Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σι μασ διδάςκει θ ιςτορία;

Transcript

1 Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Ιωάννα-απφϊ Πεπελάςθ Slides constructed by Christina Sofianou

2 Περιεχόμενα 1. Γιατί οι Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ μασ ενδιαφζρουν; 2. Γιατί τϊρα; 3. Οικονομικόσ κφκλοσ και οικονομικι ανάπτυξθ 4. Οι μφκοι για τισ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ 5. Ορολογία και τφποι κρίςεων 6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ - Χρθματο-οικονομικζσ καινοτομίεσ και κεςμοί ορόςθμα 7. Σι γενικζσ τάςεισ αποκαλφπτει θ εμπειρία για τισ κρίςεισ; 8. Επίλογοσ

3 1. Γιατί οι Χρηματο-οικονομικζσ κρίςεισ μασ ενδιαφζρουν; Χρθματοπιςτωτικό ςφςτθμα Πραγματικι οικονομία (Αυτονομία Διάδραςθ) «Πίςω από κάκε μεγάλο ιςτορικό γεγονόσ κρφβεται ζνα Χρθματο-οικονομικό ςυμβάν (μυςτικό)» Niall Ferguson «Οι χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ τείνουν να είναι και απρόβλεπτεσ και καταςτροφικζσ» Carmen Reinhart Kenneth Rogoff Ο διάλογοσ μεταξφ τθσ εμπειρικισ παρατιρθςθσ και τθσ κεωρίασ

4 2. Γιατί τώρα; Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : i. c.1989/2004: Η Μεγάλθ ζκπλθξθ Σο τζλοσ τθσ ιςτορίασ;

5 2. Γιατί τώρα; Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα :

6 2. Γιατί τώρα; Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : ii. Η παροφςα ςυγκυρία

7 2. Γιατί τώρα; Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα :

8 3. Οικονομικόσ κφκλοσ και οικονομική ανάπτυξη

9

10

11 4. Οι μφθοι για τισ Χρηματο-οικονομικζσ κρίςεισ i. ε κάκε νζα εποχι επικρατεί θ πίςτθ ότι «αυτι τθ φορά κα είναι αλλιϊσ» ii. Η κρίςθ είναι αποτζλεςμα αναδιανομισ (και «εγκλθματικϊν» ενεργειϊν) iii. Η αγορά είναι αυτορυκμιηόμενθ τα άτομα ωσ οικονομικά υποκείμενα λειτουργοφν με γνϊμονα τθ λογικι και ςυνεπϊσ δε μπορεί να υπάρξει μθ ορκολογικόσ κερδοςκόποσ iv. Όλεσ οι κρίςεισ είναι ίδιεσ Ή θ κάκε κρίςθ είναι ιδιότυπθ

12 5. Ορολογία και τφποι κρίςεων i. Φοφςκεσ ii. Σραπεηικζσ iii. Κρίςεισ δθμοςίου χρζουσ χρεοκοπίεσ iv. υναλλαγματικζσ κρίςεισ v. Κρίςεισ πλθκωριςμοφ

13 6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Χρηματο-οικονομικζσ καινοτομίεσ και θεςμοί ορόςημα Φάςη 1 Προβιομθχανικι Ευρϊπθ ( ) i. Η γζννθςθ των τραπεηϊν (Οι Μζδικοι τθσ Φλωρεντίασ, c.1400 ) ii. Η γζννθςθ του ομόλογου (14 οσ -15 οσ Σοςκάνθ- δθμόςιο χρζοσ) iii. Η πρϊτθ ανϊνυμθ εταιρεία VOC (Ολλανδικι Εταιρεία των Ανατολικϊν Ινδιϊν, 1602) iv. Σο πρϊτο χρθματιςτιριο (Άμςτερνταμ, 1611) v. Stockholms Banco (1657) Πρωτόλεια κεντρικι τράπεηα Πρϊτθ εκτφπωςθ χαρτονομίςματοσ, 1661 Ειςάγει τθν καινοτομία του fractional reserve banking vi. Σιτλοποίθςθ του δθμοςίου χρζουσ (1720, Γαλλία, Αγγλία) Σχόλιο: Ο χρθματο-οικονομικόσ τομζασ = φορζασ επζκταςθσ του εμπορικοφ καπιταλιςμοφ και τθσ ιςχφοσ του αναδυόμενου ζκνουσ κράτουσ

14 6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Χρηματο-οικονομικζσ καινοτομίεσ και θεςμοί ορόςημα Φάςη 2 Η Βιομθχανικι Επανάςταςθ ( ) i. Η γζννθςθ τθσ βιομθχανικισ πίςτθσ ii. Η εφεφρεςθ τθσ πρακτικισ του δανειςτι εςχάτθσ προςφυγισ (Βρετανία 1866, ΗΠΑ 1907) Σχόλιο: Ο χρθματο-οικονομικόσ τομζασ ςυμβάλλει ςτθν άνοδο του βιομθχανικοφ καπιταλιςμοφ και «προςαρμόηεται» ςτα νζα δεδομζνα

15 6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Χρηματο-οικονομικζσ καινοτομίεσ και θεςμοί ορόςημα Φάςη 3 Από τθ Βιομθχανικι Επανάςταςθ ςτθν εποχι Πλθροφορικισ (1914 -) i. Η γζννθςθ τθσ καταναλωτικισ πίςτθσ (ΗΠΑ, 1900+) ii. Η μαηικοποίθςθ του ενυπόκθκου δανειςμοφ για κατοικίεσ (ΗΠΑ, 1920+) iii. Η διεφρυνςθ τθσ τιτλοποίθςθσ και θ δθμιουργία νζασ γενιάσ παραγϊγων απογειϊνεται με τθ Χρθματο-οικονομικι καινοτομία (1970+) iv. Η μεγάλθ απελευκζρωςθ των αγορϊν (1990+) Σχόλιο: Η κυκλοφορία χριματοσ και «τραπεηικισ» πίςτθσ ζχει φκάςει ςε πρωτάκουςτα φψθ. Τπερδιόγκωςθ Χρθματο-οικονομικοφ τομζα: Πριν τθν κρίςθ του 2007/8 το παγκόςμιο χρθματοπιςτωτικό ςφςτθμα ιταν ςε μζγεκοσ 3-πλάςιο από το παγκόςμιο ΑΕΠ.

16 6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Χρηματο-οικονομικζσ καινοτομίεσ και θεςμοί ορόςημα Γενικά υμπεράςματα Αλλάηει ο καπιταλιςμόσ, αλλάηει και το χρθματο-οικονομικό ςφςτθμα Ο αλλθλοτροφοδοτοφμενοσ κφκλοσ: οι καινοτομίεσ ςυμβάλλουν ςτισ πικανότθτεσ νζων κρίςεων και οι νζεσ κρίςεισ δθμιουργοφν το ζδαφοσ για τθ δθμιουργία νζων καινοτομιϊν

17 7. Τι γενικζσ τάςεισ αποκαλφπτει η εμπειρία για τισ κρίςεισ; Αιτίεσ, χαρακτηριςτικά & επιπτώςεισ i. Φοφςκεσ ii. Σραπεηικζσ iii. Κρίςεισ δθμοςίου χρζουσ χρεοκοπίεσ Προςοχή! Λειτουργοφν και αυτόνομα και ςε αλλθλεπίδραςθ

18 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σουλιπο-μανία (1637)

19 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σουλιπο-μανία (1637) Μετατροπι μελλοντικϊν προκεςμιακϊν ςυμβολαίων (future contracts) ςε δικαίωμα μελλοντικισ αγοράσ (future options)

20 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σουλιπο-μανία (1637) Εταιρεία Mississippi (1720) Εταιρεία των Νοτίων καλαςςϊν (1720)

21 i. Φοφςκεσ Μεταςχθματιςμόσ του δθμοςίου χρζουσ ςε Σουλιπο-μανία μετοχζσ - Μετατροπι (1637) ανεκμετάλευτων εκνικϊν πόρων ςε αξίεσ Εταιρεία Mississippi (1720) Εταιρεία των Νοτίων καλαςςϊν (1720)

22 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σο κραχ ςτθν Wall Street (1929) Dot.com (2000)

23 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σο κραχ ςτθν Wall Street (1929) Dot.com (2000) Αυτζσ οι φοφςκεσ όπωσ όλεσ οι μεγάλεσ φοφςκεσ του 19 ου αιϊνα ςυνδζονται με 'τηόγο' ςε μετοχζσ καινοτόμων βιομθχανικϊν κλάδων

24 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σο κραχ ςτθν Wall Street (1929) Dot.com (2000) Η φοφςκα ςτθν αγορά ακινιτων (2008)

25 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Σο κραχ ςτθν Wall Street (1929) Η τελευταία φοφςκα ςυνδζεται με ζναν μεγάλο μθχανιςμό μόχλευςθσ ςτθν αγορά ακινιτων και υπερπροςφορά Dot.com (2000) καινοτόμων (τοξικϊν) παραγϊγων Η φοφςκα ςτθν αγορά ακινιτων (2008)

26 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Μοντζλο Kindleberger-Minsky Ανατομία μιασ φοφςκασ Μετατόπιςη Μεταςτροφι Ευφορία Κρίςθ (πανικόσ) Μανία

27 i. Φοφςκεσ Σουλιπο-μανία (1637)

28 i. Φοφςκεσ Εταιρεία Mississippi (1720)

29 i. Φοφςκεσ Εταιρεία των Νοτίων καλαςςϊν (1720)

30 i. Φοφςκεσ Wall Street crash (1929)

31 i. Φοφςκεσ Dot.com (2000)

32 i. Φοφςκεσ House bubble (2008)

33 i. Φοφςκεσ Χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ, μφκοσ και πραγματικότθτα : Γενικά υμπεράςματα : Όλεσ οι φοφςκεσ ςκάνε - όταν οι αξίεσ είναι υπερτιμθμζνεσ και ξεφεφγουν από τθν κεμελιϊδθ τουσ αξία 'fundamental value' κάποια ςτιγμι κα καταρρεφςουν Οι φοφςκεσ ςυμβαίνουν ςε εποχζσ 'γενικισ' ευθμερίασ, οικονομικισ μεγζκυνςθσ και πιςτωτικισ επζκταςθσ Οι φοφςκεσ δεν προκαλοφν κατ ανάγκθ φφεςθ ςτθν πραγματικι οικονομία

34 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί

35 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Οι δφο μεγάλοι κίνδυνοι: θ μαηικι ανάλθψθ κατακζςεων, οι χρεοκοπίεσ πελατϊν (δανειςτϊν) των τραπεηϊν

36 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί O 1 οσ διεκνισ τραπεηικόσ πανικόσ (1825)

37 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί O 1 οσ διεκνισ τραπεηικόσ πανικόσ (1825) Λονδίνο, Ανεξαρτθςία Λατινικισ Αμερικισ, Κρίςθ χρζουσ, παρζμβαςθ τθσ Σράπεηασ τθσ Γαλλίασ

38 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί O 1 οσ διεκνισ τραπεηικόσ πανικόσ (1825) Η κρίςθ του οίκου Barings (1890)

39 του κεςμοφ του merchant banking, ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Λονδίνο, Κρίςθ χρζουσ Αργεντινισ, θ ακμι εγκαινιάηεται ο μθχανιςμόσ λειτουργίασ του δανειςτι ζςχατθσ προςφυγισ O 1 οσ διεκνισ τραπεηικόσ πανικόσ (1825) Η κρίςθ του οίκου Barings (1890)

40 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Ο τραπεηικόσ πανικόσ του 1907

41 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Ο τραπεηικόσ πανικόσ του 1907 Νζα Τόρκθ, θ επζκταςθ των investment trusts (μθ ρυκμιηόμενων τραπεηικϊν φορζων), θ δθμιουργία το 1913 του FED

42 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Ο τραπεηικόσ πανικόσ του 1907 Οι αλυςιδωτοί τραπεηικοί πανικοί ςτισ ΗΠΑ (1930/1)

43 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Η μθτζρα των κρίςεων, ακολουκεί κφμα μεταρρυκμίςεων. Η καταςτροφικι περιοριςτικι πολιτικι που ακολοφκθςε το FED το 1930 και 1931 (διαφορετικά χαρακτθριςτικά ςε κάκε χϊρα) Ο τραπεηικόσ πανικόσ του 1907 Οι αλυςιδωτοί τραπεηικοί πανικοί ςτισ ΗΠΑ (1930/1)

44 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Η τραπεηικι κρίςθ του 1982 ςυςτθμικζσ κρίςεισ

45 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Η τραπεηικι κρίςθ του 1982 ςυςτθμικζσ κρίςεισ Η ανεξζλεγκτθ επζκταςθ των ευροδολλαρίων και πετροδολλαρίων

46 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Η τραπεηικι κρίςθ του 1982 ςυςτθμικζσ κρίςεισ Η χρθματοπιςτωτικι κρίςθ του 2008

47 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Η ανεξζλεγκτθ επζκταςθ των ενυπόκθκων δανείων και τθσ μετάλλαξισ τουσ ςε ςφνκετεσ τιτλοποιιςεισ Η τραπεηικι κρίςθ του 1982 ςυςτθμικζσ κρίςεισ Η χρθματοπιςτωτικι κρίςθ του 2008

48 ii. Σραπεηικζσ κρίςεισ πανικοί Γενικά υμπεράςματα και ςχόλια: Ιςτορικά οι τραπεηικζσ κρίςεισ ζχουν υπάρξει ο πιο διαδεμόνοσ τφποσ κρίςεων. Είναι ςυνικωσ και οι πιο οδυνθρζσ, προκαλϊντασ μεγάλεσ υφζςεισ ςτθν πραγματικι οικονομία Όπωσ και οι φοφςκεσ, οι τραπεηικζσ κρίςεισ ζρχονται ςαν επακόλουκο πιςτωτικισ επζκταςθσ υχνά ςυνδζονται με φάςεισ υψθλοφσ διεκνοφσ ροισ (κινθτικότθτασ) κεφαλαίων, τθν εφαρμογι καινοτόμων χρθματο-οικονομικϊν προϊόντων (μόχλευςθσ) και τθν ανάπτυξθ ενόσ ςκιϊδουσ τραπεηικοφ ςυςτιματοσ Οι κρίςεισ ςυντείνουν ςτθν ςυγκεντροποίθςθ του κεφαλαίου

49 iii. Κρίςεισ δθμοςίου χρζουσ χρεοκοπίεσ

59 iii. Κρίςεισ δθμοςίου χρζουσ χρεοκοπίεσ Γενικά υμπεράςματα και ςχόλια: Οι αλυςιδωτζσ χρεοκοπίεσ αποτελοφν ζνα γενικευμζνο φαινόμενο ςτα κράτθ όταν κάνουν τθ μετάβαςθ από τθ φάςθ τθσ αναδυόμενθσ οικονομίασ ςτθ ςφγχρονθ/ανεπτυγμζνθ οικονομία Μια χϊρα που βιϊνει μια ξαφνικι και ςθμαντικι ειςροι ξζνου κεφαλαίου καταλιγει ςε χρεοκοπία Σα μεγάλα επειςόδια χρεοκοπιϊν ςυνικωσ ζχουν μεγάλεσ χρονικζσ αποςτάςεισ μεταξφ τουσ και ζτςι εξθγείται και θ δθμιουργία τθσ ψευδαίςκθςθσ/ςυνδρόμου του ότι «Αυτι τθ φορά τα πράγματα κα είναι διαφορετικά» Ο διάμεςοσ χρόνοσ που διαρκεί μια κρίςθ χρζουσ/πτϊχευςθ μετά τον β' παγκόςμιο πόλεμο ζπεςε ςτο μιςό Σο χρζοσ είναι και χριςιμο και χωρίσ χρζοσ δε μπορεί να ςτακεί ο καπιταλιςμόσ

60 iii. Κρίςεισ δθμοςίου χρζουσ χρεοκοπίεσ Σελικά το βαςικό ερώτημα κλειδί Πϊσ μποροφν οι χϊρεσ να αναβακμιςκοφν από αναδυόμενεσ οικονομίεσ ςε εξελιγμζνεσ χωρίσ να περάςουν από τθ λαίλαπα των χρεοκοπιϊν;

61 8. Επίλογοσ Οι μφθοι για τισ Χρηματο-οικονομικζσ κρίςεισ i. ε κάκε νζα εποχι επικρατεί θ πίςτθ ότι «αυτι τθ φορά κα είναι αλλιϊσ» ii. Η κρίςθ είναι αποτζλεςμα αναδιανομισ (και «εγκλθματικϊν» ενεργειϊν) iii. Η αγορά είναι αυτορυκμιηόμενθ τα άτομα ωσ οικονομικά υποκείμενα λειτουργοφν με γνϊμονα τθ λογικι και ςυνεπϊσ δε μπορεί να υπάρξει μθ ορκολογικόσ κερδοςκόποσ iv. Όλεσ οι κρίςεισ είναι ίδιεσ Ή θ κάκε κρίςθ είναι ιδιότυπθ

62 Γενικά διδάγματα Η υπόκεςθ των κρίςεων είναι μια πολφ παλιά ιςτορία ζρχονται και φεφγουν Οι χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ ςυνδζονται με τθν τεχνολογικι πρόοδο (ςυμπεριλαμβάνουμε και τθν άυλθ) Οι χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ εξελίςςονται ςε διάδραςθ με τθν παγκοςμιοποίθςθ, τθν επζκταςθ του 'χριματοσ' και τθν απελευκζρωςθ των αγορϊν Οι χρθματο-οικονομικζσ κρίςεισ όταν είναι μεγάλεσ είναι καταςτροφικζσ για τθν κοινωνία αλλά ςυντείνουν ενίοτε ςτθ δθμιουργία ςυνκθκϊν για ςθμαντικζσ μεταρρυκμίςεισ και τθν ενίςχυςθ του ρόλου του κράτουσ