το κριτήριο του «ιδιώτη επενδυτή» μετατρέπεται στην αρχή του «πωλητή της οικονομίας της αγοράς», δηλαδή στον κανόνα ότι το κράτος θα πρέπει να συμπεριφέρεται όπως ένας ιδιώτης πωλητής, ο οποίος, όταν προτίθεται να πωλήσει την επιχείρησή του, θα το πράξει στην υψηλότερη δυνατή τιμή και χωρίς την επιβολή μη εύλογων, σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο, όρων ή όρων οι οποίοι θα μπορούσαν να μειώσουν το δυνάμενο να επιτευχθεί τίμημα 20. Κατά την πώληση του συνόλου ή μέρους μιας δημόσιας επιχείρησης, το κράτος μέλος προκειμένου να αποκλειστεί η ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης πρέπει κατ αρχήν να συμπεριφερθεί ως ένας ιδιώτης πωλητής σε οικονομία της αγοράς που επιδιώκει από την πώληση τη μεγιστοποίηση των εσόδων (ή την ελαχιστοποίηση των ζημιών). Εάν το κράτος μέλος συμπεριφέρεται με διαφορετικό τρόπο, η ιδιωτικοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε παραίτηση από κρατικούς πόρους υπέρ του αγοραστή ή της υπό ιδιωτικοποίηση επιχείρησης, πράγμα που θα συνιστά κρατική ενίσχυση. Δυνάμει της ίδιας ως άνω αρχής του «ιδιώτη επενδυτή» πρέπει να αξιολογούνται επίσης και τα συνοδευτικάπροπαρασκευαστικά μέτρα της ιδιωτικοποίησης δημόσιας επιχείρησης, όπως είναι η εκ μέρους του δημοσίου 18. Ibid, σκ Σημειώνεται ότι, όπως προαναφέραμε, δεν αποκλείεται, υπό προϋποθέσεις, ο καταλογισμός στο κράτος και των αποφάσεων μιας δημόσιας επιχείρησης, η οποία ελέγχεται κατά την λήψη των αποφάσεών της από το δημόσιο. Αυτό θα έχει ως συνέπεια η εν λόγω απόφαση της δημόσιας επιχείρησης που συνεπάγεται αδικαιολόγητη μεταφορά πόρων να εμπίπτει στο πεδίο ελέγχου των περί κρατικών ενισχύσεων κανόνων [βλ. ενδεικτικά απόφαση ΔΕΚ C-482/99, Γαλλική Δημοκρατία/Επιτροπή, (Stardust Marine), op.cit.]. 20. Ιδίως, απόφαση ΔΕΚ C-278/92, C-279/92, C-280/92, Ισπανία/ Επιτροπή, , Συλλ. Ι-4103, σκ. 28, 29. Βλ. υπό την έννοια αυτή, απόφαση Πρωτοδικείου Valmont/Επιτροπή, op.cit., σκ. 45 και την εκεί παρατιθέμενη νομολογία, επίσης αποφάσεις του Δικαστηρίου, C-290/07 P, Επιτροπή/Scott, , σκ. 68, C-239/09, Seydaland Vereinigte Agrarbetriebe, , σκ. 34 και την εκεί παρατιθέμενη νομολογία, C-277/00, Γερμανία/Επιτροπή, , Συλλ. I-3925, σκ. 80 και T-268/08, T-281/08, Land Burgenland (Αυστρία)/Επιτροπή, , σκ ΕΕΕυρΔ 2-3:2012

20 της ΣΛΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων και περί ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων εισφορά κεφαλαίου, η μετοχοποίηση ή διαγραφή χρεών και κάθε άλλο μέτρο που λαμβάνει το δημόσιο για την εξυγίανση μιας υπερχρεωμένης δημόσιας επιχείρησης, προκειμένου αυτή να καταστεί ελκυστική κατά την πώλησή της. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να εφαρμόζονται με βάση τους όρους της αγοράς και, συνολικά θεωρούμενα με την ιδιωτικοποίηση που συνοδεύουν, θα πρέπει να αποδεικνύονται με βάση την αρχή του ιδιώτη επενδυτή, ως η πλέον συμφέρουσα λύση για το δημόσιο, ως μέτοχο ή/και ως πιστωτή 21. Αυτό θα συμβαίνει, όταν τα έσοδα που επιτυγχάνονται από την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας επιχείρησης είναι υψηλότερα από το συνολικό κόστος που συνεπάγεται η εξυγίανσή της που συνοδεύει την πώληση, ή τουλάχιστον όταν η ιδιωτικοποίηση συνιστά, εν τέλει, τη λιγότερο ζημιογόνο λύση για το δημόσιο έναντι της εκκαθάρισης ή της πτώχευσης 22. Κατά τη στάθμιση αυτήν και, προκειμένου να γίνει σύγκριση των οικονομικών παραμέτρων (εσόδων-δαπανών) που συνεπάγεται η ιδιωτικοποίηση και τα συνοδευτικά αυτής μέτρα, σε σχέση με τα οικονομικά δεδομένα της λύσης που θα υιοθετούσε υπό ανάλογες συνθήκες ένας ορθολογικά ενεργών και συγκρίσιμος κατά το δυνατόν ιδιώτης επενδυτής, θα λαμβάνονται υπόψη μόνον τα πλεονεκτήματα και οι υποχρεώσεις που συνδέονται με την ιδιότητα του δημοσίου ως μετόχου της δημόσιας επιχείρησης και όχι οι δαπάνες ή οι ζημίες που το κράτος έχει αναλάβει (ή οφείλει να αναλάβει) ως δημόσια αρχή 23. Θα πρέπει δηλαδή να λαμβάνονται υπόψη οι δαπάνες στις οποίες 21. Βλ. και παρακάτω υπό στοιχείο Απόφαση ΔΕΚ C-278/92, C-279/92, C-280/92 Ισπανία/Επιτροπή, , op. cit., σκ. 17 και επ., επίσης C-334/99, Γερμανία/Επιτροπή, , Συλλ. Ι -1139, σκ. 133, Αποφάσεις ΔΕΚ C-278/92, C-279/92, C-280/92 Ισπανία/Επιτροπή, , op.cit., σκ. 22 και Γερμανία/Επιτροπή, , op.cit., σκ και ιδίως σκ Στην υπόθεση Γερμανία/ Επιτροπή, το Δικαστήριο απέκλεισε το ενδεχόμενο διάφορα κρατικά δάνεια και εγγυήσεις, τα οποία ένας ιδιώτης επενδυτής ουδέποτε θα χορηγούσε υπό τις ίδιες προϋποθέσεις και τα οποία έπρεπε να χαρακτηρισθούν ως παράνομες κρατικές ενισχύσεις, να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο της εξετάσεως του ζητήματος, αν η θέση της Gröditzer Stahlwerke υπό εκκαθάριση ήταν επαχθέστερη από την ιδιωτικοποίησή της με αρνητικό τίμημα. Επίσης, T-268/08 και T-281/08, Land Burgenland (Αυστρία)/Επιτροπή, : στην υπόθεση αυτή το Δικαστήριο επικύρωσε τη σχετική απόφαση της Επιτροπής και έκρινε ότι, για την αξιολόγηση υπό το φως της αρχής του ιδιώτη πωλητή σε οικονομία αγοράς του επιτευχθέντος κατά την πώληση δημόσιας τραπεζικής επιχείρησης τιμήματος, δεν θα πρέπει να ληφθεί υπόψη εγγύηση του δημοσίου υπέρ της υπό ιδιωτικοποίηση τράπεζας και ο τυχόν κίνδυνος κατάπτωσής της, καθώς μια τέτοια εγγύηση συνιστούσε υφιστάμενη ενίσχυση, την οποία, ούτως ή άλλως, δεν θα είχε παράσχει ένας ιδιώτης επιχειρηματίας υπό κανονικές συνθήκες αγοράς (σκ. 157, 158), απόφαση ΓεΔΕΕ T-565/08, Corsica Ferries France/Επιτροπή, , ιδίως σκ. 79. θα μπορούσε να προβεί, υπό ανάλογες συνθήκες, ένας συγκρίσιμος ιδιώτης επενδυτής, προκειμένου να μπορεί να προσδιορισθεί το υποθετικό κόστος της ρευστοποίησης και εκκαθάρισης της δημόσιας επιχείρησης και να συγκριθεί με το κόστος της ιδιωτικοποίησής της 24. Επίσης, για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς του δημοσίου και τη σύγκριση της λύσης της ιδιωτικοποίησης έναντι μιας άλλης εναλλακτική λύσης υπό το φως της αρχής του ιδιώτη επενδυτή, μπορεί και πρέπει να λαμβάνεται ως σημείο αναφοράς και σύγκρισης, όχι μόνον και κατ ανάγκην ο συνηθισμένος επενδυτής, ο οποίος από την επένδυση των κεφαλαίων του αναμένει βραχυπρόθεσμα μια άμεση απόδοση, αλλά και μια συγκρίσιμη επιχείρηση holding ή ένας όμιλος επιχειρήσεων, που μπορεί, στο πλαίσιο μιας πολιτικής αναδιοργάνωσης του ομίλου, να επιδιώκει μια λιγότερο ή περισσότερο μακροπρόθεσμη απόδοση 25. Δεν θα πρέπει, άλλωστε, να μας διαφεύγει ότι, στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς (η προώθηση της οποίας αποτελεί και επώνυμο πλέον στόχο της Συνθήκης - άρθρο 3 παρ. 3 ΣΕΕ), ένας ορθολογικά δρών ιδιώτης επενδυτής μπορεί να λαμβάνει υπόψη του, για τον προσδιορισμό της μακροπρόθεσμης επιχειρηματικής του στρατηγικής, την εξέλιξη του κοινωνικού, οικονομικού και περιβαλλοντικού πλαισίου των δραστηριοτήτων του και συναφώς να μεριμνά για την προστασία της εικόνας του και την ανάγκη διατήρησης του κοινωνικού διαλόγου και της κοινωνικής ειρήνης στο περιβάλλον όπου δραστηριοποιείται επιχειρηματικά 26. Κατά τον ίδιο τρόπο, αν το δημόσιο αποδείξει, με πειστική και συγκεκριμένη αιτιολογία, ότι, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, όφειλε να επωμισθεί δαπάνες για την προάσπιση της εικόνας του, όπως θα έπραττε υπό ανάλογες συνθήκες και ένας ιδιώτης επενδυτής, τότε μπορεί, σύμφωνα με την αρχή του ιδιώτη επενδυτή, να συνυπολογίσει τις εν λόγω δαπάνες, προκειμένου να υποστηρίξει ότι η λύση της ιδιωτικοποίησης (που συνοδεύεται από εισφορά κεφαλαίου ή άλλα αντίστοιχα μέτρα), την οποία τελικά επέλεξε, ήταν η πλέον συμφέρουσα, άλλως η λιγότερο ζημιογόνος, σε σχέση με τη λύση της εκκαθάρισης της δημόσιας επιχείρησης. Επιβάλλεται όμως η δυσχερής απόδειξη ότι παρόμοιες δαπάνες θα είχε επωμισθεί και ένας συγκρίσιμος ιδιώτης επενδυτής αναφοράς, δρών στο συγκεκριμένο οικονομικό τομέα, ή έστω ότι το δημόσιο με την πραγματοποίηση των εν λόγω δαπανών αναμένει με εύλογη πιθανότητα να αντλήσει τελικά, ακό- 24. Βλ. ΓεΔΕΕ Τ-565/08, Corsica Ferries France/Επιτροπή, , op.cit., σκ. 71 και επ. 25. Βλ. μεταξύ άλλων, ιδίως απόφαση ΔΕΚ C-305/89, Ιταλία/Επιτροπή, , Συλλ. Ι-1603, σκ ΓεΔΕΕ Τ-565/08, Corsica Ferries France/Επιτροπή, , op.cit., σκ. 82, 83, 84. ΕΕΕυρΔ 2-3: