ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΖΝ «ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ» ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Ζ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΚΤΠΡΟΤ ΚΑΗ ΟΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖ ΣΗ ΔΞΑΓΧΓΔ Ζ εξγαζία ππνβάιιεηαη γηα ηελ κεξηθή θάιπςε ησλ απαηηήζεσλ κε ζηφρν ηελ απφθηεζε κεηαπηπρηαθνχ δηπιψκαηνο ΘΑΝΖ ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΜΑΡΓΑ ΓΖΜΖΣΡΗΟ ΦΔΒΡΟΤΑΡΗΟ 2013

2 ΠΔΡΙΛΗΨΗ Ζ εμαγσγηθή δξάζε κηαο ρψξαο, φπσο απηή δηακνξθψλεηαη απφ ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή απνηειεί έλα πνιπζπδεηεκέλν αληηθείκελν κειέηεο. Ζ εμαγσγηθή δπλακηθή κε ηηο λέεο θαηαζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη ηηο ζπλερφκελεο κεηαβνιέο πνπ ζεκεηψλνληαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαζηζηά ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή σο έλα απφ ην πιένλ απαξαίηεην θαη ρξήζηκν εξγαιείν θάζε θξάηνπο πνπ επηδηψθεη λα βειηηψζεη ηνλ εμαγσγηθφ ηνπ ηνκέα θαη λα εληζρχζεη ηελ ζέζε ηνπ ζην παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ. Ζ παξνχζα εξγαζία, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο εμήο κεηαβιεηέο: ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο, ην κηζζνινγηθφ βάξνο θαη ηελ αθαζάξηζηε επέλδπζε ζε κεραλήκαηα θαη εμνπιηζκφ, γηα ην έηνο 2009, επηρεηξεί λα κειεηήζεη ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή ηεο Κχπξνπ ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ηξείο βαζηθέο ζεσξίεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ (Ricardo, H-O, Posner). Οη ζεσξίεο απηέο, κέζσ ησλ κέηξσλ ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ζηελ νπζία δηακνξθψλνπλ ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο. Σν αληηθείκελν ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, επίζεο πξνζεγγίδεηαη ηφζν ζεσξεηηθά φζν θαη πξαθηηθά κε ηελ πηνζέηεζε κέηξσλ απφ ην Κππξηαθφ θξάηνο. Σα απνηειέζκαηα ησλ 19 βηνκεραληθψλ θιάδσλ ηεο Κππξηαθήο νηθνλνκίαο, δελ επαιεζεχνπλ φηη φιεο νη πξναλαθεξφκελεο κεηαβιεηέο επεξεάδνπλ ζεηηθά ηελ εκπνξηθή εμσζηξέθεηα ηεο νηθνλνκίαο ηεο. Οη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο κεηαβιεηέο γηα ηελ εξκελεία ηεο εμαγσγηθήο δπλακηθήο ηεο Κχπξνπ είλαη ε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο θαη ην κηζζνινγηθφ βάξνο, ελψ κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή είλαη ε κεηαβιεηή αθαζάξηζηε επέλδπζε ζε κεραλήκαηα θαη εμνπιηζκφ. Λέξειρ κλειδιά: βηνκεραληθή πνιηηηθή, παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο, κηζζνινγηθφ βάξνο, αθαζάξηζηε επέλδπζε ζε κεραλήκαηα θαη εμνπιηζκφ, ζεσξίεο δηεζλνχο εκπνξίνπ 2

3 ABSTRACT The export activity of a country, as shaped by the Industrial Policy is a much discussed subject of study. The export potential with the new situations created and the continuous changes that occur in international markets makes the Industrial Policy as one of the most necessary and useful tool each state seeks to improve the export sector and to strengthen its position in the global environment. This paper, using the following variables: labor productivity, wage expense and gross investment in machinery and equipment in 2009, attempts to study the Industrial Policy of Cyprus taking into account the three main theories of International Trade (Ricardo, H-O, Posner). These theories, through the measures of industrial policy actually shaping trade of Cyprus. To the subject of Industrial Policy also approached both theoretically and practically with the adoption of measures by the Cypriot state. The results of the 19 industrial sector of the Cyprus economy, do not verify that all the above variables affect positively the trade openness of the economy. The statistically significant variables for the interpretation of the export potential of Cyprus is labor productivity and wage expense, while not statistically significant variable is the gross investment in machinery and equipment. Key words: industrial policy, labor productivity, wage expense, gross investment in machinery and equipment, theories of international trade 3

4 Γειψλσ φηη είκαη ζπγγξαθέαο απηήο ηεο εξγαζίαο θαη φηη θάζε βνήζεηα ηελ νπνία είρα γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηεο, είλαη πιήξσο αλαγλσξηζκέλε θαη αλαθέξεηαη ζηελ εξγαζία. Δπίζεο, έρσ θάλεη ζαθήο αλαθνξέο (ζπληάθηε, ρξνλνινγία, εξγαζία, ζειίδα) ηηο φπνηεο πεγέο απφ ηηο νπνίεο έθαλα ρξήζε δεδνκέλσλ, πξνηάζεσλ, ηδεψλ ή ιέμεσλ, είηε απηέο αλαθέξνληαη αθξηβψο είηε είλαη παξαθξαζκέλεο. Καηαιαβαίλσ φηη ε απνηπρία λα γίλεη απηφ αλέξρεηαη ζε ινγνθινπή θαη ζα ζεσξεζεί ιφγνο απνηπρίαο ζε απηήλ ηελ δηπισκαηηθή θαη ηνπ ζπλνιηθνχ βαζκνχ ηεο. Αθφκα δειψλσ φηη απηή ε γξαπηή εξγαζία πξνεηνηκάζηεθε απφ εκέλα πξνζσπηθά θαη απνθιεηζηηθά θαη φηη ζα αλαιάβσ πιήξσο ηηο ζπλέπεηεο εάλ ε εξγαζία απηή απνδεηρζεί φηη δελ κνπ αλήθεη. λνκα: ΘΑΝΖ Γ. ΓΖΜΖΣΡΗΟ Τπνγεγξακκέλνο:... Ζκεξνκελία: 22/02/2013 4

5 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Αξρηθά, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπσλ θαζεγεηή ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, Κχξην Μάξδα Γεκήηξην. Σνλ επραξηζηψ ηφζν γηα ην ρξφλν πνπ αθηέξσζε φζν θαη γηα ηηο ζπκβνπιέο ηνπ, πνπ απνηέιεζαλ ηελ βάζε γηα ηελ ελαζρφιεζε κνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. Οθείισ, λα επραξηζηήζσ ηνλ Καζεγεηή, Καηξαθπιίδε Κσλζηαληίλν γηα ηηο ρξήζηκεο ζπκβνπιέο ηνπ ζην εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο. ε πξνζσπηθφ επίπεδν, νθείισ έλα επραξηζηψ ζηνπο γνλείο κνπ γηα ηελ ςπρνινγηθή θαη νηθνλνκηθή ππνζηήξημε πνπ κνπ πξφζθεξαλ. Κπξίσο, φκσο επραξηζηψ ηνλ αδειθφ κνπ, Ζιία θαη ηελ ζπκθνηηήηξηα κνπ Σξέκκα Οπξαλία, γηα ηηο ζεκαληηθέο ηνπο επηζεκάλζεηο θαη ζπκβνπιέο ζηελ πινπνίεζε ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. 5

6 Πίνακαρ Πεπιεσομένων I. Πξφινγνο 8 II. Γνκή εξγαζίαο 11 III. Κεθάιαην 1ν: Βηνκεραληθή Πνιηηηθή θαη Γηεζλέο Δκπφξην Βηνκεραληθή πνιηηηθή νξηζκφο Βηνκεραληθή πνιηηηθή νηθνλνκηθή ζεσξία Δθαξκνγή βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ζε δηάθνξεο ρψξεο Γηεξεχλεζε ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ Θεσξία ηνπ απφιπηνπ θαη ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο 29 IV. Κεθάιαην 2ν: Οηθνλνκηθφ θαη Βηνκεραληθφ Πξνθίι Κχπξνπ Οηθνλνκηθφ πξνθίι Βηνκεραληθφ πξνθίι 44 V. Κεθάιαην 3ν: Βηνκεραληθά Μέηξα Κχπξνπ 56 Α) Οξηδφληηα κέηξα 59 Β) Γεσξγνθηελνηξνθία 96 Γ) Σνκεαθά 98 VI. Κεθάιαην 4ν: Δμέηαζε ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ 110 VII. Κεθάιαην 5ν: Δκπεηξηθή αλάιπζε 113 6

7 5.1 Μεηαβιεηέο πλάξηεζε Αλάιπζε ηνπ ππνδείγκαηνο Δθηίκεζε ππνδείγκαηνο Residual tests Stability tests 120 I. Δπίινγνο 121 II. Αλαθνξέο 123 III. Παξαξηήκαηα 134 7

8 I. Ππόλογορ Έλα απφ ηα πεδία έξεπλαο ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο, πνπ παξνπζηάδεη απμεκέλν ελδηαθέξνλ, ηδίσο ζηηο εκέξεο καο είλαη ε βηνκεραληθή πνιηηηθή. Έλα ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηνπ ζχγρξνλνπ πεξηβάιινληνο, είλαη πιένλ ε νηθνλνκία πνπ ζπλερψο αλνίγεηαη θαη κεηαβάιιεηαη κε ηέηνην ηξφπν, φπνπ ηίπνηα δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο παγησκέλν θαη αλεπεξέαζην. ε θακία πεξίπησζε, δελ κπνξνχκε λα πξνζεγγίζνπκε ην ζέκα ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ κε φξνπο θνηλά απνδεθηνχο θαη λα ην αλαιχζνπκε κέζα ζε πιαίζηα απφιπησλ νξηζκψλ θαη γλσξηζκάησλ. Σν ίδην ηζρχεη, ηφζν γηα ην ζέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο πνπ είλαη ε βηνκεραληθή πνιηηηθή, φζν θαη γηα ην γεληθφηεξν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. Οη εζληθέο πνιηηηθέο, άξρηζαλ λα ζεκεηψλνπλ κεγαιχηεξε αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ηνπο ζε ζρέζε κε παιηφηεξα. Σα θξάηε, δελ κπνξνχζαλ λα επηδεηθλχνπλ κηα αιά θαξη πνιηηηθή ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο. ια πιένλ ηα θξάηε, δξνπλ κε ελεξγφ ηξφπν ζην ιεγφκελν παγθφζκην ρσξηφ θαη ε αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ηνπο είλαη πιένλ αλαπφθεπθηε. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ κηα πηνζέηεζε πνιηηηθήο κηαο εζληθήο νηθνλνκίαο, είλαη ε αχμεζε ηεο εζσηεξηθήο δήηεζεο, κεηψλνληαο ηνπο θφξνπο θαη απμάλνληαο ηηο εμαγσγέο, ηφηε κηα άιιε εζληθή νηθνλνκία πξέπεη λα ηξνπνπνηήζεη ηηο πνιηηηθέο ηεο κε ζθνπφ λα πεηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηεο θαη λα επηβηψζεη ζην δηεζλέο αληαγσληζκφ. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα, δείρλνπλ ηα θξάηε ζηελ βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ηνπο, κε έκθαζε ζηελ ελίζρπζε ηεο πξνζθνξάο ηνπο. Οη πην ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, ζεκεηψζεθαλ θπξίσο θαηά ηελ δεθαεηία ηνπ 1980 θαη κεηέπεηηα. Πην πξηλ, βέβαηα, ζεκεηψζεθε κεηαηφπηζε ηεο βαξχηεηαο πνπ απνδίδεηαη ζηνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο. Χο πξσηαγσληζηήο, πιένλ, παξνπζηάδεηαη ην θεθάιαην θαη ε ηερλνινγία, ελψ ηελ πξσηνθαζεδξία ράλνπλ 8

9 ζηαδηαθά νη θπζηθνί πφξνη θαη νη παξάγνληεο φπσο ην θιίκα θαη άιιεο κεηαβνιέο πνπ επεξεάδνπλ ην δηεζλέο ζχζηεκα. Απηνί νη παξάγνληεο ππνρσξνχλ ζην απμεκέλν ξφιν πνπ αλαιακβάλνπλ ην αλζξψπηλν θεθάιαην, ε ηερλνγλσζία θαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο. Οη παξαδνζηαθνί θιάδνη, άξρηζαλ εθείλε ηελ πεξίνδν λα παξνπζηάδνπλ ζεκάδηα εμαζζέληζεο θαη κεηαθηλήζεθαλ απφ ηηο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο ζηηο αλαπηπζζφκελεο. Δλψ, ηαπηφρξνλα, παξαηεξήζεθε αχμεζε ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ θαη θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο. ηηο ξαγδαίεο, απηέο εμειίμεηο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, ηδηαίηεξε ζεκαζία δίλεηαη πιένλ ζην κηζζνινγηθφ θφζηνο, ζηελ αλάπηπμε ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ εμεηδίθεπζε ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο εηαηξεηψλ, ζε αγαζά ηα νπνία είλαη θαηαζθεπάζκαηα πςειήο ηερλνινγίαο. Δπίζεο, δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία, ζε πξντφληα πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο, πνπ εμάγνληαη απφ αλαπηπγκέλεο ρψξεο φπσο επίζεο θαη ζε πξντφληα εληάζεσο εξγαζίαο ή ππεξεζηψλ ή πξντφληα πνπ βαζίδνληαη ζε θπζηθνχο πφξνπο πνπ δηαζέηνπλ νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. ινη απηνί είλαη νη ιφγνη, πνπ νδεγνχλ ηηο εζληθέο νηθνλνκίεο λα ραξάζζνπλ εληζρπκέλεο βηνκεραληθέο πνιηηηθέο, κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο ζέζεο ηνπο εληφο ησλ δηεζλνπνηεκέλσλ δνκψλ παξαγσγήο θαη λα εθνδηάδνληαη κε ηζρπξέο πνιηηηθέο άκπλαο γηα λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο φιν θαη πεξηζζφηεξεο δηεπξπκέλεο εκπνξηθέο ζρέζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ νη εζληθέο νηθνλνκίεο. πσο, πξναλαθέξζεθε άκεζν ζπκπέξαζκα πνπ παξαηεξείηαη ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ είλαη ε απμεκέλε αιιειεμάξηεζε. Δμαηηίαο, ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ, ηνπ δηαξθψο επκεηάβιεηνπ παγθφζκηνπ γίγλεζζαη αλαθνξηθά κε ηηο λέεο θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ηζρπξέο αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο θαη ησλ θνηλψλ ζνβαξψλ νηθνλνκηθψλ θξίζεσλ, παξνπζηάδεηαη σο επηηαθηηθή αλάγθε πιένλ ν ζρεδηαζκφο ηζρπξψλ βηνκεραληθψλ πνιηηηθψλ. Απηέο νη πνιηηηθέο είλαη ρξήζηκεο κηαο θαη νη παξαδνζηαθέο ζπληαγέο θαη 9

10 ηα γλσζηά φπια πνπ δηαζέηνπλ σο ηψξα, δελ θαίλνληαη ηθαλά λα αληηκεησπίζνπλ πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη θπξίσο απφ ηελ αβεβαηφηεηα πνπ επηθξαηεί, ζηηο επκεηάβιεηεο δηεζλείο ζρέζεηο. Πέξα απφ ηα γλσζηά πξνβιήκαηα πνπ νη εζληθέο νηθνλνκίεο θαινχληαη λα επηιχζνπλ, πξνβιήκαηα φπσο ε αλεξγία, ε ππναπαζρφιεζε, ε θηψρεηα θ,α., ζηηο εκέξεο καο, νη εζληθέο νηθνλνκίεο θαίλνληαη λα έρνπλ απνιέζεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπο γηα πξφβιεςε ηεο δηακφξθσζεο ησλ λέσλ δνκψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηηο αγνξέο εξγαζίαο θαη πξντφληνο. Γηα απηνχο ηνπο ιφγνπο, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή, απνηειεί έλα απφ ηα θπξηφηεξα εξγαιεία πνπ δηαζέηνπλ νη εζληθέο νηθνλνκίεο γηα λα επηιχζνπλ ηα πξνβιήκαηα φπσο ηα πεξηγξάςακε άιια θαη λα νδεγήζνπλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ ηνπο. 10

11 II. Γομή Δπγαζίαρ Ζ παξνχζα εξγαζία, απνηειεί ηελ κεηαπηπρηαθή εξγαζία ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ ηκήκαηνο «Οηθνλνκηθή θαη Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε» ηνπ ηκήκαηνο Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. ηελ εξγαζία, γίλεηαη αλάιπζε ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο θαη ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο ηεο Κχπξνπ. Ο απψηεξνο ζθνπφο ηεο, είλαη λα επηβεβαηψζεη ή φρη, εάλ ηα κέηξα ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ηεο Κχπξνπ, επεξεάδνπλ ζεηηθά ην εμαγσγηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ηεο Κχπξνπ. Δθηφο, βέβαηα, απφ ηα ζπγθεθξηκέλα κέηξα, ζα εμεηάζνπκε θάπνηεο ζεσξίεο ηνπ Γηεζλνχο Δκπνξίνπ θαη πσο απηέο επεξεάδνπλ ηηο εμαγσγέο. Ζ εξγαζία έρεη ηελ παξαθάησ δηάξζξσζε: ην 1 ν Κεθάιαην, δίλνληαη θάπνηνη νξηζκνί ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο θαη ηη εμεηάδεη. ηελ ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη νξηζκέλεο βηνκεραληθέο πνιηηηθέο αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, νη νπνίεο πνιηηηθέο απνηεινχλ παξάδεηγκα πξνο κίκεζε γηα άιιεο ρψξεο. Γίλεηαη αλαθνξά ζην ελδνθιαδηθφ εκπφξην θαη ζηνπο δείθηεο γηα ηελ κέηξεζε ηνπ. Καη ζην ηέινο ηνπ Κεθαιαίνπ, αλαθέξνληαη ζεσξίεο ηνπ Γηεζλνχο Δκπνξίνπ θαη πην ζπγθεθξηκέλα, ε ζεσξία ηνπ Adam Smith, ε ζεσξία ηνπ David Ricardo, ε ζεσξία ησλ ζνπεδψλ επηζηεκφλσλ Heckscher-Ohlin θαη ηέινο ε ζεσξία ηνπ Michael Posner. ην 2 ν Κεθάιαην ηεο εξγαζίαο, παξνπζηάδεηαη ην νηθνλνκηθφ πξνθίι αιιά θαη ην βηνκεραληθφ πξνθίι ηεο Κχπξνπ. Αξρηθά, παξνπζηάδνληαη θάπνηα καθξννηθνλνκηθά κεγέζε φπσο ε αλεξγία θαη ην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ηεο Κχπξνπ. ηελ ζπλέρεηα, δίλνληαη νη εμαγσγέο ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο. Χο θχξηα πεγή γηα ηηο εμαγσγέο ελδείθλπηαη ε Κππξηαθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία. Σέινο, παξνπζηάδνληαη θάπνηα ζηνηρεία γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο φπσο θαη θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνξνινγίαο πνπ επηθξαηεί ζηελ Κχπξν. ην 3 ν Κεθάιαην, παξνπζηάδνληαη ηα βηνκεραληθά κέηξα πνπ αζθεί ε Κππξηαθή Γεκνθξαηία. Σα κέηξα απηά, αλαθέξνληαη θπξίσο γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη γηα 11

12 ηελ ππνζηήξημε ησλ εππαζψλ νκάδσλ ηεο Κχπξνπ, φπσο νη άλεξγνη θαη νη αγξφηεο. Κπξία πεγή γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ βηνκεραληθψλ κέηξσλ απνηειεί ην Τπνπξγείν Δκπνξίνπ, Βηνκεραλίαο θαη Σνπξηζκνχ. ην 4 ν Κεθάιαην, γίλεηαη εμέηαζε ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ κέζσ ησλ δεηθηψλ θάιπςεο θαη εμεηδίθεπζεο. Τπνινγίδνληαη νη αληίζηνηρνη δείθηεο γηα ηα 34 πξψηα εμαγψγηκα πξντφληα ηεο Κχπξνπ. Ζ πεγή εδψ είλαη ε ηζηνζειίδα ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. ην 5 ν Κεθάιαην, θαη ηειεπηαίν, γίλεηαη ε εκπεηξηθή αλάιπζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζε απηφ ην Κεθάιαην, κε βάζε ην νηθνλνκεηξηθφ πξφγξακκα GRETL θαη ηεο δηαζηξσκαηηθήο αλάιπζεο, κε ηελ κέζνδν ηεο εθηίκεζεο ησλ ειάρηζησλ ηεηξαγψλσλ (OLS), εμεηάδεηαη πνηεο ζεσξίεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, πνπ παξνπζηάδνληαη ζην πξψην Κεθάιαην, αληηπξνζσπεχεη θαιχηεξα ηηο εμαγσγέο ηεο Κχπξνπ, γηα ηελ ρξνληά ηνπ

13 III. Κεθάλαιο 1ο: Βιομησανική Πολιηική και Γιεθνέρ Δμπόπιο 1.1 Βηνκεραληθή πνιηηηθή - Οξηζκφο Σν πιαίζην αλάιπζεο ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο αλαθέξεηαη ζηηο δξάζεηο ηεο δεκφζηαο ζηξαηεγηθήο πνπ εθαξκφδεηαη απφ ην θξάηνο θαη πνπ σο ζθνπφ έρεη ηελ επίηεπμε νξηζκέλσλ ζηφρσλ. Τπάξρνπλ δχν θχξηεο θαηεγνξίεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο: α) καθξννηθνλνκηθέο πνιηηηθέο θαη β)κηθξννηθνλνκηθέο πνιηηηθέο. ηελ πξψηε πεξίπησζε, αλαθεξφκαζηε ζηε δεκνζηνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή πνιηηηθή, ελψ ζηελ δεχηεξε αλαθεξφκαζηε ζε δξψληεο ηδηψηεο (επηρεηξήζεηο, θαηαλαισηέο). ηελ κηθξννηθνλνκηθή πνιηηηθή αζξνίδνληαη ηνκεαθέο κεηαβιεηέο θαη πεξηιακβάλεηαη ε βηνκεραληθή πνιηηηθή, ε ηερλνινγηθή πνιηηηθή, ε πνιηηηθή αληαγσληζκνχ θηι.. Ζ καθξννηθνλνκηθή πνιηηηθή ζρεκαηίδεη ην κέγεζνο ζπλαζξνηδφκελσλ κεηαβιεηψλ (παξαγσγή, απαζρφιεζε θαη ηηκέο), ελψ ε κηθξννηθνλνκηθή θαζνξίδεη ηελ ηνκεαθή δνκή θαη ηελ πνηφηεηα ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο θαη ηεο απαζρφιεζεο (Chang, 1994). H βηβιηνγξαθία, νξίδεη ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή κε δηάθνξνπο ηξφπνπο δίλνληαο έκθαζε ζηελ θξαηηθή παξέκβαζε πνπ σο ζθνπφ έρεη ηελ ππνζηήξημε ηεο βηνκεραλίαο. Ο Reich (1982), νξίδεη ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή σο ην ζχλνιν ησλ θπβεξλεηηθψλ δξάζεσλ πνπ εθαξκφδνληαη κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημε ησλ βηνκεραληψλ εθείλσλ πνπ έρνπλ πςειέο εμαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη κεγάιε ηθαλφηεηα ζηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο, φπσο επίζεο θαη ηηο βηνκεραλίεο εθείλεο πνπ παξνπζηάδνπλ πινχζηα δξάζε ζηελ παξαγσγή ππνδνκψλ. Ο Pinder (1982), πξνηείλεη έλα επξχηεξν νξηζκφ πνπ πεξηθιείεη φιεο ηηο πνιηηηθέο εθείλεο πνπ ζρεδηάδνληαη κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημε ηεο βηνκεραλίαο πεξηιακβάλνληαο δεκνζηνλνκηθέο θαη λνκηζκαηηθέο επελδπηηθέο πνιηηηθέο (άκεζεο δεκφζηεο 13

14 επελδχζεηο, δεκφζηα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα, επελδχζεηο γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε) θαη πνιηηηθέο πξνο ππνζηήξημε κηθξψλ θαη κεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Ο νξηζκφο πεξηιακβάλεη επίζεο, ππνζηήξημε γηα ηελ δεκηνπξγία θαη θαιπηέξεπζε ησλ θπζηθψλ ππνδνκψλ φπσο θαη ησλ θνηλσληθψλ, πνιηηηθέο εκπνξίνπ, πνιηηηθέο αληαγσληζκνχ θαη κέηξα πνπ έρνπλ σο ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζρεκαηηζκνχ θαξηέι θαη πξνγξακκάησλ ελίζρπζεο ηεο εξγαζίαο ζηηο βηνκεραληθέο δξάζεηο. Ο Johnson (1984) νξίδεη ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή κε κηα πην ζηελή έλλνηα. Γηα απηφλ, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή είλαη ην ζχλνιν ησλ θπβεξλεηηθψλ δξάζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ππνζηήξημε ηεο αλάπηπμεο ζπγθεθξηκέλσλ βηνκεραληψλ κηαο εζληθήο νηθνλνκίαο νχησο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα δηαηεξνχλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπο ζε δηεζλέο επίπεδν. O Landesmann (1992), έδσζε έλα δηαθνξεηηθφ νξηζκφ γηα ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζε επηιεθηηθά ζηνηρεία ηνπ. Γηα απηφλ, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή είλαη εθείλε πνπ εμαηξεί θαη επηιέγεη αλάκεζα ζε βηνκεραλίεο, ηνκείο θαη θνξείο θαη ζρεκαηίδεηαη ζπγθεθξηκέλα γηα θάζε έλα απφ ηα παξαπάλσ μερσξηζηά κέζα ζε κηα εζληθή εδαθηθή επηθξάηεηα. O Κνπβέιεο (1967), ππνζηήξημε φηη ε βηνκεραληθή πνιηηηθή παίδεη ζπνπδαίν ξφιν ζηελ ζχγρξνλε δσή, δηφηη επηδηψθεη ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηελ ζχγρξνλε δσή. O θχξηνο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ζε θάζε πεξίπησζε είλαη λα βνεζήζεη βηνκεραλίεο θαη ηνκείο θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αλαπηχμνπλ δπλακηθή θαη ηθαλφηεηεο, ψζηε λα αληαπεμέιζνπλ ζην φιν θαη απμαλφκελν αληαγσληζηηθφ δηεζλέο πεξηβάιινλ. Ζ βηνκεραληθή πνιηηηθή δελ έρεη κηα ζηαζεξή δνκή ηφζν δηαρξνληθά φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. ε δηάθνξεο νηθνλνκηθέο πεξηφδνπο, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή πηνζεηεί ηα κέηξα εθείλα πνπ θξίλνληαη σο αλαγθαία γηα λα αληηκεησπηζηνχλ επηρεηξεκαηηθέο απνηπρίεο. Σα κέηξα απηά, έρνπλ 14

15 δηάθνξεο κνξθέο φπσο: ελζάξξπλζε ηεο αλάπηπμεο ππεξεζηψλ ηεο αγνξάο εθεί νπνχ νη ηδησηηθέο πξσηνβνπιίεο ραξαθηεξίδνληαη σο αλεπαξθείο ή εθεί νπνχ παξνπζηάδνληαη ειιείςεηο ζε δηάθνξνπο ηνκείο φπσο ρξεκαηνπηζησηηθφο ηνκέαο, θαηλνηνκία, ηερληθή εθπαίδεπζε θα. Μηα άιιε κνξθή είλαη ε δηνξαηηθφηεηα πνπ ζα πξέπεη λα επηδεηθλχεηαη ζε ηνκείο πνπ εμειίζζνληαη ξαγδαίσο ή πνπ αλαδχνληαη μαθληθά απφ ηελ γεληθφηεξε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. εκαληηθή θξίλεηαη ε κνξθή ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο πνπ εληζρχεη ηακεηαθά ηελ δξάζε ησλ εηαηξεηψλ, αλαθνξηθά κε ηελ έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη γεληθφηεξα κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο. Σέινο, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή παίξλεη ηελ κνξθή ηεο ελίζρπζεο ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ βηνκεραληθψλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ δνκψλ, ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο επέθηαζεο ηεο ζην δηεζλέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ (Αudretsch and Callejon, 2007) H βηνκεραληθή πνιηηηθή έρεη ζηελ δηάζεζε ηεο γηα ηνπο ζθνπνχο πνπ έρνπλ αλαθεξζεί δηάθνξα εξγαιεία. Υαξαθηεξηζηηθά, κπνξεί λα αλαθέξνπκε, θνξνινγηθά κέηξα, επηδνηήζεηο θπβεξλεηηθέο εμαγνξέο, δαλεηνδνηήζεηο, εγγπήζεηο ξχζκηζε ηηκψλ, δηάθνξα ζπζηήκαηα πνπ πξνσζνχλ ηνπο θαλνληζκνχο (παξαηήξην, επηηξνπέο). Δπίζεο, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη ζπλζήθεο θαη άιια κέηξα ζχγρξνλνπ ζρεδηαζκνχ. ε θάζε πεξίπησζε ε βηνκεραληθή πνιηηηθή ζα πξέπεη ζρεδηάδεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα δηαηεξεί ηα αλαγθαία εθείλα αληαλαθιαζηηθά πνπ ζα ηηο επηηξέπνπλ λα αληαπεμέξρεηαη ζηηο θξίζεηο θαη ζηηο απνηπρίεο ησλ αγνξψλ, νη νπνίεο ππνκνλεχνπλ ηελ ηερλνινγηθή δπλακηθή θαη ηα αληαγσληζηηθά θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο παξαγσγηθήο δξάζεο (Porter and Kettels, 2003). O νξηζκφο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο θαη ηα κέηξα πνπ ρξεζηκνπνηεί γηα λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο δελ έκεηλαλ ζηάζηκα ζην ρξφλν. Ο θχξηνο ηνκέαο δξάζεο 15

16 ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ππήξμε ε ελίζρπζε ηεο παξαγσγήο ζε ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο θαη επηρεηξήζεηο. Οη δηάθνξεο κεηαβνιέο πνπ ζεκεηψζεθαλ ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν, νδήγεζαλ ζην ζπκπέξαζκα πσο ε ελίζρπζε νξηζκέλσλ θιάδσλ δελ ήηαλ απνηειεζκαηηθή. Σα θέληξα δξάζεο ινηπφλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηφζν ην ζρεδηαζκφ φζν θαη ηελ πινπνίεζε ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο πηνζέηεζαλ λένπο ηξφπνπο θαη ρξήζε λέσλ κεζφδσλ ψζηε λα αληηκεησπίδνπλ κε ην θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν λέεο ή κε πξνβιέςηκεο εμειίμεηο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία δφζεθε ζηελ ελίζρπζε ηεο θαηλνηνκίαο πνπ απνηειεί πιένλ έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο άμνλεο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο. Πέξαλ, φκσο απφ ηελ θαηλνηνκία θαη ησλ ελεξγεηηθψλ απνηειεζκάησλ πνπ επηθέξεη ζηελ νηθνλνκία, λένη κέζνδνη εθαξκφζηεθαλ ζηελ ελίζρπζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, φπσο θαη επίζεο δφζεθε ηδηαίηεξε ζεκαζία ζην ηνκέα ησλ ππνδνκψλ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ γεσγξαθηθψλ αληζνηήησλ, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή επηθεληξψζεθε ζηελ ελίζρπζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ. Μία λέα κέζνδνο, πνπ πηνζεηήζεθε απφ ηελ βηνκεραληθή παξαγσγή ήηαλ λα δηαζπλδέζεη ηηο δξάζεηο φισλ ησλ δξψλησλ ππνθεηκέλσλ ηεο νηθνλνκίαο. Έηζη, εληζρχνληαη νη δηαζπλδέζεηο κεηαμχ ησλ παξαγσγψλ, πειαηψλ, πξνκεζεπηψλ, επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζκψλ πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία (Οπζηαπαζίδεο Καηζνπιάθνο, 1999). Σα κέζα άζθεζεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο δελ απνηεινχλ πξφηαζε κηαο απζαίξεηεο δηαδηθαζίαο αιιά δηακνξθψλνληαη κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο παξαηήξεζεο ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ θαη θαηλνκέλσλ πνπ επηθξαηνχλ ζε θάζε πεξίπησζε. Απηφ πξαθηηθά, ζεκαίλεη πσο ε βηνκεραληθή πνιηηηθή δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε δηαθνξεηηθέο νηθνλνκίεο ρσξίο αξρηθά λα εμεηαζηνχλ ηα ηδηαίηεξα γλσξίζκαηα ηεο θάζε επνρήο, ηεο θάζε ρψξαο θαη γεληθφηεξα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Έηζη, γηα λα αζθεζεί ε βηνκεραληθή πνιηηηθή 16

17 πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζνχλ ππφςε ηα δηάθνξα θξηηήξηα απνδνηηθφηεηαο. Χο ηέηνηα θξηηήξηα κπνξνχκε λα νξίζνπκε ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο, ηελ παξαγσγηθή ηθαλφηεηα, ην επίπεδν θεξδψλ, ηελ δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ, ηελ γεληθφηεξε λενηεξηθφηεηα πξνηχπσλ, ηνλ ξπζκφ πξνζαξκνγήο ζε λέεο κεζφδνπο παξαγσγήο, θηι χκθσλα, κε φια απηά κπνξεί λα αλαθέξνπκε έζησ επηγξακκαηηθά ηα θπξηφηεξα κέζα άζθεζεο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, ηα νπνία δηακνξθψλνληαη κε ηα θξηηήξηα πνπ έρνπκε ήδε αλαθέξεη. Έλα κεγάιν κέξνο πνπ ην θξάηνο έρεη ζηελ δηάζεζε ηνπ λα εθαξκφζεη έρεη λα θάλεη κε θφξνπο θαη επηδνηήζεηο. Οπζηαζηηθά, αλαθεξφκαζηε ζηελ αλαδηαλνκή ησλ πφξσλ, πνπ ην θξάηνο κπνξεί λα θάλεη κέζσ ηνπ θπθιψκαηνο είζπξαμεο θαη δαπαλψλ. Μέζσ ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο ην θξάηνο κπνξεί λα ςεθίδεη λφκνπο θαη λα εθαξκφδεη θαλνληζηηθέο ξπζκίζεηο πνπ αθνξνχλ θαλφλεο εκπνξίνπ, δηάξζξσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο θηι. ην ίδην πιαίζην, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή κπνξεί λα δηακνξθψζεη ηελ εμσηεξηθή θαη δαζκνινγηθή πνιηηηθή. Βέβαηα, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο νη πξνζηαηεπηηθνί δαζκνί δελ απνηεινχλ έλα ζχλεζεο θαηλφκελν ζην παγθνζκνηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ. Σέινο, αλάκεζα ζηα θπξηφηεξα κέζα άζθεζεο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ζπγθαηαιέγνληαη νη πνιηηηθέο εληζρχζεηο ηεο εμσζηξέθεηαο θαη ε ελίζρπζε ηεο θαηλνηνκίαο (Κνπβέιεο, 1967). Μέζσ απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, δειαδή κέζσ ηεο βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο εμσζηξέθεηαο, ζεκεηψλνληαη νη αλαγθαίεο εθείλεο πξνζαξκνγέο, πνπ πξέπεη λα πηνζεηήζνπλ νη επηρεηξήζεηο ψζηε λα βειηησζνχλ ηφζν νη ίδηεο φζν θαη ην γεληθφηεξν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. Πέξα, απφ ηε απφξξηςε ηεο ζηαηηθφηεηαο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο θαη ηελ πηνζέηεζε δπλακηθψλ θαη εχθνια πξνζαξκνζκέλσλ κέζσλ άζθεζεο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, ζα πξέπεη φζνη ζπκκεηέρνπλ ζην ίδην παηρλίδη ηεο νηθνλνκηθήο δξάζεο λα ραξαθηεξίδνληαη απφ ζπλέπεηα θαη απφ αδηάβιεηε εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ. χκθσλα, κε απηφλ ηνλ ηξφπν 17

18 δηακνξθψλνληαη νη ζπλζήθεο αλάπηπμεο θαη βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο (Πηηειήο θαη Αλησλάθεο, 2002). Έλα άιιν ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο είλαη νη βηνκεραληθέο δψλεο εμεηδηθεπκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ. ιε ε ζπδήηεζε πνπ αλαπηχζζεηαη γχξσ απφ ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή νπζηαζηηθά αλαθέξεηαη ζηα κέηξα άζθεζεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε βηνκεραληθή πνιηηηθή, νξίδνληαο δειαδή ηηο βηνκεραληθέο δψλεο, επηδηψθεη λα ειαρηζηνπνηήζεη ην θφζηνο παξαγσγήο, λα εθκεηαιιεπηεί ηηο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο θαη λα πξνζπαζήζεη λα δεκηνπξγεί κηα απνηειεζκαηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ επηρείξεζε θαη ην εκπνξηθφ ηεο θχθισκα, δειαδή ηνπο πειάηεο, ηνπο πξνκεζεπηέο αιιά θαη ηνπο αληαγσληζηέο (Θαιαζζηλφο ηακαηφπνπινο, 1998). ηηο ζπγθεθξηκέλεο βηνκεραληθέο δψλεο, νη επηρεηξήζεηο πνπ θαηά πιεηνςεθία ζπλζέηνπλ ηελ δψλε είλαη κηθξφ κεζαίεο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο κέζσ ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο επηδηψθνπλ λα απμήζνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ πνπ παξάγνπλ θαη έκκεζα λα απμήζνπλ ηηο εμαγσγέο ηνπο θαη ηελ θπξηαξρία ηνπο ζηελ αγνξά (Μπξνγηάλλεο, 1997). 1.2 Βηνκεραληθή πνιηηηθή Οηθνλνκηθή ζεσξία ε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, δελ ζεκεηψλεηαη ζπκθσλία απφ ηα δηάθνξα νηθνλνκηθά ξεχκαηα. Έλα, απφ ηα νπνία θχξηα ζέκαηα πνπ ζεκεηψλεηαη δηαθσλία είλαη ν βαζκφο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ θνηλή παξαδνρή, είλαη φηη νη αγνξέο ιεηηνπξγνχλ ζε ζπλζήθεο πιήξνπο αληαγσληζκνχ, ην νπνίν ζεκαίλεη ειεχζεξε έληαμε ζηελ αγνξά, φηη νη ηηκέο είλαη δεδνκέλεο, φηη ππάξρεη πιήξε πιεξνθφξεζε θηι. Με κηα κφλν καηηά, εχθνια θαλείο κπνξεί λα αληηιεθζεί, φηη απηέο νη παξαδνρέο δελ εθαξκφδνληαη ζηελ πξάμε θαη δελ αληαλαθινχλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Απηφ πνπ ηζρχεη, είλαη φηη ζεκεηψλνληαη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζην βαζκφ απνηειεζκαηηθφηεηαο αλάκεζα ζηνπο ηνκείο θαη 18

19 ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Δάλ θαη ε αμία ελφο νηθνλνκηθνχ κνληέινπ, εμαληιείηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα πξνζθέξεη κηα απινπνηεκέλε κνξθή ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ε απινπνίεζε απηή δελ ζα πξέπεη λα επηηπγράλεηαη κε ηελ πηνζέηεζε κε ξεαιηζηηθψλ ππνζέζεσλ (Peres and Primi, 2004). Απφ ηελ ζθνπηά ηεο θηιειεχζεξεο ζθέςεο, ε «αφξαηε ρείξα» επεκβαίλεη γηα λα ξπζκίζεη θαη λα εγγπεζεί ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο πνπ εγγπείηαη ηελ απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ (θεθάιαην θαη εξγαζία). Ζ θηιειεχζεξε ζθέςε, ινηπφλ, δελ ζεσξεί αλαγθαία ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή. χκθσλα, κε απηήλ κηα ηέηνηα πνιηηηθή απνξπζκίδεη ηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο θαη ζε θακία πεξίπησζε, δελ πξνζθέξεη ηελ άξηζηε θαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ (Williamson, 1990). To ζεσξεηηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν, αλαπηχζζεηαη ε θηιειεχζεξε ζθέςε δελ έδσζε ρψξν γηα ηελ θξαηηθή δξάζε, κηαο θαη ππνζηεξίδεη φηη κφλν νη αγνξέο κπνξνχλ λα βξνπλ ιχζε γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαη πσο κφλν ε αγνξά κπνξεί λα θαζνξίζεη ηνπο θαλφλεο ηνπ παηρληδηνχ (Friedman, 1962). H βαζηθή ζπδήηεζε αλαθνξηθά κε ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή, επηθεληξψλεηαη ζηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζε δεκφζηνπο θνξείο θαη ηδησηηθνχο, κηαο θαη ζεκεηψλεηαη κηα ζρεηηθή νκνθσλία ζηε ζεσξία ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο γηα ηελ βαξχηεηα πνπ ζεκεηψλεηαη ζηελ ζρέζε αλάκεζα ζηνπο θεξδνζθνπηθνχο θαη κε θεξδνζθνπηθνχο κεραληζκνχο. Έσο ζηηγκήο, παξαηεξήζακε φηη ε θηιειεχζεξε ζθέςε ελαληηψλεηαη πιήξσο ζηελ ηδέα ηεο εθαξκνγήο κηαο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, γελληέηαη φκσο ην εξψηεκα πνηεο νηθνλνκηθέο ζρνιέο πηνζεηνχλ ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή. Ζ λενθιαζηθή ζθέςε φπσο θαη ε ζνπκπεηεξηαλή ζρνιή πηνζεηνχλ ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο. Καη ηα δχν απηά ξεχκαηα, αλαγλσξίδνπλ 19

20 πσο ην θξάηνο θαη ε αγνξά, εάλ θαη επηδηψθνπλ δηαθνξεηηθά πξάγκαηα, θξίλεηαη απαξαίηεηε κηα ζπλεξγαζία αλάκεζα ηνπο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζπλεξγαζία κπνξεί λα επηθέξεη επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ παξαγσγή θαη ζηελ αλαδηαλνκή ησλ πφξσλ βειηηψλνληαο ην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. Ζ λενθιαζηθή ζρνιή δηθαηνινγεί ηελ παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο εμαηηίαο ηξηψλ θπξηψλ παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ «απνηπρία» ηεο αγνξάο θαη απηά είλαη ε χπαξμε δεκφζησλ αγαζψλ, ε απνπζία αληαγσληζηηθψλ ζπλζεθψλ θαη ε παξνπζία ησλ εμσηεξηθνηήησλ (Nozick, 1974). ηελ πεξίπησζε ησλ δεκνζίσλ αγαζψλ, φπνπ κπνξνχλ λα θαηαλαισζνχλ απφ έλαλ πνιίηε, πνχ δελ ην έρεη φκσο πιεξψζεη, δηαζηξεβιψλεη ηελ πξνζθνξά θαη έηζη απνκαθξπλφκαζηε απφ ηελ θαηάζηαζε ηεο άξηζηεο θαηαλνκήο ησλ πφξσλ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε αηνκηθή νξζνινγηθφηεηα δεκηνπξγεί ζπιινγηθή αλαπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα λα δηαζθαιηζηεί ε άξηζηε πξνζθνξά (Olson, 1965). ζνλ αθνξά ηελ απνπζία αληαγσληζηηθψλ ζπλζεθψλ, ζεκεηψλεηαη θπξίσο ζην θπζηθφ κνλνπψιην, φπνπ ππάξρνπλ πνιιέο ηδησηηθέο εηαηξείεο, πνπ κε ηα δηθά ηνπο απνθιεηζηηθά δίθηπα, επεξεάδνπλ ηηο ηηκέο θαη ηελ πνζφηεηα ησλ αγαζψλ (Lipsey and Lancaster, 1956). ηαλ ην αηνκηθφ φθεινο ή ε ζπλάξηεζε θφζηνπο δελ εμαξηάηαη απφ αλάινγα κεγέζε, ελφο άιινπ αηφκνπ φπσο ζηελ πεξίπησζε φπνπ νη αηνκηθέο πξάμεηο θάπνηνπ κεηαθπινχληαη ζε θάπνηνλ άιινλ, ν νπνίνο δελ έρεη ηνλ έιεγρν ηεο αξρηθήο θαηάζηαζεο, ηφηε κηιάκε γηα ηελ πεξίπησζε ησλ εμσηεξηθνηήησλ. ηελ πεξίπησζε απηή, ην θξάηνο νθείιεη λα παξεκβαίλεη ζηελ κέηξεζε ηνπ θνηλσληθνχ θφζηνπο θαη νθείιεη λα δξα αλαιφγσο (Coase, 1960). Ζ βηνκεραληθή πνιηηηθή, ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, κπνξεί λα βνεζήζεη κέζσ ελφο κεραληζκνχ απνδεκίσζεο, ν νπνίνο 20

21 νπζηαζηηθά ζα κεηψζεη ηελ δηαθνξά πνπ πξνθχπηεη απφ ηηο δξάζεηο θνηλσληθψλ θνξέσλ έλαληη άιισλ (Stigler, 1975). 1.3 Δθαξκνγή βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ζε δηάθνξεο ρψξεο Έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη, πνπ πζηεξεί ε νηθνλνκία ηεο Κχπξνπ θαη ην νπνίν επεξεάδεη ηελ βηνκεραληθή ηεο πνιηηηθή είλαη ην θνκκάηη ηεο θαηλνηνκίαο. Βέβαηα, ηα πξνβιήκαηα ηεο Κππξηαθήο νηθνλνκίαο δελ εμαληινχληαη κφλν ζην θνκκάηη ηεο θαηλνηνκίαο. Έρνπλ παξαηεξεζεί αξθεηέο αδπλακίεο ζην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην, γηα παξάδεηγκα ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αλάπηπμεο λέσλ πξντφλησλ ή ε εγρψξηα θαηαζθεπή κεραλεκάησλ, ε έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ ηερληθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ε αδπλακία πξνζθνξάο ηερληθψλ ππεξεζηψλ. Κάπνηεο πξνηάζεηο γηα λα πξνζπεξάζεη ε Κππξηαθή νηθνλνκία ηα πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκία θαη κε ηελ γεληθφηεξε βηνκεραληθή πνιηηηθή ηεο είλαη ε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ε δεκηνπξγία κηαο επελδπηηθήο ηξάπεδαο, ε νπνία ζα εμεηδηθεχεηαη ζην βηνκεραληθφ ηνκέα. Δπίζεο, ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζα πξέπεη λα δνζεί ζηελ ηερληθή εθπαίδεπζε θαη ζηελ ελζάξξπλζε ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ νηθνλνκία (Xadjimanolis and Charalambous, 1999). Μηα απφ ηηο θχξηεο θηλεηήξηεο δπλάκεηο ηεο Κηλέδηθεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, εθηφο απφ ην λα δηαηεξεί έλα ηζρπξφ ξπζκφ εηήζηαο αλάπηπμεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί κηα πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα θαη ιατθή επεκεξία, είλαη ε επηζπκία ηεο λα δηαηεξεί κηα αλεμάξηεηε ηερλνινγηθή βάζε. Σηο πεξαζκέλεο ηξεηο δεθαεηίεο ε Κίλα, εμαξηηφληαλ άκεζα απφ μέλεο άκεζεο επελδχζεηο. κσο, ηψξα ε Κίλα αξρίδεη θαη ζέηεη πεξηνξηζκνχο ζηηο μέλεο άκεζεο επελδχζεηο θαη δίλεη πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο εγρψξηαο ηερλνινγηθήο βάζεο. Έλαο απφ ηνπο θεληξηθνχο άμνλεο ηεο Κίλαο είλαη ε ηδηαίηεξε πξνζνρή πνπ δίλεη ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο. 21

22 Υαξαθηεξηζηηθά, αλαθέξνπκε φηη νη απφθνηηνη πνιπηερληθψλ ζρνιψλ ηεο Κίλαο μεπεξλνχλ ηηο εηεζίσο. Αλαθνξηθά κε ην αλζξψπηλν θεθάιαην, κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε φηη απφ ην 2005 έσο ηψξα, νη Κηλέδνη δεκηνχξγεζαλ πάλσ απφ 50 πνιπηερληθέο ζρνιέο ζηελ ρψξα. εκαληηθή αχμεζε θαη γεληθφηεξα ελζάξξπλζε έρεη δνζεί επίζεο απφ ηελ Κηλέδηθε αξρή γηα δαπάλεο θαηλνηνκίαο θαη πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα (Bartholomew and Wortzel, 2009). Αλαθνξηθά, κε ηελ Σνπξθία έρεη ζεκεησζεί ξαγδαία αχμεζε ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο, φζν θαη κηα πην επαγγεικαηηθή πξνζέγγηζε ηεο ζπλνιηθήο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο. Σν πην ζεκαληηθφ ζεκείν πνπ κπνξνχκε λα εζηηάζνπκε αλαθνξηθά κε ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή ηεο Σνπξθίαο, είλαη ε θπβεξλεηηθή πξνζπάζεηα πνπ ζεκεηψζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, γηα λα ελαξκνλίζεη ηελ ηερλνινγηθή κε ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή. Απηφ πνπ παξαηεξήζεθε, είλαη κηα δπλακηθή πξνζέγγηζε ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο θαη ε εγθαηάιεηςε ηεο θηιειεχζεξεο πνιηηηθήο. Γεληθφηεξα, ε Σνπξθία εκθαλίδεηαη φιν θαη πην αλνηθηή ζην παγθνζκνηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ πηνζεηψληαο πην ραιαξά κέηξα εκπνξηθήο πνιηηηθήο, πηνζεηψληαο επελδπηηθά πξνγξάκκαηα δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ελζάξξπλζε ηεο αηνκηθήο πξσηνβνπιίαο (Soyak, 2004). H Ηλδία, νξγάλσζε ηελ βηνκεραληθή ηεο πνιηηηθή θαηά ηξφπν ππνδεηγκαηηθφ. Ζ βηνκεραληθή πνιηηηθή, εδψ ζηνρεχεη ζην πιεφλαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο ρψξαο θαη ζηελ αλαδηαλνκή ηνπ πινχηνπ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Πξνζδνθνχλ φηη κε ηελ πςειή θαηλνηνκία πνπ έρνπλ θαηαθηήζεη, ζα εληζρχζνπλ ηελ αγξνηηθή νηθνλνκία θαη άιινπο βηνκεραληθνχο ηνκείο. Ζ θαηλνηνκία, θαηά απηφ ηνλ ηξφπν ζα απνηειέζεη κνριφ αλάπηπμεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο φπσο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Σέινο, ζα πξέπεη 22

23 λα ζεκεηψζνπκε φηη ε νπνία ειεπζεξνπνίεζε ζεκεηψζεθε ζηελ Ηλδία δελ έγηλε ρσξίο πεξηνξηζκνχο, αθνχ πςειά είλαη ηα εκπφδηα εηζφδνπ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ρψξα (Singh, 2008) Έλα κεγάιν ηκήκα ηεο βηβιηνγξαθίαο ηεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο, αζρνιείηαη κε ηηο θαιέο επηδφζεηο ηεο Γεξκαλίαο. Απηφ πνπ απαζρνιεί ηδηαίηεξα ηνπο επηζηήκνλεο είλαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδεη ην γεξκαληθφ θξάηνο ζηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή. Μηα άπνςε ππνζηεξίδεη φηη νη επηηπρεκέλεο πξνζαξκνγέο νθείινληαη ζηελ πςειή ηθαλφηεηα ησλ βηνκεραληψλ λα ελζσκαηψλνληαη ηφζν ελδνεπηρεηξηζηαθά φζν θαη κε ηνλ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ην θξάηνο παίδεη δεπηεξεχνληα ξφιν θπξίσο επελδχνληαο ην θφζηνο πξνζαξκνγήο ηεο παξαπάλσ δηαδηθαζίαο. Ηδηαίηεξν ξφιν ζηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή δελ έρνπλ κφλν ηα δεκφζηα ηλζηηηνχηα αιιά θαη ηα ηδησηηθά. Έρεη ππνζηεξηρζεί ε άπνςε φηη απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1990 ε ειάρηζηε θξαηηθή παξέκβαζε νδήγεζε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. ε γεληθέο γξακκέο ε βηνκεραληθή πνιηηηθή δηαρσξίδεη ηελ ζέζε ηεο απφ ηελ θηιειεχζεξε πνιηηηθή κε δχν θχξηνπο ηξφπνπο. Ο πξψηνο ηξφπνο είλαη ε ελίζρπζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε νπνία εκπνδίδεη ηηο επηρεηξήζεηο λα εθηεζνχλ ζην δηεζλή αληαγσληζκφ. Ο δεχηεξνο ηξφπνο είλαη κέζσ ηεο ππνζηήξημεο ηνπ θξάηνπο ησλ ζεζκηθψλ ππνδνκψλ, νπνχ ηειηθά απηέο νη ππνδνκέο βνεζνχλ ηηο επηρεηξήζεηο κέζσ ηεο παξνρήο ζπκβνχισλ (Vitols, 1997). ηελ πεξίπησζε ηνπ Καλαδά, ε θπβέξλεζε απνθάζηζε ην άλνηγκα ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη ηελ ρξεζηκνπνίεζε απηψλ σο νδεγφ γηα ηελ αλαθαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηελ Καλαδηθή νηθνλνκία. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ ζηαδηαθή ηδησηηθνπνίεζε ησλ θξαηηθψλ επηρεηξήζεσλ, ην ειεχζεξν εκπφξην κε ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο. ε ζχγθξηζε κε ηελ Γεξκάληα, δελ ζεκεηψζεθε κηα 23

24 ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ δεκηνπξγία εζληθψλ «πξσηαζιεηψλ», θάηη φκσο ην νπνίν ζηνίρηζε ζηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο (Ross, 2008). H Γηαπσλέδηθε βηνκεραληθή πνιηηηθή δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζε κέηξα πνπ αθνξνχλ, απηφ πνπ νλνκάδνπκε ρακειήο αμηνιφγεζεο πνιηηηθέο φπσο ν ζπληνληζκφο ησλ ηδησηηθψλ δξάζεσλ θαη ηεο δηάρπζεο ηεο πιεξνθφξεζεο. Ο κε ζρεκαηηζκφο κηαο επίζεκεο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο ίζσο λα απνηειεί ηελ αηηία γηα ηελ κείσζε ησλ εμαγσγψλ θαη ησλ επελδχζεσλ πνπ ζεκεηψλνληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ ρψξα. Δίλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν, ε είζνδνο μέλσλ επελδχζεσλ ζηελ ρψξα θαη απηφ θνζηίδεη ζηελ γεληθφηεξε βηνκεραληθή πνιηηηθή (Οkuno-Fujiwara, 1991) H ηδηαίηεξε θχζε ηνπ κνληέινπ ζην νπνίν βαζίζηεθε ε βηνκεραληθή πνιηηηθή ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο, ήηαλ ν θεληξηθφο ξφινο πνπ δηαδξακάηηζε ε βηνκεραλία ηεο, ε νπνία νπζηαζηηθά ήηαλ ν θαηαιχηεο ηεο αλάπηπμεο ηεο. Δπίζεο, ηδηαίηεξε αλαγλψξηζε έδεημαλ νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο γηα ηελ επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ ηερλνινγηθή ππνδνκή. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην θξάηνο ζπκπεξηθέξζεθε σο ν απνθιεηζηηθφο ζπλεξγάηεο ησλ εγρψξησλ βηνκεραληψλ. Ζ ακεξηθάληθε βηνκεραλία, εληζρχεηαη θαη ζε δηεζλέο επίπεδν κέζσ δηπισκαηηθψλ ελεξγεηψλ γηα ηελ πξνάζπηζε νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ ηνπο ζε ζηξαηεγηθνχο ηνκείο (Peres and Primi, 2004). 1.4 Γηεξεχλεζε ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ ην ζεκεξηλφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ε αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ θξίλεηαη σο αλαγθαία, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή βειηίσζε ησλ θαηνίθσλ ηνπο (Πνπξλαξάθεο, 2002). Ζ ζπγθεθξηκέλε νηθνλνκηθή αληαιιαγή κεηαμχ ησλ θξαηψλ ραξαθηεξίδεηαη σο ελδνθιαδηθή. Πην ζπγθεθξηκέλα, ελδνθιαδηθφ εκπφξην νξίδεηαη ε ηαπηφρξνλε εηζαγσγή θαη εμαγσγή δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ 24

25 (Μάξδαο, 2006). Ζ κνξθή απηή ηνπ εκπνξίνπ, ζεκαηνδνηεί κεγάιεο αιιαγέο ζηελ δνκή ηεο αγνξάο θαη νπζηαζηηθά ηεο νηθνλνκίαο, αθνχ δηαθνξνπνηείηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε θχζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ. εκείν αθεηεξίαο ηεο αλάιπζεο ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ, ηνπνζεηείηαη ε δεθαεηία ηνπ χκθσλα κε ηνλ Linder (1961), βάζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ ζην δηεζλέο εκπφξην, είλαη λα ππάξρεη νκνηνγέλεηα κεηαμχ ησλ θξαηψλ φζνλ αθνξά ηα εηζνδήκαηα ησλ θαηνίθσλ φζν θαη γηα ηελ δήηεζε ησλ πξντφλησλ. Με ηελ ζεηξά ηεο, ε ηερλνινγηθή αλάπηπμε πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ θαηλνηνκία, δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην δηεζλέο εκπφξην. Ζ ρψξα, πνπ ζα εμάγεη θαηλνηφκα πξντφληα, δηφηη είρε θαιχηεξν ηερλνινγηθφ ππφβαζξν, ζα εηζάγεη ζην κέιινλ ην ίδην πξντφλ, ηψξα φκσο ηππνπνηεκέλν απφ κηα ζπγαηξηθή ηεο θαηλνηφκαο κεηξηθήο επηρείξεζεο ζχκθσλα κε ην ππφδεηγκα ηνπ Vernon to 1966 (Θαιαζζηλφο θαη ηακαηφπνπινο, 1998). ηελ πεξίπησζε ηεο αλνκνηνγέλεηαο φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε κίαο ρψξαο, απφ ηηο κειέηεο έρεη δηαπηζησζεί φηη ε ρψξα απηή πνπ πξσηαγσληζηεί ζηελ αλάπηπμε θαη ζηελ θαηλνηνκία, ζα θπξηαξρεί ζην δηεζλέο εκπφξην γηα ην ζπγθεθξηκέλν θιάδν.tα βηνκεραληθά πξντφληα είλαη εθείλα πνπ επί ησ πιείζηνλ αζθείηαη ην ελδνθιαδηθφ εκπφξην, δηφηη απηφ πνπ δεκηνπξγεί ην ελδνθιαδηθφ εκπφξην είλαη ε ζχζηαζε ηεο αγνξάο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο θαη φρη ηα ραξαθηεξηζηηθά παξαγσγήο ηνπ βηνκεραληθνχ πξντφληνο (Μάξδαο, 2006). Οη βηνκεραλίεο πνπ παξνπζηάδνπλ κέζα απφ ηνπο δείθηεο, πςειά επίπεδα ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ ζα ππνζηνχλ ιηγφηεξεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ δνκή ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ζε ζρέζε κε ηηο βηνκεραλίεο πνπ παξνπζηάδνπλ ρακειά επίπεδα ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ (Krugman, 1981 and McAleese, 2004). Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ είλαη φηη δεκηνπξγεί κηθξφηεξα πξνβιήκαηα πξνζαξκνγήο εθφζνλ, ζηα θξάηε κέιε 25

26 ππάξρεη πςειή ελδνθιαδηθή εμεηδίθεπζε (Krugman, 1981). πκπεξαζκαηηθά, ην ελδνθιαδηθφ εκπφξην, παξαηεξείηαη ζηηο ρψξεο φπνπ ν ζπληειεζηήο παξαγσγήο «θεθάιαην» πξσηαγσληζηεί. Δπίζεο, ην ελδνθιαδηθφ εκπφξην, εληνπίδεηαη θαηά πιεηνςεθία αλάκεζα ζε ρψξεο πνπ βξίζθνληαη θνληά ε κία ζηελ άιιε θαη δελ ππάξρνπλ δαζκνί ζην κεηαμχ ηνπο εκπφξην, αθνχ νη δαζκνί ζαλ θαηλφκελν παξαηεξείηαη ζε θιάδνπο παξαγσγήο πνπ αληαγσλίδνληαη ηηο εηζαγσγέο νκνεηδψλ πξντφλησλ θαη φρη δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ. Παξαηεξείηαη δηάθξηζε κεηαμχ δχν δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ. Ο πξψηνο ηχπνο ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ είλαη ν νξηδφληηνο. Δδψ ηα δηαθνξνπνηεκέλα πξνηφληα ραξαθηεξίδνληαη απφ ίδηεο ηηκέο θαη ίδηα πνηφηεηα, θαη ην κφλν πνπ ηα μερσξίδεη είλαη ηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Ο δεχηεξνο ηχπνο ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ είλαη ν θάζεηνο, φπνπ αλαθέξεηαη γηα ηα δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα πνπ παξνπζηάδνπλ δηαθνξέο ηφζν ζηελ πνηφηεηα φζν θαη ζηηο ηηκέο ηνπο. Σα ζπγθεθξηκέλα πξντφληα είλαη ππνθαηάζηαηα κφλν σο πξνο ηελ θαηαλάισζε, ελψ ζηελ πεξίπησζε ηνπ νξηδφληηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ είλαη ζηελά ππνθαηάζηαηα ηφζν σο πξνο ηελ θαηαλάισζε φζν θαη σο πξνο ηελ παξαγσγή (Μάξδαο, 2006) ηνλ δεχηεξν ηχπν ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ, ζηνλ θάζεην, ε αλάπηπμε ηνπ ελ ιφγσ εκπνξίνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εμεηδίθεπζε ησλ εμαγσγψλ ησλ ρσξψλ ζηελ πνηφηεηα (Fontagne and Freudenberg, 1997). ΜΔΘΟΓΟΗ ΜΔΣΡΖΖ ΔΝΓΟΚΛΑΓΗΚΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ΚΑΗ ΔΗΓΗΚΔΤΖ ΔΞΑΓΧΓΧΝ ΓΔΗΚΣΖ GRUBEL - LLOYD O δείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη πην ζπρλά γηα λα πξνζδηνξηζζεί ε έληαζε ηνπ ελδνθιαδηθνχ εκπνξίνπ, είλαη ν δείθηεο πνπ πξνηάζεθε απφ ηνπο Grubel θαη Lloyed 26

27 ην Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο ρξεζηκνπνηείηαη γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν θαη γηα έλα ζπγθεθξηκέλν έηνο. Ζ κνξθή ηνπ είλαη ε εμήο: GLi = 1 - [ Υi Mi / (Xi + Mi) ] φπνπ Υi: ε εμαγσγή ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζεηξά πξντφλησλ ή ζε έλα ζπγθεθξηκέλν είδνο Mi: ε εηζαγσγή ζηελ αληίζηνηρε νκάδα πξντφλησλ ή ζε έλα ζπγθεθξηκέλν είδνο Ζ ηηκή πνπ παίξλεη, θπκαίλεηαη απφ 0 έσο 1. ηελ πεξίπησζε πνπ παίξλεη 0, ην ελδνθιαδηθφ εκπφξην αληηθαζίζηαηαη απφ ην δηαθιαδηθφ εκπνξην, ελψ ζηελ ηηκή 1 ππάξρεη ελδνθιαδηθφ εκπφξην (Μάξδαο, 2006). ΓΔΗΚΣΖ ΚΑΛΤΦΖ ΔΞΑΓΧΓΧΝ Ο δείθηεο θάιπςεο εμαγσγψλ νξίδεηαη σο εμήο: CRij=Υij/Μij φπνπ Υij= νη εμαγσγέο ελφο θιάδνπ ή πξντφληνο γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή Μij= νη εηζαγσγέο ελφο θιάδνπ ή πξντφληνο γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή ηελ πεξίπησζε πνπ ην παξαπάλσ πειίθν είλαη κεγαιχηεξν απφ 1 ηφηε, ε ρψξα είλαη ακηγψο εμαγσγηθή ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν ή πξντφλ. Δλψ, αληίζεηα, εάλ είλαη κηθξφηεξν ηνπ 1, ηφηε ε ρψξα παξνπζηάδεη έιιεηκκα ζηηο εμαγσγέο ηηο έλαληη ησλ εηζαγσγψλ ηεο ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν ή πξντφλ. 27

28 ΓΔΗΚΣΖ BALASSA Σν 1965, ν Bela Βalassa παξνπζίαζε ηνλ δείθηε δηαπίζησζεο ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο πνπ παξνπζηάδεη κηα ρψξα ζε έλα πξντφλ ή θιάδν. Ο δείθηεο γξάθεηαη σο εμήο: Βij= (Xij/Xi)/(Xwj/Xw) φπνπ, Xij= νη εμαγσγέο ηεο ρψξαο i ζηνλ ηνκέα j Xi= νη ζπλνιηθέο εμαγσγέο ηεο ρψξαο i Xwj= είλαη νη παγθφζκηεο εμαγσγέο ζηνλ ηνκέα j Xw= ην ζχλνιν ησλ εμαγσγψλ παγθνζκίσο Δάλ Βij>1, ηφηε ε ρψξα παξνπζηάδεη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηνλ αληίζηνηρν ηνκέα, ελψ, εάλ Βij<1 ηφηε ε ρψξα έρεη ζπγθξηηηθφ κεηνλέθηεκα ζηνλ ηνκέα j. Δπίζεο, φηαλ ν δείθηεο πάξεη ηηο ηηκέο -1 ή 1 ηφηε, ππάξρεη δηαθιαδηθφ εκπφξην βαζηζκέλν ζε ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα. Δλψ, φηαλ ν δείθηεο είλαη 0 ηφηε, ππάξρεη ελδνθιαδηθφ επφξην θαη δελ πθίζηαηαη εμεηδίθεπζε (Fontagne and Freudenberg, 1997). ΓΔΗΚΣΖ ΔΞΔΗΓΗΚΔΤΖ Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο, είλαη παξαπιήζηνο ηνπ δείθηε Balassa, κφλν πνπ δελ αθνξά ηηο παγθφζκηεο εμαγσγέο αιιά ην ζχλνιν ησλ εμαγσγψλ ελφο γθξνππ ρσξψλ ζε ζρέζε κε ηηο εμαγσγέο ηεο ρψξαο πνπ κειεηάηαη. Οη ηηκέο πνπ παίξλεη ν δείθηεο είλαη ζεηηθέο. 28

29 1.5 Θεσξία ηνπ απφιπηνπ θαη ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο Σν δηεζλέο εκπφξην θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ, έπαημε πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία. Ζ αδπλακία νξηζκέλσλ ρσξψλ λα παξάγνπλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο, ηηο αλαγθάδεη λα έξρεηαη ζε επαθή κε άιιεο ρψξεο πνπ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα ηα παξάγνπλ. Οπζηαζηηθά, ε επίδξαζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ γίλεηαη κε ηελ αληαιιαγή αγαζψλ θαη παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ αλάκεζα ζηηο ρψξεο. Μέζσ ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, απμάλεηαη ε νηθνλνκηθή επεκεξία ησλ θαηαλαισηψλ φισλ ησλ ρσξψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηεζλείο ζπλαιιαγέο (Θαιαζζηλφο θαη ηακαηφπνπινο, 1998). Βέβαηα, θαη ην εγρψξην εκπφξην, πξνσζεί ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ θαηαλαισηψλ, αιιά δηαθέξεη απφ ην δηεζλέο εκπφξην, σο πξνο ηελ έληαζε θαη ην είδνο ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ησλ εηαίξσλ. Γειαδή, ην δηεζλέο εκπφξην κπνξεί λα επηθέξεη θαη βιαβεξέο ζπλέπεηεο ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε κηαο ρψξαο, ελψ ην εγρψξην εκπφξην έρεη σο κφλν απνηέιεζκα ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία ηεο εγρψξηαο νηθνλνκίαο (Πνπξλαξάθεο, 1996). Έηζη, άξρηζαλ λα αλαπηχζζνληαη αξθεηέο ζεσξίεο γχξσ απφ ην δηεζλέο εκπφξην. Αξρηθά, ε πξψηε ζεσξία πνπ αλαπηχρζεθε γηα ην δηεζλέο εκπφξην ήηαλ ε κεξθαληηιηζηηθή. Καηά ηνπο κεξθαληηιηζηέο ινηπφλ, ην θξάηνο, κέζσ κηαο πξνζηαηεπηηθήο εκπνξηθήο πνιηηηθήο, έρεη σο ζθνπφ ηελ κείσζε ησλ εηζαγσγψλ ή θαη ηελ απαγφξεπζε ηνπο. ηελ κεξθαληηιηζηηθή πνιηηηθή, ην θξάηνο εζηηάδεη ζηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ, επεηδή ζηα θχξηα πηζηεχσ ηνπο ήηαλ φηη κφλν νη εμαγσγέο βειηίσλαλ ηελ εγρψξηα απαζρφιεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Μέζσ ηνπ πιενλαζκαηηθνχ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ δειαδή, ζα ππήξρε επεκεξία ζηελ εγρψξηα νηθνλνκία (Μάξδαο, 2006). 29

30 Ζ θιαζζηθή ζεσξία, κέζσ ηνπ Adam Smith, ηνπ David Ricardo θαη ηνπ John Steward Mill ελαληηψλεηαη ζηνλ κεξθαληηιηζκφ. Τπνζηεξίδεηαη απφ ηνπο θιαζζηθνχο ζπγγξαθείο, φηη ην δηεζλέο εκπφξην δεκηνχξγεη νθέιε γηα φιεο ηηο ρψξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ. Οη ηδέεο ηνπο, εθθξάδνληαη κέζσ ηνπ απφιπηνπ θαη ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Ζ ζεσξία ηνπ απφιπηνπ πιενλεθηήκαηνο, εθθξάδεηαη απφ ηνλ Adam Smith, ν νπνίνο ππνζηεξίδεη φηη ε σθέιεηα κηαο ρψξαο απφ ην δηεζλέο εκπφξην πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ηα εμαγψγηκα πξντφληα ηεο παξάγνληαη κε ρακειφηεξν θφζηνο έλαληη άιισλ ρσξψλ θαη εηζάγεη πξντφληα απφ άιιεο ρψξεο πνπ παξάγνληαη θζελφηεξα Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Adam Smith έδσζε ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εμεηδίθεπζε ηεο παξαγσγήο, ε φπνηα επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο αγνξάο. Μέζα απφ ην βηβιίν ηνπ «Μηα έξεπλα ζηελ Φχζε θαη ηα Αίηηα ηνπ Πινχηνπ ησλ Δζλψλ» πνπ δεκνζηεχηεθε ην 1776, θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη εθφζνλ ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο ζπλδέεηαη κε ηελ εμεηδίθεπζε θαη ηνλ θαηακεξηζκφ ησλ έξγσλ θαη ε εμεηδίθεπζε εμαξηάηαη απφ ηελ αγνξά, ζπλεπάγεηαη φηη νη δηεζλείο ζπλαιιαγέο είλαη απαξαίηεηεο. ηαλ νη δηεζλείο ζπλαιιαγέο πξαγκαηνπνηνχληαη βάζεη ηνπ απφιπηνπ πιενλεθηήκαηνο, ηφηε βειηηψλεηαη ε επεκεξία φισλ ησλ κειψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην δηεζλέο εκπφξην (Πνπξλαξάθεο, 1996). Αλαθέξεηαη, ζηελ εκπνξηθφ θαπηηαιηζκφ πνπ επηθξαηεί ζηελ αγνξά θαη ππνζηεξίδεη ε εμεηδίθεπζε είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ δνκή ηεο αγνξάο (Heilbroner, 2000). Ο David Ricardo, κε ηελ ζεηξά ηνπ ζέιεζε λα εμεγήζεη πσο κηα ρψξα ζα έρεη εμεηδηθεπηεί ζηελ παξαγσγή, ζηελ πεξίπησζε φπνπ ζα έρεη πιενλέθηεκα θφζηνπο ζηελ παξαγσγή θαη ησλ δχν αγαζψλ. Ο David Ricardo, ππνζηεξίδεη ηελ αιιεινεμαξηψκελε ζρέζε πνπ ππάξρεη κεηαμχ ηεο εμεηδίθεπζεο θαη ηεο δηεξεχλεζεο ηεο αγνξάο, αιιά ππνζηεξίδεη φηη ε εμεηδίθεπζε, ε νπνία θαηαλέκεη ζσζηά ηνπο παξαγσγηθνχο πφξνπο κηαο νηθνλνκίαο, δηθαηνινγείηαη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ 30

31 ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Μέζα απφ ην βηβιίν ηνπ «Οη Αξρέο Πνιηηηθήο Οηθνλνκίαο θαη Φνξνινγίαο», ην νπνίν εθδφζεθε ην 1817, ν David Ricardo δηαηχπσζε ηελ ηδέα φηη κηα ρψξα αθφκε θη αλ δελ έρεη απφιπην πιενλέθηεκα ζηελ παξαγσγή θαλελφο αγαζνχ, έρεη ζπκθέξνλ λα εμεηδηθεπηεί ζηελ παξαγσγή εθείλσλ ησλ αγαζψλ ζηα νπνία παξνπζηάδεη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα (Μάξδαο, 2006, Παπαδηνδψξνπ, 2002). Γηα λα θαηαιήμεη ζην παξαπάλσ ζπκπέξαζκα, ρξεζηκνπνίεζε έλα παξάδεηγκα θαη ζηεξίρζεθε ζηηο παξαθάησ ππνζέζεηο: ζην παξάδεηγκα ππάξρνπλ δχν κφλν ρψξεο θαη δχν πξντφληα, ππάξρεη κφλν ε εξγαζία σο ζπληειεζηή παξαγσγήο, ε νπνία εξγαζία έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα κεηαθηλεζεί απφ θιάδν ζε θιάδν αιιά φρη απφ ρψξα ζε ρψξα, ζηηο δχν ρψξεο ππάξρεη ηέιεηνο αληαγσληζκφο, κε ζηαζεξέο απνδφζεηο θιίκαθαο θαη ίδηεο νκνζεηηθέο ζπλαξηήζεηο ρξεζηκφηεηαο κε κφλε εμαίξεζε φηη νη δχν ρψξεο εθαξκφδνπλ δηαθνξεηηθέο ηερλνινγίεο παξαγσγήο (Εαξσηηάδεο, 2010). πγθξηηηθφ πιενλέθηεκα, ινηπφλ κηα ρψξα έρεη φηαλ ην θφζηνο επθαηξίαο γηα έλα πξντφλ πνπ παξάγεη είλαη κηθξφηεξν ζε ζρέζε κε κία άιιε ρψξα. ην δήηεκα γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ ιφγσλ ζηνπο νπνίνπο νθείιεηαη ε χπαξμε δηαθνξεηηθνχ ζπγθξηηηθνχ θφζηνπο, έξρεηαη λα απαληήζεη ην ππφδεηγκα ησλ Heckscher Ohlin, ππνζηεξίδνληαο φηη ε θάζε ρψξα ζα παξνπζηάδεη ζπγθξηηηθά ρακειφηεξν θφζηνο ζηελ παξαγσγή εθείλσλ ησλ αγαζψλ, φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη εθείλνο ν ζπληειεζηήο πνπ βξίζθεηαη ζε αθζνλία. Οη Heckscher Ohlin, ππνζηήξημαλ φηη ηα πξντφληα δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο αλάινγα κε ηηο πνζφηεηεο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπο. Έηζη, ινηπφλ ε ρψξα ζα παξάγεη εθείλν ην πξντφλ, πάληα ζε θαηάζηαζε απηάξθεηαο, πνπ πξνθεηκέλνπ λα παξαρζεί ρξεηάδεηαη κεγάιεο πνζφηεηεο απφ ηνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο πνπ έρεη ζε αθζνλία ε ρψξα. Σν ζπκπέξαζκα απηφ πξνήιζε, απφ έλα 31

32 ππφδεηγκα δχν ρσξψλ, κε δχν παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο ηελ εξγαζία θαη ην θεθάιαην, ηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο απφ θιάδν ζε θιάδν θαη φρη φκσο απφ ρψξα ζε ρψξα. ην ππφδεηγκα, επίζεο, νη αγνξέο ησλ ρσξψλ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηέιεην αληαγσληζκφ, έρνπλ ίδηεο ηερλνινγίεο παξαγσγήο φπσο θαη ίδηεο νκνζεηηθέο ζπλαξηήζεηο ρξεζηκφηεηαο. Σέινο, κηα αθφκε ππφζεζε ηνπ ππνδείγκαηνο είλαη φηη νη δχν ρψξεο δηαθνξνπνηνχληαη κεηαμχ ηνπο ζηελ ζρεηηθή αθζνλία θαη σο πξνο ηα πξντφληα ε δηαθνξνπνίεζε ηνπο εζηηάδεηαη ζηελ έληαζε ρξήζεο ησλ δχν ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (Εαξσηηάδεο, 2010). Βέβαηα, έθηνο απφ ηηο παξαπάλσ ζεσξίεο, αλαπηχρζεθαλ θαη ζεσξίεο πνπ εζηηάδνπλ ζηηο ζεσξίεο ησλ θιαζζηθψλ θαη ησλ λενθιαζηθψλ, αιιά ζηνρεχνπλ ζηελ ελαξκφληζε ησλ παξαπάλσ ζεσξηψλ κε ηελ ζχγρξνλε δσή. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν S.B. Linder ην 1961, κέζα απφ ην βηβιίν ηνπ «An Essay of Trade and Transformation έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηνπο λενθιαζηθνχο γηα ην δήηεκα γηα ην πνίεο ρψξεο δηελεξγνχλ κεηαμχ ηνπο ζπλαιιαγέο. Ο S.B. Linder, ππνζηήξημε φηη ην δηεζλέο εκπφξην, ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη αλάκεζα ζε ρψξεο πνχ έρνπλ νκνηφηεηεο ζην νηθνλνκηθφ ππφβαζξν ηνπο. Ζ εμεηδίθεπζε θαη ν θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο, πνπ απνηειεί βαζηθή ηδενινγία ησλ θιαζηθψλ θαη ησλ λενθιαζηθψλ, γηα ηνλ S.B. Linder ππνθαζίζηαηαη απφ ηελ πνιηηηθή δηαθνξνπνίεζε ησλ πξντφλησλ (Θαιαζζηλφο θαη ηακαηφπνπινο, 1998). Σελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν, ζηηο ζεσξίεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, πξνζηίζεηαη έλλνηεο πνπ κέρξηο ζηηγκήο ήηαλ παξακειεκέλεο. Έηζη, ηψξα θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο νη φξνη «ηερλνινγηθή έξεπλα» θαη «θαηλνηνκία», πνπ πξνζθέξνπλ ζηηο βηνκεραλίεο πνπ ηα δηαζέηνπλ ην αληίζηνηρν δπλακηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα. Ο ζεκειησηήο απηνχ ηνπ πεδίνπ, ζεσξείηαη ν Michael V. Posner, ν νπνίνο ππνζηήξημε φηη γηα λα ππάξμεη δπλακηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα, πξνυπφζεζε είλαη ε 32

33 αλαπιήξσζε ηνπ φξνπ ηνπ «ηερλνινγηθνχ θελνχ». Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαγλψξηζε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, ε νπνία επέξρεηαη κέζσ ηεο έξεπλαο θαη ηεο αλάπηπμεο, σο θηλεηήξηα δχλακε γηα ηελ θπξηαξρία κηαο ρψξαο ζηελ δηεζλή αγνξά. χκθσλα, κε ηνλ Posner, ε θαηλνηνκία κίαο επηρείξεζεο πνπ ζα έρεη σο απνηέιεζκα, ή ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ησλ θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ή ηελ δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ ζηελ αγνξά, ζα αλαγθάζεη ηηο άιιεο επηρεηξήζεηο ηνπ ίδηνπ θιάδνπ, λα επελδχζνπλ ζηελ ηερλνινγία, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ ην ίδην πξντφλ. Ζ έξεπλα θαη ε αλάπηπμε, ινηπφλ παίδεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν εάλ ζέινπλ νη αληαγσληζηηθέο επηρεηξήζεηο λα κείλνπλ ζηελ αγνξά. Ο ρξφλνο πνπ ρξεηάδνληαη νη ζπγθεθξηκέλεο επηρεηξήζεηο, γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ην ίδην θαηλνηφκν πξντφλ νλνκάδεηαη ζχκθσλα κε ηνλ Posner «πζηέξεζε εγρψξηαο αληηγξαθήο». ην ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζπκπεξηιακβάλεηαη, απφ ηελ κία, ν ρξφλνο πνπ δαπαλνχλ νη επηρεηξήζεηο γηα λα πάξνπλ ηελ απφθαζε λα αληηγξάςνπλ ηελ θαηλνηνκία θαη απφ ηελ άιιε, ν ρξφλνο πνπ ρξεηάδεηαη λα δαπαλήζεη ε επηρείξεζε γηα λα ελζσκαηψζεη ηηο λέεο θαηλνηφκεο ηδέεο ζηνλ εμνπιηζκφ ηεο (Μάξδαο, 2006). Ζ χπαξμε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ινηπφλ ζηελ θαηλνηνκία πνπ παξνπζηάδνπλ νη δηάθνξεο ρψξεο. Ζ εγέηηδα ρψξα ζην δηεζλέο εκπφξην, ζα είλαη εθείλε, ε νπνία ε έληαζε ησλ εμαγσγψλ ηεο ζα είλαη φζν ην δπλαηφ κεγαιχηεξε. Ζ έληαζε ησλ εμαγσγψλ, ππνινγίδεηαη εάλ αθαηξέζνπκε απφ ην ρξνληθφ δηάζηεκα φπνπ ηα μέλα θαηλνηφκα πξντφληα απνξξνθνχληαη έληνλα απφ ηνπο εγρψξηνπο θαηαλαισηέο, ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ ρξεηάδεηαη ε εγρψξηα αγνξά λα κηκεζεί ηα μέλα θαηλνηφκα πξντφληα (Μάξδαο, 2006). Άκεζν ινηπφλ ζπκπέξαζκα είλαη, φηη ε ηερλνινγία παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ δνκή ηνπ εκπνξίνπ. χκθσλα, κε ηελ ζεσξία ηνπ R. Vernon, «Κχθινο δσήο ηνπ πξντφληνο», ε ηερλνινγία είλαη απηή πνπ ξπζκίδεη ηηο εμαγσγέο. Ζ ρψξα, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηερλνινγηθή αλάθακςε 33

34 θαη απηφ δηαπηζηψλεηαη ή απφ ηελ δεκηνπξγία θαηλνηφκσλ πξντφλησλ ή απφ ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο, ζα είλαη εγέηηδα ζηνλ ρψξν ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ. Καηαιήγνπκε, ινηπφλ, ζην ζπκπέξαζκα φηη ην ζεψξεκα ησλ ζνπεδψλ επηζηεκφλσλ ραξαθηεξίδεηαη σο έιιεηπεο, δηφηη βαζίδεηαη κφλν ζηελ ρξήζε δχν ζπληειεζηψλ παξαγσγήο: ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεο εξγαζίαο θαη αγλνείηαη ηειείσο ν ζπληειεζηήο «ηερλνινγία» (Πνπξλαξάθεο, 1996). 34

35 IV. Κεθάλαιο 2ο: Οικονομικό και Βιομησανικό Πποθίλ Κύππος 2.1 Οηθνλνκηθφ πξνθίι Ζ Κχπξνο, γεσγξαθηθά ηνπνζεηείηαη ζην ζηαπξνδξφκη ηξηψλ επείξσλ απηψλ ηεο Δπξψπεο, ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο. Απηή ε ζηξαηεγηθή ζέζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ πινχζην γεσξγηθφ, δαζηθφ θαη νξπθηφ πινχην ηεο, ηελ θαηέζηεζαλ δηακεηαθνκηζηηθφ ζηαζκφ θαη θέληξν εκπνξίνπ. Σν λεζί αλαθεξχζζεηαη ζε αλεμάξηεην θξάηνο ην 1960 απφ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, νη ζπλέπεηεο απφ ηελ Αγγιηθή θαηνρή είλαη αλεμίηειεο κέρξη θαη ζήκεξα, αθνχ ε αγγιηθή γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζηελ εγρψξηα αγνξά ηεο Κχπξνπ θαη ε νδήγεζε γίλεηαη απφ ηα δεμηά. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη θαηά ηα πξψηα ρξφληα ηεο αλεμαξηεζίαο, ν εηήζηνο ξπζκφο αλάπηπμεο έθηαζε ην 7% (Orfanides and Syrichas, 2012). Σξνρνπέδε ζε απηήλ ηελ αλάπηπμε ήηαλ ε ηνπξθηθή εηζβνιή θαη ε θαηνρή ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηνπ λεζηνχ ην Χο απνηέιεζκα ηεο εηζβνιήο, είλαη ε θαηάθηεζε ηνπ 36,2% ηνπ θπξίαξρνπ εδάθνπο ηεο Κχπξνπ απφ ηελ Σνπξθία (Κιφθθαξεο, 2011). Ζ Κππξηαθή Γεκνθξαηία, φκσο αλαγλσξίδεηαη δηεζλψο σο λφκηκν θξάηνο, κε θπξηαξρία ζε φιε ηελ επηθξάηεηα ηνπ λεζηνχ. Σελ ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν, ε νηθνλνκία ηεο Κχπξνπ απεηιήζεθε κε πιήξε θαηάξξεπζε. Αληηζέησο, φκσο παξαηεξήζεθε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο ελ αληηζέζεη κε ην θαηερφκελν ηκήκα. Ο Γηεζλήο Σχπνο, ραξαθηήξηζε ηελ Κππξηαθή νηθνλνκία σο έλα «νηθνλνκηθφ ζαχκα», αθνχ θαηάθεξε λα εμειηρηεί ζε δηεζλέο επηρεηξεκαηηθφ θέληξν. ήκεξα, ζηηο ειεχζεξεο πεξηνρέο ηεο Κχπξνπ ν πιεζπζκφο αλέξρεηαη ζηνπο πεξίπνπ θαηνίθνπο (ηαηηζηηθή Τπεξεζία Κχπξνπ). Σελ 1ε Μαΐνπ ηνπ 2004 έγηλε πιήξεο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κε άκεζν απνηέιεζκα λα 35