Σημασία της αξιολόγησης εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στις περιοχές Μεραμβέλλου και Πεζών

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: ,10 Κοινοτική χρηματοδότηση: ,05 Σημασία της αξιολόγησης εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στις περιοχές Μεραμβέλλου και Πεζών Θ. Καρυώτης, Ε. Χατζηγιαννάκης, Γ. Αραμπατζής, Α. Παναγόπουλος, Α. Σ. Σταθάκη, Χ. Καλλογιάννη, Ε. Τζιρίτης, Δ. Τσεκούρα, Κ. Αγγελάκη, Σ. Μαλλιαράκη, Χ. Μανωλαράκη, Γ. Γιακουμάκη ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ- ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

2 Σκοποί της αξιολόγησης γαιών Καταγραφή και αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης των εδαφών (φυσικές, χημικές, βιολογικές ιδιότητες) Πρόβλεψη συνεπειών από την αλλαγή της χρήσης γης (οικονομικές, περιβαλλοντικές) Αξιολογεί τους περιοριστικούς εδαφικούς και κλιματικούς παράγοντες για την ελαιοκαλλιέργεια στην περιοχή Συστήνει βελτιώσεις στις γεωργικές πρακτικές Εκτιμά ποιές εναλλακτικές χρήσεις είναι βιώσιμες Επισήμανση τυχόν αρνητικών επιπτώσεων στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της περιοχής Επιπτώσεις της τεχνολογίας στην ποιότητα των εδαφών (π.χ. άρδευση, λιπάσματα νέας τεχνολογίας κ.ά.)

3 ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ- ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Περιοχή Μεραμβέλλου: πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες στις περιοχές Αγ. Αντώνιος, Αγ. Νικόλαος, Βουλισμένη, Βραχάσι, Ελούντα, Ιεράπετρα, Βαϊνα, Καλοχώριο, Κριτσά, Λακωνία, Λατσίδα, Λίμνες, Μάλια, Μαρδάτι, Μίλατος, Νησί, Νεάπολη, Νικηθιανό, Πινές, Σίσι, Φούρνη, Χουμεριάκο. Περιοχή Πεζών: πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες στις Αγ. Βασίλειος, Αστρίτσι, Αγ. Παρασκευή, Αλάγνι, Αμουργέλες, Αγ. Παρασκιές, Αρμανώγεια, Αστρακοί, Γεράκι, Καλονή, Κουνάβοι, Μελέσσες Μυρτιά, Νιπιδιτός, Προφ. Ηλίας, Πανόραμα, Πεζά, Στειρώνας, Σαμλάς, Σαμπάς, Φιλίσια.

4 Κλάσεις καταλληλότητας γαιών Τάξη Κλάση Περιγραφή S1 (πολύ κατάλληλη) Γη χωρίς σημαντικούς περιορισμούς για συγκεκριμένη χρήση S S2 (μετρίως κατάλληλη) Γη με ορισμένους μη σημαντικούς περιορισμούς N S3 (οριακά κατάλληλη) N1 (προσωρινά ακατάλληλη) N2 (μονίμως ακατάλληλη) Γη με μέτριους περιορισμούς Γη με σοβαρούς περιορισμούς που μπορούν να βελτιωθούν με ειδική διαχείριση Γη με σοβαρούς περιορισμούς που είναι εξαιρετικά δύσκολο ή αδύνατο να βελτιωθούν ακόμα και με ειδική διαχείριση

5

6 Aξιολόγηση περιοριστικών παραγόντων Εδαφική ιδιότητα Bαθμός Κορεσμού σε βάσεις % Oργ. Ουσία % (επιφαν.) Αφομ. P (mg/kg) K + (αν Ι.Α.Κ. > 20 cmol/kg) Mg ++ (αν Ι.Α.Κ. > 20 cmol/kg) CaCO3 % Ι.Α.Κ. (cmol/kg) Κλάσεις καταλληλότητας - Περιοριστικοί παράγοντες S1 Πολύ κατάλληλη S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη Βαθμονόμ. ιδιοτήτων 3 < 40

7 Aξιολόγηση ιχνοστοιχείων, EC, ESP, Ntot Εδαφική ιδιότητα σίδηρος (μg/g) μαγγάνιο (μg/g) Χαλκός (μg/g) Ψευδάργυρ. (μg/g) Bόριο (μg/g) Κλάσεις καταλληλότητας - Περιοριστικοί παράγοντες S1 (suitability) Πολύ κατάλληλη S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη Βαθμονόμηση ιδιοτήτων 3 < 40 Ολικό Ν %

8 Η καταλληλότητα κλίματος για την καλλιέργεια (ειδικά) μη αρδευόμενης ελιάς συνιστά ουσιαστικό στοιχείο της αξιολόγησης. Τα κύρια κλιματικά χαρακτηριστικά που περιορίζουν την προσαρμοστικότητα της ελιάς και επιδρούν στο ύψος της αναμενόμενης παραγωγής σχετίζονται με τη θερμοκρασία και την ξηρασία.

9 Κλιματικά χαρακτηριστικά Καταλληλότητα κλίματος για την ελιά S1 Πολύ κατάλληλη Κλιματικές κλάσεις S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλλ ηλη < 40 ΜΕΒ (mm) < 150 > Μηνιαία βροχόπτωση τον Αύγουστο > < Μηνιαία βροχόπτωση τον Σεπτέμβριο > < MΕΘ o C o C o C o C Απόλυτη ελάχ. 0 έως -2 o C -2 έως -4 o C θερμοκρ. o C 0 έως 2 o C o C o C -4 έως -6 o C 2 έως 4 o C o C o C -6 έως -8 o C 4 έως 6 o C < 13 o C > 26 o C < -8 o C > 6 o C ργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ

10 - Η αξιολόγηση κλίματος αφορά ξηρικές καλλιέργειες - Στις αρδευόμενες δεν υπάρχει ο περιοριστικός παράγοντας της ενδεχόμενης ξηρασίας κατά τους μήνες Αυγούστου και Σεπτεμβρίου - Με βάση τα υπάρχοντα κλιματικά δεδομένα, προσδιορίσθηκε ο δείκτης καταλληλότητας των περιοχών ελαιοκαλλιέργειας για συγκεκριμένους μετεωρολογικούς σταθμούς των πιλοτικών περιοχών του Προγράμματος.

11 Αξιολόγηση περιοριστικών κλιματικών παραγόντων και δείκτης καταλληλότητας για το Ηράκλειο Κλιματικές κλάσεις Κλιματικά χαρακτηριστικά S1 S2 S3 N < 40 Δείκτης καταλληλότητας (capability index) ΜΑP (mm) 1 Μηνιαία βροχόπτωση Αυγούστου Μηνιαία βροχόπτωση Σεπτεμβρίου 1 MAT o C 1 Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία o C 1

12 Αξιολόγηση περιοριστικών κλιματικών παραγόντων και δείκτης καταλληλότητας για τον Αγιο Νικόλαο Κλιματικές κλάσεις S1 S2 S3 N Κλιματικά χαρακτηριστικά < 40 Δείκτης καταλληλότητας (capability index) ΜΑP (mm) 1 Μηνιαία βροχόπτωση Αυγούστου Μηνιαία βροχόπτωση Σεπτεμβρίου 4 MAT o C 1 Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία o C 1

13 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ταξινόμηση του κλίματος για την προσαρμοστικότητα της ελιάς στις περιοχές μελέτης της Κρήτης έδειξε ότι δεν υπάρχει κανένας περιοριστικός παράγοντας σχετικός με την απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία Tο πρόβλημα με τη βροχόπτωση σχετίζεται με την εποχιακή κατανομή της και όχι με το ύψος της ετήσιας βροχόπτωσης. Είναι εμφανές το πρόβλημα της ξηρασίας για τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο, το οποίο έχει ισχυρή αρνητική επίπτωση στις αποδόσεις των μη αρδευόμενων ελαιοδένδρων.

14 Aξιολόγηση επιπέδων θρεπτικών στοιχείων εδαφών για ελαιοκαλλιέργειες Σοβαροί περιορισμοί (σύμβολο 4) Μέτριοι (σύμβολο 3) Ελαφροί (σύμβολο 2) S S αδιάφορο S αδιάφορο N τουλάχιστον 3 >6 αδιάφορο

15 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ, N=200 CEC ph (πάστας) Οργανική ουσία CaCO 3 AVER MIN MAX CV %

16 Στατιστικά στοιχεία θρεπτικών στοιχείων επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Μεραμβέλλου Cu Fe Zn B Mn N total Να+ Κ+ Mg+ + P- Olsen mg/kg (mg/kg) cmol/kg mg/kg AVER MIN MAX CV %

17 Στατιστικά στοιχεία εδαφικών ιδιοτήτων επιφανειακών οριζόντων για τους ελαιώνες Πεζών CEC ph (πάστας) Οργανική ουσία CaCO 3 AVER MIN MAX CV %

18 Στατιστικά στοιχεία θρεπτικών στοιχείων επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Πεζών Cu Fe Zn B Mn N total Να+ Κ+ Mg++ P- Olsen mg/kg mg/kg cmol/kg mg/kg AVER MIN MAX CV

19 ΣΥΝΟΛΟ Περιοριστικοί παράγοντες θρεπτικών στοιχείων των επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Μεραμβέλλου Cu Fe Zn B Mn N total Κ + Mg ++ P-Olsen mg/kg cmol/kg mg/kg Αρ. Δειγμ %

20 Περιοριστικοί παράγοντες ιδιοτήτων των επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Πεζών ΣΥΝΟΛΟ CaCO 3 % Αρ. Δειγμ. 90 % 45.0

21 Περιοριστικοί παράγοντες θρεπτικών στοιχείων των επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Πεζών ΣΥΝΟΛΟ Cu Fe Zn B Mn N total Κ + Mg ++ P- Olsen mg/kg cmol/kg mg/kg Αρ. Δειγμ %

22 Για την Ελλάδα, δεν υπάρχουν σαφείς και συστηματικές αναφορές τροφοπενίας στην ελαιοκαλλιέργεια για Fe, Zn και Mn. Η αυξημένη περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο, υποδηλώνει μικρή διαθεσιμότητα φωσφόρου και πιθανή έλλειψη σιδήρου. Επίσης, είναι εμφανής η έλλειψη ψευδαργύρου και ίσως χρειάζονται πρακτικές αντιμετώπισης του προβλήματος, παρότι δεν προκύπτουν σαφή στοιχεία για την παρουσία προβλημάτων τροφοπενίας στην ελιά Παρατηρήθηκε ότι υπάρχει πρόβλημα με το διαθέσιμο μαγγάνιο και για το ανταλλάξιμο κάλιο (7%). Στην περιοχή Μεραμβέλλου τα κύρια προβλήματα είναι η χαμηλή συγκέντρωση αφομοιωσίμου φωσφόρου (53.5%) καθώς και η έλλειψη ψευδαργύρου (27.5%). Στην περιοχή Πεζών βρέθηκε ότι στο 45% των δειγμάτων υπάρχει αυξημένη περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο. Στο 62% των εδαφικών δειγμάτων βρέθηκε χαμηλή συγκέντρωση P, στο 80.5% υπάρχει έλλειψη ψευδαργύρου, ενώ στο 48.5% υπάρχει πρόβλημα χαμηλής συγκέντρωση μαγγανίου. Στους περιοριστικούς παράγοντες πρέπει να προστεθεί και η χαμηλή συγκέντρωση ολικού αζώτου σε ποσοστό 19%. ργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ

23 Παραδοχές του συστήματος αξιολόγησης Η αξιολόγηση έγινε υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει καμμία παρέμβαση από τον καλλιεργητή. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης των δεικτών, ειδικά στις περιπτώσεις έλλειψης μακροστοιχείων ή ιχνοστοιχείων, αν το κόστος δεν είναι απαγορευτικό. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να υπάρξουν παρεμβάσεις βελτίωσης, π.χ. CaCO 3 Οι αλληλεπιδράσεις των θρεπτικών στοιχείων δεν έχουν ληφθεί υπόψη, επειδή είναι πολυσύνθετη ιδιότητα και δεν υπάρχουν πειραματικά δεδομένα

24 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Το σύστημα αξιολόγησης γαιών για ελαιοκαλλιέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχεδιασμό χρήσης γης, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν επαρκή κλιματικά δεδομένα και ο απαιτούμενος αριθμός εδαφικών αναλύσεων Θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι ειδικές συνθήκες των αγροτεμαχίων (π.χ. ύπαρξη ξερολιθιών, έργα αποστράγγισης κ.λ.π.) Μελλοντικά, πρέπει να ληφθούν υπόψη επιπλέον περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. εκπομπές αερίων, ρυθμός μεταβολής εδαφικού οργανικού άνθρακα, νέα οδηγία για την αμμωνία κ.λ.π.)

25 Η μεθοδολογία έχει το πλεονέκτημα της άμεσης αξιολόγησης των εδαφικών ιδιοτήτων και των θρεπτικών στοιχείων που είναι διαθέσιμα στις καλλιέργειες. Με τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούν να συνταχθούν διάφοροι θεματικοί χάρτες με τα επίπεδα θρεπτικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων. Eίναι δυνατή η σύνταξη χαρτών των κλάσεων γαιοκαταλληλότητας για την καλλιέργεια της ελιάς, για όλες τις περιοχές μελέτης