Κοκκάρη Αικατερίνη Α.Μ Γ Εξάμηνο Μάθημα Ατομικά Δικαιώματα Διδάσκων Α. Δημητρόπουλος

Transcript

1 Κοκκάρη Αικατερίνη Α.Μ Γ Εξάμηνο Μάθημα Ατομικά Δικαιώματα Διδάσκων Α. Δημητρόπουλος 1

2 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ελ. 1.Εισαγωγή...3. Θέμα Ελευθερία του τύπου Εξύβριση Δυσμενής κριτική υμπεράσματα Περίληψη Λήμματα Σίτλος, Περίληψη και λήμματα στα Αγγλικά Βιβλιογραφία

3 1. ΕΙΑΓΨΓΗ «Δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη απ όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω και με τίμημα της ζωής μου ακόμη, το δικαίωμά σου, ελεύθερα να λες όσα πρεσβεύεις.» Αυτή είναι η διακήρυξη δημοκρατικής ελευθερίας στην έκφραση, η υπεράσπιση του δόγματος της πνευματικής ανεξαρτησίας και ανοχής, όπως διατυπώθηκε απο το Βολταίρο, και θεωρώ ότι η αρχή της ελευθερίας της γνώμης είναι απόλυτα συνιφασμένη με το θέμα της εργασίας, εξύβριση, δυσμενής κριτική και ελευθερία του τύπου. Σο ύνταγμα της κάθε χώρας είναι ο υπέρτατος νόμος στον οποίο πρέπει να υπακούουν όλοι οι πολίτες. Διέπει τις αρχές, σύμφωνα με τις οποίες διασφαλίζονται τα δημοκρατικά ιδεώδη. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται συνεχώς, είναι κατά πόσο οι θεσμοί αυτοί, δίνουν την δυνατότητα ελευθερίας της έκφρασης. Για παράδειγμα, μπορεί ένας δημοσιογράφος να γράψει ελεύθερα την άποψη του για ένα πολιτικό πρόσωπο ή να αποκαλύψει θέματα που άπτονται εθνικής ασφάλειας της χώρας του ίγουρα, υπάρχει μια άτυπη διάταξη που ορίζει την συμβίωση μιας κοινωνίας και συμπυκνώνεται στην εξής φράση: «Η ελευθερία του ενός σταματά, εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου», όμως πώς μπορεί να προστατευθεί η ελευθερία του τύπου χωρίς να θυσιαστούν άλλα έννομα αγαθά ΘΕΜΑ Σο θέμα της συγκεκριμένης εργασίας αποτελεί η εξύβριση, η δυσμενής κριτική και η ελευθερία του τύπου. Άρα η κύρια προβληματική στην παρούσα θεματική ενότητα επικεντρώνεται στις περιπτώσεις όπου, ατομικά δικαιώματα και κυρίως δικαιώματα της τιμής συγκρούονται με το δημοσιο συμφέρον της ενημέρωσης του κοινού. Ανακύπτει επομένως ένα πρόβλημα το οποίο έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τη νομική θεωρία. Βέβαια, θεωρείται γενικώς αποδεκτό ότι το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο με τη στάθμιση των δύο εννόμων 3

4 αγαθών και μόνο σε επίπεδο κάποιας εξιδίκευσης των δύο εννόμων αγαθών, είναι δίκαιη η στάθμιση αυτή. τη συγκεκριμένη εργασία θα επιχειρηθεί η στάθμιση των εννόμων αγαθών με την τμηματική ανάλυση και σύγκριση, καταρχήν της ελευθερίας του τύπου και στη συνέχεια της εξύβρισης και της δυσμενής κριτικής. Επιπλέον στο τέλος θα αναφερθούν συνοπτικά τα συμπεράσματα από αυτή την ανάλυση. 2. Η ΕΛΕΤΘΕΡΙΑ ΣΟΤ ΣΤΠΟΤ Η ελευθερία της έκφρασης και η διάδοση των ιδεών αποτελέι βασική προυπόθεση του δημοκρατικού πολιτεύματος. «Η ελευθερία της γνώμης αποτελεί μία από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις αντικειμενικής διασύνδεσης συνταγματικών δικαιωμάτων και πολιτεύματος, συνταγματικού προτύπου πολίτη και συνταγματικού προτύπου κράτους.» 1 Έτσι με την κατοχύρωση της ελευθερίας της έκφρασης κατοχυρώνεται και το δημοκρατικό πολίτευμα το οποίο ακριβώς βασίζεται στην ελευθερία των ιδεών και στην ελευθερία των αντιφρονούντων. Απαραίτητη γίνεται λοιπόν σε μία δημοκρατική κοινωνία η ελευθερη έκφραση και κυκλοφορία των ιδεών. 2 αυτήν ακριβώς την ελεύθερη διακίνηση απόψεων, είναι απαραίτητη η συμβολή του ελεύθερου τύπου. Ο οποίος οφείλει να ενημερώνει τους πολίτες για τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, με σεβασμό στο λειτούργημα το οποίο διατελεί. Άρα ο τύπος οφέιλει να είναι ελεύθερος απο οπoιανδήποτε λογοκρισία έτσι ώστε να επιτελέι ελεύθερα το έργο του. Άλλωστε ο γάλλος πολιτικός συγγραφέας Chateubriand ( ) τόνιζε στις αρχές του 19 ου αιώνα ότι χωρίς την ελευθερία του τύπου «το σύνταγμα δεν είναι παρά ένα 1 Δημητρόπουλος, Ανδρέας Γ.,ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΣΑ, Εκδ. άκκουλα, 2008, Αθήνα- Θεσσαλονίκη,σελ Βλ. ό.π. 4

5 παιχνίδι, διότι δεν υπάρχει συνταγματική ελευθερία χωρίς ελευθερία του τύπου». 3 Έτσι, η ελευθερία της γνώμης κατοχυρώνεται όχι μόνο ως ατομικό δικαίωμα αλλά κυρίως ως πολιτικό δικαίωμα, ειδικά όταν ασκείται δια του τύπου, καθώς εγγυάται την ενεργητική συμμετοχή των πολιτών στον έλεγχο της συμπεριφοράς των κυβερνώντων 4. Με τη δημοσιότητα, η οποία συνεπάγεται ευρύτητα αποδεκτών, η διατύπωση γνώμης δια του τύπου προσλαμβάνει δυνάμει πολιτικό χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό, η ίδια η δημοκρατική πολιτεία πρέπει να διασφαλίζει με τη θέσπιση και την εφαρμογή κανόνων την απρόσκοπτη έκφραση στοχασμών, την ελεύθερη δημοσιογραφία, την έντονη άσκηση κριτικής προσώπων και καταστάσεων, την ελευθεροτυπία. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια το ελληνικό ύνταγμα ορίζει στο άρ.14 1 ότι κάθε πολίτης μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει τους στοχασμούς του «δια του τύπου», με την προϋπόθεση ότι τηρεί τους νόμους του κράτους. την επόμενη αμέσως παράγραφο του ίδιου άρθρου δηλώνεται ρητά ότι ο «τύπος» είναι ελεύθερος. Αυτή ακριβώς η ελευθερία του τύπου καταλαμβάνει όλα τα στάδια, από την προετοιμασία του εντύπου έως και την ανάγνωσή του από το κοινό 5. Η αποστέρηση με νομοθετικό ή διοικητικό μέτρο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εντύπων και της διατύπωσης γνώμης μέσω αυτών («αστυνομία του τύπου») αντιβαίνει στο ισχύον ύνταγμα, εφόσον βλάπτει τον πυρήνα του ανωτέρω δικαιώματος. Σο ύνταγμα υιοθετεί το κατασταλτικό και όχι το προληπτικό σύστημα (άρ ) και επιτρέπει τους μετά την κυκλοφορίαδημοσίευση τυχόν περιορισμούς. Ο κοινός νομοθέτης μόνο ρυθμιστικά κανονιστικά μέτρα δικαιούται να θεσπίζει και όχι προληπτικά-απαγορευτικά. «Ιστορικά ελευθερία του τύπου σημαίνει κυρίως την ελευθερία του πολιτικού 3 Chateubriand, de la monarchie selon la Charte (Paris 1827), Chap. XX il la faut, cettte liberte (de la presse) ou, encore une fois, la constitution n est pas qu un jeu. il n y a pas liberte sonstitutionelle sans liberte de la presse. 4 Μάνεσης, Αρ., Η ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΗ ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΚΤΚΛΟΥΟΡΙΑ ΣΩΝ ΕΝΣΤΠΩΝ ΚΑΙ Η ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΣΗ ΣΗΝ ΠΡΑΞΗ, εκδόσεις άκκουλα, Αθήνα, Χρυσόγονος, Κ., ΑΣΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΣΑ, εκδόσεις άκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1998, σελ

6 τύπου από τη λογοκρισία και την προηγούμενη διοικητική άδεια». 6 Άρα ένα κατεξοχήν προληπτικό μέτρο είναι και η απαιτούμενη χορήγηση άδειας, η οποία ισοδυναμεί με έλεγχο και έγκριση πριν την κυκλοφορία, ήτοι με λογοκρισία. Η άδεια δεν είναι ρύθμιση, αλλά άρνηση της ελευθεροτυπίας 7. Σο ύνταγμα απαγορεύει τα προληπτικά μέτρα, επειδή λόγω της διακριτικής εξουσίας των αστυνομικών αρχών είναι δυνατόν να επιβάλλονται καταχρηστικά («παν άλλο προληπτικό μέτρο»). Σα μέτρα αυτά οφείλουν να μην προσβάλλουν το δικαίωμα καθαυτό, τον πυρήνα του δικαιώματος, αλλά να συντονίζουν και να εναρμονίζουν την άσκησή του με την προστασία άλλων δικαιωμάτων και εννόμων αγαθών. Οι θεσπιζόμενοι περιορισμοί από τους τυπικούς νόμους και τις κατά νομοθετική εξουσιοδότηση πράξεις δεν πρέπει να αναιρούν την ουσία του δικαιώματος της ελευθεροτυπίας. Άλλωστε, από τον συνδυασμό των άρ του υντάγματος και 281 Α.Κ. προκύπτει ότι σκοπός της πολιτείας είναι αφενός μεν η προστασία της ελευθεροτυπίας και της άρρηκτα συνδεόμενης με αυτήν ελεύθερης δημοσιογραφίας και αφετέρου η πλήρης προστασία των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών από την καταχρηστική άσκηση του συνταγματικού αυτού δικαιώματος. Μεταξύ των ανωτέρω συγκρουόμενων συμφερόντων, δηλαδή της ελευθεροτυπίας και της καταχρηστικής άσκησης αυτής, τα όρια είναι δυσδιάκριτα. το πεδίο της ποινικής προστασίας της προσωπικότητας, με κύριες εκφάνσεις αυτής την τιμή και την υπόληψη του πολίτη, τα άρθρα 361 επ. Π.Κ. παρέχουν ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας 8 από την καταχρηστική άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. «Επίσης, όπως τόνισε το γερμανικό Ομονσπονδιακό υνταγματικό δικαστήριο, όποτε γίνεται στάθμιση μεταξύ ελευθερίας του τύπου αφενός και άλλων συνταγματικών προστατευμένων εννόμων αγαθών αφετέρου μπορεί να ληφθεί υπ όψη, άν ο τύπος στη συγκεκριμένη περίπτωση αναπτύσσει σοβαρά 6 Δαγτόγλου, Π.Δ., ΑΣΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΣΑ, Εκδ. άκκουλα, 2005, Αθήνα-Κομοτηνή, σελ ΑΠ 355/1966, Ποινικά Χρονικά ΙΣ, σελ. 25, όπου και κρίθηκε ως αντισυνταγματική η αστυνομική διάταξη που εξαρτά την κυκλοφορία προκηρύξεων από προηγούμενη άδεια της αρχής. 8 ΕφΑθ 2456/88 Ελληνική Δικαιοσύνη 30, σελ. 810, ΕφΑθ 10745/1991 Νομικό Βήμα 40, σελ

7 και αντικειμενικά μια υπόθεση δημοσίου ενδιαφέροντος, εκπληρώνοντας μ αυτόν τον τρόπο την αξίωση του κοινού προς πληροφόρηση και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης ή αν απλώς ικανοποιεί την ανάγκη επιπόλαιας ψυχαγωγίας ενός λίγο ή πολύ μεγάλου μέρους των αναγνωστων του». 9 Άρα η ελυθερία της γνώμης και κατά συνέπεια η ελευθερία του τύπου δεν είναι απαλλαγμένη από περιορισμούς. Αφενός αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δικαιώματα του πολίτη, αλλά και αναμφισβήτητο στήριγμα της δημοκρατικής κοινωνίας όμως αφετέρου δεν πρέπει να ασκείται καταχρηστικά. «Με άλλα λόγια ο τύπος δεν ειναι legibus solutus, δεν είναι υπεράνω των νόμων. Η επιλογή δηλαδή του τύπου ως τρόπου εκφράσεως δεν απαλλάσει από την υποχρέωση κάθε πολίτη να υπακούει στους γενικούς νόμους της χώρας του. Η ανωτέρω συνταγματική διάταξη περιέχει μια γενική επιφύλαξη του νόμου, την υπαγωγή δηλαδή της ελευθερίας του τύπου στους γενικούς νομικούς κανόνες συμβιώσεως, με την έννοια ότι η ελευθερία του τύπου δεν σημαίνει απαλλαγή από τις δεσμεύσεις των γενικών νόμων. Η ελευθερία του τύπου δεν περιλαμβάνει π.χ. και την ελευθερία της δια του τύπου εξυβρίσεως» ΕΞΤΒΡΙΗ Η ελευθερία έκφρασης δεν παρέχει δυνατότητα εξύβρισης, ή δυσφήμησης, καθόσον οριοθετείται από τα δικαιώματα των άλλων (δικαίωμα προσωπικότητας) ενδεχομένως κατά περίπτωση και από τα χρηστά ήθη αλλά και από τις διατάξεις των σύμφωνων με το σύνταγμα νόμων. Ο κατά τον ποινικό κώδικα κολασμός των εγκλημάτων κατά της τιμής (άρθ.361) θέτει απλές δεσμεύσεις, που είναι απόλυτα αναγκαίες προκειμένου να διαφυλάσσεται και η άσκηση των δικαιωμάτων των άλλων και η ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. 9 Γαγηόγλου, Π.Γ. ΑΤΟΜΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, Δκδ. Σάκκουλα, 2005, Αθήνα-Κομοηηνή, ζελ Βλ. ό.π. ζελ

8 «Επειδή το άρθρο 14 του υντάγματος ορίζει στη μεν παρ. 1 ότι καθένας μπορεί να εκφράζει και διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, στη δε παρ. 2 ότι ο τύπος είναι ελεύθερος και ότι η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται. Ο τύπος επιτελεί κοινωνικό λειτούργημα, ασκώντας καθήκοντα τα οποία ο ίδιος επιλέγει, βάσει της αποστολής του, που συνίσταται στην πληροφόρηση και τη σύμπραξη για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η ελευθερία του τύπου δεν αποτελεί όμως αυτοσκοπό και συνακολούθως δεν πρέπει να συνεπάγεται χωρίς άλλο τη θυσία άλλων έννομων αγαθών, γι' αυτό και υπάγεται, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 14 του υντάγματος, στο γενικό περιορισμό της τήρησης των νόμων του Κράτους, οι οποίο και αποτελούν το γενικό νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και αναπτύσσεται ελεύθερα ο τύπος. Με νόμο, επομένως, μπορεί να περιορισθεί η ελευθερία διάδοσης των στοχασμών και η αντίστοιχη ελευθερία πληροφορήσεως, αρκεί οι περιορισμοί αυτοί να είναι γενικής φύσης, να αποτελούν μόνο κατασταλτικά μέτρα και να μη θίγουν τον πυρήνα του δικαιώματος της ελευθερίας του τύπου. Σο άρθρο 10 της Διεθνούς υμβάσεως της Ρώμης, που κυρώθηκε με το ν. 2329/53 και το ν.δ. 53/1974, καθιερώνει με την παρ. 1 αυτού την ελευθερία της γνώμης και της μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, όμως με την παρ. 2 αυτού προβλέπει δυνατότητα περιορισμού της ελευθερίας του τύπου, ορίζοντας ότι η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες και μπορεί να υπαχθεί σε περιορισμούς ή κυρώσεις που προβλέπονται από το νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, την προστασία της υπολήψεως και των δικαιωμάτων τρίτων, για την παρεμπόδιση της κοινολογήσεως εμπιστευτικών πληροφοριών ή για την εξασφάλιση του κύρους ή της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας. Όμοιες δε κατά βάση διατάξεις θεσπίζονται και με το άρθρο 19 παρ. 2-3 του Διεθνούς υμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, που κυρώθηκε με το ν. 2462/

9 Ιδιαίτερη, επομένως, θέση μεταξύ των περιορισμών που θέτουν η Ευρωπαϊκή ύμβαση και το Διεθνές αυτό ύμφωνο, έχει το δικαίωμα της προσωπικότητας (άρθρο 57 ΑΚ), σημαντική έκφανση της οποίας αποτελεί η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου, η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σ' αυτόν από τους συνανθρώπους του. Εξάλλου, από το συνδυασμό του άρθρου μόνον παρ. 1 του ν. 1178/1981 προς εκείνες των άρθρων 57-59, 914, 919, 920 και 932 ΑΚ προκύπτει, ότι καθιερώνεται αντικειμενική ευθύνη του ιδιοκτήτη κάθε έντυπου σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία και σε χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπαιτίως προξενήθηκαν με δημοσίευμα, που θίγει την τιμή και υπόληψη κάθε ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στον συντάκτη του δημοσιεύματος ή αν αυτός είναι άγνωστος στο πρόσωπο του εκδότη ή διευθυντή σύνταξης, ενώ τα πρόσωπα αυτά (συντάκτης ή, κατά περίπτωση, εκδότης ή διευθυντής σύνταξης του εντύπου) εξακολουθούν να ευθύνονται βάσει των γενικών παραπάνω διατάξεων του ΑΚ (ΑΠ 788/2000). Περαιτέρω από τις διατάξεις του άρθρου 367 ΠΚ προκύπτει ότι αίρεται ο άδικος χαρακτήρας των πράξεων της εξύβρισης και της απλής δυσφήμισης (άρθρα 361 και 362 ΠΚ) και συνακολούθως δεν υφίσταται η παρανομία, ως συστατικό στοιχείο της αδικοπραξίας και της προσβολής της προσωπικότητας (άρθρα 914 και 57 ΑΚ), στη περίπτωση που οι σχετικές εκδηλώσεις γίνονται προς διαφύλαξη (προστασία) νόμιμου δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Σέτοιο ενδιαφέρον, που πηγάζει και από την κατά τα ανωτέρω ελευθερία και την κοινωνική αποστολή του τύπου και ειδικότερα των εφημερίδων, έχουν και τα πρόσωπα που αμέσως συνδέονται με τη λειτουργία των ως άνω μέσων ενημέρωσης για τη δημοσίευση ειδήσεων και την καταχώρηση γεγονότων σχετικών με τη συμπεριφορά προσώπων, για τα οποία ενδιαφέρεται το κοινωνικό σύνολο. Έτσι είναι επιτρεπτά δημοσιεύματα για την πληροφόρηση, ενημέρωση και κατατόπιση του κοινού, συνοδευόμενα και από οξεία ακόμη κριτική και δυσμενείς χαρακτηρισμούς των προσώπων στα οποία αναφέρονται. Και στην περίπτωση όμως αυτή, ο άδικος χαρακτήρας της εξυβριστικής ή δυσφημιστικής εκδήλωσης δεν αίρεται και 9

10 συνεπώς παραμένει η ως άνω παρανομία, όταν η σχετική εκδήλωση αποτελεί συκοφαντική δυσφήμιση (εν γνώσει διάδοση ψευδών γεγονότων ως αληθώς) ή όταν από τον τρόπο και τις περιστάσεις που έγινε αυτή προκύπτει σκοπός εξύβρισης, δηλαδή σκοπός που κατευθύνεται ειδικά στην προσβολή της τιμής του άλλου, με αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας του προσώπου του με περιφρόνηση αυτού» ΔΤΜΕΝΗ ΚΡΙΣΙΚΗ «Ειδικά για τα εγκλήματα της τιμής, το άρθρο 367 ΠΚ περιέχει μιά διάταξη που αποτρέπει την εφφαρμογή των άρθρων 361 επ. ΠΚ. Κατά το άρθρο 367 παρ. 1 ΠΚ, «Δεν αποτελούν άδικη πράξη α) οι δυσμενείς κρίσεις για επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή επαγγελματικές εργασίες, β) οι δυσμενείς εκφράσεις που περιέχονται σε έγγραφο δημόσιας αρχής για αντικείμενα που ανάγονται στον κύκλο της υπηρεσίας της, καθώς και γ) δεν συνιστώσιν άδικον πράξιν εκδηλώσεις λαμβάνουσαι χώραν χάριν διαφυλάξεως δικαιώματος ή εξ άλλου δεδικαιολογημένου ενδιαφέροντος ή εις αναλόγους περιπτώσεις». Η άσκηση πολιτικής και άλλης κριτικής ή αποκάλυψη γεγονότων από μέρους του τύπου γίνεται, κατα κανόνα, λόγω της ιδιότητας του τύπου ως συστατικού στοιχείου της δημοκρατίας και επομένως δε συνιστά κατ αρχήν εξύβριση ή δυσφήμηση». 12 Και όταν δηλαδή ο τύπος δε δικαιούται να αποδείξει την αλήθεια του γεγονότος μπορεί εφόσον η κριτική του θίγει το δημόσιο συμφέρον να επικαλεστεί δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Η κριτική του τύπου θίγει το δημόσιο συμφέρον πάντοτε όταν αφορά τον δημόσιο βίο ενδεχομένως δε και όταν αναφέρεται στον ιδιωτικό βίο, αν το προβαλλόμενο γεγονός μπορεί να έχει αξιόλογο αντίκτυπο και στον δημόσιο βίο. Αν τούτο δεν συμβαίνει ούτε απόδειξη της αλήθειας επιτρέπεται ούτε δικαιολογημένο ενδιαφέρον ασκείται Α.Π. 1177/ Γαγηόγλου, Π.Γ. ΑΤΟΜΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, 2005, Αθήνα-Κομοηηνή, ζελ Βλ. ό.π. ζελ

11 Προσβλητικές της τιμής εκδηλώσεις δεν συνιστούν άδικη πράξη όταν γίνονται «..χάριν διαφυλάξεως δικαιώματος ή εξ άλλου δεδικαιολογημένου ενδιαφέροντος ή εις αναλόγους περιπτώσεις». Άρα ο δράστης πρέπει να παρακινήθηκε στην προσβλητική εκδήλωση από τον σκοπό της διαφυλάξεως του ενδιαφέροντος, έστω και αν αυτός δεν ήταν ο μόνος σκοπός. ειδικά όμως για τα εγκλήματα του τύπου δεν απαιτείται να αποδειχθεί ότι ένας από αυτούς ή όλοι μαζί είχαν παρακινηθεί στην συγκεκριμένη περίπτωση από την επιθυμία π.χ. να υπηρετήσουν την δημοκρατία ή το δημόσιο συμφερον και όχι από σκανδαλοθηρία ή κερδοσκοπία. Ο ελεύθερος τύπος δηλαδή είναι συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας αντικειμενικά και όχι μόνο όταν λειτουργεί με αγαθές και ανιδιοτελείς προθέσεις. 14 Αυτό δε σημαίνει ότι ο τύπος μπορεί να αποκαλείται την εξάιρεση του άρθρου 367 ΠΚ και όταν επιδιώκει ποινικώς επιλήψιμους σκοπούς. «τη αποτροπή του κινδύνου μιας τέτοιας καταχρηστικής επικλήσεως του άρθρου 367 παρ.1 αποσκοπεί η παρ.2 του ίδιου άρθρου. Κατα τη διάταξη αυτή η παρ.1 δεν εφαρμόζεται «οσάκις αι ανωτέρω κρίσεις και εκδηλώσεις περιέχουσι τα συστατικά στοιχεία της εν άρθερω 363 πράξεως ως επίσης οσάκις εκ του τρόπου της εκδηλώσεως η εκ των περιστάσεων θφ ας αυτή έλαβε χώραν προκύπτει σκοπός εξυβρίσεως.». Με την απαίτηση σκοπού εξυβρίσεως εισέρχεται πλέον και στην περίπτωση του τύπου το υποκειμενικό εξατομικευμένο στοιχείο όχι όμως θετικά για να θεμελιώσει την εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 367 παρ. 1 αλλά αντιθέτως αρνητικά για να εμποδίσει την εφαρμογή της. Δεν χρειάζεται δηλαδή να αποδειχθεί ότι όντως υποκειμενικώς επιδίωκε στη συγκεκριμένη περίπτωση ο συγγραφέας του εντύπου ένα συγκεκριμένο δικαιολογημένο ενδιαφέρον για να μην αποτελεί το δημοσίευμα άδικη πράξη αλλα αντίστροφα ο κατ αρχήν δικαιολογημένος χαρακτήρας του ενδιαφέροντος του τύπου παύει να υπάρχει αν αποδειχθέι 14 Βλ.ό.π. 11

12 ακοπός εξυβρίσεως. την περίπτωση του τύπου δηλαδή αποδεκτέος είναι όχι ο δικαιολογημένος αλλά ο μη δικαιολογημένος σκοπός» ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Η ελευθερία του τύπου μαζί με την ελεύθερη έκφραση και διάδοση ιδεών αποτελεί βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος. τη δημοκρατία όλες οι ιδέες είναι ελεύθερες και επιτρέπεται έτσι, η διάδοση της αλήθειας μέσω του τύπου. Όμως, η ελευθερία του τύπου, αν και αποτελεί σημαντική αξία του δημοκρατικού πολιτεύματος, δεν πρέπει να ασκείται καταχρηστικά. Έτσι για την προστασία τών άλλων εννόμων αγαθών, είναι απαραίτητη η οριοθέτηση περιορισμών σ αυτήν την ελευθερία, «μέσα στο πλαίσιο του άρθρου 14 του συντάγματος, όπου και στο μέτρο που η ανάγκη προστασίας των εννόμων αυτών αγαθών υπερβαίνει την ανάγκη προστασίας του τύπου, η τελευταία μπορεί να περιορίζεται, χωρίς όμως να θίγεται ο πυρήνας της». 16 Άρα η ελευθερία του τύπου περιορίζεται από τους τυπικούς νόμους. Νόμοι σαν κι αυτούς είναι οι νόμοι του ποινικού κώδικα. Έτσι όταν στο άρθρο 361 ΠΚ απαγορεύεται η εξύβριση, απαγορεύεται και δια του τύπου τελούμενη. Η ελευθερία έκφρασης δεν παρέχει δυνατότητα εξύβρισης, ή δυσφήμησης, καθόσον οριοθετείται από τα δικαιώματα των άλλων (δικαίωμα προσωπικότητας) ενδεχομένως κατά περίπτωση και από τα χρηστά ήθη αλλά και από τις διατάξεις των σύμφωνων με το σύνταγμα νόμων. Ο κατά τον ποινικό κώδικα κολασμός των εγκλημάτων κατά της τιμής (άρθ.361) θέτει απλές δεσμεύσεις, που είναι απόλυτα αναγκαίες προκειμένου να διαφυλάσσεται και η άσκηση των δικαιωμάτων των άλλων και η ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. 15 Βλ. ό.π. ζελ Βλ. ό.π. ζελ

13 Ειδικά για τα εγκλήματα της τιμής, το άρθρο 367 ΠΚ περιέχει μιά διάταξη που αποτρέπει την εφφαρμογή των άρθρων 361 επ. ΠΚ. Κατά το άρθρο 367 παρ. 1 ΠΚ, «Δεν αποτελούν άδικη πράξη α) οι δυσμενείς κρίσεις για επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή επαγγελματικές εργασίες, β) οι δυσμενείς εκφράσεις που περιέχονται σε έγγραφο δημόσιας αρχής για αντικείμενα που ανάγονται στον κύκλο της υπηρεσίας της, καθώς και γ) δεν συνιστώσιν άδικον πράξιν εκδηλώσεις λαμβάνουσαι χώραν χάριν διαφυλάξεως δικαιώματος ή εξ άλλου δεδικαιολογημένου ενδιαφέροντος ή εις αναλόγους περιπτώσεις». Άρα συμπεραίνουμε ότι η ελευθερία του τύπου είναι μεν σημαντικη για τη δημοκρατία και πρέπει να αξασφαλίζεται η ανεμπόδιστη λειτουργία του τύπου, αλλά δεν πρέπει να γίνεται καταχρηστικά. Για αυτόν τον λόγο ακόμα και η ελευθερία του τύπου υπαγέται στους νόμους. Άρα εφόσον ο νομος του ποινικού κώδικα δεν επιτρέπει την εξύβριση γενικά έτσι δεν επιτρέπεται κ η εξύβριση δια του τύπου. Ενώ εφόσον ο ποινικός κώδικας επιτρέπει στο αρθρο 367 την δυσμενή κριτική, αυτή δε θεωρείται άδικη πραξη. 6. ΠΕΡΙΛΗΧΗ Η ελευθερία του τύπου αποτελεί στήριγμα της δημοκρατίας, εάν δεν ασκείται καταχρηστικά. Για την προστασία των άλλων αννόμων αγαθών, όπως είναι αυτά της τιμής οφείλει να υπαγεται στους νόμους. Ο ποινικός κώδικας εφόσον δεν επιτρέπει την εξύβριση δια του τύπου, θεωρείται ποινικα κολλάσιμη πράξη. Ενώ εφόσον ο νόμος επιτρέπει τη δυσμενή κριτική υπο συγκεκριμένες περιπτώσεις, τότε μόνον δεν αποτελεί άδικη πραξη. ΛΗΜΜΑΣΑ. Ελευθερία του τύπου, εξύβριση δια του τύπου, δυσμενή κριτική, άρθρο 14 του συντάγματος, 367 ΠΚ, 361 ΠΚ, προστασία προσωπικότητας. 13

14 Σίτλος, περίληψη και λήμματα στα αγγλικα. Title Freedom of the press, insult, and bad criticism. Summary. The freedom of the press is essential for the smooth operation of democracy, only if this privilege isn t abused. For the protection of the other ideas and rights of democracy, the freedom of press has to answer to the law. Since the criminal law doesn t permit the insult through the press, this action is to be thought criminal by the law. Yet, because the law sometimes permits bad criticism through the press, this action is to be thought fair, under only the specific circumstances which the law dictates. Key words. Freedom of the press, insult, bad criticism, article 14 of the constitution, articles 361 and 367 of the criminal law, protection of personality. 14

15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Δημητρόπουλος, Ανδρέας Γ.,υνταγματικά Δικαιώματα, Εκδ. άκκουλα, 2008, Αθήνα-Θεσσαλονίκη,σελ Chateubriand, de la monarchie selon la Charte (Paris 1827), Chap. XX. Μάνεσης, Αρ., Η υνταγματική Προστασία της Ελεύθερης Κυκλοφορίας των Εντύπων και η Εφαρμογή της στην Πράξη, εκδόσεις άκκουλα, Αθήνα, Χρυσόγονος, Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, εκδόσεις άκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1998,σελ Δαγτόγλου, Π.Δ.,Ατομικά Δικαιώματα, Εκδ. άκκουλα, 2005, Αθήνα- Κομοτηνή, σελ ΑΠ 355/1966, Ποινικά Χρονικά ΙΣ, σελ. 25. ΕφΑθ 2456/88 Ελληνική Δικαιοσύνη 30, σελ. 810, ΕφΑθ 10745/1991 Νομικό Βήμα 40, σελ Α.Π. 1177/