ΑΝΧΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΛΑΡΗΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΧΝ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΜΖΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ ΚΑΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

Transcript

1 ΑΝΧΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΛΑΡΗΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΧΝ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΜΖΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ ΚΑΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «πγγξαθή θχθινπ καζεκάησλ ζην SCRATCHγηα ηελ δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην Γεκνηηθφ» ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ ΓΔΛΣΗΓΖ Σ-2297 ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ: νχιηεο Γεψξγηνο, Ζιεθηξνινγνο Μεραληθφο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Λάξηζα 2012

2 Δγθξίζεθε από ηελ ηξηκειή εμεηαζηηθή επηηξνπή Λάξηζα, / / 201 ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ

3 «Δειώλω σπεύζσλα όηη ηο παρόλ θείκελο αποηειεί προϊόλ προζωπηθής κειέηες θαη εργαζίας θαη πως όιες οη πεγές ποσ τρεζηκοποηήζεθαλ γηα ηε ζσγγραθή ηες δειώλοληαη ζαθώς είηε ζηης παραποκπές είηε ζηε βηβιηογραθία. Γλωρίδω πως ε ιογοθιοπή αποηειεί ζοβαρόηαηο παράπηωκα θαη είκαη ελήκερος/ε γηα ηελ επέιεσζε ηωλ λοκίκωλ ζσλεπεηώλ»

4 Δπραξηζηίεο Αξρηθά, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ εηζεγεηή ηεο πηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο θ. νχιηε Γεψξγηνν νπνίνο εκπηζηεχηεθε πσο ζα θέξσ εηο πέξαο απηφ ην δχζθνιν έξγν θαη αλέιαβε ηελ επίβιεςε ηεο εξγαζίαο κνπ. Έλα κεγάιν επραξηζηψ ρξσζηψ επίζεο ζηνλ ζπλάδειθν κνπ Δπγελίνπ Βαζίιεην γηα ηελ νπζηαζηηθή βνήζεηα θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ νη νπνίεο έπαημαλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο πηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ζηήξημε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ, ηνπο θίινπο θαη ηα αγαπεκέλα κνπ πξφζσπα πνπ κε ζηήξημαλ θαηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο απηήο. ii

5 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν απνηειεί έλα ζεκαληηθφ εξεπλεηηθφ ζέκα γχξσ απφ ην νπνίν ππάξρνπλ αληηκαρφκελεο απφςεηο. Σα ζέκαηα ηα νπνία ηίζεληαη είλαη θαηαξρήλ ε αλαγθαηφηεηα ε κε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, αιιά θαη ηεο δηδαθηηθήο θαη ηεο επηινγήο ησλ θαηάιιεισλ εξγαιείσλ.μεηά ηελ επξεία ρξήζε ηεο logoθαη ησλ lego-likeπεξηβαιιφλησλ έλα πάξα πνιχ δεκνθηιέο πεξηβάιινλ είλαη ζήκεξα ην γξαθηθφ ινγηζκηθφ πξνγξακκαηηζκνχ SCRATCH. Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη ζαλ αληηθείκελν λα δηεξεπλήζεη επηηπρεκέλεο πεξηπηψζεηο αλαθνξάο δηδαζθαιίαο πξνγξακκαηηζκνχ ζην SCRATCHθαη λα νξγαλψζεη ζεηξά καζεκάησλ πνπ ζθνπφ έρνπλ λα κπνξέζνπλ λα δηδάμνπλ ζε κηα νκάδα παηδηψλ ην δεκνηηθνχ ηα βαζηθά πάλσ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ κέζσ ηνπ SCRATCH. iii

6 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ... iv ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ... vii ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ... xi ΑΠΟΓΟΖ ΟΡΧΝ... xii 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή- Ηζηνξηθή Δμέιημε ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Οξηζκφο Γιψζζαο Πξνγξακκαηηζκνχ Πεξαηηέξσ Αλάιπζε Γισζζψλ Πξνγξακκαηηζκνχ... 2 Γιψζζεο 1εο γελεάο ή Γιψζζεο Μεραλήο (Machine Languages)... 2 Γιψζζεο 2εο Γελεάο ή πκβνιηθέο Γιψζζεο (Assembly Languages)... 2 Γιψζζεο 3εο Γελεάο ή Γηαδηθαζηηθέο ή Τςεινχ Δπηπέδνπ Γιψζζεο (Procedural Languages)... 2 Γιψζζεο 4εο Γελεάο ή Με Γηαδηθαζηηθέο Γιψζζεο (Nonprocedural Languages)... 3 Γιψζζεο 5εο Γεληάο Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Γισζζψλ Πξνγξακκαηηζκνχ Πιενλεθηήκαηα ησλ Γισζζψλ Τςεινχ Δπηπέδνπ Καηεγνξηνπνίεζε Γισζζψλ Πξνγξακκαηηζκνχ Οη Θεσξίεο Μάζεζεο θαη ηα Παηδαγσγηθά Μνληέια πκπεξηθνξηζκφο ( behaviorism ) Γλσζηηθέο ζεσξίεο Δπνηθνδνκεηηζκφο (Constructivism) Koηλσληθνπνιηηηζκηθέο Θεσξίεο - Θεσξία ηεο Γξαζηεξηφηεηαο ( ActivityTheory ) Ζ Σερλνινγία ζηελ Δθπαίδεπζε Ο Ρφινο ηνπ Ζ/Τ iv

7 1.3.2 Ση Πξνζθέξνπλ νη Νέεο Σερλνινγίεο ζηελ Δθπαίδεπζε Δλζσκάησζε ηνπ Ζ/Τ ζηελ Δθπαίδεπζε ΓηθηπαθέοΚνηλφηεηεοΜάζεζεο (Online Learning Communities) Αλαθνξέο Πξνγξακκαηηζκφο ζηελ Δθπαίδεπζε Ζ Ηζηνξία ηεο Logo Πιενλεθηήµαηα ηεο Logo Σν Πεξηβάιινλ ηεο Logo ζηελ Δθπαίδεπζε Logo Like πεξηβάιινληα Σα Logo-like Πεξηβάιινληα ζηε Γηδαζθαιία ηεο Πιεξνθνξηθήο Σα Logo-like Πεξηβάιινληα ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα Σα χγρξνλα Logo Like Πεξηβάιινληα Ζ Γηδαθηηθή ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Δπίδξαζε ησλ Δηθνληθψλ Πεξηβαιιφλησλ ζηελ Αληίιεςε ηνπ Υψξνπ απφ Παηδηά Πξνζρνιηθήο Ζιηθίαο θαη ε Υξήζε Πξνγξακκαηηζηηθψλ Πεξηβαιιφλησλ Ο Πξνγξακκαηηζκφο ζην Γεκνηηθφ ρνιείν Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ ζην Γπκλάζην -Υξήζε ηεο JavaScript Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ ζην Δληαίν Λχθεην Αλαθνξέο Πξνγξακκαηηζκφο ζε Πεξηβάιινλ SCRATCH Παξνπζίαζε ηνπ SCRATCH- H Φηινζνθία ηνπ Αλαιπηηθή Παξνπζίαζε ηνπ SCRATCH Ζ επηθάλεηα δηεπαθήο ρξήζηε ηνπ scratch Γνκηθά ζηνηρεία ηνπ Scratch Πξνγξακκαηηζκφο ζην SCRATCH γηα Μαζεηέο Γεκνηηθνχ Υξήζε Φνξκψλ Απην-αμηνιφγεζεο v

8 3.3.2 Πιενλεθηήκαηα Παξαδείγκαηα Δθαξκνγήο ηνπ SCRATCH ζε Μαζεηέο Γεκνηηθνχ ρεδηάδνληαο έλα θεληθφ Κίλεζε Αλαθνξέο Αλάπηπμε εηξάο Μαζεκάησλ γηα ηελ Γηδαζθαιία ηνπ SCRATCH ζην Γεκνηηθφ κε θνπφ ηελ πκκεηνρή ζε Γηαγσληζκφ Δγθαηάζηαζε ηνπ Scratch Αλάπηπμε εηξάο Μαζεκάησλ Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε Αλαθνξέο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α vi

9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ Δηθφλα 1.1 : Ηζηνξηθή Δμέιημε ησλ Γισζζψλ Πξνγξακκαηηζκνχ Δηθφλα 1.2 : Οη ηερλνινγηθέο εθαξκνγέο ηνπ Δπνηθνδνκηζκνχ Δηθφλα 1.3 : Αλαπαξάζηαζε ησλ ξφισλ πνπ έρνπλ ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο Δηθφλα 1.4: Ζ ρξήζε ηνπ Ζ/Τ ζηελ εθπαίδεπζε Ζ ρειψλα κεηαλαζηεχεη ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή, φπνπ δεη σο αληηθείκελν γξαθηθψλ. Δκθαλίδεηαη ζηελ νζφλε ζαλ λα έρνπκε θάηνςε απφ πάλσ ηεο. Παξαθάησ ζα δνχκε ελδεηθηηθά θάπνηα παξαδείγκαηα. ηελ Δηθφλα 2.1 ε ρειψλα παξνπζηάδεηαη ζηελ νζφλε Δηθφλα 2.1: Ζ ρειψλα ζηελ νζφλε Δηθφλα 2.2: Μεηαθηλψληαο ηε ρειψλα Δηθφλα 2.3: Γεκηνπξγψληαο έλα ηεηξάγσλν Δηθφλα 2.4: Γεκηνπξγψληαο κηα γξακκή θαη έλα πνιχγσλν Δηθφλα 2.5: Υξήζε ηνπ «αλαδπφκελνπ εγγξακκαηηζκνχ» ζηελ πξάμε Δηθφλα 2.6: TurtleArt, StarLogoTNG θαη ΒΤΟΒ (απφ αξηζηεξά ζηα δεμηά) Δηθφλα 2.7: πκπεξηθνξηζηηθφ κνληέιν δηδαζθαιίαο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Δηθφλα 2.8: Απνθαιππηηθφ κνληέιν κάζεζεο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Δηθφλα 2.9: Δπνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν κάζεζεο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ Δηθφλα 2.10: Παξάδεηγκα εηθνληθνχ θήπνπ Δηθφλα 2.11: πιινγέο ζηεξεψλ Δηθφλα 2.12: Όςε απφ πάλσ ζπιινγήο ζηεξεψλ Δηθφλα 2.13: Ζ κία δηάζηαζε έρεη ζρεδφλ κεδεληζηεί Δηθφλα 2.14: πλνηθία- Κιίκαθα αληηθεηκέλσλ πξνζνκνίσζεο Δηθφλα 2.15: Πεξηβάιινληα Πξνγξακκαηηζκνχ Ρνκπνηηθψλ πλφισλ Δηθφλα 2.16: Σν Παξάζπξνπ Διέγρνπ ηεο Παζραιίηζαο vii

10 Δηθφλα 2.17: Σν Πεξηβάιινλ ηεο logo (1) Δηθφλα 2.18: Σν Πεξηβάιινλ ηεο logo (2) Δηθφλα 2.19: Σν Πεξηβάιινλ ηεο logo (3) Δηθφλα 2.20: Υξήζε ηεο εληνιήο TAG Δηθφλα 2.21: Υξήζε ηεο εληνιήο SET Δηθφλα 2.22: Σν πεξηβάιινλ εξγαζίαο «The JLab» Δηθφλα 3.1: Σν Λνγφηππν ηνπ SCRATCH Δηθφλα 3.1: mouse x-y display Δηθφλα 3.2: Κνπκπηά δεκηνπξγίαο αληηθεηκέλσλ Δηθφλα 3.3: Λίζηα αληηθεηκέλσλ Δηθφλα 3.4: Παιέηα δνκηθψλ ζηνηρεηψλ θαη ρψξνο ελεξγεηψλ Δηθφλα 3.5: Costumes Δηθφλα 3.6: Ήρνη Δηθφλα 3.7: Ηδηφηεηεο ελεξγνχ αληηθεηκέλνπ Δηθφλα 3.8: Καηεπζχλζεηο Δηθφλα 3.9: Γξακκή εξγαιείσλ Δηθφλα 3.10: Γξακκή κελνχ Δηθφλα 3.11: Παξνπζίαζε ηεο πξάζηλεο ζεκαίαο Δηθφλα 3.12: Εσγξαθηθή Δηθφλα 3.13: Stack Blocks Δηθφλα 3.14: Hats Δηθφλα 3.15: Reporters Δηθφλα 3.16: Πξνγξακκαηηζκφο ζην Γεκνηηθφ Δηθφλα 3.17: Σν πεξηβάιινλ ηεο δσγξαθηθήο Δηθφλα 3.18: Υξήζε πηλέινπ Δηθφλα 3.19: Γεκίδνπκε κηα πεξηνρή κε ρξψκα viii

11 Δηθφλα 3.20: Υξήζε ζρεκάησλ Δηθφλα 3.21: Υξήζε ζθξαγίδαο Δηθφλα 3.22: Γπλαηέο θαηεπζχλζεηο Δηθφλα 3.23: «Σν θαληαζκαηάθη ζηνλ ιαβχξηλζν» Δηθφλα 3.24: Σα βήκαηα πνπ πξέπεη λα εθηειεζηνχλ δηαδνρηθά Δηθφλα 4.1: Σκεκαηνπνίεζε πξνβιήκαηνο Δηθφλα 4.2: Δλψλνπκε ηα ηνπβιάθηα πινπνηψληαο ην πξφβιεκα Δηθφλα 4.3: «Καηεβάδνπκε» ην Scratch Δηθφλα 4.4: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ ηάμε» Δηθφλα 4.5: ρεδηάδνπκε ην αληηθέηκελν Δηθφλα 4.6: ρεδηάδνπκε κε ηε ρξήζε βνχξηζαο Δηθφλα 4.7: Αληηγξάθνπκε ζηνηρεία Δηθφλα 4.8: Υξσκαηίδνπκε ηα ζηνηρεία Δηθφλα 4.9: Πεξηζηξέθνπκε ηα ζηνηρεία Δηθφλα 4.10: Οινθιήξσζε ζρεδίνπ Δηθφλα 4.11: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ ηάμε» Δηθφλα 4.12: Γεκηνπξγνχκε ηελ πίζσ φςε Δηθφλα 4.13: ρεδηάδνπκε ηελ αξηζηεξή φςε Δηθφλα 4.14: ρεδηάδνπκε ηελ δεμηά φςε Δηθφλα 4.15: «Μεηαθνξά» ζηνλ Ζ/Τ ηε ζπλέρεηα ζα θάλνπκε ηε θηγνχξα καο λα ρνξεχεη. Αλνίγνπκε ην project πνπ δεκηνπξγήζακε ζην πξνεγνχκελν κάζεκα, παηάκε ζην Sprite1 κεηνλνκάδνληαο ην ζε dancer1 φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 4.16: Δηθφλα 4.16: Μεηνλνκαζία ηνπ Sprite Δηθφλα 4.17: Παηάκε ζην Control Δηθφλα 4.18: Σνπνζεηνχκε ζην scripteditor ην forever κπινθ ix

12 Δηθφλα 4.19: Σνπνζεηνχκε ζην κπινθ forever ην κπινθ nextcostume Δηθφλα 4.20:Κάησ απφ ην nextcostume ζέξλνπκε ην wait 1 secs ηνπνζεηψληαο ην Δηθφλα 4.21: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνχ» γηα ηε κνπζηθή Δηθφλα 4.22:έξλνπκε ην κπινθ playsoundpop θάησ απφ ην κπινθ nextcostume Δηθφλα 4.23:πλζήθε επηινγήο Δηθφλα 4.24: Ζ ζπλζήθε επηινγήο «εάλ» Δηθφλα 4.25: Γνκή επηινγήο θαη αηζζεηήξαο Δηθφλα 4.26: Απνηέιεζκα ηνπ θπξίνπ γάηνπ θαη ηνπ θπξίνπ ζηξεηδηνχ Δηθφλα 4.27: Ninja I-fel-se-kun Δηθφλα 4.28: Απφθξπςε θαη εκθάληζε ήξσα Δηθφλα 4.29: Τινπνίεζε «δηδαζθαιίαο» Δηθφλα 4.30: Υξήζε ηεο εληνιήο κεηάδσζε x

13 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ BNF:Backus Normal Form MIT: Massachusetts Institute of Technology WEB: World Wide Web PBE:Programming By Example PBD:Programming By Demonstration LCSI: Logo Computer Systems, Inc MSX:MicroSoftExtended MSDOS:Microsoft Disk Operating System BYOB;Build your own blocks Programming Language TNG: The next Generation Programming language xi

14 ΑΠΟΓΟΖ ΟΡΧΝ Data Metadata Γεδνκέλα Μεηαδεδνκέλα xii

15 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1.1 Δηζαγσγή- Ηζηνξηθή Δμέιημε ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ Ο ςεθηαθφο ππνινγηζηήο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη κφλν δπαδηθνχο αξηζκνχο θαη λα εθηειέζεη δηαδνρηθά εληνιέο πνπ ηνπ δίλνληαη θη απηέο κε κνξθή δπαδηθνχ αξηζκνχ. Σα πξνγξάκκαηα πνπ θηηάρλνληαη κε ηέηνηεο εληνιέο ιέκε πσο θηηάρλνληαη ζε γιψζζα κεραλήο. Έηζη νη εληνιέο δηαβάδνληαλ ιίγν πην εχθνια, πάιη φκσο δελ ήηαλ απιφ λα δεη θαλείο ακέζσο πνηα δνπιεηά έθαλαλ απηέο νη εληνιέο. Δπίζεο, αλ ήζειαλ νη πξνγξακκαηηζηέο λα θάλνπλ δηνξζψζεηο, πξνζζήθεο θαη δηαγξαθέο εληνιψλ ζε πξφγξακκα γξακκέλν ζε γιψζζα κεραλήο, αληηκεηψπηδαλ ηεξάζηηεο δπζθνιίεο ζε κηα δηαδηθαζία πνιχ επάισηε απφ ιάζε. Δπηλνήζεθε ινηπφλ κηα ζπκβνιηθή γιψζζα γηα ηηο εληνιέο πνπ θαηαιάβαηλε ν ππνινγηζηήο θαη γξάθηεθε έλα ζπκβνινκεηαθξαζηηθφ πξφγξακκα (assembler), πνπ κεηέηξεπε έλα πξφγξακκα ζπκβνιηθήο γιψζζαο ζε έλα πξφγξακκα ζε γιψζζα κεραλήο. Οη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ είλαη ηερλεηέο γιψζζεο κεαπζηεξά θαζνξηζκέλν ζπληαθηηθφ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαηγηα ηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ.με βάζε ην εχξνο ησλ πξνβιεκάησλ ηα νπνία κπνξνχλλα αληηκεησπίζνπλ, νη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχραξαθηεξίδνληαη σο γεληθέο ή εμεηδηθεπκέλεο, ελψ κεβάζε ηελ ηζηνξηθή ηνπο εμέιημε ηαμηλνκνχληαη ζε "γεληέο". Δδψ, εθηφο απφ ηηο εληνιέο πξνγξάκκαηνο ζην αξηζηεξφ κέξνο, ππάξρνπλ θαη κεξηθά επεμεγεκαηηθά ζρφιηα, (πνπ ν ζπκβνινκεηαθξαζηήο ηα αγλνεί), πνπ βνεζάλε πνιχ ζηελ θάζε ζπληήξεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Παξ φια απηά φκσο, επεηδή ηα πξνγξάκκαηα δεύηεξεο γεληάο (απηά ζε ζπκβνιηθή γιψζζα) είραλ αθξηβψο ηφζεο εληνιέο φζεο είραλ θαη ηα αληίζηνηρα πξνγξάκκαηα ζε γιψζζα κεραλήο, ε αλάπηπμε κεγάισλ πξνγξακκάησλ ήηαλ δχζθνιε. Έηζη θηηάρηεθαλ νη γιψζζεο ηξίηεο γεληάο, φπσο είλαη ε FORTRAN, φπνπ ελψ νη πξνγξακκαηηζηέο έδηλαλ κφλν κηα εληνιή. Δθηφο απφ ην φηη έηζη γξάθνληαλ ιηγφηεξεο εληνιέο γηα ην ίδην πξφγξακκα, δεκηνπξγήζεθαλ θαη γιψζζεο αλώηεξνπ επίπεδνπ πνπ έκνηαδαλ πεξηζζφηεξν κε ηε θπζηθή γιψζζα Οξηζκόο Γιώζζαο Πξνγξακκαηηζκνύ Γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ ιέγεηαη κηα ηερλεηή γιψζζα πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ έιεγρν κηαο κεραλήο, ζπλήζσο ελφο ππνινγηζηή. Οη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ (φπσο άιισζηε θαη νη αλζξψπηλεο γιψζζεο) νξίδνληαη απφ έλα ζχλνιν ζπληαθηηθψλ θαη ελλνηνινγηθψλ θαλφλσλ, πνπ νξίδνπλ ηε δνκή θαη ην λφεκα, αληίζηνηρα, ησλ πξνηάζεσλ ηεο γιψζζαο. 1

16 Οη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ νξγάλσζε θαη δηαρείξηζε πιεξνθνξηψλ, αιιά θαη γηα ηελ αθξηβή δηαηχπσζε αιγνξίζκσλ. Οξηζκέλνη εηδηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ φξν γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ κφλν γηα ηππηθέο γιψζζεο πνπ κπνξνχλ λα εθθξάζνπλ φινπο ηνπο πηζαλνχο αιγνξίζκνπο. Με-ππνινγηζηηθέο γιψζζεο φπσο ε HTML ή ηππηθέο γξακκαηηθέο φπσο ε BNF δελ ιέγνληαη ζπλήζσο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ [55]. Τπάξρνπλ ρηιηάδεο δηαθνξεηηθέο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ, θαη θάζε ρξφλν δεκηνπξγνχληαη πεξηζζφηεξεο Πεξαηηέξσ Αλάιπζε Γισζζώλ Πξνγξακκαηηζκνύ Αο αλαιχζνπκε παξαθάησ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο δηαθνξέο πνπ παξνπζηάδνπλ νη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ θαηά ηελ εμέιημε ηνπο ζηνλ ρξφλν: Γιώζζεο 1εο γελεάο ή Γιώζζεο Μεραλήο (MachineLanguages) Βαζίδνληαη ζηνλ δπαδηθφ θψδηθα, είλαη άκεζα θαηαλνεηέο απφ ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη εμαξηψληαη απφ ηελ ζπγθεθξηκέλε κεραλή (machinedependent) δει. πξνγξάκκαηα πνπ γξάθνληαη ζε έλαλ ππνινγηζηή δελ είλαη θαηαλνεηά απφ άιινλ. Γιώζζεο 2εο Γελεάο ή πκβνιηθέο Γιώζζεο (Assembly Languages) Αλαπηχρζεθαλ ηελ δεθαεηίαηνπ '50, απαηηνχλ κεηαθξαζηέο γηα ηελ κεηαηξνπή ηνπο ζε γιψζζα κεραλήο, είλαη επθνιφηεξε ε εθκάζεζε θαηαπνκλεκφλεπζε ηνπο. Γιώζζεο 3εο Γελεάο ή Γηαδηθαζηηθέο ή Τςεινύ ΔπηπέδνπΓιώζζεο (Procedural Languages) Αλαπηχρζεθαλ απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '50, ρξεζηκνπνηνχλ εθηελψοζχκβνια, πηνζεηνχλ ηελ έλλνηα ηεο ππνξνπηίλαο, ρξεζηκνπνηνχληα γηα ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ ππνζηήξημεο απνθάζεσλ παξά ην γεγνλφο φηη δελ πεξηέρνπλ επθνιίεο γηα ηελ αλάπηπμε απηψλ. Οη αλεπάξθεηεο ησλ ζπκβνιηθψλ γισζζψλ θαη ε πξνζπάζεηα γηα θαιχηεξε επηθνηλσλία αλζξψπνπ κεραλήο νδήγεζαλ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 ζηελ εκθάληζε ησλ πξψησλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ πςεινχ επηπέδνπ. Σν 1957 ε IBM αλάπηπμε ηελ πξψηε γιψζζα πςεινχ επηπέδνπ ηε FORTRAN. Σν φλνκα FORTRAN πξνέξρεηαη απφ ηηο ιέμεηο FORmula TRANslation πνπ ζεκαίλνπλ κεηάθξαζε ηχπσλ. Ζ FORTRAN αλαπηχρζεθε σο γιψζζα θαηάιιειε γηα ηελ επίιπζε καζεκαηηθψλ θαη επηζηεκνληθψλ πξνβιεκάησλ [56]. 2

17 Σν 1960 αλαπηχρζεθε κία άιιε γιψζζα, ζηαζκφο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ε γιψζζα COBOL. Ζ COBOL φπσο δειψλεη θαη ην φλνκα ηεο (COmmon Business OrientedLanguage-Κνηλή γιψζζα πξνζαλαηνιηζκέλε ζηηο επηρεηξήζεηο) είλαη θαηάιιειε γηα αλάπηπμε εκπνξηθψλ εθαξκνγψλ, θαη γεληθφηεξα δηαρεηξηζηηθψλ εθαξκνγψλ, ηνκέαο φπνπ ε FORTRAN πζηεξνχζε. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ κε ειάρηζηε πξαθηηθή εθαξκνγή αιιά πνπ επεξέαζε ηδηαίηεξα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηηο επφκελεο γιψζζεο είλαη ε ALGOL (Algorithmic Language-Αιγνξηζκηθή γιψζζα). ην ρψξν ηεο Σερλεηήο Ννεκνζχλεο αλαπηχρζεθαλ δπν γιψζζεο δηαθνξεηηθέο απφ ηηο άιιεο. ηα κέζα ηνπ 60 αλαπηχρζεθε ε LISP (LISt Processor- Δπεμεξγαζηήο ιίζηαο), γιψζζα ε νπνία πξνζαλαηνιίδεηαη ζε ρεηξηζκφ ιηζηψλ απφ ηα ζχκβνια θαη ε PROLOG (PROgramming LOGic- Λνγηθφο Πξνγξακκαηηζκφο) ζηηο αξρέο ηνπ 70. Γχν ζεκαληηθφηαηεο γιψζζεο γεληθνχ ζθνπνχ, νη νπνίεο αλαπηχρζεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 60 αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη πάξα πνιχ ζηηο εκέξεο καο, είλαη ε BASIC θαη εpascal. Ζ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ BASIC (Beginner s All Purpose Symbolic Code- πκβνιηθφο Κψδηθαο Δληνιψλ Γεληθήο Υξήζεο γηα Αξράξηνπο) αξρηθά αλαπηχρζεθε, φπσο δειψλεη θαη ην φλνκα ηεο, σο γιψζζα γηα ηελ εθπαίδεπζε αξραξίσλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ. ρεδηάζηεθε γηα λα γξάθνληαη ζχληνκα πξνγξάκκαηα, ηα νπνία εθηεινχληαη κε ηε βνήζεηα δηεξκελεπηή (interpreter). Ζ γιψζζα PASCAL έθεξε κεγάιεο αιιαγέο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ. Παξνπζηάζηεθε ην 1970 θαη ζηεξίρζεθε πάλσ ζηελ ALGOL. Δίλαη κηα γιψζζα γεληθήο ρξήζεο, ε νπνία είλαη θαηάιιειε ηφζν γηα ηελ εθπαίδεπζε φζν θαη ηε δεκηνπξγία ηζρπξψλ πξνγξακκάησλ θάζε ηχπνπ. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο γιψζζαο είλαη ε θαηαιιειφηεηα γηα ηε δεκηνπξγία δνκεκέλσλ πξνγξακκάησλ. Γιώζζεο 4εο Γελεάο ή Με Γηαδηθαζηηθέο Γιώζζεο (NonproceduralLanguages) Ζ βαζηθή ηδέα κίαο κε δηαδηθαζηηθήο γιψζζαο είλαη λα κεηαθεξζεί ε επζχλε ηεο ξνήο ηνπ πξνγξάκκαηνο απφ ηνλ πξνγξακκαηηζηή ζην ινγηζκηθφ. Με ηηο κε δηαδηθαζηηθέο γιψζζεο ν πξνγξακκαηηζηήο πξνζδηνξίδεη ηη ζέιεη λα ππνινγίζεη ν ππνινγηζηήο θαη φρη ηνλ ηξφπν (ην πψο) πνπ ζα γίλεη απηφ. Οη γιψζζεο απηέο ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ζπζηεκάησλ ππνζηήξημεο απνθάζεσλ. 3

18 Μία αθφκε γιψζζα πνπ γλψξηζε κεγάιε δηάδνζε είλαη ε γιψζζα C. Ζ C ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Unix γιψζζα κε ηζρπξά ραξαθηεξηζηηθά, κεξηθά απφ απηά θνηλά κε ηελ Pascal θαηάιιειε γηα ηελ αλάπηπμε δνκεκέλσλ εθαξκνγψλ αιιά θαη κε πνιιέο δπλαηφηεηεο γιψζζαο ρακεινχ επηπέδνπ. Ζ C εμειίρηεθε ζηε γιψζζα C++, πνπ είλαη αληηθεηκελνζηξαθήο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ρξεζηκνπνηείηαη ηδηαίηεξα, εηδηθά γηα πξνγξακκαηηζκφ ζην Γηαδίθηπν (Internet), ε JAVA. Ζ JAVA είλαη κηα αληηθεηκελνζηξαθήο γιψζζα πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηελ εηαηξία SUN κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε εθαξκνγψλ, πνπ ζα εθηεινχληαη ζε θαηαλεκεκέλα πεξηβάιινληα, δειαδή ζε δηαθνξεηηθνχο ππνινγηζηέο νη νπνίνη είλαη ζπλδεδεκέλνη κε ην Γηαδίθηπν [56]. Γιώζζεο 5εο Γεληάο Δίλαη ζπκβνιηθέο γιψζζεο πνππαξέρνπλ απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο αληηθεηκέλσλ θαη κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηεληερλεηή λνεκνζχλε. Παξαθάησ παξνπζηάδνπκε ζηελ Δηθφλα 1.1 ηελ Ηζηνξηθή Δμέιημε ησλ Γισζζψλ Πξνγξακκαηηζκνχ: 4

19 Δηθόλα 1.1 : Ηζηνξηθή Δμέιημε ησλ Γισζζώλ Πξνγξακκαηηζκνύ Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Γισζζώλ Πξνγξακκαηηζκνύ Κάζε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ έρεη ην δηθφ ηεο ζχλνιν ηππηθψλ πξνδηαγξαθψλ (ή θαλφλσλ) πνπ αθνξνχλ ην ζπληαθηηθφ, ην ιεμηιφγην θαη ην λφεκα ηεο. Γηα πνιιέο γιψζζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο θαη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα (π.ρ. C, C++, Java, Scheme), ππάξρνπλ εηδηθνί θνξείο ηππνπνίεζεο, νη νπνίνη κέζα απφ ηαθηέο ζπλαληήζεηο δεκηνπξγνχλ, ηξνπνπνηνχλ ή επεθηείλνπλ ηηο ηππηθέο πξνδηαγξαθέο πνπ 5

20 δηέπνπλ ηε ρξήζε κηαο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ. Άιιεο γιψζζεο δελ πεξηγξάθνληαη ζε θάπνην επίζεκν πξφηππν αιιά νξίδνληαη κφλν κε βάζε θάπνηα πινπνίεζή ηνπο (πνπ απνηειεί ην ληε θάθην πξόηππν), φπσο ε Python πνπ πεξηγξάθεηαη απφ ηελ πινπνίεζε CPython Πιενλεθηήκαηα ησλ Γισζζώλ Τςεινύ Δπηπέδνπ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ πςεινχ επηπέδνπ ζε ζρέζε κε ηηο ζπκβνιηθέο κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ: Ο θπζηθφηεξνο θαη πην «αλζξψπηλνο» ηξφπνο έθθξαζεο ησλ πξνβιεκάησλ. Σα πξνγξάκκαηα ζε γιψζζα πςεινχ επηπέδνπ είλαη πην θνληά ζηα πξνβιήκαηα πνπ επηιχνπλ. Ζ αλεμαξηεζία απφ ηνλ ηχπν ηνπ ππνινγηζηή. Πξνγξάκκαηα ζε κία γιψζζα πςεινχ επηπέδνπ κπνξνχλ λα εθηειεζηνχλ ζε νπνηνλδήπνηε ππνινγηζηή κε ειάρηζηεο ή θαζφινπ κεηαηξνπέο. Ζ δπλαηφηεηα ηεο κεηαθεξζηκφηεηαο ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ζεκαληηθφ πξνζφλ. Ζ επθνιία ηεο εθκάζεζεο θαη εθπαίδεπζεο σο απφξξνηα ησλ πξνεγνχκελσλ. Ζ δηφξζσζε ιαζψλ θαη ε ζπληήξεζε πξνγξακκάησλ ζε γιψζζα πςεινχ επηπέδνπ είλαη πνιχ επθνιφηεξν έξγν. πλνιηθά νη γιψζζεο πςεινχ επηπέδνπ ειάηησζαλ ζεκαληηθά ην ρξφλν θαη ην θφζηνο παξαγσγήο λέσλ πξνγξακκάησλ, αθνχ ιηγφηεξνη πξνγξακκαηηζηέο κπνξνχλ ζε κηθξφηεξν ρξφλν λα αλαπηχμνπλ πξνγξάκκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε πεξηζζφηεξνπο ππνινγηζηέο Καηεγνξηνπνίεζε Γισζζώλ Πξνγξακκαηηζκνύ Γελ ππάξρεη απιφο ηξφπνο λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ νη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ζπλήζσο θάζε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ πεξηέρεη επηξξνέο απφ πνιιέο πξνεγνχκελεο γιψζζεο, ζπλδπάδνληαο ζεηηθά ζηνηρεία θαη πξνζζέηνληαο λέα. Υαξαθηεξηζηηθά πνπ εκθαλίδνληαη ζε κηα γιψζζα θαη έρνπλ ζεηηθή απνδνρή, ζπλήζσο πηνζεηνχληαη απφ κεηαγελέζηεξεο γιψζζεο αθφκα θαη αλ πξφθεηηαη γηα γιψζζεο πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθή θαηεγνξία. Ζ θαηεγνξηνπνίεζε είλαη αθφκα πην πεξίπινθε γηα ην ιφγν φηη πνιιέο γιψζζεο ζπλήζσο αλήθνπλ ζε παξαπάλσ απφ κία θαηεγνξίεο. Γηα παξάδεηγκα, ε Java είλαη ηφζναληηθεηκελνζηξαθήο φζν θαη παξάιιειε γιψζζα, δεδνκέλνπ φηη ππνζηεξίδεη ηελ νξγάλσζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ππνινγηζκψλ ζε αληηθείκελα, αιιά επηηξέπεη επίζεο θαη ηελ δεκηνπξγία πξνγξακκάησλ κε ηαπηφρξνλα λήκαηα (threads) πνπ εθηεινχληαη παξάιιεια. 6

21 Γεδνκέλεο ηεο δπζθνιίαο ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε, κπνξνχκε λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε ηηο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Οη ζπλεζέζηεξνη ηξφπνη είλαη: κε βάζε ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο κε βάζε ηνλ ζηφρν πνπ έρεη ε γιψζζα κε βάζε ηνλ ηξφπν πνπ πεξηγξάθνπλ ην δεηνχκελν απνηέιεζκα ηελ πξψηε πεξίπησζε πξνθχπηνπλ θαηεγνξίεο φπσο: Γηαδηθαζηηθέο γιψζζεο (procedural) φπνπ ην πξφγξακκα είλαη νξγαλσκέλν ζε δηαδηθαζίεο, πνπ απνηεινχληαη απφ ζεηξέο εληνιψλ πνπ πεξηγξάθνπλ αιγνξίζκνπο. Παξαδείγκαηα γισζζψλ πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία είλαη ε Pascal ή ε C. Αληηθεηκελνζηξαθείο γιψζζεο (object-oriented) φπνπ ην πξφγξακκα είλαη νξγαλσκέλν ζε αληηθείκελα. Έλα αληηθείκελν είλαη κηα κνλάδα πνπ απνηειείηαη απφ ηελ πεξηγξαθή θάπνησλ δεδνκέλσλ θαη ηελ πεξηγξαθή ησλ αιγνξίζκσλ πνπ ηα επεμεξγάδνληαη. Έλα αληηθεηκελνζηξαθέο πξφγξακκα απνηειείηαη απφ δηάθνξα αληηθείκελα πνπ αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο. Παξαδείγκαηα αληηθεηκελνζηξαθψλ γισζζψλ είλαη ε Java ή ε C++. πλαξηεζηαθέο γιψζζεο (functional) φπνπ νη ππνινγηζκνί εθθξάδνληαη σο εθαξκνγέο καζεκαηηθψλ ζπλαξηήζεσλ, ζε αληίζεζε κε ηα άιια είδε πξνγξακκαηηζκνχ φπνπ νη ππνινγηζκνί εθθξάδνληαη σο ζεηξέο εληνιψλ, φπνπ ε θάζε κία αιιάδεη κε θάπνην ηξφπν ηελ θαηάζηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Θεσξεηηθφ ηνπο ππφβαζξν είλαη ν ι-ινγηζκφο. Υαξαθηεξηζηηθέο ζπλαξηεζηαθέο γιψζζεο είλαη ε Lisp, ε Haskell θαη ε OCaml. ηελ πεξίπησζε πνπ νη θαηεγνξηνπνίεζε ησλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ γίλεη κε βάζε ην ζηφρν πνπ έρεη ε γιψζζα, ππάξρνπλ νη παξαθάησ θαηεγνξίεο: Γιψζζεο γεληθήο ρξήζεο. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία ηαμηλνκνχληαη γιψζζεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ γεληθψλ εθαξκνγψλ, θαζψο θαη πνιιέο εθπαηδεπηηθέο γιψζζεο πνπ απνδείρηεθαλ ρξήζηκεο γηα ηελ αλάπηπμε γεληθψλ εθαξκνγψλ, φπσο ε Pascal. Γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ ζπζηεκάησλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ιεηηνπξγηθψλ ζπζηεκάησλ ή νδεγψλ (drivers) πιηθνχ, φπνπ ρξεηάδεηαη πνιιέο θνξέο ν πξνγξακκαηηζηήο λα έρεη έιεγρν θαη γλψζε ηνπ πσο ιεηηνπξγεί ην πιηθφ. Ζ πην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ ζπζηεκάησλ είλαη ε C. 7

22 Γιψζζεο ζελαξίσλ (scripting). Απηέο νη γιψζζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο γηα ηε γξήγνξε αλάπηπμε κηθξψλ πξνγξακκάησλ, ζε πεξηπηψζεηο πνπ ν ρξφλνο ηνπ πξνγξακκαηηζηή είλαη πην πνιχηηκνο απφ ηελ ηαρχηεηα εθηέιεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζπκβαίλεη φηαλ ην πξφγξακκα απιά απηνκαηνπνηεί απιέο ιεηηνπξγίεο. Παξαδείγκαηα γισζζψλ ζελαξίσλ (scripting) είλαη ε Perl, ε Python, ε Ruby ή ηα θειχθε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Unix (shells). Γιψζζεο εηδηθψλ εθαξκνγψλ. ε απηή ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ γιψζζεο πνπ αλαπηχρζεθαλ εηδηθά γηα κηα ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή. Γηα παξάδεηγκα, ε γιψζζα PostScript είλαη ζρεδηαζκέλε εηδηθά γηα λα πεξηγξάθνληαη κε ιεπηνκέξεηα θείκελα πξνο εθηχπσζε, ελψ ε γιψζζα Matlab είλαη ζρεδηαζκέλε γηα ηελ επεμεξγαζία πηλάθσλ απφ αξηζκεηηθά δεδνκέλα. Παξάιιειεο ή θαηαλεκεκέλεο γιψζζεο. ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία ηαμηλνκνχληαη γιψζζεο πνπ επηηξέπνπλ ηε αλάπηπμε παξάιιεισλ πξνγξακκάησλ, φπνπ πνιιέο εληνιέο εθηεινχληαη ηαπηφρξνλα ζε πνιινχο ππνινγηζηέο, έηζη ψζηε ην ηειηθφ απνηέιεζκα λα πξνθχςεη γξεγνξφηεξα. Οη παξάιιειεο γιψζζεο πξνζθέξνπλ ζπλήζσο εχθνινπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ λεκάησλ πνπ εθηεινχληαη παξάιιεια, θαζψο θαη ηξφπνπο ψζηε λα δεκηνπξγνχληαη θαηλνχξηεο παξάιιειεο εθηειέζεηο. Παξαδείγκαηα γισζζψλ πνπ αλήθνπλ (θαη) ζε απηή ηελ θαηεγνξία είλαη ε Java, ε Erlang, ε MultiLisp ή ε Cilk. Σέινο, ζηελ πεξίπησζε πνπ ε θαηεγνξηνπνίεζε γίλεηαη κε βάζε ηνλ ηξφπν πνπ πεξηγξάθεηαη ην δεηνχκελν, ππάξρνπλ νη παξαθάησ θαηεγνξίεο: Πξνζηαθηηθέο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ (imperative) είλαη νη γιψζζεο πνπ πεξηγξάθνπλ ην δεηνχκελν απνηέιεζκα θαηαζθεπαζηηθά, δίλνληαο κηα ζεηξά εληνιψλ πνπ φηαλ εθηειεζηνχλ παξάγνπλ ην δεηνχκελν απνηέιεζκα. Σέηνηεο γιψζζεο είλαη ε C, ε Java αιιά θαη ε OCaml. Γεισηηθέο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ (declarative) είλαη νη γιψζζεο πνπ πεξηγξάθνπλ ην δεηνχκελν απνηέιεζκα ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ηδηφηεηεο πνπ έρεη, θαη φρη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ππνινγίδεηαη. Παξαδείγκαηα δεισηηθψλ γισζζψλ είλαη ε Haskell, ε SQL θαη ε Prolog [56]. 8

23 1.2 Οη Θεσξίεο Μάζεζεο θαη ηα Παηδαγσγηθά Μνληέια χκθσλα κε ηηο Θεσξίεο Μάζεζεο θάζε άηνκν δηαζέηεη έλα ζχζηεκα γλψζεσλ θαη πεπνηζήζεσλ (γλσζηηθέο δνκέο), ην νπνίν είλαη απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ην πεξηβάιινλ (θπζηθφ θαη πνιηηηζκηθφ).οη γλσζηηθέο δνκέο ηνπ είλαη αηνκηθέο θαη ελψ κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο (παξαλνήζεηο, θαηλνκελνινγηθέο αξρέο, ζεσξίεο, πιαίζηα), παξνπζηάδνπλ θνηλά ζηνηρεία.δπηπιένλ θάζε δηαδηθαζία κάζεζεο επεξεάδεηαη θαη θαζνξίδεηαη απφ απηέο ηηο πξνυπάξρνπζεο γλσζηηθέο δνκέο.ζ δηδαζθαιία ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθή φηαλ ιακβάλεη ππφςε ηηο πξνυπάξρνπζεο γλσζηηθέο δνκέο (Φξάγθνπ, Γξεγνξηάδνπ 2009) [1]. Παξαθάησ παξνπζηάδνπκε ηηο Θεσξίεο Μάζεζεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί γηα ηελ δηδαζθαιία ησλ ΣΠΔ ζε φιεο ηηο ζρνιηθέο βαζκίδεο πκπεξηθνξηζκόο ( behaviorism ) Καηά ηνλ πκπεξηθνξηζκφ ε κάζεζε νξίδεηαη σο κία αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή πνπ πξνθχπηεη κέζσ εκπεηξηψλ θαη αζθήζεσλ πνπ ηίζεληαη απφ ην δάζθαιν. Ζ κάζεζε ζπληειείηαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο είηε κέζσ ηεο ακνηβήο ηεο (ζεηηθή ελίζρπζε) είηεκέζσ ηεο ηηκσξίαο (αξλεηηθή ελίζρπζε). Κεληξηθνί νη ξφινηηνπ δαζθάινπ σο κεηαδφηε ηεο γλψζεο ζηνπο καζεηέο θαη βαζηθφ παξάγνληα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ εληζρχεη ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά θαη ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ ηνπ καζήκαηνο πνπ δηαηππψλνληαη κε ηε κνξθή ζπκπεξηθνξψλ πνπ νη καζεηέο πξέπεη λα αλαπηχμνπλ.γίλεη έκθαζε ζηελ αλακεηάδνζε ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαζψο ε κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο. Οη Αξρέο κάζεζεο ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ θαηά ηελ Πξνγξακκαηηζκέλε δηδαζθαιία ηνπ Β.F. Skinner είλαη νη παξαθάησ: Δλεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή Γφκεζε ηεο δηδαθηέαο χιεο ζε ζχληνκεο δηδαθηηθέο ελφηεηεο Παξνπζίαζε ηεο χιεο ζχκθσλα κε ηνπο ξπζκνχο ηνπ καζεηή Δλίζρπζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ καζεηή θαη άκεζε επαιήζεπζε ηεο απάληεζήο ηνπ Δπηβξάβεπζε ηεο ζσζηήο απάληεζεο Ζ κάζεζε ζχκθσλα κε ηνλ Β.F. Skinner πξνρσξά γξακκηθά ρσξίο δηαθιαδψζεηο (κεραλέο Skinner). Hαιιεινπρία ηεο χιεο είλαη κε ηέηνην ηξφπν ζρεδηαζκέλε ψζηε λα κπνξνχλ λα ηελ 9

24 αθνινπζήζνπλ φινη νη καζεηέο. Κάζε δηδαθηηθφ βήκα απνηειείηαη απφ ηέζζεξα ζηνηρεία : α) κία πιεξνθνξία, β) κία εξψηεζε, γ) έλα θελφ γηα λα δνζεί ε απάληεζε απφ ην καζεηή θαη δ) ηε ζσζηή απάληεζε. Δλ αληηζέζεη ν Ν.Α.Crowder ππνζηεξίδεη ηελ Γηαθιαδηζκέλε Οξγάλσζε. Θεσξεί φηη ε απάληεζε ηνπ καζεηή θαζνξίδεη ην ηη ζα αθνινπζήζεη. Ζ παξνπζία κηαο μεθάζαξεο ζρέζεο αλάκεζα ζηελ παξερφκελε απφ ην καζεηή απάληεζε θαη ζην καζεζηαθφ πιηθφ εηζάγεη ηε δπλαηφηεηα εμαηνκηθεπκέλσλ ξπζκίζεσλ θαηά ηε κάζεζε. Ζ βαζηθή δηαθνξά ηεο γξακκηθήο νξγάλσζεο απφ ηελ δηαθιαδηζκέλε νξγάλσζε βξίζθεηαη ζηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο ηνπ ιάζνπο ηνπ καζεηή. Ο Skinner πηζηεχεη φηη ηα βήκαηα πξέπεη λα είλαη ηφζν κηθξά ψζηε λα απνθεχγεηαη ην ιάζνο ηνπ καζεηή. Όηαλ ν καζεηήο απαληήζεη ιάζνο ηνπ πξνζθέξεηαη ε ζσζηή απάληεζε. Αληίζεηα ν Crowder πηζηεχεη φηη ην ιάζνο απνηειεί νπζηαζηηθφ ζηνηρείν ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο. Όηαλ ν καζεηήο θάλεη ιάζνο ηνπ δίλνληαη ζπκπιεξσκαηηθέο εμεγήζεηο γηα λα ην μεπεξάζεη. Ζ εκθάληζε ηνπ ππνινγηζηή ζηελ δεθαεηία ηνπ 70 ζπληζηά λέα εμέιημε ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαζθαιίαοκε ηελ εκθάληζε ηεο Γηδαζθαιίαο κε ηελ Βνήζεηα ππνινγηζηή δηακνξθψλνληαο ην Μνληέιν ηνπ Γηδαθηηθνχ ρεδηαζκνχ ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ. ηελ αξρηθή ηεο κνξθή δελ ήηαλ παξά ε ππνινγηζηηθή πινπνίεζε ηνπ πξνγξακκαηηζκέλνπ βηβιίνπ κέζσ εξσηήζεσλ πνιιαπιψλ επηινγψλ (multiplechoice). ηελ ζχγρξνλε εθδνρή ηνπ κηιάκε γηα ηα πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο κε ηε Βνήζεηα Τπνινγηζηή ηα νπνία ζρεδηάδνληαη κε βάζε ην «κνληέιν» ηνπ δηδαθηηθνχ ζρεδηαζκνχ (InstructionalDesign). Σν Μνληέιν ηνπ Γηδαθηηθνχ ρεδηαζκνχ ζχκθσλα κε ηνλ R. Gagne ζηνλ πκπεξηθνξηζκφ απνηειείηαη απφ ηξία θχξηα ζηάδηα πνπ παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: Αμηνιφγεζε αλαγθψλ: Πξνζδηνξίδεη θάζε δξαζηεξηφηεηα ηνπ καζεηή θαη θάζε ηκήκα γλψζεο πνπ πξέπεη λα πξνζθηεζεί απφ απηφλ. Δπηινγή δηδαθηηθψλ κεζφδσλ θαη πιηθνχ: Βαζίδνληαη ζηελ πξνεγνχκελε αλάιπζε θαη ζηεξίδνληαη ζε κεηξήζηκα κεγέζε ζπκπεξηθνξάο. Αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή: Σεζη πνπ καο επηηξέπνπλ λα απνθαλζνχκε γηα ηελ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ. Σέινο αο αλαθεξζνχκε ζηε ζπλεηζθνξά ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ ζην ζρεδηαζκφ εθπ. εθαξκνγψλ κε ΣΠΔ. Σα ζπκπεξηθνξηζηηθνχ ηχπνπ 10

25 ινγηζκηθά tutorials&drillandpractice(θαζνδήγεζεο /εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο) θξίλνληαη επαξθή είηε γηα παξνρή επνπηηθήο δηδαζθαιίαο, είηε γηα ηελ εκπέδσζε ρακεινχ επηπέδνπ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, είηε γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ πξνζσπηθή εξγαζία ησλ καζεηψλ [2] Γλσζηηθέο ζεσξίεο Δπνηθνδνκεηηζκόο (Constructivism) Ο Δπνηθνδνκεηηζκφο (constructivisme) κεηά ηo 90 γίλεηαη ηεο κφδαο θαη ζεσξεί ηε κάζεζε ζαλ κηα δηαδηθαζία ελεξγεηηθήο δφκεζεο ησλ γλψζεσλ θαη φρη ζαλ κηα δηαδηθαζία πξφζθηεζήο ηεο. Γελ ππάξρεη αληηθεηκεληθή κάζεζε αιιά κφλν πξνζσπηθέο κεηαθξάζεηο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, θαζέλαο νηθνδνκεί ηηο δηθέο ηνπ θαη δελ έρνπλ αμία παξά κφλν γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ρξφλν. Γηαξθνχλ έλα κηθξφ δηάζηεκα θαη έρνπλ απηή ηελ ηδηφηεηα, γηαηί πξαγκαηνπνηνχληαη κέζα ζε κηα θνηλφηεηα, πνπ απνδέρεηαη ηηο ίδηεο βάζεηο θαη αμίεο. Ζ δηδαζθαιία παίξλεη ην ζρήκα κηαο ελίζρπζεο ζε απηή ηα δηαδηθαζία. Ο εθπαηδεπηηθφο αιιά θαη νη άιινη καζεηεχνληεο νδεγνχλ ην καζεηή ζηε δηθή ηνπ αλαδήηεζε λνήκαηνο. Σν άηνκν ςάρλεη λα θαηαλνήζεη ηηο πνιιαπιέο πξννπηηθέο κέζα απφ ηελ αιιειφδξαζε, πνπ έρεη κε ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν. ε πνιιά ζεκεία νη ζέζεηο ησλ θνλζηξνπθηηβηζηψλ κνηάδνπλ κε απηέο ησλ γλσζηηθψλ. Μηα λέα έλλνηα ζαλ αληίβαξν έξρεηαη λα παξέκβεη ζε απηή ηελ ηάζε, ε έλλνηα ηεο δηακεζνιάβεζεο [3]. Oη γλσζηηθέο ζεσξίεο δίλνπλ έκθαζε ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ γλσζηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ αηφκνπ θαη ηνλ ηδηαίηεξν ηξφπν πνπ νηθνδνκεί ηε γλψζε, ζε ζρέζε πάληνηε κε ηηο πξνυπάξρνπζεο εκπεηξίεο ηνπ. Ζ κάζεζε έρεη ραξαθηήξα επνηθνδνκηζηηθφ θαη είλαη κηα ππνθεηκεληθή, πνιχπινθε δηαδηθαζία πξφζθηεζεο-νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο, ε νπνία πεξηγξάθεηαη απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο, αλάινγα κε ηηο ζεσξίεο πνπ δηαηππψλνληαη ζρεηηθά κε απηή. ε αληίζεζε κε ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ, ν επνηθνδνκηζκφο (constructivism) ηνλίδεη ηελ αμία ηεο θαηαζθεπήο ηεο γλψζεο θη φρη ηελ απιή αλαπαξαγσγή ηεο (Jonassen, Peck, & Wilson, 1999). Ζ παξνρή πνιιαπιψλ αλαπαξαζηάζεσλ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, βνεζά ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ηεο πνιππινθφηεηάο ηεο, απφ φιεο ηηο δπλαηέο πξνζεγγίζηκεο πηπρέο-εθδνρέο ηεο, ελψ παξάιιεια ζπληειεί ζεκαληηθά ζηελ θαιιηέξγεηα ησλ δεμηνηήησλ θξηηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηψλ θαη ηε ζπζηεκηθή αληίιεςε ησλ θαηλνκέλσλ. Ο ξφινο ηνπ δαζθάινπ παχεη λα είλαη απηφο ηνπ κεηαιακπαδεπηή-θνξέα ηεο γλψζεο θαη κεηνπζηψλεηαη ζε δηεπθνιπληή ηεο καζεζηαθήο δηδαζθαιίαο, ζε εκςπρσηή, εκπλεπζηή θαη ζπληνληζηή θαηαζηάζεσλ απζεληηθήο κάζεζεο. Αληηπξνζσπεπηηθέο γλσζηηθέο ζεσξίεο είλαη ν γλσζηηθφο επνηθνδνκηζκφο ηνπ 11

26 Piaget, ε αλαθαιππηηθή κάζεζε ηνπ Bruner, ε ζεσξία ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ε ζεσξία ηνπ ζπλδεζηαζκνχ [4]. Ο γλσζηηθφο επνηθνδνκηζκφο ηνπ Piaget δίλεη έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο ινγηθήο ζθέςεο πνπ παηδηνχ. Γηαθξίλεη 4 δηαθνξεηηθά δηαδνρηθά ζηάδηα αλάπηπμεο απφ ηα νπνία δηέξρεηαη ην θάζε παηδί: 1) Αηζζεζηνθηλεηηθφζηάδην (sensory-motorstage) απφηεγέλλεζήηνπέσο 2 εηψλ) 2) Πξνζπιινγηζηηθφζηάδην (preoperationalstage) απφ 2 σο 7 εηψλ 3) ηάδηνζπγθεθξηκέλεοζθέςεο (stageofconcreteoperations) απφ 7 έσο 11 εηψλθαη 4) ηάδηνηππηθψλ-ινγηθψλπξάμεσλ (Stageofformaloperations) απφ 11 εηψλθαηάλσ (Singer&Revenson, 1996). Σν άηνκν, ζχκθσλα κε ηνλ επνηθνδνκηζκφ ηνπ Piaget, καζαίλεη κέζσ ησλ δηαδηθαζηψλ αθνκνίσζεο θαη ζπκκφξθσζεο ησλ λέσλ γλψζεσλ ζην ήδε ππάξρνλ γλσζηηθφ ηνπ νηθνδφκεκα, ζηα ήδε ππάξρνληα γλσζηηθά ηνπ ζρήκαηα. Έηζη, κέζα απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ λέσλ γλσζηηθψλ ζρεκάησλ θαη ηε ζρεζηαθή αμηνιφγεζή ηνπο κε ην πξνυπάξρνλ γλσζηηθφ νηθνδφκεκα, ε λέα γλψζε έξρεηαη θαη πξνζαξηάηαη πάλσ ζε απηφ, είηε ζπγθξνχεηαη, ηξνπνπνηψληαο, αλαπξνζαξκφδνληαο ηελ αξρηθή ηνπ δνκή [5]. Ο Bruner, δηαηππψλνληαο ηε ζεσξία ηεο αλαθαιππηηθήο κάζεζεο, ηνλίδεη ηελ αμία ηεο αλαθάιπςεο σο καζεζηαθή δηαδηθαζία θη σο γλσζηηθφ απνηέιεζκα ζηελ εθπαίδεπζε. Τπνγξακκίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα πηνζέηεζεο ησλ αξρψλ πνπ δηέπνπλ ηελ επηζηήκε θαη πξνηείλεη ηελ εθαξκνγή ηεο αλαθαιππηηθήο κεζφδνπ ή ηεο θαζνδεγνχκελεο αλαθάιπςεο γηα ηελ εμέηαζε, αλάιπζε θαη δηεξεχλεζε ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία [4]. Ζ ζεσξία ηνπ ζπλδεζηαζκνχ (connectionism) έξρεηαη λα απνξξίςεη ηε βάζε ηεο ζεσξίαο ηεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο, ζεσξψληαο φηη ην γλσζηηθφ ζχζηεκα ηνπ αηφκνπ δε ιεηηνπξγεί σο κηα κεραλή επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ, ακθηζβεηεί αθφκε ηε ζεκαζία ησλ αλαπαξαζηάζεσλ, ζεσξψληαο φηη ε γλσζηηθή δηαδηθαζία ζηεξίδεηαη θαζαξά ζε βηνινγηθέο δνκέο θαη ιεηηνπξγίεο πνπ έρνπλ σο θέληξν επεμεξγαζίαο ην ζχζηεκα ησλ εγθεθαιηθψλ λεπξψλσλ. Έηζη, ην αλζξψπηλν κπαιφ ιεηηνπξγεί κε έλαλ απηνκαηνπνηεκέλν ηξφπν θη αιιειεπηδξά κε ην πεξηβάιινλ, φρη κέζσ ηεο ξνήο πιεξνθνξηψλ αιιά κέζσ ηεο ξνήο ελέξγεηαο ησλ λεπξσληθψλ δηθηχσλ [4]. 12

27 Πάλσ ζηηο απφςεηο ηνπ Piaget αλαπηχρζεθε ε παηδαγσγηθή ζεσξία ηεοlogo. Ζ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ LOGO ζρεδηάζηεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, γηα εθπαηδεπηηθνχο θπξίσο ζθνπνχο, ζην Σερλνινγηθφ Ηλζηηηνχην Μαζαρνπζέηεο (Μ.Η.Σ.), απφ νκάδα εξεπλεηψλ ζηελ Σερλεηή Ννεκνζχλε κε επηθεθαιήο ηνλ Seymour Papert. Σν φλνκά ηεο νθείιεηαη ζηελ Διιεληθή ιέμε «ιφγνο» (ινγηθφ). Βαζίδεηαη ζε δχν θχξηα επηρεηξήκαηα ηνπ εκπλεπζηή ηεο: Ζ εκπεηξία κε ηελ LOGO νδεγεί ζηελ απφθηεζε γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ, δεμηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ θαη ζε άιια καζήκαηα. Ζ LOGO ζπληζηά έλαλ ηδαληθφ ρψξν γηα ηε κάζεζε καζεκαηηθψλ ελλνηψλ φπσο κεηαβιεηή, αλαδξνκηθφηεηα θ.ιπ. Καηά ηε θνλζηξαθηηνληζηηθή θαηαζθεπαζηηθή (constructionist) πξνζέγγηζε ηνπ S. Papertε κάζεζε είλαη απνηειεζκαηηθή φηαλ ν καζεηήο πεηξακαηίδεηαη θαηαζθεπάδνληαο έλα πξντφλ πνπ έρεη λφεκα γηα ηνλ ίδην. Οη θνλζηξαθηηνληζηέο πεγαίλνπλ έλα βήκα πην πέξα θαη επηδηψθνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ πεξηβάιινληα φπνπ ηα παηδηά παίδνπλ θαη ρεηξίδνληαη αληηθείκελα θαη κπνξνχλ, ζπλεπψο, λα ζπλερίζνπλ λα καζαίλνπλ λένπο ζπιινγηζκνχο κε θπζηθφ ηξφπν θαη πέξα απφ ηελ θαζηεξσκέλε εθπαίδεπζε. Όπνπ ην ιήκκα Μηθξφθνζκνο απνθηά λέα έλλνηα θαη ζεσξείηαη σο έλα ζχλνιν ζπγθεθξηκέλσλ θαη αθεξεκέλσλ αληηθεηκέλσλ θαη ζρέζεσλ θαζψο θαη έλα ζχλνιν ιεηηνπξγηψλ πνπ επηδξνχλ πάλσ ζηα αληηθείκελα, ηξνπνπνηψληαο ηηο ζρέζεηο ηνπο θαη δεκηνπξγψληαο λέα αληηθείκελα [2]. ηελ παξαθάησ Δηθφλα 1.2 παξνπζηάδνληαη νη ηερλνινγηθέο εθαξκνγέο ηνπ επνηθνδνκηζκνχ: 13

28 Δηθόλα 2.2 : Οη ηερλνινγηθέο εθαξκνγέο ηνπ Δπνηθνδνκηζκνύ. Οη γλσζηηθέο ζεσξίεο επεξέαζαλ θαηαιπηηθά ην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Όπσο αλαθέξακε παξαπάλσ ν Seymour Papert βαζηδφκελνο ζην γλσζηηθφ επνηθνδνκηζκφ ηνπ Piaget αλέπηπμε κηα γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ, νηθεία πξνο ηνπο καζεηέο κε ηελ νπνία δίλνληαο απιέο εληνιέο ζην κηθξφθνζκν κηαο ρειψλαο ζηνλ Ζ/Τ, κπνξνχλ λα ζρεδηάζνπλ απιά γεσκεηξηθά ζρήκαηα, ηα νπνία ζηαδηαθά γίλνληαη ζπλζεηφηεξα, ρξεζηκνπνηψληαο θάζε θνξά εληνιέο-αιγφξηζκνπο πνπ νη ίδηνη θαηαζθεχαζαλ [5]. Ζ γιψζζα απηή ιεηηνπξγεί πξνβιεπηηθά ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη δηνξζσηηθά ηνπ απνηειέζκαηνο, δεδνκέλνπ φηη δίδεηαη ε επθαηξία ζην καζεηή λα εληνπίζεη ην καζεκαηηθφ ηνπ ζθάικα θαη λα ηξνπνπνηήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Ζ αμηνπνίεζε ηνπ ζθάικαηνο θαη ε ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, είλαη απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο κάζεζεο κε ηε LOGO αιιά θαη ηαπηφρξνλα βαζηθφ ζεκείν ηεο γλσζηηθήο ζεσξίαο ηνπ Piaget. Οη γλσζηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο, ζπλεηέιεζαλ ζην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ, πνπ παξέρνπλ πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ γλσζηηθψλ ελλνηψλ θαη παξάιιεια ζπληεινχλ ζηελ δεκηνπξγία απζεληηθψλ θαηαζηάζεσλ κάζεζεο, κέζσ ηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, νηθείσλ πξνο ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ. Ζ δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιεκάησλ κε ηε βνήζεηα ηνπ Ζ/Τ, ραξαθηεξίδεηαη ζπρλά απφ απιέο θαη ζπλζεηφηεξεο λνεηηθέο δηαδηθαζίεο παξφκνηεο κε απηέο πνπ πεξηγξάθεη ε ζεσξία ηεο επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ, ελψ άιινηε απαηηείηαη ε 14

29 αλάθιεζε δεισηηθψλ θη άιινηε πην ζχλζεησλ δηαδηθαζηηθψλ γλψζεσλ, πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα νινθιεξψζνπλ κε επηηπρία κηα καζεζηαθή δηαδηθαζία [4] Koηλσληθνπνιηηηζκηθέο Θεσξίεο - Θεσξία ηεο Γξαζηεξηόηεηαο ( ActivityTheory ) Δπεξεαζκέλνη απφ ην επηζηεκνινγηθφ ξεχκα θξηηηθήο ζεψξεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο φπνπ ηνλίδεηαη ε θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο κάζεζεο σο δηαδηθαζίαο θαη ηεο γλψζεο σο ηειηθνχ πξντφληνο, νη ζεσξεηηθνί ησλ θνηλσληθν-πνιηηηζηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ππνζηεξίδνπλ φηη ε γλψζε είλαη θνξέαο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο θαη πνιηηηζκνχ θαη νηθνδνκείηαη ζηα πιαίζηα ηεο αιιειεπίδξαζεο αηφκνπ-θνηλσλίαο ή αηφκνπ-θνηλφηεηαο ή θνηλνηήησλ φπνπ απηφ εμαληιεί ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ (Lave&Wegner, 1991). ηα πιαίζηα φισλ απηψλ ησλ πξνζεγγίζεσλ ν ξφινο ηνπ καζεηή ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο βξίζθεηαη ζην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο, εληαγκέλνο κέζα ζε έλα θνηλσληθφ πιαίζην ζπλεξγαζίαο κε ηελ νκάδα θαη ην θνηλσληθφ νηθνζχζηεκα ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, πάληα ζε κηα ζρέζε αιιειεπίδξαζεο, δηεθπεξαηψλνληαο θνηλέο δξαζηεξηφηεηεο αλψηεξνπ γλσζηηθνχ επηπέδνπ θη φρη δξαζηεξηφηεηεο επαλάιεςεο γλψζεσλ πνπ ήδε θαηέρεη, άζρεησλ κε ηα ελδηαθέξνληά ηνπ, πνπ ζηελ νπζία κπνξνχλ λα ηνπ πξνζθέξνπλ ειάρηζην γλσζηηθφ θέξδνο. Ο ξφινο ηνπ δαζθάινπ ζα πξέπεη λα είλαη απηφο ηνπ εκςπρσηή θαη ζπληνληζηή ησλ καζεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη παξάιιεια νξγαλσηηθφο, απνβιέπνληαο ζηελ εμαζθάιηζε, ηε δεκηνπξγία θαη ξχζκηζε εθείλνπ ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο πνπ κπνξεί λα δηαπαηδαγσγήζεη ηνπο καζεηέο [6]. Αληηπξνζσπεπηηθέο ζεσξίεο ζρεηηθέο κε ηνλ θνηλσληθνπνιηηηζηηθφ ραξαθηήξα ηεο κάζεζεο, είλαη ε θνηλσληθνπνιηηηθή ζεσξία ηνπ Vygotsky, ε ζεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο, θαζψο θαη ε ζεσξία πνπ ππνζηεξίδεη ην κνληέιν ηεο εγθαζηδξπκέλεο κάζεζεο. Ζ κάζεζε ζεσξείηαη σο δηαδηθαζία θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Σν άηνκν κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία κε άιια άηνκα αλαπηχζζεη ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο πνπ δηαθνξεηηθά ζα βξίζθνληαλ ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε εμέιημεο. Καηά ηνλ Vygottsky ε λνεηηθή αλάπηπμε είλαη κηα δηαδηθαζία αδηάξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ ηζηνξηθή δηάζηαζε θαη ην πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη. Γελ ππάξρεη καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα έμσ απφ ην θνηλσληθφ, ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δηαδξακαηίδεηαη. Κεληξηθνίείλαη νη ξφινη: α. ηεο ζπλεξγαζίαο θαη β. ηεο γιψζζαο σο εξγαιείνπ πνπ ζπκβάιεη ζηε δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ. 15

30 Ζ ζεσξία ηεο δξαζηεξηόηεηαο έξρεηαη λα εξκελεχζεη ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηηο αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο πνπ δηελεξγνχληαη κεηαμχ ηνπ αηφκνπ θαη ηνπ θνηλσληθνχ θαη θπζηθνχ πεξηβάιινληφο ηνπ, εηζάγνληαο ηελ έλλνηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο, ε νπνία ζηελ νπζία δίλεη λφεκα ζε έλα ζχλνιν ζπλεηδεηψλ δηαθνξεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, φισλ φκσο ζρεηηθψλ κε θάπνην αληηθείκελν, ζηηο νπνίεο ιακβάλνπλ κέξνο έλα ή πεξηζζφηεξα ππνθείκελα, πξνο ηελ επίηεπμε θάπνησλ θνηλψλ, ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ (Leontiev, 1978). Γνκηθά ζηνηρεία ηεο ζεσξίαο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη ην ππνθείκελν, ην αληηθείκελν, νη πξάμεηο θαη νη ιεηηνπξγίεο. Χο ππνθείκελν ζεσξείηαη ην άηνκν ή ηα άηνκα πνπ ελεξγνπνηνχληαη πξνο ην ίδην αληηθείκελν (ζηφρν). Ζ ελεξγνπνίεζε απηή γίλεηαη κέζσ εζσηεξηθψλ (internalization) θη εμσηεξηθψλ (externalization) ιεηηνπξγηψλ, νη νπνίεο παίξλνπλ ηε κνξθή πξάμεσλ, πνπ ζηελ νπζία είλαη ε εμσηεξίθεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εζσηεξηθψλ ιεηηνπξγηψλ (Sannino, Daniels, & Gutiérrez, 2009). Ζ πινπνίεζε θάζε δξαζηεξηφηεηαο πξνυπνζέηεη ηε ρξήζε εξγαιείσλ απφ ηα ππνθείκελα, εζσηεξηθψλ (λφεζε, ζρεδηαζκνί, κέζνδνη) ή εμσηεξηθψλ (ππνινγηζηέο, ηερληθά εμαξηήκαηα, αληηθείκελα) γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο [4]. Σν κνληέιν ηεο εγθαζηδξπκέλεο κάζεζεο, ηνλίδεη ηνλ θνηλσληθν-πνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα ηεο κάζεζεο, ηηο δπζθνιίεο ηεο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ε ζηήξημε ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ, κπνξνχλ λα άξνπλ απηέο ηηο δπζθνιίεο. Ζ κάζεζε σο δηαδηθαζία θαη ε γλψζε σο πξντφλ απηήο, εμαξηψληαη άκεζα απφ ην θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν ην άηνκν αλαπηχζζεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ. Έηζη, ε γλσζηηθή καζεηεία, ε ζπκκεηνρή δειαδή ηνπ αηφκνπ ζε έλα πεξηβάιινλ εκπιαηζησκέλεο κάζεζεο, έρεη ην ραξαθηήξα ηεο απζεληηθήο κάζεζεο, δεδνκέλνπ φηη είλαη ζπγθεθξηκέλε θαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηεπφκελσλ (Watson & Winbourne, 2008). Δπηπιένλ, ε θαζεκεξηλή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο θνηλφηεηαο κάζεζεο θαη νη ζηνρεπκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο νπνίεο επηδίδνληαη, παξάγνπλ γλψζε, βειηηψλνπλ πξαθηηθέο, θαιιηεξγνχλ ηνλ επηθνηλσληαθφ ιφγν, δεκηνπξγνχλ πνιηηηζκφ [4]. ηελ παξαθάησ Δηθφλα 1.3 απεηθνλίδνληαη θάπνηα παηδηά, φπνπ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ην θαζέλα επηρεηξνχλ λα επηηχρνπλ έλαλ θνηλφ ζηφρν: λα θέξνπλ ηε κηθξή βάξθα ζηε ζηεξηά [7]. 16

31 Δηθόλα 3.3 : Αλαπαξάζηαζε ησλ ξόισλ πνπ έρνπλ ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζεσξία ηεο δξαζηεξηόηεηαο. Όζνλ αθνξά ην ρψξν ησλ Σ.Π.Δ νη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο ηνλ επεξέαζαλ ζεκαληηθά. Ζ θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο κάζεζεο θαη ε ζεκαζία ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ αηφκσλ ζηελ θαηαζθεπή ηεο γλψζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξαγδαία ηερλνινγηθή εμέιημε, νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε αξρηθά ηνπ παγθφζκηνπ ηζηνχ (World Wide Web), ζηελ θνηλσληθή δηθηχσζε θαη ην WEB 2, γηα λα θηάζνπκε ζηαδηαθά ζην WEB 3, ην νπνίν είλαη αθφκε ππφ εμέιημε. Δθαξκφδνληαο ην κνληέιν ηεο ζεσξίαο ηεο δξαζηεξηφηεηαο, δηαδηθηπαθέο θνηλφηεηεο κάζεζεο δεκηνπξγνχληαη κέζσ ηνπ παγθφζκηνπ ηζηνχ, γηα ηελ ζπλεξγαηηθή αλάπηπμε ινγηζκηθψλ αλνηρηνχ θψδηθα (Open Source Code), έρνληαο σο κέιε άηνκα κε ηα ίδηα ελδηαθέξνληα απφ νπνηαδήπνηε γσληά ηνπ πιαλήηε [8]. Παξά ηε γεληθφηεξε, δηεπξπκέλε εθαξκνγή ησλ θνηλσληθνπνιηηηζηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζην ρψξν ησλ Σ.Π.Δ., ε θηινζνθία ηνπ ζρεδηαζκνχ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ δε θαίλεηαη λα επεξεάζηεθε ζεκαληηθά απφ ην ζεσξεηηθφ ηνπο πιαίζην. Απηφ ελ κέξεη νθείιεηαη ζηε δπζθνιία δεκηνπξγίαο ζπλεξγαηηθψλ θαη ηαπηφρξνλα εθπαηδεπηηθψλ, αλνηρηψλ 17

32 πεξηβαιιφλησλ θη αθεηέξνπ ζην γεγνλφο φηη ε θνηλσληθή-ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί κε απφιπηε επηηπρία λα επηηεπρζεί ζηα πιαίζηα ελφο θιίκαηνο απζεληηθψλ θαηαζηάζεσλ κάζεζεο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Καη απηφ ηνλ ηξφπν, νη θνηλσληθνπνιηηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο επεξέαζαλ θαηαιπηηθά ηελ παηδαγσγηθή ζεψξεζε θαη κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο κε ηε ρξήζε ησλ Σ.Π.Δ., θαζψο θαη ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ηνπ επξχηεξνπ ζρνιηθνχ νηθνζπζηήκαηνο. Έηζη, ε ρξήζε νπνηνπδήπνηε εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ, κπνξεί λα δώζεη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία έλαλ θνηλσληθνπνιηηηζηηθό πξνζαλαηνιηζκό, φηαλ γίλεηαη ζηα πιαίζηα εθαξκνγήο ελφο νκαδνζπλεξγαηηθνχ ζελαξίνπ απζεληηθήο κάζεζεο κε ηηο Σ.Π.Δ., φπνπ δίλεηαη ζηνπο καζεηέο ε δπλαηφηεηα λα εξεπλήζνπλ, λα αλαδεηήζνπλ, λα ζπδεηήζνπλ, λα ζπκθσλήζνπλ θαη λα εμαγάγνπλ, απφ θνηλνχ, ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηάο ηνπο [4]. 1.3 Ζ Σερλνινγία ζηελ Δθπαίδεπζε Όιν θαη πεξηζζφηεξν παξαηεξνχκε ηελ κεγάιε επηξξνή πνπ αζθνχλ νη λέεο ηερλνινγίεο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Οη ππνινγηζηέο, ην δίθηπν World Wide Web, θαη ε δηαρπηηθφηεηα πνπ πξνζθέξεη ην Internet, έρνπλ παξαθηλήζεη πνιινχο εξεπλεηέο λα εμεηάζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο πξνθιήζεηο πνπ ηπρφλ λα έρνπλ ζην ηνκέα ηεο παηδείαο. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα είλαη ελήκεξνο γη' απηά ηα κνλαδηθά παηδαγσγηθά θαη εθπαηδεπηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο πξηλ απνθαζίζεη λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη θαη λα κελ θαηαιήμεη ζ' απηέο κφλν εμαηηίαο ηεο άκεηξεο αγάπεο γηα ηελ ηερλνινγία ή απιψο επεηδή ζήκεξα ε ηερλνινγία έρεη κπεη ζηελ δσή καο. Πξαγκαηηθά φκσο ζηνλ ηνκέα απηφ, ε ηερλνινγία έρεη πνιιά λα πξνζθέξεη πξνο φθεινο θαη ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηεο θνηλσλίαο. Οη κέζνη καζεηέο ζα απνθνκίζνπλ πνιιά νθέιε, ελψ νη ηδηνθπίεο δελ ζα πεξηνξίδνληαη κφλν ζηελ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηέα χιε, νχηε ζα ρξεηάδεηαη λα αθνινπζνχλ αξγνχο ξπζκνχο πξνο ράξηλ κεξηθψλ άιισλ καζεηψλ. ηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο ζα αλνηρζνχλ λένη νπηηθνί νδνί, ελψ ν αλαιθαβεηηζκφο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ζα πάςεη λα ππάξρεη. Οη λέεο ηερλνινγίεο, ηδίσο ε πιεξνθνξηθή κε ην ηεξάζηην πιήζνο ησλ ζχγρξνλσλ εθαξκνγψλ, έρνπλ ζρεδφλ ηαπηηζζεί κε φ,ηη ραξαθηεξίδνπκε σο αλάπηπμε. Κάζε ρψξα πνπ πξνζβιέπεη ζηελ αλάπηπμε (νηθνλνκηθή, ηερλνινγηθή θ.ιπ.) έρεη θπξηνιεθηηθά «γαληδσζεί» απφ ηηο λέεο ηερλνινγίεο: ηηο έρεη εηζαγάγεη ζηελ Δθπαίδεπζε, εληζρχεη ηελ έξεπλά ηνπο, ρξεκαηνδνηεί ηηο εθαξκνγέο ηνπο, πξνσζεί κε θάζε ηξφπν φ,ηη έρεη ζρέζε κ' απηέο, ηδηαίηεξα κε ηελ ηερλνινγία ησλ Ζ/Τ. Δθείλν πνπ δελ έρεη ίζσο βαζχηεξα ζπλεηδεηνπνηεζεί, ηδίσο ζηελ Διιάδα, είλαη ε 18

33 ζπνπδαηφηεηα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα κηα πνηνηηθή παηδεία πνπ απνηειεί θαη ηελ πξνυπφζεζε γηα θάζε κνξθήο αλάπηπμε κηαο ρψξαο. Ο ρψξνο απηφο ζηηο πξαγκαηηθέο δηαζηάζεηο, πξνεθηάζεηο θαη εθαξκνγέο ηνπ άξρηζε λα κειεηάηαη πνιχ πξφζθαηα, θαη γηα ρψξεο φπσο ε Διιάδα ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη βξίζθεηαη αθφκε ζε πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην. Καη φκσο ε πξαγκαηηθφηεηα είλαη κία: ρσξίο ηηο λέεο ηερλνινγίεο, ρσξίο ηελ πιεξνθνξηθή θαη ηηο πνηθίιεο εθαξκνγέο ηεο ζηελ «θνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ» φπνπ δνχκε, ζηελ θνηλσλία ηδίσο ηνχ 21νπ αηψλα, δελ κπνξεί λα λνεζεί αλάπηπμε ηεο παηδείαο. Ήδε έρνπλ αξρίζεη λα εηζάγνληαη ζηαδηαθά, κε αξγνχο αθφκε ξπζκνχο θαη κεγάιε θαζπζηέξεζε, νη λέεο ηερλνινγίεο ζηελ ειιεληθή Δθπαίδεπζε. Σα νθέιε πνπ αλακέλνληαη γηα ηελ Παηδεία καο, εθφζνλ εθαξκνζζνχλ ζσζηά πξνγξάκκαηα κε θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ, είλαη θπξίσο ηα εμήο: (α) Γπλαηφηεηα αλαδήηεζεο πνηθίισλ θαη κεγάιεο θιίκαθαο πιεξνθνξηψλ κέζα απφ ηελ πξφζβαζε ζε δηάθνξεο Σξάπεδεο Γεδνκέλσλ. Σν λα κπνξεί λα κπεη θαλείο ζε κεγάιεο βηβιηνζήθεο, μέλεο αιιά θαη ειιεληθέο πιένλ, θαη λα αληιήζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδεηαη, λα κειεηήζεη άξζξα ζε πεξηνδηθά θαη δπζεχξεηα κε άιινλ ηξφπνλ δεκνζηεχκαηα θαη ην λα κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία κε ζεκαηηθή βάζε θαη κε ιέμεηοθιεηδηά είλαη κηα θαηάθηεζε πνπ αίξεη αλππέξβιεηεο δπζθνιίεο ηηο νπνίεο αληηκεησπίδνπλ νη ζπνπδαζηέο αιιά θαη νη κειεηεηέο επί εθαηνληάδεο ρξφληα. (β) Υξεζηκνπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ κε ηελ ηερλνινγία ησλ πνιπκέζσλ (ζπλδπαζκφο θεηκέλνπ - εηθφλαο - ήρνπ). Ζ ηερλνινγία απηή δίλεη ηε κνλαδηθή δπλαηφηεηα ζηνλ καζεηή λα πξνζεγγίζεη θαη λα επεμεξγαζζεί ζχλζεηεο πιεξνθνξίεο κε πνηθίινπο ζπλδπαζκνχο θαη δπλαηφηεηεο Ο Ρόινο ηνπ Ζ/Τ Ο Ζ/Τ έρεη εηζρσξήζεη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο επηζηήκεο θαη θάζε άιιεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζπκβάιινληαο έηζη, κε έκκεζν θαη άκεζν ηξφπν, ζηελ ίδηα ηεξαγδαία εμέιημή ηνπο. Δίλαη πξνθαλέο πσο νη θνηλσληθέο επηπηψζεηο απφ ηε λέα απηήπαξαγσγηθή δχλακε είλαη ζεκαληηθέο, ζχλζεηεο θαη, σο έλα ζεκείν, απξφβιεπηεο. Δπεξεάδνπλάκεζα ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο καο, αθφκε θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ ραξαθηήξα καο θαη ηηο θνηλσληθέο καο ζρέζεηο. Δίλαη έλα πεδίν φπνπ ράλνληαη θαη θεξδίδνληαη νηθνλνκηθνί θαηπνιηηηθνί πφιεκνη, φκσο θαη έλα κέζν πνπ αλνίγεη λένπο νξίδνληεο επηθνηλσλίαο. Απφ ηελ πιεζψξα ησλ κέζσλ πνπ πξνζθέξεη ζήκεξα ε εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία, ζεκαληηθή ζέζε θαηέρεη ν ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο, ηνπ νπνίνπ ε εηζαγσγή θαη ρξήζε 19

34 ζηελεθπαίδεπζε φζνλ αθνξά ηε δηδαθηηθή ππνζηήξημε δηαθφξσλ αληηθεηκέλσλ, βξίζθεηαη αθφκε ζεπξψηκα ζηάδηα. Δπνκέλσο, πηζηεχνπκε φηη ν ρψξνο πξνζθέξεηαη γηα δεκηνπξγηθή ελαζρφιεζεθαη εηδηθφηεξα γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ ζπκβνιήο ηεο πιεξνθνξηθήο ζηελεπνπηηθνπνίεζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο, γεγνλφο πνπ απνηειεί ζπζηεκαηηθή επηδίσμε ηεο ζχγρξνλεο δηδαθηηθήο. Ζ εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο είλαη πηα γεγνλφο θαη γηα ηε ρψξαο καο φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 1.4. Λέκε φηη ν ππνινγηζηήο είλαη ζήκεξα ην θαιχηεξν εξγαιείν πνπ κπνξεί λα καο πάεη απφηελ δηδαθηηθή ζεσξία ζηελ πξάμε. Όλησο έηζη είλαη θαη απηφ κπνξνχκε λα ην δνχκε απφ δχν θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. Πξψηα απ φια είλαη ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθάηνπ. Μπνξεί λα επεμεξγαζηεί κεγάιν φγθν δεδνκέλσλ πνιχ γξήγνξα θαη αθεηέξνπ ζπλδπάδεηπνιιά κέζα. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ πίλαθαο, ζαλ βίληεν, ζαλθαζεηφθσλνήζαλζπλδπαζκφοφισλαπηψλκεηηολέεοηερλνινγίεοησλπνιπκέζσλήθαηππεξκέ ζσλθαηείλαηζηεδηάζεζήκαοαπηήηεζηηγκή, έλαηδεαηφ, ζακπνξνχζακελαπνχκε,εξγαιείνπνπαλάινγακεηνκνληέινπνπίζσορξεζηκνπνηείνεθπαηδεπηηθ φο, κεηηοαλάγθεοπνπζέιεηλαθαιχςεηθαηκεηνποζηφρνποπνπέρεηβάιεη, λαρξεζηκνπνηήζεηαπηφηνεξγαιείνφπσο απηφοζέιεη. Έλαάιινραξαθηεξηζηηθφηνπππνινγηζηή, είλαηφηηκαοδίλεηηεδπλαηφηεηαλαέρνπκεπιεξνθνξίανπνηνπδήπνηεηχπνπηεζηηγκήπνπηεζέινπκ ε, κπνξείλαεθκεηαιιεχεηαηπνιιάζπζηήκαηαζπκβφισλ (θείκελν, ήρνο, εηθφλα, βίληεν, ηξηζδηάζηαηεαλαπαξάζηαζε) θαηπάιηθαηάηελεπηινγήηνπδαζθάινπ. Ζπξνζέγγηζεεδηθήκαοείλαηαθελφοζηνρψξνησλδηαινγηθψλήαιιειεπηδξαζηηθψλπνιπκέζσλθα ηππεξκέζσλ, ηαγλσζηάζηαειιεληθά multi media, hunder media θαηαθεηέξνπ, νρψξνοηεοεηθνληθήοπξαγκαηηθφηεηαοθαηερξήζεηεοζαλεξγαιείνζηελεθπαίδεπζε. Σαπξάγκαηα, φρηκφλνλεδψαιιάθαηδηεζλψοείλαηζεεξεπλεηηθφεπίπεδνθαηαπφηεζηηγκήπνπθηηάρλεηαηθάπνπθ άηη, πξέπεηνπσζδήπνηελααμηνινγείηαηπξηλκπεηζηελεθπαηδεπηηθήδηαδηθαζία. 20

35 Δηθόλα 4.4: Ζ ρξήζε ηνπ Ζ/Τ ζηελ εθπαίδεπζε. Μεηνλππνινγηζηήζαλεθπαηδεπηηθφεξγαιείν, έρεηέξζεηκηαεπαλάζηαζεζηαεθπαηδεπηηθάπξάγκαηα. Οκαζεηήοπιένλ, δελείλαηέλαπαζεηηθφοδέθηεοαπηψλπνπδηαδξακαηίδνληαηζηεληάμε, αιιάγίλεηαηελεξγφοζπκκέηνρνο. Δίλαηέλαελεξγφζηνηρείνηεο εθπαηδεπηηθήοδηαδηθαζίαοήηνπιάρηζηνλαπηφηζρπξηδφκαζηεεκείο. Γξα, θάηηθάλεη, παίδεηαλζέιεηε, δεκηνπξγεί, νηθνδνκεί, θηηάρλεη. Ζαλάγθερξήζεο / αμηνπνίεζεοηνπζιεθηξνληθνχτπνινγηζηή (Ζ/Τ) ζηελαίζνπζαδηδαζθαιίαοσοδηαρεηξηζηήησλζχγρξνλσλμέζσλπνιιαπιήοήπνιχκνξθεοδπηθν ηλσλίαο /Γηδαζθαιίαο (Multimedia) γηαηελππνβνήζεζεηνπδαζθάινπθαηηνπκαζεηήέρεηπξνζρσξήζεηθαηζηεζπλείδεζεφισλκαοαι ιάθαηζηελπξάμε, ζηνβαζκφβέβαηαπνπηνδηαζέζηκνhardware / software (αιιάθαη humanware ) ηνεπηηξέπνπλ[10] Ση Πξνζθέξνπλ νη Νέεο Σερλνινγίεο ζηελ Δθπαίδεπζε Όζνλ αθνξά ην ζρνιείν ν ππνινγηζηήο δελ πξφθεηηαη λα θαηαξγήζεη νχηε ην βηβιίν, νχηε ηνπο δαζθάινπο. Αληίζεηα νη ηειεπηαίνη είλαη απαξαίηεηνη γηα ηελ επηηπρία ηνπ λένπ είδνπο δηδαζθαιίαο. Φπζηθά ε ρξεζηκνπνίεζε ππνινγηζηψλ ζηηο ηάμεηο ζα θέξεη πνιιέο αλαθαηαηάμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο παηδείαο. αλ πξψηε ζπλέπεηα ζα έρεη λα θαηαξγεζνχλ θάπνηεο δηδαθηηθέο κέζνδνη, πξάγκα πνπ ηξνκάδεη πνιινχο. 21

36 Δθφζνλ νη απαξαίηεηεο βάζεηο ζα δνζνχλ ζηνπο καζεηέο απφ ηνπο ππνινγηζηέο, νη θαζεγεηέο ζηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ ζα είλαη πιένλ αλαγθαζκέλνη λα νξγαλψλνπλ ην κάζεκα ηεο απξηαλήο κέξαο, λα κέλνπλ πηζηνί ζην βηβιίν χιεο, λα εηνηκάδνπλ δηαγσλίζκαηα ή λα βαζκνινγνχλ ηνπο καζεηέο. Έξγν ησλ θαζεγεηψλ ζα είλαη λα ζέηνπλ θξίζηκεο εξσηήζεηο θαη λα αλαπηχζζνπλ ηελ θξηηηθή ζθέςε θαη ηηο αλζξψπηλεο αηζζήζεηο. Με ηνλ λέν ηξφπν δηδαζθαιίαο ζα έρνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα λα αζρνιεζνχλ κε ηνλ θαζέλα καζεηή μερσξηζηά θαη ηηο αλάγθεο ηνπ, γηαηί κφλν απηνί γλσξίδνπλ ηηο αδπλακίεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ. Δπίζεο νη θαζεγεηέο ζα κπνξνχλ λα νξγαλψλνπλ πξναηξεηηθά ζεκηλάξηα, ζπδεηήζεηο, δηαιέμεηο, αθφκα θαη αλαζέζεηο εξγαζηψλ ζε νκάδεο καζεηψλ. Έηζη νη θαζεγεηέο ζα απμήζνπλ θαη ζα επεθηείλνπλ ηελ εθπαίδεπζε πέξα απφ ηα φξηα ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπ Ζ/Τ ρσξίο λα ηνπο πεξηνξίδεη νχηε ε ζπγθεθξηκέλε χιε, νχηε ν ρξφλνο. Οη καζεηέο ζα επσθεινχληαη απφ ηελ πνηθηιία ζεκάησλ θαη ζα είλαη ειεχζεξνη λα εκβαζχλνπλ ζε ζέκαηα πνπ ηνπο θεληξίδνπλ πεξηζζφηεξν ην ελδηαθέξνλ. Ζ επηηπρία ησλ θαζεγεηψλ ζα είλαη δεδνκέλε, γηαηί ζα έρνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν λα πξνεηνηκάζνπλ απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηδαληθέο ζπλζήθεο γηα λα ηηο πεξάζνπλ ζηνπο καζεηέο. Απηνί απφ ηελ άιιε ζα είλαη θαιχηεξα ελεκεξσκέλνη θαη ζα έρνπλ άιιε ζπκπεξηθνξά, αθνχ νη ίδηνη ζα έρνπλ επηιέμεη ηελ ζπκκεηνρή ηνπο. Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα παηδηά ζα ζπδεηήζνπλ γηα δεθάδεο ρηιηάδεο ζέκαηα ζηα δψδεθα ρξφληα ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ζα εθηεζνχλ ζε πνηθίιεο απφςεηο. Πνιχ ζεκαληηθφ είλαη φηη ε αηνκηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζα επαλέιζεη θαη ζαπάςνπλ πηα λα είλαη ν έλαο θαξκπφλ ηνπ άιινπ, ελψ ε θησρή - ειιηπήο δηδαζθαιία [είηε απφ έιιεηςε δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ, είηε απφ άιινπο ιφγνπο] δελ ζα είλαη πιένλ δηθαηνινγία. Μεγάιε είλαη ε ζπλδξνκή ηεο ηερλνινγίαο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Δξεπλεηέο πάλσ ζηνλ ηνκέα απηφ πξνζθέξνπλ ζπλέρεηα λέα επηηεχγκαηα πνπ δηεπθνιχλνπλ πνιχ ηνπο ζπνπδαζηέο. Γηα παξάδεηγκα ε λέα εμέιημε ζηνλ ηνκέα ηνπ video είλαη ηνιεγφκελν Interactive Video πνπ απνηειείηαη απφ έλαλ ππνινγηζηή, έλα video κε Compact Disc, θαη κηα ηειεφξαζε. Σν ζχζηεκα ειέγρεηαη απφ ηνλ ππνινγηζηή θαη ν ρξήζηεο δελ παξαθνινπζεί παζεηηθά ην κάζεκα, αιιά έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα επηθνηλσλήζεη κέζσ ηνπ ππνινγηζηή, λα ξσηήζεη ή λα δεηήζεη πιεξνθνξίεο γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα To Videotex καο πξνζθέξεη κηα απεξηφξηζηε πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ. Ο ππνινγηζηήο κε ηελ βνήζεηα ελφο modem, θαη κέζα απφ ην ηειεπηθνηλσληαθφ δίθηπν, κπνξεί λα επηθνηλσλήζεη 22

37 νπνηαδήπνηε ζηηγκή κε νπνηαδήπνηε ηξάπεδα πιεξνθνξηψλ, αξθεί λα ζρεκαηίζεη ην ηειέθσλν ηεο. Σν πην γλσζηφ είλαη ην Γαιιηθφ Teletel [κε πεξηζζφηεξεο απφ ηξάπεδεο πιεξνθνξηψλ] θαη ην Αγγιηθφ Prestel. Δπίζεο ην Video-Conferencing δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζε άηνκα απνκαθξπζκέλα λα επηθνηλσλνχλ, κεηαμχ ηνπο, κέζσ εηδηθψλ ηειεθσληθψλ γξακκψλ ή άιισλ θαλαιηψλ. Παξέρεη έλα πξφγξακκα "βιέπσ θαη αθνχσ" γηαηί ρξεζηκνπνηεί δχν ηξφπνπο κεηάδνζεο, ερεηηθψλ θαη νπηηθψλ ζεκάησλ. Ζ εμέιημε απηή δελ έρεη ζηακαηήζεη. Οη επηζηήκνλεο ππφζρνληαη πνιιά γηα ην κέιινλ, ελψ ε ηερληθή λνεκνζχλε, ηα έκπεηξα δειαδή ζπζηήκαηα πνπ αλαπηχζζνπλ δηάινγν κε ηνλ ρξήζηε είλαη πιένλ γεγνλφο. Ζ ζπλερηδφκελε θαη ξαγδαία αλάπηπμε ζηελ επηζηήκε θαη ζηελ ηερλνινγία, θάλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο γλψζεηο θαη ηερληθέο ηθαλφηεηεο λα πξνζζέηνληαη, πξάγκα πνπ θάλεη απαξαίηεηε ηελ ζπλερή κφξθσζε. Βέβαηα είλαη εχινγν φηη δελ ζα ήηαλ δπλαηφλ λα ζπλερηζηεί ε ηδξπκαηηθή παηδεία θαη γηα ηνλ ελήιηθα πνπ έρεη εμνλησηηθφ πξφγξακκα θαη πνιιέο ππνρξεψζεηο. Έηζη ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο κέζσ ηνπ ππνινγηζηή είλαη ζπλερψο ελεκεξσκέλνο γξήγνξα θαη απιά [11] Δλζσκάησζε ηνπ Ζ/Τ ζηελ Δθπαίδεπζε Δίλαη βέβαηα γλσζηφ πσο νη ππνινγηζηέο δελ είλαη καγηθά εξγαιεία θαη φηη απφ κφλνηηνπο δελ κπνξνχλ λα αιιάμνπλ ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Montague, 1990a). Δξεπλεηηθάδεδνκέλα φκσο ησλ Elliot (1994), Salomon (1990) θαη DeCorte (1994) ηνλίδνπλ ηνλ νπζηαζηηθφξφιν πνπ κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη ε εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία ζηε δεκηνπξγία ππνζηεξηθηηθνχκαζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ππφ ην πξίζκα ηεο Γλσζηηθήο Δπηζηήκεο. Γηαθαίλεηαη ινηπφλθαζαξά ε αλαγθαηφηεηα κηαο δηεπηζηεκνληθήο ζπλεξγαζίαο γηα ηε κειέηε ηνπ ηξφπνπελζσκάησζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ, έηζη ψζηε λακπνξέζνπλ νη ηειεπηαίνη λα κελ αθνκνησζνχλ απφ ηηο ηξέρνπζεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο, αιιάλα απνηειέζνπλ ηελ λαπαξρίδα νπζηαζηηθψλ αιιαγψλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία [17]. χκθσλα κε ηα δεδνκέλα πξφζθαησλ εξεπλεηηθψλ κειεηψλ νη ππνινγηζηέοπαξνπζηάδνπλ πνιιέο εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη νη παξαθάησ : Κάλνπλ ηε κάζεζε πην ελδηαθέξνπζα θαη δηαζθεδαζηηθή Παξνπζηάδνπλ ηα γεγνλφηα θαη ηηο πιεξνθνξίεο κε πνιιαπιφ ηξφπν (θείκελν ήρνο 23

38 εηθφλα) Σνλίδνπλ ηνλ ελεξγεηηθφ ξφιν ηνπ καζεηή ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (δηαθνξέο παζεηηθήο θαη ελεξγεηηθήο κάζεζεο) Δμαηνκηθεχνπλ ηε δηδαζθαιία θαη παξέρνπλ ηελ θαηάιιειε επαλαηξνθνδφηεζε ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα Παξέρνπλ ηνλ έιεγρν ηεο δηαδηθαζίαο είηε ζην δάζθαιν, είηε ζην καζεηή ή λα ην θξαηνχλ νη ίδηνη πλδένπλ ηε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα κε ηελ θαζεκεξηλή δσή (αδξαλήο γλψζε) Γεκηνπξγνχλ πνηνηηθφηεξεο ζπλζήθεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο (νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία) Τπνγξακκίδνπλ ην δηεπθνιπληηθφ, παξνηξπληηθφ, ζπληνληζηηθφ θαη δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. εκεηψλεηαη πσο ε εθκεηάιιεπζε ησλ παξαπάλσ δπλαηνηήησλ ηνπ ππνινγηζηήεμαξηάηαη, θαηά κείδνλα ιφγν, απφ ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν απηφο ρξεζηκνπνηείηαη θαη, θαηά δεχηεξν ιφγν, απφ ηελ πνηφηεηα ηνπ ινγηζκηθνχ. Ζ πιεξνθνξηθή ζηελ εθπαίδεπζε είλαη κηα αλακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα, θαη κεαπηφ δελ ελλννχκε εηζαγσγή απιψο ελφο λένπ εξγαιείνπ αιιά ηελ αλάπηπμε κηαο λέαο δηάζηαζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο. Μεηελαιιειεπίδξαζεγνλέσλ, εθπαηδεπηηθψλ,καζεηψλ, βηβιίσλ, θνηλσληθψλνκάδσλθαηηνππαηδαγσγηθνχπιαηζίνπ, ηνεθπαηδεπηηθφζχζηεκαζααιιάμεηζηηοεπφκελεοδεθαεηίεοθαηνππξήλαοαπηήοηεοαιιαγήοζαείλ αηνππνινγηζηήο. Απηήείλαηκηαδηαπίζησζεηζηνξηθάηεθκεξησκέλε. Ζ ειιεληθή εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα αληαπνθξηζεί ζηελ ηερλνινγία θαη απηή εαληαπφθξηζε δελ ζπλίζηαηαη απιψο ζην λα δηδάμεη πξνγξακκαηηζκφ ζηα λεαξά άηνκα θαη λααλαπηχμεη δεμηφηεηεο ζην πιεθηξνιφγην θαη ζηα ειεθηξνληθά θπθιψκαηα (θάηη πνπ, φπσο θαίλεηαη, πηνζεηεί θαη απνθιεηζηηθά επηδηψθεη σο ζήκεξα ην ππνπξγείν Παηδείαο), αιιά πξέπεηλα πεξηέρεη πξνζπάζεηεο θαζνδήγεζεο ηεο ηερλνινγίαο κε εγγπεηέο ηηο δεκνθξαηηθέο αμίεο θαηηελ απειεπζέξσζε ηνπ αλζξψπνπ. Γελ ζα πξέπεη λα επηηξέςνπκε ζηελ ηερλνινγία λα αιιάμεηκεραληθά ηελ εθπαίδεπζε. Οπνηαδήπνηε αιιαγή ή κεηακφξθσζε ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ζαπξνμελεζεί ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο θαη φρηαπφ ηηο κεραλέο. 24

39 Γεληθφηεξα ζα ιέγακε φηη επηθξαηεί κηα κεγάιε ζχγρπζε ζηα ζέκαηα πιεξνθνξηθήοζηελ εθπαίδεπζε. Απηφ βαζηθά νθείιεηαη : 1. ηελ πνιπκνξθία θαη πνιπζεκία ηεο επηζηήκεο ηεο πιεξνθνξηθήο, θαζψο θαη ζηεζπλερή ξαγδαία εμέιημε ηεο ίδηαο ηεο ηερλνινγίαο. Κάηη πνπ ζήκεξα είλαη λέν ζε έλα ρξφλνκπνξεί λα ζεσξεζεί μεπεξαζκέλν. Αθφκε θαη ν πην «ζνθφο» εηδηθφο δελ κπνξεί λα γλσξίζεη φιαηα εξγαιεία ηεο επηζηήκεο ηνπ. πρλά νη απφςεηο ησλ «εκπεηξνγλσκφλσλ» δηαθέξνπλ ηφζν πνιχθαη παξνπζηάδνπλ ηέηνηα απξνβιεςηκφηεηα, πνπ ζα έιεγε θαλείο φηη δελ αλαθέξνληαη ζε ζεηηθέοαιιά ζε θνηλσληθέο επηζηήκεο. 2. ηελ έιιεηςε γλψζεο πέξα κηαο αφξηζηεο ππνςίαο ζρεηηθά κε ην πψο νηηερλνινγηθέο επηινγέο ζπκκεηέρνπλ ζε νξγαλσηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο επηινγέο θαη,γεληθφηεξα ζηελ απνπζία κηαο νινθιεξσκέλεο κειέηεο ηνπ ξφινπ ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαοσο θνηλσληθνχ θαηαιχηε. 3. ε εκπφδηα πνπ νθείινληαη ζηηο κε δεθηηθέο ζηάζεηο ηνπ ηερλνινγηθά κεθαηαξηηζκέλνπ ή φπσο ην απνθαινχλ νξηζκέλνη ηερλνινγηθά αλαιθάβεηνπ θνηλνχ, πνππηζηεχεη φηη απηά ηα δεηήκαηα είλαη απξφζηηα θαη ηα αθήλεη ζηελ απζεληία ησλ εηδηθψλ. Ο γεληθφο ζρεδηαζκφο ελφο πεξηβάιινληνο ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζα πξέπεη, ζε θάζεπεξίπησζε, λα ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία ελφο «δσληαλνχ θπηηάξνπ» πνπ λα απνηειεί κέξνο ηνπγεληθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο, αιιά θαη ηθαλνχ λα απνηειέζεη ηνλ ππξήλα θαη ηνλπνιιαπιαζηαζηή γηα ηε δεκηνπξγία θαη άιισλ ηέηνησλ ζπλδεφκελσλ θπηηάξσλ. ην ζεκείν απηφ ζα ηνικνχζακε λα πνχκε φηη ε ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα παξά ηελ ππάξρνπζα πζηέξεζε, ιφγσ ηεο αξγνπνξίαο εηζαγσγήο ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελδθπαίδεπζε θαη ηελ ηδηνκνξθία ηεο θαηάζηαζεο απφ ηελ έιιεηςε δπλαηνηήησλ επαξθνχοεμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε κεραληθφ πιηθφ θαη αληίζηνηρν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ πιηθφ,βξίζθεηαη ζε κηα αξθεηά πιενλεθηηθή ζέζε. Με ηελ επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ απφ ηντπδπθ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ θαη επηθνηλσληψλ ζηελ εθπαίδεπζε, αλνίγνληαηζνβαξέο πξννπηηθέο γηα ην κέιινλ. Ζ επαηζζεηνπνίεζε απνηειεί έλα πξσηαξρηθφ δνκηθφ ζηνηρείν ζην ζρεδηαζκφ, ζηεδεκηνπξγία θαη ζηελ εμέιημε ελφο πεξηβάιινληνο Νέσλ Σερλνινγηψλ. Απνηειεί δειαδή, έλααπαξαίηεην ζηνηρείν ζην πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην ηεο πνξείαο γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ ΝέσλΣερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηδηαίηεξα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Μπνξεί επηπιένλ, εεπαηζζεηνπνίεζε απέλαληη ζηηο Νέεο Σερλνινγίεο, λα απνηειέζεη θαη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν 25

40 θάζεζηαδίνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Κάηη ηέηνην φκσο, πξνυπνζέηεη ηελ πξνζαξκνγή ηνππεξηερνκέλνπ ηεο θαη ησλ κεζφδσλ ηεο ζηηο εθάζηνηε γεληθέο θαη εηδηθέο απαηηήζεηο. Ζ επαηζζεηνπνίεζε ζηα πιαίζηα ελφο πεξηβάιινληνο Νέσλ Σερλνινγηψλ αθνξά ηνζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ πνξεία ηνπ ζρεδηαζκνχ κηαο ζπγθεθξηκέλεοζηξαηεγηθήο θαη ηεο πινπνίεζήο ηεο. Γηα ην ιφγν απηφ θαηά ηελ εθπαίδεπζε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ επηδηψθεηαη ψζηελα αληηκεησπίδνληαη νη δηακνξθσκέλεο ήδε ζηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νηνπνίεο είλαη επεξεαζκέλεο πεξηζζφηεξν απφ θνηλσληθνχο, πνιηηηζκηθνχο θαηνηθνλνκηθνχο παξάγνληεο παξά απφ ηελ άκεζε επίδξαζε ησλ Ζ/Τ ζηεδηδαζθαιία θαη ζηε κάζεζε. Ήδε απφ έξεπλεο γλσξίδνπκε φηη νη ζηάζεηοαπηέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη επεξεαζκέλεο απφ ηε κπζηθή εηθφλα ηνπ Ζ/Τθαη ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ, φπσο ηε κεγάιε ηνπ ηαρχηεηα θαηά ηελεπεμεξγαζία δεδνκέλσλ θαη ηε δπλαηφηεηά ηνπ απνζήθεπζεο πιεξνθνξηψλ λα εμαζθαιίδεηαη ε δηακφξθσζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζε φπνηαβαζκίδα θαη αλ είλαη απηνί θαη ηδηαίηεξα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φηη ν ρψξνο ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελεθπαίδεπζε, φπσο θαη νη εθαξκνγέο ηνπο, είλαη έλαο ρψξνο ν νπνίνο αλήθεηαπνθιεηζηηθά θαη κφλν ζ απηνχο. Μ άιια ιφγηα ν ρψξνο απηφο δελ αλήθεηζε επηζηήκνλεο άιισλ εηδηθνηήησλ θαη ζέζεσλ, έζησ θαη αλ απηνί ηπραίλεηζήκεξα λα έρνπλ κηα κεγαιχηεξε επαθή θαη εμνηθείσζε κε ηα ζπζηήκαηαησλ Ζ/Τ [10] ΓηθηπαθέοΚνηλόηεηεοΜάζεζεο (OnlineLearningCommunities) Γηα ην ζέκα ησλ δηθηπαθψλ θνηλνηήησλ κάζεζεο (online learning communities), ζα δνζεί ηδηαίηεξε έκθαζε εδψ, δηφηη ζπλδπάδνπλ ηα ζηνηρεία ησλ δχν κνληέισλ πνπ ζπδεηήζεθαλ, δειαδή ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ, ηεο εγθαηεζηεκέλεο κάζεζεο θαη ησλ θνηλνηήησλ κάζεζεο. πγθεθξηκέλα, ππάξρνπλ δχν ζεκεία πνπ είλαη αλαγθαίν λα δηεπθξηληζηνχλ. Πξψηα απ φια, ηη είλαη αθξηβψο εθείλν πνπ δεκηνπξγεί κηα θνηλφηεηα (κάζεζεο) θαη έπεηηα, θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο ζπγθξνηνχληαη νη δηθηπαθέο θνηλφηεηεο. H ηδέα ηεο θνηλφηεηαο ζηεξίδεηαη ζε δχν βαζηθέο αμίεο: απφ ηε κηα, ζηελ ηδέα φηη ε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ε ζπιινγηθή ππεπζπλφηεηα δεκηνπξγνχλ ην θαιχηεξν πεξηβάιινλ-πιαίζην γηα ηελ επίηεπμε θάπνησλ ζηφρσλ θαη απφ ηελ άιιε ζην φηη νη ζηελνί απηνί δεζκνί ππνζηεξίδνπλ αξθεηέο πξνυπνζέζεηο γηα κηα θαιή δσή [12]. Απηφ ππνδειψλεη φηη ε κάζεζε κέζα ζε κηα θνηλφηεηα είλαη θνηλσληθή δηαδηθαζία θαη σο ηέηνηα αθνξά ζηε δεκηνπξγία δεζκψλ αλάκεζα ζηε κάζεζε θαη ζε φ,ηη είλαη ζεκαληηθφ γηα εθείλνπο πνπ καζαίλνπλ, φπσο επίζεο, θαη αλάκεζα ζηνπο ηδίνπο ηνπο καζεηέο. Γηα ην ιφγν απηφ θαη ε χπαξμε κηαο θνηλφηεηαο κάζεζεο είλαη άκεζα 26

41 ζπλδεδεκέλε κε κηα ζεηξά παξαγφλησλ θαη πξαθηηθψλ πνπ αλαδεηθλχνπλ ηελ θνηλφηεηα, φπσο ι.ρ. ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, νη θψδηθεο επηθνηλσλίαο, νη δηάθνξεο θνηλσληθέο θαη καζεζηαθέο πξαθηηθέο, νη πνιηηηθέο αμίεο θαη ππνρξεψζεηο ησλ κειψλ θαη ν ζρεδηαζκφο ησλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ [15]. Απφ ηα πην πάλσ ζπκπεξαίλνπκε πσο δελ ππάξρεη θάηη ην νπζηψδεο ή κε πνπ ζα ζεσξνχζακε σο «εθ ησλ σλ νπθ άλεπ» ζε κηα «άκεζε» θνηλφηεηα, ζε ζχγθξηζε κε κηα «δηθηπαθή». Kαη νη δχν είλαη ηφζν «πξαγκαηηθέο» φζν νπνηαδήπνηε «θνηλφηεηα» κπνξεί λα είλαη [12]. Kαη νη δχν πξέπεη λα αγσληζηνχλ γηα λα δηαηεξήζνπλ ηελ ζπγθξφηεζε θαη ηελ ζπλνρή πνπ ραξαθηεξίδεη θάζε θνηλφηεηα. Απηφ, βέβαηα, δελ ππνλνεί φηη νη δηθηπαθέο θνηλφηεηεο κάζεζεο είλαη νκνηνγελείο. Αληηζέησο, κηα ηέηνηα ππφζεζε ζα ήηαλ πξνβιεκαηηθή γηαηί, γηα παξάδεηγκα, νη ζπκκεηέρνληεο ζε κηα δηθηπαθή θνηλφηεηα έρνπλ δηαθνξεηηθά καζεζηαθά ζηηι θαη δηαθνξεηηθά θίλεηξα γηα κάζεζε. Έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δηθηπαθψλ θνηλνηήησλ είλαη φηη κεγαιψλνπλ δηαξθψο θαη δεκηνπξγνχλ ζπλερψο θαηλνχξηνπο ηξφπνπο ρξήζεο πιεξνθνξηαθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ ηερλνινγηψλ. Έηζη, είλαη θπζηθφ, ην ελδηαθέξνλ γηα ηηο δηθηπαθέο θνηλφηεηεο κεγαιψλεη θαζεκεξηλά, κε δηάθνξεο πνιπεζληθέο εηαηξείεο θαη εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ δηθηπαθψλ θνηλνηήησλ γηα λα νηθνδνκνχλ πξνγξάκκαηα «δηα βίνπ κάζεζεο» (life long learning). Mηα ζεκαληηθή πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδνπλ απηνί πνπ ζρεδηάδνπλ ηέηνηα πξνγξάκκαηα είλαη ε δηεξεχλεζε ηνπ θαηά πφζν ε δεκηνπξγία απηψλ ησλ δηθηπαθψλ θνηλνηήησλ αμίδεη ηελ πξνζπάζεηα θαη ηελ επέλδπζε πνπ γίλεηαη, δειαδή, αλ φλησο απμάλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηε κάζεζε κέζα ζ έλα νξγαληζκφ. Γηα παξάδεηγκα, ππάξρνπλ αξθεηά εξσηήκαηα πνπ ρξήδνπλ πεξαηηέξσ εμέηαζεο ζην κέιινλ, φπσο: Tη κνξθέο παίξλνπλ νη δηθηπαθέο θνηλφηεηεο; Μπνξνχκε, πξάγκαηη, λα ζρεδηάζνπκε θάηη πνπ λα κνηάδεη κε «θνηλφηεηα» ρξεζηκνπνηψληαο δηθηπαθέο ηερλνινγίεο [13]. Tη είδνπο κάζεζε ιακβάλεη ρψξα κέζα ζηηο δηθηπαθέο θνηλφηεηεο; Δίλαη ε κάζεζε πην άκεζε θαη πξαθηηθή ζ απηέο ηηο θνηλφηεηεο; Γηα παξάδεηγκα, πξνζθέξνληαη επθαηξίεο ζηνπο ζπκκεηέρνληεο λα καζαίλνπλ νπνπδήπνηε θαη νπνηεδήπνηε; Μήπσο, ε ζπκκεηνρή ζε απηέο ηηο δηθηπαθέο θνηλφηεηεο επεξεάδεηαη απφ ην θχιν, ηελ εζληθφηεηα θαη άιινπο θνηλσληθννηθνλνκηθνχο παξάγνληεο; Mειινληηθέο έξεπλεο ζηελ πεξηνρή απηή κπνξεί λα ζπκβάινπλ θαζνξηζηηθά ζην λα δνζνχλ θάπνηεο απαληήζεηο ζε ηέηνηα εξσηήκαηα θαη λα δηεπθξηληζηνχλ πεξαηηέξσ ηα πιενλεθηήκαηα (θαη κεηνλεθηήκαηα) ησλ δηθηπαθψλ θνηλνηήησλ κάζεζεο [15]. ηηο ΖΠΑ θαη ζηελ Δπξψπε ππάξρεη κηα πιεζψξα απφ πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη παξέρνληαη αξθεηέο επθαηξίεο ζε δηθηπαθέο 27

42 θνηλφηεηεο κάζεζεο. Σέηνηα πξνγξάκκαηα αλαπηχζζνληαη απφ κε-θεξδνζθνπηθνχο νξγαληζκνχο, θεξδνζθνπηθέο εηαηξείεο, ππνπξγεία παηδείαο θαη ηδησηηθά θέληξα επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ, πνπ επηρνξεγνχληαη απφ ηδησηηθνχο θαη θξαηηθνχο θνξείο. Oη κέρξη ηψξα ελδείμεηο επηβεβαηψλνπλ φηη ν πην απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ είλαη έλαο ζπλδπαζκφο παξαδνζηαθήο --θαηά πξφζσπν -- θαη «ηερλνινγηθήο» δηδαζθαιίαο[14]. 1.4 Αλαθνξέο [1] Παπαδεκεηξίνπ, Κ., Οη δπλαηφηεηεο ρξήζεο Δθπαηδεπηηθήο Ρνκπνηηθήο ζηα ειιεληθά ζρνιεία. [2] Netschoolbook: [3] Κνπηζνπξειάθεο, Υ. (2011). [4] Κφκεο, Β. Η. (2004). «Δηζαγσγή ζηηο εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ». Αζήλα: Δθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ. [5] Ράπηεο, Α., & Ράπηε, Α. (2007). «Μάζεζε θαη δηδαζθαιία ζηελ επνρή ηεο Πιεξνθνξηθήο: Οιηθή Πξνζέγγηζε». Αζήλα: Αξηζηνηέιεο Ράπηεο. [6] Γαθέξκνο, Μ. (2002). «Ζ πνιηηηζκηθή-ηζηνξηθή ζεσξία ηνπ Vygotsky. Φηινζνθηθέο- Φπρνινγηθέο-Παηδαγσγηθέο δηαζηάζεηο». Αζήλα: Αηξαπφο. [7] Sannino, A., Daniels, H., &Gutiérrez, K. D. (Eds.).(2009). «Learning and Expanding with Activity Theory». New York: CambridgeUniversity Press. [8] Franck, E., & Jungwirth, C. (2002). «Reconciling Rent-Seekers and Donators The Governance Structure of Open Source». JournalofManagementandGovernance 7, [9] Μπακπηληψηεο, Γ., «Νέεο ηερλνινγίεο θαη πνηνηηθή Παηδεία, Ζ εηζαγσγή ηεο Πιεξνθνξηθήο ζηελ εθπαίδεπζε επηβάιιεη ηελ αιιαγή ηνπ ξφινπ ησλ θαζεγεηψλ θαη πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε θαη αμηνπνίεζε αμηφπηζησλ πξνγξακκάησλ» [10] Μπαβειή, Α. (2002). «Οη Νέεο Σερλνινγίεο ζηελ Δθπαίδεπζε Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο» [11] Παγγέ, Σ., & Κπξηαδή, Μ., «Οξηζκφο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε» 28

43 41.html [12] Burbules, N. (2000). «Does the Internet constitute a global educational community? In N. Burbules and C. A. Torres (eds.)», Globalization and Education: Critical Perspectives (pp ). New York: Routledge. [13] Barab, S., Scheckler, R., & Makinster, J. (2001). «Designing system dualities: Building online community». Paper presented at the Annual meeting of the American Educational Research Association, Seattle, WA, April [14] Sri: Star-online: [15] Βξαζίδαο, Υ., Εεκπχιαο, Μ., & Πέηξνπ, Α. (ππφ δεκνζίεπζε). «χγρξνλα παηδαγσγηθά κνληέια θαη ν ξφινο ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο». Ρεηάιεο, (επηκ). Οη Πξνεγκέλεο Σερλνινγίεο Γηαδηθηχνπ ζηελ Τπεξεζία ηεο Μάζεζεο. [16] Σζηηνπξίδνπ, Μ. (1991). «Γπλαηφηεηεο θαη πξνβιήκαηα ζηελ πξννπηηθή ελζσκάησζεο ησλ Ζ/Τ ζην ειιεληθφ ζρνιείν». [55] Wikipedia: F%80%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF %84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D [56] Wikipedia: 29

44 2 Πξνγξακκαηηζκόο ζηελ Δθπαίδεπζε Ο πξνγξακκαηηζκφο πνιχ ζπρλά βιέπεηαη ζαλ έλαο ηξφπνο γηα ηνπο εηδηθνχο λα βάδνπλ ηνπο ππνινγηζηέο λα εθηεινχλ πνιχπινθεο εξγαζίεο απνδνηηθά θαη αμηφπηζηα. Τπάξρεη φκσο θαη κηα άιιε άπνςε γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία απηφο βιέπεηαη ζαλ "έλαο ηξφπνο γηα ηνπο κε εηδηθνχο λα ειέγρνπλ έλα αλαδνκήζηκν κέζν φπσο κηα γξαπηή γιψζζα αιιά κε πνιχ εθηεηακέλεο αιιειεπηδξαζηηθέο ηθαλφηεηεο. Έλα αλαδνκήζηκν κέζν πξέπεη λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ρηίδνληαη πξνζσπηθά ππνινγηζηηθά εξγαιεία θαζψο θαη λα ηξνπνπνηνχληαη εχθνια ηα εξγαιεία, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ άιινπο Ο πξνγξακκαηηζκφο ησλ Ζ/Τ, ζπγθεθξηκέλα, είλαη ίζσο έλα απφ ηα πην γνεηεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά, αθνχ επηηξέπεη ηελ πξνζαξκνγή ζηηο αλάγθεο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ρξήζηε. Πφζνη ρξήζηεο φκσο αμηνπνηνχλ απηήλ ηελ πξνζθεξφκελε δπλαηφηεηα; ίγνπξα φρη πνιινί. Οη απινί ρξήζηεο Ζ/Τ ζπαλίσο έρνπλ ηνλ θαηξφ ή ηε δηάζεζε λα εθπαηδεπζνχλ ζηα εξγαιεία θαη λα γλσξίζνπλ ηηο δεμηφηεηεο ελφο επαγγεικαηία πξνγξακκαηηζηή. ηελ πξνζπάζεηα λα γίλεη ε δηαδηθαζία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ πην πξνζηηή ζηνλ απιφ ρξήζηε, ζπκβάιινπλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο: νη νπηηθέο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ (Visual Programming Languages), ηα νπηηθά πεξηβάιινληα πξνγξακκαηηζκνχ (Visual Programming Environments) θαη ν πξνγξακκαηηζκφο κε παξαδείγκαηα (PBE: Programming By Example) ή πξνγξακκαηηζκφο κε επίδεημε (PBD: Programming By Demonstration) [17] [18] [19]. Ζ επίζεκε εηζαγσγή ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Πιεξνθνξηθήο ζην Νεπηαγσγείν (ΓΔΠΠΝ, 2001) αλνίγεη λένπο εξεπλεηηθνχο νξίδνληεο ζηνλ ηνκέα ηεο ρξήζεο ηνπ ππνινγηζηή ζηελ πξνζρνιηθή θαη πξψηε ζρνιηθή ειηθία. Ζ εθπαίδεπζε ηνπ Νεπηαγσγείνπ γεληθά επηδηψθεη ηελ θαζνδήγεζε ησλ παηδηψλ πξνο ηελ εθκάζεζε λέσλ δεμηνηήησλ θαη ηε δεκηνπξγία κηαο πξνζσπηθήο αληίιεςεο γηα ηνλ θφζκν, θάλνληαο ηε κάζεζε επθνιφηεξε θαη πην θπζηθή. Ζ ρξήζε ππνινγηζηψλ ζηα Νεπηαγσγεία (φπνπ πθίζηαηαη) ρξεζηκνπνηεί ην λέν απηφ κέζν γηα αζθήζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεοπνπ δε ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ ίδηα ηελ επηζηήκε ηεο Πιεξνθνξηθήο (π.ρ. δσγξαθηθή, ζρεδηαζκφο) [20]. Δίλαη άξαγε δπλαηφλ λα εηζαρζνχλ ηα παηδηά απφ ηφζν κηθξή ειηθία ζην πην δπλακηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ππνινγηζηψλ: ηελ πξνζαξκνγή θαη θαζνδήγεζή ηνπο ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ εθάζηνηε ρξήζηε; Καη αλ λαη, πνηα είλαη ηα αλακελφκελα εθπαηδεπηηθά απνηειέζκαηα; Τπνζηεξίδεηαη φηη ζπγθεθξηκέλεο πξνγξακκαηηζηηθέο εξγαζίεο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ παηδηψλ γηα ηηο καζεκαηηθέο έλλνηεο θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο καζεκαηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο ζην ιχζηκν πξνβιεκάησλ. 30

45 Ζ LOGO είλαη κηα γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ, ε νπνία παξέρεη φιεο ηηο δπλαηφηεηεο, πνπ δίλνπλ θαη νη άιιεο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ. Έρεη φκσο ηελ ηδηφηεηα λα είλαη εχθνια θαηαλνεηή απφ κηθξά παηδηά. Ο Clements ζεσξεί φηη ε πην "θπζηθή επηινγή γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε κηαο πξνγξακκαηηζηηθήο γιψζζαο ζε ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ε LOGO". 2.1 Ζ Ηζηνξία ηεο Logo Ζ Logo είλαη γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ ε νπνία αλαπηχρζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 1970 απφ ηελ νκάδα ηνπ SeymourPapert (κε ηε ζπκβνιή ηεο CynthiaSolomon θαη ηεο WallyFeuerzeig) σο καζεζηαθφ εξγαιείν. Σν φλνκά ηεο πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε ΛΟΓΟ. Ζ Logo απνηειεί δηάιεθην ηεο Lisp, ηεο γιψζζαο ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο, θαη έρεη αμηνπνηεζεί ζηελ εθπαίδεπζε πεξηζζφηεξν απφ νπνηαδήπνηε άιιε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ. Βάζε ηεο απνηειεί ε θηινζνθία ηνπ Κνλζηξνπθηηβηζκνχ φπσο αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Piaget (1965). Δπηπξφζζεηα, ε Logo ζπλδπάδεη ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ Piaget θαη ηνπ Vygotsky. Παξφιν πνπ ζπρλά ακθηζβεηείηαη ε εθπαηδεπηηθή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηα, ζεσξείηαη ηδαληθφ εξγαιείν γηα λα καζαίλεηο θάλνληαο (learning bydoing) θαη αλακθίβνια απνηειεί ζεκαληηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ εμεξεχλεζεο, δεκηνπξγηθφηεηαο, επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ινγηθήο-αιγνξηζκηθήο ζθέςεο. Όιεο νη γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ απνηεινχλ εξγαιεία γηα ηελ αλάπηπμε κνληέισλ. Ζ Logo είλαη ηδηαίηεξα θαηάιιειε γηα ηελ αλάπηπμε κνληέισλ απφ παηδηά. Απ φιεο ηηο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ ε Logo ζρεδηάζηεθε γηα λα δεκηνπξγεί κνληέια κε πνιχ εχθνιν ηξφπν. Με ηε Logo αλαπηχζζνπκε κνληέια νξακαηηδφκελνη έλα «φινλ», ζπάδνληαο ην ζε ηκήκαηα εχθνια δηαρεηξίζηκα ηα νπνία κπνξνχλ λα δηδαρζνχλ ζηνλ ππνινγηζηή. Υξεζηκνπνηνχκε ηε γιψζζα πνπ γλσξίδεη ν ππνινγηζηήο γηα ηνλ δηδάμνπκε λέεο ιέμεηο. πρλά δηδάζθνπκε ηε ρειψλα λέεο ιέμεηο γξάθνληαο δηαδηθαζίεο, νη νπνίεο είλαη κηα ζεηξά εληνιψλ γηα λα θάλεη θάηη. Πεηξακαηηδφκαζηε κε ηηο εληνιέο θαη αμηνινγνχκε ην πξφγξακκά καο γηα λα δνχκε αλ ηα έξγα πινπνηήζεθαλ φπσο πεξηκέλακε. Αληαπνθξηλφκαζηε ζηηο παξαλνήζεηο ηνπ ππνινγηζηή θαζψο εθζθαικαηψλνπκε ηηο εληνιέο θαη ηηο δηαδηθαζίεο θαη κεξηθέο θνξέο αλαδνκνχκε ηελ πξνζέγγηζή καο [21]. Μηα λέα εηαηξεία, ε LogoComputerSystems, Inc (LCSI) ηδξχζεθε ην Πνιινί απφ ηνπο εξεπλεηέο, θαζεγεηέο, πξνγξακκαηηζηέο, θαη ζπγγξαθείο πνπ ζπκκεηείραλ ζε απηφ ην εγρείξεκα έρνπλ παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ κεηέπεηηα εμέιημε ηεο Logo. Ο BrianSilverman είλαη Γηεπζπληήο Δξεπλψλ θαη θαζνδήγεζε ηελ αλάπηπμε φισλ ησλ πξντφλησλ LCSI ηνπ. Ο 31

46 CynthiaSolomon, ν νπνίνο ήηαλ ζηελ νκάδα πνπ δεκηνχξγεζε ην αξρηθφ ινγφηππν ην 1967, ήηαλ επηθεθαιήο ζην πξψην γξαθείν LCSI ζηε Βνζηψλε θαη ζηε ζπλέρεηα ζθελνζέηεζε ηελ AtariCambridgeResearchCenter. Ο SharneeChait έρεη επηβιέςεη ηελ ηεθκεξίσζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ πξντφληνο ζε LCSI γηα ηα ηειεπηαία 16 ρξφληα. Ζ LCSI αλέπηπμε ηελ Apple Logo, αθνινπζνχκελε απφ εθδφζεηο γηα κηα ζεηξά απφ άιινπο ππνινγηζηέο. Με ηελ εκπνξηθή ρξήζε ηεο Logo, ε δηαζεζηκφηεηα εμαπιψζεθε γξήγνξα. Έλα άιιν ζεκαληηθφ γεγνλφο ζπλέβε ην ε δεκνζίεπζε ηνπ Mindstorms ηνπ Seymour Papert. Υηιηάδεο εθπαηδεπηηθνί ζε φιν ηνλ θφζκν ελζνπζηάζηεθαλ απφ ην πλεπκαηηθφ θαη δεκηνπξγηθφ δπλακηθφ ηεο Logo. Ο ελζνπζηαζκφο ηνπο ηξνθνδφηεζε ηελ άλζεζε ηεο Logo ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Νέεο εθδφζεηο ηεο Logo πινπνηήζεθαλ ζε πεξηζζφηεξεο απφ δψδεθα γιψζζεο πνπ νκηινχληαη, ζε κηα πνηθηιία κεραλεκάησλ, κε πνιιά γξαθηθά κε ζηπι video game θαη δπλαηφηεηεο ήρνπ. Ζ Logo γηα ππνινγηζηέο MSX ήηαλ δεκνθηιήο ζηελ Δπξψπε, ηε Νφηηα Ακεξηθή θαη ηελ Ηαπσλία. Οη Atari Logo θαη Commodore Logo ήηαλ δεκνθηιείο ζηε Βφξεην Ακεξηθή. Μέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, νη ππνινγηζηέο κε δπλαηφηεηεο βίληεν παηρληδηνχ είραλ βγεη εθηφο αγνξάο θαη ην ίδην ζπλέβε ζηηο εθδφζεηο ηεο Logo πνπ έθεξαλ. Οη MSDOS κεραλέο θπξηάξρεζαλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηνλ θφζκν ηεο εθπαίδεπζεο κέζσ ππνινγηζηψλ, εθηφο απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, φπνπ ε Apple ήηαλ ε αγαπεκέλε ησλ ζρνιείσλ. Οη πξνγξακκαηηζηέο ηεο Logo εζηίαζαλ ζε απηά ηα κεραλήκαηα. Παξά ην γεγνλφο φηη λέεο εθαξκνγέο πξνζέζεζαλ ραξαθηεξηζηηθά θαη εθκεηαιιεχηεθαλ ηελ απμεκέλε ηαρχηεηα θαη ηε κλήκε ησλ θαηλνχξγησλ ππνινγηζηψλ, νη πην δεκνθηιείο εθδφζεηο ηεο Logo πνπ ήηαλ ζε ρξήζε ην 1985, ήηαλ παξφκνηεο κε απηέο ηνπ Απηφ ην δηάζηεκα ππήξρε θαη θάπνην ελδηαθέξνλ γηα ηε ρξήζε ηεο Logo σο «ζνβαξήο» γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ, εηδηθά γηα ην λέν ππνινγηζηή Macintosh. Ζ MacLogo απφ ην LCSI πξνζηέζεζε λέα ιεηηνπξγηθφηεηα ζην πεξηβάιινλ Logo. Ζ Coral Software, αλέπηπμε κηα πξνζαλαηνιηζκέλε ζην αληηθείκελν έθδνζε ηεο Logo πνπ νλνκάδεηαη Logo αληηθεηκέλνπ Object Logo. Πεξηιάκβαλε έλαλ δεκηνπξγφ θψδηθα αληηθεηκέλνπ (compiler) πνπ επηηξέπεη ζηα πξνγξάκκαηα λα «ηξέρνπλ» κε κεγαιχηεξε ηαρχηεηα, θαη έηζη, stand-alone εθαξκνγέο ζα κπνξνχζαλ λα δεκηνπξγεζνχλ. Αιιά ε Logo δελ έγηλε δεκνθηιήο κεηαμχ ησλ πξνγξακκαηηζηψλ εθαξκνγψλ [22]. 32

47 2.1.1 Πιενλεθηήµαηα ηεο Logo Γηα ηνπο µαζεηέο, θπξίσο ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο, πνπ έξρνληαη γηα πξψηε θνξά ζε επαθή µε έλα πξνγξαµµαηηζηηθφ πεξηβάιινλ, έλα πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλαπηχζζνπλ θαη θαηαγξάθνπλ ηεζθέςε ηνπο µε απζηεξφ ηξφπν θαη βιέπνπλ άµεζα ηα απνηειέζµαηα ησλ ελεξγεηψλ ηνπο, ε Logo ζπλεηζθέξεη ζηελ αλάπηπμε γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ θαη µπνξεί λα εμππεξεηήζεη ηα εμήο: Σε δπλαηφηεηα γηα ζπλερή, εχθνιε θαη παξαηεηαµέλε ελαζρφιεζε θαη πεηξαµαηηζµφ µε ζπγθεθξηκέλεο πιεπξέο ελφο πξνβιήκαηνο θαη ηε δηακφξθσζε ζηξαηεγηθψλ, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ. Σελ «απνπνηληθνπνίεζε» θαη αμηνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ιάζνπο. Πξνζπαζψληαο νη µαζιεηέο λα επηβιεζνχλ ζην πξνγξακκαηηζηηθφ πεξηβάιινλ, ςάρλνληαο ηξφπνπο λα θάλνπλ ην πξφγξαθα λα δνπιέςεη, γεχνληαη ηελ εµπεηξία ηεο επηηπρίαο θαη απνηπρίαο θαη ηηο αληηκεησπίδνπλ ζαλ πιεξνθνξία θαη φρη ζαλ αµνηβή ή πνηλή. Παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο µαζεηέο, λα θηηάμνπλ θάηη (µηα θαηλνχξγηα εληνιή, θαλφλα, δηαδηθαζία) θαη έπεηηα λα ην ρξεζηµνπνηήζνπλ γηα ηελ θαηαζθεπή µηαο αθφµα πην ζχλζεηεο θαη πην γεληθεπµέλεο δηαδηθαζίαο [23]. 2.2 Σν Πεξηβάιινλ ηεο Logo ζηελ Δθπαίδεπζε ην πεξηβάιινλ ηεο Logo νη καζεηέο αλαιακβάλνπλ ην ξφιν ηνπ δαζθάινπ. Χο δάζθαινο ν καζεηήο νθείιεη λα : Καηαιάβεη ηε γλψζε πνπ πξφθεηηαη λα δηδάμεη, Οξγαλψζεη κηα δηδαθηηθή πξνζέγγηζε, πάζεη ηε γλψζε ζε κηθξά, θαηαλνεηά ηκήκαηα, Δπηθνηλσλήζεη κε ην καζεηή, Θεκειηψζεη ηε γλψζε σο βάζε γηα κειινληηθή κάζεζε, Αλαγλσξίζεη ηηο ήδε θαηεθηεκέλεο γλψζεηο ηνπ καζεηή θαη λα ρηίζεη πάλσ ζ απηέο, Δίλαη αλνηθηφο γηα εμεξεχλεζε λέσλ ηδεψλ φπσο εκθαλίδνληαη, Αληαπνθξίλεηαη ζηηο παξαλνήζεηο θαη ηα ιάζε ηνπ καζεηή. 33

48 Οη καζεηέο, ζην πεξηβάιινλ ηεο Logo: Πεηξακαηίδνληαη κε εληνιέο Logo γηα λα ηηο θαηαιάβνπλ θαη λα ληψζνπλ απηνπεπνίζεζε κε ηε ρξήζε ηνπο, ρεδηάδνπλ ηε δνπιεηά ηνπο θαη ηελ νξγαλψλνπλ ζηηο δηάθνξεο ζπληζηψζεο ηεο, Γξάθνπλ κηα ζεηξά εληνιψλ γηα λα νινθιεξψζνπλ θάζε κηθξφ ππνέξγν, Οηθνδνκνχλ έλα πξφγξακκα φπνπ νινθιεξψλνπλ φια ηα ππνέξγα ζηε ζσζηή ζεηξά, Γνθηκάδνπλ ην πξφγξακκά ηνπο θαη αμηνινγνχλ ηε δνπιεηά ηνπο, Δθζθαικαηψλνπλ ην πξφγξακκα ηνπο εληνπίδνληαο θαη δηνξζψλνληαο ηα ιάζε ή αλαδνκνχλ ηελ πξνζέγγηζή ηνπο. Κχξηα ζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Logo απνηεινχλ ε αιιειεπηδξαζηηθφηεηα, ε ζπλαξκνινγεζηκφηεηα επεθηαζηκφηεηα θαη ε επθακςία σο πξνο ηνπο ηχπνπο δεδνκέλσλ. Αιιειεπηδξαζηηθφηεηα Ζ Logo γεληθά ρξεζηκνπνηεί δηεξκελέα (interpreter) -αλ θαη ππάξρνπλ θάπνηεο εθδφζεηο Logoπνπ ρξεζηκνπνηνχλ κεηαγισηηηζηή. Ζ αιιειεπηδξαζηηθφηεηα ηεο πξνζέγγηζεο απηήο πξνζθέξεη ζην ρξήζηε άκεζε αλαηξνθνδφηεζε γηα μερσξηζηέο εληνιέο, πνπ βνεζά ζηελ εθζθαικάησζε θαη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Σα κελχκαηα ιάζνπο είλαη πεξηγξαθηθά. Πρ κπξνζά Δελ μέξσ ηίπνηε γηα κπξνζά Δμήγεζε: ε ιέμε κπξνζά δελ είλαη πξσηνγελήο εληνιή νχηε δηαδηθαζία πνπ νξίζαηε. κπξνζηά Τν κπξνζηά απαηηεί πεξηζζόηεξα δεδνκέλα Δμήγεζε: ε ιέμε κπξνζηά αλαγλσξίδεηαη σο πξσηνγελήο εληνιή αιιά ην πξφγξακκα δελ ηξέρεη γηαηί απαηηείηαη πξφζζεηε πιεξνθνξία. κπξνζηά 100 Δμήγεζε: ε ρειψλα θηλείηαη κπξνζηά 100 βήκαηα. Γελ εκθαλίδεηαη κήλπκα ιάζνπο. ηύπσζε 3+4 Δελ μέξσ ηίπνηε γηα

49 Δμήγεζε: δελ ππάξρνπλ θελά κεηαμχ αξηζκψλ-ζπκβφινπ. ηύπσζε Δελ βξέζεθε πιαίζην θεηκέλνπ γηα ηελ εληνιή ηύπσζε Δμήγεζε: Γελ βξέζεθε πιαίζην θεηκέλνπ γηα ηελ εληνιή ηχπσζε ζηελ εξγαζία. ηύπσζε Δμήγεζε: ηππψλεηαη ην 7 ζην ππάξρνλ πιαίζην θεηκέλνπ ζηελ εξγαζία ελψ δελ εκθαλίδεηαη κήλπκα ιάζνπο. πλαξκνινγεζηκφηεηα - επεθηαζηκφηεηα Σα πξνγξάκκαηα ηεο Logo ζπλήζσο απνηεινχλ ζπιινγέο κηθξψλ δηαδηθαζηψλ. Οη δηαδηθαζίεο νξίδνληαη ζηελ θαξηέια δηαδηθαζίεο. Ζ εηδηθή ιέμε γηα αθνινπζείηαη απφ ην φλνκα ηεο δηαδηθαζίαο. Αθφινπζεο γξακκέο ζρεκαηίδνπλ ηνλ νξηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο. Ζ ιέμε ηέινο ζεκαηνδνηεί ηε ιήμε ηνπ νξηζκνχ ηεο δηαδηθαζίαο. Πρ γηα ηελ θαηαζθεπή ηεηξαγψλνπ νξίδνπκε ηε δηαδηθαζία ηεηξάγσλν γηα ηεηξάγσλν επαλάιαβε 4[ κπ 100 δε 90] ηέινο Ζ δηαδηθαζία ηεηξάγσλν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο ππνδηαδηθαζία άιιεο δηαδηθαζίαο πνπ έηζη ζα απνηειέζεη ππεξδηαδηθαζία: γηα ινπινύδη επαλάιαβε 18[ δε 20 ηεηξάγσλν] ηέινο Οκνίσο, ε ππεξδηαδηθαζία ινπινχδη ρξεζηκνπνηείηαη σο δνκηθφ ζηνηρείν γηα ηελ θαηαζθεπή άιιεο ππεξδηαδηθαζίαο: γηα θήπνο επαλάιαβε 20[ ζέζερ ηπραίν 50 ζέζες ηπραίν 100 ζέζερξώκα ηπραίν 50 ινπινύδη] ηέινο Απφ ηε ζηηγκή πνπ κηα δηαδηθαζία νξηζηεί ιεηηνπξγεί φπσο νη πξσηνγελείο δηαδηθαζίεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα δηαβάδνληαο έλα πξφγξακκα ζε Logo δελ κπνξείο λα μέξεηο πνηεο ιέμεηο 35

50 είλαη πξσηνγελείο θαη πνηεο νξηζκέλεο απφ ην ρξήζηε εθηφο αλ γλσξίδεηο ηε ζπγθεθξηκέλε έθδνζε ηεο Logo. Ζ εληνιή δηάιεμε απνηειεί πξσηνγελήο ιέμε ζε κεξηθέο εθδφζεηο ηεο Logo, ελψ ζε άιιεο φρη. Ζ Logo ζνπ επηηξέπεη λα ρηίζεηο πνιχπινθα ζρέδηα εξγαζηψλ κε κηθξά βήκαηα. Ο πξνγξακκαηηζκφο ζε Logo γίλεηαη πξνζζέηνληαο ζην ιεμηιφγην, δηδάζθνληαο ην λέεο ιέμεηο κε βάζε ηηο ιέμεηο πνπ ήδε μέξεη. Μ απηφ ηνλ ηξφπν κνηάδεη κε ηνλ ηξφπν πνπ καζαίλεηο μέλε γιψζζα. Δπθακςία σο πξνο ηχπνπο δεδνκέλσλ Ζ Logo δνπιεχεη κε ιέμεη θαη ιίζηεο. Μηα ιέμε ηεο Logo είλαη κηα ζεηξά ραξαθηήξσλ. Μηα ιίζηα είλαη κηα δηαηεηαγκέλε ζεηξά ιέμεσλ ή ιηζηψλ. Οη αξηζκνί είλαη ιέμεηο, αιιά είλαη ζπέζηαι γηαηί κπνξείο λα θάλεηο αξηζκεηηθή κ απηνχο. Πνιιέο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ είλαη απζηεξέο ζρεηηθά κε ηελ απαίηεζε λα γλσξίδνπλ ηη είδνο δεδνκέλσλ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Απηφ θάλεη ηα πξάγκαηα εχθνια γηα ηνλ ππνινγηζηή αιιά δχζθνια γηα ηνλ πξνγξακκαηηζηή. Πξνηνχ πρ πξνζζέζεηο έλα δεπγάξη αξηζκψλ ζα πξέπεη λα θαζνξίζεηο αλ πξφθεηηαη γηα αθεξαίνπο ή πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο. ηε Logo δελ απαηηείηαη θάηη ηέηνην, φηαλ δεηήζνπκε λα θάλεη αξηζκεηηθή απιά ην θάλεη. Σν πην δεκνθηιέο πεξηβάιινλ Logo αθνξνχζε ηελ ρειψλα, αξρηθά έλα ξνκπνηηθφ πιάζκα πνπ θηλείηαη γχξσ απφ ην δάπεδν. Ζ νπνία κπνξεί λα θαηεπζπλζεί πιεθηξνινγψληαο εληνιέο ζηνλ ππνινγηζηή. Ζ εληνιή πξνο ηα κπξνζηά 100 ε ρειψλα πξνρσξάεη ζε κηα επζεία γξακκή 100 "βήκαηα ρειψλαο". ηε ζπλέρεηα, πξνηείλνληαοηε ηηκή 50 αλαγθάδεη λα πξνρσξήζνπκε 50 βήκαηα πξνο ηε λέα θαηεχζπλζε. Με κφιηο δχν εληνιέο πξνο ηα εκπξφο θαη δεμηά, ε ρειψλα κπνξεί λα κεηαθηλεζεί ζε νπνηαδήπνηε δηαδξνκή πέξα απφ ην πάησκα. Ζ ρειψλα είρε επίζεο έλα ζηπιφ πνπ κπνξεί λα ζεκεηψλεη ζην πάησκα, έηζη ψζηε λα απνκείλεη ίρλνο απφ φπνπ έρεη ηαμηδέςεη. Με ην ζηπιφ θάησ, ε ρειψλα κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη γεσκεηξηθά ζρήκαηα θαη εηθφλεο, θαη ζρέδηα φισλ ησλ εηδψλ [22]. Πηζαλά λα δεκηνπξγεζεί έθπιεμε ζε φζνπο δελ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε Logo αιιά έρνπλ δνπιέςεη κε άιιεο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ ηύπσζε ιέμε "θα "ιά ηππψλεη ζε ππάξρνλ πιαίζην θεηκέλνπ ηε ιέμε θαιά ηύπσζε ιέμε "5 "4 ηππψλεη ζε ππάξρνλ πιαίζην θεηκέλνπ ηνλ αξηζκφ 54 36

51 ηύπσζε 20 + ιέμε "5 "4 ηππψλεη ζε ππάξρνλ πιαίζην θεηκέλνπ ηνλ αξηζκφ 74 Ζ Logo ηνπ MicroWorlds πεξηιακβάλεη πνιχ-επεμεξγαζία (multi-tasking) έηζη ψζηε πνιιέο αλεμάξηεηεο δηεξγαζίεο λα ηξέρνπλ ηαπηφρξνλα. Xξεζηκνπνηείηαη ην πξφηππν Multiple Instruction Multiple Data (MIMD). ηελ παξαδνζηαθή Logo ε εληνιή ζηε ρειψλα επαλάιαβε 9999 [ κπ 1 δε 1] ρξεηάδεηαη ιίγν ρξφλν γηα λα εθηειεζηεί. Ζ εληνιή επαλάιαβε 9999 [ κπ 1 δε 1] ηύπσζε "γεηα ζα ηππψζεη ηε ιέμε γεηα αθνχ νινθιεξψζεη ε ρειψλα ηελ θίλεζή ηεο. Ζ εληνιή εθθίλεζε [επαλάιαβε 9999 [ κπ 1 δε 1]] ηύπσζε "γεηα ζα ηππψζεη ηε ιέμε γεηα κφιηο μεθηλήζεη ε ρειψλα ηελ θίλεζή ηεο. Ζ εληνιή ζπλερώο [ κπ 1 δε 1] ηύπσζε "γεηα ζα μεθηλήζεη κηα δηεξγαζία πνπ ζα ζπλερηζηεί κέρξη λα ηελ δηαθφςεηε. Ζ ιέμε γεηα ζα ηππσζεί κφιηο μεθηλήζεη ε ρειψλα ηελ θίλεζή ηεο [21]. Ζ ρειψλα κεηαλαζηεχεη ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή, φπνπ δεη σο αληηθείκελν γξαθηθψλ. Δκθαλίδεηαη ζηελ νζφλε ζαλ λα έρνπκε θάηνςε απφ πάλσ ηεο. Παξαθάησ ζα δνχκε ελδεηθηηθά θάπνηα παξαδείγκαηα. ηελ Δηθφλα 5.1 ε ρειψλα παξνπζηάδεηαη ζηελ νζφλε. Δηθόλα 6.1: Ζ ρειώλα ζηελ νζόλε. ηελ παξαθάησ Δηθφλα 2.2 ε ρειψλα ζηελ νζφλε αληηιακβάλεηαη, εμίζνπ ηηο εληνιέοπξνο ηα εκπξόο forward θαη δεμηά right. 37

52 Δηθόλα 7.2: Μεηαθηλώληαο ηε ρειώλα. Οη εληνιέο απφ αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά ζηελ παξαπάλσ Δηθφλα 2.2. είλαη: forward 50, right 45 θαη forward 25. Σα δπλαηά ζρήκαηα ηα νπνία κπνξνχκε λα ζρεδηάζνπκε είλαη πνηθίια. Ση ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ζέινπκε λα ζρεδηάζνπκε έλα ηεηξάγσλν; Ζ δηαδηθαζία είλαη απιή κε ηε ρξήζε δνκήο επαλάιεςεο. Ζ παξαθάησ Δηθφλα 2.3 αλαπαξηζηά ηα βήκαηα κε ηηο αληίζηνηρεο εληνιέο: to square repeat 4 [forward 50 right 90] end Δηθόλα 8.3: Γεκηνπξγώληαο έλα ηεηξάγσλν. Σψξα, αλ πιεθηξνινγήζνπκε ηεξάγσλν, ε Logo ζρεδηάδεη έλα ηεξάγσλν αθξηβψο ζαλ λα είρακε πιεθηξνινγήζεη επαλαιάβεηε 4 πξνο ηα εκπξφο 50 δεμηά 90 (repeat 4 [forward 50 right 90]) [22]. 2.3 Logo Like πεξηβάιινληα ηα πιαίζηα ηνπ θηλήµαηνο ηεο Logo, έλα λέν ξεχµα έθαλε ηελ εµθάληζή ηνπ µε εµθαλή ζηφρν ηελαλαλέσζε θαη αλαδηνξγάλσζή ηνπ. Bαζηθή επηδίσμή ηνπ είλαη ε ελαιιαθηηθή πξνζέγγηζε ησλµαζεµαηηθψλ ελλνηψλ µε ηε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή µέζα απφ εηδηθά ζρεδηαζκέλεοεθαξκνγέο πνπθαιχπηνπλ θαηά εληαίν ηξφπν φινπο ηνπο ζπλήζεηο ηξφπνπο - θπζηθνχο θαη πξνγξακκαηηζηηθνχο - έθθξαζεο, απνηχπσζεο, δηεξεχλεζεο θαη αλαδήηεζεο 38

53 πιεξνθνξηψλ επίζεο, πξνγξαµµαηηζηηθήοζχλζεζεο αληηθεηκέλσλ θαη κεζφδσλ επεμεξγαζίαο ηνπο. Tν ξεχµα απηφ απνδίδεηαη µε ηνλ φξν «Logo-like νινθιεξσµέλα πξνγξαµµαηηδφµελα Πεξηβάιινληα» (Logo-like Learning Environments). ε έλα Logo-like πεξηβάιινλ ε αληηµεηψπηζεελφο πξνβιήµαηνο δηαµνξθψλεηαη ζηαδηαθά µέζσ πεηξακαηηζκνχ, αμηνπνηνχληαη πιήξσο νηδπλαηφηεηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο µε ην µαζεηεπφµελν θαη παξέρνληαη δπλαηφηεηεοεπηινγήο ηνπ ηξφπνπ αλαπαξάζηαζεο. Δπνκέλσο, ηα Logo-like πεξηβάιινληα µπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηε ζρεδίαζε θαη ηελ αλάπηπμε ππνινγηζηηθψλ εξγαιείσλ, ηα νπνία πξνζθέξνπλ ζηνπο µαζεηέο ηε δπλαηφηεηα έθθξαζεο θηαμηνπνίεζεο ησλ ζθέςεσλ, ηδεψλ θαη δηαηζζήζεψλ ηνπο θαη ππνζηεξίδνπλ ηε δηαδηθαζία νηθνδφκεζεοηεο γλψζεο δηακνξθψλνληαο πινχζηα ζε επθαηξίεο πξνβιεκαηηζκνχ θαη πεηξακαηηζκνχ πεξηβάιινληακάζεζεο[23]. Ζ ζρεδίαζε, αλάπηπμε θη εθαξκνγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ αμηνπνηψληαοlogo-like πεξηβάιινληα, ζηεξίδνληαη ζε έλα πιαίζην γεληθψλ παηδαγσγηθψλ αξρψλ πνπ απνηεινχλ ηεζπληζηακέλε ησλ αληηιήςεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζην πεδίν ησλ γλσζηηθψλ θαηθνηλσληθνγλσζηηθψλ ζεσξηψλ µε βάζε ην θνηλσληθφ επνηθνδνκεηηθφκνληέιν [24] Σα Logo-like Πεξηβάιινληα ζηε Γηδαζθαιία ηεο Πιεξνθνξηθήο Έλα Logo-like πεξηβάιινλ πνιπκέζσλ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Πιεξνθνξηθήο θαη ρξεζηκνπνηψληαο κηα εληαία ππνινγηζηηθή πιαηθφξκα λα ππνζηεξίμεη δηάθνξα γλσζηηθά επίπεδα θαη δηαθνξεηηθέο ειηθίεο. ηα πιαίζηα ηεο πξνζέγγηζεο απηήο αλαπηχρζεθαλ ηα παξαθάησ ηξία πεξηβάιινληα ηα νπνία θαη αλαθέξνληαη ζε ηξία δηαθνξεηηθά εμειηθηηθά ζηάδηα: Οπηηθό Σηάδην (LogoΝαύηεο), εηζαγσγή ζηελ έλλνηα ηνπ νπηηθνχ ξνκπφη, ζην ζψκα ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαη πεξηνρέο επαίζζεηεο ζην πάηεκα ηνπ πνληηθηνχ (κπξνζηά, δεμηά, πάλσ πέλα θηι) ψζηε ην παηδί λα ηαπηίδεηαη κε ην πξνο θαηεχζπλζε αληηθείκελν (γηα ειηθίεο πάλσ απφ 4 εηψλ). Σπκβνιηθό Σηάδην (LogoΤέρλεο), εηζαγσγή ζηα παξάζπξα θαη πνιπκέζα, κε ηνλ έιεγρν φισλ ησλ αληηθεηκέλσλ λα κεηαθέξεηαη ζε θνπκπηά κε ιεηηνπξγίεο-εληνιέο θαη βηβιηνζήθεο (γηα ειηθίεο πάλσ απφ 7 εηψλ). 39

54 Σηάδην Εληνιώλ - Πξνγξακκαηηζκνύ (Multi-Logo), εηζαγσγή ζε έλα νινθιεξσ-κέλν πξνγξακκαηηδφκελν αλνηρηφ πεξηβάιινλ εξγαζίαο κε menu, θνπκπηά, νπηηθνπνηεκέλνπο επηινγείο, αληηθείκελα πνιπκέζσλ, δηαδηθαζίεο θαη δπλαηφηεηα πιήξνπο δηαρείξηζήο ηνπο (γηα ειηθίεο πάλσ απφ 11 εηψλ). Με ηε βνήζεηα ηνπ πξνηεηλφκελνπ πεξηβάιινληνο νη καζεηέο ζην Δξγαζηήξην Πιεξνθνξηθήο πξνζεγγίδνπλ ιχζεηο πξνβιεκάησλ ζηνλ ππνινγηζηή θαη έρνπλ ην κνλαδηθφ πξνλφκην λα βειηηψλνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο, κέρξη ε πξνζέγγηζε ηεο ιχζεο λα είλαη ηθαλνπνηεηηθή. Οη εκπεηξίεο ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο πινπνίεζεο θαη ηνπ ειέγρνπ κηαο ιχζεο νδεγνχλ ηνλ εθπαηδεπφκελν ζηελ απηναμηνιφγεζε, ζηελ αλάγθε κηαο πιεξέζηεξεο ιχζεο θαη ζηελ αλαηξνθνδφηεζε ησλ δεδνκέλσλ απφ ηελ εκπεηξία ηνπ. πλήζσο ην ζσζηφ θαη ην ιάζνο, ην αηειέο θαη ην πιήξεο, είλαη θξηηηθή πνπ γίλεηαη ζηνλ εθπαηδεπφκελν απφ ηξίην άηνκν. Ζ απαζρφιεζή ηνπ ζηνλ ππνινγηζηή ηνλ θέξλεη αληηκέησπν κε ηηο δηθέο ηνπ ζθέςεηο ζε κία επαλαιεπηηθή πξνζέγγηζε θαη εθείλν πνπ δεη ν καζεηήο είλαη ε πξνζσπηθή βειηίσζε ηνπ δηθνχ ηνπ έξγνπ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δειαδή ε βειηίσζε ηεο δηθήο ηνπ ηθαλφηεηαο. Οη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηελ επηλνεηηθφηεηα, ηελ εθεπξεηηθφηεηα θαη ηε θαληαζία ηνπο γηα λα πινπνηήζνπλ ιχζεηο ζηα πξνβήκαηα, ελψ παξάιιεια έξρνληαη αληηκέησπνη κε ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, δειαδή ησλ εξγαιείσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, ησλ γλψζεσλ πνπ έρνπλ αθνκνηψζεη θαη ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζηνλ ππνινγηζηή [25] Σα Logo-like Πεξηβάιινληα ζην Αλαιπηηθό Πξόγξακκα Γηα λα δεκηνπξγήζνπκε φκσο έλα πνιχκνξθν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ην νπνίν ζα βνεζήζεη ηνλ καζεηή λα θαηαλνήζεη έλλνηεο πνπ δηδάζθνληαη ζε φιν ην θάζκα ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, αλαπηχμακε ηηο βάζεηο θαη ηα θαηάιιεια εξγαιεία ζπγγξαθήο γηα ηελ θαηαζθεπή πξνγξακκάησλ φπνπ αλάινγα κε ην πεξηερφκελφ ηνπο: Αλαδηνξγαλψλνπλ ηελ χιε ζε δηδαθηηθέο ελφηεηεο ζχκθσλα κε ηηο αιιειεμαξηήζεηο πνπ παξνπζηάδνληαη κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ελλνηψλ, Παξάγνπλ ζελάξηα γηα ηηο δηδαθηηθέο ελφηεηεο πνπ επηιέρηεθαλ έηζη ψζηε ε παξνπζίαζε ησλ ελλνηψλ, πνπ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζηα παηδηά κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο, λα παξέρεη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζα βνεζήζνπλ λα ηηο επεμεξγαζηνχλ απνηειεζκαηηθά θαη λα ηηο θαηαλνήζνπλ, Γεκηνπξγνχλ πξσηφηππεο θαηαζηάζεηο επίιπζεο πξνβιεκάησλ κε ηε κνξθή παηρληδηνχ ή κε ηε κνξθή εξγαζηψλ (projects), εκπινπηηζκέλσλ κε ζηνηρεία νηθεία 40

55 ζηα παηδηά, έηζη ψζηε απηά ρξεζηκνπνηψληαο ηελ πξνεγνχκελε εκπεηξία ηνπο λα κπνξνχλ λα ηηο επεμεξγαζηνχλ, Γηακνξθψλνπλ εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ σο κέζν δηδαζθαιίαο ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο ζε θαιά νξγαλσκέλεο γλσζηηθέο ελφηεηεο κε δηαδνρηθά ή θαη παξάιιεια ζηάδηα αλάπηπμεο. Σν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ην νπνίν έρεη αλαπηπρζεί κέρξη ζήκεξα, αθνινπζψληαο ηηο γεληθέο θαηεπζχλζεηο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ Διιεληθνχ ζρνιείνπ, είλαη: Θέκαηα Λόγνπ, εμάζθεζε ζε δεμηφηεηεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (ειηθίεο πάλσ απφ 4) Θέκαηα Αλάγλσζεο, αλάπηπμε ζε δεμηφηεηεο γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (ειηθίεο πάλσ απφ 6) Μαζεκαηηθά, ππνζηήξημε αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο Γ θαη Γ Γεκνηηθνχ Φπζηθή Κηλεηηθή,ππνζηήξημε αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο Γ Γπκλ. θαη Α Λπθείνπ Multi-Paint, δσγξαθηθή κε πνιπκέζα (γηα φιεο ηηο ειηθίεο) [25] Σα ύγρξνλαlogo Like Πεξηβάιινληα Μέζα απφ έλα θιαζζηθό πεξηβάιινλ logo (π.ρ. k turtle, msw logo, microworlds pro.) νη καζεηέο κπνξνχλ λα έξζνπλ ζε επαθή ζρεδφλ κε ην ζύλνιν ηεο αιγνξηζκηθήο πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί κέζα απφ ηνλ δνκεκέλν ηεξαξρηθά θαη ηκεκαηηθά πξνγξακκαηηζκό. Οη δπλαηφηεηεο ησλ logo like γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ δελ ζηακαηνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ γηα ηελ Τπνρξεσηηθή Δθπαίδεπζε αιιά κπνξνύλ λα νδεγήζνπλ πνιύ καθξύηεξα δεκηνπξγώληαο λνεηηθέο ππνδνκέο γηα κεηά ην γπκλάζην π.ρ. δηαρσξηζκφο ηνπ θψδηθα απφ ηα δεδνκέλα κε ρξήζε ησλ δνκψλ δεδνκέλσλ (ιίζηεο). Σν πξφγξακκα είλαη κηα ιίζηα εληνιψλ, άξα ην ίδην ην πξφγξακκα κπνξεί λα αιιάδεη ηνλ εαπηφ ηνπ, (ηερλεηή λνεκνζχλε) γχξσ απφ ηα ζχγρξνλα logo like πξνγξακκαηηζηηθά πεξηβάιινληα πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηηο θνηλφηεηεο κάζεζεο. Σα logo like πξνγξακκαηηζηηθά πεξηβάιινληα δηαζέηνπλ κηα απιή, ζαθή θαη ηζρπξή γιώζζα πξνγξακκαηηζκνχ, πνπ επηηξέπεη ζύληνκν θύθιν αλάπηπμεο κε άκεζε εθηέιεζε εληνιψλ φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 2.4: 41

56 Δηθόλα 9.4: Γεκηνπξγώληαο κηα γξακκή θαη έλα πνιύγσλν. Σα γξαθηθά θαη ε γεσκεηξία ηεο ρειώλαο ζεσξνχληαη θιαζζηθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαθηηθή ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, εηδηθά γηα αξράξηνπο, αθνχ επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα δνπλ ηα απνηειέζκαηα ησλ εληνιώλ ελόο πξνγξάκκαηνο κε ηξόπν άκεζν θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δηαζθεδαζηηθφ. ηελ εμέιημή ηεο ε logo έρεη απνθηήζεη εθδφζεηο πνπ θάζε κηα ελζσκαηψλεη πνιιά ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη δπλαηφηεηεο φπσο: θαηαζθεπή ππεξκεζηθψλεθαξκνγψλ, κνληεινπνίεζε, έιεγρνο ξνκπφη αλάπηπμε αιιειεπηδξαζηηθψλ παηρληδηψλ πνπ πξνθαινχλ ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ. Μέζα απφ φια απηά ν καζεηήο κπνξεί λα έρεη ηελ επθαηξία λα θαηαλνήζεη ηελ νιόηεηα ηεο πιεξνθνξηθήο θαη φρη λα έρεη απνζπαζκαηηθέο θαη δηάζπαξηεο λεζίδεο γλψζεο. Ζ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχκέζα ζε έλα logo like πξνγξακκαηηζηηθφ πεξηβάιινλ είλαη απηή ηνπ αλαδπόκελνπ εγγξακκαηηζκνύ [26]. Γειαδήηα παηδηά πξέπεη αξρηθά λα πξάηηνπλ, κέζα απφ απηφ λα ζπζζσξεχζνπλ εκπεηξίεοθαη λα απνθηνχλ πξνζιακβάλνπζεο παξαζηάζεηο φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 2.5: 42

57 Δηθόλα 10.5: Υξήζε ηνπ «αλαδπόκελνπ εγγξακκαηηζκνύ» ζηελ πξάμε. Μηα άιιε δπλαηφηεηα πνπ πξνζθέξνπλ νξηζκέλα ζχγρξνλα logo like πξνγξακκαηηζηηθά πεξηβάιινληα είλαη ε δηεπαθή «Οπηηθνύ Πξνγξακκαηηζκνύ κε Πιαθίδηα» ηα νπνία ζπλδπάδνληαη κεηαμχ ηνπο σο θνκκάηηα πάδι.πιενλέθηεκα ηνπ Οπηηθνχ Πξνγξακκαηηζκνχ είλαη φηη ν καζεηήο απνθεύγεη ηα ζπληαθηηθά ιάζεθαη εζηηάδεη επθνιφηεξα ζηνλ αιγφξηζκν. Δίλαη θαηάιιεια θαη γηα παηδηά πνπ δελ έρνπλ θαηαθηήζεη ηε γξαθή (ιφγσ ειηθίαο ή εηδηθψλ αλαγθψλ). π.ρ. ε EasyLogo (πεξηβάιινλ νπηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ ρσξίο πιαθίδηα), πνπ δηαζέηεη έλα πεξηνξηζκέλν ζχλνιν εληνιψλ. Όιε απηή ε πνηθηιία δπλαηνηήησλ ησλ logo like πξνγξακκαηηζηηθψλ πεξηβαιιφλησλ επηηξέπεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα δηαιέμεη (θάζε θνξά) εθείλε ηελ έθδνζε ηεο logo πνπ αθελφο ηθαλνπνηεί ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαη αθεηέξνπ ηαηξηάδεη θαιχηεξα ζε απηφλ θαη ηνπο καζεηέο ηνπ. Γηα παξάδεηγκα ζηελ Σ ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ ζηνρεχνληαο ζηελ αλάπηπμε αλαιπηηθήο θαη ζπλζεηηθήο ζθέςεο ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πηνζεηήζεη ηελ EasyLogo πνπ δηαζέηεη ηηο απαξαίηεηεο δηαδηθαζίεο ρσξίο φκσο λα έρεη κεηαβιεηέο [26]. 43

58 ην Γπκλάζην κε ζηφρν ηελ εμνηθείσζε κε ηηο κεηαβιεηέο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ζε πξψηε θάζε ηελ TurtleArt πνπ έρεη δηαδηθαζίεο κε (θαζνιηθέο) κεηαβιεηέο, αιιά φηαλ ζα αλαγθαζηεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ην πέξαζκα παξακέηξσλ ζε δηαδηθαζίεο ζα νδεγεζεί ζηελ StarLogo TNG, ελψ ηέινο φηαλ ζα θηάζεη λα αλαδεηήζεη «εθιεπηπζκέλεο» δηαδηθαζίεοεξγαιεία ζα θαηαιήμεη ζην ζρεηηθά πην ζχλζεην ΒΤΟΒφπσο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 2.6: Δηθόλα 11.6: TurtleArt, StarLogoTNG θαη ΒΤΟΒ (από αξηζηεξά ζηα δεμηά). 2.4 Ζ Γηδαθηηθή ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ Γηα κηα κεγάιε πεξίνδν, ηδηαίηεξα κέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, ε δηδαζθαιία ηεο Πιεξνθνξηθήο ηαπηηδφηαλ, νπζηαζηηθά, κε ηε δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ηφζν ζηεληξηηνβάζκηα φζν θαη ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Tν κνληέιν πνπ αθνινπζήζεθε,επεξεάζηεθε απφ ηηο ηερλνθεληξηθέο πξνζεγγίζεηο, πνπ ήηαλ θπξίαξρεο θαηά ηελ πεξίνδναπηή, θαη είρε σο θχξην ζηφρν ηελ εθκάζεζε ζπγθεθξηκέλσλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ. Σνπιαίζην δηδαζθαιίαο πνπ δηακνξθψζεθε ήηαλ πξνζαλαηνιηζκέλν ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ, κε έκθαζε ζηε δνκή, ζην ιεμηιφγην θαη ηνπο ζπληαθηηθνχο θαλφλεο ηεο γιψζζαο. Οη θπξίαξρεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο αθνινπζνχζαλ έλα επηθνηλσληαθφ κνληέιν, ζηννπνίν ν δάζθαινο κεηαδίδεη ηηο θαηάιιειεο πξνγξακκαηηζηηθέο γλψζεηο ζηνπο καζεηέο πνπθαινχληαη λα ηηο εθαξκφδνπλ, ζηε ζπλέρεηα, ζην πεξηβάιινλ κηαο γιψζζαο. Σν κνληέιν 44

59 απηφεκπλέεηαη, ζε κεγάιν βαζκφ, απφ ηε ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε. ηελ Δηθφλα 2.7 δίλνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηερλνθεληξηθνχζπκπεξηθνξηζηηθνχ κνληέινπ δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη νη ξφινη δηδάζθνληαθαη καζεηή [28]. Δηθόλα 12.7: πκπεξηθνξηζηηθό κνληέιν δηδαζθαιίαο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ. Ζ πξνζέγγηζε απηή αθνινπζήζεθε θαη ζηε ρψξα καο ζηα πιαίζηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνππξνγξακκαηηζκνχ ζηα εληαία πνιπθιαδηθά ιχθεηα θαη ζηα ηερληθά επαγγεικαηηθά ιχθεηα (κεηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ πξνγξακκαηηζκνχ Basic, Pascal θαη Cobol), θαζψο θαη ζηνγπκλάζην (κε ηε δηδαζθαιία ηεο Logo θαη ηεο Basic). ηνλ ειιεληθφ ρψξν, ε εκπεηξία απφ ηεδηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζηελ ηερληθή εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε έρεη απνδείμεη φηηην εθπαηδεπηηθφ απνηέιεζκα ήηαλ, ζπρλά, πεξηνξηζκέλν. Οη πεξηζζφηεξνη καζεηέοεπηθεληξψλνληαλ ζηελ απνζηήζηζε εληνιψλ, ηκεκάησλ θψδηθα ή/θαη νιφθιεξσλδηαδηθαζηψλ θαη δελ εμαζθνχληαλ ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη κεζνδνινγηψλ επίιπζεοπξνβιεκάησλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ζπλαληνχζαλ κεγάιεο δπζθνιίεο ζηελ αλάπηπμε γλσζηψλ αιγνξίζκσλ ζην πεξηβάιινλ κηαο λέαο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ [29]. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ήηαλ ε κεηάβαζε απφ ηε Basic ζηελ Pascalγηα ηνπο καζεηέο ησλ ηερληθψλ επαγγεικαηηθψλ ιπθείσλ [28]. Ζ ηδέα ηεο αλαθαισπηηθής πξνζέγγηζεο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ (programming bydiscovery) επηθεληξψλεηαη ζην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ πνπ ζα βνεζνχλαπνηειεζκαηηθά ηνπο αξράξηνπο πξνγξακκαηηζηέο (καζεηέο ή θνηηεηέο) ζηε ζχληαμεπξνγξακκάησλ [30]. Δμεξεπλψληαο ηα πεξηβάιινληα απηά, νη καζεηέο γίλνληαηελεξγά ππνθείκελα ηεο κάζεζεο θαη ππνζηεξίδνληαη κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ηεο δπλακηθήοζπκπεξηθνξάο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ηελ αλίρλεπζε ησλ ζθαικάησλ ηνπ 45

60 πξνγξάκκαηνο θαη ησλπαξαλνήζεψλ ηνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε απηά. ε ηειηθή αλάιπζε, νη καζεηέο καζαίλνπλ κέζααπφ δηαδηθαζίεο δνθηκήο θαη άκεζεο παξαηήξεζεο ηνπ απνηειέζκαηνο ησλ πξνγξακκάησληνπο ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή. ηελ Δηθφλα 2.8 δίλνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλαθαιππηηθνχ κνληέινπ θαη νη ξφινη δηδάζθνληα θαη καζεηή θαηά ηε κάζεζε ηνππξνγξακκαηηζκνχ [28]: Δηθόλα 13.8: Απνθαιππηηθό κνληέιν κάζεζεο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ. Σν επνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν έρεη σο βαζηθή δηδαθηηθή παξαδνρή φηη νη γλψζεηο δελκεηαδίδνληαη αιιά νηθνδνκνχληαη θαη αλαδνκνχληαη αηνκηθά απφ ηνλ καζεηή, ν νπνίνοείλαη ππεχζπλνο γηα ηε κάζεζή ηνπ. Ζ δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην πιαίζην ησλαξρψλ ηνπ επνηθνδνκηζκνχ απνηέιεζε αληηθείκελν ελδηαθέξνληνο θαη κειέηεο απφ ηηο αξρέοηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 [31] [28]. ε αληίζεζε κε ηε ζεψξεζε ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, νηεπνηθνδνκηζηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε καζεζηαθή δηαδηθαζία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ δελ κπνξείλα πξαγκαησζεί νπζηαζηηθά εάλ δελ ιάβεη ππφςε ηνλ ηξφπν, κε ηνλ νπνίν νηθνδνκνχλ ηηο γλψζεηο ηνπο ηα ππνθείκελα πνπ καζαίλνπλ [32] [28]. ηελ Δηθφλα 2.9 δίλνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επνηθνδνκηζηηθνχ κνληέινπ κάζεζεοηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη νη ξφινη δηδάζθνληα θαη καζεηή. 46

61 Δηθόλα 14.9: Δπνηθνδνκηζηηθό κνληέιν κάζεζεο ηνπ πξνγξακκαηηζκνύ. Σα ηειεπηαία ρξφληα, αλαπηχζζεηαη έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ην ζρεδηαζκφεπνηθνδνκεζηηθψλ καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ πνπ βαζίδνληαη ζηεδηεξεπλεηηθή κάζεζε (inquirylearning)θαη ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε [33]. Οη πξνζεγγίζεηο απηέο δίλνπλ έκθαζε ζηνλπαηδαγσγηθφ ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζηε κεηαηφπηζε απφ ηνζπληαθηηθφ ζηελ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ (αλαιπηηθή-ζπλζεηηθήζθέςε, αθαηξεηηθή ηθαλφηεηα, κνληεινπνίεζε ιχζεσλ). ην πιαίζην απηφ πξνηείλεηαη,επίζεο, ν ζρεδηαζκφο θαηάιιεισλ δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κε ρξήζε εθπαηδεπηηθψλπεξηβαιιφλησλ πξνζνκνίσζεο αιγνξίζκσλ [34] [28] Δπίδξαζε ησλ Δηθνληθώλ Πεξηβαιιόλησλ ζηελ Αληίιεςε ηνπ Υώξνπ από Παηδηά Πξνζρνιηθήο Ζιηθίαο θαη ε Υξήζε Πξνγξακκαηηζηηθώλ Πεξηβαιιόλησλ Ζ έλλνηα ηνπ ρψξνπ έρεη κειεηεζεί πνιχ κέρξη ζήκεξα θαη έρεη απνηειέζεη ην αληηθείκελν θηινζνθηθψλ αλαδεηήζεσλ θαηαξρήλ θαη αξγφηεξα εξεπλψλ εθ κέξνπο ησλ ςπρνιφγσλ. Μπνξνχκε λα πνχκε φηη φιεο ηηο ζεσξίεο εξκελείαο ηνπ ρψξνπ θαη ηεο αληίιεςήο ηνπ θηλνχληαη αλάκεζα ζηηο δχν αθξαίεο ζεσξήζεηο ηνπ έκθπηνπ θαη ηνπ επίθηεηνπ ή εκπεηξηθνχ [35]. Ζ γλψζε ηνπ ρψξνπ (spatial cognition) είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ην παηδί παξαηεξεί, απνζεθεχεη, αλαθαιεί, δεκηνπξγεί, δηνξζψλεη θαη επηθνηλσλεί κε εηθφλεο ηνπ ρψξνπ. Ζ δηαδηθαζία ηεο θαηαλφεζεο ηνπ ρψξνπ επηηξέπεη ζην παηδί λα δεκηνπξγεί έλλνηεο ηνπ θφζκνπ κέζα ζηνλ νπνίν δξα. Ζ αληίιεςε ησλ ζρέζεσλ ζην ρψξν ην θαζηζηά ηθαλφ λα ιχλεη κε δεκηνπξγηθφ ηξφπν θαη αηηηνινγεκέλα ζρεηηθά πξνβιήκαηα. Ζ νπηηθή εηθφλα δελ νξγαλψλεη κφλν ηα δεδνκέλα ζε δνκέο κε ζεκαζία, αιιά είλαη έλαο ζπνπδαίνο παξάγνληαο θαζνδήγεζεο γηα ηελ αλαιπηηθή αλάπηπμε κηαο ιχζεο. Γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ηεο γεσκεηξίαο ππάξρνπλ 2 θιαζζηθέο ζεσξήζεηο: 47

62 α) σο επηζηήκεο ηνπ ρψξνπ, ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηε ζεσξία γηα ην ρψξν ηεο ρνιήο ηνπ Piaget, θαη β) σο κηα ινγηθή δνκή (logical structure) φπνπ ε γεσκεηξία απνηειεί ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν καζεηήο κπνξεί λα έιζεη ζε επαθή κε ηελ έλλνηα ηεο καζεκαηηθήο δνκήο. Τπάξρεη νκνθσλία ζην φηη νη δχν παξαπάλσ ζεσξήζεηο ζπλδένληαη επεηδή κεξηθά επίπεδα ηεο γεσκεηξίαο σο επηζηήκεο ηνπ ρψξνπ ρξεηάδνληαη γηα ηε κάζεζε ηεο γεσκεηξίαο σο ινγηθήο δνκήο [27]. ηε ζεσξία απηή δηαθξίλνληαη πέληε δηαδνρηθά επίπεδα θαηαλφεζεο γεσκεηξηθψλ ελλνηψλ, ηα νπνία ηεξαξρηθά είλαη: Αλαγλψξηζε (Recognition or Visualization or Visual Level) Αλάιπζε (Analysis or Descriptive Level) Άηππεαθαίξεζε (Abstraction or Theoretical level or informal deduction) Σππηθήαθαίξεζε (Deduction Level) Απζηεξφηεηα (Rigor or Formal Logic Level or Axiomnatics) Ζ απφθηεζε ησλ δεμηνηήησλ πνπ ρξεηάδεηαη ην παηδί γηα λα επηιχεη πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ρψξν δελ αλαπηχζζνληαη δηα κέζνπ ηεο επαθήο κε επίπεδα ζρήκαηα, αιιά δηα κέζνπ άιισλ δξαζηεξηνηήησλ φπνπ θπξίαξρν ξφιν παίδνπλ ηα ζηεξεά αληηθείκελα, δηαθνξεηηθέο ζέζεηο ζέαζήο ηνπο θαη ν ρεηξηζκφο ηνπο. Σα κηθξά παηδηά φηαλ πεγαίλνπλ γηα πξψηε θνξά ζην ζρνιείν έρνπλ θαιέο δηαηζζεηηθέο ηδέεο γηα ην ρψξν, αιιά ηα ηξέρνληα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα δίλνπλ ειάρηζηε πξνζνρή ζηελ αλάπηπμε ελλνηψλ ηνπ. Απνηειέζκαηα εξεπλψλ ζηελ Διιάδα έδεημαλ φηη ηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο είλαη ζε ζέζε κε ηελ παξέκβαζε ησλ ελειίθσλ λα δηακνξθψζνπλ νξηζκέλεο αληηιήςεηο θαη έλλνηεο ηνπ πξνβνιηθνχ ρψξνπ θαη λα επηιχνπλ αλάινγα πξνβιήκαηα θαη αθφκε φηη ε επαθή κεγεσκεηξηθέο έλλνηεο γίλεηαη πιεξέζηεξε δηα κέζνπ ησλ γεσκεηξηθψλ ζηεξεψλ. Γηα ηα αιιειεπηδξαζηηθά πεξηβάιινληα ε λέα αληίιεςε είλαη φηη δελ ιεηηνπξγνχλ άκεζα σο γλσζηηθά εξγαιεία, αιιά σο εληζρπηέο ηεο αληίιεςεο ηνπ ρξήζηε κέζσ φισλ ησλ αηζζήζεσλ ηνπ. Σα εξγαιεία αλάπηπμεο εηθνληθψλ πεξηβαιιφλησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχκε είλαη επηηξαπέδηα ζπζηήκαηα εηθνληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ρσξίο εκβχζηζε. Οη εηθνληθνί θφζκνη παξέρνπλ 48

63 ειεχζεξε πινήγεζε, δειαδή 6 βαζκνχο ειεπζεξίαο ζηελ πινήγεζε θαη ρξεζηκνπνηνχλ ζπλεζηζκέλεο ή εηδηθέο ζπζθεπέο πινήγεζεο (mouse, joystick, spaceball, spacemouse). Καηά πεξίπησζε κπνξεί λα κεησζνχλ νη βαζκνί ειεπζεξίαο, ή λα επηηξαπνχλ ζπγθεθξηκέλνη άκεζνη ρεηξηζκνί θαη αιιειεπίδξαζε κε ηα αληηθείκελα ηνπ εηθνληθνχ πεξηβάιινληνο. ηνρεχνπλ ζηελ ππνζηήξημε ηεο αληίιεςεο ηνπ ρψξνπ, ηελ εμνηθείσζε κε ηνλ εηθνληθφ θαη πξαγκαηηθφ ρψξν, ηελ θαηαλφεζε ησλ ρσξηθψλ ζρέζεσλ, ηε κεηαθνξά κάζεζεο απφ ηα εηθνληθά ζε πξαγκαηηθά πεξηβάιινληα. Ζ πξνζέγγηζε ζηνρεχεη λα πεηξακαηηζηνχλ ηα παηδηάκφλα ηνπο (ζην βαζκφ πνπ απηφ είλαη δπλαηφ) θαη λα ζεσξήζνπλ ηελ φιε δηαδηθαζία σο παηρλίδη [27]. Παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 2.10 παξνπζηάδνπκε έλα εηθνληθό πεξηβάιινλ κε θπζηθό αλάινγν. Δηθόλα 15.10: Παξάδεηγκα εηθνληθνύ θήπνπ. Σα πεξηβάιινληα απηά ζα αμηνπνηεζνχλ γηα λα θαηαλνεζνχλ βαζηθέο έλλνηεο ρψξνπ φπσο ηνπνζέηεζε θαη πξνζαλαηνιηζκφο: Απφ κφλε ηεο ε πινήγεζε ζε επηηξαπέδην εηθνληθφ πεξηβάιινλ εηζάγεη ηηο έλλνηεο εκπξφο-πίζσ, πάλσ-θάησ, δεμηά-αξηζηεξά. Παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 2.11 παξνπζηάδνπκε έλα εηθνληθό πεξηβάιινλ κε Χξήζε πξνθαζνξηζκέλσλ ζεκείσλ ζέαζεο θαη ειεύζεξε πινήγεζε. 49

64 Δηθόλα 16.11: πιινγέο ζηεξεώλ. Ζ δηαδηθαζία ηεο αληίιεςεο ησλ γεσκεηξηθψλ ζηεξεψλ απφ παηδηά 4-12 εηψλ, επηηπγράλεηαη είηε κε ρεηξηζκφ (πεξηζηξνθή θιπ) ηνπ ίδηνπ ηνπ ζηεξενχ, είηε κε αιιαγέο ζηελ νπηηθή γσλία ηνπ παηδηνχ γχξσ απφ ηναθίλεην ζηεξεφ. ηηο κηθξφηεξεο κάιηζηα ειηθίεο ηα παηδηά πξνηηκνχλ ην δεχηεξν ηξφπν [Piaget, 1963]. ε ζρέζε κε ηηο Πξνβνιηθέο ζρέζεηο (νη ζρέζεηο αλάκεζα ζε αληηθείκελα ηνπ ρψξνπ φπνπ παξεκβάιινληαη ε επζπγξάκκηζε, ε ζπγγξακκηθφηεηα, ε νπηηθή γσλία), ν ζηφρνο καο είλαη ην παηδί λα αληηιακβάλεηαη ηηο δηαθνξεηηθέο φςεηο ησλ αληηθεηκέλσλ φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 2-12: Δηθόλα 17.12: Όςε από πάλσ ζπιινγήο ζηεξεώλ. 50

65 ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπκε θάπνηνπο κεηαζρεκαηηζκνχο γεσκεηξηθψλ ζηεξεψλ. Σν παηδί κπνξεί (ζχξνληαο ην πνληίθη) λα αιιάμεη κηα δηάζηαζε ελφο γεσκεηξηθνχ ζηεξενχ αληηθεηκέλνπ θαη λα δεη πσο δεκηνπξγείηαη θαη ζε πνηεο πεξηπηψζεηο έλα λέν αληηθείκελν απφ ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ αξρηθνχ ζρήκαηνο φπσο παξνπζηάδεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 2.13: Δηθόλα 18.13: Ζ κία δηάζηαζε έρεη ζρεδόλ κεδεληζηεί. Οη εηθνληθνί θφζκνη πνπ ρξεζηκνπνηνχκε θηλνχληαη ζε δηάθνξεο θιίκαθεο, σο πξνο ην κέγεζνο ηνπ απεηθνληδφκελνπ ρψξνπ: είηε ζηνλ κίθξν-ρψξν (δξαζηεξηφηεηεο πάλσ ζην ηξαπέδη), είηε ζην κέζν- ρψξν (δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζε δσκάηην) είηε αθφκε ζην κάθξνρψξν. ηα εηθνληθά πεξηβάιινληα είλαη επηηεχμηκν ην πέξαζκα απφ ηε κηα θιίκαθα ζηελ επφκελε ηεο κε ηελ απνκάθξπλζε ή ην πιεζίαζκα απφ ην παξαηεξνχκελν αληηθείκελν γεγνλφο πνπ δελ πξνζθέξεηαη άκεζα, εχθνια θαη\ πινπνηήζηκα ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν. Θα ππάξρνπλ ηξία εηθνληθά πεξηβάιινληα α) ζπλνηθία β) εζσηεξηθφ δσκαηίνπ θαη γ) αληηθείκελα πάλσ ζεηξαπέδη. Μεηά απφ ειεχζεξε πινήγεζε ζηε ζπλνηθία\ ην παηδί ζα κπνξεί λα εηζέιζεη ζην εζσηεξηθφ ελφο ζπηηηνχ θαη λα πιεζηάζεη πνιχ θνληά ζην ηξαπέδη θαηλα παξαηεξήζεη ηα αληηθείκελα πνπ βξίζθνληαη πάλσ ηνπ φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 2.14: 51

66 Δηθόλα 19.14: πλνηθία- Κιίκαθα αληηθεηκέλσλ πξνζνκνίσζεο. Οη παξαπάλσ ελφηεηεο εηθνληθψλ πεξηβαιιφλησλ πξνηείλεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζπκπιεξσκαηηθά κε ηα ππάξρνληα κέζα γηα ηελ ελίζρπζε ησλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ θαη ζα ζπκβάιινπλ ζηελ εθπαίδεπζε απηψλ [27]. πγθεθξηκέλα, ηα πεξηβάιινληα πξνζνκνίσζεο, αλ θαη θαιχπηνπλ κεγάιν κέξνο ησλπξναλαθεξζέλησλ απαηηήζεσλ, ηνπιάρηζηνλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ φςε θαη ηνλ ηξφπνδηαρείξηζήο ηνπο, εληνχηνηο δελ ελζσκαηψλνπλ ηηο γεληθέο βαζηθέο αξρέο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ. Γελ επηηξέπνπλ ηελ αλάπηπμε γεληθψλ πξνγξακκάησλ, νχηε ελζσκαηψλνπλ πιήξεηο δνκέο. πλήζσο παξακέλνπλ ζην επίπεδν ηνπ επνηθνδνκεηηθνχ παηρληδηνχ, επηηξέπνληαο ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ απηφλνκσλ πεξηεγήζεσλ θαη δνθηκψλ, επηβάιινληαο φκσο ζπγθεθξηκέλνπο πεξηνξηζκνχο. Σα ξνκπνηηθά θαηαζθεπαζηηθά ζχλνια (Robotic Construction Kits), απφ ηελ άιιε κεξηά, έρνπλ κεγάιε απήρεζε ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα θαη ζπγθεληξψλνπλ πνιιά θαη αμηφινγα ραξαθηεξηζηηθά, ζε φ,ηη αθνξά ηνλ ηνκέα ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ [37]. Σν πην γλσζηφ θαη δηαδεδνκέλν πξντφλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο είλαη κε δηαθνξά ηα LEGO Mindstorms. Σν πξντφλ απηφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κε δχν δηαθνξεηηθά γξαθηθά πεξηβάιινληα επηθνηλσλίαο, έλα εθ ησλ νπνίσλ απεηθνλίδεηαη ζηελ Δηθφλα

67 Δηθόλα 20.15: Πεξηβάιινληα Πξνγξακκαηηζκνύ Ρνκπνηηθώλ πλόισλ. ηελ Δηθφλα 2.16 βιέπνπκε έλα απφ ηα ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα, φπνπ είλαη θαλεξή ε αλαινγία ηεο "παζραιίηζαο" κε ηελ "ρειψλα" ηεο Logo. Σν παξάδεηγκα απηφ, φπσο θαη ηα ππφινηπα πξνζθεξφκελα, είλαη γξακκέλν ζε Java, κε απνηέιεζκα λα κελ απαηηείηαη ε πξνκήζεηα ή εγθαηάζηαζε άιινπ ινγηζκηθνχ πιελ ελφο θιαζηθνχ θπιινκεηξεηή. Σα έμη ιεπθά εηθνλίδηα, πνπ εκθαλίδνληαη θάησ θαη δεμηά ζηελ Δηθφλα 2.16, απνηεινχλ ηηο βαζηθέο θηλήζεηο πνπ κπνξεί λα δειψζεη ν ρξήζηεο. Πηέδνληάο ηα δηαδνρηθά, εκθαλίδεηαη ε ζεηξά ησλ επηιεγκέλσλ θηλήζεσλ ζην θάησ κέξνο ηνπ παξαζχξνπ. ην παξάδεηγκά καο έρνπκε επηιέμεη επηά δηαδνρηθέο θηλήζεηο. Πηέδνληαο ην πιήθηξν, πνπ θαίλεηαη επάλσ θαη δεμηά, εθηειείηαη ην ζχλνιν ησλ επηιεγκέλσλ θηλήζεσλ. ηελ Δηθφλα 2.16έρνπκε πηέζεη ην ζπγθεθξηκέλν πιήθηξν θαη βιέπνπκε ηελ ηξέρνπζα ζέζε ηνπ ζπκβφινπ ηεο παζραιίηζαο. Πξνθαλψο, απψηεξνο ζηφρνο είλαη ε επηινγή εθείλσλ ησλ θηλήζεσλ, πνπ ζα καο νδεγήζνπλ ζηελ "ιχζε" (θνπθίδα) ηνπ ιαβχξηλζνπ. Μέζσ απιψλ ρεηξηζκψλ είλαη δπλαηή ε δηαγξαθή ζπγθεθξηκέλσλ θηλήζεσλ, πνπ δελ νδεγνχλ ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο, ελψ είλαη αλά πάζα ζηηγκή δπλαηφο ν θαζαξηζκφο φισλ ησλ επηιεγκέλσλ βεκάησλ [20]. 53

68 Δηθόλα 21.16: Σν Παξάζπξνπ Διέγρνπ ηεο Παζραιίηζαο. Ζ απινπνηεκέλε απηή εθδνρή ησλ θηλήζεσλ ηεο ρειψλαο ηεο Logo επηηξέπεη ηελ εηζαγσγή ζε απιέο πξνγξακκαηηζηηθέο αξρέο. Ζ ζεηξά ησλ θηλήζεσλ αληηθαηνπηξίδεη ηε δηαδνρή ησλ εληνιψλ. Ζ ίδηα εληνιή (π.ρ. θίλεζε εκπξφο) επεξεάδεηαη απφ ηηο πξνεγεζείζεο (ζηξνθή), αλαπαξηζηψληαο ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ δεισκέλσλ θαλφλσλ. Αλαπαξηζηάηαη ε έλλνηα ησλ δηαθνξεηηθψλ θάζεσλ ηεο δεκηνπξγίαο θψδηθα θαη ηεο εθηέιεζεο. Οη θάζεηο απηέο ελαιιάζζνληαη κε ζθνπφ ηνλ ελδηάκεζν έιεγρν ηεο πνξείαο πξνο ηε ιχζε. Οη δχν απηέο πξνζεγγίζεηο θαιχπηνπλ κεγάιν κέξνο απφ ηα αξρηθά επηζπκεηά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ ζέζακε, ρσξίο φκσο λα ιχλνπλ νινθιεξσηηθά ην ζέκα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζε κηθξέο ειηθίεο. Καλέλα πεξηβάιινλ δελ είλαη πιήξσο απαιιαγκέλν απφ γισζζηθά ζχκβνια, ελψ ε αλάγθε ρξήζεο πνληηθηνχ ή ρεηξηζηεξίνπ (joystick) θαη νζφλεο επηβάιιεη ζπγθεθξηκέλνπο πεξηνξηζκνχο [20]. ε φ,ηη αθνξά ηηο θαηαγξακκέλεο εκπεηξίεο απφ ηε δηδαζθαιία πξνγξακκαηηζηηθψλ αξρψλ ζε κηθξέο καζεηηθέο ειηθίεο, δηαπηζηψλνπκε φηη αλ θαη ελζαξξπληηθέο, εληνχηνηο δελ ζηεξνχληαη πξνβιεκάησλ. Ζ εκπεηξία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Logo ζε κεγαιχηεξεο ειηθίεο απέδεημε φηη νη βαζηθέο πξνγξακκαηηζηηθέο αξρέο αθνκνηψλνληαη φηαλ ν καζεηήο ιχλεη ηα δηθά ηνπ πξνβιήκαηα θαη φρη αζθήζεηο πνπ ζέηεη ν εθπαηδεπηήο [38]. Ο πξνγξακκαηηζκφο πξνθχπηεη πεξηζζφηεξν απφ ηελ πξνζσπηθή αλαθάιπςε θαη ιηγφηεξν απφ ηελ εθκάζεζε ηδηνηήησλ ηνπ Ο Πξνγξακκαηηζκόο ζην Γεκνηηθό ρνιείν Οη ζεκεξηλνί καζεηέο έξρνληαη απφ πνιχ λσξίο ζε επαθή κε ηα ζχγρξνλα ηερλνινγηθά αληηθείκελα. Ο ππνινγηζηήο ελδεκεί πιένλ ζην θαζεκεξηλφ ηνπο πεξηβάιινλ, εμαπιψλεηαη 54

69 θαη θαζηεξψλεηαη σο πνιηηηζκηθφ θαη γλσζηηθφ εξγαιείν επξείαο ρξήζεο. Ο ππνινγηζηήο, εηζβάιινληαο ζηνλ ρψξν ησλ παηδηψλ απνθηά ζπρλά κπζηθέο δηαζηάζεηο, ελδχεηαη κε αλζξσπνκνξθηθέο θαη επεξεαζκέλεο απφ ηελ επηζηεκνληθή θαληαζία αλαπαξαζηάζεηο, δεκηνπξγεί ινγηθέο ρξήζεο πνπ βξίζθνληαη θαηά θαλφλα ζε δηάζηαζε κε ηηο ινγηθέο ιεηηνπξγίαο ηνπ. Ο πξνγξακκαηηζκφο πνιχ ζπρλά βιέπεηαη ζαλ έλαο ηξφπνο γηα ηνπο εηδηθνχο λα βάδνπλ ηνπο ππνινγηζηέο λα εθηεινχλ πνιχπινθεο εξγαζίεο απνδνηηθά θαη αμηφπηζηα. Τπάξρεη φκσο θαη κηα άιιε άπνςε γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία απηφο βιέπεηαη ζαλ "έλαο ηξφπνο γηα ηνπο κε εηδηθνχο λα ειέγρνπλ έλα αλαδνκήζηκν κέζν φπσο κηα γξαπηή γιψζζα αιιά κε πνιχ εθηεηακέλεο αιιειεπηδξαζηηθέο ηθαλφηεηεο. Έλα αλαδνκήζηκν κέζν πξέπεη λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ρηίδνληαη πξνζσπηθά ππνινγηζηηθά εξγαιεία θαζψο θαη λα ηξνπνπνηνχληαη εχθνια ηα εξγαιεία, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ άιινπο". Σν πξνγξακκαηηζηηθφ πεξηβάιινλ έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα πξνθαιέζεη δηδαθηηθέο θαηαζηάζεηο ηέηνηεο ψζηε ν καζεηήο λα πεξάζεη πξννδεπηηθά αλάκεζα απφ ηα δηάθνξα κέξε θαη λα ηππνπνηήζεη ην θάζε ζηάδηφ ηνπ κέζσ ηεο θαηαζθεπήο πξνγξακκάησλ. Τπνζηεξίδεηαη φηη ζπγθεθξηκέλεο πξνγξακκαηηζηηθέο εξγαζίεο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ παηδηψλ γηα ηηο καζεκαηηθέο έλλνηεο θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο καζεκαηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο ζην ιχζηκν πξνβιεκάησλ. Ζ LOGO είλαη κηα γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ, ε νπνία παξέρεη φιεο ηηο δπλαηφηεηεο, πνπ δίλνπλ θαη νη άιιεο γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ. Έρεη φκσο ηελ ηδηφηεηα λα είλαη εχθνια θαηαλνεηή απφ κηθξά παηδηά. Έλα αιιειεπηδξαζηηθφ πξνγξακκαηηζηηθφ πεξηβάιινλ πνπ ρξεζηκνπνηεί κία γιψζζα ζαλ ηελ LOGO, θέξλεη πνιχ θπζηθά ζε επαθή ηε δηαηζζεηηθή θαη ηε δηαλνεηηθή δξαζηεξηφηεηα, αθνχ νη καζεκαηηθέο νληφηεηεο κπνξνχλ λα θαηαζθεπαζηνχλ ρηίδνληαο δηαδηθαζίεο, νη νπνίεο νλνκάδνληαη θαη ρξεζηκνπνηνχληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο θαη αλ ρξεηάδεηαη ηξνπνπνηνχληαη θαη γεληθεχνληαη. Σν πεξηβάιινλ ηεο LOGO είλαη νξηζκέλν κε θαζαξά καζεκαηηθφ ηξφπν. Γηα παξάδεηγκα νη δηαδηθαζίεο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ζαλ ζπλαξηήζεηο, νη είζνδνη ζαλ κεηαβιεηέο θαη ε αλαδξνκή ζαλ επαγσγή. Ζ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ LOGO είλαη κέρξη ζηηγκήο ην θπξηφηεξν κέζν γηα ηε δεκηνπξγία δπλακηθψλ πεξηβαιιφλησλ, πνπ λα δίλνπλ ηελ επθαηξία εμεξεχλεζεο ηδεψλ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα (απφ ην αηζζεζηνθηλεηηθφ κέρξη ην αθαηξεηηθφ) θαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ζπκβνιηζκνχ. αλ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ έρνπλ εθηηκεζεί φκσο θαη ηα εμήο ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία ηεο: 55

70 Δίλαη δηαδηθαζηηθή: Ζ δηαδηθαζία είλαη ην πην ζεκαληηθφ ζεκέιην γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ζηε γιψζζα απηή. Ζ θάζε δηαδηθαζία είλαη κηα απηνηειήο αιιειεπηδξαζηαθή νληφηεηα, δειαδή έρεη ζέζε ηζνδπλακίαο κε νπνηαδήπνηε primitive εληνιή ή operation ηεο γιψζζαο. Μπνξεί κηα δηαδηθαζία λα είλαη ζηαζεξή ή λα θαηαζθεπαζηεί ψζηε λα δέρεηαη κεηαβιεηέο εηζφδνπο (inputs) πνπ κπνξεί λα είλαη ηηκέο ή δηαδηθαζίεο - operations ησλ νπνίσλ νη έμνδνη (outputs) λα είλαη ηηκέο. Δθφζνλ κηα δηαδηθαζία είλαη ηζνδχλακε κε κηα primitive ηεο γιψζζαο κπνξνχλ θπζηθά λα θαηαζθεπαζηνχλ αθξηβψο φπσο κηα δηαδηθαζία, νζαδήπνηε επίπεδα ππνδηαδηθαζηψλ. Δίλαη θπζηθή (natural): Ζ ηδηφηεηα απηή αθνξά ηξία θπξίσο ζέκαηα. Πξψην, ην ζπκβνιηθφ θψδηθα ηεο γιψζζαο, ν νπνίνο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ αιιειέλδεηνο κε ηελ θαζνκηινπκέλε γιψζζα. Οη εληνιέο θαη νη operations ηεο LOGO έρνπλ δειαδή πνιχ ζηελή ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε ιέμε πνπ ρξεζηκνπνηνχκε γηα ην ίδην λφεκα ή ιεηηνπξγία ζηελ θαζεκεξηλή γιψζζα. Γεχηεξν, ην "ζπληαθηηθφ" (syntax) ηεο γιψζζαο είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλν κε ηνλ ηξφπν πνπ ζπληάζζνπκε ζε γλσζηνχο ζπκβνιηθνχο ρψξνπο, φπσο ηα καζεκαηηθά, ππάξρεη δειαδή λνεκαηηθή αληηζηνηρία κε πξνεγνχκελεο ιεηηνπξγίεο ηνπ αλζξψπνπ. Σξίην, ε κέζνδνο θαηαζθεπήο δηαδηθαζηψλ ε νπνία ζηελ νπζία απνηειεί κηα κέζνδν επέθηαζεο ηεο ίδηαο ηεο ππνινγηζηηθήο γιψζζαο, κνηάδεη κε ηελ αηψληα δηαιεθηηθή αλάκεζα ζηε κάζεζε ηεο θπζηθήο γιψζζαο θαη ηε γλσζηηθή θαη ελλνηνινγηθή αλάπηπμε ζην παηδί. Δίλαη επεθηάζηκε: Ο φξνο απηφο έρεη ζρέζε κε ηελ ηδηφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο λα είλαη ηζνδχλακε κε κηα primitive ηεο LOGO. ηελ νπζία, απηφ ζεκαίλεη φηη έζησ θαη κηα δηαδηθαζία λα θηηάμεη ν ρξήζηεο έρεη νπζηαζηηθά επεθηείλεη ηελ ίδηα ηελ γιψζζα. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε πξνζσπηθή επέθηαζε ηεο γιψζζαο, ζε λνεκαηηθφ επίπεδν δελ έρεη φξηα. Σα φξηα ζέηνληαη κφλν απφ ηνλ εθάζηνηε ππνινγηζηή. Δίλαη αλαδξνκηθή (recursive): ε αλαδξνκή είλαη ρηηζκέλε κέζα ζηε γιψζζα κε ηξφπν απφιπηα θπζηνινγηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ. Αξθεί κέζα ζηνλ νξηζκφ κηαο δηαδηθαζίαο λα ππάξρεη ε ίδηα δηαδηθαζία, κία ή πεξηζζφηεξεο θνξέο. Δίλαη άκεζα αιιειεπηδξαζηαθή: νπνηαδήπνηε εληνιή κπνξεί λα έρεη άκεζα απνηειέζκαηα ζηελ νζφλε, δίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα αλαινγίδεηαη θάζε θνξά ηηο ζπλέπεηεο θάζε ζπκβνιηθήο ηνπ ελέξγεηαο, εθφζνλ ηηο βιέπεη λα ζπγθεθξηκελνπνηνχληαη ζηελ νζφλε 56

71 ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, νη εληνιέο ηνπ ρξήζηε θαζνδεγνχλ έλα θηλνχκελν αληηθείκελν, πνπ ζχκθσλα κε ην ζελάξην άιινηε είλαη έλα φρεκα θη άιινηε έλα δψν. Ζ θίλεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ πεξηνξίδεηαη ζε θάζεην θαη νξηδφληην άμνλα, ζε ηέζζεξηο δειαδή θαηεπζχλζεηο. ηηο Δηθφλεο πνπ αθνινπζνχλ παξαηεξνχκε πψο είλαη πιένλ ζηελ νπηηθή δηεπαθή ηνπ πξνγξάκκαηνο ε ρξήζε ηνπ θαζψο θαη ε δηαιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ. Δηθόλα 22.17: Σν Πεξηβάιινλ ηεοlogo (1). Δηθόλα 23.18: Σν Πεξηβάιινλ ηεο logo(2). 57

72 Δηθόλα 24.19: Σν Πεξηβάιινλ ηεο logo(3). Έλα άιιν πεξηβάιινλ ρξήζεο πξνγξακκαηηζκνχ γηα παηδηά 8-9 εηψλ είλαη θαη ηνtaggetset (TGS). Υξεζηκνπνηνχληαη εξγαιεία, πνπ βνεζνχλ ηα παηδηά ζηελ εμεξεχλεζή ηνπο θαη ζηελ θαηαλφεζε ησλ ελλνηψλ πνπ ζέιακε λα ηνπο κάζνπκε. Σν ηερληθφ κέξνο ηνπ κηθξνθφζκνπ είλαη ην πξφγξακκα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο, γηα λα εμεξεπλήζνπλ κία ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή γλψζεο. Δίλαη δειαδή ην ζχλνιν απφ εξγαιεία, πνπ ηνπο βνεζά λα θαηαλνήζνπλ νξηζκέλεο έλλνηεο κε ηνλ ηξφπν πνπ ν θαζέλαο επηζπκεί. Οη εληνιέο πνπ απαξηίδνπλ ην κηθξφθνζκν καο είλαη νη εμήο: TAG, GET, SET, SHAPES, CURRENT. TAG. Ζ εληνιή απηή δίλεη έλα φλνκα ζην ζρήκα πνπ παξάγεηαη απφ κία δηαδηθαζία. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, ζεσξνχκε ην ζρήκα ζαλ κηα απηφλνκε νληφηεηα πάλσ ζην επίπεδν θαη κπνξνχκε λα ην κεηαθηλήζνπκε ζεφπνηα ζέζε ζέινπκε. Γέρεηαη δχν εηζφδνπο, ε πξψηε είλαη ην φλνκα ηεο δηαδηθαζίαο κε ηηο παξακέηξνπο ηεο (αλ ππάξρνπλ) θαη ε δεχηεξε είλαη ην φλνκα πνπ δίλνπκε ζην ζρήκα.ζ γεληθή κνξθή ζχληαμήο ηεο είλαη: TAG [ΟΝΟΜΑ.ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΠΑΡΑΜΔΣΡΟΗ] "ΟΝΟΜΑ.ΥΖΜΑΣΟ Γηα παξάδεηγκα έζησ φηη έρνπκε κηα δηαδηθαζία HOUSE, ε νπνία θαηαζθεπάδεη έλα ζπίηη. Έηζη αλ δψζνπκε: TAG [HOUSE] "SPITI1 Σφηε ζην ζρήκα πνπ θηηάρηεθε, κπνξνχκε λα αλαθεξφκαζηε κε ην φλνκα "SPITI1. 58

73 Σν απνηέιεζκα είλαη απηφ πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 2.20: Δηθόλα 25.20: Υξήζε ηεο εληνιήο TAG. GET Ζ δεχηεξε εληνιή ηνπ κηθξφθνζκνχ καο είλαη ε GET. Απηή ιέεη ζηε ρειψλα λα πηάζεη έλα ζρήκα κε ην φλνκα πνπ ηνπ έρεη δψζεη ε TAG. Ζ GET δέρεηαη κία είζνδν ε νπνία είλαη ην φλνκα ηνπ ζρήκαηνο πνπ ζέινπκε λα πηάζεη ε ρειψλα. Ζ γεληθή κνξθή ηεο ζχληαμήο ηεο είλαη GET "ΟΝΟΜΑ.ΥΖΜΑΣΟ. Ζ εηθφλα είλαη ίδηα κε ην πξνεγνχκελν ζρήκα. Γίλνληαο: GET "SPITI1 ε ρειψλα ζα πάεη λα "πηάζεη" ην SPITI1. Σν ζρήκα πνπ κπνξνχκε λα κεηαθηλήζνπκε είλαη απηφ πνπ έρνπκε θάλεη ηειεπηαίν. SET Ζ επφκελε εληνιή είλαη ε SET. Απηή ιέεη ζηε ρειψλα πφζν πξέπεη λα κεηαθηλήζεη ην ζρήκα πνπ θξαηάεη ε ρειψλα. Έρεη κία είζνδν, ε νπνία είλαη ιίζηα πνπ πεξηέρεη δχν αξηζκνχο. Ο πξψηνο αξηζκφο θαλεξψλεη πφζν ζέινπκε λα κεηαθηλεζεί ην ζρήκα ζηελ νξηδφληηα δηεχζπλζε θαη ν δεχηεξνο πφζν ζηελ θαηαθφξπθε. Οη απνζηάζεηο κεηξηνχληαη απφ ηε ζέζε πνπ 59

74 βξίζθεηαη θάζε θνξά ε ρειψλα. Οη αξηζκνί κπνξεί λα είλαη ζεηηθνί ή αξλεηηθνί.ζ γεληθή κνξθή ζχληαμεο είλαη: SET [X Y] Αλ ζέινπκε λα κεηαθηλήζνπκε ην ζρήκα αξηζηεξά 10 βήκαηα θαη 30 βήκαηα θάησ δίλνπκε SET [-10-30]. ηελ Δηθφλα 2.21 βιέπνπκε ην απνηέιεζκα: Δηθόλα 26.21: Υξήζε ηεο εληνιήο SET. Ζ πιεξνθνξηθή, ε Logo, νη ειεθηξνληθέο θαηαζθεπέο άλνημαλ δηφδνπο έθθξαζεο, ζπλεξγαζίαο, επηθνηλσλίαο κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Έκαζαλ λα θάζνληαη φινη καδί θαη λα ζπλεξγάδνληαη κε ππεπζπλφηεηα θαη ζνβαξφηεηα, λα ζπδεηνχλ θαη λα ζπλδεκηνπξγνχλ θάηη πνπ δελ κπνξνχζε λα γίλεη ζην παξειζφλ ζην παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο. Μέζα απφ ηε βηβιηνγξαθηθή δηεξεχλεζε παξαηεξείηαη έλαο ζρεηηθά κεγάινο αξηζκφο εξεπλεηψλ, πνπ ζπκθσλνχλ κε ην κέγεζνο ηεο ζεηηθήο πξνζθνξάο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ ζην Γπκλάζην -Υξήζε ηεο JavaScript Ο Πξνγξακκαηηζκφο, σο αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ζηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, κέρξη θαη πξηλ πέληε ρξφληα ηαπηηδφηαλ κε ην γλσζηηθφ αληηθείκελν ηεο Πιεξνθνξηθήο. Ζ αικαηψδεο φκσο πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο θαη ε αλάπηπμε θηιηθψλ πξνο ην ρξήζηε πεξηβαιιφλησλ 60

75 εξγαζίαο ζπλέβαιε ζηε κεηαηφπηζε ηεο νπηηθήο γσλίαο ηεο δηδαζθαιίαο πξνο ηελ ρξήζε έηνηκσλ εξγαιείσλ. Παξάιιεια, ν ππνινγηζηήο άξρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη σο βνεζεηηθφ εξγαιείν κάζεζεο ζε άιια αληηθείκελα δηδαζθαιίαο. ηελ πνξεία απηή επηθξάηεζε ε ηάζε ν ίδηνο ν Πξνγξακκαηηζκφο, φρη απιψο λα κε δηδάζθεηαη, αιιά θαη λα απαμησζεί απφ ηνπο εηδηθνχο σο αληηθείκελν κειέηεο ζηε γεληθή παηδεία ηνπ καζεηή. Σα ηειεπηαία ρξφληα, κε ηελ ηάζε γηα εμεηδίθεπζε ησλ αληηθεηκέλσλ δηδαζθαιίαο ζηηο ηειεπηαίεο ηάμεηο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ν Πξνγξακκαηηζκφο έθαλε θαη πάιη ηελ εκθάληζή ηνπ. Παξάιιεια, ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ (ΠΗ) ζεψξεζε αλαγθαίν λα ηνλ δηαηεξήζεη σο ηκήκα ηεο δηδαθηέαο χιεο ζηελ Γ Γπκλαζίνπ. ε απηέο ηηο ειηθίεο ζθνπφο ηεο δηδαζθαιίαο, ηφζν ηεο Πιεξνθνξηθήο, φζν θαη εηδηθφηεξα ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ, ζα πξέπεη λα είλαη ν εμήο: πψο λα κάζνπκε ζηνπο καζεηέο καο λα ζθέθηνληαη σο ιηιηπνχηεηνη επηζηήκνλεο ηεο Πιεξνθνξηθήο. Πψο δειαδή ζα αλαπηχμνπκε ζηνπο καζεηέο καο κεξηθέο απφ ηηο θαιχηεξεο δεμηφηεηεο πνπ ζπλαληνχκε ζηα καζεκαηηθά, ηε κεραληθή θαη ηηο θπζηθέο επηζηήκεο: Όπσο θαη νη καζεκαηηθνί, νη επηζηήκνλεο ηεο Πιεξνθνξηθήο ρξεζηκνπνηνχλ ηππηθέο γιψζζεο γηα λα θαζνξίζνπλ θάπνηεο ηδέεο, θπξίσο ππνινγηζηηθέο. Όπσο θαη νη κεραληθνί, ζρεδηάδνπλ πξάγκαηα, ζπλαξκνινγψληαο επηκέξνπο ζηνηρεία ζε ζπζηήκαηα, επηιέγνληαο αλάκεζα ζε ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. Σέινο, φπσο νη θπζηθνί επηζηήκνλεο, παξαηεξνχλ ηε ζπκπεξηθνξά πνιχπινθσλ ζπζηεκάησλ, δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο θαη δνθηκάδνπλ ηελ ηζρχ ησλ πξνβιέςεσλ ηνπο. Πξσηαξρηθφο παξάγνληαο γηα ηα παξαπάλσ είλαη ε γιψζζα Πξνγξακκαηηζκνχ πνπ ζα επηιεγεί, ε νπνία ζα πξέπεη λα ζπγθεληξψλεη ραξαθηεξηζηηθά πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηνπο ζηφρνπο πνπ αλαιχζεθαλ. Παξφιν πνπ ην ΠΗ πξνηίκεζε λα κε δψζεη ζαθή θαηεπζπληήξηα γξακκή πξνο ζπγθεθξηκέλε γιψζζα, είλαη θαλεξή ε αγθχισζή ηνπ ζε παξαδνζηαθά πξφηππα θαη θαηεζηεκέλεο ηδέεο ζην δήηεκα απηφ, θαζψο παξακέλεη ζην ηξίπηπρν Basic - Pascal - (θαη νιίγνλ απφ) C. Σνχην θαίλεηαη θαη κέζα ζηα δηδαθηηθά βηβιία θαη ζίγνπξα δελ είλαη άζρεην κε ηε ζχλζεζε ησλ θαζεγεηψλ ηνπ θιάδνπ Πιεξνθνξηθήο. Ζ επηινγή ηεο θαηάιιειεο γιψζζαο Πξνγξακκαηηζκνχ καδί κε ηε κεζνδηθή νξγάλσζε ηνπ καζήκαηνο, θαηά δηδαθηηθή ψξα, θαζψο θαη ηελ αλάινγα νξγαλσκέλε χιε ζην βηβιίν ηνπ καζεηή, κπνξνχλ λα θαηαζηήζνπλ ηνπο παξαπάλσ ζηφρνπο ξεαιηζηηθνχο θαη επηηεχμηκνπο. Ζ γιψζζα JavaScript ζπγθεληξψλεη ηα πεξηζζφηεξα ραξαθηεξηζηηθά γηα ην εγρείξεκα απηφ: Πεξηιακβάλεη δηεξκελεπηή θαη φρη κεηαθξαζηή. Σν ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή θαη ε θηλεηνπνίεζή ηνπ επηδηψθεηαη λα πξνέιζεη κέζα απφ ηνλ πεηξακαηηζκφ κε ηηο εληνιέο 61

76 πνπ ηνπ πξνζθέξεη, κε ρξήζε θαη ηεο κεζφδνπ fail&retry, έηζη ψζηε κεηά ηελ πάξνδν αξθεηψλ δηδαθηηθψλ σξψλ λα είλαη ζε ζέζε λα ζπλαξκνινγήζεη ηηο ζθφξπηεο γλψζεηο ζε δεμηφηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Σν πξνγξακκαηηζηηθφ ηεο πεξηβάιινλ είλαη απιφ θαη ιηηφ, δηαηεξψληαο ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ παξαζπξηθνχ πεξηβάιινληνο. Δπηπιένλ, κε ηελ θαηάιιειε ρξήζε πξνγξάκκαηνο πινήγεζεο ηζηνζειίδσλ, πνπ αλαιχεηαη παξαθάησ, απνδεηθλχεηαη γλψξηκν ζηε κεγαιχηεξε κεξίδα ησλ καζεηψλ. Έηζη απαηηείηαη ζρεδφλ κεδεληθφο ρξφλνο γηα εμνηθείσζε θαη απφ ηελ πξψηε δηδαθηηθή ψξα νη καζεηέο κπνξνχλ λα θηηάμνπλ ην πξψην ηνπο πξφγξακκα. Οη θαλφλεο ζχληαμεο θαη ζεκαζηνινγίαο (semantics) ηεο γιψζζαο είλαη αξθεηά απινί, ψζηε λα κελ απαηηείηαη ε αλάισζε πνιχ ρξφλνπ γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο, αιιά νχηε θαη λα ρξεηάδεηαη ν καζεηήο λα ζπκάηαη ιεπηνκέξεηεο πνπ αθνξνχλ κφλν ηε ζπγθεθξηκέλε γιψζζα. Καζψο ε γιψζζα απηή αλήθεη ζηηο γιψζζεο scripting, επηηξέπεη λα επηθεληξψζεη θαλείο ηελ πξνζνρή ηνπ ζηνλ αιγνξηζκηθφ παξάγνληα κάιινλ, παξά ζηε δφκεζε ησλ δεδνκέλσλ, ζε ζρέζε κε ηνλ Πξνγξακκαηηζκφ. Ζ ππνζηήξημε αληηθεηκέλσλ, έζησ θαη ππφ ηνπο γλσζηνχο πεξηνξηζκνχο (π.ρ. κε ππνζηήξημε δεκηνπξγίαο θιάζεσλ), δίλεη κηαο πξψηεο ηάμεο επθαηξία γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ καζεηή ζηνλ Αληηθεηκελνζηξαθή Πξνγξακκαηηζκφ ρσξίο κεγάια πξνβιήκαηα. Ζ κεγάιε δηάδνζε ηεο γιψζζαο ζε πιήζνο ηζηνζειίδσλ θαζψο θαη ε πινπνίεζε ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο ηνπ καζεηή ζηελ ίδηα ηε γιψζζα απηή, ηνπ δίλεη ηελ αίζζεζε φηη ρξεζηκνπνηεί κηα δσληαλή γιψζζα, πνπ δελ έρεη θηηαρηεί κφλν γηα δηδαθηηθνχο ζθνπνχο θαη γηα ηελ νπνία κπνξεί λα βξεη πιήζνο απφ παξαδείγκαηα πξαγκαηηθήο ρξήζεο ηεο. Σν ηειεπηαίν απνηειεί έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ησλ γισζζψλ «κηθξνθφζκσλ» γηα καζεηέο 13 ή 14 εηψλ. Δπίζεο, ζεηηθά ιεηηνπξγνχλ, γηα ηε δηδαζθαιία θαη ην καζεηή, ε επθνιία πξφζβαζεο ζηελ πιήξε ηεθκεξίσζε ηεο γιψζζαο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο θαη ε ζχληαμε ησλ πξνγξακκάησλ ζε κνξθή plaintext. ηε Γ ηάμε ηνπ Πεηξακαηηθνχ Γπκλαζίνπ Ζξαθιείνπ απνθαζίζηεθε, γηα ηνπο ιφγνπο πνπ αλαπηχρζεθαλ παξαπάλσ, ε δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ κέζσ ηεο JavaScript γηα ην δεχηεξν ηεηξάκελν ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο

77 Αξρηθά πξνηηκήζεθε ν ηππνπνηεκέλνο θψδηθαο HTML ηεο δεκηνπξγνχκελεο ηζηνζειίδαο λα είλαη νξαηφο ζην παξάζπξν ηνπ καζεηή, έηζη ψζηε ν ηειεπηαίνο λα κεξηκλά γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ θψδηθα JavaScript κέζα ζηηο νξαηέο εηηθέηεο containers<script>. ηελ πνξεία, σζηφζν, δηαπηζηψζεθε φηη ήηαλ πξνηηκφηεξν ην παξάζπξν εηζαγσγήο ηνπ θψδηθα λα είλαη εληειψο θελφ, δηφηη ν νξαηφο θψδηθαο HTML πξνθαινχζε ζχγρπζε ζε αξθεηνχο καζεηέο, ελψ ν πξσηαξρηθφο ζηφρνο ήηαλ ν Πξνγξακκαηηζκφο θαη φρη ε δεκηνπξγία ηζηνζειίδσλ. Απνθαζίζηεθε ηέινο λα δνζεί ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα απνζεθεχνπλ θαη λα θνξηψλνπλ ηνλ θψδηθά ηνπο ζε /απφ αξρεία θεηκέλνπ ή.js κέζα απφ ηελ ίδηα ηελ ηζηνζειίδα. Γηα ην ιφγν απηφ θαηαζθεπάζηεθε έλα ActiveXWrapper πνπ ελζσκαηψλεη ηηο ιεηηνπξγίεο αλάγλσζεο θαη εγγξαθήο ζην ζθιεξφ δίζθν ηνπ ρξήζηε θαη ρξεζηκνπνηεί ηα open /savecommondialogs ησλ Windows. Γεκηνπξγήζεθε δε, ζε online ζπλεξγαζία κε ηνλ θ. Παλαγηψηε θηληδφ, SeniorSoftwareEngineer ζηελ εηαηξεία GenimapOy, Φηλιαλδίαο. Γηα ηε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή επειέγε ην φλνκα «TheJLab» [39]. ηελ Δηθφλα 2.22 παξνπζηάδεηαη ελδεηθηηθά. Δηθόλα 27.22: Σν πεξηβάιινλ εξγαζίαο «The JLab». 63

78 2.4.4 Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνύ ζην Δληαίν Λύθεην Ο γεληθφο ζθνπφο ησλ καζεκάησλ Πιεξνθνξηθήο ζην Λχθεην αθνξά ζηελ θαηαλφεζεησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο επηζηήκεο ηεο Πιεξνθνξηθήο θαη ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, θαζψο θαηζηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε λέεο κεζνδνινγίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ πνπαμηνπνηνχλ ηα ζχγρξνλα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ. ηελ θαηεχζπλζε απηή, έλα ζχγρξνλνπξφγξακκα πνπδψλ ηεο Πιεξνθνξηθήο γηα ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, θαζψο θαη νη αθνινπζνχκελεο πξνζεγγίζεηο δηδαζθαιίαο, θαινχληαη λα εμεηδηθεχζνπλ ζηελ πξάμε ηνλ φξν αληηθείκελν γεληθήο παηδείαο. Ζ δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο αιγνξηζκηθήο ζην Δληαίν Λχθεην απνηειείβαζηθή ζπληζηψζα ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ θαη εληάζζεηαη ζην πιαίζην πνπ αλαιχζεθεζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα. χκθσλα κε ην Πξφγξακκα πνπδψλ (ΤΠΔΠΘ 1998), νη εηδηθνίζθνπνί ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην Δληαίν Λχθεην είλαη νη καζεηέο: λα αλαπηχμνπλ αλαιπηηθή θαη ζπλζεηηθή ζθέςε λα απνθηήζνπλ ηθαλφηεηεο κεζνδνινγηθνχ ραξαθηήξα λα κπνξνχλ λα επηιχνπλ απιά πξνβιήκαηα ζε πξνγξακκαηηζηηθφ πεξηβάιινλ λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο αιγνξηζκηθήο πξνζέγγηζεο (αλάιπζε πξνβιήκαηνο, ζρεδίαζεαιγνξίζκνπ, δνκεκέλε ζθέςε, απζηεξφηεηα έθθξαζεο) λα αλαπηχμνπλ ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηε θαληαζία ηνπο. ην κάζεκα «Εθαξκνγέο Πιεξνθνξηθήο» ηεο Α Λπθείνπ πξνβιέπεηαη ηθαλφο αξηζκφοδηδαθηηθψλ σξψλ (20 ζπλνιηθά) γηα ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ κε ηελ αιγνξηζκηθή θαη ηνλπξνγξακκαηηζκφ. ηα πιαίζηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο «Αλάπηπμε Εθαξκνγώλ ζεπξνγξακκαηηζηηθό Πεξηβάιινλ», ζηε Γ Σάμε Σερλνινγηθήο Καηεχζπλζεο, παξέρνληαηεπθαηξίεο γηα εμνηθείσζε κε θιαζζηθνχο αιγνξίζκνπο, εμάζθεζε ησλ καζεηψλ ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ κε ρξήζε πξνγξακκαηηζηηθψλ εξγαιείσλ θαη εκβάζπλζε ζηελ αιγνξηζκηθήζθέςε [28]. Σν πξνηεηλφκελν πιαίζην νηθνδφκεζεο λέσλ γλψζεσλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ιακβάλεηππφςε ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη ελαιιαθηηθέο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ κε ζηφρν ηελπξφθιεζε θαηαζηάζεσλ γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο. Δπηπιένλ, αμηνπνηεί ηα πιενλεθηήκαηα ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο θαη ηεο θαζνδεγνχκελεο αλαθάιπςεο κέζα απφ ην ζρήκα: Παξάζεζε εξσηεκάησλ-ππνζέζεσλ 64

79 ρεδηαζκφο ιχζεο - Πξφβιεςε Παξαηήξεζε Δλαιιαθηηθέο εξκελείεο Απφδεημε (ρξεζηκνπνίεζε ηερληθψλ ειέγρνπ) Δπηθνηλσλία Αλάδξαζε-πλεξγαζία. Βαζηθφο παξάγνληαο είλαη ν πινπξαιηζκφο θαη ε πνιιαπιφηεηα ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κεζφδσλ, ησλ κέζσλ θαη ησλ πεξηβαιιφλησλ δηδαζθαιίαο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, έηζη ψζηελα πξνζθέξνληαη ζηνπο καζεηέο δπλαηφηεηεο δηαπξαγκάηεπζεο ησλ ηδεψλ ηνπο θαη επθαηξίεοζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Ο βαζηθφο ζηφρνο, απφ ηα πξψηα καζήκαηα, είλαη νη καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ θαη λαδηαθξίλνπλ ην ινγηθφ απφ ην θπζηθφ λφεκα ηεο κεηαβιεηήο. Ο εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λαεπηκείλεη ζηελ αλάδεημε ηεο ινγηθήο κεηαβιεηήο, σο εξγαιείν ηνπ αιγνξίζκνπ, θαη ηεο θπζηθήο κεηαβιεηήο σο κέζν απνζήθεπζεο δεδνκέλσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ έλλνηα ηεο πιεξνθνξηθήο κεηαβιεηήο νηθνδνκείηαη, ζπλήζσο, πάλσ ζηελπξνυπάξρνπζα γλψζε ηεο απφ ηα καζεκαηηθά, κε απνηέιεζκα ε θνηλή αληίιεςε ησλκαζεηψλ γηα ηε κεηαβιεηή πεξηνξίδεηαη ζηε καζεκαηηθή αλαπαξάζηαζε, αθφκε θαη κεηά απφπνιιά καζήκαηα ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ. Απφ ην πξψην κάζεκα ζα πξέπεη λα ηνληζηεί ζηνπο καζεηέο ε βαζηθή δηαθνξά, δειαδή φηη ε κεηαβιεηή ζηα καζεκαηηθά είλαη ζηαηηθή, αθνχαλαπαξηζηά κηα ιεηηνπξγηθή ζρέζε. Αληίζεηα ε κεηαβιεηή ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ έρεη θπζηθφθαη ινγηθφ πεξηερφκελν, ελψ θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ε ηηκή ηεο κπνξεί λαηξνπνπνηεζεί δπλακηθά κέζσ εληνιψλ εθρψξεζεο ή εηζφδνπ δεδνκέλσλ. Ζ εληνιή εθρψξεζεο ελέρεη κηα καζεκαηηθή ππφζηαζε, ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ηα νλφκαηα ησλ εκπιεθφκελσλ κεηαβιεηψλ θαη ην ζχκβνιν εθρψξεζεο (=, :=, ή ), ην νπνίνζπρλά ζπγρέεηαη κε ην ζχκβνιν ηεο ηζφηεηαο ζηα καζεκαηηθά. Όκσο, ππάξρεη κηααζπκκεηξία ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ε νπνία δεκηνπξγεί ζηνπο καζεηέο απνξίεο, ζπγρχζεηο θαηπαξαλνήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ εληνιή x x + 5, ην x ζηηο δχν πιεπξέο ηεο εληνιήοεθρψξεζεο δελ αθνξά ζηελ ίδηα νληφηεηα. ην αξηζηεξφ κέξνο ζρεηίδεηαη κε ηελ πεξηνρήκλήκεο (δειαδή ηε κεηαβιεηή απηή θαζαπηή) ελψ ζην δεμηφ κέξνο αληηπξνζσπεχεη ηεληξέρνπζα ηηκή ηεο κεηαβιεηήο. Γηα ηνλ ίδην ιφγν δελ είλαη ηζνδχλακεο νη εληνιέο x y θαηy x, πξάγκα πνπ θαίλεηαη καζεκαηηθά εχινγν [28]. 65

80 2.5 Αλαθνξέο [17] Cypher, A. (Ed.) (1993). «Watch What I Do, Programming By Demonstration», The MIT Press [18] Lieberman, H. (Ed.) (2001). «Your Wish Is My Command: Programming By Example», Morgan Kaufmann Publishers [19] Pane, J.F. & Myers, B.A. (1996). «Usability Issues in the Design of Novice Programming Systems», TR CMU-CS [20] Καζθάιεο Θ. «Πξνγξακκαηηζηηθά Πεξηβάιινληα Πξνζρνιηθήο θαη Πξψηεο ρνιηθήο Ζιηθίαο», Θεζζαινλίθε, Διιάδα [21] Sch : [22]2011 Logo Foundation: [23]Papert, S. (1991). «Ννεηηθέο ζχειιεο». Αζήλα: Δθδφζεηο Οδπζζέαο [24] Μπεθηάξεο, Η., «Αλάπηπμε Δθπαηδεπηηθνχ Οπηηθναθνπζηηθνχ Τιηθνχ γηα ηελ Δθµάζεζε ηεο Logo µε ηε Υξήζε ηνπ Πεξηβάιινληνο MicroWorldsProDevelopmentofInstructionalAudiovisualMaterialforLearning» Logo Programming in the MicroWorlds Pro Environment [25] Κσηζάλεο, Γ., Μπαξηάκεο, Γ., & Σξηαληαθχιινπ., «Logo-like Δθπαηδεπηηθά Πεξηβάιινληα Πνιπκέζσλ» [26] Λαδηάο, Σ., «Ο πξνγξακκαηηζκφο Ζ/Τ ζην λέν Πξφγξακκα πνπδψλ ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο γηα ηνλ Πιεξνθνξηθφ Γξακκαηηζκφ» [27] Πνχινπ, Γ. (2006). «Ο Πξνγξακκαηηζκφο ζηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε θαη ζηελ Πξνζρνιηθή Ζιηθία» [28] Σδηκνγηάλλεο, Α., «Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο αιγνξηζκηθήο επίιπζεο πξνβιεκάησλ ζην Δληαίν Λχθεην» 66

81 [29] Σδηκνγηάλλεο, Α., & Γεσξγίνπ, Β. (1999). «Οη δπζθνιίεο καζεηψλ ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ζηελ εθαξκνγή ηεο δνκήο ειέγρνπ γηα ηελ αλάπηπμε απιψλ αιγνξίζκσλ», Πξαθηηθά Παλειιήληνπ πλεδξίνπ "Πιεξνθνξηθή θαη Δθπαίδεπζε", , Ησάλληλα [30] Ramadhan, H. A. (2000). «Programming by discovery», Journal of Computer Assisted Learning, 16, [31] Papert, S. (1980). «Ννεηηθέο Θχειιεο: Παηδηά, ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη δπλακηθέο ηδέεο», Δθδφζεηο Οδπζζέαο (Διιεληθή κεηάθξαζε 1991) [32] Ben-Ari, M. (2001). «Constructivism in computer science education», Journal of Computers in Mathematics and Science Teaching, 20(1), [33] Σζέιηνο, Ν., Γεσξγφπνπινο, Α., Πνιίηεο, Π., Πχξδα, Φ., Φαλίθνο, Α., Κνπκπνχξε, Γ. θαη Κφκεο, Β. (2006). «Μειέηε ηεο ρξήζεο πνιιαπιψλ αλαπαξαζηάζεσλ πξνγξάκκαηνο ζε εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ πξνγξακκαηηζκνχ», ΘΔΜΑΣΑ ζηελ Δθπαίδεπζε, 7(3), [34] Σδηκνγηάλλεο, Α., Σζησηάθεο, Π., θαη Sajaniemi, J. (2006). «Μειεηψληαο ην ξφιν ησλ πξνζνκνηψζεσλ αιγνξίζκσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην Δληαίν Λχθεην», ηαπξίδνπ Δ., & νινκσλίδνπ Υ. (επηκ.), Πξαθηηθά Παλειιήληνπ πλεδξίνπ Φεθηαθφ Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ: Εεηήκαηα δεκηνπξγίαο, δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο θαη αμηνιφγεζεο, , Βφινο [35] Foreman, N. P. Gillett, R (Eds.) (1998). «Handbook of Spatial Research Paradigms and Methodologies». Volume 2: Clinical and Comparative Issues; Psychology Press; Hove; 278 p. [36] Osberg, K.M. (1997). «Constructivism in practice: the case for meaning-making in the virtual world», Dissertation University of Washington. [37] Miglino, O., Lund, H.H. & Cardaci, M. (1999). «Robotics as an Educational Tool, Journal of Interactive Learning Research», 10(1), [38] Gilmore, D.J., Pheasey, K., Underwood, J. & Underwood, G. (1995). «Learning Graphical Programming: An Evaluation of KidSim», In K. Nordby, P.H. Helmersen, D.J. Gilmore, S.A. Arnesen (Eds.), Human-Computer Interaction: Interact'95, London: Chapman & Hall, [39] Γεσξγηάδεο, Π., «Ζ δηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ ζην Γπκλάζην -Υξήζε ηεο JavaScript», Ζξάθιεην 67

82 3 Πξνγξακκαηηζκόο ζε Πεξηβάιινλ SCRATCH Σν Scratch είλαη κηα δηεξκελεπφκελε δπλακηθή νπηηθή γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ βαζηζκέλε θαη πινπνηεκέλε ζε Squeak. Όληαο δπλακηθή, επηηξέπεη ζε αιιαγέο ηνπ θψδηθα αθφκε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθηέιεζεο ησλ πξνγξακκάησλ. Έρεη σο ζηφρν ηε δηδαζθαιεία ελλνηψλ πξνγξακκαηηζκνχ ζε παηδηά θαη εθήβνπο θαη λα ηνπο επηηξέςεη λα δεκηνπξγήζνπλ παηρλίδηα, βίληεν θαη κνπζηθή. Μπνξεί λα κεηαθνξησζεί δσξεάλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζε κηα επξεία πνηθηιία δξάζεσλ εληφο θαη εθηφο ηνπ ζρνιείνπ αλά ηνλ θφζκν.απνηειεί έλα απφ ηα πην γλσζηά πεξηβάιινληα γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, δείηε παξάξηεκα Α. Σν φλνκα Scratch παξαπέκπεη ζηελ ηερληθή ηνπ scratching ζηα παιαηά πηθάπ, θαη αλαθέξεηαη ηφζν ζηε γιψζζα φζν θαη ζηελ πινπνίεζε ηεο. Ζ νκνηφηεηα πξνο ην scratching ζηε κνπζηθή είλαη ε εχθνιε επαλαρξεζηκνπνίεζε θνκκαηηψλ: ζην Scratch φια ηα αιιειεπηδξαζηηθά αληηθείκελα, γξαθηθά θαη ήρνη κπνξνχλ εχθνια λα εηζαρζνχλ ζε έλα λέν πξφγξακκα θαη λα ζπλδπαζηνχλ κε λένπο ηξφπνπο. Έηζη νη αξράξηνη κπνξνχλ λα ιάβνπλ γξήγνξα απνηειέζκαηα θαη απνθηνχλ θίλεηξν λα πξνζπαζήζνπλ πεξαηηέξσ. 3.1 Παξνπζίαζε ηνπ SCRATCH- HΦηινζνθία ηνπ Ζ δεκνηηθφηεηα ηνπ Scratch ζηελ εθπαίδεπζε νθείιεηαη ζηελ επθνιία κε ηελ νπνία κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ πξνγξάκκαηα: νη εληνιέο θαη νη δνκέο δεδνκέλσλ είλαη απιέο θαη είλαη ηνπιάρηζηνλ κεξηθά γξακκέλεο ζηελ θαζνκηινπκέλε, θαη ε δνκή ηνπ πξνγξάκκαηνο κπνξεί λα ζρεδηαζηεί φπσο έλα πάδι, κε απνζπψκελα θνκκάηηα θψδηθα πνπ κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ θαη πξνζαξκνζηνχλ καδί. Σν Scratch έρεη αλαπηπρζεί απφ κηα κηθξή νκάδα εξεπλεηψλ ζην Lifelong Kindergarten Groupζην MITMediaLab.Ζ δηθηπαθή θνηλφηεηα ηνπ Scratch έιαβε κηα ηηκεηηθή κλεία ζηελ θαηεγνξία DigitalCommunities ζην PrixArsElectronica ηελ Δηθφλα 3.1 παξνπζηάδεηαη ην ινγφηππν ηνπ SCRATCH. 68

83 Δηθόλα 28.1: Σν Λνγόηππν ηνπ SCRATCH. Σν Scratch ρξεζηκνπνηείηαη παγθνζκίσο ζε δηάθνξα ζρνιεία θαη εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο. Ο δηθηπαθφο ηφπνο ηνπ Scratch έρεη αλαπηχμεη κηα θνηλφηεηα απφ αξρφκελνπο πξνγξακκαηηζηέο, καζεηέο, δαζθάινπο θαη εξαζηηέρλεο, πνπ αιιεινπαξαθηλνχληαη λα αλαπηχμνπλ ηελ δεκηνπξγηθφηεηα ηνπο θαη ηηο πξνγξακκαηηζηηθέο δεμηφηεηεο ηνπο. Έλα απφ ηα θφξα ζηνλ ηζηφηνπν ηνπ Scratch είλαη αθηεξσκέλν ζε ζπδεηήζεηο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ. Σν ζιφγθαλ ηνπ Scratch είλαη "Φαληάζνπ Φηηάμε Μνηξάζνπ". Ζ έκθαζε ζην κνίξαζκα είλαη ζεκαληηθφ κέξνο ηεο παηδαγσγηθήο γηα ην Scratch: ηα πξνγξάκκαηα δελ ζεσξνχληαη καχξα θνπηηά, αιιά αληηθείκελα πνπ κπνξνχλ λα αλακηρζνχλ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ έξγσλ. Ο κφλνο ηξφπνο λα γίλεη έλα πξφγξακκα δηαζέζηκν γηα ρξήζε είλαη λα δνζεί ν πεγαίνο θψδηθαο ηνπ. Σν πεξηβάιινλ αλάπηπμεο ηνπ Scratch κπνξεί λα κεηαθνξησζεί δσξεάλ θαη λα εγθαηαζηαζεί ζε νπνηνδήπνηε ππνινγηζηή κε Windows ή Mac OS X. Γηάθνξεο εθδφζεηο ηνπ Linuxκπνξνχλ λα ηξέμνπλ ην Scratch, ζπγθεθξηκέλα γηα ηα Suse Linux (opensuse 11 θαη άλσ) θαη Ubuntu, νη εγθαηαζηάηεο (RPM γηα ην Suse θαη DEB γηα Ubuntu) είλαη δηαζέζηκνη απφ ηα επίζεκα θνηλνηηθά θαηαζεηήξηα απηψλ ησλ εθδφζεσλ Linux. Έλαο πεηξακαηηθφο εγθαηαζηάηεο γηα ην Ubuntu είλαη δηαζέζηκνο απφ ην MIT. Σν πεξηβάιινλ αλάπηπμεο ηνπ Scratch έρεη πινπνηεζεί ζηε Squeak, έλα πεξηβάιινλ αλάπηπμεο γηα Smalltalk, πνπ παξέρεη νκνηφκνξθε ζπκπεξηθνξά αλεμαξηήησο πιαηθφξκαο. Σα πξνγξάκκαηα Scratch κπνξνχλ λα θνξησζνχλ απηφκαηα απφ ην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο ζε πξνζσπηθέο ζειίδεο ζηνλ ηζηφηνπν ηνπ Scratch, φπνπ άιια κέιε ηεο θνηλφηεηαο ηνπ Scratch κπνξνχλ λα ηα κεηαθνξηψζνπλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ πιήξνπο πεγαίνπ θψδηθα) γηα 69

84 κάζεζε ή αλάκημε ζε λέα έξγα. Ο ηζηφηνπνο, πνπ είλαη πινπνηεκέλνο πάλσ ζηελ πιαηθφξκα ScratchR, παξέρεη επίζεο δπλαηφηεηα ζηα κέιε ηεο θνηλφηεηαο λα ζρνιηάζνπλ έξγα, πέξαλ ηεο παξνρήο γεληθψλ ρψξσλ ζπδεηήζεσλ θαη ρψξσλ επίδεημεο έξγσλ. Πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζε Scratch κπνξνχλ λα εθηεινχληαη είηε ζην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο ή κέζσ κηαο κηθξνεθαξκνγήο Java γλσζηήο σο Scratch Player. Ο Scratch Player επηηξέπεη ζε πξνγξάκκαηα Scratch λα εθηειεζηνχλ απφ ζρεδφλ νπνηαδήπνηε εθαξκνγή εκθάληζεο ηζηνζειίδσλ. Καηά ην ζρεδηαζκφ ηεο γιψζζαο, ε θχξηα πξνηεξαηφηεηα ήηαλ λα γίλεη ε γιψζζα θαη ην πεξηβάιινλ απηνλφεην θαη λα γίλεηαη εχθνιε εθκάζεζε ηνπο απφ παηδηά πνπ δελ είραλ πξνεγνχκελε πξνγξακκαηηζηηθή εκπεηξία. Τπάξρεη κηα ηζρπξή αληίζεζε κεηαμχ ησλ ηζρπξψλ πνιπκεζηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη ηνπ πνιπλεκαηηθνχ πξνγξακκαηηζηηθνχ ζηπι θαη ηνπ ζρεηηθά πεξηνξηζκέλνπ εχξνπο ηεο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ. Σν πεξηβάιινλ ρξήζηε ηνπ πεξηβάιινληνο αλάπηπμεο ηνπ Scratch ρσξίδεη ηελ νζφλε ζε πνιιαπιέο πεξηνρέο: ζηα αξηζηεξά είλαη ε παιέηα κε ηα ηκήκαηα θψδηθα, ζην θέληξν είλαη νη πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηξέρνπζα θηγνχξα θαη ε πεξηνρή ησλ ζελαξίσλ (θψδηθα), θαη ζηα δεμηά είλαη ε ζθελή θαη ε ιίζηα κε ηηο θηγνχξεο. Ζ παιέηα ησλ ηκεκάησλ θψδηθα έρεη ηκήκαηα θψδηθα (θαινχληαη "blocks") πνπ κπνξνχλ λα ζπξζνχλ πάλσ ζηελ πεξηνρή ησλ ζελαξίσλ γηα ηε δεκηνπξγία πξνγξακκάησλ. Γηα λα δηαηεξεζεί ε παιέηα ζε φρη πνιχ κεγάιν κέγεζνο, νξγαλψλεηαη ζε 8 νκάδεο ηκεκάησλ θψδηθα: θίλεζε, φςεηο, ήρνο, πέλα, έιεγρνο, αηζζεηήξεο, αξηζκνί, θαη κεηαβιεηέο [40]. 3.2 Αλαιπηηθή Παξνπζίαζε ηνπ SCRATCH Σν scratch είλαη κηα λέα γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ πνπ ζνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζεηο δηαδξαζηηθέο ηζηνξίεο, παηρλίδηα θαη (ςπραγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο) θαη λα ηηο κνηξαζηείο κε άιινπο ζην δηαδίθηπν. Δάλ είζηε αξράξηνη κε ην scratch ζαο πξνηείλνπκε λα δνθηκάζεηε πξψηα ηνλ νδεγφ:scratchgettingstarted.pdf ζηε ζειίδα: ηνπ scratch ζην δηαδίθηπν. ηελ ίδηα ηζηνζειίδα ηνπ scratch ππάξρνπλ ε ηειεπηαία έθδνζε ηνπ νδεγνχ απηνχ (ScratchReferenceGuide.pdf) θαη άιιεο πεγέο κάζεζεο θαη ππνζηήξημεο φπσο: εθπαηδεπηηθά βίληεν, ζπρλέο εξσηήζεηο (FAQ) Ζ επηθάλεηα δηεπαθήο ρξήζηε ηνπ scratch θελή 70

85 Ζ ζθελή είλαη (stage). Σα αληηθείκελα sprite θηλνχληαη θαη αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο ζηε ζθελή. Ζ ζθελή 480 κνλάδεο πιάηνο θαη 360 κνλάδεο χςνο. Δίλαη δηαρσξηζκέλε ζε άμνλεο x θαη y. ηε κέζε ηεο ζθελήο ην x θαη ην y είλαη ξπζκηζκέλν ζην 0. Γηα λα βξεηο ηε ζέζε ηνπ x θαη ηνπ y ζηε ζθελή θνχλεζε ην πνληίθη θαη θνίηα ην mouse x-y display πνπ βξίζθεηαη αθξηβψο θάησ απ ηε ζθελή ζηα δεμηά φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 3.2: Δηθόλα3.1: mouse x-y display. Κνπκπηά δεκηνπξγίαο αληηθεηκέλσλ Κάζε θαηλνχξγην ζρέδην εξγαζίαο κε ην scratch δηαζέηεη έλα πξνθαζνξηζκέλν αληηθείκελν ηε γάηα. Γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ αληηθείκελσλ, θάλε θιηθ ζηα παξαθάησ θνπκπηά φπσο θαίλνληαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 3.2: Δηθόλα 29.2: Κνπκπηά δεκηνπξγίαο αληηθεηκέλσλ. Με ηε ρξήζε ηνπ πξψηνπ δσγξαθίδνπκε ην δηθφ καο θνπζηνχκη, κε ηε ρξήζε ηνπ δεχηεξνπ αλνίγνπκε έλα αληηθείκελν απφ αξρείν, ελψ κε ην ηξίην παίξλνπκε έλα αληηθείκελν έθπιεμε. Ζ ιίζηα αληηθεηκέλσλ Ζ ιίζηα ησλ αληηθείκελσλ παξνπζηάδεη κηθξνγξαθίεο φισλ ησλ αληηθείκελσλ κηαο εθαξκνγήο. Γηα θάζε αληηθείκελν δείρλεη ην φλνκα ηνπ, πφζεο ελέξγεηεο έρεη θαη πφζα θνπζηνχκηα φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 3.3: Δηθόλα 30.3:Λίζηα αληηθεηκέλσλ Παιέηα δνκηθώλ ζηνηρεηώλ θαη ρώξνο ελεξγεηώλ 71

86 Γηα λα πξνγξακκαηίζεηο έλα αληηθείκελν, ζχξε ηνπβιάθηα (εληνιέο) απφ ηηο παιέηεο εληνιψλ ζην ρψξν ελεξγεηψλ. Γηα λα «ηξέμεηο» έλα ηνπβιάθη θάλε δηπιφ θιηθ πάλσ ηνπ. Γεκηνχξγεζε ελέξγεηεο (πξνγξάκκαηα) θνιιψληαο ηνπβιάθηα κεηαμχ ηνπο ζε ζηήιεο. Κάλε δεμί θιηθ νπνπδήπνηε ζηε ζηήιε γηα λα ηξέμεηο φιεο ηηο ελέξγεηεο απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινο. Κάπνηα ηνπβιάθηα έρνπλε άζπξα θνπηάθηα πνπ κπνξνχλ λα δηακνξθσζνχλ (παξάκεηξνη νξίζκαηα) φπσο είλαη ζηελ Δηθφλα 3.4. Γηα λα αιιάμεηο ηε ηηκή, θάλε θιηθ κέζα ζηελ άζπξε πεξηνρή, ψζηε λα δηακνξθψζεηο ην λνχκεξν. Κάπνηα θνπηάθηα έρνπλ ιίζηα επηινγήο ηηκψλ φπσοθαίλεηαη ζην δεχηεξν εηθνλίδην ηεο Δηθφλαο 3.4 απιάθάλε θιηθ ζην καχξν βειάθη γηα λα δεηο ηηο επηινγέο θαη κεηά μαλαθάλε θιηθ γηα λαεπηιέμεηο [41]. Δηθόλα 31.4: Παιέηα δνκηθώλ ζηνηρεηώλ θαη ρώξνο ελεξγεηώλ. Κνπζηνύκηα Κάλε θιηθ ζην θνπκπί costumes γηα λα δεηο θαη λα δηακνξθψζεηο ηαθνπζηνχκηα ηνπ αληηθείκελνπ. Κάζε αληηθείκελν έρεη έλα δηαθνξεηηθφ αξηζκφθνπζηνπκηψλ πνπ παξνπζηάδεηαη αξηζηεξά φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 3.5: Δηθόλα 32.5: Costumes. Ήρνη Κάλε θιηθ ζην θνπηάθη sounds γηα λα δεηο ηνπο ήρνπο ελφο αληηθείκελνπ. 72

87 Δηθόλα 33.6: Ήρνη. Μπνξείο λα ερνγξαθήζεηο ήρνπο αιιά θαη λα ηνπο εηζάγεηο. Σν scratch κπνξείλα «δηαβάζεη» αξρεία MP3, αζπκπίεζηα WAV, AIF θαη AU αξρείαφπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 3.6 παξαπάλσ. Πιεξνθνξίεο ελεξγνύ αληηθεηκέλνπ Δηθόλα 34.7: Ηδηόηεηεο ελεξγνύ αληηθεηκέλνπ. Οη πιεξνθνξίεο ελεξγνχ αληηθεηκέλνπ δείρλνπλ ην φλνκα ηνπ αληηθείκελνπ, ηε x-y ζέζε ηνπ,ηε θαηεχζπλζή ηνπ (πξνζαλαηνιηζκφο-direction) θαη ηελ θαηάζηαζε θιεηδψκαηνο. Ζ κπιεγξακκή ζηε κηθξνγξαθία δείρλεη ηε θαηεχζπλζε ηνπ αληηθείκελνπ.μπνξείο λα ζχξεηο ηεγξακκή απηή γηα λα αιιάμεηο ηε θαηεχζπλζε ζηελ αξρηθήηνπ ζέζε (direction=90) φπσο θαίλεηαη παξαπάλσ ζηελ Δηθφλα 3.7. ηπι θαηεπζύλζεσλ Τπάξρνπλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο επηινγέο φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 3.8. Σν θνζηνχκη πεξηζηξέθεηαη θαζψο ην αληηθείκελν αιιάδεηθαηεχζπλζε.σν θνπζηνχκη είλαη ζηξακκέλν είηε δεμηά είηεαξηζηεξά.σν θνζηνχκη δελ πεξηζηξέθεηαη πνηέ (αλεμάξηεηα απφην αλ έρεη αιιάμεη θαηεχζπλζε ην αληηθείκελν) [41]. Δηθόλα 35.8: Καηεπζύλζεηο. Γξακκή εξγαιείσλ 73

88 Δηθόλα 36.9: Γξακκή εξγαιείσλ. Ζ γξακκή εξγαιείσλ απνηειείηαη απφ ηα βαζηθά θνπκπηά πνπ είλαη ζε φινπο γλσζηά φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 3.9 παξαπάλσ. Μελνύ Δηθόλα 37.10: Γξακκή κελνύ. Σα New, Open, Save θαη Save As θάλνπλ ζηελ εθαξκνγή απηφ πνπ πεξηκέλεηολα θάλνπλ. Σν Share! ζνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα αλεβάζεηο ην ζρέδην εξγαζίαοζνπ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ scratch ( Undo ζνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαηξέζεηο ην ηειεπηαίν ηνπβιάθη, ελέξγεηαή αληηθείκελν πνπ δηέγξαςεο (αιιά δε ζνπ επηηξέπεη λα αλαηξέζεηο άιιεο θηλήζεηο). Σν Language ζνπ επηηξέπεη λα δηαιέμεηο ηε γιψζζα ηνπ ρξήζηε ηεο επηθάλεηαο εξγαζίαο(interface) φπσο παξνπζηάδνληαη ζηελ Δηθφλα Πξάζηλε ζεκαία Ζ πξάζηλε ζεκαία πξνζθέξεη έλαλ βνιηθφ ηξφπν γηα λα μεθηλήζνπλ πνιιέο ελέξγεηεο ηελ ίδηα ζηηγκή. Κάλε θιηθ ζηε πξάζηλε φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 3.11 γηα λα μεθηλήζνπλ φιεο νηελέξγεηεο πνπ έρνπλ ζηε θνξπθή ηνπο ην δεχηεξν εηθνλίδην ηεο Δηθφλαο Καηά ηελ πξνβνιή ηεο παξνπζίαζεο, ε πξάζηλε ζεκαία θαίλεηαη ζαλ κηθξφεηθνλίδην ζηελ πάλσ δεμηά γσλία ηεο νζφλεο. Σν πάηεκα ηνπ πιήθηξνπ Enterέρεη ην ίδην απνηέιεζκα κε ην πάηεκα ηεο πξάζηλεο ζεκαίαο [41]. Δηθόλα 38.11: Παξνπζίαζε ηεο πξάζηλεο ζεκαίαο. Εσγξαθηθή Μπνξείο λα ρξεζηκνπνηήζεηο ηε Εσγξαθηθή γηα λα δεκηνπξγήζεηο ή λαδηακνξθψζεηο θνπζηνχκηα ή θφληα φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα

89 Δηθόλα 39.12: Εσγξαθηθή. Ζ γξακκή εξγαιείσλ ηεο Εσγξαθηθήο έρεη ηα αθόινπζα εξγαιεία: Paintbrush (πηλέιν): Εσγξάθηζε κε ηα ρέξηα ειεπζέξα ρξεζηκνπνηψληαο ηνηξέρσλ ρξψκα πξψηνπ πιάλνπ. Eraser (γόκα): βήζε κε ηα ρέξηα ειεπζέξα. Ζ πεξηνρή πνπ ζβήλεη γίλεηαηδηαθαλήο. Fill (γέκηζκα): ην γέκηζκα ζπλδέεη πεξηνρέο κε έλα ζηαζεξφ ρξψκα ή κηαζπγθεθξηκέλε δηαβάζκηζε (gradient). Rectangle (νξζνγώλην παξαιιειόγξακκν): ρεδίαζε έλα πεξίγξακκανξζνγψληνπ παξαιιειφγξακκνπ (ή έλα νξζνγψλην παξαιιειφγξακκν παηψληαοshift) ρξεζηκνπνηψληαο ην επηιεγκέλν ρξψκα ηνπ πξψηνπ πιάλνπ πνπρξεζηκνπνηείηαη. Ellipse (έιιεηςε): ζρεδίαζε κηα έιιεηςε κε γέκηζκα ε απιψο ην πεξίγξακκα ηεο(γηα θχθιν πηέζηε shift) ρξεζηκνπνηψληαο ην επηιεγκέλν ρξψκα πξψηνπ πιάλνπ. Line (γξακκή): ζρεδίαζε κηα ίζηα γξακκή παηψληαο (γηα νξηδφληηα ή θάζεηεπαηήζηε Shift θαζψο ζέξλεηε) ρξεζηκνπνηψληαο ην επηιεγκέλν ρξψκα ηνππξψηνπ πιάλνπ. Text (θείκελν): πξφζζεζε θείκελν ζην ζρέδην. Selection (επηινγή): επέιεμε κηα νξζνγψληα πεξηνρή θαη κεηά κεηαθίλεζε ηε ζελέα ζέζε (πάηα delete γηα λα δηαγξάςεηο, Shift+delete ή Shift+backspace γηαπεξηθνπή (crop) ηεο εηθφλαο ζηελ επηινγή. Stamp (ζθξαγίδα): επέιεμε κηα νξζνγψληα πεξηνρή θαη κεηά αληέγξαςε ηε ζελέα πεξηνρή Eyedropper (ζηαγνλόκεηξν): ρξεζηκνπνίεζε ηελ άθξε ηνπ ζηαγνλφκεηξνπ γηαλα επηιέμεηο ην ρξψκα ηνπ πξψηνπ πιάλνπ. 75

90 Import (εηζαγσγή) γηα λα αλνίμεηο κηα εηθφλα απφ έλααξρείν θαη λα ηε πξνζζέζεηο ζην θακβά. Clear (θαζαξηζκόο) γηα λα θαζαξίζεηο φιν ηνπεξηερφκελν ηνπ θακβά. Undo (αλαίξεζε) γηα λα αλαηξέζεηο ηηο ηειεπηαίεο θηλήζεηο ζνπ. Redo (αθύξσζε αλαίξεζεο) γηα λααθπξψζεηο ηελ αλαίξεζε ηεο θίλεζεο πνπ έθαλεο Γνκηθά ζηνηρεία ηνπ Scratch Τπάξρνπλ ηξεηο βαζηθνί ηχπνη δνκηθψλ ζηνηρείσλ ζηελ «παιέηα ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ»: Stack Blocks: Απηά ηα δνκηθά ζηνηρεία έρνπλ εμνγθψκαηα ηε βάζε ηνπο θαη/ή εγθνπέο ζην πάλσ κέξνο φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Μπνξείο λα ελψζεηο απηά ηα δνκηθά ζηνηρεία ζε ζηνίβεο. Μεξηθά stack blocks δηαζέηνπλ κία θελή πεξηνρή, φπνπ κπνξείο λα πιεθηξνινγήζεηο έλαλ αξηζκφ (φπσο 10 ζην κπιε δνκηθφ ζηνηρείν παξαθάησ) ή επηιέγεηο έλα ζέκα απφ ην κελνχ πνπ εκθαλίδεηαη ζηελ νζφλε φπσο pop ζην δνκηθφ κνβ ζηνηρείν φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα 3.13 παξαθάησ.μεξηθά stack blocks έρνπλ κία εζνρή πνπ κνηάδεη κε ζηφκα φπνπ κπνξείο λα εηζάγεηο άιια stack blocks (θίηξηλν ζηνηρείν ζηελ παξαθάησ εηθφλα) [41]. Δηθόλα 40.13: Stack Blocks. Hats: Απηά ηα δνκηθά ζηνηρεία έρνπλ θπθιηθφ ην πάλσ κέξνο, φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 3.14 παξαθάησ.απηά ηα δνκηθά ζηνηρεία ηνπνζεηνχληαη ζηελ θνξπθή ηεο ζηνίβαο. Πεξηκέλνπλ λα ζπκβεί θάηη, φπσο λα παηεζεί έλα θνπκπί, θαη ηφηε εθηεινχληαη ηα ππφινηπα δνκηθά ζηνηρεία πνπ είλαη θάησ απφ απηά. Δηθόλα 41.14: Hats. 76

91 Reporters: Απηά ηα δνκηθά ζηνηρεία είλαη ζρεδηαζκέλα ψζηε λα ηνπνζεηνχληαη ζηελ θελή πεξηνρή ησλ άιισλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ. Σα δνκηθά ζηνηρεία reporters ππάξρνπλ ζε δχν ζρήκαηα, θαη ηαηξηάδνπλ κφλν κέζα ζε «ηξχπεο» ηνπ ίδηνπ ζρήκαηνο φπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα Σα reporters κε θπθιηθά ηειεηψκαηα αλαθέξνπλ αξηζκνύο θαη ηαηξηάδνπλ κέζα ζε δνκηθά ζηνηρεία κε θπθιηθά θελά φπσο ην κνβ ζηνηρείν πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ Δηθφλα Σα reporters κεαηρκεξέο άθξεο αλαθέξνπλ ινγηθέο ηηκέο (αιεζήο ή ςεπδήο) (Boolean values) φπσο ην αλνηρηφ κπιε δνκηθφ ζηνηρείν πνπ παξνπζηάδεηαη παξαθάησ θαη ηαηξηάδνπλ κφλν κε αηρκεξέο ηξχπεο (φπσο ην δνκηθφ θίηξηλν δνκηθφ ζηνηρείν πνπ παξνπζηάδεηαη παξαθάησ) [41]. Δηθόλα 42.15: Reporters. 3.3 Πξνγξακκαηηζκόο ζην SCRATCHγηα Μαζεηέο Γεκνηηθνύ Ζ πην δηαδεδνκέλε κέζνδνο εηζαγσγήο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ είλαη ε ζηαδηαθή παξνπζίαζε ησλ δνκψλ κηαο γιψζζαο πξνγξακκαηηζκνχ γεληθνχ ζθνπνχ θαη ε επίιπζε πξνβιεκάησλ απμαλφκελεο δπζθνιίαο κε ηε ρξήζε απηψλ ησλ δνκψλ [42]. Χζηφζν, ε πξνζέγγηζε απηή θξίλεηαη σο αλαπνηειεζκαηηθή, ηδηαίηεξα γηα καζεηέο κηθξήο ειηθίαο, θαζψο ζέηεη κηα ζεηξά απφ εκπφδηα ζηνπο αξράξηνπο πξνγξακκαηηζηέο [43]. Χο ελαιιαθηηθή, πην απνηειεζκαηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ εηζαγσγή καζεηψλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ έρνπλ πξνηαζεί καζεζηαθά κίλη-πεξηβάιινληα πνπ βαζίδνληαη ζε κίλη-γιψζζεο θαη κηθξφθνζκνπο [42], δειαδή εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα θαηάιιεια ζρεδηαζκέλα ψζηε λα θαζνδεγνχλ πνιχ πξνζεθηηθά ην ρξήζηε θαη λα ηνπ πξνζθέξνπλ κηα εθπαηδεπηηθή εκπεηξία [51]. Ζ χπαξμε ειάρηζησλ ειθπζηηθψλ νπηηθναθνπζηηθψλ εθαξκνγψλ θαζψο θαη εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, θπξίσο ζηελ ρψξαο καο αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ, απνηειεί ηξνρνπέδε ζηελ φιε δηαδηθαζία. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ηελ παξαθίλεζε ησλ καζεηψλ, αλ ε ζπγγξαθή ελφο πξνγξάκκαηνο πνπ εκθάληδε ζηελ νζφλε ηε θξάζε Hello world θηλνχζε ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ παιαηφηεξα, δελ ζπκβαίλεη ην ίδην κε ηε ζεκεξηλή γεληά ηνπ Nintendo πνπ έιθεηαη απφ πνιπκεζηθά καζεζηαθά πεξηβάιινληα πνπ ζπκίδνπλ ειεθηξνληθά παηρλίδηα [44]. Ζ έιιεηςε ινηπφλ θηλήηξνπ απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ, παξάιιεια κε ην γεγνλφο φηη νη εθπαηδεπηηθνί θπξίσο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο δελ αηζζάλνληαη φηη δηαζέηνπλ ην θαηάιιειν γλσζηηθφ ππφβαζξν γηα ηελ 77

92 δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ζην δεκνηηθφ, ιφγσ απνπζίαο θάπνηαο πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο ζην αληηθείκελν [45], θαζηζηνχλ ηελ φιε πξνζπάζεηα αθφκε πην δχζθνιε [51] Υξήζε Φνξκώλ Απην-αμηνιόγεζεο Σα παξαπάλσ ζηνηρεία απνηέιεζαλ ην έλαπζκα γηα ηελ αλάπηπμε κηαο δηαδξαζηηθήο εθαξκνγήο, βαζηζκέλε ζηελ πιαηθφξκα πξνγξακκαηηζκνχ Scratch, ε νπνία ζα πξνζαξκφδεηαη ζηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή, θαη ζα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ηφζν ζηα πιαίζηα ηεο ηππηθήο εθπαίδεπζεο κε ηελ επίβιεςε ελφο δηδάζθνληα, φζν θαη ζε έλα άηππν εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ζηα πιαίζηα εμσζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, θαζψο ε εθαξκνγή ρξεζηκνπνηεί θφξκεο απην-αμηνιφγεζεο (rubrics) [46]. Ζ πιαηθφξκα Scratch ( ζηελ αλάπηπμε βαζηθψλ ηθαλνηήησλ, φπσο είλαη: ε δεκηνπξγηθή ζθέςε, ε ζαθήο επηθνηλσλία, ε ζπζηεκαηηθή αλάιπζε, ε απνδνηηθή ζπλεξγαζία, ν επαλαιεπηηθφ-πξννδεπηηθφο ζρεδηαζκφο, θαη νη δεμηφηεηεο ηεο δηα βίνπ κάζεζεο [47]. Σν γεγνλφο φηη ρξεζηκνπνηεί επράξηζηα γξαθηθά, έλα ηδηαίηεξα εχρξεζην drag & drop πεξηβάιινλ εληνιψλ θαη φηη θέξεη θαηλνηνκίεο ζηελ πξνζέγγηζε δπζλφεησλ ελλνηψλ θαη ηερληθψλ πξνγξακκαηηζκνχ, θαζηζηά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ πεξηζζφηεξν ελδηαθέξνλ ζηα κάηηα καζεηψλ αιιά θαη εθπαηδεπηηθψλ [51]. Σα rubrics είλαη θιίκαθεο αμηνιφγεζεο νη νπνίεο ζρεδηάδνληαη θαη αλαπξνζαξκφδνληαη ζχκθσλα κε ηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο θαη επηηξέπνπλ ηελ εμαγσγή αληηθεηκεληθψλ, αμηφπηζησλ θαη άκεζσλ ζπκπεξαζκάησλ αλαθνξηθά κε ηελ επίδνζε θαη ηηο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ [48]. Πνιινί εκπεηξνγλψκνλεο ζεσξνχλ φηη ηα rubrics απνηεινχλ εμαηξεηηθά ρξήζηκα εξγαιεία αμηνιφγεζεο θαη αλαηξνθνδφηεζεο ηφζν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη γηα ηνπο καζεηέο θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα αμηνινγήζνπλ κηα πνηθηιία πξνθνξηθψλ θαη γξαπηψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη εξγαζηψλ [46]. Δλψ ν αληηθεηκεληθφο ζηφρνο ησλ rubrics είλαη ίδηνο, ε κνξθή παξνπζίαζεο ηνπο δηαθέξεη αλάινγα κε ηελ ειηθία ηνπ καζεηή. ε πξσηνζρνιηθέο ειηθίεο, πξνηείλνληαη rubrics πνπ ρξεζηκνπνηνχλ εηθφλεο κέζα απφ ηηο νπνίεο ν καζεηήο κπνξεί λα εληνπίζεη ηηο επηινγέο ηνπ, ελψ φζν ε ειηθία απμάλεηαη, ηφζν πξνζηίζεηαη ζηαδηαθά θείκελν πνπ ζπλνδεχεη ηηο εηθφλεο [51]. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ είδνπο αμηνιφγεζεο είλαη ε ζπζηεκαηηθή θαη ιεπηνκεξήο θαηαγξαθή ηεο επίδνζεο ηνπ καζεηή (εξγαζίεο, παξνπζηάζεηο, ζπκπεξηθνξά, πξνζαξκνζηηθφηεηα, επίιπζε πξνβιεκάησλ, θάθεινη καζεηή) κέζα απφ ηε ρξεζηκνπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ, πξνεπηιεγκέλσλ θξηηεξίσλ [48]. 78

93 Δλδεηθηηθά, θάπνηα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ rubrics πνπ καο νδήγεζαλ λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπκε γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ ζηα πιαίζηα αλάπηπμεο δηδαθηηθνχ πιηθνχ γηα ηελ δηδαζθαιία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: Παξνπζηάδνπλ ζηνπο καζεηέο πνηφο είλαη ν δηδαθηηθφο ζηφρνο ηεο θάζε ελφηεηαο, ηη αλακέλεηαη απφ απηνχο θαη πψο ε εξγαζία ηνπο ζα αμηνινγεζεί απφ ην δηδάζθνληα ή αθφκε θαη απφ ηνπο ίδηνπο. Ζ νξγαλσκέλε απηή γλψζε βνεζά ηνπο καζεηέο λα θαηαιάβνπλ θαιχηεξα πνπ πξέπεη λα εζηηάζνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο, βειηηψλνληαο έηζη ηελ επίδνζε ηνπο [49]. Δίλαη πνιχ εχθνιν λα θαηαλνεζνχλ απφ ηνπο καζεηέο ρσξίο ηδηαίηεξεο επεμεγήζεηο απφ ην δάζθαιν [48]. Δπηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα εληνπίδνπλ κε κεγάιε αθξίβεηα ηα ιάζε ηνπο δηεπθνιχλνληαο έηζη ηελ ελαζρφιεζε ηνπο κε θάπνην γλσζηηθφ αληηθείκελν ζε έλα εμσζρνιηθφ πεξηβάιινλ [50]. Γίλνπλ κηα λέα δηάζηαζε ζηελ δηδαθηηθή θαη καζεζηαθή δηαδηθαζία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ παξαγθσλίδνληαο ηηο ηπρφλ αδπλακίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα εληάμνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο ΣΠΔ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δηδαθηηθή πξαθηηθή, θαζψο δηεπθνιχλνπλ ηελ δηαδηθαζία επηκφξθσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ δελ έρεη πξνεγνχκελε εκπεηξία ζην αληηθείκελν ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ [51] Πιενλεθηήκαηα Σα παηδηά εηζάγνληαη ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηηο βαζηθέο ηνπ έλλνηεο. Δχθνια αξρίδνπλ θαη θαηαλννχλ ηηο δηάθνξεο εληνιέο θαη ηηο βιέπνπλ λα πινπνηνχληαη. Ζ Γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ scratch ρξεζηκνπνηείηαη απφ αξθεηά ζρνιεία ηνπ εμσηεξηθνχ αθνχ είλαη εχθνια θαηαλνεηή θαη αξθεηά επράξηζηε γηα ηα παηδηά. Μέζα απφ έλα γξαθηθφ πεξηβάιινλ εηδηθά ζρεδηαζκέλν γηα δηδαθηηθφ ζθνπφ ζε κηθξέο ειηθίεο, ηα παηδηά πξνγξακκαηίδνπλ ην δηθφ ηνπο ζελάξην, animation, παηρλίδη θαη κπνξνχλ άκεζα λα ην εθηειέζνπλ. Αλαιπηηθφηεξα κέζα απφ ην εηδηθά κειεηεκέλν πξφγξακκα ζπνπδψλ καο ην παηδί ζα κάζεη: Σηο βαζηθέο αξρέο πξνγξακκαηηζκνχ. Αιγνξηζκηθφ ηξφπν ζθέςεο. Δληνιέο πξνγξακκαηηζκνχ. πλδπαζκφο εληνιψλ. 79

94 Τινπνίεζε δηθνχ ηνπ παηρληδηνχ. Ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο ηηο νπνίεο ην παηδί κπνξεί λα αλαπηχμεη απφ κηθξή παηδηθή ειηθία θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη ζε φιεο ηη βαζκίδεο κάζεζεο αιιά θαη ζηνλ εμσζρνιηθφ θφζκν. Ση θεξδίδνπκε φκσο καζαίλνληαο πξνγξακκαηηζκφ; Γηαηί λα κάζνπκε πξνγξακκαηηζκφ; Μπνξνχκε λα ζθεθηνχκε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ζαλ έλα θακβά πάλσ ζηνλ νπνίν καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα θηηάρλνπκε δηθέο καο δεκηνπξγίεο, λα δσγξαθίδνπκε θαη λα δε-κηνπξγνχκε εθαξκνγέο αλάινγα κε ηηο πξνζσπηθέο καο πξνηηκήζεηο θαη αλάγθεο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχκε λα δε-κηνπξγήζνπκε έλα ειεθηξνληθφ εκεξνιφγην πνπ καο βνεζά ζηελ νξγάλσζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο καο ή έλα πξφγξακκα πνπ εθηειεί κνπζηθέο ζπλζέζεηο θαη καο ραιαξψλεη απφ ηηο ππνρξεψζεηο καο. Ο πξνγξακκαηηζκφο κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη πξαθηηθά ζηελ θαζεκεξηλή καο δηαζθέδαζε θαη ςπραγσγία φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Δηθόλα 43.16: Πξνγξακκαηηζκόο ζην Γεκνηηθό. Σαπηφρξνλα φκσο, ν ηξφπνο ζθέςεο κε ηνλ νπνίν ζα εμνηθεησζνχκε, είλαη πνιχ πηζαλφλ λα καο θάλεη λα ζθεθηφκαζηε πην κεζνδηθά, λα ιχλνπκε πην απνδνηηθά ηα θαζεκεξηλά ζαο πξνβιήκαηα. Ζ ελαζρφιεζε κε ηε κεζνδηθή κειέηε, επίιπζε θαη δνθηκή πξνβιεκάησλ θαη ιχζεσλ, ζα καο βνεζήζεη λα ζθεθηφκαζηε πην γξήγνξα, πην έμππλα, πην ζπζηεκαηηθά. Θεηηθέο επηδξάζεηο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ έρνπλ βξεζεί αθφκε θαη ζηνλ ηνκέα ηνλ καζεκαηηθψλ! Φαληαδφκαζηε φηη φινη ζέιεηε λα βειηηψζεηε ηελ ηαρχηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζθέςεο ζαο. Σέινο, ε δεκηνπξγία παηρληδηψλ θαη εθαξκνγψλ κέζσ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ζα ζαο θάλεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεηε πσο φιεο απηέο νη εθαξκνγέο κε ηηο νπνίεο αζρνινχκαζηε θαζεκεξηλά δε δνπιεχνπλ κε έλα καγηθφ ηξφπν, αιιά αμηνπνηνχλ απιέο εληνιέο πνπ θαζνξίδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Καηά ηε κειέηε ηνπ βηβιίνπ ζα πξέπεη λα πάςνπκε λα θνβφκαζηε ηνπο ππνινγηζηέο. Θα δηαπηζηψζεηε φηη θαη εζείο κπνξείηε λα δεκηνπξγήζεηε ηερλνινγία! πκκαζεηέο ζαο απφ φιν ηνλ θφζκν ηα έρνπλ θαηαθέξεη πεξίθεκα πνιιέο θνξέο 80

95 εληππσζηάδνληαο αθφκε θαη ηνπο πην έκπεηξνπο πξνγξακκαηηζηέο κεγάισλ εηαηξηψλ ινγηζκηθνχ [52]. 3.4 Παξαδείγκαηα Δθαξκνγήο ηνπ SCRATCHζε Μαζεηέο Γεκνηηθνύ Παξαθάησ ζα παξνπζηάζνπκε κεξηθά απιά παξαδείγκαηα ρξήζεο ηνπ SCRATCHζε καζεηέο δεκνηηθνχ κέζα απφ ηα νπνία νη καζεηέο κπνξνχλ λα έξζνπλ ζε επαθή κε βαζηθά ζηνηρεία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ φπσο ε επίιπζε ελφο πξνβιήκαηνο κε ηελ επίιπζε επηκέξνπο ηκεκάησλ ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ηελ έλλνηα ηεο αθνινπζίαο βεκάησλ ρεδηάδνληαο έλα θεληθό Γηα λα αξρίζνπκε λα δεκηνπξγνχκε ην πξψην δηθφ καο ζθεληθφ, παηήζηε ην εηθνλίδην θεληθφ θαη ζηε ζπλέρεηα παηήζηε ηνεηθνλίδην Τπφβαζξα.Δκθαλίδνληαη 3 επηινγέο κε 3 εηθνλίδηα, ε «δσγξαθηθή», ε «εηζαγσγή» θαη ε «θάκεξα».παηψληαο ην εηθνλίδην δσγξαθηθή εκθαλίδεηαηζηελ νζφλε καο έλα λέν παξάζπξν κε ηίηιν ΔπεμεξγαζηήοΕσγξαθηθήο, πνπ καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ζρεδηάζνπκε ηαζθεληθά ηνπ έξγνπ καο απφ κεδεληθή βάζε. Αλ έρεηε δνπιέςεηκε άιια πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο εηθφλσλ, φπσο κε ηεεσγξαθηθή ησλ Windows, νη δπλαηφηεηέο ηνπ ζα ζαο θαλνχλνηθείεοφπσο βιέπνπκε ζηελ Δηθφλα 3.17: Δηθόλα 44.17: Σν πεξηβάιινλ ηεο δσγξαθηθήο. 81

96 ην ιεπθφ θφλην (δεμηά) είλαη ν ρψξνο ζηνλ νπνίν κπνξείηε λαδσγξαθίζεηε ηα ζθεληθά ζαο. Ζ καχξε θνπθίδα πνπ εκθαλίδεηαη δείρλεη ηε ζέζε ηνπ πνληηθηνχ. Οη δπλαηφηεηεο επεμεξγαζίαο πνπ έρνπκε, εκθαλίδνληαη ζηελ αξηζηεξή πιεπξά ηνπ παξαζχξνπ. Κάζε θνξά πνπ ηνπνζεηείηε ην πνληίθη ζαο πάλσαπφ θάζε επηινγή, εκθαλίδεηαη ε νλνκαζία απηήο ηεο επηινγήοψζηε λα κπνξείηε λα ηελ αλαγλσξίδεηε επθνιφηεξα. ηελ επφκελε Δηθφλα 3.18 έρνληαο επηιέμεη ηελ βνχξηζα, έλα ζπγθεθξηκέλν κέγεζνο πηλέινπ θαη σο ρξψκα ην θαθέ δεκηνπξγνχκε έλα κνλνπάηη. Γνθηκάζηε ην θαη εζείο, είλαη πνιχ εχθνινθαη είλαη κηα θαιή αξρή γηα λα αξρίζεηε λα θαηαλνείηε ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ Δπεμεξγαζηή Εσγξαθηθήο ηνπ Scratch. Δηθόλα 45.18: Υξήζε πηλέινπ. Μπνξείηε λα γεκίζεηε κε ρξψκα κηαθιεηζηή πεξηνρή ηνπ ζθεληθνχ πνπ νξηνζεηείηαη απφ γξακκέο.γείηε ζηελ επφκελε Δηθφλα 3.19 πσο ρξσκαηίζηεθε ην εζσηεξηθφησλ δχν πεξηνρψλ πνπ νξηνζεηήζακε πξνεγνπκέλσο κε ηερξήζε ηεο βνχξηζαο κε πξάζηλν ρξψκα. Τπνηίζεηαη φηη νηπξάζηλεο πεξηνρέο είλαη ηα ιηβάδηα καο. 82

97 Δηθόλα 46.19: Γεκίδνπκε κηα πεξηνρή κε ρξώκα. Δπηιέγνληαο ην εξγαιείνηνπ παξαιιεινγξάκκνπ κπνξείηε λα δεκηνπξγήζεηε παξαιιειφγξακκα είηε γεκηζκέλα κε ρξψκα είηε ζρεδηάδνληαο κφλνην πεξίγξακκά ηνπο. ηελ επφκελε Δηθφλα 3.20 έρνληαο επηιέμεη λαδεκηνπξγήζνπκε ην πεξίγξακκα ελφο παξαιιεινγξάκκνπ θαηπξνζδηνξίδνληαο σο ρξψκα ην θφθθηλν δεκηνπξγήζακε έλαζπηηάθη. Γνθηκάζηε ην θαη εζείο. 83

98 Δηθόλα 47.20: Υξήζε ζρεκάησλ. Δπηιέγνληαο ην εξγαιείν πνπ είλαη κπιε ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 3.21 κπνξνχκε λα θηηάμνπκε πνιιά αληίγξαθα ελφο ηκήκαηνο ηνπζθεληθνχ καο. έξλνληαο ην πνληίθη, επηιέγεηε ηελ πεξηνρή πνπ ζέιεηε λα αληηγξάςεηε. Μφιηο αθήζεηε ην αξηζηεξφ θνπκπί ηνπ πνληηθηνχ, ην ηκήκα απηφ αθνινπζεί ην δείθηε ηνππνληηθηνχ (ζαλ λα είλαη ζθξαγίδα ). Κάζε θνξά πνπ παηάκεέλα απιφ θιηθ, ην επηιεγκέλν ηκήκα «ηππψλεηαη» πάλσ ζηνζθεληθφ καο. Απηφο είλαη έλαο εχθνινο ηξφπνο γηα λα δεκηνπξγήζνπκε πνιιά ζπηηάθηα! Με μερλάηε φηη πξέπεη λα επηιέμεηεάιιν εξγαιείν γηα λα ζηακαηήζεη ε ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγίαηεο ζθξαγίδαο [53]. 84

99 Δηθόλα 48.21: Υξήζε ζθξαγίδαο. Καηά ηε δεκηνπξγία ελφο απινχ ζθεληθνχ ν καζεηήο κε ηε ρξήζε εξγαιείσλ ηεο δσγξαθηθήο κπνξεί λα πινπνηήζεη κηα απιή δσγξαθηά, κε πηζαλά νηθεία εξγαιεία ηα νπνία ηα έρεη ρξεζηκνπνηήζεη ζην πξφγξακκα δσγξαθηθήο ηνπ ππνινγηζηή ηνπ. Μαζαίλεη λα θαηαζθεπάδεη ηα αληηθείκελα έλα έλα απφ ηα νπνία απνηειείηαη ην ζθεληθφ. Μαζαίλεη έλλνηεο φπσο ε ειεχζεξε γξακκή, ε παξάιιειε, ην νξζνγψλην, ην ηξίγσλν θαη ην παξαιιειφγξακκν. Αθφκε κε ην εξγαιείν πνπ αληηγξάθεη αληηθείκελα εμνηθεηψλεηαη κε ηα φκνηα αληηθείκελα Κίλεζε Πηζαλφλ φινη ζαο λα γλσξίδεηε ην παηρλίδη ιαβχξηλζνο. Οζηφρνο ηνπ παίθηε είλαη λα κεηαθηλήζεη έλαλ ραξαθηήξα απφηε κία άθξε ζηελ άιιε, πεξπαηψληαο ζε κηα ζπγθεθξηκέλεδηαδξνκή θαη αιιάδνληαο θαηεπζχλζεηο. Αο δνχκε πσο είλαηδπλαηφλ λα θάλεηε θάηη ηέηνην κέζσ ηνπ Scratch. Οη 4 βαζηθέοθαηεπζχλζεηο πξνο ηηο νπνίεο κπνξεί λα ζηξέθεηαη ην αληηθείκελφ ζαο είλαη δεμηά (90 κνίξεο), αξηζηεξά (-90 κνίξεο), πάλσ (0κνίξεο) θαη θάησ (180 κνίξεο). Όηαλ ιέκε φηη ην αληηθείκελνζηξέθεηαη πξνο κία θαηεχζπλζε, ελλννχκε φηη θνηηάεη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαη θαηά ζπλέπεηα εεληνιή θηλήζνπ βήκαηα ηνλ κεηαθηλεί πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ εληνιή δείμε ζηελ θαηεύζπλζε...,κπνξείηε λα επηιέμεηε πξνο πνηα απφ ηηο βαζηθέο 4 θαηεπζχλζεηο ζέιεηε λα ζηξαθεί ην αληηθείκελφ ζαο. Δπηπιένλ, ζηε εληνιή απηή κπνξείηε λα εηζάγεηε ηνλ αθξηβή αξηζκφ κνηξψλ ηεο επηζπκεηήο θαηεχζπλζεο θάλνληαο θιηθ ζην ιεπθφ θνπηάθη. 85

100 Σναληηθείκελφ ζαο ζηξέθεηαη πξνο φπνηα άιιε θαηεχζπλζε ζέιεηε αλαιφγσο ηηο κνίξεο πνπ έρεηε νξίζεη. ε ζπλδπαζκφ κε ηελεληνιή θηλήζνπ...βήκαηαην αληηθείκελν κπνξεί πιένλ λα θηλεζεί πξνο νπνηαδήπνηε θαηεχζπλζε φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 3.22: Δηθόλα 49.22: Γπλαηέο θαηεπζύλζεηο. Υξεζηκνπνηψληαο ηηο εληνιέο δείμε ζηελ θαηεύζπλζε...θαη θηλήζνπ...βήκαηα θαη αθνχ ηνπνζεηήζεηε ην αληηθείκελφζαο ζε κηα απφ ηηο δπν εηζφδνπο ηνπ ιαβπξίλζνπ πνπ εκθαλίδεηαη ζηελ επφκελε εηθφλα, κεηαθηλείζηε ην αληηθείκελφ ζαοκέζα ζην ιαβχξηλζν έηζη ψζηε λα βξεζεί ζηελ άιιε είζνδν/έμνδν [53]. Γελ ζαο δεηείηαη πξνο ην παξφλ λα δεκηνπξγεζείέλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα αιιά λα πξνζδηνξίδεηε ηηοθαηάιιειεο εληνιέο έηζη ψζηε θάλνληαο δηπιφ θιηθ δηαδνρηθάζην ζπλδπαζκφ ησλ παξαθάησ εληνιψλ, ην αληηθείκελν λαθαηαθέξεη λα θηάζεη ζην ζηφρν ηνπ (αλ δε βξείηε θάπνηνλιαβχξηλζν απφ ην δηαδίθηπν, ζρεδηάζηε έλαλ ζηνλ Δπεμεξγαζηή Εσγξαθηθήο) φπσο θαίλεηαη ζηε Δηθφλα 3.33: Δηθόλα 50.23: «Σν θαληαζκαηάθη ζηνλ ιαβύξηλζν». Αλ ηνπνζεηνχζακεην θαληαζκαηάθη καο ζηελ θάησ είζνδν, ηφηε γηα λα θαηαιήμεη ζηελ πάλσ είζνδν ζα πξέπεη λα θάλεη ηα εμήο βήκαηα φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 3.24: 86

101 Δηθόλα 51.24: Σα βήκαηα πνπ πξέπεη λα εθηειεζηνύλ δηαδνρηθά. Ζ θίηξηλε εληνιή καο ιέεη φηαλ ελεξγνπνηεζεί ην αληηθείκελν καο ηφηε θάλε ηηο παξαθάησ εληνιέο δηαδνρηθά κε ηε ζεηξά πνπ δίλνληαη ε κηα κεηά ηε άιιε. Ο καζεηήο καζαίλεη ηελ θίλεζε ζην ρψξν ελφο αληηθεηκέλνπ. Δμνηθεηψλεηαη κε έλλνηεο φπσο ε νξζή γσλία θαη κνίξεο. Αθφκε απνθηά ηνλ έιεγρν ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ κε ηε ρξήζε δηαδνρηθψλ εληνιψλ έρνληαο πιήξε επνπηεία ηνπ απνηειέζκαηνο θάζε εληνιήο ζην πξφγξακκα ηνπ. Μαζαίλεη λα βάδεη ζε κηα ζεηξά ηηο δηαδνρηθέο ελέξγεηεο πνπ πξέπεη λα θάλεη ην αληηθείκελν γηα λα θηάζεη ζηνλ πξννξηζκφ ηνπ. Πξφθεηηαη γηα ηε ρξήζε ηεο δνκήο αθνινπζίαο ζηελ πξάμε. Με ηε ρξήζε ηνπ ιαβχξηλζνπ θαη ην θαληαζκάηαθη ν καζεηήο θεληξίδεηαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή ελψ ηαπηφρξνλα αληηιακβάλεηαη κε νηθείεο εηθφλεο ηελ άζθεζε σο έλα παηρλίδη πνπ πξέπεη λα ην «ηεξκαηίζεη». 3.5 Αλαθνξέο [40] Wikipedia: 87

102 F%80%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF %84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D_Scratch [41] Φεζάθεο, Γ., Γεκεηξαθνπνχινπ, Α., εξαθείκ, Κ., Εαθεηξνπνχινπ, Α., Νηνχλε, Μ. θαη Σνχθα, Β. (2008). «Γλσξηκία κε ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ πξνγξακκαηηζκνχ SCRATCH» [42] Brusilovsky, P., Calabrese, E., Hvorecky, J., Kouchnirenko, A. &Miller, P. (1997).Minilanguages: A way to learn programming principles. «Education and Information Technologies», 2(1), pp [43] Μάξγαξεο, Α. & Παπαζηεξγίνπ, Μ. (2008). «Δηζάγνληαο αξράξηνπο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ κε ηα πεξηβάιινληα Kara: Μηα πξνζέγγηζε βαζηζκέλε ζηε ζεσξία ππνινγηζκνχ». 4ν Παλειιήλην πλέδξην Γηδαθηηθή ηεο Πιεξνθνξηθήο, Πάηξα, Μαξηίνπ 2008, ζει [44] Guzdial, M. &Soloway, E. (2002). «Teaching the Nintendo generation to program.» Communications of the ACM, 45(4), [45] Bagiati, A. & Evangelou, D. (2009). «An examination of web-based P-12 engineering curricula: Issues of pedagogical and engineering content fidelity». Proceedings of the Research in Engineering Education Symposium 2009, Palm Cove, QLD. [46] Παληαδήο, Γ. (2007). «Υαξαθηεξηζηηθά θαη πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο ηεο επίδνζεο (performance-basedassessment) κε ηε θαηαζθεπή κηαο ξνχκπξηθαο (rubric) ζρεδηαζκέλεο γηα λα εθηηκήζεη ην βαζκφ ζπλεξγαηηθφηεηαο ησλ καζεηψλ ζηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε». πλέδξην: «Ζ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη νη πξνθιήζεηο ηεο επνρήο καο», Ησάλληλα, Μαΐνπ 2007, ζει [47] Φεζάθεο, Γ., Γεκεηξαθνπνχινπ, Α., εξαθείκ, Κ., Εαθεηξνπνχινπ, Α., Νηνχλε, Μ. & Σνχθα, Β. (2008). «Γλσξηκία κε ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ πξνγξακκαηηζκνχ SCRATCH». 4ν Παλειιήλην πλέδξην Γηδαθηηθή ηεο Πιεξνθνξηθήο, Πάηξα, Μαξηίνπ 2008, ζει [48] Arter, J. (2000). «Rubrics, scoring guides, and performance criteria: Classroom tools for assessing and improving student learning». Αnnual conference of the American Educational Research Association, New Orleans 88

103 [49] Ko, L. & Saifer, S. (2002). «Supplement to resource and training manual: Assessing Youth Success. Northwest Regional Educational Laboratory», Portland. Retrieved March 1, 2010, from webfm_send/ [50] Mitchell, A. (2006). «Introduction to rubrics: An assessment tool to save grading time, convey effective feedback and promote student learning». JournalofCollegeStudentDevelopment, 47(3), [51] Κνζκνπνχινπ, Η., Φιψξνπ, X., Μπαγηάηε, Αηθ., & Υνχζηεο, Ζ. «Αλάπηπμε Γηαδξαζηηθήο Δθαξκνγήο γηα ηε Γηδαζθαιία ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ ζην Γεκνηηθφ κε Υξήζε ηνπ Πξνγξάκκαηνο Scratch, βαζηζκέλε ζε Rubrics Αμηνιφγεζεο θαη Απην-αμηνιφγεζεο» [52] Scratchplay: [53] Αιεμνπνχινπ Γ., Αλδξνληθίδεο Α., Απνζηνιίδεο Λ., Αζβεζηφπνπινο Β.-Α., Βαδάθαο Α., Βνπκβνπξάθεο Δ., Γαιελφο Γ., Γεσξγίνπ Γ., Γηάθαο Α., Γνχζεο Μ., Γξεγνξφπνπινο Α., Γεκαθφπνπινο Θ., Δπζπκηάδεο Γ., Ηαθψβνπ Α., Καδάλεο Κ., Κατζίδεο Β., Καιιίθεο Μ., Καινγήξνπ Υ., Κακαηζέινπ Β., Καξαβαζίιεο Α., Καξακήηξνπ Δ. Καξακπέξεο., Καξληαβνχξαο Γ., Καηζαξνχ Φ., Καηζηγηαλλάθεο Δ., Κεραγηάο., Κνζκαλφο Γ., Κφηζηξα Μ., Κνχιειε Μ., Κνπκήο Μ., Κνπξθαιε Α., Κξφθνπ Γ., Κσλζηαληηλίδνπ Θ., Λαξίζεο Ν., Λέθθαο Κ., Μαληάηε Ο., Μετθφπνπινο Ο.-Η., Μήηηαο Α., Μηηζηγηψξγεο Π., Μπαιάζε Π., Μπέζζαο Κ., Νάθνο Β., Ναζηάθνπ Α., Ναζφπνπινο Γ., Νφλα Μ., Παιηαξνχηεο Γ.-Η., Πάιιαο Γ., Παπαδάθεο Η., Παπαδφπνπινο Γ., Παπαθσλζηαληίλνπ Α., Πισκαξίηνπ Κ., Πνπιαξάθεο Κ., Πξνδξφκνπ Μ., Ρνδίηε Α., Ρνπκειηψηνπ Κ., θνξδίιεο Δ., παλάθεο Η., πέληδαο Θ., Σδεβειεθίδεο Κ., Σδήθαο Η., Σνιίθαο Γ., Σνπαινχδεο Α., Σζαθκαιήο Κ., Σζηξνγηάλλεθνπινπκπξίδνπ Η., Σδνπκάλεο Π., Υαιθηάο Π., Υαζαθφο., Υαηδελψηαο Γ., Φάιηεο Α. (2010), «Γεκηνπξγψ παηρλίδηα ζην scratch», Θεζζαιία 89

104 4 Αλάπηπμε εηξάο Μαζεκάησλ γηα ηελ Γηδαζθαιία ηνπ SCRATCHζην Γεκνηηθό κε θνπό ηελ πκκεηνρή ζε Γηαγσληζκό Δλδηαθέξνλ είλαη φηη ην Scratch πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηεληερληθή ησλ DJ's (scratching). Σν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηερληθήο ησλ DJ's είλαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζε ησλ κνπζηθψλθνκκαηηψλ. Αληίζηνηρα ζην Scratch φια ηα αληηθείκελα, γξαθηθά, ήρνη, θαη θείκελα κπνξνχλ εχθνια λα εηζαρζνχλ ζε έλα λένπξφγξακκα θαη λα ζπλδπαζηνχλ κε πνηθίινπο ηξφπνπο γηα ηελπαξαγσγή ελφο πξνγξάκκαηνο, θάηη ην νπνίν δίλεη θίλεηξνγηα πεξαηηέξσ ελαζρφιεζε κε απηφ φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 4.1. Δηθόλα 52.1:Σκεκαηνπνίεζε πξνβιήκαηνο. Οη εληνιέο, πνπ φπσο είπακε είλαη ηα δνκηθά ζπζηαηηθά ελφο πξνγξάκκαηνο, αλαπαξηζηψληαη σο ηνπβιάθηα. Σα ηνπβιάθηα, πνπ απφ εδψ θαη ζην εμήο ζα απνθαινχκε εληνιέο, ζπλζέηνληαη ζε ζηνίβεο, νη νπνίεο ζπληζηνχλ ηα ζελάξηα ελεξγεηώλφπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα

105 Δηθόλα 53.2: Δλώλνπκε ηα ηνπβιάθηα πινπνηώληαο ην πξόβιεκα. Όιεο απηέο νη ζηνίβεο απφ ηνπβιάθηα δεκηνπξγνχλ ην πξφγξακκά καο. 4.1 Δγθαηάζηαζε ηνπ Scratch Μεηά ηελ πξψηε καο επαθή κε ην πεξηβάιινλ ηνπ Scratch, ζαζέιεηε λα κάζεηε πσο ζα ην απνθηήζεηε θαη εζείο ζ ηνλ πξνζσπηθφ ζαο ππνινγηζηή. Αο δνχκε καδί, ινηπφλ, βήκα βήκα ηνληξφπν γηα λα ην "θαηεβάζνπκε" θαη λα ην εγθαηαζηήζνπκε, κεηε βνήζεηα εηθφλσλ. Αλνίγνπκε ηνλ αγαπεκέλν καο θπιινκεηξεηή (π.ρ. Internet Explorer) θαη ζηε κπάξα δηεπζχλζεσλ πιεθηξνινγνχκε Όπσο κπνξείηε λα δείηε θαη κφλνη ζαο, ζηνλ ηζηνρψξν απηφ,κπνξείηε εχθνια λα βξείηε πνιπάξηζκα παξαδείγκαηα πνπέρνπλ δεκηνπξγεζεί απφ έκπεηξνπο ρξήζηεο ηνπ ινγηζκηθνχ,θαζψο θαη πιεξνθνξίεο γηα φπνηα εξσηήκαηα ζαο δεκηνπξγεζνχλ θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο ηνπ. ηε ζπλέρεηαθάλνπκε θιηθ πάλσ ζηελ επηινγή «Download Scratch»φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 4.3. Δηθόλα 54.3: «Καηεβάδνπκε» ην Scratch. 91

106 ηε ζειίδα πνπ καο εκθαλίδεηαη επηιέγνπκε λα θαηεβάζνπκεην πξφγξακκα ScratchInstaller1.4.exe, ην νπνίν βξίζθεηαη θάησαπφ ηελ επηγξαθή «ScratchInstallerforWindows» (εθφζνλβέβαηα έρεηε εγθαηεζηεκέλν ζηνλ ππνινγηζηή ζαο ην αληίζηνηρν ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ηεο Microsoft). Με ηε ρξήζε ηνπ Οδεγνχ θάλνπκε εγθαηάζηαζε ην πξφγξακκα καο αθνινπζψληαο ηα βήκαηα. 4.2 Αλάπηπμε εηξάο Μαζεκάησλ Παξαθάησ ζα αλαπηχμνπκε κηα ζεηξά καζεκάησλ ζε καζεηέο Γεκνηηθνχ κε ζθνπφ ηελ πινπνίεζε νινθιεξσκέλνπ project, φπνπ ζα γίλεηε ρξήζε δνκψλ αθνινπζίαο, επαλαιεπηηθψλ δνκψλ αιιά θαη ε ρξήζε ήρνπ Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο θνπφο ηεο Δξγαζηεξηαθήο άζθεζεο 1 είλαη λα έξζεη ζε πξψηε επαθή ν καζεηήο κε ην εξγαιείν SCRATCH θαη λα εμνηθεησζεί κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. ε πξψηε θάζε επηιέγνπκε ηελ ζπζρέηηζε ηνπ SCRATCHκε εξγαιεία πνπ είλαη νηθεία ζηνλ καζεηή απφ χιε πνπ έρεη δηδαρζεί ζε κηθξφηεξεο ηάμεηο, φπσο ην εξγαιείν ηεο δσγξαθηθήο. Με απηφ ηνλ ηξφπν ν καζεηήο ζεσξεί ην εξγαιείν νηθείν θαη φρη μέλν πξνο απηφλ. Εσγξαθίδνπκε κηα εηθφλα ε νπνία απνηειείηαη απφ γεσκεηξηθά ζρήκαηα. ην ζεκείν απηφ ν θαζεγεηήο κπνξεί λα θάλεη πάιη αλαγσγή ζηηο γλψζεηο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηα γεσκεηξηθά ζρήκαηα, γλσζηηθφ ζηνηρείν ην νπνίν είλαη θεθηεκέλν απφ ηνπο καζεηέο «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Καζίζηε ζε νκάδεο 3 αηφκσλ θαη ζρεδηάζηε ζηα «ραξηφληα εξγαζίαο» έλαλ ήξσα ν νπνίνο ζα απνηειείηαη απφ γεσκεηξηθά ζρήκαηα. πδεηήζηε γηα ηα αγαπεκέλα ζαο γεσκεηξηθά ζρήκαηα θαη πνπ ηα ζπλαληάηαη ζηελ θαζεκεξηλή ζαο δσή. 92

107 Δηθόλα 55.4: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνύ ζηελ ηάμε» «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. ηε δεχηεξε ψξα ηνπ καζήκαηνο δψζηε «ςεθηαθή πλνή» ζηνλ ήξσα ζαο. Μεηαθεξφκαζηε ζην πεξηβάιινλ ηνπ SCRATCHθαη αθνινπζνχκε ηηο παξαθάησ νδεγίεο. Αο μεθηλήζνπκε δεκηνπξγψληαο ην πξψην καο sprite. Δπηιέγνπκεην CreatenewSprite θνπκπίφπσο εμεγήζακε παξαπάλσ. Υξεζηκνπνηψληαο ην εξγαιείν ηεο έιιεηςεο δεκηνπξγνχκε ειιείςεηο φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 4.5. Δηθόλα 56.5: ρεδηάδνπκε ην αληηθέηκελν. ηε ζπλέρεηα κε ηε ρξήζε ηεο βνχξηζαο θαη ηεο γφκαο δεκηνπξγνχκε ηελ παξαθάησ Δηθφλα

108 Δηθόλα 57.6: ρεδηάδνπκε κε ηε ρξήζε βνύξηζαο. Με ηε ρξήζε ηνπ εξγαιείνπ αληηγξαθήο CloneStampTool επηιέγνπκε ην κάηη θαη ην αληηγξάθνπκε, ελψ ζηε ζπλέρεηα αληηγξάθνπκε ην απηί ηνπ ζρεδίνπ καο φπσο βιέπνπκε ζηελ Δηθφλα 4.7. Δηθόλα 58.7: Αληηγξάθνπκε ζηνηρεία. ηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηνχκε ην FillTool γηα λα ρξσκαηίζνπκε ην πξφζσπν θαη ηα κάηηα ηνπ ζρεδίνπ καο φπσο βιέπνπκε ζηελ Δηθφλα 4.8. Δηθόλα 59.8: Υξσκαηίδνπκε ηα ζηνηρεία. Με ην SelectTool επηιέγνπκε ηα κάηηα θαη ηα κεηαθηλνχκε πάλσ ζην πξφζσπν ηνπ ζρεδίνπ καο [54]. Αληίζηνηρα ιεηηνπξγνχκε θαη κε ηα απηηά αθνχ πξψηα αληηζηξέςνπκε ην έλα απηί 94

109 κε ηε ρξήζε ηνπ αληίζηνηρνπ εξγαιείνπ πεξηζηξνθήο φπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 4.9. Δηθόλα 60.9: Πεξηζηξέθνπκε ηα ζηνηρεία. πλερίδνπκε δσγξαθίδνληαο ην ππφινηπν ζρέδην καο φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα Δηθόλα 61.10: Οινθιήξσζε ζρεδίνπ. Μφιηο νινθιεξψζνπκε ην ζρέδην καο ην ζψδνπκε παηψληαο ζην θνπκπί Save. Σέινο, κεηνλνκάδνπκε ην costume ζε front Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο θνπφο ηεο άζθεζεο απηήο είλαη λα απνθηήζνπλ νη καζεηέο κηα νινθιεξσκέλε θηγνχξα κε φιεο ηηο φςεηο ηεο. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα έρνπλ αληίιεςε ησλ δηαζηάζεσλ ελφο αληηθεηκέλνπ ζηνλ ρψξν. Γίλεηαη αλαθνξά ζε θηλνχκελα ζρέδηα θαη ην πψο νη ζθηηζνγξάθνη δεκηνπξγνχλ ηελ ςεπδαίζζεζε ηεο θίλεζεο. Ο καζεηήο έρνληαο σο βάζε ηηο εκπεηξίεο απφ θηλνχκελα ζρέδηα είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζεη θαη ελ ηέιεη λα απνθηήζεη λέα γλψζε. Σαπηφρξνλα κπείηαη ζηνλ ρψξν ηεο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο. Υξήζηκεο εξσηήζεηο: Ση είλαη έλα θαξέ ; Πσο ε ήξσαο καο «ηξέρεη»; 95

110 «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Οη καζεηέο θάζνληαη θπθιηθά ζηελ ηάμε. Με ηε ζεηξά, ν έλαο δσγξαθίδεη κηα θηγνχξα κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ ηξηζδηάζηαηνπ ρψξνπ, θαη ν επφκελνο ζα ζπλερίδεη ηελ δσγξαθηά. θνπφο είλαη λα δεκηνπξγεζεί έλαο ήξσαο ν νπνίνο ζα ηξέρεη, ζηε ζπλέρεηα ζα ρνξνπεδάεη θαη ηέινο ζα πεξηζηξέθεηαη. Δηθόλα 62.11: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνύ ζηελ ηάμε» «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. ηε ζπλέρεηα ζα δεκηνπξγήζνπκε ηελ πίζσ, δεμηά θαη αξηζηεξή φςε ηνπ ζρεδίνπ καο ζην πεξηβάιινλ SCRATCH, ζπλερίδνληαο ηελ άζθεζε 1. Γηα λα δεκηνπξγήζνπκε ηελ πίζσ φςε ηνπ αληηθεηκέλνπ καο αληηγξάθνπκε ην CostumeFront, θάλνληαο θιηθ ζην θνπκπί Copy δίπια ζην CostumeFront. Με ηε ρξήζε ηεο γφκαο ζβήλνπκε ηα κάηηα θαη ην ζηφκα ηνπ ζρεδίνπ καο θαη γεκίδνπκε κε ρξψκα ην θεθάιη. ηε ζπλέρεηα παηάκε OK γηα λα ην ζψζνπκε ην ζρέδην καο θαη δίλνπκε ην φλνκα Back φπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 4.12: 96

111 Δηθόλα 63.12: Γεκηνπξγνύκε ηελ πίζσ όςε. ηε ζπλέρεηα αληηγξάθνπκε ην CostumeFront, θάλνληαο θιηθ ζην θνπκπί Copy δίπια ζην CostumeFront. βήλνπκε ηα ζηνηρεία πνπ δελ ρξεηαδφκαζηε θαη δσγξαθίδνπκε ηα λέα φπσο θαίλνληαη ζηελ Δηθφλα 4.13: 97

112 Δηθόλα 64.13: ρεδηάδνπκε ηελ αξηζηεξή όςε. ηε ζπλέρεηα παηάκε OK γηα λα ην ζψζνπκε ην ζρέδην καο θαη δίλνπκε ην φλνκα Left. Σέινο αληηγξάθνπκε ην Left, θάλνληαο θιηθ ζην θνπκπί Copy δίπια ζην Left [54].Με ηε ρξήζε ηνπ θνπκπηνχ fliphorizontally έρνληαο ην παξαθάησ απνηέιεζκα ηεο Δηθφλαο 4.14: Δηθόλα 65.14: ρεδηάδνπκε ηελ δεμηά όςε. Ο καζεηήο θαηαλνεί έλλνηεο φπσο νη δηαθνξεηηθέο φςεηο ελφο ζρεδίνπ. Σηο νλνκάδνπκε ψζηε λα δηαθξίλεηαη ε κηα φςε κε κηα άιιε. Ζ νλνκαζία δελ είλαη ηπραία, αιιά αληηζηνηρεί ζηελ δηαθνξεηηθή φςε. 98

113 4.2.3 Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο θνπφο ηεο άζθεζεο απηήο είλαη λα θάλνπκε εηζαγσγή ζε πξνγξακκαηηζηηθέο έλλνηεο ηνπ SCRATCH. Οη καζεηέο ζα θαηαλνήζνπλ έλλνηεο φπσο ε δνκή επαλάιεςεο θαη ε δνκή επηινγήο «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Οη καζεηέο θάζνληαη ζε νκάδεο ησλ ηξηψλ αηφκσλ. Ο πξψηνο ζθέθηεηαη κηα ιέμε, ν δεχηεξνο ηε δηαβάδεη δπλαηά θαη ν ηξίηνο ηε γξάθεη. Ζ δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηαη 10 θνξέο ζε πξψηε θάζε θαη 30 ζε δεχηεξε. πλεηδεηνπνηνχκε φηη νη επαλαιεπηηθέο δηαδηθαζίεο είλαη θνπξαζηηθέο. ε δεχηεξε θάζε αλαιχζηε πσο θαηαιαβαίλεηαη ηηο παξαθάησ εληνιέο : Forever { Think a word Read the word Write the word } «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. ηε ζπλέρεηα ζα ελζσκαηψζνπκε ηηο παξαπάλσ δηαδηθαζίεο ζε εληνιέο SCRATCH. 99

114 Δηθόλα 66.15: «Μεηαθνξά» ζηνλ Ζ/Τ. ηε ζπλέρεηα ζα θάλνπκε ηε θηγνχξα καο λα ρνξεχεη. Αλνίγνπκε ην project πνπ δεκηνπξγήζακε ζην πξνεγνχκελν κάζεκα, παηάκε ζην Sprite1 κεηνλνκάδνληαο ην ζε dancer1 φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 67.16: Δηθόλα 68.16: Μεηνλνκαζία ηνπ Sprite1. Παηάκε ζηε Scripts θαξηέια θαη ζηε ζπλέρεηα παηάκε Control φπσο βιέπνπκε παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 4.17: 100

115 Δηθόλα 69.17: Παηάκε ζην Control. ηε ζπλέρεηα ηξαβάκε ην forever κπινθ θαη ην ηνπνζεηνχκε ζην scripteditorφπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 4.18 παξαθάησ: Δηθόλα 70.18:Σνπνζεηνύκε ζην scripteditor ην forever κπινθ. Έπεηηα θιηθάξνπκε ην θνπκπί κε ηελ νλνκαζία Looks [54], παίξλνπκε ην κπινθ next costume θαη ην ηνπνζεηνχκε ζην κπινθ forever φπσο θαίλεηαη παξαθάησ ζηελ Δηθφλα 4.19: 101

116 Δηθόλα 71.19: Σνπνζεηνύκε ζην κπινθ forever ην κπινθ nextcostume. Παηάκε ην πιήθηξν Control θαη ζηε ζπλέρεηα ζέξλνπκε ην wait 1 secs ηνπνζεηψληαο ην θάησ απφ ην next costume ψζηε ε θίλεζε λα είλαη πην νκαιή, φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα: Σέινο, ηνπνζεηνχκε ηελ εληνιή when flag clicked πάλσ απφ ην foreverφπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα Δηθόλα 72.20:Κάησ από ην nextcostume ζέξλνπκε ην wait 1 secs ηνπνζεηώληαο ην. ε απηή ηελ εξγαζηεξηαθή άζθεζε ν καζεηήο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηηο δνκέο επαλάιεςεο θαη ηηο δνκέο αθνινπζίαο. Με ηελ εληνιή forever θαηαλννχκε ηελ έλλνηα ηηο επαλάιεςεο γεγνλφησλ. Μέζα ζηελ εληνιή απηή ηνπνζεηνχκε ηε ζεηξά εληνιψλ πνπ ζέινπκε λα εθηειεζηνχλ δεκηνπξγψληαο ηελ έλλνηα ηνπ βξφρνπ. Σα δηαθνξεηηθά ρξψκαηα ρξεζηκεχνπλ ζηελ νκαδνπνίεζε ησλ εληνιψλ ζην «κάηη» ηνπ παηδηνχ. Ζ κνβ εληνιή θαιεί θάζε θνξά ην επφκελν θνπζηνχκη ζηνπ ζρεδίνπ καο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη ε ςεπδαίζζεζε ηνπ ρνξνχ. 102

117 4.2.4 Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο ην πιαίζην ηεο άζθεζεο απηήο ζα ζπλδέζνπκε ην κάζεκα καο κε ηε κνπζηθή. ε έλα θαιιηηερληθφ ζρνιείν ν καζεηήο, κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηνλ δηθφ ηνπ ήρν θαη λα ηνλ εηζάγεη ζηελ θηγνχξα καο. θνπφο είλαη λα ζπλδπάζνπκε νπηηθναθνπζηηθά κέζα ψζηε λα θάλνπκε πην ελδηαθέξνλ ην κάζεκα πξνζειθχνληαο φζνλ ην δπλαηφ κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο πξνζνρήο ησλ καζεηψλ. Αθφκε θαηαλννχκε βαζχηεξα ηηο εληνιέο επαλάιεςεο θαη πσο απηέο ζπζρεηίδνληαη κε ηηο δνκέο επηινγήο «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε ηελ ηάμε κπνξνχκε λα αλαηξέμνπκε ζε κνπζηθά βηβιία θαη λα πιεξνθνξεζνχκε γηα ην πψο γίλεηαη ε ζχλζεζε ελφο κνπζηθνχ θνκκαηηνχ. Δηθόλα 73.21: «Πιαίζην πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηε κνπζηθή «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. ηε ζπλέρεηα ζα πξνζζέζνπκε ήρν ζηε θηγνχξα καο. Αλνίγνπκε ην projectκαο, επηιέγνπκε ην sprite dancer1 θαη θάλνπκε θιηθ ζην θνπκπί Sound [54]. έξλνπκε ην κπινθ play sound pop θάησ απφ ην κπινθ next costume. Παηάκε πάλσ ζηε πξάζηλε ζεκαία γηα λα παίμεη ην projectκαο φπσο θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ Δηθφλα 4.22: 103

118 Δηθόλα 74.22:έξλνπκε ην κπινθ playsoundpop θάησ από ην κπινθ nextcostume. ηε ζπλέρεηα ν θάζε καζεηήο κπνξεί λα αιιάδεη ηνπο ήρνπο επηιέγνληαο απηφλ ηεο αξεζθείαο ηνπ. ηελ ηδηαίηεξε πεξίπησζε δηδαζθαιίαο ζε κνπζηθφ ζρνιείν ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ελζσκάησζεο πξνζσπηθνχ ήρνπ ζηελ εθαξκνγή καο. Έηζη ν καζεηήο ζα ελαζρνιεζεί κε ην κνπζηθφ κέξνο ηεο εθαξκνγήο ζπλζέηνληαο ην δηθφ ηνπ ερεηηθφ απφζπαζκα, γηα ηελ ρνξεπηηθή ηνπ θηγνχξα Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο θνπφο ηεο άζθεζεο απηήο είλαη λα δηδάμνπκε ηελ δνκή επηινγήο ζηνπο καζεηέο ψζηε λα θαηαλνήζνπλ ηελ δνκή ηεο ζπλζήθεο. Χο ζπλζήθε ζα αλαιχζνπκε ηνλ αηζζεηήξα αγγίδεη ην «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Μέζα ζηελ ηάμε ηα παηδηά ζα δεκηνπξγήζνπλ νκάδεο 3-4 αηφκσλ. Πάλσ ζε ραξηφληα εξγαζίαο ζα δεκηνπξγήζνπλ ζπλζήθεο κε δνκέο επηινγήο ηεο παξαθάησ κνξθήο φπσο παξνπζηάδνληαη ζηελ Δηθφλα

119 Δηθόλα 75.23:πλζήθε επηινγήο «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. Πσοινηπφλην καοεπηηξέπεηλαεθηεινχκενξηζκέλεοεληνιέοκφλνεθφζνληζρχεηκηαζπλζήθε; καοπαξέρεηηελεληνιήεάλπνπβξίζθεηαηζηελπαιέηαέιεγρνο. ΖζχληαμεηεοθαίλεηαηζηελεπφκελεΔηθφλα Scratch Καηαξράο, Δηθόλα 76.24:Ζ ζπλζήθε επηινγήο «εάλ». Αλεζπλζήθεαπνηηκεζείσοαιεζήοθαηάηελεθηέιεζεηνπέξγνπκαο (δειαδήηζρχεη), ηφηεηνζψκαεληνιψλπνππεξηέρεηαηκέζαζηελεάλζαεθηειεζηεί, αιιηψο, αλεζπλζήθεείλαηςεπδήο, ζαζπλερηζηείεεθηέιεζεησλεληνιψλπνπαθνινπζνχληελεάλ. Ση είλαη φκσο απηφ πνπ βάδνπκε κέζα ζηελ ζπλζήθε; Μπνξεί λα είλαη έλαο αηζζεηήξαο. Όπσοππνδειψλεηθαηηνφλνκάηνπο, αθνξνχληνηηκπνξείλααη- 105

120 αλζείνραξαθηήξαοκαο!οηαηζζεηήξεοείλαηνπζηαζηηθάζπλζήθεονηνπνίεοκαοελεκεξψλνπλγηαην ηηαληηιακβάλνληαηνηραξαθηήξεοκαο. Γηαπαξάδεηγκα, εζπλζήθεαγγίδεηην...είλαηαιεζήοφηαληναληηθείκελναγγίδεηηνζηνηρείνπνπέρεηεπηιερζείαπφηελ αληίζηνηρειίζηα. Γεκηνπξγήζηε έλαλ θχξην γάην θαη έλαλ θχξην ζηξείδη, φηαλ νγάηνοαθνπκπάηνλθχξηνζηξείδη, λαηνλραηξεηάθαηλααιιάδεηθαηεχζπλζε, φπσοπαξνπζηάδεηαηζηνπαξαθάησζελάξην πνπ θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 4.25: Δηθόλα 77.25: Γνκή επηινγήο θαη αηζζεηήξαο. ηνζελάξηναπηφ, ζεθάζεεπαλάιεςεηεογηαπάληα, ηναληηθείκελνθηλείηαη 10 βήκαηαθαηκεηάγίλεηαηέιεγρνογηαηναληναληηθείκελναγγίδεηηνζηξείδη. Αλδεληναγγίδεη, ηφηεεθηε-ιείηαηεεάλζηαφξηα, αλαπήδεζε, ενπνίαειέγρεηαληναληηθείκελνβξίζθεηαηζηαφξηαηεονζφλεοηνπ Scratch. Aλβξίζθεηαηζηαφξηα, αληηζηξέθεηηελθαηεχζπλζήηνπ. ηελπεξίπησ-ζεπνπηναληηθείκελφκαοαθνπκπάηνζηξείδη, πξψηαιέεη«γεηαζνπ»γηα 2 δεπηεξφιεπηαθαηαιιάδεηθαηεχζπλζεθαηκεηάεθηειείηαηεεληνιήεάλζηαφξηα, αλαπήδεζε φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Δηθόλα 78.26: Απνηέιεζκα ηνπ θπξίνπ γάηνπ θαη ηνπ θπξίνπ ζηξεηδηνύ Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο 106

121 ε απηφ ην κάζεκα ζα επεθηείλνπκε ηελ απιή δνκή επηινγήο ζε ζχλζεηε. Θα δεκηνπξγήζνπκε έλαλ ήξσα φπνπ αλ είλαη αιεζήο ε ζπλζήθε ηνπ αηζζεηήξα ηφηε ζα απνθξχπηεηαη δηαθνξεηηθά ζα εκθαλίδεηαη «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο 3-4 αηφκσλ. Πάλσ ζε ραξηφληα εξγαζίαο δεκηνπξγνχλε 5 δηαθνξεηηθέο ζχλζεηεο δνκέο επηινγήο ηεο αξεζθείαο ηνπο «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. Ζ εληνιή εάλ πνπ κάζακε ζην πξνεγνχκελν εξγαζηήξην βαζίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη ζε έλα εξψηεκα ηχπνπ «Θα πάκε κεηά ην ζρνιείν λα παίμνπκε;» κπνξεί λα απαληήζνπκε «Δάλ δε βξέμεη ζα παίμνπκε». Γελ ππάξρνπλ φκσο θνξέο πνπ δίλνπκε απαληήζεηο ηεο κνξθήο «Δάλ δε βξέμεη, ηφηε ζα παίμνπκε αιιηψο κπνξνχκε λα παίμνπκε ζην ζπίηη». Με ηνλ ίδην ηξφπν ιεηηνπξγεί ε εληνιή εάλ...αιιηψο... Οη εληνιέο πνπ βξίζθνληαη ζην ηκήκα αιιηψο εθηεινχληαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ζπλζήθε δελ είλαη αιεζήο. Δλψ δειαδή ζηελ εληνιή εάλ..., φηαλ ε ζπλζήθε δελ ήηαλ αιεζήο, ε εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνρσξνχζε κε ηηο εληνιέο πνπ ηελ αθνινπζνχζαλ, ζηελ εάλ...αιιηψο... φηαλ ε ζπλζήθε δελ είλαη αιεζήο ηφηε εθηεινχληαη νη εληνιέο πνπ βξίζθνληαη ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο. Έρνπκε ηελ ηηκή λα ζαο παξνπζηάζνπκε ηνλ ninja I-fel-se-kun φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Έρνληαο κάζεη ηελ ηέρλε ηεο θαηαζθνπείαο θαη ηεο κπζηηθφηεηαο φηαλ πάκε λα ηνλ πεξηεξγαζηνχκε εμαθαλίδεηαη. Με ιίγα ιφγηα ν ninja εμαθαλίδεηαη θάζε θνξά πνπ ην πνληίθη πεξλά απφ πάλσ ηνπ. Δηθόλα79.27: Ninja I-fel-se-kun. ην παξαθάησ ηκήκα αιγνξίζκνπ ζα πινπνηήζνπκε ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία κε βάζε ηελ δνκή εάλ αιιηψο. 107

122 Τινπνηνχκε ην παξαθάησ ηκήκα ζην πεξηβάιινλ ηνπ SCRATCH φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Δηθόλα 80.28: Απόθξπςε θαη εκθάληζε ήξσα. Δάλ ηψξα ν ninja δελ αγγίδεη ην δείθηε ηνπ πνληηθηνχ, ζα εθηειεζηνχλ νη εληνιέο ηεο «αιιηψο». Δηζάγνπκε ζηηο επφκελεο δαγθάλεο ηελ εληνιή εκθάληζε απφ ηελ παιέηα Όςεηο Με απηφ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγήζακε ζην πξφγξακκά καο ηε ινγηθή: Εάλ ν ninja αγγίδεη ηνλ δείθηε ηνπ πνληηθηνύ ηόηε απόθξπςε αιιηώο εκθάληζε πλεπψο, ε ζπλζήθε ζα είλαη αιεζήο φηαλ ην αληηθείκελφ καο αγγίδεη ην δείθηε ηνπ πνληηθηνχ. Όηαλ ζπκβαίλεη απηφ, ζέινπκε ην αληηθείκελφ καο λα εμαθαλίδεηαη θαη απηφ ζα ην επηηχρνπκε κε ηελ εληνιή απφθξπςε απφ ηελ παιέηα Όςεηο Δξγαζηεξηαθή Άζθεζε θνπόο ηεο άζθεζεο θνπφο ηεο άζθεζεο είλαη ε εθκάζεζε ηεο εληνιήο κεηάδσζε ηνπ SCRATCH. Θα πινπνηήζνπκε έλα απιφ παξάδεηγκα φπνπ ζα κηκεζνχκε ην πιαίζην δηαιφγνπ κέζα ζηελ ηάμε Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηελ ηάμε Μέζα ζηελ ηάμε νη καζεηέο κπνξνχλ αηνκηθά ν θαζέλαο λα δσγξαθίζεη ζηα ραξηφληα εξγαζίαο ζηνηρεία ηα νπνία ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ηνπ δηαιφγνπ «Πιαίζην Πξνβιεκαηηζκνύ» γηα ηνπο Μαζεηέο ζηνλ Ζ/Τ. Αο πινπνηήζνπκε, ινηπφλ, κηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο ζηελ ν-πνία ε θαζεγήηξηα ησλ καζεκαηηθψλ ζα ζέηεη ζηνπο καζεηέο ηεο Νίθν, Γηψξγν, πχξν θαη Κψζηα ηελ εξψηεζε «Πνην είλαη ην απνηέιεζκα ηεο πξάμεο 1+1;» Μεηά ηε δηαηχπσζε ηνπ εξσηήκαηνο νη καζεηέο πξνζπαζνχλ λα βξνπλ ηε ζσζηή α-απάληεζε θαη δεηνχλ ην ιφγν ζεθψλνληαο ην ρέξη ηνπο. Μπείηε εζείο ζην ξφιν ηνπ θαζεγεηή θαη απνθαζίζηε, κε ηε βνήζεηα ηνπ 108

123 πιεθηξνινγίνπ ζαο, πνηνο απφ ηνπο 4 καζεηέο ζα απαληήζεη. Όηαλ ε θαζεγήηξηα ζα απεπζχλεη ην ιφγν ζε θάπνηνλ καζεηή, ζα πξέπεη νη ζπκκαζεηέο ηνπ λα ην αληηιακβάλνληαη θαη λα ζηακαηνχλ λα δεηνχλ ην ιφγν θαηεβάδνληαο ηα ρέξηα. Τινπνηήζηε ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία κε ην παξαθάησ ηκήκα αιγνξίζκνπ ηεο Δηθφλαο Δηθόλα 81.29: Τινπνίεζε «δηδαζθαιίαο». Δθφζνλ εκείο επηιέμνπκε πνηνο καζεηήο ζα απαληήζεη, ε θαζεγήηξηα ιακβάλεη ην εξέζηζκα κέζσ ηεο εληνιήο φηαλ ζην πιήθηξν παηεζεί, θαη ζηέιλεη έλα αληίζηνηρν κήλπκα γηα λα δψζεη ην ιφγν κέζσ ηεο εληνιήο κεηάδσζε Έηζη, ζηα ζελάξηα ηεο θαζεγήηξηαο πξέπεη λα πεξηιεθζνχλ θαη ηα παξαθάησ: Ζ έθθξαζε πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη κέζα ζην κήλπκα είλαη ην φλνκα ηνπ αληίζηνηρνπ καζεηή πνπ επηιέρζεθε. Πξνζζέηνπκε ινηπφλ, ην παξαθάησ ηκήκα φπσο θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα Δηθόλα4.30: Υξήζε ηεο εληνιήο κεηάδσζε. 109