ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ

Transcript

1 SAGE10 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: 2,105,442 Κοινοτική χρηματοδότηση: 1,052,221 Αι. Μαρκέλλου -MΦΙ

2 Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο Συντονιστής Φυτοπροστασία & Ασφάλεια ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ»- Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων Διαχείριση Εδάφους, Άρδευση, Λίπανση Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας- Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Yγροτοπων ΡοδαξΑγρο ΕΠΕ Συστήματα Διαχείρισης για Περιβάλλον και Ποιότητα Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Βιοποικιλότητα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Βιοποικιλότητα (χλωρίδα, έντομα)

3 ΣΤΟΧΟΣ SAGE10 Βελτιστοποίηση υπαρχόντων φιλοπεριβαλλοντικών πρακτικών και μεγιστοποίηση της απόδοσης του ελαιώνα λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους του καλλιεργητή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Η δημιουργία ενός πλαισίου για την παροχή περιβαλλοντικά προσανατολισμένων συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τον ελαιοκαλλιεργητή, με τη χρήση μιας καινοτόμου μεθόδου εκτίμησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος 1. ευαισθησία του περιβάλλοντος 2. παραγωγική ικανότητα 600 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΩΝ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ

4 ΣΤΑΔΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ SAGE10... Στάδιο 1 Ο Ανάπτυξη Καινοτόμου Μεθόδου Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «Μέθοδος ΙΑΡ», Στάδιο 2 Ο Εφαρμογή της Μεθόδου ΙΑΡ από εκπαιδευμένους γεωπόνους-συμβούλους, 600 πιλοτικοί ελαιώνες με εθελοντική συμμετοχή παραγωγών των Ενώσεων Πεζών και Μεραμβέλλου και της Ομάδας ΝΗΛΕΑΣ

5 Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΙΑΡ με μια ματιά.. Η μέθοδος ΙΑΡ: Impact Assessment Procedure είναι η διαδικασία για την εκτίμηση των επιπτώσεων, ώστε να μπορούν να ιεραρχηθούν Προδιαγραφές μεθόδου ΙΑΡ: 1. Εγκυρότητα Επιστημονική 2. Επεκτασιμότητα πέραν της ελαιοκαλλιέργειας 3. Δυνατότητα εμπλουτισμού, για τη συνεχή βελτίωση της μεθόδου 4. Μέγιστη δυνατή απλούστευση, ξεκινώντας από την μέγιστη σύνθεση 5. Σταθερότητα αποτελεσμάτων, ανεξάρτητων από την υποκειμενική κρίση 6. Χαμηλό κόστος εφαρμογής στην πράξη 7. Ανταποδοτικότητα για τους παραγωγούς Πεδίο αναφοράς: Το κάθε αγροτεμάχιο και ο χειριστής του (ιδιοκτήτης ή μη)

6 ΜΕΘΟΔΟΣ ΙΑΡ ΠΕΔΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

7 ΜΕΘΟΔΟΣ ΙΑΡ: ΤΡΙΠΛΕΤΤΕΣ ΠΛΕΥΡΑ Στοιχεία των καλλιεργητικών δραστηριοτήτων (π.χ φυτοπροστασία, κλάδεμα, λίπανση, άρδευση, διαχείριση εδάφους, συγκομιδή, εγκατάσταση ελαιώνα, αποθήκευση) που μπορούν να επιδράσουν στο περιβάλλον και στον άνθρωπο ΕΠΙΠΤΩΣΗ Προκαλούμενες Επιπτώσεις από τις Πλευρές στους Αποδέκτες: π.χ ρύπανση εδάφους και υπόγειων/επιφανειακών νερών, μεταβολή ποικιλότητας, οξίνιση εδάφους, απειλή για την ανθρώπινη υγεία κ.α ΑΠΟΔΕΚΤΗΣ Φυσικό Βιοτικό και Αβιοτικό Περιβάλλον (υδάτινοι πόροι, έδαφος, αέρας, ορνιθοπανίδα κ.α), Άνθρωπος (ψεκαστής, εργάτης, περίοικος)

8 ΑΠΟΔΟΣΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΕΩΝ ΤΙΜΩΝ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ Οι Παράμετροι μιας Τριπλέτας διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη Σημασία ή τη Βαρύτητα τους στην Επίπτωση Οι Παράμετροι χωρίζονται σε : 1. Απλές ή Σύνθετες 2. Παραμέτρους Περιβάλλοντος ή Παραγωγού Η Σοβαρότητα της Επίπτωσης (Υψηλή/ Μέση/ Χαμηλή) εξαρτάται από την τιμή των Παραμέτρων που την καθορίζουν

9 ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΕΩΝ ΤΙΜΩΝ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ Η Σοβαρότητα μιας Επίπτωσης προκύπτει από την Βαθμολογία (Score) της αντίστοιχης Τριπλέτας η οποία υπολογίζεται με βάσει τις τιμές των κλάσεων των παραμέτρων και τις βαρύτητες τους

10 Στην πορεία του SAGE10 έχουν παραχθεί και εξεταστεί διαφορετικές προσεγγίσεις για τον καθορισμό: 1. των απλών και σύνθετων παραμέτρων, 2. της αβεβαιότητας όσον αφορά στην μέτρηση τους, 3. της βαρύτητας τους και των κλάσεων που παίρνουν Λογισμικό SAGEPROJECT

11 IAP Εργαλειοθήκη Λογισμικό SAGEPROJECT

12 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ Περιβαλλοντικό προφίλ Ιεράρχηση επιπτώσεων σε ελαιώνα της Χώρας Τριφυλίας

13 Μέσο σκορ τριπλετών ανά Πλευρά AS02_Z AS15 AS07_Z AS12_Z AS AS03 AS04 AS06 AS07 Διαχείριση αποβλήτων από ΦΠΠ Διαχείριση αποβλήτων (εκτός ΦΠΠ)-συντήρηση εξοπλισμού Διαχείριση κλαδιών Κλάδεμα AS02 AS03 AS04 AS06 Άλλες καλλιεργητικές δραστηριότητες (συγκομιδή, κτλ) AS07 AS13 AS08 Φυτοπροστασία (διαχείριση ζιζανίων) Άρδευση AS08 AS10 AS12 AS11 AS10 AS09 Εφαρμογή λιπάσματος Εφαρμογή φυτοπροστατευτικού προϊόντος AS11 AS12 Γενικές καλλιεργητικές διαδικασίες AS13 Μηχανική κατεργασία εδάφους AS15 Ποιες πλευρές (καλλιεργητικές πρακτικές παραγωγού) έχουν σημαντικές/μεγάλες επιπτώσεις στους αποδέκτες; Αποτελέσματα ΙΑΡ Μέσο σκορ τριπλετών ανά αποδέκτη Αθήνα

14 Σκορ τριπλέτας Περιβαλλοντική Επίδοση Αγροτεμαχίου Αποτελέσματα ΙΑΡ Συνολική εικόνα: Ποιοι Αποδέκτες (βιοτικοί-αβιοτικοί περιβάλλον) είναι περισσότερο ευάλωτοι και ποιες από τις καλλιεργητικέ ς δραστηριότητες του παραγωγού (Πλευρές) καθορίζουν το αποτέλεσμα CO01 CO02 CO03 CO04 CO05 CO06 CO07 CO08 CO09 CO10 CO11 CO12 CO13 CO14 CO15 CO17 CO18 CO19 Γράφημα του μέσου σκορ κάθε τριπλέτας Αποδέκτες Τα σημεία μετασχηματίζονται σε πίτες και απεικονίζουν τη σχετική συνεισφορά κάθε δραστηριότητας του παραγωγού στην επίπτωση σε κάθε αποδέκτη Αθήνα

15 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ ΜΕΘΟΔΟΣ ΙΑΡ Περιβαλλοντική επιβάρυνση Στόχος: Παραγωγή προϊόντων ελιάς με το μικρότερο δυνατό κόστος για το περιβάλλον και τον παραγωγό, Δυναμικό Παραγωγής ελκυστικότερων για τον καταναλωτή Με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και κάθε ελαιώνα

16 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΙΑΡ Φυτοπροστασία (ΜΦΙ, ΓΠΑ) 1. Διαχείριση εντομολογικών εχθρών 2. Κλάδεμα οργανική διαχείριση φυτείας 3. Διαχείριση ζιζανίων 4. Aσθένειες της ελιάς 5. Μελέτη των δεδομένων από EMS για εύρεση χωροταξικών προτύπων εξάπλωσης του δάκου προοπτική μαζικής παγίδευσης 6. Ωφέλιμα αρθρόποδα 7. Πρακτικές παράμετροι αξιολόγησης της διασποράς του ψεκαστικού νέφους 8. Προστασία Υδρόβιων Οργανισμών 9. Ψεκασμοί παράμετροι που αφορούν στον έλεγχο των γεωργικών μηχανημάτων (ψεκαστικά-μπεκ) 10. Παράμετροι Ορθές πρακτικές Αποθήκευσης και Διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, κενών συσκευασίας

17 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΙΑΡ Έδαφος και Νερό (ΙΕΒ, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) 1. Σύνταξη αναλυτικού εγχειριδίου εκτέλεσης δειγματοληψιών εδάφους και νερού 2. Εκπαίδευση για δειγματοληψία εδάφους και νερού 3. Εκπαίδευση για παραμέτρους λίπανσης, άρδευσης, διαχείρισης εδαφών

18 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΙΑΡ Βιοποικιλότητα (ΕΚΒΥ, ΓΠΑ, ΜΦΙ) παρακολούθηση αφθονίας και ποικιλίας πανίδας και χλωρίδας, αναγνώριση/ταυτοποίηση σημαντικών ειδών (βιοδείκτες), καταγραφή παραμέτρων/δεικτών, χρήση εξειδικευμένου εξοπλισμού

19 ΣΤΑΔΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ SAGE10... Στάδιο 3 ο Έκδοση γενικών και στοχευμένων οδηγιών Στάδιο 4 ο Επικύρωση της μεθόδου σε επιστημονικό και πρακτικό επίπεδο με διαβούλευση 600 πιλοτικούς ελαιώνες

20 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ ΕΚΔΟΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ ΜΦΙ: Έχουν εκδοθεί οι οδηγίες που αφορούν: Τρόπους ορθολογικής αντιμετώπισης εχθρών & ασθενειών της καλλιέργειας και χρήσης γεωργικών φαρμάκων(βάσει αυτοψιών και ΕΜS), Αναγνώριση-προστασία ωφελίμων αρθροπόδων, Ορθές πρακτικές αποθηκευσης, Ορθή πρακτική διαχείρισης αποβλητων, Ορθές πρακτικές μεταφορας γ.φ, ασφαλειας χρήστη (ψεκαστή/εργάτη), Έλεγχο λειτουργίας και ασφάλεια γεωργικών μηχανημάτων

21 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ ΕΚΔΟΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ IEB: Αποστολή οδηγιών λίπανσης για κάθε μεμονωμένο αγροτεμάχιο που συνοδεύονται από οδηγίες ορθών πρακτικών Επεξεργασία αποτελεσμάτων αναλύσεων εδάφους και νερού για τον εντοπισμό ειδικών προβλημάτων ανά περιοχή υλοποίησης

22 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΩΝ ΕΚΔΟΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ EKBY: Προσδιορίσθηκαν οι δραστηριότητες που πιθανόν επιδρούν αρνητικά στη βιοποικιλότητα - πρώτη αξιολόγηση των επιπτώσεων των ήδη εφαρμοζόμενων καλλιεργητικών πρακτικών. Για τη σύνταξη των οδηγιών λήφθησαν υπόψη: 1. οι κύριες καλλιεργητικές δραστηριότητες 2. ελέγχθηκε/διερευνήθηκε ο βαθμός τήρησης του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής από τους παραγωγούς, 3. διερευνήθηκε η επάρκεια υφιστάμενων οδηγιών/κατευθύνσεων για την προστασία της βιοποικιλότητας

23 ΕΔΑΦΟΣ-ΝΕΡΟ ΒΑΣΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BASELINE) ΙΕΒ: ολοκλήρωση αποτελεσμάτων αναλύσεων εδάφους και νερού (καθορισμός βάσης αναφοράς) -επεξεργασία και εντοπισμός ειδικών προβλημάτων -εξέταση τρόπων αντιμετώπισης 1. Νερό ph, EC, NO 3, NH 4, CO 3, HCO 3, Cl, SO 4, P, Ca, Mg, Na, K, B, Cu, Mn, Fe, Zn, Ni, Cd, Pb (υπολείπονται ΒΜ) Ανά δείγμα 21 προσδιορισμοί Συνολικά 924 προσδιορισμοί 2. Έδαφος Μηχανική σύσταση, ph, EC, οργανική ουσία, CaCO 3, CEC, SAR, ESP, N kjeldahl, NO 3, P, (Na K Mg Ca) ανταλλάξιμα, Fe, Mn, Zn, Cu, B Ανά δείγμα 20 προσδιορισμοί Συνολικά 13,240 προσδιορισμοί Συνολικά προσδιορισμοί σε 706 δείγματα

24 Αποτελέσματα δειγματοληψιών/καταγραφών ΙΕΒ: Συγκεντρώσεις P στο έδαφος & Na σε αρδευτικό νερό (Χώρα Τριφυλίας)

25 ΒΑΣΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BASELINE) ΕΔΑΦΟΣ-ΝΕΡΟ (γεωργικά φάρμακα και μεταβολίτες) ΜΦΙ: Αναλύθηκαν 44 δείγματα νερού γεωτρήσεων από 3 περιοχές. 1. Περατώθηκαν όλες οι αναλύσεις νερών για υπολείμματα του ζιζανιοκτόνου glyphosate και του μεταβολίτη του AMPA 2. Περατώθηκαν όλες οι αναλύσεις νερών για ανίχνευση επιπλέον 270 δραστικών ουσιών γ.φ. Επι του παρόντος γίνεται συσχέτιση ευρημάτων με γεωργικές εισροές 3. Περατώθηκαν όλες οι αναλύσεις σε 100 δείγματα εδάφους για προσδιορισμό υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων και μεταβολιτών

26 Αποτελέσματα δειγματοληψιών/καταγραφών ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΜΦΙ-ΓΠΑ: Αξιολόγηση ποικιλότητας ειδών χλωρίδας (180 ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΑ) Καταγραφή φυτικών ειδών Ξηρής βιομάζα/είδος Ανάπτυξη γεωβάσης Παραγωγή θεματικών χαρτών & χωρική ανάλυση δεδομένων Πεζά Ηρακλείου: 47 είδη, Χώρα Τριφυλίας: 69 είδη, Μεραμβέλλο Λασιθίου: 62 είδη

27 ΒΑΣΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BASELINE) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΕΚΒΥ: πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις βιοποικιλότητας, με εργασίες πεδίου, στο 5% των αγροτεμαχίων για καταγραφή της ορνιθοπανίδας, ερπετοπανίδας των χειρόπτερων και ασπόνδυλων Χειρόπτερα Ερπετά Πουλιά Ασπονδυλα Σαρκοφα P Φ P P P P P P P P Φ P M M M M M M M M M M PE PE PE PE Φ PE PE PE PE PE PE

28 Αποτελέσματα δειγματοληψιών/καταγραφών ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΕΚΒΥ: Αξιολόγηση ποικιλότητας βασικών ειδών πανίδας (Μεραμβέλλο & Πεζά)

29 Αποτελέσματα δειγματοληψιών/καταγραφών ΡόδαξΆγρο: Απόδοση ελαιολάδου/στρέμμα (Μεραμβέλλο & Χώρα Τριφυλίας, αντίστοιχα)

30 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ-ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ 1. Μέθοδος ΙΑΡ ΚΥΡΙΑ ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2. Εκπαιδευτικό υλικό 3. Οδηγίες φιλο-περιβαλλοντικών πρακτικών (γενικές και εξειδικευμένες ανά ελαιώνα) 4. Δείκτες για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις ελαιώνων της χώρας μας, κατάλληλους για την υποστήριξη προώθησης του ελληνικού ελαιολάδου διεθνώς

31 SAGE10 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Παραγωγή νέου έντυπου υλικού Ιστότοπος του Προγράμματος

32 Εχει δημιουργηθεί ένα ανθρώπινο δίκτυο επιστημόνων οι οποίοι επικοινωνούν με τοπικούς γεωπόνους και παραγωγούς Παρουσίαση του προγράμματος σε εθνικές αποστολές Κίνας και Ισραήλ και στην Ελληνική Βουλή Επαφές δικτύου με την ακαδημαϊκή κοινότητα-επιστημονική διαβούλευση Παρουσίαση στις Βρυξέλλες στα πλαίσια συζήτησης Κοινωνικών Εταίρων για την Οδηγία 128/2009/ΕΕ - EC, DG SANCO, ECPA, ακαδημαϊκοί και δημόσιοι φορείς

33 Ευχαριστούμε για την Προσοχή Σας SAGE10