ΑΝΑΛΤΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΣΧΝ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ ΣΟ ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ

Transcript

1 Υ Α Ρ Ο Κ Ο Π Δ Η Ο Π Α Ν Δ Π Η Σ Ζ Μ Η Ο Α Θ Ζ Ν Ω Ν, Υ Ο Λ Ζ Π Δ Ρ Η Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Γ Δ Ω Γ Ρ Α Φ Η Α & Δ Φ Α Ρ Μ Ο Μ Δ Ν Ω Ν Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Κ Ω Ν Σ κ ή κ α Γ ε σ γ ξ α θ ί α ο ΑΝΑΛΤΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΣΧΝ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ ΣΟ ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Πηπρηαθή Δξγαζία ηεο: Παπαδεκεηξίνπ Γεσξγία-Νεθειία Αζήλα, Οθηψβξηνο 2015

2 Υ Α Ρ Ο Κ Ο Π Δ Η Ο Π Α Ν Δ Π Η Σ Ζ Μ Η Ο Α Θ Ζ Ν Ω Ν, Υ Ο Λ Ζ Π Δ Ρ Η Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Γ Δ Ω Γ Ρ Α Φ Η Α & Δ Φ Α Ρ Μ Ο Μ Δ Ν Ω Ν Ο Η Κ Ο Ν Ο Μ Η Κ Ω Ν Σ κ ή κ α Γ ε σ γ ξ α θ ί α ο ΑΝΑΛΤΗ ΣΗ ΠΑΡΟΤΙΑ ΣΧΝ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ ΣΟ ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Πηπρηαθή Δξγαζία ηεο: Παπαδεκεηξίνπ Γεσξγία-Νεθειία Δπηβιέπνπζα θαζεγήηξηα: θ.αιεμάλδξα Σξαγάθε Αζήλα, Οθηψβξηνο 2015

3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ: ΠΡΟΛΟΓΟ. ζελ.4 ΠΔΡΙΛΗΦΗ. ζελ.5 ABSTRACT. ζελ.6 Α ΜΔΡΟ ΘΔΧΡΗΣΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ 1.Μεηανάζηερ και μεηανάζηερ μαθηηέρ ζηην Δλλάδα.ζελ.7 2.Αλλοδαποί Μαθηηέρ 2.1.Ππόζβαζη ζηην εκπαίδεςζη.ζελ Γιαπολιηιζμική-Πολςπολιηιζμική Δκπαίδεςζη.ζελ Δκπαιδεςηική πολιηική Δλλάδαρ για ηοςρ αλλοδαπούρ μαθηηέρ.ζελ Μηηπική και Γεύηεπη γλώζζα,γίγλωζζη Δκπαίδεςζη.ζελ Πποβλήμαηα Σάξεωρ Τποδοσήρ και Φπονηιζηηπιακών Σμημάηων.ζελ Γςζκολίερ πποζαπμογήρ αλλοδαπών μαθηηών.ζελ. 22. Β ΜΔΡΟ ΑΝΑΛΤΗ ΔΙΑΓΧΓΗ.ζελ.27 ΜΔΓΟΓΟΛΟΓΙΑ.ζελ.27 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ: 1.ε επίπεδο σώπαρ 1.1.ύνολο αλλοδαπών μαθηηών και καηάηαξη ανά βαθμίδα εκπαίδεςζηρ.ζελ Αναλογία θύλων.ζελ Ηλικιακή ύνθεζη.ζελ Γεννημένοι ζηην Δλλάδα.ζελ.41 1

4 1.5.Δλληνική μηηπική γλώζζα.ζελ Τπηκοόηηηερ.ζελ Γημόζια-Ιδιωηικά ζσολεία.ζελ ύγκπιζη αλλοδαπών και παλιννοζηούνηων μαθηηών Ποζοζηά ζηα ελληνικά ζσολεία.ζελ Απιθμόρ ανα βαθμίδα εκπαίδεςζηρ.ζελ 50 2.ε επίπεδο νομών 2.1.ςμπεπάζμαηα Πινάκων &σαπηών...ζελ Πίνακερ Ποζοζηά %αλλοδαπών μαθηηών, ποζοζηιαία μεηαβολή , ανα νομό Δλλάδορ, Γημοηικά ζσολεία.ζελ Ποζοζηά %αλλοδαπών μαθηηών, ποζοζηιαία μεηαβολή , ανα νομό Δλλάδορ, Γςμνάζια ζσολεία, έηη ζελ Ποζοζηά % αλλοδαπών μαθηηών γεννημένων ζηην Δλλάδα, Γημοηικά ζσολεία, ζε επίπεδο νομών,ζσολικά έηη ζελ Ποζοζηά % αλλοδαπών μαθηηών γεννημένων ζηην Δλλάδα, Γςμνάζια ζσολεία, ζε επίπεδο νομών, ζσολικά έηη ζελ Απιθμόρ αλλοδαπών μαθηηών ανα νομό, Γημοηικά,2010/11.ζελ Ποζοζηό αλλοδαπών μαθηηών ανα νομό, ωρ ππορ ηο ζύνολο ηων μαθηηών ανα νομό Δλλάδαρ, Γημοηικά σολεία, 2010/11.ζελ Ποζοζηά αλλοδαπών μαθηηών ανα νομό, ωρ ππορ ηο ζύνολο ηων μαθηηών ηηρ Δλλάδαρ, Γημοηικά σολεία, 2010/11.ζελ Υάπηερ ΥΑΡΣΗ 1: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ,ΓΗΜΟΣΙΚΑ ΥΟΛΔΙΑ,ΔΣΟ 2000/01.ζελ.71 2

5 ΥΑΡΣΗ 2: ΠΟΟΣΑ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ,ΓΗΜΟΣΙΚΑ,2000/01.ζελ.71 ΥΑΡΣΗ 3: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ, ΓΤΜΝΑΙΑ ΥΟΛΔΙΑ, ΔΣΟ 2000/01.ζελ.72 ΥΑΡΣΗ 4: ΠΟΟΣΑ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ, ΓΗΜΟΣΙΚΑ, 2000/01...ζελ.72 ΥΑΡΣΗ 5: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ, ΓΤΜΝΑΙΑ ΥΟΛΔΙΑ, ΔΣΟ 2000/01.ζελ.73 ΥΑΡΣΗ 6: ΠΟΟΣΑ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ, ΓΤΜΝΑΙΑ, 2000/01.ζελ.73 ΥΑΡΣΗ 7: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ, ΓΤΜΝΑΙΑ ΥΟΛΔΙΑ, ΔΣΟ 2010/11.ζελ.74 ΥΑΡΣΗ 8: ΠΟΟΣΑ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ,ΓΤΜΝΑΙΑ,2010/11.ζελ.74 ΥΑΡΣΗ 9: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ, ΤΠΟΥΡΔΧΣΙΚΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ, ΔΣΟ 2000/01.ζελ.75 ΥΑΡΣΗ 10: ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ, ΤΠΟΥΡΔΧΣΙΚΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ, ΔΣΟ 2010/11.ζελ.75 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ.ζελ.76 ΔΠΙΛΟΓΟ.ζελ.77 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.ζελ.78 3

6 ΠΡΟΛΟΓΟ Σα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα ε ειιεληθή θνηλσλία έρεη ππνζηεί κεγάιεο θαη νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζηελ ζχζηαζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Ο πιεζπζκφο ηεο ζην παξειζφλ κεηαλάζηεπε, αιιά ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη κεηαηξαπεί απν ρψξα απνζηνιήο ζε ρψξα ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Απν ην 1980 θαη έπεηηα, φληαο κηα ρψξα δεκνθξαηηθή θαη θηιφμελε, δέρεηαη έλα ζπλερψο απμαλφκελν αξηζκφ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ θαη πνιηηηθψλ πξνζθχγσλ απφ γεηηνληθέο θαη κή ρψξεο πνπ είηε βξίζθνληαη ζε εκπφιεκε θαηάζηαζε, είηε βηψλνπλ άζρεκεο θνηλνληθννηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο αιιαγέο ζηελ δσή ηνπο. Σν γεγνλφο απηφ είρε άκεζν αληίθηππν ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κεηαζρεκαηίδνληαο ηελ εηθφλα ηεο παιαηάο παξαδνζηαθήο ειιεληθήο ηάμεο ζε λέα πνιππνιηηηζκηθή. Αξθεηνί απν απηνχο ήξζαλ ζηελ Διιάδα καδί κε ηα παηδηά ηνπο, ηα νπνία θιήζεθε ην ειιεληθφ θξάηνο λα ελζσκαηψζεη ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ πνιηηηζκηθή, εζληθή, γισζζηθή νκνηνγέλεηα ησλ ζρνιηθψλ ηάμεσλ ηεο ρψξαο δελ είλαη πηα δεδνκέλε, θαη θαιείηαη ην θξάηνο λα δηαρεηξηζηεί ηελ λέα εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ε νπνία απαηηεί ζηξαηεγηθή νξγάλσζε θαη κεζνδηθφηεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ εκθαλίδνληαη. Δίλαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ λα εμεηαζζεί ν ηξφπνο πνπ ρεηξίζηεθε ε Διιάδα ην ζέκα απηφ. Απηή ε πνιππνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα έγηλε αηζζεηή ζηε ρψξα καο κφιηο ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα,είλαη ζρεηηθά πξφζθαηε θαη ην γεγνλφο απηφ κνπ πξνθάιεζε ην ελδηαθέξνλ γηα λα αζρνιεζψ κε ην ζέκα ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ. Ζ πηπρηαθή εξγαζία απηή, ζηνρεχεη ζηελ θαηαγξαθή ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ηεο Διιάδαο. Ζ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο κνπ δε ζα ήηαλ δπλαηή ρσξίο ηε ηελ θαζνδήγεζε ηεο ζπκβνχινπ θαζεγεηξηαο κνπ θ. Αιεμάλδξαο Σξαγάγε, ηελ νπνία θαη επραξηζηψ ζεξκά. Οη επηζηεκνληθέο ηεο γλψζεηο, ε θξηηηθή ηεο ζθέςε θαη ε ελζάξξπλζε πνπ κνπ παξείρε ζηάζεθαλ νπζηαζηηθέο θαη πνιχηηκεο γηα ηελ εξγαζία κνπ. Δπίζεο, ζεξκέο επραξηζηίεο εθθξάδσ ζηα άιια δχν κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο θ. ηακάηε Καινγήξνπ θαη θ. Γεψξγην Μαπξνκκάηε πνπ δέρζεθαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ δηφξζσζε ηεο εξγαζίαο απηήο. 4

7 ΠΔΡΙΛΗΦΗ H εξγαζία απηή κε ηίηιν «Αλάιπζε ηεο παξνπζίαο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα», έρεη σο ζθνπφ λα θαηαγξάςεη θαη λα αλαιχζεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ηεο Διιάδαο. Ο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα παξνπζηάζεη απηή ηελ λέα πξαγκαηηθφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ ειιεληθψλ ζρνιείσλ. Υσξίδεηαη ζε δχν κέξε: ηε Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε θαη ηε πξνζέγγηζε κε αλάιπζε, πίλαθεο θαη δηαγξάκκαηα. Σν πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο μεθηλά δίλνληαο κηα γεληθή εηθφλα γηα ηνπο κεηαλάζηεο θαη κεηαλάζηεο καζεηέο πνπ ήξζαλ ζηελ Διιάδα. ηελ ζπλέρεηα αλαθέξεηαη ε ζπληαγκαηηθή λνκνζεζία πνπ επηηξέπεη θαη ππνρξεψλεη ζηα παηδηά ησλ κεηαλαζηψλ λα πάλε ζρνιείν. Αθνινπζεί κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ-πνιππνιηηηζκηθνχ ζρνιείνπ θαη κηα εθηελήο ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ ειιεληθε εθπαηδεπηηθε πνιηηηθή γηα ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο. Δπίζεο γίλεηαη ιφγνο γηα ηε κεηξηθή, ηε δεχηεξε γιψζζα ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ, ηελ δίγισζζε εθπαίδεπζε θαη ηελ ίδξπζε ηάμεσλ ππνδνρήο θαη θξνληεζηεξηαθψλ ηκεκάησλ θαη ηα πξνβιήκαηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο απηήο γίλεηαη πξνζπάζεηα γεσγξαθηθήο αλάιπζεο θαη εξκελείαο ηεο παξνπζίαο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ κέζσ πνζνηηθψλ κεγεζψλ. Ζ γεσγξαθηθή αλάιπζε έγγεηηαη ζε δχν επίπεδα: ζε επίπεδν ρψξαο θαη λνκψλ. Πξψηα ζε επίπεδν ρψξαο δίλνληαη ζηνηρέηα γηα ηνλ αξηζκφ ηνπο, θαη ηνλ αξηζκφ ηνπο αλα βαζκίδα εθπαίδεπζεο. Αθνινπζεί ε αλαινγία θχινπ, ε ειηθηαθή ζχλζεζε, ην πνζνζηφ απηψλ πνπ έρνπλ γελλεζεί ζηελ Διιάδα, πφζνη απν απηνχο έρνπλ ζαλ κεηξηθή γιψζζα ηελ ειιεληθή, νη ππεθνφηεηεο ηνπο, πψο θαηαλέκνληαη ζηα δεκφζηα θαη ηα ηδησηηθά ζρνιεία θαη ηέινο γίλεηαη πιεζπζκηαθή θαη πνζνηηθή ζχγθξηζε κε ηνπο παιηλλνζηνχληεο καζεηέο. Δπίζεο γίλεηαη αλάιπζε ζε επίπεδν λνκψλ πξνο ηελ θαηαλνκή ηνπο ζηηο βαζκίδεο βαζηθήο εθπαίδεπζεο, θαη γηα ην πνζνζηφ γελλεζέλησλ εληφο Διιάδαο. Σέινο, ζηελ εξγαζία παξαηίζνληαη πίλαθεο θαη ράξηεο νη νπνίνη παξνπζηάδνπλ αλα λνκφ ηελ θαηαλνκή ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηηο βαζκίδεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. 5

8 ABSTRACT The title of this study is «Analysis of immigrant students in the Greek education system» and it aims to examine geographical and temporal variations in the percentage of immigrant students in the Greek education system. After having for decades been a country of origin, in mid 1980s Greece became new destination for immigrants from all over the world. This had an impact on the education system of the country. This paper is divided into two sections. The first one gives the theoretical background about immigrants and immigrants students in Greece. It provides information about current policies and immigrants rights to the education. The second part of this study analyses empirical data and presents main findings in charts, tables and maps. The first part starts by giving some information about immigrants and immigrant students of Greece. Changes in student population in both primary and secondary schools, have pushed towards the implementation of new policies which are being analyzed.there follows the constitutional legislation that allows and requires children of immigrants to attend school, a brief reference to the intercultural-multicultural school and the Greek educational policy about foreign students. Moreover, are given information about the second language of foreign students, bilingual education and the establishment of specified classes, extra lessons and the problems. It continues with the second part that analyzing geographically the data on foreign students of the country and capitals. There are data about their number, sex ratio, age, the percentage of those that are born in Greece and those who use Greek as mother language, nationalities, the percentage that prefer private schools and finally are being compared the foreign with repatriated students. Finally ends with tables, charts and maps of basic education. 6

9 Α ΜΔΡΟ: ΘΔΧΡΗΣΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ 1.ΜΔΣΑΝΑΣΔ ΚΑΙ ΜΔΣΑΝΑΣΔ ΜΑΘΗΣΔ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Ζ Διιάδα θηινμελεί έλα κεγάιν αξηζκφ αιινγελψλ,αλαινγηθά κε ηνλ κηθξφ πιεζπζκφ ηεο. Ζ ηειεπηαία απνγξαθή ηνπ 2011 θαηαγξάθεη έλαλ κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ ιίγν κεγαιχηεξν απφ , ζε ζχλνιν πιεζπζκνχ χκθσλα κε ηελ απνγξαθή απηή, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ (52,7%) ησλ αιινδαπψλ πνπ δηακέλνπλ ζηελ Διιάδα έρνπλ αιβαληθή ππεθνφηεηα, ην 8,3% βνπιγαξηθή, ην 5,1% ξνπκαληθή, ην 3,7% παθηζηαληθή θαη ην 3% γεσξγηαλή (ΔΛ.ΣΑΣ, 2011). Βάζε ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001, ζηα 11 εθ. ησλ αλζξψπσλ πνπ δνχλ ζηελ Διιάδα, νη είλαη αιινδαπνί, θαη νη πεξηζζφηεξνη πάιη είραλ θαηαγξαθεί σο Αιβαληθήο θαηαγσγήο, θαη αθνινπζνχζαλ νη Βνχιγαξνη, νη Γεσξγηαλνί, νη Ρνπκάλνη θαη κεηά άιιεο εζληθφηεηεο. Βέβαηα αλ ζπλππνινγηζηνχλ θαη νη παξάλνκνη κεηαλάζηεο νη νπνίνη δελ θαηαγξάθνληαη ζηηο απνγξαθέο ηφηε ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ είλαη αθφκα πην κεγάινο. (Σξηαληαθπιιίδνπ, 2005). Απφ ηελ απνγξαθή ηνπ 2001 έρνπκε πιεξνθνξίεο φηη ζεκαληηθφο αξηζκφο αηφκσλ ήηαλ παηδηά θάησ ησλ 14 εηψλ (ην 17%), ηα νπνία είραλ έξζεη ζηε ρψξα καδί κε ηνπο γνλείο ηνπο, είηε γελλήζεθαλ εδψ (Σδσξηδσπνχινπ &Κνηδακάλε, 2008). Απηά ηα παηδηά εληάρζεθαλ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη θπξίσο ζε ζρνιεία ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεο/θεο, δηφηη απηέο νη πεξηνρέο απνηέιεζαλ αζηηθφ πφιν-έιμεο γηα ηνπο αιινδαπνχο κεηαλάζηεο γνλείο ηνπο. Ζ ζχλζεζε ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ζηελ Διιάδα ραξαθηεξίδεηαη απφ γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή πνιπκνξθία (Unicef 2001). Ζ Διιάδα πξνζπάζεζε άκεζα λα εληάμεη ηα παηδηά κεηαλαζηψλ ζην εθπαηδεπηηθφ ηεο ζχζηεκα βάζε λφκνπ. ηηο 26 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1996, ππνγξάθηεθε θαη θπξψζεθε θαη απφ ηελ Διιάδα ε δηεζλήο ζχκβαζε γηα ην παηδί βάζε ηεο νπνία ππνρξενχηαη ζαλ ρψξα λα παξέρεη 7

10 εθπαίδεπζε ζηα παηδηά κεηαλάζηεο θαη επηζεκαίλεηαη νηη ρξήδνπλ παξαπάλσ πξνζηαζίαο απ φηη ηα ππφινηπα. Ζ κφξθσζε ηνπο ζεσξήζεθε θεθαιαηψδνπο ζεκαζίαο. Οη κεηαθηλήζεηο αλζξψπσλ πέξα απν ηα θνηλσληθά, πνιηηηθά, πνιηηηζκηθά ηνπο ζχλνξα απνηεινχλ δηαρξνληθά γλσξίζκαηα ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο (Γθφβαξεο & Ρνπζζάθεο, 2008). Ζ πνιππνιηηηζκηθή θαη πνιπγισζζηθή ζχλζεζε ηεο ρψξαο καο δελ είλαη απνθιεηζηηθά ειιεληθφ θαηλφκελν, είλαη έλα παγθφζκην θαηλφκελν πνπ ζπλδέεηαη κε ηα έληνλα κεηαλαζηεπηηθά ξεχκαηα πξνο ηηο ρψξεο πνπ θιαζηθά απνθαινχκε «ρψξεο ππνδνρήο», (π.ρ., Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο, Απζηξαιία, Γεξκαλία, Βέιγην) ή πξνο ηηο πξψελ απνηθηαθέο κεηξνπφιεηο (π.ρ. Λνλδίλν). ηηο παξαπάλσ ρψξεο πξνζηίζεληαη λέεο Δπξσπαηθέο ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ, φπνπ ιφγσ ηεο θαηάξξεπζεο κεγάισλ θξαηηθψλ ζπλαζπηζκψλ, ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαζεζηψησλ ή ησλ αλαθαηαηάμεσλ ησλ ζπλφξσλ (π.ρ. ΔΓ, Βαιθάληα, Γηνπγθνζιαβία), παξαηεξείηαη κεγάιε θηλεηηθφηεηα αλζξψπσλ πξνο ρψξεο πνπ ππφζρνληαη επθαηξίεο εξγαζίαο (π.ρ. πξνο ηελ Διιάδα) (θνχξηνπ, 2004). Μέρξη ην 1970 ε Διιάδα απνηέιεζε ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ. Τπήξραλ φκσο ήδε ζηελ Διιάδα θάπνηεο εζλνηηθέο κεηνλφηεηεο φπσο νη πξφζθπγεο δηφηη είραλ πξνεγεζεί νη Βαιθαληθνί πφιεκνη, ν Α παγθφζκηνο θαη ε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή. «ύζηεξα από ηηο αλαθαηαηάμεηο ησλ Βαιθαληθώλ πνιέκσλ, ηνπ Α Παγθόζκηνπ πνιέκνπ θαη ηεο Μηθξαζηαηηθήο θαηαζηξνθήο νη κεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα ήηαλ θπξίσο εζλνηηθέο,όπσο νη πξόζθπγεο ( άηνκα ζύκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 1928) από ηελ Αλαηνιηθή θαη Βόξεηα Θξάθε, ηε Β. Ήπεηξν θαη ηε Μ. Αζία, νκνεζλείο δειαδή, πιελ ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ, αξθεηνί από ηνπο νπνίνπο ήηαλ δίγισζζνη.» (θνχξηνπ,2004). Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ `70, ε ζχζηαζε ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ θαη ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ησλ ζρνιείσλ ηεο Διιάδαο αιιάδεη δξακαηηθά κε ηελ καδηθή είζνδν παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ κεηαλαζηψλ. ηελ αξρή έρνπκε ηελ επηζηξνθή παιηλλνζηνχλησλ Διιήλσλ θπξίσο απφ ηελ Απζηξαιία, ηηο Ζ.Π.Α, ηνλ Καλαδά, ηελ Γεξκαλία θαη ηελ Νφηην Αθξηθή. Μεηά ην 1970 εηζξένπλ ζηελ ρψξα κεηαλάζηεο απφ ηελ Αθξηθή θαη ηελ Αζία (Αίγππηνο, Αηζηνπία, Παθηζηάλ, Φηιηππίλεο). Γηα θάπνηνηνπο απν απηνχο ε Διιάδα απνηειεί έλαλ ελδηάκεζν ζηαζκφ, γηα άιινπο ηνλ ηειηθφ πξννξηζκφ. Λφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο ε Διιάδα απνηέιεζε θαη εμαθνινπζεί λα απνηειεί κηα απν ηηο βαζηθέο εηζφδνπο ζηελ Δ.Δ, ελαλ ελδηάκεζν ζηαζκφ ζηελ πνξεία κεηάβαζεο ζε θάπνηα άιιε Δπξσπατθή ρψξα. Ζ 8

11 ηζρχνπζα πνιηηηθή ηεο Δ.Δ πεξί αζπιίαο πξνζηαηεχεη θαη θξαηά εληφο ρψξαο απηνχο ηνπο δησγκέλνπο απφ πνιέκνπο θαη θαθνπρίεο κεηαλαζηεπηηθνχο πιεζπζκνχο. Απν ην 1990 έρνπκε εηζξνή κεηαλαζηψλ θπξίσο βνπιγαξηθήο, ξψζηθεο θαη πνισληθήο θαηαγσγήο. Οη ρψξεο ηεο αλαηνιηθήο Δπξψπεο ππέζηεζαλ αξθεηέο αιιαγέο θαη ε θηιειεπζεξνπνίεζε ησλ ξπζκίζεσλ ζε φ,ηη αθνξά ζηηο κεηαθηλήζεηο ησλ πιεζπζκψλ, επέηξεςαλ ζε εθαηνληάδεο ρηιηάδεο νκνγελείο απφ ηηο ρψξεο ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο λα κεηεγθαηαζηαζνχλ ζηελ Διιάδα (Νηθνιάνπ & ηεξγίνπ, 2006). ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ηα αινδαπά παηδηά πνπ εηζήιζαλ ζηελ ζηε Διιάδα δελ εληάρζεθαλ ζην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο θπξίσο γηαηί ήηαλ ηέθλα παξάλνκσλ γνλέσλ. Απν ην 1990 θαη έπεηηα έρνπκε έληνλε κεηαλαζηεπηηθή ξνή απφ ηελ Αιβαλία ιφγσ ηεο θαηάξξεπζε ηνπ θαζεζηψηνο ηνπο. Βάζε ζηνηρείσλ ηνπ `99 ην ην 50% ησλ κεηαλαζηψλ είλαη έγγακνη θαη έρνπλ πξνζηαηεπφκελα κέιε (Νηθνιάνπ & ηεξγίνπ, 2006). Απηά ηα πξνζηαηεπφκελα κέιε απνηέιεζαλ καζεηηθφ πιεζπζκφ Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Βέβαηα ππήξμαλ θαη άιινη εθηφο ειηθηαθψλ νξίσλ εθπαίδεπζεο, κεγαιχηεξνη θαη απφ 18 εηψλ, κε πξνζηαηεπφκελα κέιε πνπ εληαρζήθαλ θαη απηνί ζηα Γεκνηηθά, Γπκλάζηα θαη Λχθεηα. Οπζηαζηηθά νη αιινδαπνί καζεηέο απαζρφιεζαλ ηελ ρψξα απφ ην `90 θαη κεηά δηφηη ηφηε έγηλε εληνλφηεξε ε παξνπζία ηνπο. Απν ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη κεηά έρνπκε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εγγεγξακέλσλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηα ζρνιεία. Απηφ νθείιεηαη ζε έλα βαζκφ ζηε βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο Διιάδνο κε ηα πξνγξάµµαηα λνµηµνπνίεζεο, ηα κέηξα γηα ηελ νηθνγελεηαθή ζπλέλσζε ησλ κεηαλαζηψλ αιιά θαη ζηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ ηνπ Ο.Ζ.Δ. (Υαιηάπα, 2009). Όζν αθνξά ηνλ ρξφλν παξακνλήο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηελ ρψξα, βάζε πνπ αθνξνχλ ην 2004 θαίλεηαη φηη πεξίπνπ ην 66% ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ δηακέλεη ζηελ ρψξα 1 κέρξη 6 έηε, ελψ ην 34% πεξίπνπ πάλσ απφ 7 έηε (θνχξηνπ, 2004). Σν ζρνιείν παίδεη κεγάιν ξφιν ζηελ νκαιή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ρψξα καο. Σα παηδηά ησλ κεηαλαζηψλ θαη ησλ παιηλλνζηνχλησλ πξψηεο θαη δεχηεξεο γεληάο αλαδεηνχλ κέζα απφ ηελ εθπαίδεπζε ηελ νκαιή έληαμε θαη πιήξε αθνκνίσζε ηνπο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. 9

12 2.ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ 2.1. Ππόζβαζη ζηην εκπαίδεςζη Ζ έληαμε ησλ λεαξψλ αιινδαπψλ ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, θξίζεθε απνιχησο αλαγθαία πξνθεηκέλνπ λα δηδαρηνχλ ηελ γιψζζα θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρψξαο ππνδνρήο ζηελ νπνία θάπνηνη ζα έκελαλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη άιινη γηα πάληα. Βάζε ηνπ ζπληάγκαηνο ηα παηδηά ησλ ειιήλσλ ππνρξενχληαη λα παξαθνινπζνχλ ηελ ελληάρξνλε βαζηθή εθπαίδεπζε. Σν ίδην ηζρχεη θαη ηα παηδηά ησλ αιινδαπψλ κεηαλαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε θαηάιιειε ειηθία θνίηεζεο. Αθφκε θαη αλ δελ έρνπλ ηα απαξξαίηεηα δηθαηνινγεηηθά κπνξνχλ λα εγγξάθνληαη ζηα δεκφζηα ζρνιεία ηέθλα: Α) φζσλ πξνζηαηεχνληαη απφ ην ειιεληθφ θξάηνο σο πξφζθπγεο θαη φζσλ ηεινχλ ππφ ηελ πξνζηαζία ηεο Ύπαηεο Αξµνζηείαο ησλ Ζλσµέλσλ Δζλψλ. Β) φζσλ πξνέξρνληαη απφ πεξηνρέο ζηηο νπνίεο επηθξαηεί έθξπζµε θαηάζηαζε. Γ) φζσλ έρνπλ ππνβάιεη αίηεζε γηα ηε ρνξήγεζε αζχινπ. ) αιινδαπψλ πνπ δηαµέλνπλ ζηελ Διιάδα, αθφµε θαη αλ δελ έρεη ξπζµηζηεί ε λφµηµε παξαµνλή ηνπο ζε απηήλ. Δ) αιινδαπνί πνπ έρνπλ απνθνηηήζεη απφ ηε δεπηεξνβάζµηα εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα έρνπλ πξφζβαζε ζηελ παλεπηζηεµηαθή εθπαίδεπζε, ππφ ηνπο απηνχο φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο φπσο θαη νη εµεδαπνί (Γηαγά, 2004). χκθσλα κε ην πξσηφθνιιν (κε αξηζκφ /Γ1/ /ΤΠΑΗΘ): Σν ζεζκηθφ ζρήκα έρεη ηε κνξθή: Σάμε Τπνδνρήο Η,Σάμε Τπνδνρήο ΗΗ, Φξνληηζηεξηαθφ Σκήκα, θαη επηηξέπεη ζην χιινγν δηδαζθφλησλ θάζε ζρνιηθήο κνλάδαο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, αθνχ ζηαζκίζεη ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ησλ αλσηέξσ καζεηψλ θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, λα επηιέμεη εθείλν ην ζρήκα πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη νπζηαζηηθά θαη απνδνηηθά. Οη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ην δηθαίσκα λα δεηήζνπλ ηελ δεκηνπξγία ηάμεο ππνδνρήο θαη θξνληεζηεξηαθνχ ηκήκαηνο φηαλ ζηελ ζρνιηθή ηάμε ππάξρεη αιινδαπφο καζεηήο θαη ν νπνίνο δπζθνιεχεηαη λα παξαθνινπζήζεη. ηελ ηάμε ππνδνρήο πνπ ζα δεκηνπξγεζεί ζα δσζεί πξσηίζησο βάζε ζηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. ηελ ζπλέρεηα ν καζεηήο έρνληαο επαξθή γλψζε ηεο γιψζζαο ζα κπνξέζεη λα αληαπεμέιζεη θαη ζηα ππφινηπα καζήκαηα. Σν 10

13 θξνληεζηεξηαθφ ηκήκα ιεηηνπξγεί ακέζσο κεηά ην ζρνιείν, ζην νπνίν κπνξεί ν αιινδαπφο καζεηήο λα κειιεηά επηπιένλ δχν ψξεο κε ηελ βνήζεηα εηδηθνχ εθπαηδεπηηθνχ (Μηραινπνχινπ, 2010). ηελ Διιάδα ιεηηνπξγνχλ 13 δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη 13 δεπηεξνβάζκηαο ζηα νπνία κπνξνχλ λα εγγξάθνληαη νη αιινδαπνί καζεηέο πξνζθνκίδνληαο ηα απαξξαίηεηα δηθαηνινγεηηθά πνπ απαηηνχληαη ( Δθπαηδεπηηθή θιίκαθα, 2015). 2.2.Γιαπολιηιζμική-Πολςπολιηιζμική Δκπαίδεςζη ηα ειιεληθά ζρνιεία κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα δηακνξθψζεθε κε ηελ είζνδν κεγάινπ αξηζκνχ αιινδαπψλ καζεηψλ. Τπήξμε ινηπφλ ε αλάγθε γηα λέεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο θαη κέζνδνη δηδαζθαιίαο ψζηε λα επηηεπρζεί ε νκαιή θαη γξήγνξε έληαμε ηνπο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε απηήο ηεο θαηλνχξγηαο εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηαο θαη νη πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχληαη γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη εηεξφηεηεο κπνξεί λα νξηζηεί σο δηαπνιηηηζκηθή ή αιιηψο πνιππνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε. Κάπνηνη επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ έλαλ απφ ηνπο δχν φξνπο θαη θάπνηνη άιινη θαη ηνπο δχν ηζρπξηδφκελνη νη κέλ φηη δηαθέξνπλ ν έλαο απφ ηνλ άιιν θαη νη δέ φηη ζεκαίλνπλ ην ίδην. Ζ ηειεπηαία άπνςε καο βξίζθεη ζχκθσλνπο θαη ζα ζπκπιεξσζεί φηη ππάξρεη ην έλα επεηδή ππάξρεη θαη ην άιιν ζπλεπψο φπσο θαη λα ηελ εθθξάζνπκε ην ίδην ζα ζεκαίλεη. Λέγνληαο παξαπάλσ ζηνλ νξηζκφ αληηκεησπηζηνχλ θπζηθά δελ ελλνείηαη λα εμαιεηθζνχλ αθνχ ζθνπφο ηεο δηαπνιηηηζκηθήοπνιππνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο είλαη ε νκαιή ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ καζεηηθψλ νκάδσλ κε παξάιιειε αλάδεημε ησλ δηαθνξψλ ηνπο. Ζ δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε κπνξεί λα νξηζηεί σο αξρή,σο πξνζέγγηζε,σο θίλεκα κεηαξξχζκηζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θνηλσλίαο (Μάξθνπ,1997). Μέζσ ηεο δηαπνιηηηζκηθήο-πνιππνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο αλαδεηθλχνληαη νη εηεξφηεηεο ζε πνιηηηζκηθφ, εζληθφ,ζξεζθεπηηθφ θαη γισζζηθφ επίπεδν. Ζ αλάδεημε απηή θάζε άιιν παξά θαθή κπνξεί λα είλαη δψληαο κέζα ζε έλαλ παγθνζκηνπνηεκέλν θφζκν. Ζ νκαιή ζπλχπαξμε 11

14 δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ πιένλ ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιινχο σο πνιηηηζκφο, θαη εθείλνο πνπ ηελ επηδηψθεη σο πνιηηηζκέλνο. Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε ζεκαίλεη ζπλαληήζεηο θαη ζπγθξνχζεηο θαη αλάπηπμε ζε δηάθνξα επίπεδα. Πξνυπνζέηεη αζθαιψο ηελ χπαξμε δπν ηνπιάρηζηνλ γισζζψλ θαη πνιηηηζκψλ. Όκσο ε αθνκνίσζε ηνπ ελφο πνιηηηζκνχ απφ ηνλ άιιν ζεκαίλεη άξζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ηδέαο, (Μάξθνπ, 1996). Ζ δηαπνιηηηζκηθή-πνιππνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε δηέπεηαη απφ ηξείο βαζηθέο αξρέοαμηψκαηα: ηεο ηζνηηκίαο ησλ πνιηηηζκψλ, ησλ ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηεο ηζνηηκίαο ηνπ κνξθσηηθνχ θεθαιαίνπ. ( Γακαλάθεο,1998) Ζ δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε ζπρλά θαηεγνξείηαη φηη σθειεί κφλν ηνπο αιιφγισζζνπο δηαθνξεηηθνχο καζεηέο. Οη ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο θαη νη πξνθαηαιήςεηο καο εκπνδίδνπλ ζην λα δνχκε φηη απνθνκίδνληαη νθέιε θαη απφ ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο φπσο θαη επίζεο θαη απν ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Οη καζεηέο καζαίλνπλ λα απνδέρνληαη ην δηαθνξεηηθφ θαη λα γίλνληαη θνηλνληθφηεξνη, θαη νη εθπαηδεπηηθνί απνθηνχλ πείξα θαη πινπηίδνπλ νη γλψζεηο ηνπο φηαλ θαινχληαη λα εθπαηδεχζνπλ καζεηέο κε γισζζηθέο δπζθνιίεο. Ζ εθπαίδεπζε ίζσο λα ήηαλ κνλφηνλε θαη αδηάθνξε αλ δελ ππήξρε ην δηαθνξεηηθφ κέζα ζε απηή. Σν κεγαιχηεξν κέξνο επζχλεο απνδίδεηαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο δηφηη είλαη πξνζσπηθή επηινγή ηνπ θαζελφο αλ ζα αλαδείμεη ηελ πνιππνιηηηζκηθφηεηα ή αλ ζα ηελ ζεσξήζεη σο απεηιεί θαη εκπφδην ζηελ νκαιή δηεμαγσγή ηνπ ζρνιηθνχ καζήκαηνο (Γακαλάθεο,1998). Σν ζσζηφ ινηπφλ είλαη ε πξνψζεζε θαη ιεηηνπξγία κηαο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο πνπ ζα ζπκβαδίδεη κε ηα λέα δεδνκέλα ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο θνηλσλίαο θαη ζα πξνζθέξεη νθέιε ζε καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο. 12

15 2.3.Δκπαιδεςηική πολιηική Δλλάδαρ για ηοςρ παλιννοζηούνηερ και αλλοδαπούρ μαθηηέρ ηελ Διιάδα, ην θξάηνο ήξζε αληηκέησπν κε ηελ είζνδν λέσλ κεηαλαζηψλ. Απηνί ήηαλ ζηελ αξρή παιηλλνζηνχληεο θαη ζηελ ζπλέρεηα αιινδαπνί. Μηα ηζηνξηθή καηηά ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο θαη γηα ηνπο δχν καο βνεζάεη λα θαηαλνήζνπκε απφ πνηα ζηάδηα πέξαζε ε πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ψζηε λα ηνπο δηαρεηξηζηεί. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο κπνξεί λα ρσξηζηεί ινηπφλ ζε ηξείο πεξηφδνπο: α) Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο θαηά ηε δεθαεηία ηνπ β) Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 σο ην γ) Δθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηνπο παιηλλνζηνχληεο θαη αιινδαπνχο καζεηέο απφ ην 1996 κέρξη ζήκεξα. (Μηραινπνχινπ,2010) Έηζη ινηπφλ αλαιχνληαη παξαθάησ νη ηξείο απηέο πεξηφδνπο. Α) Μέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ `60 ε εθπαηδεπηηθή πξνζέγγηζε πνπ θπξηάξρεζε κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο αθνκνησηηθφ κνληέιν εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ζχκθσλα κε ην νπνίν επηθξαηεί ε αληίιεςε νηη ζα ππάξμεη αθνκνίσζε ηνπο απν ηελ θνηλσλία αθνχ πξσηα πεξάζνπλ ηα ελδηάκεζα ζηάδηα, ηεο ζχγθξνπζεο θαη νη δηαθνξεηηθφηεηεο ηνπο ζηγά ζηγά ζα εμαθαληζηνχλ. ηα ζρνιεία δηδαζθφηαλ κφλν ε ειιεληθή γιψζζα θαη ν ειιεληθφο πνιηηηζκφο. Απν ην 1970 θαη κεηά ε Διιάδα έξρεηαη αληηκέησπε γηα πξψηε θνξά κε έλα θχκα εηζφδνπ. Δλψ απνηεινχζε παξαδνζηαθή ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ, μαθληθά παιηλλνζηνχληεο Έιιελεο κεηαλάζηεο θάλνπλ καδηθή εκθάληζε ζηελ ρψξα, επνλνκαδφκελν σο «κεηαπνιεκηθή παιηλλφζηεζε» ην θχκα απηφ. Απηνί ινηπφλ πξνέξρνληαη θπξίσο απν ηελ Γπηηθή Γεξκαλία, ηηο Ζ.Π.Α, ηνλ Καλαδά, ηελ Απζηξαιία θαη ηελ Ρσζία. Ωο απνηέιεζκα ηνπ κεγάινπ θχκαηνο κεηαλάζηεπζεο πξνο ηελ Διιάδα είλαη θαη ν εξρνκφο πιήζνπο παηδηψλ απφ νηθνγέλεηεο 13

16 κεηαλαζηψλ, παιηλλνζηνχλησλ. Σα ειιεληθά ζρνιεία έξρνληαη αληηκέησπα κε κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα Σελ δεθαεηία ηνπ `70 αιιάδεη ινηπφλ ε ζχλζεζε ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Ζ ειιεληθή πνιηηεία κε βαζηιηθά θαη πξνεδξηθά δηαηάγκαηα (Β.Γ 585/72, Π.Γ 417/77, Π.Γ 578/77, Π.Γ 117/78, Π.Γ 257/78, Π.Γ 155/78 ), αληηκεησπίδεη ηνπο παιηλλνζηνχληεο καζεηέο κε εηδηθέο ξπζκίζεηο ζε ζρέζε κε ηηο εηζαγσγηθέο, θαηαηαθηήξηεο θαη πξναγσγηθέο εμεηάζεηο κε κεησκέλεο βαζκνινγίεο πξνβίβαζεο θπξίσο ζηα γισζζηθά καζήκαηα (βάζε γηα ηελ εηζαγσγή ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ή ηε πξναγσγή ηνπο απφ ηάμε ζε ηάμε είλαη ν βαζκφο 8. Καη επίζεο έρνπκε θαη θαη επηινγή επηείθεηα πνπ έδεηρλαλ θάπνηνη εθπαηδεπηηθνί ζηηο βαζκνινγίεο ηνπο ζηα γισζζηθά καζήκαηα ιακβάλνληαο ππφςηλ ην ηζηνξηθφ ηνπ θαζελφο καζεηή (Γακαλάθεο,1998). Οη κεηαλαλάζηεο δέλ επλννχληαλ αξθεηά κε ηηο πξφρεηξεο ξπζκίζεηο ηνπ θξάηνπο θαη ε πξνζαξκνγή ηνπο ήηαλ ηδηαίηεξα δχζθνιε. Ηδησηηθά ζρνιεία φπσο ε Γαιινειιεληθή ρνιή, ην Ακεξηθαληθφ Κνιιέγην, ε Γεξκαληθή ρνιή, ε Ηηαιηθή ρνιή δίδαζθαλ καζήκαηα ζε δχν γιψζζεο. Δθεί θαηαθεχγαλ κεηαλάζηεο νη νπνίνη είραλ πςειφ εηζφδεκα θαη κπνξνχζαλ λα θαηαβάιινπλ ηα δίδαθηξα. Όκσο απηφ ήηαλ κηα ιχζε κφλν ησλ αξθεηά εχπνξσλ νηθνγελεηψλ κεηαλαζηψλ,θαη πνιιά παηδηά αληηκεησπίδαλ πξνβιήκαηαπξνζαξκνγήο. Σελ ίδηα πεξίνδν ε Δπξψπε απν ηελ πιεπξά ηεο ηνλίδεη νηη ε δηαρείξεζε ησλ παηδηψλ κεηαλαζηψλ είλαη επζχλε ηεο ρψξαο ππνδνρήο ηνπο, απνδίδνληαο κεγάιεο επζχλεο ζε φπνην θξάηνο δελ ζηέθεηαη ηθαλφ λα ηνπο δηαρεηξηζηεί ζσζηά. Β) Απν ην 1980 θαη κεηά αξρίδνπλ λα πιεζαίλνπλ νη κεηαλάζηεο θαη ην θξάηνο ζπλεηδεηνπνηεί νηη ε ζπλερήο είζνδνο αιινδαπψλ θαη παιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ δέλ κπνξεί λα είλαη εχθνια δηαρεηξίζηκε θαη πξέπεη λα παξέκβεη δξαζηηθά. Ζ ζρνιηθή απνηπρία απηψλ ησλ καζεηψλ ήηαλ ην ζίγνπξν ζελάξην πνπ αλακελφηαλ λα ζπκβεί θαη ην νπνίν φπσο ζα δνχκε ζηελ πνξεία επαιεζεχηεθε. Γίλεηαη ινηπφλ αληηιεπηφ απν ηελ κεξηά ηεο πνιηηηθήο νηη πξέπεη λα ππάξμεη θάηη πνπ λα βνεζά ζηελ νκαιή έληαμε απηψλ ησλ καζεηψλ, θαζψο θαηαγξάθνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο ηνπο θπξίσο ζε γισζζηθά καζήκαηα. Καη επηπιένλ γίλνληαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη, νπφηε δελ γηλφηαλ λα ακειεζεί ην ζέκα γηα θαηξφ. Τπήξμε ινηπφλ ε αλάγθε γηα δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε. χκθσλα κε ηνλ Γακαλάθε αλαθέξνληαη ηξία αμηψκαηα ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ζεσξίαο: α) ην αμίσκα ηεο ηζνηηκίαο ησλ πνιηηηζκψλ, β) ην αμίσκα ηεο ηζνηηκίαο ηνπ κνξθσηηθνχ θεθαιαίνπ αηφκσλ δηαθνξεηηθήο πνιηηηζκηθήο πξνέιεπζεο θαη γ) ην αμίσκα ηεο παξνρήο ίζσλ επθαηξηψλ 14

17 Σν 1980 ινηπφλ, γηα πξψηε θνξά κε Τπνπξγηθή απφθαζε αξ. Φ /4139 (Φ.Δ.Κ 1105 η. Β / ) ε νπνία αλαξηάηαη ζηελ εθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο αλαθέξεηαη νηη εγθξίλεηαη ε ίδξπζε ηάμεσλ ππνδνρήο γηα παιηλλνζηνχληεο Έιιελεο καζεηέο ζε ζρνιεία Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο. πγθεθξηκέλα αλαθέξεηαη ζηελ εθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο φηη ζθνπφο ησλ ηάμεσλ απηψλ είλαη γεληθά ε βνήζεηα ησλ καζεηψλ λα εληαρζνχλ ζην ειιεληθφ ζρνιηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ηνλ ειιεληθφ ηξφπν ζθέςεο θαη ζπκπεξηθνξάο. Δηδηθφηεξα, απνζθνπνχζαλ ζηε θαιιηέξγεηα ησλ δεμηνηήησλ πνπ έρνπλ απνθηήζεη νη καζεηέο ζην πξνεγνχκελν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ θαη ε απφθηεζε εθνδίσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ κειινληηθή επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε ζηα πιαίζηα ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο. Οη ηάμεηο ππνδνρήο εθαξκφδνληαη γηα 1ε θνξά ζην ζρνιηθφ έηνο ζε ζπγθεθξηκέλν πεξηνξηζκέλν αξηζκφ Δθπαηδεπηηθψλ Πεξηθεξεηψλ Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο ηεο Γεληθήο Δθπαίδεπζεο. Λεηηνπξγνχλ εληφο ησλ θαλνληθψλ ζρνιείσλ ηεο Γεληθήο Δθπαίδεπζεο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο ζηα νπνία νη εγεγξαθφκελνη καζεηέο δελ πξέπεη λα είλαη ιηγφηεξνη απν 10, νχηε πεξηζζφηεξνη απν 25. Με ππνπξγηθή απφθαζε επηηξάπεθε λα κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη καζεηέο ηεο ίδηαο ηάμεο απν άιια ζρνιεία πνπ ζηεγάδνληαη ζην ίδην δηδαθηήξην ή ιεηηνπξγνχλ ζηελ ίδηα πφιε αλεμάξηεηα απν ηελ Δθπαηδεπηηθή Πεξηθέξεηα, γηα λα κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ θαλνληθά. Οη καζεηέο ησλ ηάμεσλ απηψλ ζεσξνχληαη θαλνληθνί καζεηέο φπσο θαη ησλ ππφινηπσλ γεληθψλ ηάμεσλ. Γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο πίν νηθείνπ θιίκαηνο δηνξίδνληαλ θαηα πξνηίκεζε εθπαηδεπηηθνί κε πξνυπεξεζία ζην εμσηεξηθφ. Φπζηθά έκθαζε δηλφηαλ ζηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ζηφρνο ήηαλ λα αλέβεη ην επίπεδν ησλ καζεηψλ θαη λα γίλεη ηζάμην απηψλ ησλ θαλνληθψλ ηάμεσλ, έηζη ψζηε κεηά λα γίλεη γξήγνξα ε πξνζαξκνγή ηνπο ζηελ θαλνληθή ηάμε. ηε ζπλέρεηα ην 1983 αθνινπζεί ε ζεζκνζέηεζε ησλ Σάμεσλ Τπνδνρήο θαη Φξνληεζηεξηαθψλ Σκεκάησλ κε ηνλ λφκν 1404/83, άξζξν 45,ΦΔΚ 173/ Ο λφκνο απηφο ινηπφλ νξίδεη νηη ζε δεκφζηα ζρνιεία ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαηδεπζεο κπνξνχλ λα ηδξχνληαη κε απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, ηάμεηο ππνδνρήο θαη θξνληηζηεξηαθά ηκήκαηα γηα ηελ νκαιή πξνζαξκνγή ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο παιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ ηέθλσλ ειιήλσλ κεηαλαζηψλ. Ο ειάρηζηνο πξναπαηηνχκελνο αξηζκφο καζεηψλ γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο Φξνληηζηεξηαθνχ Σκήκαηνο είλαη ηξία παηδηά θαη ν αλψηεξνο νθηψ. Δλψ είδακε παξαπάλσ ζηηο Σάμεηο Τπνδνρήο ν ειάρηζηνο αξηζκφο ήηαλ 10 άηνκα θαη ν κέγηζηνο 25. Δπίζεο πξνβιέπεηαη παξαθνινχζεζε ζεκηλαξίσλ απν 15

18 εθπαηδεπηηθνχο πνπ δηδάζθνπλ ζηηο ηάμεηο απηέο θαη ηα θξνληεζηεξηαθά ηκήκαηα έηζη ψζηε λα είλαη απφιπηα θαηαξηηζκέλνη θαη ελεκεξσκέλνη γηα ηελ εξγαζία πνπ ηνπο αλαηέζεθε. ε απηφ ην λφκν δελ γίλεηαη αλαθνξά γηα ηελ πεξεηάηξσ θαιιηέξγεηα ησλ δεμηνηήησλ πνπ αλέπηπμαλ ζηα πξνεγνχκελα ζρνιεία ηνπο αιιά ζαλ ζθνπφο αλαθέξεηαη ε νκαιή πξνζαξκνγή ηνπο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Γειαδή λα θαιπθζεί ην θελφ ηνπο θαη ην νπνίν εληνπίδεηαη θπξίσο πνιηηηζκηθά θαη γισζζηθά. Σελ ίδηα ρξνληά ηνπ 1983 κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα ηδξχνληαη Σάμεηο Τπνδνρήο θαη γηα καζεηέο ηέθλα ππεθφσλ Κξαηψλ-Μειψλ θαη κή ησλ Δπξσπαηθψλ Κνηλνηήησλ πνπ θαηνηθνχλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα νπνπ εξγάδνληαη ή έρνπλ εξγαζηεί. Με ην δηάηαγκα απηφ νξίδνληαη νη επηδηψμεηο ησλ ηάμεσλ απηψλ σο νη εμήο: (α) Ζ δηδαζθαιία ηεο Διιεληθήο γιψζζαο θαη ησλ άιισλ καζεκάησλ βάζε ησλ δπλαηνηήησλ θαη ησλ ηδηαηηεξφηεησλ ησλ καζεηψλ έηζη ψζηε θαη γίλεηαη απνηειεζκαηηθφηεξε ε κάζεζε θαη επθνιφηεξε ε πξνζαξκνγή ηνπο ζηελ θνηλσλία θαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. (β) ε θαιιηέξγεηα θαη ε δηαηήξεζε ηεο Δζληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο ελψ παξάιιεια λα δηδάζθνληαη θαη ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ. Γειαδή ν ζηφρνο δελ είλαη ε πιήξεο εμνκάιπλζε ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ αιια ε ζπλχπαξμε ησλ καζεηψλ κε παξάιιειε αλάδεημε ηεο φπνηαο ηδηαηηεξφηεηαο θαη αλ έρνπλ. Σν ην 1984 θαη ην 1985 ηδξχνληαη γηα 1 ε θνξά ζρνιεία Απνδήκσλ Διιελνπαίδσλ ηα νπνία κεηνλνκάζηεθαλ ζε ζρνιεία Παιηλλνζηνύλησλ, έλα ζηελ Αζήλα θαη έλα ζηε Θεζζαινλίθε ηα νπνία ζηελ πνξεία κεηνλνκάζηεθαλ εθ λένπ ζε δηαπνιηηηζκηθά. Απηά ππνδέρνληαλ καζεηέο απνθιεηζηηθά παιηλλνζηνχληεο απφ γεξκαλφθσλεο ρψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα θαη απφ ξσζφθσλεο, θαη αθφκε αξγφηεξα δέρνληαλ φινπο ηνπο αιινδαπνχο. Σν 1989 κε ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ θαη ηε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο παιηλλφζηεζε ζηελ Διιάδα πιήζνο νκνγελψλ (Διιελνπφληηνη). Έλα ρξφλν κεηά, ην 1990, κε ην άλνηγκα ησλ ζπλφξσλ κε ηελ Αιβαλία πξνζηίζεληαη θαη νη νκνγελείο απφ ηελ Αιβαλία (Βνξεηνεπεηξψηεο). Έηζη, ε παξνπζία ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηηο ειιεληθέο ηάμεηο ζπλερψο απμάλεηαη θάζε ρξφλν. Γηα ην ιφγν απηφ ην θξάηνο πξνζπαζεί λα γίλεη πην επέιηθην θαη έηζη ην άξζξν 45 ηνπ Ν.404/1983 αληηθαζίζηαηαη κε θαηλνχξγην ην 1990 κε ηνλ λφκν 1894/1990, κε ην νπνίν αλαδηαηππψλεηαη ν πξνεγνχκελνο λφκνο κε θάπνηεο αιιαγέο. Γηεπθνιχλεηαη ε δηαδηθαζία ίδξπζεο ησλ ηάμεσλ κε ηηο αξκνδηφηεηεο λα κεηαθέξνληαη απν ηνλ Τπ.Παηδείαο ζηνπο λνκάξρεηο. Δπίζεο ελψ ζηνλ πξνεγνχκελν λφκν έρνπκε αλαθνξά κφλν γηα παιηλλνζηνχληεο καζεηέο παηδηά ειιήλσλ κεηαλαζηψλ εδψ πξνζηίζνληαη θαη ηέθλα επαλαπαηξηδφκελσλ ειιήλσλ. 16

19 Απφ ην 1994 κε ππνπξγηθή απφθαζε (ΤΑΦ2//378/Γ1/1124,3ε) δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα δηδάζθνληαη ηε γιψζζα θαη ην πνιηηηζκφο ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο ηνηο νη καζεηέο,πξνζιακβάλνληαο ην θξάηνο σξνκίζζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε κηα πξνζπάζεηα θαιιηέξγεηαο ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο ησλ καζεηψλ. Γ) Απν ην 1996 θαη κεηά κε Τπνπξγηθέο απνθάζεηο έρνπκε ζηελ Διιάδα ηελ κεηαηξνπή θάπνησλ δεκφζησλ ζρνιείσλ ζε δηαπνιηηηζκηθά, θαη ηελ ίδξπζε λέσλ απν ηνλ θξαηηθφ πξνηπνινγηζκφ. Ο λφκνο 2413 ηνπ 1996 θαη ν νπνίνο ηζρχεη κέρξη θαη ζήκεξα, αλαθέξεηαη ζηελ «νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ζρνιηθψλ κνλάδσλ πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ηελ παξνρή εθπαίδεπζεο ζε λένπο κε εθπαηδεπηηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο ή κνξθσηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο». Ο Γακαλάθεο ζρνιηάδεη φηη ζην λφκν δελ θαηνλνκάδνληαη νχηε νη αιινδαπνί νχηε νη παιηλλνζηνχληεο καζεηέο, αθήλνληαο λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη άιινη φπσο πρ ηζηγγαλνπαίδηα, κνπζνπικάλνη. Ωο δηαπνιηηηζκηθφ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί έλα ζρνιείν ηνπ νπνίνπ ν αξηζκφο ησλ παιηλλνζηνχλησλ θαη ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ λα πιεζηάδεη ην 45% ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ. Με ηνλ ίδην λφκν, πξνβιέπεηαη θαη ε ίδξπζε ηδησηηθψλ ζρνιείσλ Γηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο θαη επίζεο ηδξχεηαη ην Ηλζηηηνχην Παηδείαο Οκνγελψλ θαη Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο (ΗΠΟΓΔ), πνπ έρεη σο θχξην ζθνπφ ηε κειέηε θαη έξεπλα ζεκάησλ δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο θαη εηζεγείηαη γηα λα απνθαζίζεη ην Τπνπξγείν Παηδείαο. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί κηα ππνπξγηθή απφθαζε νπνία αιιάδεη ηα δεδνκέλα. Σν 1999 ε Τ.Α Φ10/20/Γ1/708/ ) αλαθέξεη ηελ ειιεληθή σο δεχηεξε γιψζζα ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ θαη δίλεηαη έκθαζε ζηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ γιψζζα πξνέιεπζεο ηνπο. Σν πεξηερφκελν ηεο Τ.Α απηήο καο δείρλεη ηελ ζηξνθή ηεο θπβέξλεζεο πξνο ην δηαθνξεηηθφ θαη φρη ηελ πιήξε αθνκνίσζε ηνπο απν ηελ ειιεληθή θνηλσλία αιια ηελ αθνκνίσζε κε παξάιιειε αλάδεημε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηνπο. Σελ ίδηα ρξνληά ζεζπίδνληαη λέεο ξπζκίζεηο γηα ηηο Σάμεηο Τπνδνρήο, κε ζθνπφ ηελ νκαιφηεξε έληαμε ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ. Έηζη ηδξχνληαη Σάμεηο Τπνδνρήο I, Σάμεηο Τπνδνρήο II θαη Φξνληηζηεξηαθά Σκήκαηα κε δηεπξπκέλν σξάξην. Ζ εθπαίδεπζε ησλ παιηλλνζηνχλησλ θαη αιινδαπψλ καζεηψλ πιένλ γίλεηαη απνηειεζκαηηθφηεξε. ήκεξα, ζε φιε ηελ Διιάδα ιεηηνπξγνχλ 13 δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο θαη 13 Γεπηεξνβάζκηαο. πγθεθξηκέλα 13 δεκνηηθά, 9 γπκλάζηα θαη 4 ιχθεηα ( Δθπαηδεπηηθή Κιίκαθα, 2015). 17

20 Απν ην 2001 κέρξη θαη ζήκεξα κπνξνχκε λα πνχκε φηη δηεπθνιχλεηαη ε εθπαίδεπζε ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ κε επέιηθηα εληαία πξνγξάκκαηα αιιά θαη λέα αλαδηακνξθσκέλα βηβιία ηα νπνία έρνπλ ζρεδηαζηεί έηζη ψζηε λα απνθεχγεηαη ε πεξηζσξηνπνίεζε ησλ αιινδαπψλπαιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ. Σελ ίδηα απηή πεξίνδν απηή γίλεηαη θαη απαγφξεπζε ηεο ίδξπζεο κεκνλσκέλσλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ θαη επίζεο ε εθπαίδεπζε απνθηά Δπξσπαηθή δηάζηαζε. ηελ πεξίνδν θαη ιεηηνχξγεζαλ επίζεο δχν πξνγξάκκαηα κεγάιεο θιίκαθαο, ηα Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα Δθπαίδεπζεο θαη Αξρηθήο Καηάξηηζεο (ΔΠΔΑΚ) πνπ αθνξνχλ ηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηελ βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ πνπ εκθαλίδνπλ ηα Σζηγγαλνπαίδηα, νη Αιινδαπνί θαη νη Παιηλλνζηνχληεο Μαζεηέο θαη ηα Μνπζνπικαλνπαίδηα. Σα δχν πξψηα είραλ εζληθφ νξίδνληα δξάζεο ελψ ην ηξίην επηθεληξψζεθε ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο. Δπίζεο ζηα πιαίζηα ηνπ ΔΠΔΑΚ ιεηηνπξγεί απφ ην 2003 θαη ην πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε Παιηλλνζηνχλησλ θαη Αιινδαπψλ Μαζεηψλ» γηα ηελ βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ έληαμεο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα καζεηψλ πεξηζσξηνπνηεκέλσλ θαη απνκνλσκέλσλ (Υξηζηνδνχινπ, 2009). 2.4.Μηηπική και δεύηεπη γλώζζα, δίγλωζζη εκπαίδεςζη Οη ηάμεηο ππνδνρήο θαη ηα θξνληεζηεξηαθά ηκήκαηα δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα ππνδερηνχλ θαη λα βνεζήζνπλ ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο,φκσο ζηελ πνξεία θαηα ηελ ιεηηνπγία ηνπο εκθάληζαλ αξθεηά πξνβιήκαηα. Έλα απφ ηα αξλεηηθά ησλ ηάμεσλ ππνδνρήο αιιά θαη ησλ γεληθψλ ηάμεσλ πνπ εληάζζνληαλ νη αιινδαπνί καζεηέο ήηαλ φηη δελ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαζφινπ ηε κεηξηθή γιψζζα ησλ καζεηψλ. Ζ κεηξηθή γιψζζα ηνπ θαζελφο ζα κπνξνχζε λα γίλεη ε βάζε πάλσ ζηελ νπνία ζα ζηεξηρζεί ε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σζηε ε εθκάζεζε λα είλαη επθνιφηεξε. Ζ απφηνκε κεηάβαζε απν κηα γιψζζα ζε κηα άιιε ζπρλά έρεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα,ελψ ε ζηαδηαθή κεζνδηθή εθκάζεζε απνδίδεη θαιχηεξα (Βαξινθψζηα,2003). Ωο «κεηξηθή-πξψηε γιψζζα» νξίδεηαη ε γιψζζα πνπ ην άηνκν πηνζεηεί ζηα πέληε πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηνπ, κέζα ζην πεξηβάιινλ πνπ κεγαιψλεη (Βαξινθψζηα, 2003). ηα ειιεληθά ζρνιεία αξθεηνί αιινδαπνί καζεηέο δελ έρνπλ ηελ ειιεληθή σο κεηξηθή γιψζζα θαη εκθαλίδνπλ 18

21 δπζθνιίεο ζηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Αξθεηνί απφ απηνχο αδπλαηνχλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηα γισζζηθά θαη άιια καζήκαηα ηα νπνία δηδάζθνληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Δίλαη δηαπηζησκέλν φηη φηαλ ηα καζήκαηα δηδάζθνληαη ζηελ κεηξηθή ηνπ γιψζζα, ηφηε ν καζεηήο κπνξεί λα αληαπεμέιζεη πνιχ θαιχηεξα. Δίλαη ινγηθφ απηφ δηφηη ε εθκάζεζε κηαο δεχηεξεο γιψζζαο είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή απ φηη ε θαηάθηεζε ηεο κεηξηθήο ηνπ. Οη αιινδαπνί καζεηέο θαινχληαη ζηα ειιεληθά ζρνιεία λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ειιεληθή (γηα απηνχο δεχηεξε γιψζζα ) σο εξγαιείν εθκάζεζεο,θαη φρη απιά σο κηα γιψζζα επηθνηλσλίαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ παξνπζηάδνληαη πνιιέο αδπλακίεο φζν αθνξά ηηο απνδφζεηο ηνπο ζηα καζήκαηα. Δίλαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ λα εμεηαζζνχλ νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηελ θαηάθηεζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαη ηελ θαηάθηεζε κηαο δεχηεξεο γιψζζαο. Τπάξρνπλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλα ζηάδηα απφ ηα νπνία πεξλάεη ν άλζξσπνο γηα λα κάζεη λα κηιάεη. Όηαλ καζαίλεη ηελ κεηξηθή, ηφηε πεξλάεη ππνρξεσηηθά απφ ην ζηάδην ηεο ζησπήο (silent period) (Βαξινθψζηα,2003), ην πξψην δειαδή ζηάδην θαηά ην νπνίν είλαη απιά αθξναηήο, θαη ζηελ ζπλέρεηα κε αξγφ ζηαδηαθφ ξπζκφ μεθηλά λα ιέεη ηηο πξψηεο ηνπ θξάζεηο θαη λα δηαηππψλεη ηηο πξψηεο ηνπ εξσηήζεηο. Αληηζέησο φηαλ καζαίλεη κηα δεχηεξε γιψζζα θαιείηαη απφ ηελ αξρή ν καζεηήο λα κηιήζεη θαη λα γξάςεη, ππνβάιινληαο ηνλ εαπηφ ηνπ ζε έλα πηεζηηθφ θαη αγρσηηθφ ξπζκφ εθκάζεζεο. Απηή ε ιαλζαζκέλε ηαθηηθή έρεη σο απνηέιεζκα λα κελ καζαίλεη θαη ζσζηά ηελ δεχηεξε γιψζζα. Δίλαη δηαπηζησκέλν φηη ε γξακκαηηθή θαη ην ζπληαθηηθφ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο καζαίλεηαη πνιχ γξήγνξα θαη κε θπζηθφ ηξφπν, ελψ ζηελ δεχηεξε γιψζζα είλαη ζρεδφλ απαξαίηεηε ε θαζνδήγεζε ηνπ καζεηή βήκα πξνο βήκα απφ θάπνηνλ ηξίην. Δπίζεο παξνπζηάδεηαη ζχγρπζε ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ θαζψο πνιχ ζπρλά επεξεαζκέλνη απφ ηελ κεηξηθή γιψζζα νη αιινδαπνί καζεηέο ζπγρένπλ ηηο δχν γιψζζεο θαη δηαηππψλνπλ ηελ δεχηεξε γιψζζα κε θαλφλεο γξακκαηηθνχο θαη ζπληαθηηθνχο ηεο κεηξηθήο ηνπο. Αζπλείδεηα ινηπφλ γίλνληαη ζπρλά ιάζε ζηνλ πξνθνξηθφ θαη ηνλ γξαπηφ ιφγν ηνπο. Ο J. Cummins θαζεγεηήο ζην Οληάξην Ηλζηηηνχην πνπδψλ ζηελ Δθπαίδεπζε απφ ην Παλεπηζηήκην ηνπ Σνξφλην, φπνπ εξγάδεηαη γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γιψζζαο θαη ηελ αλάπηπμε αιθαβεηηζκνχ ησλ καζεηψλ ηεο Αγγιηθήο σο πξφζζεηε γιψζζα έρεη δηαηππψζεη ην εμήο ζσζηφ: «ην βαζκφ θαηά ηνλ νπνίν ε δηδαζθαιία ζηε Γρ πξνσζεί απνηειεζκαηηθά ηελ ηθαλφηεηα ζηε Γρ, ζα πξνθχςεη κεηαθνξά απηήο ηεο επάξθεηαο ζηε Γς, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα ππάξρεη επαξθήο έθζεζε ζηε Γς (είηε ζην ζρνιείν είηε ζην πεξηβάιινλ) θαη ηθαλφ θίλεηξν, γηα λα κάζεη 19

22 θαλείο ηε Γς». Έηζη, νη δίγισζζνη καζεηέο πξνζζέηνπλ ζηηο δεμηφηεηέο ηνπο κηα δεχηεξε γιψζζα ρσξίο επηβάξπλζε ζηελ αλάπηπμε ηεο πξψηεο ηνπο γιψζζαο θαη επσθεινχληαη απφ ηελ πξφζβαζε ζε δχν γισζζηθά ζπζηήκαηα (Μηραινπνχινπ, 2010). Καηά ηε δηαδηθαζία εθκάζεζεο κηαο δεχηεξεο γιψζζαο ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ νκηιεηή, ηα θίλεηξα ηνπ, νη απφςεηο ή πεπνηζήζεηο πνπ κπνξεί λα έρεη ζρεηηθά κε ηε γιψζζα πνπ καζαίλεη θαη ηελ θνπιηνχξα πνπ ηελ πεξηβάιιεη, ε γεληθφηεξε θιίζε ηνπ λα κάζεη κηα δεχηεξε γιψζζα, θ.α δηαδξακαηίδνπλ βαζηθφ ξφιν ζηελ απφδνζε ηνπ. Κάηη αληίζηνηρν δελ παξαηεξείηαη ζηελ εθκάζεζε ηεο κεηξηθήο, φπνπ ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο εθκάζεζεο δελ επεξεάδεηαη απφ παξάγνληεο απηνχ ηνπ ηχπνπ (Βαξινθψζηα,2003). Ίζσο απηφ λα γίλεηαη επεηδή ε δεχηεξε γιψζζα αληηκεησπίδεηαη ζαλ κηα παξαπάλσ δεμηφηεηα, έλα πξφζζεην εθφδην απφ πνιινχο αιινδαπνχο καζεηέο. Βάζε δεδνκέλσλ ηεο ΔΛΣΑΣ, ππάξρνπλ θάπνηνη αιινδαπνί καζεηέο πνπ παξά ην φηη είλαη ελήιηθεο,αθφκε θνηηνχλ ζηα ζρνιεία. Πνιιέο έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη φζν κεγαιχηεξνο είλαη ν νκηιεηήο, φηαλ γηα πξψηε θνξά έξρεηαη ζε επαθή κε ηε δεχηεξε γισζζά πνπ θαιείηαη λα κάζεη, ηφζν πεξηζζφηεξα ιάζε θάλεη θαη ηφζν κηθξφηεξεο είλαη νη πηζαλφηεηεο λα θαηαθέξεη λα θηάζεη ζε έλα επίπεδν αληίζηνηρν κε εθείλν ηνπ θπζηθνχ νκηιεηή. Ωζηφζν πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη ππάξρνπλ εξεπλεηέο πνπ ζεσξνχλ φηη νη ελήιηθεο είλαη ζε πιενλεθηηθφηεξε ζέζε απφ ηα παηδηά ιφγσ ηεο επξχηεξεο γλσζηηθήο ηνπο σξηκφηεηαο (Βαξινθψζηα,2003). Καηά ηελ άπνςε κνπ φζν ζε κηθξφηεξε ειηθία εληαρζνχλ νη αιινδαπνί καζεηέο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηφζν θαιχηεξε πξνζαξκνγή θαη θαηά ζπλέπεηα θαη απφδνζε ζηα καζήκαηα ζα έρνπλ,ζπλεπψο δέλ ζπκθσλψ κε ηνπο εξεπλεηέο πνπ ππνζηεξίδνπλ ην αληίζεην. Όζν αλαθνξά ηελ δηγισζζία πξέπεη λα πνχκε φηη ππάξρνπλ δχν ηχπνη: Ζ αηνκηθή δηγισζζία θαη Ζ θνηλσληθή δηγισζζία (Μηραινπνχινπ,2010). Οη δχν ηχπνη αλαθέξνληαη αληίζηνηρα ζηελ αηνκηθή θαη ηε θνηλσληθή ηθαλφηεηα ρεηξηζκνχ δχν γισζζψλ. Μέζα ζε έλα θξάηνο κπνξεί λα ζπκβαίλνπλ θαη ηα δχν ή έλα απφ απηά. Ζ ρψξα καο δπζηπρψο δελ κπνξεί ζε θνηλσληθφ επίπεδν λα ππνζηεξίμεη ηελ δηγισζζία θαη έηζη νη αιινδαπνί καζεηέο δηαηεξνχλ ηελ κεηξηθή ηνπο γιψζζα θαη επηινγήλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. 20

23 Γειαδή εάλ ηελ ρξεζηκνπνηνχλ ζαλ δηάιεθην κέζα ζην ζπίηη ηφηε θαη κφλν ζα ηελ θαιιηεξγνχλ.ηελ Διιάδα ππάξρνπλ δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία πνπ παξέρνπλ δίγισζζε εθπαίδεπζε. Όκσο σο γιψζζεο πνπ δηδάζθνληαη είλαη ε Αγγιηθή θαη ε Διιεληθή κε ιακβάλνληαο ππφςε ηελ γισζζηθή αλνκνηνκνξθία ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ. Ζ αγγιηθή είλαη ζαθψο κηα θπξίαξρε γιψζζα επηθνηλσλίαο αιιά φρη ε κεηξηθή γηα πνιινχο. 2.5.Πποβλήμαηα Σάξεωρ Τποδοσήρ και Φπονηιζηηπιακών Σμημάηων Οη ηάμεηο ππνδνρήο θαη ηα θξνληηζηεξηαθά ηκήκαηα αληηκεηψπηζαλ πνιιά πξνβιήκαηα θαηά ηελ ιεηηνπξγία ηνπο (Νηθνιάνπ, 2000). Κάπνηα απν ηα πξνβιήκαηα παξαηίζνληαη παξαθάησ. Σάμεηο Τπνδνρήο: Παξαηεξήζεθε νηη νη ηάμεηο απηέο δελ μεθηλνχζαλ εγθαίξσο θαη έηζη δηνξηδφηαλ θάπνηνο αλαπιεξσηήο,πξνζσξηλφο εθπαηδεπηηθφο ν νπνίνο πνιιέο θνξέο δελ είρε επαξθείο γλψζεηο θαη θαζπζηεξνχζε ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ (βηβιία θα) θαη έηζη θάπνηνη άπεηξνη εθπαηδεπηηθνί ήηαλ ηειείσο αβνήζεηνη ζηελ αξρή. Δπίζεο,ελψ θαλνληθά ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα απνθηήζεη γλψζε ηνπ πξνθίι ηνπ καζεηή, δειαδή λα γίλεη κηα γλσξηκία πξηλ ηελ έλαξμε ησλ καζεκάησλ, δπζηπρψο δελ ππήξμε πνηέ θάπνηνο δηεξκελέαο ζηηο ηάμεηο απηέο ψζηε λα απνθεπρζεί ε αζπλελλνεζία θαη λα κπνξέζεη ν εθπαηδεπηηθφο λα γλσξίζεη θαιχηεξα θαη λα έξζεη πην θνληά κε ηνλ καζεηή ηνπ. Καηά ηελ θξίζε κνπ, ηνπιάρηζηνλ ζην πξψην κάζεκα είλαη αλαγθαία ε χπαξμε ελφο κεηαθξαζηή. Όζν αθνξά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δελ ππήξραλ θάπνηα νηθνλνκηθά θίλεηξα λα ηνπο σζήζνπλ λα δηδάμνπλ ζε απηέο ηηο δχζθνιεο ηάμεηο, θαη έηζη αξθεηνί ηηο απέθεπγαλ. 21

24 Θεσξεηηθά ππήξραλ εμ αξρήο ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα θαηάηαμεο ησλ καζεηψλ ζε επίπεδα ζηηο ηάμεηο ππνδνρήο. Όκσο ζπαλίσο εθαξκφδνληαλ ηα θξηηήξηα απηά θαη ε εθηίκεζε ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ηνπο γηλφηαλ ειηθηαθά, βάζε ησλ ειιεληθψλ δεδνκέλσλ. Αθφκε, φπσο πξναλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ δελ ρξεζηκνπνηήζεθε ε κεηξηθή γιψζζα ησλ καζεηψλ, ελψ ζα κπνξνχζε λα γίλεη ε βάζε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο. Κάπνηεο νηθνγέλεηεο αιινδαπψλ αληηδξνχζαλ κε ηελ θνίηεζε ησλ παηδηψλ ηνπο ζε ηάμεηο ππνδνρήο γηαηί πίζηεπαλ φηη πεξηζσξηνπνηνχληαη θαη μερσξίδνληαη απφ ηα ππφινηπα (Νηθνιάνπ,2000). Φξνληηζηεξηαθά Σκήκαηα: Καηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπο δφζεθε ππεξβνιηθή έκθαζε ζηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη έηζη παξαγθσλίζηεθαλ άιια καζήκαηα επίζεο ζεκαληηθά ζηα νπνία εκθάληδαλ δπζθνιίεο νη αιινδαπνί καζεηέο. Έηζη έκελαλ πίζσ θαη δελ κπνξνχζαλ λα αληαπεμειζνπλ αθφκε θαη ζε ζεηηθά καζήκαηα φπσο ηα καζεκαηηθά, ε θπζηθή θ.α Δπηπιένλ παξαηεξήζεθαλ κεγάια πνζνζηά εγθαηάιεςεο ησλ θξνληηζηεξηαθψλ ηκεκάησλ ζηελ κέζε ηεο ρξνληάο.έηζη, εκπνδηδφηαλ ε θαλνληθή ξνή ηνπ καζήκαηνο ζηα θξνληεζηεξηαθά ηκήκαηα. 2.6.Γςζκολίερ ηων αλλοδαπών μαθηηών ζηην εκπαίδεςζη Οη αιινδαπνί καζεηέο ζηα ειιεληθά ζρνιεία βξίζθνληαη πνιχ ζπρλά ζε κεηνλεθηηθή ζέζε κε επηπηψζεηο ζε θνηλσληθφ θαη ςπρνινγηθφ επίπεδν. «Ζ δπζθνιία ηεο ελζσκάησζεο κεγάινπ κέξνπο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηελ ζρνιηθή δσή, πξνδηαγξάθεη ην πξνζσπηθφ ηνπο κέιινλ δνθεξφ. Πέξα απφ ην πξφβιεκα ηεο γιψζζαο, πξέπεη λα ζπλππνινγίζνπκε θαη ηα ςπρηθά ηξαχκαηα θαη ηηο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο πνπ πξνθαιεί ην 22

25 βίαην μεξίδσκα θαη ε έληαμε ζε άγλσζην πεξηβάιινλ ζε ηξπθεξή ειηθία.» (Η.Π.Ο.Γ.Δ). Όηαλ ηα παηδηά απηά εηζέξρνληαη κέζα ζην ειιεληθφ εθπαίδεπηηθφ ζχζηεκα δελ γλσξίδνπλ ηελ ειιεληθή γιψζζα, δελ γλσξιίδνπλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζπρλά έξρνληαη ζε κηα ειηθία πνπ ήδε έρνπλ αλαπηπρζεί ελ κέξε θαη έρνπλ πξνζαξκνζηεί ζην θιίκα ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο ηνπο φζν αθνξά ην θνηλσληθφ, ην πνιηηηζκηθφ θαη ην πνιηηηθφ θνκκάηη (Μνπζνχξνπ,2006). Ζ ρακειή απηνεθηίκεζε ηνπο,ηνπο δεκηνπξγεί ηελ αίζζεζε φηη ζα απνξξηθζνχλ ιφγσ ηεο πξνέιεπζεο ηνπο. Με δεδνκέλν απηφ εκπνδίδνληαη λα αλαδεηήζνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο, θαη νδεγνχληαη θάπνηεο θνξέο απφ κφλνη ηνπο ζηελ πεξηζσξηνπνίεζε θαη ηελ απνμέλσζε. Γειαδή αξθεηέο θνξέο είλαη αξλεηηθά θνξηηζκέλνη θαη πξνβιέπνπλ απφ κφλνη ηνπο κηα απφξξηςε πνπ ηνπο θάλεη λα ζπκπεξηθέξνληαη κε απνζηξνθή πξνο ηνπο ππνινίπνπο. To ζρνιηθφ bullying ήηαλ θαη είλαη θάηη πνπ βηψλνπλ νη αιινδαπνί καζεηέο κέζα ζηα πιαίζηα κηαο ηάμεο. Γεδνκέλσλ ησλ παξαπάλσ θαη ιακβάλνληαο ππφςηλ θαη ηελ άζρεκε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη αξθεηέο θνξέο νη νηθνγέλεηεο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ θαηαιαβαίλνπκε νηη ε ζρνιηθή απνηπρία είλαη ην πηζαλφηεξν ζελάξην. Μηα έξεπλα πνπ έγηλε απν ηελ Unicef ζηελ Διιάδα (Αζήλα, Θεζζαινλίθε) ην 2001, θαη ε νπνία είρε ην ζέκα «Γηαθξίζεηο Ραηζηζκφο Ξελνθνβία ζην Διιεληθφ Δθπαηδεπηηθφ χζηεκα» θαηέγξαςε ηηο απφςεηο καζεηψλ, γνλέσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ (Διιήλσλ) ζρεηηθά κε ηα πην πάλσ ζέκαηα. Ζ πιεηνςεθία ησλ γνλέσλ ζεσξεζε φηη νη κεηαλάζηεο καζεηέο είλαη θαιχηεξα λα πεγαίλνπλ ζε μερσξηζηέο ηάμεηο, παξά λα ζπλππάξρνπλ κε ηνπο γεγελείο καζεηέο. Απφ ηελ πιεπξά ηνπο νη εθπαηδεπηηθνί, νη νπνίνη ζηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπο (87,9%) είραλ αιινδαπνχο καζεηέο ζηηο ηάμεηο ηνπο, δήισζαλ απξνεηνίκαζηνη λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο λέεο πξνθιήζεηο θαη ηφληζαλ ηελ αλάγθε επηκφξθσζήο ηνπο. Δπίζεο ζε απηή ηελ έξεπλα δηαηππψζεθε ε άπνςε φηη ε κφξθσζε θαη μελνθνβία είλαη κεγέζε αληηζηξφθσο αλάινγα (θνχξηνπ,2004). Γπζθνιίεο αληηκεησπίδνπλ νη αιινδαπνί θαη παιηλλνζηνχληεο καζεηέο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ε ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαίλεηαη νηη ππήξμε ηζηνξηθά θαη ππάξρεη αθφκε θαη ζήκεξα ειιεηπήο. πλεπψο έλαο ραξαθηεξηζκφο απν ηελ δηθή κνπ θξηηηθή ζθνπηά είλαη νηη ην ειιεληθφ ζχζηεκα θάλεθε δηαρξνληθά ειιεηπέο θαη θαζπζηεξεί ζε φπνηα απφθαζε θαη αλ πήξε σο ηψξα. Οη απνθάζεηο ζα έπξεπε λα ήηαλ πξνιεπηηθέο θαη φρη ιεθζέληεο αθ φηνπ ην πξφβιεκα είρε επεθηαζεί. Ωο πξφβιεκα δελ ζεσξνχληαη νη ίδηνη νη αιιφγισζζνη 23

26 αιιά ε αδπλακία λα απνξξνθεζνχλ θαη λα εληαρζνχλ νκαιά ζηελ εθπαίδεπζε. Οη δπζθνιίεο πνπ παξνπζίαζαλ νη αιινδαπνί θαη παιηλλνζηνχληεο καζεηέο ζηα ειιεληθά ζρνιεία κπνξνχκε λα πνχκε νηη είλαη νη εμήο παξαθάησ: Γισζζηθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ θαη ζηνλ γξαπηφ θαη ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, φπσο θαη επίζεο θαη ζηελ αλάγλσζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Παξνπζηάδνληαη δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο θαη έληαμεο ζηηο θαλνληθέο ηάμεηο ιφγσ δηαθνξψλ κεηαμχ ηνπ πξνεγνχκελνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ λένπ. Σν ζρνιηθφ πιηθφ, ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα θαη νη κέζνδνη δηδαζθαιίαο δελ είλαη πξνζηηά θαη θηιηθά γηα απηνχο. πλεπψο δελ ηα θαηαλννχλ. Δληνπίδεηαη δπζθνιία ζηελ θνηλσληθνπνίεζε απηψλ ησλ παηδηψλ ζε έλα επξχηεξν πεξηβάιινλ γεγελψλ, θαη έηζη ζπρλά έρνπκε ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ηνπο. Οη επηθξαηνχζεο πξνθαηαιήςεηο, ν ξαηζηζκφο θαη ηα ζηεξεφηππα ηεο επνρήο απνμελψλνπλ απηά ηα παηδηά. Αξθεηέο νηθνγέλεηεο αιινδαπψλ καζεηψλ παξνπζηάδνπλ νηθνλνκηθή δπζρέξεηα. Πνιχ ζπρλά παξαηεξείηαη εγθαηάιεςε ηνπ ζρνιείνπ ζε πξψηκα ζηάδηα θνίηεζεο, δηφηη νη καζεηέο επηιέγνπλ λα εξγαζζνχλ πξίλ νινθιεξψζνπλ ηελ θνίηεζε ηνπο γηα λα πξνζθέξνπλ ζηηο άπνξεο νηθνγέλεηεο ηνπο έλα επηπιένλ εηζφδεκα. Μελ μερλάκε θηφιαο νηη αξθεηέο νηθνγέλεηο κεηαλαζηψλ θπξίσο απν ρψξεο ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο είλαη πνιχηεθλεο. Έηζη νη δχζθνιεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ηνπο ζε κηα μέλε ρψξα αλαγθάδεη ηα κέιε ηνπο λα εξγαζζνχλ απν κηθξή ειηθία πξίλ αθφκα νινθιεξψζνπλ ηελ ππνρξεσηηθή ηνπο εθπαίδεπζε. πρλά θαηαηάζζνληαη ζε ηάμεηο κηθξφηεξεο θαη ε ειηθή δηαθνξά κε ηα ππφινηπα παηδηά ηα εκπνδίδεη λα πξνζαξκνζηνχλ. Γέλ ππάξρεη θαιή επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο, θαη ηα θνηλά ελδηαθέξνληα πεξηνξίδνληαη κεηαμχ δχν καζεηψλ δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ. Σα δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα έρνπλ κεηαηξαπεί ζε ζρνιεία πνπ θνηηνχλ κφλν αιινδαπνί καζεηέο δηφηη νη γνλείο ησλ ειιήλσλ καζεηψλ θνζήζεθαλ θαη πήξαλ απν εθεί 24

27 ηα παηδηά ηνπο. Ο θφβνο απηφο απνδφζεθε ζην φηη ην επίπεδν ηνπ ζρνιείνπ ζα θαηέβαηλε ζηελ πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ησλ μέλσλ παηδηψλ. Δπίζεο ε γισζζηθή ηδηαηηεξφηεηα θαη ε πνιηηηζκηθή δηαθνξά δεκηνπξγνχζε θιίκα αλαζθάιεηαο ησλ γνλέσλ γηα ηνλ ρφξν ζηνλ νπνίν κεγαιψλεη ην παηδί ηνπο. πλεπψο ππήξμε αξλεηηθή ίζσο ζα ιέγακε θαιχηεξα πξνιεπηηθή θαη πξνθαηειεκέλε αληηκεηψπηζε απν ηελ πιεπξά ησλ Διιήλσλ ζηε δεκηνπξγία ησλ ζρνιείσλ απηψλ. «O λόκνο 2413/96 εγθπκνλεί, όκσο, θη έλα κεγάιν θίλδπλν, ηελ ίδξπζε «κεηνλνηηθώλ ζρνιείσλ» θαιπκκέλα ππό ηνλ καλδύα ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο (ε νπνία βέβαηα ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ζα είλαη κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε). Aλ γηα παξάδεηγκα, έλα Δεκνηηθό ρνιείν ή Γπκλάζην, κε ακηγή καζεηηθό πιεζπζκό παιηλλνζηνύλησλ, αιινδαπώλ ή αζηγγάλσλ, κεηνλνκαζηεί ζε «ζρνιείν δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο», απηό δελ ζα απαιιάμεη ηνπο καζεηέο από ηελ απνκόλσζε, ηελ πεξηζσξηνπνίεζε θαη ηνλ θνηλσληθό απνθιεηζκό.» (Γακαλάθεο,1998). Δπίζεο, «ε γθέην ην νπνίν «πξνζηαηεύεη» ηόζν ιαζξνκεηαλάζηεο, νξηζκέλνη εθ ησλ νπνίσλ έρνπλ απαζρνιήζεη ηηο ειιεληθέο αξρέο, όζν θαη ζε θάκπξηθα ρνξήγεζεο παξάλνκσλ αδεηώλ παξακνλήο ζε αιινδαπνύο θέξεηαη λα έρνπλ κεηαηξέςεη εμσζρνιηθά ζηνηρεία, νξηζκέλα από ηα δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία ηεο Αηηηθήο. Κάπνηνη «βαθηίδνπλ» ελήιηθεο αιινδαπνύο σο εθήβνπο πνπ δελ έρνπλ ηε βαζηθή εθπαίδεπζε, ώζηε λα ηνπο εμαζθαιίδνπλ πξνζσξηλή άδεηα παξακνλήο. Οπζηαζηηθά, θάπνηα δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία εμειίζζνληαη έηζη ζε εζηίεο αλνκίαο, θαζώο, θάησ από ηνλ εθπαηδεπηηθό καλδύα, θαιύπηνληαη άιια ζπκθέξνληα. Ηδε, γηα ηε δηεξεύλεζε ησλ «γθξίδσλ δσλώλ» ζηα δηαπνιηηηζκηθά έρνπλ ελεκεξσζεί επηζήκσο νη Ειεγθηέο Δεκόζηαο Δηνίθεζεο.» (Δθεκεξίδα Καζεκεξηλή, 2012) Γηα ηελ Διιάδα ζην γπκλάζην ν κέζνο φξνο ησλ επηδφζεσλ ησλ κεηαλαζηψλ καζεηψλ θπκαίλεηαη ζην βαζκφ ηνπ 14. ηελ Α ιπθείνπ αλέξρεηαη ζην βαζκφ 15,2, ελψ Β ιπθείνπ ζην βαζκφ 13,5 θαη ζηε Γ ιπθείνπ ζην βαζκφ 12,3. πλεπψο ζα παξαηεξνχζακε κηα δπζθνιία ησλ κεηαλαζηψλ ζηηο επηδφζεηο ε νπνία κεγαιψλεη φζν κεγαιψλεη θαη ε εθπαηδεπηηθή βαζκίδα. ην ιχθεην θαίλεηαη λα εκθαλίδνληαη νη πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο. Καη αζθαιψο ν βαζκφο επίδνζεο ζπλδέεηαη κε ηελ δηάξθεηα παξακνλήο ηνπο ζηελ ρψξα. Όζν πεξηζζφηεξν θαηξφ έρεη δήζεη ηφζν θαιχηεξα είλαη εληαγκέλνο θαη απνδίδεη θαιχηεξα ζην ζρνιείν (Γθνηνβφο&Μάξθνπ,2003). Βιέπνπκε ινηπφλ νηη νη αιινδαπνί καζεηέο είλαη επάισηνη, ζηνρνπνηνχληαη απν ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο, θαη αδπλαηνχλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο ζρνιηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο. Γηα λα 25

28 κπνξέζνπλ λα εμαιεηθζνχλ νη δπζθνιίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνπο αιινδαπνχο καζεηέο πξέπεη λα ζπληνληζηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί, νη γνλείο θαη ην θξάηνο. Πξνηείλεηαη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα εμνηθείσζνχλ ζηελ δηαρείξηζε ηεο πνιηηηζκηθήο εηεξφηεηαο θαη δηγισζζίαο θαη λα εζηηάδνπλ ζηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο. Δπίζεο πξέπεη λα επηβάιινληαη ζηελ ηάμε θαη λα δηαρεηξίδνληαη θαηάιιεια ηελ μελνθνβία,ηα ζηεξεφηππα θαη ηηο ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ησλ Διιήλσλ καζεηψλ. Καιείηαη ινηπφλ ν εθπαηδεπηηθφο λα έρεη γλψζε ηεο κεγάιεο επζχλεο πνπ ηνπ αλαινγεί λα έρεη πιήξε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ξφινπ ηνπ κέζα ζε κηα πνιππνιηηηζκηθή ηάμε. Απηφ ζα πξαγκαηνπνηεζεί κφλν αλ θαη ν ίδηνο ν εθπαηδεπηηθφο απνδέρεηαη θαη αλαγλσξίδεη ζεηηθά ηελ πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηα ησλ αιινεζλψλ καζεηψλ. Αζθαιψο γηα φια ηα παξαπάλσ απαηηείηαη θαη ε ζπκκεηνρή-ζπλεξγαζία ησλ γνλέσλ ησλ Διιήλσλ καζεηψλ, θαη ε θξαηηθή κέξηκλα. Σν θξάηνο πξέπεη κε δσξεάλ εθπαηδεπηηθά ζεκηλάξηα λα επηκνξθψζεη φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο έηζη ψζηε λα είλαη πξνεηνηκαζκέλνη φηαλ έξζνπλ γηα πξψηε θνξά ζε επαθή κε κηα πνιππνιηηηζκηθή ηάμε. 26

29 Β ΜΔΡΟ: ΑΝΑΛΤΗ ΔΙΑΓΧΓΗ Σν θνκκάηη απηφ ηεο αλάιπζεο έρεη σο ζθνπφ λα απαληήζεη ζε βαζηθά πνζνηηθά θαη πνζνζηηαία εξσηήκαηα πνπ ηίζνληαη γηα ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Ζ πεξηνρή κειιέηεο νξηνζεηείηαη ζηα πιαίζηα ηεο Διιάδαο, ζε επίπεδν ρψξαο θαη λνκψλ. Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ επηρεηξνχληαη λα απαληεζνχλ γηα ηελ ρψξα ζπλνιηθά είλαη βαζηθά, θαη αθνξνχλ ηελ δεθαεηία Δξσηήκαηα πνπ δηαηππψλνληαη σο εμήο: Πνηφο ν αξηζκφο ηνπο αλα βαζκίδα εθπαίδεπζεο; Πνηά ε αλαινγία θχινπ; Πνηά ειηθηαθή ζχλζεζε ηνπο; Ση πνζνζηφ έρεη γελλεζεί εληφο Διιάδαο; Ση πνζνζηφ έρεη ηελ Διιεληθή σο κεηξηθή Γιψζζα; Πνηά είλαη ε ρψξα ππεθνφηεηαο ηνπο θαη απν πνηέο ρψξεο είλαη νη πεξηζζφηεξνη; Πφζνη απν απηνχο επηιέγνπλ λα θνηηήζνπλ ζε ηδησηηθά ζρνιεία; Παξνπζηάδεηαη θάπνην ελδηαθέξνλ ζηελ αξηζκεηηθή ζχγθξηζε αιινδαπψλ θαη παιηλλνζηνχληασλ καζεηψλ; Δπίζεο ζε επίπεδν λνκψλ ηέζεθε ην εξψηεκα πψο θαηαλέκνληαη θαη αλ ππάξρεη γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε αλα λνκφ ή αλ έρνπκε γεσαγξαθηθή νκνηνκνξθία ζαλ ρψξα. Παξαηίζνληαη ινηπφλ ζρήκαηα, πίλαθεο θαη ράξηεο πνπ πξνζπαζνχλ λα δψζνπλ κηα απάληεζε ζηα αξρηθά εξεπλεηηθά εξσηήκαηα. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Σν εκπεηξηθφ θνκκάηη ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, εθπνλήζεθε θαη αξρήλ κε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζηελ βηβιηνζήθε ηεο ζρνιήο θαη κε αλαδήηεζε ζην δηαδπθηηαθφ εξγαιείν 27

30 αλαδήηεζεο Google ( ) γηα νηηδήπνηε εκθαληδφηαλ ζαλ απνηέιεζκα ηεο αλαδήηεζεο: αιινδαπνί καζεηέο. Δληνπίδνληαο ηελ ηζηνζειίδα ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο (ΔΛ.ΣΑΣ.) ( πξαγκαηνπνηήζεθε ζπιινγή ζηνηρείσλ απν ην δηαδπθηηαθφ ηζηφηνπν ηεο, θαη ηα νπνία βξίζθνληαη αλαξηεκέλα θαη πξνζβάζηκα ζην θνκκάηη κε ηίηιν ηαηηζηηθά Θέκαηα, Πξσηνβάζκηα θαη Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε, Παιηλλνζηνχληεο & Αιινδαπνί καζεηέο. Δθεί βξέζεθαλ πνιιά ζηνηρεία κε ελδηαθέξνλ πξνο κειιέηε θαη ηα νπνία αθνξνχλ αιινδαπνχο καζεηέο Γεκνηηθψλ, Γπκλαζίσλ, Λπθείσλ θαη ΔΠΑΛ-Δθθιεζηαζηηθψλ Λπθείσλ. Ζ ρξνληθή βάζε κνπ ήηαλ ηα ζρνιηθά έηε 2000 κέρξη θαη Βέβαηα λα ζεκεηψζσ ζην ζεκείν απηφ νηη δελ ππήξραλ θαζφινπ ζηνηρέηα γα ην ζρνιηθφ έηνο Σα πεξηζζφηεξα αξρεία ήηαλ ζε κνξθή PDF θαη αθνχ απνζεθεχηεθαλ ζε ππνινγηζηή, ζπγθέληξσζεθαλ φια καδί, θαη πεξάζηεθαλ ηα ζηνηρεία ηνπο ζην Microsoft excel 2010, νξγαλσκέλα έηζη ψζηε λα είλαη επαλάγλσζηα θαη θαηάιιεια γηα επεμεξγαζία. Σα ζηνηρέηα απηά αθνπ θαηεγνξηνπνηήζεθαλ ζε θαηάιιειεο ζηήιεο ηνπ Microsoft excel, επεμεξγάζζεθαλ θαη αλαιχζεθαλ πάιη ζην ίδην πξφγξακκα κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή ζρεκάησλ θαη πηλάθσλ. Οη ράξηεο έρνπλ γίλεη κε ηελ βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Arc Map,ζην εξγαζηήξην ηεο ζρνιήο. Σν layer κε ηνπο λνκνχο ηεο Διιάδαο ππήξρε απνζεθεπκέλν ζηνπο ππνινγηζηέο ησλ εξγαζηεξίσλ ζην θάθειν Aegean κε ηίηιν Chalkias-GISI-ergasthria-nomoi. Αθνινχζσο πεξάζηεθαλ ηα ζηνηρεία-ηηκέο πνπ ήζεια λα παξνπζηάζσ κε ράξηεο ζην attribute table, δεκηνπξγφληαο θαηλνχξγην field κε δηαθνξεηηθά ζηνηρεία γηα θάζε ράξηε. Γηα λα αλαδπθλείνληαη ηα ζηνηρεία πνπ ήηαλ ζεκαληηθά επηιέρζεθε ε ρξσκαηηθή δηαβάζκηζε σο ηξφπνο παξνπζίαζεο θαη γηα λα είλαη επθξηλείο νη ράξηεο, θαηεγνξηνπνίεζα ηηο ηηκέο ησλ ζηνηρείσλ κνπ κνπ ζε 7 θιάζεηο κε ηελ βνήζεηα ηεο κεζφδνπ απηφκαηεο ηαμηλφκεζεο jenks. Σξνπνπνίεζα ειάρηζηα ηηο ηηκέο πνπ κνπ εκθάληδε ε κέζνδνο γηα λα είλαη πην εππαξνπζίαζηεο. Σέινο γηα αηζζεηηθνχο ιφγνπο, επηιέρζεθαλ νη ζπγθεθξηκέλνη ρξσκαηηζκνί ηνπ ράξηε κνπ. Οη ζρνιηαζκνί πνπ ζπλνδεχνπλ ηα ζρήκαηα, δηαγξάκκαηα θαη ράξηεο εθηφο απν ηελ πξνζσπηθή κνπ εξκελεία έρνπλ εξκελεπηεί θαη κε ηε βνήζεηα βηβιηνγξαθηθήο αλαζθφπεζεο. 28

31 1.Δ ΔΠΙΠΔΓΟ ΥΧΡΑ: 1.1.ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ ΤΝΟΛΟ ΚΑΙ ΑΝΑ ΒΑΘΜΙΓΔ ρήκα 1: Απνηχπσζε ηεο εμέιημεο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζε επίπεδν Διιάδαο ζπλνιηθά (Γεκνηηθψλ-Γπκλαζίσλ-Γεληθψλ Λπθείσλ-ΔΠΑΛ-Δθθι.Λπθείσλ) Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκα ζηνηρέηα ζηελ ηζηνζειίδα 29

32 Πίλαθαο 1: χλνιν καζεηψλ, χλνιν αιινδαπψλ καζεηψλ, πνζνζηφ αιινδαπψλ καζεηψλ σο πξνο ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ, Μεηαβνιή αιινδαπψλ καζεηψλ γηα θάζε έηνο, θαη πνζνζηφ αλα βαζκίδα εθπαίδεπζεο ζε επίπεδν Διιάδαο, ΥΟΛΗΚΑ ΔΣΖ 2000/ / / / / / / / / /11 ΤΝΟΛΟ ΜΑΘΖΣΔ ΤΝΟΛΟ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ % ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ 4,4 4,9 6,2 6,7 7,4 8,1 8,7 9,2 9,1 10 Aπφιπηε Μεηαβνιή αιινδαπψλ Πνζνζηηαία Μεηαβνιή % αιινδαπψλ 13,2 6,4 8,3 8,5 8,1 5,3-0,6 9,6 % Αιινδαπνη ζηα 6,9 7,3 8,1 8,3 8,9 9,5 10,3 10,8 10,1 11,9 Γεκνηηθά % Αιινδαπνί ζηα 3,7 4,6 6,5 7,2 7,9 8,3 8,8 9,1 10,2 10,0 Γπκλάζηα % Αιινδαπνί ζηα 0,7 1,0 1,9 2,4 3,0 3,8 4,3 4,5 4,9 5,2 Λχθεηα % Αιινδαπνί ζηα 1,3 2,0 3,9 5,0 6,6 8,0 9,0 10,0 9,6 9,5 Δπαγγ-Δθθι. Λχθεηα Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: acess at 1/10/2015) 30

33 Μέζα ζηελ δεθαεηία ν αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ππεξδηπιαζηάζηεθε. «Ο αξηζκφο είλαη δεισηηθφο ηεο βαζηάο αιιαγήο πνπ έρεη ήδε ζπληειεζηεί ζην ειιεληθφ ζρνιείν, ε νπνία είλαη επζέσο αλάινγε κε απηήλ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο» (I.Π.Ο.Γ.Δ). Σν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζεκεηψλεη αχμεζε. Παξαηεξείηαη φκσο νηη ν αξηζκφο ησλ ζπλνιηθψλ καζεηψλ έρεη κεησζεί. πγθεθξηκέλα ε κείσζε έρεη γίλεη ζηελ Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θπξίσο απν ην έηνο 2004 θαη χζηεξα (βι.ζρήκα 2).. Ζ κείσζε ησλ ζπλνιηθψλ καζεηψλ ζεσξείηαη νηη νθείιεηαη ζε δεκνγξαθηθέο εμειίμεηο ηεο ρψξαο, ζπγθεθξηκέλα ζηελ κεγάιε θξίζε ππνγελλεηηθφηεηαο. Δπίζεο κπνξεί λα γίλεη ε ππφζεζε φηη νη νηθνγέλεηεο ηνπο κεηαλαζηεχζαλ ζε άιιεο ρψξεο γηα ιφγνπο νηθνλνκηθνχο,εξγαζηαθνχο ή άιινπο. Αληηζέησο ζηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ηεο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο παξαηεξείηαη κεγάιε αχμεζε (βι.ζρήκα 3). ρήκα 2: Απνηχπσζε ηεο εμέιημεο ηνπ ζρνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Διιάδαο, ζρνιηθά έηε Πξσηνβάζκηαο θαη Πεγή δηαγξάκκαηνο: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: 1_01E_F_GR.pdf (last acess at 1/10/2015) 31

34 ρήκα 3: Απνηχπσζε ηεο εμέιημεο ηνπ αιινδαπνχ ζρνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Διιάδαο, ζρνιηθά έηε Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: acess at 1/10/2015) ρήκα 4: Αξηζκφο αιινδαπψλ καζεηψλ αλα βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Αλλοδαποί μαθηηέρ καηα βαθμίδερ εκπαίδεςζηρ ΕΠΑΛ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ Σχολικά Έτη Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: acess at 1/10/2015) 32

35 Πίλαθαο 2: Καηαλνκή αξηζκνχ θαη πνζνζηνχ αιινδαπψλ καζεηψλ αλα βαζκίδα εθπάηδεπζεο, ζε επίπεδν ρψξαο, ζρνιηθά έηε ρνιηθά Έηε 2000/ / / / / / / / / /11 ΓΖΜΟΣΗΚΑ Πνζνζηφ % 72,8 68,6 62,4 59,1 57, ,6 56,5 52,7 56,9 ΓΤΜΝΑΗΑ Πνζνζηφ % 21 23,1 25,2 26,7 26,8 26,7 26,2 25,6 28,4 25,1 ΛΤΚΔΗΑ Πνζνζηφ % 2,9 3,6 5,4 6,3 7,2 8,3 8,8 8,9 10,1 9,7 ΔΠΑΓΓ-ΔΚΚΛ ΛΤΚΔΗΑ Πνζνζηφ % 3,4 4,7 7 7,9 8,3 8 8,4 8,9 8,8 8,3 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015) 33

36 Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο θαηαλνκήο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ /ηξηψλ ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο (βι. Πίλαθα 2 & ρήκα 2), πξνθχπηεη φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ βξίζθεηαη ζηα δεκνηηθά ζρνιεία θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ησλ 10 εηψλ Σα πεξηζζφηεξα παηδηά ησλ αιινδαπψλ κεηαλαζηψλ ινηπφλ, θαηαηάζζνληαη ζε ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ. Οη καζεηέο Λπθείνπ θαη Γπκλαζίνπ είλαη αξθεηά ιηγφηεξνη απφ ηνπο καζεηέο Γεκνηηθνχ. Βιέπνπκε νηη ε παξνπζία αιινδαπψλ καζεηψλ κεηψλεηαη φζν αλεβαίλνπκε ηηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο. Ζ δηαθνξά απηή κπνξεί λα απνηειεί έλδεημε ζρνιηθήο δηαξξνήο. Γειαδή νη πεξηζζφηεξνη αιινδαπνί καζεηέο επηιέγνπλ λα ζπκπιεξψζνπλ κφλν ηα έηε ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο ηνπ Γεκνηηθνχ θαη δελ ζπλερίδνπλ ζηελ Γεπηεξνβάζκηα. Δπίζεο ζηα πιαίζηα ηεο Γεπηεξνβάζκηαο βιέπνπκε ζρνιηθή εγθαηάιεηςε ζηε ηελ κεηάβαζε απν ην Γπκλάζην ζηα Λχθεηα. Ζ εγθαηάιεηςε ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο απν αιινδαπνχο καζεηέο εχθνια κπνξεί λα απνδνζεί πξσηίζησο ζε νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. Ζ αλάγθε ησλ θησρψλ νηθνγελεηψλ γηα επηπιένλ εηζνδήκα νδεγεί ηνπο καζεηέο ζε πξφσξε εγθαηάιεηςε ηνπ ζρνιείνπ. Κάπνηνη κάιηζηα απν ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο, πξνέξρνληαη απν πνιπκειήο νηθνγέλεηεο. Σα παηδηά ησλ πνιπκειψλ θησρψλ νηθνγελεηψλ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα νηθνλνκηθά θαη εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν γηα λα εξγαζηνχλ θαη λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ νηθνγέλεηα ηνπο έηζη ψζηε λα επηβηψζνπλ. Μπνξνχκε παξ νιαπηα λα αλαθέξνπκε θαη άιινπο ιφγνπο πνπ εληείλνπλ ζηελ ζρνιηθή δηαξξνή φπσο ελδνζρνιηθέο δπζθνιίεο, αδπλακία ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο λα ηνπο βνεζήζεη λα πξνζαξκνζηνχλ, δπζθνιία κεηάβαζεο ζε λέν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Οη αιινδαπνί καζεηέο ζεκεηψλνπλ ζπλήζσο ρακειέο επηδφζεηο ζηα γισζζηθά καζήκαηα. πρλά γίλνληαη ζχκαηα ξαηζηζκνχ απν ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο θαη ζηηγκαηίδνληαη σο θαθνί καζεηέο. Σν γεγνλφο απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα απνγνεηεχνληαη θαη λα εγθαηαιείπνπλ ηελ εθπαίδεπζε ζε πξψηκν ζηάδην. Έηζη έρνπκε καζεηέο-θπγάδεο (Σδσξηδνπνχινπ &Κνηδακάλε, 2008). H ζρνιηθή δηαξξνή είλαη πνιχ-παξαγνληηθφ θαηλφκελν. Δίλαη θαηλφκελν ην νπνίν κπνξεί λα πξνζεγγεζεί θαη λα εξκελεπηεί απν πνιιέο πιεπξέο, φπσο ε δνκή θαη ε κνξθή ηεο νηθνγέλεηαο, νη ελδν- νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο, ην θνηλσληθφ-νηθνλνκηθφ επίπεδν ηεο νηθνγέλεηαο, ε δνκή θαη ε νξγάλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ν ηξφπνο αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ θαζψο θαη νη 34

37 παηδαγσγηθέο κέζνδνη νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ καζεηψλ κε πξνβιήκαηα παίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ πξφιεςε ηεο καζεηηθήο δηαξξνήο (Μαθξή, 2007). Παξαηεξείηαη νηη ηα πνζνζηά ησλ καζεηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηα Λχθεηα θαη ηα ΔΠΑΛ- ΔΚΚΛ. Λχθεηα απμάλνληαη θαηα ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο Ζ δηαπίζησζε απηή καο νδεγεί ζην ζεηηθφ ζπκπέξαζκα νηη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηγά ζηγά πξνζπαζεί θαη σζεί ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ζηελ ζπλέρηζε ησλ ζπνπδψλ ηνπο θαη απνθπγή ηεο εγθαηάιεηςεο ηνπο. Νέα κέηξα πνπ επλννχλ αιινδαπνχο καζεηέο φπσο γηα παξάδεηγκα ε κεησκέλε βάζε εηζαγσγήο ηνπο ζε ΑΔΗ ηνπο παξαθηλεί ζην λα ζπλερίζνπλ λα κνξθψλνληαη θαη λα πξνζπαζνχλ, δίλνληαο ηνπο έλα θίλεηξν ειπίδαο. Δπίζεο ππάξρεη δπλαηφηεηα απαιιαγήο καζεηψλ Β/ζκηαο Δθπαίδεπζεο απν ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ, ηελ πξνζεπρή θαη ηνλ εθθιεζηαζκφ, θαη απαιιαγή ζε θάπνηα καζήκαηα γηα ηνπο καζεηέο Γπκλαζίσλ θαη Λπθείσλ. 35

38 1.2.ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΦΤΛΧΝ Πίλαθαο 3:Γείθηεο Λφγνπ(ρέζεο) ησλ θχισλ [ ( Pmale/Pfemale )*100] γηα ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο ζην ζχλνιν ηεο Διιάδαο θαη πνζνζηφ αγνξηψλ ζην ζχλνιν ησλ βαζκίδσλ γηα ηα Γεκνηηθά, : ΥΟΛΗΚΑ ΔΣΖ ΓΖΜΟΣΗΚΟ ΓΤΜΝΑΗΟ ΛΤΚΔΗΟ ΔΠΑΛ- ΔΚΚΛ.ΛΤΚΔΗΑ αγφξηα % αγφξηα % αγφξηα % αγφξηα % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Παξαηεξείηαη νηη ηα αγφξηα ππεξβαίλνπλ αξηζκεηηθά ηα θνξίηζηα ζηηο βαζκίδεο ηνπ Γεκνηηθνχ θαη Γπκλαζίνπ, δειαδή ζηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε. Μεηά ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε θαίλεηαη νηη ηα πεξηζζφηεξα αγφξηα επηιέγνπλ λα ζπλερίζνπλ ηελ θνίηεζε ηνπο ζε Δπαγγεικαηηθά θαη Δθθιεζηαζηηθά Λχθεηα θαη φρη ζε γεληθά.ηα γεληθά Λχθεηα ινηπφλ, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ είλαη θνξίηζηα, θαη κάιηζηα ην πνζνζηφ απηφ απμάλεηαη κέζα ζηελ δεθαεηία πρλά ηα αγφξηα ηείλνπλ λα κέλνπλ πίζσ ζηε 36

39 ζρνιηθή ηνπο επίδνζε ζε ζχγθξηζε κε ηα θνξίηζηα, θπξίσο ζηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Έηζη νη αιινδαπνί καζεηέο αξζεληθνχ θχινπ δπζθνιεχνληαη θαη εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν. Δπίζεο ηα αγφξηα επηδηψθνπλ λα κπνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο λσξίηεξα απν ηα θνξίηζηα θαη ηα Δπαγγεικαηηθά Λχθεηα λα είλαη κηα ιχζε γξήγνξεο εμφδνπ θαη απνξξφθεζεο ζην ηνκέα ηεο εξγαζίαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ βιέπνπκε νηη ηα ΔΠΑΛ ζεκεηψλνπλ κεγαιχηεξν πνζνζηφ αγνξηψλ. 37

40 Γυμνάσιο Δημοτικό 1.3.ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΤΝΘΔΗ Πίλαθαο 4: Αιινδαπνί καζεηέο κεγαιχηεξνη απν ηελ θαλνληθή ειηθία αλα ηάμε Γεκνηηθνχ θαη Γπκλαζίνπ,ζε επίπεδν ρψξαο 2000 θαη 2010 ΣΑΞΔΗ % % Α , ,5 Β , ,4 Γ , ,3 Γ , ,3 Δ , ,4 Σ , ,2 ΤΝΟΛΟ , ,3 Α , ,5 Β , ,1 Γ , ,2 ΤΝΟΛΟ , ,2 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). 38

41 ΥΖΜΑΣΑ 5&6: ΥΖΜΑΣΑ 7&8: Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ησλ ζρεκάησλ 6,7,8,9: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). 39

42 Όπσο θαίλεηαη κεηαμχ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ππάξρεη ειηθηαθή αλαληηζηνηρία κεηαμχ θαηάιιειεο θαη πξαγκαηηθήο ειηθίαο θνίηεζεο. Πνιινί αιινδαπνί καζεηέο θνηηνχλ ζε ηάμε κηθξφηεξε απν ηελ θαηάιιειε γηα ηελ ειηθία ηνπο. ηα Γεκνηηθά θπξίσο ζηηο ηάμεηο Γ, Δ θαη Σ νη αιινδαπνί καζεηέο πνπ βξίζθνληαη εθηφο ειηθίαο είλαη ιίγν παξαπάλσ απν ηνπο κηζνχο, Απηφ ην γεγνλφο καο θαλεξψλεη αδπλακία εθπιήξσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππνρξεψζεψλ ηνπο, κε επαξθή γλψζε ηεο γιψζζαο, θαηάηαμε ζε ηάμεηο κηθξφηεξεο ηάμεηο απν ηελ ειηθία ηνπο θαη δπζθνιία πξνβηβαζκνχ ζηελ επφκελε ηάμε. ηα Γπκλάζηα ην πνζνζηφ ησλ παηδηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε κηθξφηεξε απν ηελ θαλνληθή ηάμε είλαη αξθεηά κεγάιν. πγθξηηηθά κε ην Γεκνηηθφ, ην Γπκλάζην έρεη πνιχ πεξηζζφηεξνπο αιινδαπνχο καζεηέο εθηφο ειηθίαο. Γεληθά φζν αλεβαίλεη βαζκίδα ηεο εθπαίδεπζεο νη αιινδαπνί καζεηέο δπζθνιεχνληαη νιν θαη πεξηζζφηεξν, θαη αλαγθάδνληαη λα μαλαθάλνπλ ηελ ίδηα ηάμε αξθεηέο θνξέο. Αλ εμεηάζνπκε ηηο ρξνληέο 2000 θαη 2010 ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξέο. Βιέπνπκε νηη νη καζεηέο πνπ θνηηνχλ ζε κηθξφηεξε απν ηελ θαλνληθή ηάμε κεηψλνληαη ζεκαληηθά θαη ζηα Γεκνηηθά θαη ζηα Γπκλάζηα. Πξέπεη ζην ζεκείν απηφ λα αλαθεξζεί φηη ε θαηάηαμε ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ ζε κηθξφηεξεο ηάμεηο δελ δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία ζρνιηθήο έληαμεο ησλ καζεηψλ, θαζψο ιεηηνπξγεί αξλεηηθά δεκηνπξγία θηιηθψλ ζρέζεσλ κε ηνπο ππφινηπνπο Έιιελεο ζπκκαζεηέο ηνπο. Σν λα είλαη κεγαιχηεξνη απφ ηνπο ππνινίπνπο δεκηνπξγεί ζηνπο αιινδαπνχο καζεηέο αηζζήκαηα απνμέλσζεο θαη απνκφλσζεο, θαη θπζηθά έηζη δελ δηεπθνιχλεηαη ε νκαιή ζρνιηθή έληαμή ηνπο. Ίζσο ην ζσζηφ πνπ ζα έπξεπε λα γίλεη είλαη λα θαηαηάζζνληαη ζηηο ηάμεηο αλάινγα ηελ ειηθία ηνπο θαη λα ππάξρεη θάπνηα παξάιιειε ζπζηεκαηηθή βνεζεηηθή ππνζηήξημε. Έηζη κεηψλεηαη ην αίζζεκα κεηνλεμίαο θαη δελ ζα ληψζνπλ παξάηαηξνη κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο. Καη κπνξεί απηφ λα κεηψζεη θαη ηελ ζρνιηθή δηαξξνή. 40

43 1.4. ΓΔΝΝΗΜΔΝΟΙ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Πίλαθαο 5: Αξηζκφο αιινδαπψλ καζεηψλ γελλεκέλσλ ζηελ Διιάδα,γηα ην ζπλνιν ησλ βαζκίδσλ,ζε επίπεδν ρψξαο, ζρνιηθά έηε ΥΟΛΗΚΑ ΔΣΖ ΑΡΗΘΜΟ ΓΔΝΝΖΜΔΝΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΠΟΟΣΟ% ΓΔΝΝΖΜΔΝΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 2000/ ,3 2001/ ,4 2003/ ,3 2004/ ,3 2005/ ,3 2006/ ,6 2007/ ,3 2008/ ,8 2009/ ,4 2010/ ,4 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). εκαληηθφ γηα ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη λα γλσξίδεη πφζνη αιινδαπνί καζεηέο έρνπλ γελλεζεί εληφο ρψξαο, δηφηη αλ ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν κεγάισζαλ είλαη ε Διιάδα, απηφ απηφκαηα βνεζά ζηελ θαιχηεξε θαη γξεγνξφηεξε πξνζαξκνγή αθφκα θαη αλ ε ππεθνφηεηα ηνπο δελ είλαη ειιεληθή. Σν πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο κέζα ζην νπνίν κεγαιψλνπλ νη αιινδαπνί καζεηέο θαζνξίδεη ηελ κεηέπεηηα εμέιημε ηνπο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Αλ έρνπλ κεγαιψζεη εληφο Διιάδαο, αθφκα θαη λα κελ κηινχλ θαιά ηελ ειιεληθή γιψζζα, ζίγνπξα ηελ κηινχλ θαιχηεξα απν ηνπο ππφινηπνπο αιινδαπνχο πνπ δελ γελλήζεθαλ εδψ, θαη ζίγνπξα ε εθκάζεζε ηεο ζα γίλεη γξεγνξφηεξα. Σν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ γελλεκέλσλ εληφο Διιάδαο απμάλεηαη κέζα ζηελ δεθαεηία , πνπ ζεκαίλεη νηη νινέλα θαη πεξηζζφηεξα παηδηά γελληνχληαη εληφο ρψξαο θαη ίζσο λα είλαη παηδηά δεχηεξεο γεληάο κεηαλαζηψλ. 41

44 1.5. ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΜΗΣΡΙΚΗ ΓΛΧΑ Πίλαθαο 6: Πνζνζηφ αιινδαπψλ καζεηψλ πνπ έρεη σο κεηξηθή γιψζζα ηελ ειιεληθή, ζε επίπεδν ρψξαο, γηα ην ζπλνιν ησλ βαζκίδσλ, ζρνιηθά έηε ΥΟΛΗΚΑ ΔΣΖ 2000/01 7,8 2001/02 5,7 2003/04 5,9 2004/05 5,9 2005/06 5,8 2006/07 5,5 2007/08 5,8 2008/09 8,8 2009/10 11,9 2010/11 11,3 ΠΟΟΣΑ % Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Σα πνζνζηά ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ πνπ έρνπλ δειψζεη ηελ ειιεληθή σο κεηξηθή γιψζζα απμάλνληαη ηδηαίηεξα απφ ην 2008 θαη έπεηηα. Πνιινί καζεηέο είλαη δίγισζζνη θαη έρνπλ ηελ ειιεληθή σο θχξηα κεηξηθή γιψζζα. Ζ πηνζέηεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ ηνπο αιινδαπνχο καζεηέο είλαη θάηη πνπ θξίλεηαη αλαγθαίν γηα ηελ κεηέπεηηα ζηαδηνδξνκία ηνπο ζηελ Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ηελ επαγγεικαηηθή εμέιημε ηνπο αξγφηεξα. πλεπψο ε εθµάζεζε ηεο Διιεληθήο θαη πιήξε θαηάθηεζε ηεο απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ έληαμε ησλ µεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ζηελ θνηλσλία (Παληαδή, 2006). Βέβαηα δελ κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε ην ηη γιψζζα κηιάλε ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηαο, θαη αλ φλησο εμαζθνχλ ηελ ειιεληθή ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπο. 42

45 ίγνπξα έλα εξψηεκα πνπ κπνξεί λα ηεζεί είλαη, εαλ ζπκπίπηεη ε ηάζε ηνπ πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ γελλεκέλσλ ζηελ Διιάδα κε απηε ηνπ πνζνζηνχ πνπ έρεη ηελ ειιεληθή σο κεηξηθή γιψζζα; Ζ απάληεζε είλαη λαη (βι πίλαθα5&6). Καη ηα δχν πνζνζηά ηείλνπλ λα απμάλνληαη. Όκσο ε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αιινδαπψλ γελλεκέλσλ ζηελ Διιάδα είλαη πνιχ κεγαιχηεξε απνηη απηή ησλ αιινδαπψλ κε κεηξηθή ηελ ειιεληθή γιψζζα. Καη απηφ είλαη θαλεξφ αλ δνχκε ηα πνζνζηά θπξίσο απν ην 2008 θαη κεηά. Δμάγεηαη έηζη ην ζπκπέξαζκα νηη αξθεηέο εζλνηηθέο νκάδεο αιινδαπψλ νηθνγελεηψλ παξφηη γέλλεζαλ ηα παηδηά ηνπο ζηελ Διιάδα ζηα ραξηηά ηελ δειψλνπλ σο κεηξηθή, δηαηεξψληαο θάηη απφ ηελ ρψξα πξνέιεπζεο ηνπο. Βέβαηα αξθεηνί επηιέγνπλ λα δηαηεξήζνπλ εληφο ηνπ νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο ησλ παηδηψλ ηελ γιψζζα ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο ηνπο, άξα δελ κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε επαθξηβψο ΤΠΗΚΟΟΣΗΣΔ Πίλαθαο 7: Αξηζκφο αιινδαπψλ καζεηψλ αλα ππεθνφηεηα, πνζνζηφ κεηαβνιήο,θαη απφιπηε κεηαβνιή, γηα ην ζπλνιν ησλ βαζκίδσλ,έηε ΥΩΡΑ ΤΠΖΚΟΟΣΖΣΑ ΑΛΒΑΝΗΑ ΑΡΑΒΗΚΔ ΛΟΗΠΖ ΠΡΩΖΝ ΥΩΡΔ ΑΗΑ ΔΓ ΑΦΡΗΚΖ 2000/ / % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 16,1 6,8 7, / / % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 6,9 6,7 6,7 2,3 19,2 2005/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 8,4 15,1 73,9 2 12,3 2006/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 9 7,9 21,3-1,1 14,3 43

46 2007/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 8,4 6,3 21,5 2,8-0,6 2008/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 5,5 6,5 19,6 1 21,4 2009/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ -0,7-18,4-3,9-3 41,9 2010/ % ΜΔΣΑΒΟΛΖ 9,5 50,3 38,9-5,2-12,3 ΤΝΟΛΟ ΠΟΟΣΗΑΗΑ ΜΔΣΑΒΟΛΖ ,4 142,9 694,6 33,9 295,1 ΑΠΟΛΤΣΖ ΜΔΣΑΒΟΛΖ Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). 44

47 ρήκα 9: ρήκα 10: Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ζρεκάησλ 8&9: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). 45

48 ρήκα 11: Πνζνζηά % αιινδαπψλ καζεηψλ αλα ππεθνφηεηεο ρήκα 12: Πνζνζηά % αιινδαπψλ καζεηψλ αλα ππεθνφηεηεο Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ζρεκάησλ 10&11: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015) 46

49 ηελ έξεπλα απηή γηα ηηο ππεθνφηεηεο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ εμεηάζζεθαλ νη θπξίαξρεο ππεθνφηεηεο, δειαδή απηέο πνπ θαηείραλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ καζεηψλ ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Παξαηεξήζεθε ινηπφλ νηη ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά ήηαλ καζεηέο απν: ηελ Αιβαλία, ηελ Πξφελ ΔΓ, ηελ Αζία θαη ηηο Αξαβηθέο ρψξεο. Οη καζεηέο κε αιβαληθή θαη απν ηελ Πξψελ ΔΓ ππεθνφηεηα ζεκεηψλνπλ ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά (βι ζρήκα 11&12). Απηφ νθείιεηαη ζηελ θαηάξεπζε ηνπ θαζεζηψηνο ηεο Αιβαλίαο θαη ηελ δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο έλσζεο. Σελ κεγαιχηεξε πνζνζηηαία κεηαβνιή φκσο θαηα ηελ δηάξθεηα ησλ δέθα εηψλ ηελ έρνπλ νη αιινδαπνί κε Τπεθνφηεηα απν ηελ Αζία θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ νη καζεηέο κε Τπεθνφηεηα απν ηελ Αθξηθή. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ νηη ηα κεηαλαζηεπηηθά ξεχκαηα κέζα ζηελ απν ρψξεο ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο απμήζεθαλ αξθεηά ζπγθξηηηθά κε ηνλ αξρηθφ αξηζκφ ηνπο. Μεηαμχ ησλ ζρνιηθψλ εηψλ 2008/09 θαη 2009/10, φιεο νη ππεθνφηεηεο κεηαβιήζεθαλ αξλεηηθά θαη κφλν νη καζεηέο απφ ηελ Αθξηθή κεηαβιήζεθαλ ζεηηθά. Παξαηεξείηαη επίζεο νηη ε ζχλζεζε ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ φζν αθνξά ηηο ππεθνφηεηεο ηνπο κεηαμχ ην 2000 θαη ην 2010 δέλ άιιαμε (βι. ρήκα 11&12). Γειαδή, κέζα ζηελ δεθαεηία δηαηήξεζαλ ηελ αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπο νη Αιβαλνί, θαη αθνινπζνχλ απηνί απν ηελ Πξφελ ΔΓ. Σα πνζνζηά ηεο θάζε ππεθνφηεηαο σο πξνο ην ζχλνιν ησλ ππεθνηήησλ δελ έρνπλ θάπνηα ηδηαίηεξε αιιαγή κεηαμχ ηνπ 2000 θαη ηνπ 2010 γηα ηηο ππεθνφηεηεο ηεο Αιβαλίαο, ηεο Αθξηθήο θαη ησλ Αξαβηθψλ ρσξψλ, ζπλεπψο πάιη είλαη νη θπξίαξρεο ππεθνφηεηεο, δειαδή λαη κέλ είδακε νηη άιιαμαλ πνζνηηθά(βι. ρήκα 10) αιιά δελ άιιαμε ην πνζνζηφ ηνπο ζην ζχλνιν ησλ αιινδαπψλ (βι. ρήκα 11&12). Οη ππεθνφηεηεο ηεο Λνηπήο Αζία θαη ηεο Πξψελ ΔΓ κεηαβιήζεθαλ θαηα +1,8% θαη - 3,6% αληίζηνηρα. Οη αιινδαπνί καζεηέο κε ππεθνφηεηα ηελ ΔΓ έρνπλ αξθεηέο απμνκεηψζεηο ζηνλ αξηζκφ ηνπο, κε κηα απφηνκε αχμεζε απν ην 2001 έσο ην 2005,θαη χζηεξα ν αξηζκφο ηνπο δηαηεξείηαη ζηαζεξά κεηνχκελνο. 47

50 1.7.ΙΓΙΧΣΙΚΑ ΥΟΛΔΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΜΑΘΗΣΔ Πίλαθαο 8:Πνζνζηά αιινδαπψλ καζεηψλ ζηα Ηδησηηθά ζρνιεία ΗΓΗΩΣΗΚΑ 0,4% 0,4% ΓΖΜΟΣΗΚΑ ΗΓΗΩΣΗΚΑ 0,3% 0,2% ΓΤΜΝΑΗΑ ΗΓΗΩΣΗΚΑ ΛΤΚΔΗΑ 0,7% 0,5% Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ζρεκάησλ 8&9: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Όπσο θαίλεηαη νη αιινδαπνί καζεηέο πνπ θνηηνχζαλ ζε ηδησηηθά ζρνιεία ην 2000 ήηαλ ειάρηζηνη. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ην Γηαπηζηψλνπκε έηζη φηη νη νηθνγέλεηεο ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ πξνέξρνληαη θαηα βάζε απν θησρέο ρψξεο θαη επηιέγνπλ λα ζηέιλνπλ ηα παηδηά ηνπο ζε δεκφζηα ζρνιεία. Απηνί πνπ έζηειλαλ ηα παηδηά ηνπο ζε ηδησηηθά πξνέξρνληαλ απν εχπνξεο νηθνγέλεηεο κε ρψξα πξνέιεπζεο θπξίσο ηηο ΖΠΑ-ΚΑΝΑΓΑ θαη θάπνηεο πινχζηεο Δπξσπαηθέο ρψξεο φπσο Γεξκαλία, Γαιιία. Δπίζεο βιέπνπκε νηη κεηαμχ ηνπ 2000 θαη 2010, θπξίσο ζηα Λχθεηα παξαηεξείηαη νηη ιηγφηεξνη αιινδαπνί καζεηέο θνηηνχλ ζε ηδησηηθά ζρνιεία. Βέβαηα ηα πνζνζηά είλαη ρακειά θαη ε δηαθνξά είλαη πνιχ κηθξή, θαη δέλ κπνξφπκε λα εμάγνπκε θάπνην ηδηαίηεξν ζπκπεξαζκα. 48

51 1.8.ΤΓΚΡΙΗ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ-ΠΑΛΙΝΝΟΣΟΤΝΣΧΝ ΜΑΘΗΣΧΝ Ποζοζηά ζηα ελληνικά ζσολεία ρήκα 13: χγθξηζε πνζνζηνχ αιινδαπψλ θαη παιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ, γηα ην ζπλνιν ησλ βαζκίδσλ,ζε επίπεδν Διιάδαο,ζρνιηθά έηε Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ζρεκάησλ 8&9: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Σν ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ηηο αδχλακεο ζρνιηθέο νκάδεο καζεηψλ. Γχν απν ηηο θπξηφηεξεο είλαη ηα παηδηά κεηαλαζηψλ, δειαδή ηα αιινδαπά θαη νη παιηλλνζηνχληεο. Αιιά πνηά απν ηηο δχν ζρνιηθέο νκάδεο βξίζθεηαη ζε κεγαιχηεξα πνζνζηά; Καη ζπλεπψο πνχ πξέπεη λα εζηηάζεη πεξηζζφηεξν ε λνκνζεζία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο; Ζ 49

52 απάληεζε είλαη νηη πξέπεη θπξίσο ζηνπο αιινδαπνχο καζεηέο δηφηη παξαηεξψληαο ηελ δεθαεηία , νη παιηλλνζηνχληεο καζεηέο βξίζθνληαη ζε κηθξφηεξα θαη κεηνχκελα πνζνζηά. Αληηζέησο ηα πνζνζηά ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ είλαη κεγάια θαη ζπλερψο απμαλφκελα. ( βι.ζρήκα 13) Απιθμόρ ανα βαθμίδα εκπαίδεςζηρ ρήκα 14 &15: 50

53 ρήκα 16&17 : 51

54 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ ζρεκάησλ 14,15,16,17: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Μπνξνχκε εχθνια λα δηαπηζηψζνπκε νηη δηαρξνληθά ν αξηζκφο θαη ησλ αιινδαπψλ θαη ησλ παιηλλνζηνχλησλ καζεηψλ αιιάδεη. Αλα βαζκίδα εθπαίδεπζεο φκσο παξαηεξνχληαη δηαθνξέο φζν αθνξά ηνλ αξηζκφ ηνπο θαη ηελ απφθιηζε ηνπ ελφο κε ηνπ άιινπ αξηζκνχ. ηελ πξσηνβάζκηα εθπάηδεπζε νη δπν αξηζκνί ηνπο έρνπλ ηεξάζηηα δηαθνξά, κε ηνπο αιινδαπνχο λα είλαη πνιχ πεξηζζφηεξνη ζε φιε ηελ δεθαεηία (βι. ρήκα 14). Όκσο ζηα Γπκλάζηα βιέπνπκε νηη ν αξηζκφο ηνπο μεθηλά ην 2000 λα είλαη πεξίπνπ ίδηνο, θαη μαθληθά κεηά ην 2003 απνθιίλνπλ κε κεγάιε δηαθνξά. Ζ κεγάιε απίθιηζε απηή είλαη απνηέιεζκα ηεο ηαπηφρξνλεο κείσζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ παιηλλνζηνχλησλ θαη αχμεζεο ησλ αιινδαπψλ. ηα Λχθεηα,παξαηεξνχκε νηη μεθηλαλε λα είλαη πεξηζζφηεξνη νη αιινδαπνί ην 2000, κεηα ηαπηηδνληαη νη αξηζκνί ηνπο θαζψο ηέκλνληαη νη δχν επζείεο ην 2004 (βι. ρήκα 16) θαη ζηελ πνξεία νη αιινδαπνί απμάλνληαη θαη νη παιηλλνζηνχληεο κεηφλνληαη. Σν ίδην ηζρχεη θαη ζηα ΔΠΑΛ- Δθθιεζηαζηηθά Λχθεηα. Οη δηαθνξέο απηέο αλα βαζκίδα είλαη έληνλεο. 52

55 2.1 ςμπεπάζμαηα πινάκων και σαπηών Δίδακε νηη ηα πνζνζηά ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ κεηαβάιινληαη ζε φινπο ηνπο λνκνχο κε απμεηηθή ηάζε. Οζν αθνξά ηα Γεκνηηθά ζρνιεία,ε πςειφηεξε ζπζζψξεπζε αιινδαπψλ παξαηεξείηαη θπξίσο ζηηο κεγάιεο πφιεηο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη ε νμχκσξε θαηάζηαζε ζηα ζρνιεία απηψλ ησλ πεξηνρψλ. ε φινπο ηνπο λνκνχο ηεο Διιάδαο παξαηεξείηαη ζεηηθή κεηαβνιή ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ, εθηφο απφ ηνπο λνκνχο Ξάλζεο ζηα Γεκνηηθά ζρνιέηα (βι. Πίλαθα 9). ε πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, πνπ δέρνληαη κεγάινπο αξηζκνχο κεηαλαζηψλ, εηδηθά ζηελ Αηηηθή, βξηζθφκαζηε ζε κηα θακπή: ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ δήκνπ Αζελαίσλ, απμάλεηαη ζεκαληηθά ν αξηζκφο ησλ κηθηψλ γάκσλ, φπνπ ν ζχδπγνο είλαη Έιιελαο θαη ε ζχδπγνο θαηάγεηαη απφ ρψξα πξνέιεπζεο κεηαλαζηψλ. Έηζη κέζα ζηελ δεθαεηία ηα ζρνιεία ππνδέρνληαη δίγισζζνπο καζεηέο γελλεκέλνπο εληφο Διιάδαο, νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ κηθηέο νηθνγέλεηεο, φπνπ ν έλαο γνλέαο είλαη ή ππήξμε κεηαλάζηεο (θνχξηνπ, 2004). Ζ κεγαιχηεξε πνζνζηηαία κεηαβνιή εληνπίδεηαη ζην λνκφ Λεπθάδαο πνπ θαίλεηαη νηη πξνζέιθπζε κεγάιν αξηζκφ αιινδαπψλ καζεηψλ ελψ νη γεγελείο παξέκεηλαλ ζηαζεξνί. Σν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ καζεηψλ πνπ έρνπλ γελλεζεί ζηελ Διιάδα βιέπνπκε νηη θαη ζηα Γεκνηηθά θαη ζηα Γπκλάζηα ζπλερψο απμάλεηαη γη φινπο ηνπο λνκνχο κέζα ζηελ δεθαεηία θαη ην γεγνλφο απηφ είλαη ζεηηθφ, γηα ιφγνπο πνπ έρνπκε εμεγήζεη πην πάλσ. Φπζηθά νη γχξσ θνληηλέο πεξηνρέο ηεο πξσηεχνπζαο θαη ηεο ζπκπξσηεχνπζαο επίζεο εκθαλίδνληαη κε ζθνχξν ρξψκα,πξάγκα πνπ ζεκαίλεη νηη αξθεηνί κεηαλάζηεο επηιέμαλ λα κείλνπλ θαη κελ θνληά ζηα αζηηθά θέληξα αιιά ζε δηπιαλφ λνκφ. Ο λνκφο Ξάλζεο θαη Δπξπηαλίαο έρνπλ ηνλ κηθξφηεξν αξηζκφ αιινδαπψλ καζεηψλ ζηηο βαζκίδεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο βάζε ησλ πην πξφζθαησλ 2010/11. πγθξίλνληαο ηα πνζνζηά κε ηα λνχκεξα ησλ κεηαλαζηψλ αλα λνκφ παξαηεξήζεθε νηη δέλ ζπκπίπηνπλ. Ζ θαηαλνκή ησλ πνζνζηψλ αιινδαπψλ καζεηψλ σο πξνο ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ αλα λνκφ δηαθνξνπνηείηαη απν ηελ θαηαλνκή ησλ πνζνζηψλ αιινδαπψλ καζεηψλ σο πξνο ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ ηεο ρψξαο. Γηα παξάδεηγκα έρεη εμεηαζηεί ε πην πξφζθαηε θαηαγξαθή ζηα ζρνιεία απν ην ζρνιηθφ έηνο 2010/11. Δλψ πεξηκέλακε ε ε Ννκαξρία Αζελψλ λα εκθαλίδεηαη πξψηε ζηελ θαηάηαμε κε ην κεγάιν πνζνζηφ, ζε επίπεδν λνκνχ βξίζθεηαη κφιηο ζηελ 12 ε ζέζε κε ηελ πξψηε ζέζε λα θαηέρεηαη απν ηελ Εάθπλζν ε νπνία πάξά ηελ 29 ε ζέζε ζην ζχλνιν ηεο 53

56 Διιάδαο θαίλεηαη νηη αλαινγηθά κε ηνπο ζπλνιηθνχο καζεηέο πνπ βξίζθνληαη ζηελ Εάθπλζν έρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ. Γειαδή ρσξηθά δηαθνξνπνηνχληαη ηα πνζνζηά. Ζ Αζήλα λαη κελ θηινμελεί ηνπο πεξηζζφηεξνπο αιινδαπνχο καζεηέο αιια δελ παχεη λα είλαη κηα πνιππιεζείο πφιε, νπνπ έρεη θαη επίζεο πνιινχο γεγελείο καζεηέο θαη έηζη είλαη θπζηθφ λα έρεη θαη πνιινχο αιινδαπνχο. Μηα πφιε είλαη πφινο έιμεο γηα ηνπο αιινδαπνχο κε πξννπηηθέο κεγαιχηεξεο απφηη ζε επαξρηαθή πεξηνρή. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ Θεζζαινλίθε. Οη αιινδαπνί ζηε Εάθπλζν θαη ηε Κεθαιινληά ζπγθξηηηθά κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο εθεί είλαη αξθεηνί μεπεξλφληαο ην 20%. Σν Βφξεην Ηφλην, βξίζθεηαη θνληά ζηα ζχλνξα κε ηελ Αιβαλία νπφηε θηινμελεί αξθεηνχο αιινδαπνχο απφ εθεί. 54

57 2.2.Πίνακερ-Γιαγπαμμαηα 55

58 Πίλαθαο 2.2.1: Πνζνζηά %αιινδαπψλ καζεηψλ, πνζνζηηαία κεηαβνιή , αλα λνκφ Διιάδνο, Γεκνηηθά ζρνιεία. ΓΖΜΟΣΗΚΟ ΝΟΜΟΗ ΔΛΛΑΓΑ 2000/01 % Πνζνζηηαία 2001/ / / / / / / / /11 Μεηαβνιή ΝΟΜΟ ΡΑΜΑ 3,6 3,1 3,5 3,3 3,6 3,8 3,7 4,0 4,1 5,4 37,7 ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑ 2,6 2,3 2,6 2,5 2,7 2,8 2,8 2,8 2,9 3,7 80,2 ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 2,1 1,3 1,4 1,4 1,7 1,3 1,5 1,8 1,9 2,2 12,1 ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΖ 1,9 1,0 0,9 1,1 1,2 1,2 1,5 1,5 1,7 1,6-9,4 ΝΟΜΟ ΡΟ ΟΠΖ 1,3 0,7 0,8 0,9 1,1 1,0 0,9 1,1 1,0 4,2 235,4 ΝΟΜΟ ΖΜΑΘΗΑ 3,7 3,8 4,2 4,6 5,3 5,8 6,1 6,9 8,9 8,4 142,8 ΝΟΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 6,0 6,1 6,5 6,7 7,1 7,5 7,9 8,5 9,9 8,7 50,1 ΝΟΜΟ ΚΗΛΚΗ 4,6 4,2 4,9 5,5 6,1 6,9 7,3 8,3 9,0 9,1 92,2 ΝΟΜΟ ΠΔΛΛΖ 4,5 4,6 4,7 4,7 5,1 5,3 5,8 6,0 7,3 7,6 59,1 ΝΟΜΟ ΠΗΔΡΗΑ 4,9 5,4 6,5 6,3 6,9 7,2 8,0 8,6 9,5 10,2 116,8 ΝΟΜΟ ΔΡΡΩΝ 2,1 1,9 2,5 2,6 2,8 2,9 2,9 3,5 5,2 4,7 102,8 ΝΟΜΟ ΥΑΛΚΗ ΗΚΖ 9,9 9,8 11,8 12,6 14,2 16,3 17,4 18,0 0,0 20,5 142 ΝΟΜΟ ΓΡΔΒΔΝΩΝ 3,5 4,6 5,5 6,0 7,1 8,0 8,4 9,2 0,0 9,8 57,9 ΝΟΜΟ ΚΑΣΟΡΗΑ 3,3 4,1 4,6 4,8 4,7 4,7 5,4 6,1 6,6 6,4 139,2 ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ 1,6 1,5 1,7 1,7 1,6 1,6 1,6 1,8 2,1 2,2 24,5 ΝΟΜΟ ΦΛΩΡΗΝΖ 5,6 5,0 5,1 5,2 4,7 4,7 4,6 5,2 6,1 6,2 114,8 ΝΟΜΟ ΚΑΡ ΗΣΖ 2,6 2,9 3,0 3,2 3,5 4,4 4,8 5,4 6,3 6,4 117,4 ΝΟΜΟ ΛΑΡΗΖ 4,6 5,0 5,6 6,1 6,8 7,9 8,4 8,9 9,7 9,9 114 ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΖΗΑ 6,3 6,9 8,0 8,2 9,2 10,2 11,4 12,1 13,2 13,9 124,3 56

59 ΝΟΜΟ ΣΡΗΚΑΛΩΝ 3,0 3,4 3,8 3,9 4,4 4,7 5,2 5,6 6,6 7,3 138,3 ΝΟΜΟ ΑΡΣΖ 3,0 3,1 4,6 4,6 5,3 5,9 6,5 6,2 7,8 7,9 107,3 ΝΟΜΟ ΘΔΠΡΩΣΗΑ 4,2 5,0 5,4 5,0 5,8 7,1 7,1 8,2 8,4 9,2 132,8 ΝΟΜΟ ΗΩΑΝΝΗΝΩΝ 3,4 3,6 4,2 4,9 5,3 5,7 6,5 7,3 8,5 8,0 105 ΝΟΜΟ ΠΡΔΒΔΕΖ 6,4 6,0 7,4 9,0 9,8 10,9 12,2 12,0 13,2 13,7 99,4 ΝΟΜΟ ΕΑΚΤΝΘΟΤ 12,3 15,5 16,4 17,4 19,0 19,6 20,4 21,4 23,5 24,7 107,1 ΝΟΜΟ ΚΔΡΚΤΡΑ 8,8 7,6 8,6 8,4 9,4 10,2 11,5 12,5 13,2 13,7 55,5 ΝΟΜΟ ΚΔΦΑΛΛΖΝΗΑ 9,4 10,5 13,1 14,3 15,1 16,4 19,2 19,8 20,8 22,3 154,5 ΝΟΜΟ ΛΔΤΚΑ Ο 4,8 4,7 5,9 7,7 8,6 10,3 12,2 13,8 15,0 15,6 265,5 ΝΟΜΟ ΑΗΣΩΛΗΑ ΚΑΗ ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ 2,9 3,0 4,0 4,1 4,4 5,0 5,4 6,1 6,6 6,7 112,6 ΝΟΜΟ ΑΥΑΗΑ 4,8 4,5 5,4 5,7 6,2 7,2 8,1 8,7 9,0 9,2 76,6 ΝΟΜΟ ΖΛΔΗΑ 5,4 6,0 7,0 7,8 9,0 9,2 10,5 10,8 11,8 12,6 114,7 ΝΟΜΟ ΒΟΗΩΣΗΑ 7,8 8,8 10,2 10,8 11,6 12,8 14,1 15,4 16,9 17,8 115 ΝΟΜΟ ΔΤΒΟΗΑ 6,5 7,0 8,0 8,1 8,4 9,4 10,0 10,8 11,5 12,7 89,6 ΝΟΜΟ ΔΤΡΤΣΑΝΗΑ 1,4 1,7 2,3 2,3 2,2 3,0 4,3 4,8 5,7 6,4 250 ΝΟΜΟ ΦΘΗΩΣΗ Ο 6,9 8,0 9,8 10,6 11,1 11,6 12,7 13,8 15,1 15,2 110,7 ΝΟΜΟ ΦΩΚΗ Ο 9,5 10,4 13,0 12,3 13,1 16,8 15,7 16,7 18,7 18,9 75 ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΗ Ο 8,4 9,8 10,7 11,1 11,6 12,3 14,0 14,4 16,1 17,2 93,5 ΝΟΜΟ ΑΡΚΑ ΗΑ 4,5 5,1 6,1 6,8 7,9 7,7 8,9 10,5 15,4 9,9 84,3 ΝΟΜΟ ΚΟΡΗΝΘΗΑ 11,6 12,0 12,3 13,3 13,7 15,5 18,5 17,5 18,1 17,9 74 ΝΟΜΟ ΛΑΚΩΝΗΑ 8,3 8,6 9,9 10,9 11,4 12,3 13,9 15,1 16,7 17,7 110,2 ΝΟΜΟ ΜΔΖΝΗΑ 7,2 7,8 9,7 9,8 11,6 12,1 13,5 14,7 16,1 15,5 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΘΖΝΩΝ 38,7 28,5 11,0 19,7 28,3 12,2 12,9 13,9 13,9 9,5 57

60 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 4,5 10,8 10,5 4,4 12,0 11,0 11,6 11,4 10,4 11,4 56,7 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΤΣΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 1,9 7,7 1,4 3,0 8,9 9,6 10,3 11,0 10,5 12,8 76,7 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΠΔΗΡΑΗΩ 4,6 9,1 10,8 1,5 11,4 12,1 12,8 13,0 11,6 14,8 54,4 ΝΟΜΟ ΛΔΒΟΤ 3,9 4,6 5,7 6,1 7,0 7,6 8,2 10,1 10,5 11,3 187,8 ΝΟΜΟ ΑΜΟΤ 4,9 5,8 6,2 7,0 7,1 8,4 9,5 9,9 12,4 12,0 119,5 ΝΟΜΟ ΥΗΟΤ 4,4 5,0 5,2 5,5 5,9 7,5 7,9 9,4 9,8 11,4 110,4 ΝΟΜΟ Ω ΔΚΑΝΖΟΤ 4,8 5,7 7,6 7,8 8,3 9,1 9,8 11,5 12,7 12,9 148,8 ΝΟΜΟ ΚΤΚΛΑ ΩΝ 10,4 11,6 13,5 13,5 14,3 16,8 18,6 20,5 21,4 21,3 174,5 ΝΟΜΟ ΖΡΑΚΛΔΗΟΤ 4,6 4,9 6,5 6,7 7,3 8,1 8,7 9,7 6,1 10,9 126,1 ΝΟΜΟ ΛΑΗΘΗΟΤ 8,9 10,7 11,9 12,1 12,9 14,8 16,4 16,9 18,6 19,8 154,3 ΝΟΜΟ ΡΔΘΤΜΝΖ 6,8 7,4 9,3 9,9 10,3 11,6 12,2 13,0 14,2 15,0 117,1 ΝΟΜΟ ΥΑΝΗΩΝ 7,1 7,7 9,2 9,3 9,7 11,1 12,5 13,3 14,0 14,4 153 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). Πίλαθαο 2.2.2: Πνζνζηά %αιινδαπψλ καζεηψλ, πνζνζηηαία κεηαβνιή , αλα λνκφ Διιάδνο, ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία, έηε ΓΤΜΝΑΗΑ Πνζνζηηαία ΝΟΜΟΗ ΔΛΛΑΓΑ 2001/ / / / / / / / /11 Μεηαβνιή ΝΟΜΟ ΡΑΜΑ 2,8 6,1 5,5 4,5 3,8 3,0 4,4 4,9 4,5 60,2 58

61 ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑ 3,0 5,1 6,8 7,6 8,0 8,0 8,3 8,6 9,3 226,2 ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 0,6 1,2 1,3 1,5 1,6 1,5 1,6 1,5 1,5 148,0 ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΖ 1,3 0,7 1,3 1,7 1,5 1,7 1,5 1,1 1,2 22,9 ΝΟΜΟ ΡΟ ΟΠΖ 0,3 0,7 0,5 0,7 0,6 0,6 0,8 1,0 1,2 387,5 ΝΟΜΟ ΖΜΑΘΗΑ 1,9 3,1 3,6 3,9 4,7 5,7 6,2 6,8 7,7 316,9 ΝΟΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 4,4 5,8 6,9 7,1 7,1 7,6 8,0 8,6 8,4 89,2 ΝΟΜΟ ΚΗΛΚΗ 3,5 3,2 3,3 5,3 5,6 5,9 6,1 7,0 7,3 118,5 ΝΟΜΟ ΠΔΛΛΖ 2,4 3,7 3,6 4,8 4,8 5,6 5,5 6,1 5,6 121,8 ΝΟΜΟ ΠΗΔΡΗΑ 1,9 2,9 5,0 5,6 6,1 6,6 7,1 7,4 8,3 200,8 ΝΟΜΟ ΔΡΡΩΝ 0,5 0,7 1,1 1,6 1,6 2,2 2,4 2,9 3,6 433,3 ΝΟΜΟ ΥΑΛΚΗ ΗΚΖ 5,8 7,5 17,2 15,2 15,1 11,1 14,8 16,2 18,8 199,6 ΝΟΜΟ ΓΡΔΒΔΝΩΝ 0,8 1,2 3,0 3,3 4,1 3,6 6,7 7,1 7,4 555,6 ΝΟΜΟ ΚΑΣΟΡΗΑ 1,4 2,8 4,3 4,8 5,4 5,9 5,9 6,7 6,2 263,0 ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ 2,2 2,7 3,0 2,7 3,6 4,1 4,1 4,6 5,7 131,5 ΝΟΜΟ ΦΛΩΡΗΝΖ 2,0 3,5 4,2 5,3 4,9 4,9 4,1 5,9 5,8 177,8 ΝΟΜΟ ΚΑΡ ΗΣΖ 1,1 1,7 2,2 2,8 3,1 4,4 4,5 5,4 5,9 361,0 ΝΟΜΟ ΛΑΡΗΖ 2,1 6,0 4,6 5,0 5,3 6,0 6,4 8,5 8,6 263,6 ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΖΗΑ 3,7 6,4 6,3 8,1 8,5 9,1 9,9 10,3 12,1 208,5 ΝΟΜΟ ΣΡΗΚΑΛΩΝ 0,3 2,4 3,2 3,4 3,1 3,2 4,3 5,4 5,8 1623,1 ΝΟΜΟ ΑΡΣΖ 1,4 2,5 3,0 3,6 4,0 4,6 5,8 6,9 6,8 340,0 ΝΟΜΟ ΘΔΠΡΩΣΗΑ 2,1 4,3 4,4 6,0 5,4 6,6 6,7 9,2 9,9 325,0 ΝΟΜΟ ΗΩΑΝΝΗΝΩΝ 3,7 4,2 5,4 6,1 6,0 6,7 7,5 8,6 7,5 70,2 ΝΟΜΟ ΠΡΔΒΔΕΖ 2,3 2,6 3,6 4,3 5,4 6,7 7,6 9,6 11,9 375,5 ΝΟΜΟ ΕΑΚΤΝΘΟΤ 7,6 7,0 8,8 10,6 12,7 16,1 15,9 19,5 20,0 209,3 ΝΟΜΟ ΚΔΡΚΤΡΑ 3,7 4,1 7,2 7,0 7,6 8,8 8,5 10,4 12,8 202,7 59

62 ΝΟΜΟ ΚΔΦΑΛΛΖΝΗΑ 4,4 41,1 10,4 11,2 13,6 11,1 14,1 15,8 19,0 368,6 ΝΟΜΟ ΛΔΤΚΑ Ο 1,0 1,1 4,7 6,4 6,8 8,1 9,7 13,3 12,3 1100,0 ΝΟΜΟ ΑΗΣΩΛΗΑ ΚΑΗ ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ 1,0 1,1 1,7 2,5 2,7 3,3 3,8 4,3 6,6 497,4 ΝΟΜΟ ΑΥΑΗΑ 2,4 2,7 3,9 4,7 5,3 5,8 6,2 7,5 8,3 191,6 ΝΟΜΟ ΖΛΔΗΑ 1,9 2,1 4,1 4,7 5,0 6,2 6,8 8,3 9,7 355,2 ΝΟΜΟ ΒΟΗΩΣΗΑ 3,9 4,2 7,4 7,6 9,4 10,8 11,9 13,4 14,3 232,6 ΝΟΜΟ ΔΤΒΟΗΑ 2,3 2,7 5,0 5,9 7,2 7,5 8,6 9,3 10,3 306,5 ΝΟΜΟ ΔΤΡΤΣΑΝΗΑ 0,8 1,2 0,8 1,7 2,7 3,6 3,5 3,1 ΝΟΜΟ ΦΘΗΩΣΗ Ο 3,2 3,3 5,2 6,1 3,3 8,9 9,8 10,6 12,5 276,4 ΝΟΜΟ ΦΩΚΗ Ο 5,2 5,3 9,1 12,3 11,3 14,0 11,9 17,5 17,1 190,4 ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΗ Ο 4,4 5,1 6,2 8,2 10,0 10,9 13,3 12,4 13,9 173,2 ΝΟΜΟ ΑΡΚΑ ΗΑ 2,5 2,7 4,6 5,4 6,3 6,5 7,6 7,9 9,2 236,8 ΝΟΜΟ ΚΟΡΗΝΘΗΑ 6,0 6,2 10,6 12,0 12,7 13,5 14,4 16,3 17,3 188,6 ΝΟΜΟ ΛΑΚΩΝΗΑ 2,8 2,9 7,2 7,4 0,7 9,0 10,0 11,8 13,6 330,7 ΝΟΜΟ ΜΔΖΝΗΑ 4,1 4,6 6,4 7,1 8,1 8,7 10,2 11,5 14,3 202,8 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΘΖΝΩΝ 13,6 15,1 17,2 11,3 12,1 12,7 12,8 12,4 12,7 39,6 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 7,2 5,4 8,3 9,4 9,6 10,2 10,4 11,2 11,7 163,3 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΤΣΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 1,1 1,2 1,2 10,2 6,6 9,6 10,0 11,2 9,3 21,0 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΠΔΗΡΑΗΩ 6,1 6,9 6,0 8,9 9,6 9,3 10,8 8,6 9,2 21,0 ΝΟΜΟ ΛΔΒΟΤ 1,3 2,6 3,4 5,4 6,0 6,4 6,6 8,2 8,2 509,5 ΝΟΜΟ ΑΜΟΤ 4,4 4,8 5,0 6,5 5,1 7,0 6,8 9,0 8,5 94,4 ΝΟΜΟ ΥΗΟΤ 2,1 3,6 4,0 5,3 6,2 7,2 6,9 8,1 9,0 300,0 60

63 ΝΟΜΟ Ω ΔΚΑΝΖΟΤ 2,7 5,9 5,6 6,5 7,4 8,6 9,2 9,6 9,7 252,6 ΝΟΜΟ ΚΤΚΛΑ ΩΝ 8,2 11,6 12,4 12,2 13,2 13,5 14,9 17,7 15,3 104,9 ΝΟΜΟ ΖΡΑΚΛΔΗΟΤ 2,5 3,9 3,7 5,1 5,7 6,2 7,4 7,6 8,4 218,2 ΝΟΜΟ ΛΑΗΘΗΟΤ 3,5 8,2 9,2 10,9 12,3 12,5 12,9 14,6 14,1 292,4 ΝΟΜΟ ΡΔΘΤΜΝΖ 3,1 5,0 7,0 8,2 7,9 8,5 10,9 12,5 9,0 243,0 ΝΟΜΟ ΥΑΝΗΩΝ 4,7 7,2 7,7 8,0 8,8 7,7 10,5 10,7 11,9 214,6 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). 61

64 Πίλαθαο 2.2.3: Πνζνζηά % αιινδαπψλ καζεηψλ γελλεκέλσλ ζηελ Διιάδα, Γεκνηηθά ζρνιεία, ζε επίπεδν λνκψλ, ζρνιηθά έηε ΓΗΜΟΣΙΚΑ 2000/ / / / / / / / / /11 ΝΟΜΟ ΡΑΜΑ 10,3 5,6 7,0 7,0 11,3 21,2 22,4 32,3 48,5 44,3 ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑ 3,4 2,7 5,1 10,0 14,3 23,1 26,1 33,2 38,3 40,2 ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 27,9 5,8 0,9 2,6 19,0 15,0 21,5 23,7 23,0 24,3 ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΖ 14,8 6,1 2,6 0,0 5,2 11,0 13,5 19,8 16,2 30,4 ΝΟΜΟ ΡΟ ΟΠΖ 40,5 6,7 9,4 6,7 15,3 17,7 10,9 17,6 25,4 74,7 ΝΟΜΟ ΖΜΑΘΗΑ 8,1 6,0 7,7 10,5 14,4 20,6 25,0 31,4 33,8 39,2 ΝΟΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 9,2 5,8 10,5 15,2 21,0 29,2 35,9 41,9 48,1 52,7 ΝΟΜΟ ΚΗΛΚΗ 11,2 4,7 3,5 6,3 9,3 16,0 16,9 24,3 31,0 39,1 ΝΟΜΟ ΠΔΛΛΖ 6,2 4,4 9,0 10,0 12,6 28,4 27,4 34,7 39,1 45,5 ΝΟΜΟ ΠΗΔΡΗΑ 6,5 1,6 6,6 11,6 17,9 8,2 31,7 35,4 36,9 43,1 ΝΟΜΟ ΔΡΡΩΝ 9,0 4,8 7,4 8,4 10,7 69,5 17,6 25,4 27,6 35,8 ΝΟΜΟ ΥΑΛΚΗ ΗΚΖ 7,2 2,2 3,8 6,4 13,5 4,6 29,7 35,0 * 44,9 ΝΟΜΟ ΓΡΔΒΔΝΩΝ 0,0 5,5 11,5 20,8 30,2 * 42,3 48,3 * 51,6 ΝΟΜΟ ΚΑΣΟΡΗΑ 8,4 5,2 7,3 10,5 18,2 32,2 37,7 59,3 63,8 58,6 ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ 10,4 7,1 6,5 12,6 21,2 29,7 33,8 41,6 42,6 46,0 ΝΟΜΟ ΦΛΩΡΗΝΖ 17,2 8,1 12,4 19,3 19,3 32,1 31,8 30,5 34,1 43,3 ΝΟΜΟ ΚΑΡ ΗΣΖ 2,2 3,1 4,9 6,5 11,4 15,8 17,9 22,8 25,6 30,7 ΝΟΜΟ ΛΑΡΗΖ 9,0 7,1 12,0 13,0 16,3 23,0 27,2 35,3 43,0 49,5 ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΖΗΑ 5,1 5,0 9,6 17,1 20,7 8,5 30,9 36,0 45,2 46,6 ΝΟΜΟ ΣΡΗΚΑΛΩΝ 13,8 8,9 10,7 16,7 18,6 27,1 31,8 33,8 34,9 39,9 ΝΟΜΟ ΑΡΣΖ 13,9 9,3 21,4 22,8 21,4 24,8 25,7 28,9 34,2 37,2 ΝΟΜΟ ΘΔΠΡΩΣΗΑ 26,6 7,7 11,8 17,2 18,9 3,9 24,6 30,7 36,1 38,5 62

65 ΝΟΜΟ ΗΩΑΝΝΗΝΩΝ 20,2 4,7 11,7 11,7 19,2 1,2 28,2 34,6 * 46,6 ΝΟΜΟ ΠΡΔΒΔΕΖ 22,7 7,3 9,2 17,9 14,8 1,6 26,4 41,8 6,8 53,0 ΝΟΜΟ ΕΑΚΤΝΘΟΤ 11,0 5,5 19,2 16,2 18,8 27,8 34,1 36,1 8,9 54,6 ΝΟΜΟ ΚΔΡΚΤΡΑ 19,5 11,4 19,5 21,2 29,8 0,6 36,1 35,9 * 48,5 ΝΟΜΟ ΚΔΦΑΛΛΖΝΗΑ 10,9 7,4 12,8 14,8 20,3 26,0 34,3 40,3 2,2 61,1 ΝΟΜΟ ΛΔΤΚΑ Ο 22,4 3,4 22,4 26,8 25,2 34,8 31,6 33,9 8,6 7,1 ΝΟΜΟ ΑΗΣΩΛΗΑ ΚΑΗ ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ 10,5 9,0 12,5 14,7 17,7 23,6 27,3 33,2 0,8 40,4 ΝΟΜΟ ΑΥΑΗΑ 20,3 11,7 18,7 25,2 28,6 38,2 42,7 45,0 5,6 50,6 ΝΟΜΟ ΖΛΔΗΑ 6,5 3,1 7,0 11,4 12,7 18,0 23,3 29,9 1,6 40,0 ΝΟΜΟ ΒΟΗΩΣΗΑ 5,8 4,2 8,0 11,7 14,9 22,5 29,7 32,8 0,2 46,5 ΝΟΜΟ ΔΤΒΟΗΑ 8,9 6,0 10,8 15,6 20,9 28,2 34,6 40,6 0,8 55,1 ΝΟΜΟ ΔΤΡΤΣΑΝΗΑ 0,0 0,0 0,0 5,0 15,8 38,5 36,1 36,6 * 51,0 ΝΟΜΟ ΦΘΗΩΣΗ Ο 6,1 3,6 6,4 8,0 13,1 23,2 26,6 36,8 39,0 47,6 ΝΟΜΟ ΦΩΚΗ Ο 5,0 5,6 7,3 14,0 17,2 31,3 35,9 48,0 48,1 54,9 ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΗ Ο 8,3 5,6 7,8 12,5 16,7 24,4 33,3 41,4 48,7 52,6 ΝΟΜΟ ΑΡΚΑ ΗΑ 7,8 2,7 5,2 12,6 19,1 23,3 27,9 34,8 39,9 49,1 ΝΟΜΟ ΚΟΡΗΝΘΗΑ 11,1 6,4 13,1 18,1 22,8 33,2 33,6 37,9 43,7 46,6 ΝΟΜΟ ΛΑΚΩΝΗΑ 4,3 2,9 6,0 9,9 15,8 25,4 26,7 32,4 40,2 39,1 ΝΟΜΟ ΜΔΖΝΗΑ 9,7 5,0 8,9 13,1 17,5 24,1 26,8 34,7 36,7 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΘΖΝΩΝ 13,1 14,0 20,9 29,2 37,9 46,5 54,1 61,2 68,4 70,4 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 9,3 7,5 12,1 17,7 24,8 33,4 39,6 50,9 60,5 64,0 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΤΣΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 13,6 5,8 13,1 18,4 22,8 33,0 42,7 51,0 55,7 63,3 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΠΔΗΡΑΗΩ 9,9 7,9 18,2 21,7 30,7 40,5 47,3 53,4 60,3 56,5 63

66 ΝΟΜΟ ΛΔΒΟΤ 2,9 3,4 4,9 6,6 9,0 17,3 24,8 31,6 38,5 46,8 ΝΟΜΟ ΑΜΟΤ 8,9 5,6 5,0 11,8 21,8 28,4 35,8 41,6 44,8 51,9 ΝΟΜΟ ΥΗΟΤ 5,6 3,6 3,6 5,8 12,8 23,8 25,7 32,6 40,0 45,5 ΝΟΜΟ Ω ΔΚΑΝΖΟΤ 11,8 9,2 11,6 15,4 22,2 27,6 34,2 39,8 49,4 53,3 ΝΟΜΟ ΚΤΚΛΑ ΩΝ 3,4 3,6 6,1 12,9 20,5 28,5 30,7 37,5 44,3 53,4 ΝΟΜΟ ΖΡΑΚΛΔΗΟΤ 3,6 6,2 10,0 12,6 16,9 23,3 29,2 35,4 40,2 47,2 ΝΟΜΟ ΛΑΗΘΗΟΤ 4,8 8,1 8,8 11,3 13,4 29,5 31,9 35,6 49,7 52,8 ΝΟΜΟ ΡΔΘΤΜΝΖ 9,5 5,1 5,3 7,8 15,1 23,4 27,6 39,6 45,3 52,1 ΝΟΜΟ ΥΑΝΗΩΝ 4,4 4,2 5,5 10,8 15,4 22,2 26,6 36,1 39,4 43,6 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ, Γηαζέζηκν ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: (last acess at 1/10/2015). *Γελ βξέζεθαλ ζηνηρεία Πίλαθαο 2.2.4: Πνζνζηά % αιινδαπψλ καζεηψλ γελλεκέλσλ ζηελ Διιάδα,Γπκλάζηα ζρνιεία, ζε επίπεδν λνκψλ,ζρνιηθά έηε ΓΤΜΝΑΗΑ 2000/ / / / / / / / / /11 ΝΟΜΟ ΡΑΜΑ 0,0 0,0 0,5 1,7 0,7 0,8 2,9 3,4 15,1 10,7 ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑ 1,1 0,0 0,0 0,3 1,8 2,6 0,3 3,5 6,6 12,4 ΝΟΜΟ ΔΒΡΟΤ 0,0 0,0 0,0 0,0 1,7 1,6 0,0 1,6 3,3 6,5 ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΖ 5,9 2,1 0,0 1,7 3,3 3,6 1,6 2,9 1,9 5,1 ΝΟΜΟ ΡΟ ΟΠΖ 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11,1 6,3 5,1 ΝΟΜΟ ΖΜΑΘΗΑ 0,0 0,0 1,4 0,0 4,0 4,5 0,0 5,2 9,2 11,9 ΝΟΜΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 0,8 0,5 0,5 0,9 3,0 6,9 0,8 10,2 16,3 18,2 ΝΟΜΟ ΚΗΛΚΗ 0,0 0,0 0,0 1,3 0,8 5,0 0,7 4,0 8,8 12,4 ΝΟΜΟ ΠΔΛΛΖ 1,5 0,0 0,0 0,0 1,4 2,2 0,0 2,7 10,8 13,6 64

67 ΝΟΜΟ ΠΗΔΡΗΑ 0,0 0,0 0,5 1,3 2,6 4,1 1,0 2,8 8,9 11,7 ΝΟΜΟ ΔΡΡΩΝ 0,0 0,0 1,8 2,4 2,3 4,3 1,7 2,0 6,3 12,5 ΝΟΜΟ ΥΑΛΚΗ ΗΚΖ 0,6 0,0 0,0 0,6 1,4 2,3 0,4 6,3 12,5 14,1 ΝΟΜΟ ΓΡΔΒΔΝΩΝ 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,2 7,8 10,2 ΝΟΜΟ ΚΑΣΟΡΗΑ 0,0 0,0 0,0 2,9 3,9 3,4 2,1 7,2 15,6 9,2 ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ 0,0 0,0 0,8 1,3 1,7 1,6 0,9 2,8 3,8 7,0 ΝΟΜΟ ΦΛΩΡΗΝΖ 0,0 0,0 0,0 0,0 6,0 11,1 0,0 7,4 12,5 16,0 ΝΟΜΟ ΚΑΡ ΗΣΖ 0,0 0,0 0,0 1,4 1,1 2,8 0,7 7,2 8,6 5,8 ΝΟΜΟ ΛΑΡΗΖ 2,0 2,5 0,6 3,5 5,5 6,6 2,6 6,6 8,8 15,7 ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΖΗΑ 1,1 1,6 1,0 1,0 3,5 7,4 0,7 5,8 10,8 14,8 ΝΟΜΟ ΣΡΗΚΑΛΩΝ 0,0 0,0 0,0 5,4 5,8 9,8 5,3 5,6 14,8 19,6 ΝΟΜΟ ΑΡΣΖ 8,3 6,7 2,0 3,2 2,7 4,9 2,1 3,4 10,9 9,1 ΝΟΜΟ ΘΔΠΡΩΣΗΑ 42,9 31,3 0,0 0,0 2,4 6,6 0,0 3,3 16,8 12,5 ΝΟΜΟ ΗΩΑΝΝΗΝΩΝ 1,4 0,6 1,0 6,9 6,4 9,0 5,6 9,5 10,1 13,3 ΝΟΜΟ ΠΡΔΒΔΕΖ 0,0 24,5 0,0 2,5 2,8 7,6 1,3 9,9 14,5 15,5 ΝΟΜΟ ΕΑΚΤΝΘΟΤ 0,0 9,3 0,8 3,2 3,9 9,5 2,0 8,1 16,8 14,0 ΝΟΜΟ ΚΔΡΚΤΡΑ 0,0 2,0 2,7 2,4 6,6 14,9 2,0 10,0 14,9 14,3 ΝΟΜΟ ΚΔΦΑΛΛΖΝΗΑ 0,0 0,0 0,0 0,0 3,4 4,3 0,0 9,1 13,5 7,9 ΝΟΜΟ ΛΔΤΚΑ Ο 0,0 0,0 0,0 0,0 2,0 11,3 0,0 10,5 23,8 22,9 ΝΟΜΟ ΑΗΣΩΛΗΑ ΚΑΗ ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ 2,0 0,0 1,6 4,4 8,8 8,8 2,9 7,8 11,4 10,1 ΝΟΜΟ ΑΥΑΗΑ 0,0 0,0 1,0 2,6 6,8 10,0 2,0 11,0 15,0 21,6 ΝΟΜΟ ΖΛΔΗΑ 2,5 2,1 0,5 0,5 1,7 5,0 0,3 3,6 5,5 9,8 ΝΟΜΟ ΒΟΗΩΣΗΑ 0,9 0,0 1,2 1,1 2,7 4,4 0,7 7,9 9,2 9,2 ΝΟΜΟ ΔΤΒΟΗΑ 0,8 0,0 1,5 1,8 4,2 5,7 1,2 8,0 12,6 13,3 ΝΟΜΟ ΔΤΡΤΣΑΝΗΑ 0,0 0,0 0,0 12,5 0,0 6,3 6,7 ΝΟΜΟ ΦΘΗΩΣΗ Ο 0,0 0,0 0,8 1,4 1,3 1,7 0,9 3,9 7,1 8,3 ΝΟΜΟ ΦΩΚΗ Ο 0,0 0,0 1,1 0,8 1,0 3,4 0,9 4,0 6,7 7,3 ΝΟΜΟ ΑΡΓΟΛΗ Ο 0,9 1,3 0,5 1,9 3,7 6,2 1,3 9,1 12,0 11,4 ΝΟΜΟ ΑΡΚΑΓΗΑ 0,0 4,4 0,8 2,2 1,2 7,0 1,6 7,3 6,7 8,7 65

68 ΝΟΜΟ ΚΟΡΗΝΘΗΑ 0,5 0,4 0,9 2,0 3,4 8,7 1,6 4,3 8,7 12,5 ΝΟΜΟ ΛΑΚΩΝΗΑ 0,0 0,0 1,1 0,0 0,0 1,8 0,0 2,7 6,1 9,6 ΝΟΜΟ ΜΔΖΝΗΑ 1,7 26,0 0,7 0,9 3,1 6,9 0,6 5,1 6,1 7,7 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΘΖΝΩΝ 2,1 0,2 2,7 4,3 8,1 11,9 3,9 14,4 25,1 30,9 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 1,0 0,2 1,1 2,6 4,4 7,8 2,0 8,3 15,0 281,5 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΤΣΗΚΖ ΑΣΣΗΚΖ 1,8 1,4 4,9 8,3 5,8 8,5 8,0 6,9 23,1 24,2 ΝΟΜΑΡΥΗΑ ΠΔΗΡΑΗΩ 0,6 0,1 0,8 2,9 5,0 8,8 2,7 11,6 20,9 26,9 ΝΟΜΟ ΛΔΒΟΤ 0,0 0,0 1,4 2,0 1,2 2,0 1,0 1,4 10,9 10,5 ΝΟΜΟ ΑΜΟΤ 2,0 0,0 0,0 0,0 7,4 4,4 0,0 4,6 5,3 15,2 ΝΟΜΟ ΥΗΟΤ 0,0 0,0 1,8 4,6 1,2 3,9 2,6 2,6 6,8 10,0 ΝΟΜΟ Ω ΔΚΑΝΖΟΤ 2,3 2,1 3,6 3,4 4,8 7,9 1,7 7,7 9,5 16,1 ΝΟΜΟ ΚΤΚΛΑ ΩΝ 0,4 0,0 0,3 1,8 2,5 6,4 1,5 4,8 9,1 12,5 ΝΟΜΟ ΖΡΑΚΛΔΗΟΤ 1,4 1,8 1,2 1,5 3,8 6,1 1,1 4,9 8,3 18,0 ΝΟΜΟ ΛΑΗΘΗΟΤ 10,9 2,2 1,0 1,9 4,3 7,3 1,3 7,7 14,2 16,1 ΝΟΜΟ ΡΔΘΤΜΝΖ 0,0 2,5 6,8 5,8 4,5 11,8 4,3 5,6 9,7 14,4 ΝΟΜΟ ΥΑΝΗΩΝ 0,6 0,5 0,6 1,4 2,0 4,1 1,0 4,6 7,7 12,0 Πεγή πξσηνγελψλ δεδνκέλσλ: ΔΛ.ΣΑΣ 66

69 67

70 68

71 69

72 2.3 ΥΑΡΣΔ 70

73 ΧΑΡΣΗ 1&2 Πηγη πρωτογενών δεδομένων:ελσασ 71

74 ΧΑΡΣΗ 3&4 Πηγη πρωτογενών δεδομένων:ελσασ 72

75 ΧΑΡΣΗ 5&6 Πηγη πρωτογενών δεδομένων:ελσασ 73