-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ- Α. Εύρεση γαμετών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ- Α. Εύρεση γαμετών"

Εφροσύνη Λόντος
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 -ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ- Α. Εύρεση γαμετών Για να βρίσκετε σωστά τους γαμέτες και να σχηματίζονται όλοι οι συνδυασμοί αλληλομόρφων σε αυτούς πρέπει να θυμάστε ότι κάθε γαμέτης περιέχει μόνο ένα αλληλόμορφο από κάθε ζευγάρι γονιδίων που μελετάμε. Ο αριθμός των ειδών γαμετών που μπορεί να παράγει ένα άτομο προσδιορίζεται εύκολα από τον τύπο 2 κ, όπου κ είναι ο αριθμός των ετερόζυγων ζευγών γονιδίων που έχει το άτομο. Για παράδειγμα, άτομο με γονότυπο ΑαΒβ έχει δύο ετερόζυγα ζεύγη γονιδίων και παράγει 2 2 = 4 είδη γαμετών. Εφαρμογές: 1. Ένας διπλοειδής οργανισμός με 5 ζεύγη ανεξάρτητων γονιδίων έχει γονότυπο ΑαΒΒΓγδδΕε. Πόσα και ποια είδη γαμετών είναι δυνατόν να δημιουργηθούν από αυτόν τον οργανισμό; 2. Nα γράψετε τους γαμέτες που παράγονται από τα άτομα με γονοτύπους αυτούς που αναφέρονται στην αριστερή στήλη του πίνακα. Κκ nn UU KKNN KKNn KκΝΝ ΚκΝn KKNnUu KκNnUuTT Σελίδα 1

2 3. Για τους παρακάτω γονοτύπους διαφόρων οργανισμών, σχετικά με ζεύγη γονιδίων που ανήκουν σε διαφορετικά χρωμοσώματα, να γράψετε τα πιθανά είδη γαμετών που μπορεί να προκύψουν από τους οργανισμούς αυτούς. X A X α Κ 1 Κ 2 Βb X A YMm X α ΥΚ 1 Κ 2 Χ Α Χ α Ι Α Ι Β Ι Α ik 1 K 1 K 1 K 2 I A I B X A Y 4. Nα γράψετε τους γονοτύπους των ατόμων από τα οποία παράγονται οι γαμέτες που αναγράφονται στη δεξιά στήλη του πίνακα. Α Α,α ΑΒ ΑΒ,αΒ ΑΒ,Αβ,αΒ,αβ ΑΒΓ, ΑβΓ, αβγ, αβγ Β. Διυβριδισμός 1. Διυβριδισμός είναι η μελέτη του τρόπου που κληρονομούνται δύο ιδιότητες ταυτόχρονα. 2. Όταν από τη διασταύρωση δύο ατόμων που διαφέρουν σε δύο ιδιότητες οι απόγονοι που προκύπτουν είναι σε αναλογία 9 : 3 : 3 : 1, τότε βγάζουμε τα εξής συμπεράσματα: Σελίδα 2

3 Τα γονίδια είναι αυτοσωμικά. Τα γονίδια έχουν σχέση επικρατούς υπολειπόμενου. Τα επικρατή γονίδια είναι αυτά που αντιπροσωπεύουν το 9 της αναλογίας, ενώ τα υπολειπόμενα το 1 της αναλογίας. Τα άτομα της πατρικής είναι ετερόζυγα και για τα δύο γονίδια. Τα γονίδια βρίσκονται σε διαφορετικά χρωμοσώματα. Τα γονίδια δεν ανήκουν σε ειδική κατηγορία. Αν μας δίνεται το αποτέλεσμα διασταύρωσης διυβριδισμού και είναι σε αναλογία διαφορετική από την παραπάνω, τότε μπορούμε να εξετάσουμε κάθε μια ιδιότητα ξεχωριστά, οπότε ισχύουν όσα αναφέρονται για το μονοϋβριδισμό. 3. Σε ορισμένες ασκήσεις γνωρίζουμε τις αναλογίες φαινοτύπων στη θυγατρική γενιά για ένα ή περισσότερα γονίδια και αναζητούμε τον τρόπο κληρονομικότητας των γονιδίων αυτών ή/και τους γονοτύπους της πατρικής γενιάς. Πρόκειται για ασκήσεις αντιστρόφου τύπου για την επίλυση των οποίων εργαζόμαστε ως εξής: Εάν πρόκειται για διυβριδισμό, απομονώνουμε κάθε ιδιότητα και τη μελετάμε ξεχωριστά, όπως αν είχαμε να αντιμετωπίσουμε 2 ασκήσεις μονοϋβριδισμού. Ελέγχουμε για καθεμία από τις ιδιότητες, εάν υπάρχει φυλοσύνδετο γονίδιο. Εάν οι θηλυκοί και αρσενικοί απόγονοι για ένα γνώρισμα δεν είναι αριθμητικά ίσοι, το γονίδιο που ελέγχει αυτή την ιδιότητα είναι φυλοσύνδετο. Στην περίπτωση που είναι ίσοι, πρόκειται για αυτοσωμικό γονίδιο. Από τις αναλογίες της θυγατρικής γενιάς προσδιορίζουμε τους πιθανούς γονοτύπους των ατόμων της πατρικής γενιάς για κάθε ιδιότητα. Εάν πρόκειται για διυβριδισμό, συνδυάζουμε με όλους τους δυνατούς τρόπους τους πιθανούς γονοτύπους των ατόμων της πατρικής γενιάς και απεικονίζουμε τη διασταύρωση για επιβεβαίωση των συμπερασμάτων μας. Γ. Φυλοσύνδετη Κληρονομικότητα Για την επίλυση ασκήσεων με φυλοσύνδετα γονίδια είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ή να συμπεράνουμε ότι το γονίδιο ανήκει σε αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία ασκήσεων. Γι αυτόν τον λόγο: Πρέπει να γνωρίζουμε τα φυλοσύνδετα γονίδια που αναφέρονται στο σχολικό βιβλίο (για την αιμορροφιλία Α και την αχρωματοψία σε πράσινο και κόκκινο). Εάν η άσκηση δεν αναφέρεται σε ένα από τα γνωστά φυλοσύνδετα γονίδια, ελέγχουμε τις φαινοτυπικές αναλογίες σε θηλυκά και αρσενικά άτομα στη Σελίδα 3

4 θυγατρική γενιά. Αν οι θηλυκοί και αρσενικοί απόγονοι με ένα γνώρισμα δεν είναι ίσοι αριθμητικά, το γονίδιο που ελέγχει αυτή την ιδιότητα είναι φυλοσύνδετο. Συμβολίζουμε με κατάλληλο τρόπο τα γονίδια, πάνω δεξιά στο Χ χρωμόσωμα, γράφουμε τους γονοτύπους της πατρικής γενιάς και επιτελούμε τη διασταύρωση. Στη θυγατρική γενιά, τελικά, γράφουμε τη φαινοτυπική αναλογία ξεχωριστά για θηλυκά και αρσενικά άτομα. Δ. Γενεαλογικά Δέντρα. 1. Για την επίλυση αυτών των ασκήσεων είναι βασικό να χειρίζεστε με δεξιότητα τους συμβολισμούς των ατόμων στα γενεαλογικά δέντρα, όπως αποτυπώνονται στο σχολικό βιβλίο. 2. Για τη μελέτη της κληρονομικότητας μέσω των γενεαλογικών δέντρων ισχύουν τα εξής: Δεν συμπεραίνουμε τον τύπο κληρονομικότητας από τις αριθμητικές αναλογίες ατόμων με μία ιδιότητα προς άτομα δίχως αυτή, όπως υποδεικνύονται στο δέντρο. Αν μία κατηγορία γονιδίου επαληθεύεται για μια οικογένεια, τότε δεν ισχύει για όλο το δέντρο, παρά μόνο αν επαληθευτεί για όλες τις υπόλοιπες οικογένειες. Αν μία κατηγορία γονιδίου δεν επαληθεύεται έστω και για μία οικογένεια του δέντρου, τότε δεν ισχύει για όλες τις οικογένειες. Δηλαδή, αρκεί μία διασταύρωση του δέντρου για να απορριφθεί μία υπόθεση για τον τύπο κληρονομικότητας ενός γονιδίου, αλλά χρειάζονται όλες για να επαληθευτεί. 3. Συμπεραίνουμε ότι ένα αλληλόμορφο που μελετάται σε ένα δέντρο είναι υπολειπόμενο, εάν από γονείς που δεν φέρουν το χαρακτηριστικό που ελέγχει το αλληλόμορφο γεννιέται παιδί με το χαρακτηριστικό. Στην περίπτωση αυτή, για το αλληλόμορφο απορρίπτεται η περίπτωση του φυλοσύνδετου εάν από: Πατέρα που δεν εκφράζει το χαρακτηριστικό γεννιέται θηλυκό άτομο με το χαρακτηριστικό αυτό. Μητέρα που εκφράζει το χαρακτηριστικό γεννιέται αρσενικό άτομο που δεν το εκδηλώνει. Αυτό συμβαίνει διότι, εάν ήταν φυλοσύνδετο, πατέρας που δεν εκφράζει το υπολειπόμενο γνώρισμα (γονότυπος Χ Α Υ) γεννά κόρη με αυτό (γονότυπος Χ α Χ α ), και ομοίως μητέρα με το υπολειπόμενο γνώρισμα (Χ α Χ α ) γεννά γιο Χ Α Υ, που είναι αδύνατο να συμβεί. 4. Συμπεραίνουμε ότι ένα αλληλόμορφο που μελετάται σε ένα δέντρο είναι επικρατές, εάν από γονείς που φέρουν το χαρακτηριστικό που ελέγχει το αλληλόμορφο γεννιέται παιδί Σελίδα 4

5 χωρίς το χαρακτηριστικό. Στην περίπτωση αυτή, για το αλληλόμορφο απορρίπτεται η περίπτωση του φυλοσύνδετου εάν από: Πατέρα που εκφράζει το χαρακτηριστικό γεννιέται θηλυκό άτομο χωρίς το χαρακτηριστικό αυτό. Μητέρα που δεν εκφράζει το χαρακτηριστικό γεννιέται αρσενικό άτομο που το εκδηλώνει. Αυτό συμβαίνει διότι, εάν ήταν φυλοσύνδετο, πατέρας που εκφράζει το επικρατές γνώρισμα (γονότυπος Χ Α Υ) γεννά κόρη χωρίς αυτό (γονότυπος Χ α Χ α ), και ομοίως μητέρα χωρίς το επικρατές γνώρισμα (Χ α Χ α ) γεννά γιο Χ Α Υ, που είναι αδύνατο να συμβεί. Σελίδα 5

Σχετικά έγγραφα

Μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων Γενετικής

Μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων Γενετικής Νόμοι του Mendel 1. Σε όλες τις ασκήσεις διασταυρώσεων αναφέρουμε τον 1 ο νόμο του Mendel (νόμο διαχωρισμού των αλληλόμορφων γονιδίων). 2. Σε ασκήσεις διυβριδισμού