ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΤ ΠΡΟΔΙΟΡΙΜΟΤ ΣΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟΤ ΑΠΟΣΤΠΨΜΑΣΟ ΓΙΑ ΑΕΙΥΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΤΣΗΜΑΣΑ: Η ΠΕΡΙΠΣΨΗ ΣΟΤ ΜΕΟΓΕΙΑΚΟΤ ΕΛΑΙΨΝΑ SAGE10

Transcript

1 SAGE10 ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΤ ΠΡΟΔΙΟΡΙΜΟΤ ΣΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟΤ ΑΠΟΣΤΠΨΜΑΣΟ ΓΙΑ ΑΕΙΥΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΤΣΗΜΑΣΑ: Η ΠΕΡΙΠΣΨΗ ΣΟΤ ΜΕΟΓΕΙΑΚΟΤ ΕΛΑΙΨΝΑ Φρονική Διάρκεια: Οκτώβριος Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: Κοινοτική χρηματοδότηση: Αι. Μαρκζλλου & Ε. Μαντηοφνθ

2 Μπενάκειο Υυτοπαθολογικό Ινστιτούτο υντονιστής Φυτοπροστασία & Ασφάλεια ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΣΡΑ»- Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων Διαχείριση Εδάφους, Άρδευση, Λίπανση Μουσείο Γουλανδρή Υυσικής Ιστορίας- Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Yγροτοπων ΡοδαξΑγρο ΕΠΕ υστήματα Διαχείρισης για Περιβάλλον και Ποιότητα Βιοποικιλότητα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Τποψιφιοσ εταίροσ

3 ΣΟΦΟ SAGE10 Βελτιστοποίηση υπαρχόντων φιλοπεριβαλλοντικών πρακτικών και μεγιστοποίηση της απόδοσης του ελαιώνα λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους του καλλιεργητή ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ Η δημιουργία ενός πλαισίου για την παροχή περιβαλλοντικά προσανατολισμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τον ελαιοκαλλιεργητή, με τη χρήση μιας καινοτόμου μεθόδου εκτίμησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των ενεργειών και επιλογών του 1. ευαισθησία του περιβάλλοντος 2. παραγωγική ικανότητα ΜΕΜΟΝΨΜΕΝΨΝ ΑΓΡΟΣΕΜΑΦΙΨΝ

4 ΣΑΔΙΑ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΣΟΤ SAGE10... τάδιο 1 Ο Ανάπτυξη Καινοτόμου Μεθόδου Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «Μέθοδος ΙΑΡ», ως εργαλείο για την αντικειμενική αξιολόγηση και ιεράρχηση των πιθανών επιπτώσεων των γεωργικών πρακτικών στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία τάδιο 2 Ο Εφαρμογή της Μεθόδου ΙΑΡ από εκπαιδευμένους γεωπόνουςσυμβούλους, προκειμένου να γίνει αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εφαρμοζόμενων γεωργικών πρακτικών 600 πιλοτικοί ελαιώνες με εθελοντική συμμετοχή παραγωγών των Ενώσεων Πεζών και Μεραμβέλλου και της Ομάδας ΝΗΛΕΑ

5 Η ΜΕΘΟΔΟ ΙΑΡ με μια ματιά.. Η μέθοδος ΙΑΡ: Impact Assessment Procedure είναι η διαδικασία για την εκτίμηση των επιπτώσεων, ώστε να μπορούν να ιεραρχηθούν Προδιαγραφές μεθόδου ΙΑΡ: 1. Εγκυρότητα Επιστημονική 2. Επεκτασιμότητα πέραν της ελαιοκαλλιέργειας 3. Δυνατότητα εμπλουτισμού, για τη συνεχή βελτίωση της μεθόδου 4. Μέγιστη δυνατή απλούστευση, ξεκινώντας από την μέγιστη σύνθεση 5. ταθερότητα αποτελεσμάτων, ανεξάρτητων από την υποκειμενική κρίση 6. Φαμηλό κόστος εφαρμογής στην πράξη 7. Ανταποδοτικότητα για τους παραγωγούς Πεδίο αναφοράς: Το κάθε αγροτεμάχιο και ο χειριστής του (ιδιοκτήτης ή μη)

6 ΜΕΘΟΔΟ ΙΑΡ ΠΕΔΙΟ ΑΝΑΥΟΡΑ & ΦΕΔΙΑΜΟ ΣΗ ΜΕΘΟΔΟΤ

7 ΜΕΘΟΔΟ ΙΑΡ: ΣΡΙΠΛΕΣΣΕ ΠΛΕΤΡΑ τοιχεία των καλλιεργητικών δραστηριοτήτων (π.χ φυτοπροστασία, κλάδεμα, λίπανση, άρδευση, διαχείριση εδάφους, συγκομιδή, εγκατάσταση ελαιώνα, αποθήκευση) που μπορούν να επιδράσουν στο περιβάλλον και στον άνθρωπο ΕΠΙΠΣΨΗ Προκαλούμενες Επιπτώσεις από τις Πλευρές στους Αποδέκτες: π.χ ρύπανση εδάφους και υπόγειων/επιφανειακών νερών, μεταβολή ποικιλότητας, οξίνιση εδάφους, απειλή για την ανθρώπινη υγεία κ.α ΑΠΟΔΕΚΣΗ Υυσικό Βιοτικό και Αβιοτικό Περιβάλλον (υδάτινοι πόροι, έδαφος, αέρας, ορνιθοπανίδα κ.α), Άνθρωπος (ψεκαστής, εργάτης, περίοικος)

8 ΑΠΟΔΟΗ ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΑΙ ΚΛΑΕΨΝ ΣΙΜΨΝ ΣΙ ΠΑΡΑΜΕΣΡΟΤ Οι Παράμετροι μιας Σριπλέτας διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη ημασία ή τη Βαρύτητα τους στην Επίπτωση Οι Παράμετροι χωρίζονται σε : 1. Απλές ή ύνθετες 2. Παραμέτρους Περιβάλλοντος ή Παραγωγού Η οβαρότητα της Επίπτωσης (Τψηλή/ Μέση/ Φαμηλή) εξαρτάται από την τιμή των Παραμέτρων που την καθορίζουν

9 ΜΕΘΟΔΟ ΙΑΡ: ΣΡΙΠΛΕΣΣΕ & ΠΑΡΑΜΕΣΡΟΙ ΠΛΕΤΡΑ Παράμετροι Παραγωγού (Ρ): Καθορίζουν την πιθανότητα και την ένταση της Επίπτωσης ανάλογα με τις επιλογές του παραγώγου ΕΠΙΠΣΨΗ Παράμετροι Περιβάλλοντος (Ε): Καθορίζουν το πόσο ευάλωτος είναι ο Αποδέκτης στην Επίπτωση, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ΑΠΟΔΕΚΣΗ

10 ΜΕΘΟΔΟ ΕΚΣΙΜΗΗ ΣΗ ΟΒΑΡΟΣΗΣΑ ΣΨΝ ΕΠΙΠΣΨΕΨΝ ΑΠΟΔΟΗ ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΑΙ ΚΛΑΕΨΝ ΣΙΜΨΝ ΣΙ ΠΑΡΑΜΕΣΡΟΤ Η οβαρότητα μιας Επίπτωσης προκύπτει από την Βαθμολογία (Score) της αντίστοιχης Σριπλέτας η οποία υπολογίζεται με βάσει τις τιμές των κλάσεων των παραμέτρων και τις βαρύτητες τους

11 Στην πορεία του SAGE10 έχουν παραχθεί και εξεταστεί διαφορετικές προσεγγίσεις για τον καθορισμό: 1. των απλών και σύνθετων παραμέτρων, 2. της αβεβαιότητας όσον αφορά στην μέτρηση τους, 3. της βαρύτητας τους και των κλάσεων που παίρνουν

12 ΔΕΙΚΣΕ ΕΠΙΠΣΨΕΨΝ Η ανά πάσα στιγμή κατάσταση του περιβάλλοντος του κάθε ελαιώνα μπορεί να περιγράφεται από ένα σύνολο Περιβαλλοντικών Δεικτών Οι ίδιοι Δείκτες μπορεί να αξιοποιηθούν για μέτρηση της Περιβαλλοντικής Επίδοσης ως αποτέλεσμα της μεταβολής των γεωργικών πρακτικών Μέσω της μεταβολής των δεικτών παρακολουθείται (monitoring) η βελτίωση/επιδείνωση της Περιβαλλοντικής Επίδοσης π.χ - αύξηση οργανικής ουσίας εδάφους - μείωση ποσότητας αζώτου ανά μονάδα επιφανείας

13 ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΓΕΨΠΟΝΨΝ ΣΗΝ ΤΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ Μηχανή συλλογής δεδομένων και εφαρμογών Environmental Management System (EMS) ΡοδαξΑγρο & Εταίροι Λογιςμικό-ΙΑΡ ΔΕΛΕΠ-99 δείκτεσ για Περιβαλλοντική Επίδοςη Environmental Product Declaration (LCI, LCA) ΙΕΡΑΡΦΗΗ SAGE10 Ιεράρχθςθ για βελτίωςθ τθσ επίδοςθσ

14 ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΓΕΨΠΟΝΨΝ ΣΗΝ ΤΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ ΙΑΡ Υυτοπροστασία (ΜΥΙ, ΓΠΑ) 1. Διαχείριση εντομολογικών εχθρών 2. Κλάδεμα οργανική διαχείριση φυτείας 3. Διαχείριση ζιζανίων 4. Aσθένειες της ελιάς 5. Μελέτη των δεδομένων από EMS για εύρεση χωροταξικών προτύπων εξάπλωσης του δάκου προοπτική μαζικής παγίδευσης 6. Ψφέλιμα αρθρόποδα 7. Πρακτικές παράμετροι αξιολόγησης της διασποράς του ψεκαστικού νέφους 8. Προστασία Τδρόβιων Οργανισμών 9. Χεκασμοί παράμετροι που αφορούν στον έλεγχο των γεωργικών μηχανημάτων (ψεκαστικά-μπεκ) 10. Παράμετροι Ορθές πρακτικές Αποθήκευσης και Διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, κενών συσκευασίας

15 ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΓΕΨΠΟΝΨΝ ΣΗΝ ΤΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ ΙΑΡ Έδαφος και Νερό (ΙΕΒ, ΕΘΙΑΓΕ) 1. ύνταξη αναλυτικού εγχειριδίου εκτέλεσης δειγματοληψιών εδάφους και νερού 2. Εκπαίδευση για δειγματοληψία εδάφους και νερού 3. Εκπαίδευση για παραμέτρους λίπανσης, άρδευσης, διαχείρισης εδαφών

16 ΔΡΑΗ 3: Design of IAP ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΓΕΨΠΟΝΨΝ ΣΗΝ ΤΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ ΙΑΡ Βιοποικιλότητα (ΕΚΒΤ, ΓΠΑ, ΜΥΙ) 1. αντικείμενα εκπαίδευςησ: παρακολοφκθςθ αφκονίασ και ποικιλίασ πανίδασ και χλωρίδασ, αναγνϊριςθ/ταυτοποίθςθ ςθμαντικϊν ειδϊν (βιοδείκτεσ), καταγραφι παραμζτρων/δεικτϊν, χριςθ εξειδικευμζνου εξοπλιςμοφ 2. επιτόπου αξιολόγηςη/ποιοτικόσ ζλεγχοσ καταγραφών

17 ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΑΓΡΟΣΕΜΑΦΙΨΝ ΜΕΘΟΔΟ ΙΑΡ Περιβαλλοντική επιβάρυνση Εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων στο Περιβάλλον (νερό, έδαφος, αέρας, βιοποικιλότητα) και στην Ανθρώπινη Υγεία Προτάσεις βελτίωσης πρακτικών Δυναμικό Παραγωγής Με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και κάθε ελαιώνα τόχος: Παραγωγή προϊόντων ελιάς με το μικρότερο δυνατό κόστος για το περιβάλλον και τον παραγωγό, ελκυστικότερων για τον καταναλωτή

18 ΣΑΔΙΑ ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΣΟΤ SAGE10... τάδιο 3 ο Έκδοση γενικών και στοχευμένων οδηγιών από τους γεωπόνους χρήστες της ΙΑP προς κάθε ελαιοκαλλιεργητή έχοντας εισάγει σε λογισμικό παραμέτρους εγγενών χαρακτηριστικών του ελαιώνα και των πρακτικών που εφαρμόζονται από τον καλλιεργητή (λίπανση, εφαρμογή γεωργικών φαρμάκων, τύπος καλλιέργειας) τάδιο 4 ο Επικύρωση της μεθόδου σε επιστημονικό και πρακτικό επίπεδο με διαβούλευση αλλά και εργαστηριακές αναλύσεις περιβαλλοντικών δειγμάτων ή/και χρήση αγρο-περιβαλλοντικών δεικτών 600 πιλοτικούς ελαιώνες

19 ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΑΓΡΟΣΕΜΑΦΙΨΝ ΕΚΔΟΗ ΟΔΗΓΙΨΝ ΜΥΙ: Έχει ξεκινήσει η έκδοση των οδηγιών που αφορούν σε: Σρόπους ορθολογικής αντιμετώπισης εχθρών & ασθενειών της καλλιέργειας και χρήσης γεωργικών φαρμάκων(βάσει αυτοψιών και ΕΜS), Αναγνώριση-προστασία ωφελίμων αρθροπόδων, Ορθές πρακτικές αποθηκευσης, Ορθή πρακτική διαχείρισης αποβλητων, Ορθές πρακτικές μεταφορας γ.φ, ασφαλειας χρήστη (ψεκαστή/εργάτη), Έλεγχο λειτουργίας γεωργικών μηχανημάτων

20 ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΑΓΡΟΣΕΜΑΦΙΨΝ ΕΚΔΟΗ ΟΔΗΓΙΨΝ IEB: Αποστολή οδηγιών λίπανσης για κάθε μεμονωμένο αγροτεμάχιο που συνοδεύονται από οδηγίες ορθών πρακτικών Σύνταξη γενικών οδηγιών ορθών γεωργικών πρακτικών και επεξεργασία αποτελεσμάτων αναλύσεων εδάφους και νερού για τον εντοπισμό ειδικών προβλημάτων ανά περιοχή υλοποίησης

21 ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΑΓΡΟΣΕΜΑΦΙΨΝ ΕΚΔΟΗ ΟΔΗΓΙΨΝ EKBY: Κατά την έναρξη της δράσης προσδιορίσθηκαν οι δραστηριότητες που πιθανόν επιδρούν αρνητικά στη βιοποικιλότητα και κρίθηκε σκόπιμο να προηγηθεί μια πρώτη αξιολόγηση των επιπτώσεων των ήδη εφαρμοζόμενων καλλιεργητικών πρακτικών. Για τη σύνταξη των οδηγιών λήφθησαν υπόψη: 1. οι κύριες καλλιεργητικές δραστηριότητες και οι επιμέρους πτυχές τους, 2. ελέγχθηκε/διερευνήθηκε ο βαθμός τήρησης του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής από τους παραγωγούς, 3. διερευνήθηκε η επάρκεια υφιστάμενων οδηγιών/κατευθύνσεων που τυχόν εφαρμόζουν οι παραγωγοί αναφορικά με την προστασία της βιοποικιλότητας

22 ΒΑΗ ΑΝΑΥΟΡΑ (BASELINE) ΕΔΑΥΟ-ΝΕΡΟ ΙΕΒ: ολοκλήρωση αποτελεσμάτων αναλύσεων εδάφους και νερού (καθορισμός βάσης αναφοράς) -επεξεργασία και εντοπισμός ειδικών προβλημάτων -εξέταση τρόπων αντιμετώπισης 1. Νερό ph, EC, NO 3, NH 4, CO 3, HCO 3, Cl, SO 4, P, Ca, Mg, Na, K, B, Cu, Mn, Fe, Zn, Ni, Cd, Pb (υπολείπονται ΒΜ) Ανά δείγμα 21 προσδιορισμοί Συνολικά 924 προσδιορισμοί 2. Έδαφος Μηχανική σύσταση, ph, EC, οργανική ουσία, CaCO 3, CEC, SAR, ESP, N kjeldahl, NO 3, P, (Na K Mg Ca) ανταλλάξιμα, Fe, Mn, Zn, Cu, B Ανά δείγμα 20 προσδιορισμοί Συνολικά 13,240 προσδιορισμοί Συνολικά προσδιορισμοί σε 706 δείγματα

23 ΒΑΗ ΑΝΑΥΟΡΑ (BASELINE) ΕΔΑΥΟ-ΝΕΡΟ (γεωργικά φάρμακα και μεταβολίτες) ΜΥΙ: Αναλύθηκαν 40 δείγματα νερού γεωτρήσεων από 3 περιοχές. 1. Περατώθηκαν όλες οι αναλύσεις νερών για υπολείμματα του ζιζανιοκτόνου glyphosate και του μεταβολίτη του AMPA 2. Περατώθηκαν όλες οι αναλύσεις νερών για ανίχνευση επιπλέον 210 δραστικών ουσιών γ.φ. Επι του παρόντος γίνεται συσχέτηση ευρυμάτων με γεωργικές εισροές 3. Περατωθηκαν αναλύσεις εδαφών για ανίχνευση γ.φ και μεταβολιτών τους (δειγματοληψία συναρτήσειι χρόνου εφαρμογής)

24 ΒΑΗ ΑΝΑΥΟΡΑ (BASELINE) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ ΕΚΒΤ: πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις βιοποικιλότητας, με εργασίες πεδίου, στο 5% των αγροτεμαχίων για καταγραφή της ορνιθοπανίδας, ερπετοπανίδας των χειρόπτερων και ασπόνδυλων

25 ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΤ ΠΡΟΔΙΟΡΙΜΟΤ ΣΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟΤ ΑΠΟΣΤΠΨΜΑΣΟ ΓΙΑ ΑΕΙΥΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΤΣΗΜΑΣΑ: Η ΠΕΡΙΠΣΨΗ ΣΟΤ ΜΕΟΓΕΙΑΚΟΤ ΕΛΑΙΨΝΑ 1. Μέθοδος ΙΑΡ ΚΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ 2. Εκπαιδευτικό υλικό 3. Οδηγίες φιλο-περιβαλλοντικών πρακτικών (γενικές και εξειδικευμένες ανά ελαιώνα) 4. Δείκτες για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις ελαιώνων της χώρας μας, κατάλληλους για την υποστήριξη προώθησης του ελληνικού ελαιολάδου διεθνώς