ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ Γ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΟΡΓΑΝΧΖ & ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ Γ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΟΡΓΑΝΧΖ & ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: Ζ πποζηαζία ηηρ πνεςμαηικήρ ιδιοκηηζίαρ ζηην εποσή ηυν νέυν μέζυν και ηεσνολογιών, Πολιηιζηική πολιηική ηηρ Σοπικήρ Αςηοδιοίκηζηρ και ζςλλογική διασείπιζη: Ζ πεπίπηυζη ηος Φεζηιβάλ Βύπυνα «ζηη ζκιά ηυν βπάσυν» και ηηρ ΑΔΠΗ. ΔΠΗΜΔΛΔΗΑ: ςμιανάκη Διπήνη πνπδάζηξηα ηεο Δ..Σ.Α. ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ: Γαζπαπινάηορ Κυνζηανηίνορ ΑΘΖΝΑ ΔΠΣΔΜΒΡΗΟ 2011

2 ΔΥΦΑΡΙΣΤΙΔΣ Δπηζπκψ λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο ζηνλ επηβιέπσλ εηζεγεηή ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, θ. Γαζπαξηλάην Κσλ/λν, γηα ηελ βνήζεηα θαη ηηο ζπκβνπιέο πνπ παξείρε, θαζψο θαη ζηνπο ππαιιήινπο ηνπ Πλεπκαηηθνχ Κέληξνπ Γήκνπ Βχξσλα, θαη ηδίσο ηελ θ.α Εαραξηάδνπ Κ., γηα ηελ ζπκβνιή ηνπο ζηελ παξνχζα εξγαζία. Αζήλα, 19 επηεκβξίνπ

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ - ΤΝΣΜΖΔΗ... 5 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 6 ABSTRACT... 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... 9 Α ΜΔΡΟ: ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ ΣΖ ΎΓΥΡΟΝΖ ΔΠΟΥΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ Βαζηθέο έλλνηεο Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη πνιηηηζκφο Έξγν Γεκηνπξγφο Ηζηνξηθή αλαδξνκή Ηζηνξηθή Δμέιημε Γηθαητθή εμέιημε Τθηζηάκελν ζεζκηθφ πιαίζην Ζ δηεζλήο πξνζηαζία Οη Οδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Ζ εζληθή λνκνζεζία ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ Πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα Σν πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα Σν εζηθφ δηθαίσκα Σα ζπγγεληθά Γηθαηψκαηα Οη πεξηνξηζκνί ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3:ΠΡΟΣΑΗΑ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ Λφγνη πξνζηαζίαο Μέηξα πξνζηαζίαο χγρξνλεο ηάζεηο Γηαρείξηζε πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ Αηνκηθή Γηαρείξηζε

4 πιινγηθή Γηαρείξηζε Β ΜΔΡΟ: ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ, ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ο ΘΔΜΟ ΣΖ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ Ηζηνξηθή εμέιημε Υαξαθηεξηζηηθά ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο Κφζηε θαη νθέιε Ζ πιινγηθή δηαρείξηζε ζηελ Δπξψπε ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΟΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Σν λνκνζεηηθφ πιαίζην Ρφινο θαη αξκνδηφηεηεο Τθηζηάκελε θαηάζηαζε Ζ ΑΔΠΗ KΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ Ο.Σ.Α. ΚΑΗ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΧΝ ΓΗΑΚΑΗΧΜΑΣΧΝ Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή Πνιηηηζηηθή πνιηηηθή θαη ηνπηθή απηνδηνίθεζε Πνιηηηζηηθή πνιηηηθή θαη ζπιινγηθή δηαρείξηζε Πνιηηηζηηθέο ζπκβάζεηο θαη πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία Ο ηνκέαο ησλ πνιηηηζηηθψλ δηνξγαλψζεσλ ζηελ Διιάδα Ζ ζπλεξγαζία ησλ δηνξγαλσηψλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ κε ηελ ΑΔΠΗ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: Ζ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΟΤ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΒΤΡΧΝΑ ΚΑΗ ΣΖ ΑΔΠΗ Σν θεζηηβάι ηνπ Γήκνπ Βχξσλα Ζ ακθνηεξνβαξήο ζχκβαζε Τπνρξεψζεηο ηεο ΑΔΠΗ Τπνρξεψζεηο ηνπ Γήκνπ Σα πξνβιήκαηα Καζνξηζκφο ηνπ χςνπο ηεο ακνηβήο Γηαδηθαζία πιεξσκήο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

5 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΚΟΝΟΓΡΑΦΖΖ

6 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ - ΤΝΣΜΖΔΗ Διιεληθέο Α.Δ.Π.Η. Α.Δ.Π. αξ. Δ.Δ. Δ.Ο.Κ. Δ.. Ζ.Π.Α. Μ.Μ.Δ. Ν.Π.Π.Γ. Διιεληθή Δηαηξεία Πξνζηαζίαο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Άξζξν Δπξσπατθή Έλσζε Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Διεγθηηθφ πλέδξην Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο Μέζα καδηθήο Δπηθνηλσλίαο Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ λ. Νφκνο Ο.Π.Η. ΟΓ Ο.Σ.Α. παξ. Οξγαληζκφο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο Οξγαληζκφο πιινγηθήο Γηαρείξηζεο Οξγαληζκφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Παξάγξαθνο Ξελφγισζζεο CISAC TRIPS W.I.P.O. B.I.E.M. International Confederation of Authors and Composers Societies Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights World Intellectual Property Organization Bureau International de l Edition Mecanique 5

7 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία απνηειεί ζεζκφ πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή-εζηθή αληακνηβή ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ην έξγν πνπ πξνζέθεξε, δίλνληαο ηνπ ηε δπλαηφηεηα λα απαγνξεχεη ή λα επηηξέπεη, θαηά ην δνθνχλ, ηε ρξήζε θαη εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ απφ θάζε ηξίην. Ο ελ ιφγσ ζεζκφο, πνπ ηάζζεηαη θαηά ηεο αληηγξαθήο θαη ηεο απνκίκεζεο, εληζρχνληαο ηελ δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ θαηλνηνκία, ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, αθνχ απνηειεί εξγαιείν απηήο, ζέηνληαο ηνπο απαξαίηεηνπο φξνπο γηα αχμεζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ απνζέκαηνο θαη εμαζθαιίδνληαο ηε δηαηήξεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο. Σα νθέιε απφ ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ θαη ηελ νξζή δηαρείξηζε απηψλ είλαη επξέσο δηαδεδνκέλα θαη απνηειεί δεηνχκελν, εηδηθά ζε επξσπατθφ επίπεδν, ε δεκηνπξγία ηζρπξψλ θαη απνηειεζκαηηθψλ δηαρεηξηζηηθψλ νξγαληζκψλ νη νπνίνη ζα είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζνπλ ηελ αλεκπφδηζηε εθαξκνγή ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη ηε λφκηκε θπθινθνξία θαη δηαθίλεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά. Παξά ην γεγνλφο φηη πθίζηαηαη έλα εθηεηακέλν ζεζκηθφ πιαίζην, απνηεινχκελν απφ δηεζλείο ζπκβάζεηο, θνηλνηηθέο νδεγίεο θαη εζληθά λνκνζεηήκαηα, θαζψο θαη πιήζνο άιισλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, ε παξαβίαζε θαη ε αλαπνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε απηψλ απνηειεί ζπρλφ θαηλφκελν, ην νπνίν δελ πεξηνξίδεηαη ζην ρψξν ηνπ δηαδηθηχνπ, φπσο ίζσο ζα αλακελφηαλ, αιιά άπηεηαη θαη ηνπ ρψξνπ ησλ πνιηηηζηηθψλ δηνξγαλψζεσλ ζηελ ρψξα καο. Απνηειεί παξάδνμν φηη ζεζκηθνί παξάγνληεο, φπσο νη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, νη νπνίνη απνηεινχλ λνκηκνπνηεκέλνπο θνξείο άζθεζεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, εκθαλίδνληαη λα κελ ζέβνληαη ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ θαηά ηελ δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο αθνινπζνχλ πνιηηηθέο θαη πξαθηηθέο πνπ πξνζηδηάδνπλ πεξηζζφηεξν ζηελ εμππεξέηεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ νξγαληζκνχ, σο απζχπαξθηεο νληφηεηαο, θαη φρη ηεο εθπιήξσζεο ηεο απνζηνιήο πνπ ην θξάηνο έρεη αλαζέζεη ζε απηνχο. ηελ πξάμε, αλαδεηθλχεηαη ε έληνλε αδπλακία απνηειεζκαηηθήο ζπλεξγαζίαο ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο κε ηνπο πξσηνβάζκηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο αιιά θαη κε άιινπο δηνξγαλσηέο πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, ε νπνία νδεγεί ζε ζπλερείο ζπγθξνχζεηο θαη δηθαζηηθέο δηεπζεηήζεηο. Καζίζηαηαη 6

8 ζαθέο φηη ην δηαρεηξηζηηθφ κνληέιν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηε ρψξα καο νθείιεη λα επαλεμεηαζηεί θαη λα ηεζνχλ νη λνκνζεηηθνί αιιά θαη πξαγκαηηθνί φξνη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηζηηθήο, αιιά θαη επξχηεξεο, αλάπηπμεο. Λέμεηο θιεηδηά: Πλεπκαηηθή Ηδηνθηεζία, πιινγηθή Γηαρείξηζε, Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο, Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή, Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ABSTRACT Copyright is an institution which was created aiming at the economic and social moral reward of the creator for the work they have offered, giving them the right to prohibit or allow at will the use and exploitation of their work by third parties. The institution in question which is against copying and imitation, enhancing creativity and innovation, is inextricably linked to culture and the adoption of a cultural policy, since it constitutes a tool of this very policy, laying down the necessary conditions to raise the cultural reserve and ensuring the preservation of creativity. The benefits coming from copyright protection and their proper management are widespread and the creation of powerful and effective collecting societies which will be able to ensure the unobstructed implementation of the cultural policy and the legal circulation and handling of cultural wealth in the domestic market is required, especially on a European level. Despite the extensive standing legal framework which consists of international conventions, community directives and national laws as well as a large number of other author rights protection measures, their violation and ineffective management is frequent and is not only observed on the Internet, as expected, but touches upon the area of cultural organizations in our country. On the one hand, it is odd that institutional bodies such as local government authorities, which are legal cultural policy makers, do not seem to respect the author s rights when organizing cultural 7

9 events. On the other hand, collecting societies adopt policies and practices which mostly pertain to serving the organization s interests, as a self existent entity, and not accomplish the mission the state has entrusted them with. In practice, the great difficulty collecting societies have in cooperating effectively with first degree local government authorities as well as other cultural event organizes, emerges, which leads to continuous conflict and litigations. It is all too clear that the copyright management model in our country ought to be revised and the legal but also real terms for the effective collaboration of all the parts involved, aiming at cultural as well as wider development, must be laid down. Key words: Copyright, Collective Management, Collecting Societies, Cultural Policy, Local Government Authorities 8

10 ΔΗΑΓΧΓΖ ε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ηζηνξηθήο ηεο εμέιημεο, ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, δειαδή, ην απφιπην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ λα επηηξέπεη ή λα απαγνξεχεη θάζε ρξήζε θαη εθκεηάιιεπζε ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπ έξγνπ κε θάζε κέζν θαη κε θάζε ηξφπν, ζεσξνχληαλ φηη απνηεινχζε ην αλαγθαίν ζπκπιήξσκα ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο θαη ηεο επηθνηλσλίαο. Ζ ακθηζβήηεζε απηήο ηεο αληίιεςεο πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ έρεη επέιζεη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία δελ κπνξεί παξά λα πεγάδεη απφ ηα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ίδηαο ηεο επνρήο πνπ δηαλχνπκε, ηεο επνρήο ηεο «ππεξλεσηεξηθφηεηαο» ή «κεηαλεσηεξηθφηεηαο» 1 ή φπσο αιιηψο είζηζηαη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνπο θνηλσληνιφγνπο, θαζψο ζχλεζεο ζηνηρείν ησλ θαηξψλ είλαη ε απνθπγή ησλ νξηζκψλ θαη ε ακθηζβήηεζε ησλ θαζηεξσκέλσλ ελλνηψλ, σο έλδεημε ηεο ζρεηηθφηεηαο θαη ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο, νη νπνίεο ζεσξνχληαη φηη δηέπνπλ, πιένλ, θάζε αληίιεςε γηα ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Πξνζδηνξηζηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζχγρξνλεο επνρήο, νη λέεο ηερλνινγίεο δηαλνίγνπλ θαηλνθαλείο δηαχινπο επηθνηλσλίαο, γλψζεο, παξαγσγήο θαη απφιαπζεο πνιηηηζηηθψλ, θαη άιισλ, αγαζψλ, αλαδεηθλχνληαο ηελ αδπλακία αηνκηθήο πξνζηαζίαο θαη ειέγρνπ ησλ πλεπκαηηθψλ έξγσλ θαη ησλ δηθαησκάησλ πνπ απνξξένπλ απ απηά, νδεγψληαο ζηελ νινέλα απμαλφκελε ζπιινγηθή δηαρείξηζε απηψλ. Ζ αλεπάξθεηα, φκσο, ηνπ ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηελ απνζηνιή πνπ ε Πνιηηεία θαη ε θνηλσλία ηνπ έρεη αλαζέζεη, ε νπνία δελ είλαη άιιε απφ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ σο εξγαιείν πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ δεκηνπξγψλ θαη ηελ δηαηήξεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο πνηθηινκνξθίαο, δελ ζπλδέεηαη κφλν κε ηελ ηερλνινγηθή εμέιημε πνπ δεκηνπξγεί λένπο φξνπο ζηε δηαθίλεζε θαη ρξήζε ησλ πλεπκαηηθψλ έξγσλ. Οθείιεηαη, κεηαμχ άιισλ, θαη ζηα ίδηα ηα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ζηελ πξαθηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αιιά θαη ζηελ αδπλακία θαηαλφεζεο, απφ κέξνπο ησλ ρξεζηψλ πξνζηαηεπφκελσλ έξγσλ, ηεο ζεκαληηθφηεηαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, θπξίσο, ιφγσ ηεο άπιεο θχζεο ηνπο. 1 Γηα ηελ επνρή πνπ δηαλχνπκε έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί πνιινί φξνη, φπσο «αλαζηνραζηηθή λεσηεξηθφηεηα (Beck, 1996), «ππεξλεσηεξηθφηεηα» (Balandier, 1990), «χζηεξε ή φςηκε λεσηεξηθφηεηα» (Giddens, 1991). χκθσλα κε ηνλ Giddens, «χζηεξε λεσηεξηθφηεηα» είλαη ε θαηάζηαζε πνπ πξνθχπηεη απφ ηε κεηεμέιημε ηεο βηνκεραληθήο θνηλσλίαο ζε κεηα βηνκεραληθή, ζε κία θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο. 9

11 Σελ αλάδεημε ηεο εζληθήο, αιιά θαη ηνπηθήο, πνιηηηζηηθήο ηδηαηηεξφηεηαο θαη δηαθνξεηηθφηεηαο, ελάληηα ζηνλ θίλδπλν πνιηηηζκηθήο νκνηνκνξθίαο πνπ επηθέξεη ε παγθνζκηνπνίεζε, ε πνιηηεία ελαπνζέηεη θαη ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε -ζχκθσλα θαη κε ηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή πνπ ππαγνξεχεη ε Δπξσπατθή Έλσζε-, θαζηζηψληαο ηελ ην θαηεμνρήλ πεδίν θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ. ην πιαίζην απηφ, νη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξνβαίλνπλ ζηελ ρξήζε θαη νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε θαιιηηερληθψλ θαη, ελ γέλεη, πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, ηα νπνία πξνζηαηεχνληαη απφ δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, πξνθεηκέλνπ λα δηαδψζνπλ αιιά θαη λα παξάμνπλ πνιηηηζκφ. Κη ελψ νη ζηφρνη ησλ δχν ζεζκψλ, ήηνη ηνπ ζεζκνχ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη απηνχ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, παξνπζηάδνπλ ζηελή ζπλάθεηα ζην πνιηηηζηηθφ πεδίν θαη, ελ κέξεη, ζπκπίπηνπλ, ε πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο πξνζηαζίαο θαη δηαρείξηζεο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο ησλ δήκσλ απνδεηθλχεηαη αλαπνηειεζκαηηθή. ην πιαίζην απηφ, ε παξνχζα κειέηε εμεηάδεη ηνπο ιφγνπο πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ πξνζηαζία θαη νξζή δηαρείξηζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν απηή επηηπγράλεηαη απφ ηνπο νξγαληζκνχο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο πνπ είλαη επηθνξηηζκέλνη κε απηφ ην έξγν, ζηα πιαίζηα ηεο εθαξκνγήο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο απφ ηνπο πξσηνβάζκηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. κοπόρ ηνπ παξφληνο εγρεηξήκαηνο λα δηεξεπλήζεη ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδεη θαη αληηκεησπίδεη ν ζεζκφο ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, ελ γέλεη, θαη εηδηθφηεξα, θαηά ηελ ζπλεξγαζία κε ηνπο πξσηνβάζκηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, φηαλ νη ηειεπηαίνη δηνξγαλψλνπλ πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο. Δπηκέξνπο ζηόσοι πνπ επηδηψθνληαη κε ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηεινχλ ε αλάδεημε ηεο έλλνηαο, ηεο ζεκαληηθφηεηαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο απηά δηακνξθψλνληαη κέζα απφ ηελ ηζηνξηθφηεηα ηεο, ε απνηχπσζε ηνπ ζεζκνχ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζηελ ρψξα καο θαη ε αλάδεημε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, σο ρξήζηε έξγσλ, ηα νπνία πξνζηαηεχνληαη απφ ηνπο θαλφλεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο εμππεξέηεζεο ησλ αλσηέξσ ζηφρσλ, επηιέρζεθε, σο κειέηε πεξίπησζεο, ν Γήκνο Βχξσλα θαη ε ζπλεξγαζία πνπ απηφο αλαπηχζζεη κε ηελ Διιεληθή Δηαηξία Πξνζηαζίαο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (ΑΔΠΗ) θαηά ηελ δηνξγάλσζε ηνπ Φεζηηβάι Βχξσλα «ζηε ζθηά ησλ βξάρσλ». 10

12 Πξνθεηκέλνπ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, ε μεθοδολογία πνπ αθνινπζήζεθε έρεη ζεκείν εθθίλεζεο ηελ επηζθφπεζε ηεο ππάξρνπζαο, ειιεληθήο θαη μέλεο βηβιηνγξαθίαο, θαζψο θαη ηελ κειέηε επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ, επξσπατθψλ κειεηψλ, δηδαθηνξηθψλ δηαηξηβψλ, ειεθηξνληθψλ πεγψλ θαη άξζξσλ. Δθηφο απφ ηελ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, πξαγκαηνπνηήζεθε επηηφπηα έξεπλα, ηφζν κέζσ πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ κε ζηειέρε ηνπ Γήκνπ Βχξσλα, αιιά θαη άιισλ δήκσλ, φζν θαη κέζσ ηεο ζχληαμεο θαη απνζηνιήο ζρεηηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ ζηα εκπιεθφκελα κέξε γηα ηελ απνηχπσζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζηελ ρψξα καο. Ζ εξγαζία ζηεξίδεηαη ζηηο αθφινπζεο ςποθέζειρ επγαζίαρ. Πξψηνλ, φηη νη πξσηνβάζκηνη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ελψ απνηεινχλ έλα ζεζκηθφ επίπεδν δηνίθεζεο κε ηελ απαξαίηεηε λνκηκνπνίεζε γηα ηελ εθαξκνγή πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, ελ ηνχηνηο, θαίλεηαη λα κελ ζέβνληαη έλα απφ ηα βαζηθφηεξα εξγαιεία απηήο, ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Δπηπιένλ, ν ζεζκφο ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, αλ θαη δεκηνπξγήζεθε κε ζθνπφ ηε κεγαιχηεξε δπλαηή πξνζηαζία ησλ δεκηνπξγψλ, παξνπζηάδεη ζπζηεκαηηθέο ζηξεβιψζεηο ζηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηνπ, αδπλαηψληαο λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηελ απνζηνιή ηνπ. Ο Γήκνο Βχξσλα επηιέρζεθε, σο κειέηε πεξίπησζεο, δηφηη παξνπζηάδεη έληνλε πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, κε ην εηήζην Φεζηηβάι «ζηε ζθηά ησλ βξάρσλ» λα απνηειεί κηα απφ ηηο δεκνθηιέζηεξεο θαη πην επηηπρεκέλεο δξάζεηο ηνπ, ελψ ε ΑΔΠΗ είλαη ε κεγαιχηεξε εηαηξία ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ ρψξα καο, κε ηελ νπνία ζπκβάιιεηαη ν δήκνο πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη ηελ απαηηνχκελε άδεηα ρξήζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ άπισλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ κε πξνζηαηεπφκελν πεξηερφκελν γηα ηελ δηνξγάλσζε ηνπ Φεζηηβάι. Γηα ηελ πιεξέζηεξε απνηχπσζε θαη θαηαλφεζε ηνπ δεηήκαηνο, ε παξνχζα δηπισκαηηθή απαξηίδεηαη ζπλνιηθά απφ επηά (7) κεθάλαια κε ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο εηζαγσγήο θαη ησλ ζπκπεξαζκάησλ θαη επηκεξίδεηαη ζε δχν κέξε, εθ ησλ νπνίσλ ην πξψην δηαξζξψλεηαη ζε ηξία (3) ζεκαηηθά θεθάιαηα, ελψ ην δεχηεξν ζε ηέζζεξα (4). Δηδηθφηεξα, ε δηάξζξσζε ησλ θεθαιαίσλ είλαη ε θάησζη: Σν πξψην θεθάιαην απνηππψλεη ηελ έλλνηα, ηα βαζηθά ζηνηρεία, ηελ ηζηνξηθή εμέιημε θαη ην πθηζηάκελν ζεζκηθφ πιαίζην ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. 11

13 ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ην πεξηερφκελν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, δειαδή πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζαθή θαηαγξαθή ησλ πλεπκαηηθψλ θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, θαζψο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ απηψλ. Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηνπο ιφγνπο πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηφζν ηελ πξνζηαζία, φζν θαη ηελ αμηνπνίεζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, αλαδεηθλχνληαο ηελ θνηλσληθή, πνιηηηζηηθή θαη νηθνλνκηθή ηεο δηάζηαζεο θαη θαηαγξάθνληαο ηα ππάξρνληα κέηξα πξνζηαζίαο θαη κέζα αμηνπνίεζεο ηεο. Σν ηέηαξην θεθάιαην εζηηάδεη ζηνλ ζεζκφ ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, σο κνλαδηθνχ απνηειεζκαηηθνχ ηξφπνπ πξνζηαζίαο θαη αμηνπνίεζεο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηε ζχγρξνλε επνρή, θαηαγξάθνληαο ηελ ηζηνξηθή εμέιημε, ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά, ηα βαζηθά πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απηνχ θαη ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ζηελ Δπξψπε. ην πέκπην θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη κηα απφπεηξα απνηχπσζεο ηνπ ηζρχνληνο λνκηθνχ πιαηζίνπ θαη ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζηελ Διιάδα, φπσο απηή αλαδεηθλχεηαη απφ ζρεηηθέο κειέηεο, θαζψο θαη απφ πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο κε εθπξνζψπνπο ησλ ελ ιφγσ νξγαληζκψλ. Δπηπιένλ, επηρεηξείηαη ε ζθηαγξάθεζε ηεο κεγαιχηεξεο εηαηξίαο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ ρψξα καο, ηεο ΑΔΠΗ. Σν έθην θεθάιαην εζηηάδεη ζηελ ζρέζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ηνπο πξσηνβάζκηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε νπνία εθδειψλεηαη κέζσ ηεο άζθεζεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο απφ κέξνπο ηνπο. Δπηπξνζζέησο, επηζεκαίλεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, σο κέζνπ πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη ε ζπλεξγαζία πνπ αλαπηχζζεη κε ηνπο Γήκνπο ζην πιαίζην δηνξγάλσζεο πνιηηηζηηθψλ παξαγσγψλ. ην ηειεπηαίν θεθάιαην αλαιχεηαη ε κειέηε πεξίπησζεο ηνπ Γήκνπ Βχξσλα θαη ηεο ΑΔΠΗ, φπνπ απνηππψλεηαη ε ζπλεξγαζία απηή ζηελ πξαθηηθή ηεο εθαξκνγή θαη αλαδεηθλχνληαη ηα ππάξρνληα πξνβιήκαηα. 12

14 Α ΜΔΡΟ: ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ ΣΖ ΎΓΥΡΟΝΖ ΔΠΟΥΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ 1.1. Βαζικέρ έννοιερ Πνεςμαηική ιδιοκηηζία και πολιηιζμόρ Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαιείηαη ην δηθαίσκα πνπ απνλέκεη ε έλλνκε ηάμε ζηνλ δεκηνπξγφ ελφο πλεπκαηηθνχ έξγνπ αιιά θαη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ πνπ ξπζκίδνπλ εηδηθφηεξα ην δηθαίσκα απηφ (Κνπκάληνο, 2002). Απνηειεί θιάδν ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο, ε νπνία απαξηίδεηαη απφ ηελ πλεπκαηηθή θαη ηελ βηνκεραληθή ηδηνθηεζία. Πεξηιακβάλεη ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, πνπ επηκεξίδνληαη ζε πεξηνπζηαθά θαη εζηθά, θαζψο θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα., ηα νπνία ν λφκνο αλαγλσξίδεη ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο πξνζψπσλ (εζνπνηνχο, ηξαγνπδηζηέο, παξαγσγνχο) επί ηεο θαιιηηερληθήο, ή άιιεο, πνιχηηκεο εηζθνξάο ηνπο ζην έξγν. Βηνκεραληθά ζήκαηα Δπξεζηηερλίεο Δκπνξηθά ζήκαηα Πλεπκαηηθά θαη ζπγγεληθά δηθαηψκαηα Γπάθημα 1: H Γιανοηηική ιδιοκηηζία 13

15 θνπφο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη ε πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ κέζσ ηεο απαγφξεπζεο ηεο ρξήζεο ηνπ έξγνπ ηνπ απφ ηξίηνπο, ρσξίο πξνεγνχκελε άδεηα ηνπ. Απψηεξνο ζηφρνο, βέβαηα, ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη ε επηβξάβεπζε ηνπ δεκηνπξγνχ γηα ηελ ζπλεηζθνξά ηνπ ζηνλ εκπινπηηζκφ ηνπ ππάξρνληνο πνιηηηζκηθνχ θεθαιαίνπ, θαζψο θαη ε δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζκηθήο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη θιεξνλνκηάο ελάληηα ζην ζχγρξνλν θίλδπλν ηεο ηζνπέδσζεο θαη πνιηηηζκηθήο νκνηνκνξθίαο πνπ επηθέξεη ε παγθνζκηνπνίεζε. Καηά ηνλ νξηζκφ ηεο UNESCO, φπσο απηφο πηνζεηήζεθε παγθνζκίσο ζηελ 43ε Γηεζλή πλδηάζθεςε ηεο γηα ηελ Παηδεία θαη ηνλ Πνιηηηζκφ ζηηο 14 επηεκβξίνπ ηνπ 1992 ζηε Γελεχε, «Πνιηηηζκφο είλαη νιφθιεξν ην πιέγκα ησλ πλεπκαηηθψλ, πιηθψλ, δηαλνεηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ δηαθξίλνπλ κηα θνηλσλία ή κηα θνηλσληθή νκάδα θαη απνηεινχλ ηα ζηνηρεία ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηάο ηεο. απηά πεξηιακβάλνληαη ηξφπνη δσήο, παξαδφζεηο, αληηιήςεηο, ηέρλεο θαη γξάκκαηα, θαζψο θαη ηα ζεκειηψδε Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ. Πεξηιακβάλεη ηφζν ηνλ επίζεκν, φζν θαη ηνλ ιατθφ πνιηηηζκφ θαη δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ ππάξρνπζα πνιηηηζκηθή θιεξνλνκηά, αιιά εκπινπηίδεηαη ζπλερψο απφ ηε Μλήκε θαη ηε Γεκηνπξγηθφηεηα. Γελ είλαη εζσζηξεθήο αιιά γνληκνπνηείηαη απφ ηηο έμσζελ πνιηηηζκηθέο αιιειεπηδξάζεηο. Αθφκα ν πνιηηηζκφο ζπλδέεηαη κε κηα δπλακηθή ζρέζε κε ηελ Παηδεία, κέζσ ηεο «ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο», ηεο ειεπζεξίαο ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο πξνζψπσλ, επηζηεκνληθψλ γλψζεσλ θαη πνιηηηζκηθψλ δεκηνπξγεκάησλ». ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, θαζίζηαηαη εκθαλέο φηη απηή αθξηβψο ε ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο θαη ε εμαζθάιηζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, ελάληηα ζηελ αληηγξαθή θαη απνκίκεζε ησλ έξγσλ, απνηέιεζαλ ηηο βάζεηο γηα ηελ εθεχξεζε ηνπ φξνπ «πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία», σο φξνπ κε ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν θαη έλλνκα απνηειέζκαηα. Δίλαη ζαθήο ε ζρέζε πνπ ζπλδέεη ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία κε ηνλ πνιηηηζκφ, αθνχ ηα άπια αγαζά απηνχ ηαπηίδνληαη, σο επί ην πιείζηνλ, κε ηα αληηθείκελα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ησλ νπνίσλ ε πξνζηαζία εμαζθαιίδεη, σο έλα βαζκφ, ηελ πνιηηηζηηθή πνηθηινκνξθία θαη ην αέλαν ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο. 14

16 Έπγο Αληηθείκελν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνηειεί ην έξγν θαη σο ηέηνην λνείηαη, ζχκθσλα κε ην άξζξν 2 παξ.1 ηνπ λ.2121/1993 «Πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, ζπγγεληθά δηθαηψκαηα θαη πνιηηηζηηθά ζέκαηα», «θάζε πξσηφηππν πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα ιφγνπ, ηέρλεο ή επηζηήκεο, πνπ εθθξάδεηαη κε νπνηαδήπνηε κνξθή». ηελ παξαπάλσ γεληθή ξήηξα απνζαθελίδνληαη ηα πξνζδηνξηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ θαη νη βαζηθέο αξρέο πξνζηαζίαο ηνπ απφ ηνπο θαλφλεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Καηαξρήλ, ην έξγν πξέπεη λα είλαη δεκηνχξγεκα ηνπ αλζξψπνπ, αθνχ κφλνλ εθείλνο δχλαηαη λα παξάγεη πξσηφηππα δεκηνπξγήκαηα ηνπ πλεχκαηνο. Καη είλαη ην πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα, δειαδή ην άπιν αγαζφ, πνπ πξνζηαηεχεηαη θαη φρη ν πιηθφο θνξέαο ζηνλ νπνίν απηφ ελζσκαηψλεηαη. Δθηφο απφ ηελ δηάθξηζε κεηαμχ έξγνπ θαη ελζψκαηνπ πιηθνχ, πθίζηαηαη αθφκα κία, απηή κεηαμχ κνξθήο θαη ηδέαο, αθνχ ε πξνζηαζία ελφο έξγνπ απφ ηνπο θαλφλεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνυπνζέηεη ηελ έθθξαζε ηνπ κε θάπνηα κνξθή, κε ζπλέπεηα ηελ πξνζηαζία ηεο ζπγθεθξηκέλεο εμσηεξίθεπζεο ηεο ηδέαο θαη φρη ηεο ηδέαο απηήο θαζεαπηήο (idea-expression dichotomy). Ζ ηδέα είλαη ειεχζεξε θαη πξνζηηή ζηνλ θαζέλα, απνηειεί θνηλφ θηήκα θαη δελ κπνξεί λα γίλεη αληηθείκελν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο παξά κφλν αλ ιάβεη νξηζκέλε κνξθή (Καιιηλίθνπ 2001). Ζ χπαξμε θάπνηνπ ειάρηζηνπ νξίνπ πξσηνηππίαο ζην έξγν, δελ ζπλδέεηαη κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ, αθνχ θάζε έξγν απνηειεί αληηθείκελν ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο αλεμάξηεηα απφ νπνηαδήπνηε θξίζε ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηνπ (άξζξν 4 ηνπ λ.2121/1993), αιιά ιεηηνπξγεί σο αλαγλσξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο ηδηφηεηαο ηνπ έξγνπ, πξνζδίδνληαο ηνπ κνλαδηθφηεηα απνξξένπζα απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ δεκηνπξγνχ. Δθφζνλ δελ πθίζηαηαη λνκνζεηηθφο ε θνηλά απνδεθηφο νξηζκφο ηεο πξσηνηππίαο, ζηε ρψξα καο αιιά θαη ζε φιε ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, απηή εληνπίδεηαη ζηε ξήηξα ηεο ζηαηηζηηθήο κνλαδηθφηεηαο, ε νπνία βαζίδεηαη ζηε ινγηθή φηη έλα έξγν είλαη πξσηφηππν, φηαλ, θάησ απφ παξφκνηεο ζπλζήθεο θαη εμππεξεηψληαο ηνπο ίδηνπο ζηφρνπο, θαλέλαο άιινο δεκηνπξγφο δελ ζα δεκηνπξγνχζε παλνκνηφηππν έξγν (πλνδηλνχ, 2001). Σέινο, ε πξνζηαζία ελφο έξγνπ απφ ηo δίθαην ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εθθηλεί κε ηελ δεκηνπξγία ηνπ, ρσξίο λα απαηηείηαη θάπνηα πξνεγνχκελε δηαηχπσζε ή παξνπζίαζε ηνπ ζην θνηλφ (άξζξν 6 παξ.2 ηνπ λ.2121/1993), αιιά νχηε θαη ε νινθιήξσζε ηνπ, αθνχ πξνζηαηεχεηαη φπσο είλαη ζε νπνηνδήπνηε ζηάδην επεμεξγαζίαο ηνπ. Ζ παξ.1 ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ λ.2121/

17 πεξηιακβάλεη απαξίζκεζε ησλ έξγσλ (ζεαηξηθά, νπηηθναθνπζηηθά, κνπζηθά θ.α) ε νπνία φκσο δελ είλαη εμαληιεηηθή θαη έξρεηαη λα ζπκπεξηιάβεη δεκηνπξγήκαηα ηεο ζχγρξνλεο επνρήο, φπσο είλαη νη βάζεηο δεδνκέλσλ (παξ. 2α ηνπ ίδηνπ άξζξνπ) θαη ηα πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ (παξ.3 ηνπ ίδηνπ άξζξνπ) Γημιοςπγόρ Τπνθείκελν ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη θαηαξρήλ ν δεκηνπξγφο ηνπ έξγνπ, αθνχ κφλν απηφο απνθηά ηα δηθαηψκαηα θαηά ηξφπν πξσηνγελή (Κνπκάληνο 2002). Ο δεκηνπξγφο φκσο, σο αξρηθφο δηθαηνχρνο, έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα κεηαβηβάζεη ζε ηξίην ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, κάιηζηα, ν λφκνο ηεθκαίξεη φηη ην δηθαίσκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κεηαβηβάδεηαη απηνδηθαίσο ακέζσο κε ηελ δεκηνπξγία ηνπ έξγνπ. Πξφθεηηαη γηα ηηο πεξηπηψζεηο έξγσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ κηζζσηφ ζε εθηέιεζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ηνπ θαη απφ ππάιιειν ηνπ Γεκνζίνπ ε Ν.Π.Γ.Γ θαηά ηελ δηάξθεηα εθηέιεζεο ησλ θαζεθφλησλ ηνπ (άξζξν 8 ηνπ λ.2121/1993). ηηο πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο, ν εξγνδφηεο ή ην Γεκφζην δε ζεσξείηαη δεκηνπξγφο αιιά θαζίζηαηαη δηθαηνχρνο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κεηά απφ ηελ εθνχζηα ε αθνχζηα κεηαβίβαζε ησλ δηθαησκάησλ απφ ηνλ αξρηθφ δηθαηνχρν θαη δεκηνπξγφ. Δπηπιένλ, είλαη δπλαηή ε χπαξμε πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο ππνθεηκέλσλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο φηαλ ην έξγν πξνέξρεηαη απφ ηελ ζχκπξαμε πνιιψλ πξνζψπσλ είηε κε ηελ κνξθή ηεο ζπιινγηθήο εξγαζίαο, είηε κε απηήλ ηεο ζπλεξγαζίαο. Πξνθεηκέλνπ γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ ελφο έξγνπ σο πξντφλ ζπλεξγαζίαο, απαηηείηαη ην ηειεπηαίν λα πξνθχπηεη απφ ηελ άκεζε ζχκπξαμε δχν ε πεξηζζνηέξσλ δεκηνπξγψλ, νη νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη σο ζπλεξγάηεο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, νη ζπλδεκηνπξγνί θαζίζηαληαη ζπλδηθαηνχρνη ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο πάλσ ζην έξγν θαη ηα δηθαηψκαηα επηκεξίδνληαη ζηνλ θαζέλα θαηά ίζα κέξε, εθηφο αλ ππάξρεη ζπκθσλία κεηαμχ ηνπο πνπ επηβάιιεη θάηη δηαθνξεηηθφ (άξζξν 7 παξ.1 ηνπ λ.2121/1993). Σα ζπιινγηθά έξγα, απφ ηελ άιιε, δεκηνπξγνχληαη απφ απηνηειείο ζπκβνιέο πεξηζζνηέξσλ πξνζψπσλ ππφ ηνλ ζπληνληζηηθή θαζνδήγεζε θαη δηεχζπλζε ελφο, ζηνλ νπνίν απνδίδεηαη ε ηδηφηεηα ηνπ δηθαηνχρνπ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζην ζπιινγηθφ έξγν σο φιν (άξζξν 7 παξ. 2 ηνπ λ.2121/1993). 16

18 Σέινο, έλα έξγν κπνξεί λα είλαη απνηέιεζκα ηεο έλσζεο δχν ή πεξηζζνηέξσλ έξγσλ, είηε ηνπ ίδηνπ είηε δηαθνξεηηθνχ είδνπο, νπφηε θαη νλνκάδεηαη ζχλζεην. Δλψ ην θάζε επηκέξνπο έξγν δηαηεξεί ηελ απζχπαξθηε ηδηφηεηα ηνπ, απφ ηελ ζπλέλσζε ηνπο πξνθχπηεη έλα λέν, φπσο, γηα παξάδεηγκα, έλα νπηηθναθνπζηηθφ έξγν ή έλα έξγν πνιπκέζσλ (multimedia). Σα ππνθείκελα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ησλ επηκέξνπο έξγσλ θαζίζηαληαη ζπλδηθαηνχρνη ησλ δηθαησκάησλ επί ηνπ ζχλζεηνπ έξγνπ (άξζξν 7 παξ.3 ηνπ λ.2121/1993) Ηζηοπική αναδπομή Ηζηοπική Δξέλιξη Μηα ηζηνξηθή αλαζθφπεζε απνθαιχπηεη φηη ηα πξψηα ςήγκαηα ηεο έλλνηαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο γελλνχληαη ηελ επνρή ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη ηεο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο. Πεξηπηψζεηο φπνπ θάπνηνο ηηκσξνχληαλ επεηδή αληέγξαθε ην έξγν ε ην αηζζεηηθφ απνηχπσκα θάπνηνπ άιινπ είραλ θάλεη ηελ εκθάληζε ηνπο πνιχ πξηλ εθεπξεζεί ν φξνο «πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία». ηελ Κιαζηθή Διιάδα ηνπ 6νπ αηψλα Π.Υ, ε αληηγξαθή ή ε παξαπνίεζε ελφο μέλνπ θαιιηηερληθνχ δεκηνπξγήκαηνο, επέθεξε θνηλσληθή θαηαθξαπγή θαη πεξηζσξηνπνίεζε (Daramaras, 1999). Ζ αλάγθε, φκσο, γηα ηελ δεκηνπξγία λφκσλ πνπ ζα πξνζηαηεχνπλ ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία έγηλε αηζζεηή κεηά ηελ άθημε ηεο ηππνγξαθίαο ηνλ 15ν αηψλα, ε νπνία άιιαμε ξηδηθά ηνλ κέρξη ηφηε γλσζηφ ηξφπν επηθνηλσλίαο θαη δηάδνζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο. Έηζη, δεκηνπξγνχληαη ζηαδηαθά νη πξνυπνζέζεηο θαη νη θνηλσληθέο πηέζεηο γηα ηελ δεκηνπξγία λνκνζεηηθήο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ε νπνία κπνξεί λα ρσξηζζεί ζε ηξεηο ρξνληθέο πεξηφδνπο (Peter Drahos, 1998). Ζ ππώηη πεπίοδορ ζπλδέεηαη κε ηελ επνρή ησλ πξψησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ, φπσο ην Αγγιηθφ Statute of Anne ηνπ , ν λφκνο ησλ Ζ.Π.Α. ηνπ 1790, ε Γαιιηθή λνκνζεζία ηνπ 1791 θαη 1793 θαη ν Γεξκαληθφο λφκνο ηνπ Υαξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα απηήο ηεο πεξηφδνπ απνηεινχλ ε εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο εδαθηθφηεηαο θαη ε έιιεηςε δηεζλνχο πξνζηαζίαο. Ζ αλαγλψξηζε ηεο πξνζηαζίαο 2 O πξψηνο λφκνο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ήηαλ απνηέιεζκα ηεο δηειθπζηίλδαο κεηαμχ βαζηιηθήο εμνπζίαο θαη Κνηλνβνπιίνπ, αθνχ ην ηειεπηαίν επηζπκνχζε λα πεξηνξίζεη ηελ απζαίξεηε εμνπζία ησλ επξσπαίσλ κνλαξρψλ λα παξαρσξνχλ απεξηφξηζην κνλνπψιην έθδνζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο, «αξεζηνχο» εθδφηεο κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν ηνπο. Ο λφκνο είρε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ εθδνηψλ θαη φρη ησλ δεκηνπξγψλ-ζπγγξαθέσλ (Daramaras,1999). 17

19 ζε έλα θξάηνο εθηείλεηαη κέρξη ηα εζληθά ηνπ ζχλνξα θαη δελ ζπλεπάγεηαη αλάινγε αλαγλψξηζε ή εθαξκνγή ζε άιιν θξάηνο. Γηα παξάδεηγκα, ν πξψηνο λφκνο πεξί copyright ζηηο ΖΠΑ (1790) αθνξνχζε κφλν ηελ εγρψξηα παξαγσγή, γεγνλφο πνπ επέηξεςε ζηνπο ακεξηθάλνπο εθδφηεο λα αληηγξάθνπλ, επί ζεηξά εηψλ, ηα βηβιία πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηε Μ. Βξεηαλία. Ζ αλάδπζε θαη εμάπισζε ησλ πξψησλ κνξθψλ πεηξαηηθήο αλαπαξαγσγήο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ ελίζρπζε ηεο λνκνζεζίαο ζε δηεζλέο πιένλ επίπεδν. Ζ ππνγξαθή δηκεξψλ ζπκβάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ έξγσλ κε βάζε ηελ αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο 3 ζεκαηνδνηνχλ ηελ έλαξμε ηεο δεύηεπηρ πεπιόδος, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πξνζπάζεηα δηεζλνπνίεζεο ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Οη δηκεξείο, αθφκα θαη νη πνιπκεξείο ζπκβάζεηο, ζχληνκα απνδεηθλχνληαη αλεπαξθήο θαη αλαδχεηαη ε αλάγθε γηα κηα πην ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα θαηνρχξσζεο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζε παγθφζκην επίπεδν. Οξφζεκν απηήο ηεο ρξνληθήο πεξηφδνπ απνηειεί ε Γηεζλήο χκβαζε ηεο Βέξλεο (1886), ε νπνία εηζάγεη ηελ αξρή ηεο εμνκνίσζεο (εζληθήο κεηαρείξηζεο) ησλ μέλσλ δεκηνπξγψλ ή έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηε χκβαζε, πξνο ηνπο ππεθφνπο ηεο ρψξαο φπνπ δεηείηαη ε πξνζηαζία. Οη ξπζκίζεηο ηεο χκβαζεο απνηεινχλ πξντφλ ζπγθεξαζκνχ ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ δεκηνπξγψλ, ησλ εθδνηψλ θαη ηνπ θνηλνχ. Σν ζέκα ζεσξείηαη σο πξφβιεκα εμηζνξξφπεζεο ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο θαη φρη απιψο σο πξφβιεκα επηβνιήο ελφο ηδηνθηεζηαθνχ θαζεζηψηνο, φπσο πξφηηλνο. ηνλ 20ν αηψλα, κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 70, ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα δελ απνηεινχζαλ ζνβαξφ νηθνλνκηθφ δηαθχβεπκα αθνχ αθνξνχζαλ έλα ηνκέα κε ζρεηηθά πεξηνξηζκέλν νηθνλνκηθφ βάξνο φπσο απηφο ηεο έθδνζεο βηβιίσλ θαη αξγφηεξα ηεο κνπζηθήο βηνκεραλίαο θαη ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Ζ αλάπηπμε ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο ιεηηνχξγεζε σο θαηαιχηεο γηα ηελ ζχλδεζε ηεο δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο κε ην εκπφξην, ε νπνία απνηειεί ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηπίηηρ πεπιόδος. Έηζη, πξαγκαηνπνηείηαη ε ζπκθσλία TRIPS, δειαδή ε ζπκθσλία γηα ηα Γηθαηψκαηα Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο ζηνλ Σνκέα ηνπ Δκπνξίνπ πνπ πεξηέρεηαη ζηελ Σειηθή Πξάμε ηνπ Γχξνπ ηεο Οπξνπγνπάεο (Μαξαθέο 1994). Ζ ελ ιφγσ ζπκθσλία ζηεξίδεηαη ζηελ αξρή ηεο εζληθήο κεηαρείξηζεο θαη ηνπ κάιινλ επλννχκελνπ 3 χκθσλα κε ηελ ελ ιφγσ αξρή δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο, κηα ρψξα αλαγλσξίδεη δηθαηψκαηα ε αλαιακβάλεη ππνρξεψζεηο έλαληη άιιεο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε ηεο αλαγλψξηζεο απφ ηελ ηειεπηαία ίζσλ δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ έλαληη ηεο πξψηεο (Ρνχθνπλαο, 1995). 18

20 θξάηνπο 4 θαη πεξηέρεη πνιιέο δηαηάμεηο δεζκεπηηθνχ ραξαθηήξα. Αθνινπζεί ε έθξεμε ηεο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο κε ηηο δχν ζπλζήθεο WIPO (World Intellectual Property Organization) λα επηρεηξνχλ λα δψζνπλ ιχζεηο ζε θάπνηα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ απηή δεκηνχξγεζε θαη λα δηακνξθψζνπλ ην δηεζλέο ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ έξγσλ θαη ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο Γικαιφκή εξέλιξη ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, δηακνξθψζεθαλ δχν εθ δηακέηξνπ αληίζεηα ζπζηήκαηα δηθαίνπ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο, ηα νπνία εθθηλνχλ απφ δηαθνξεηηθέο ηδενινγηθέο θαηαβνιέο θαη παξαδνρέο ζρεηηθά κε ηνπο ιφγνπο χπαξμεο θαη ηελ θχζε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ (Monta, 1959). Απφ ηελ κία πιεπξά, ην αγγλοζαξονικό ζύζηημα πποζηαζίαρ ή «copyright system» δηακνξθνχκελν απφ ηα δίθαην ησλ αγγινζαμνληθψλ ρσξψλ, ζηεξίδεηαη ζηελ νπηηιαηηξηζηηθή ζεψξεζε γηα ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα. Ζ ελ ιφγσ νπηηθή εζηηάδεη ζηελ νηθνλνκηθή πιεπξά ηεο δεκηνπξγίαο, απνλέκνληαο δηθαηψκαηα θαη πξνζηαζία ζε απηφλ πνπ αλαιακβάλεη ηνλ νηθνλνκηθφ θίλδπλν ηεο παξαγσγήο ηνπ έξγνπ, είηε απηφ είλαη θπζηθφ, είηε λνκηθφ πξφζσπν. Ζ ρξήζε ηνπ φξνπ «copyright system» αληαλαθιά ηελ ζεκαζία πνπ απνδίδεηαη ζηελ πξνζηαζία απφ ηελ αληηγξαθή θαη ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο, θαηαδεηθλχνληαο φηη ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία έρεη σο αθεηεξία ην έξγν, λννχκελν φρη ηφζν σο δεκηνχξγεκα ηεο λφεζεο θαη ηνπ πλεχκαηνο, αιιά σο ηειηθφ πνιηηηζηηθφ πξντφλ, ηνπ νπνίνπ απαγνξεχεηαη ε αληηγξαθή κε νπνηνδήπνηε κέζν. Οη Ζ.Π.Α. απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ρψξαο πνπ έρεη πηνζεηήζεη ην ελ ιφγσ ζχζηεκα. Σν ηπειπυηικό ζύζηημα πποζηαζίαρ ή ζχζηεκα «droit d auteur» (δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ), απφ ηελ άιιε, πεγάδεη απφ κηα πεξηζζφηεξν ηδεαιηζηηθήαλζξσπηζηηθή πξνζέγγηζε ζρεηηθά κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη έρεη ηηο ξίδεο ηνπ ζηελ επνρή ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο θαη ηνπ Γηαθσηηζκνχ, απνδίδνληαο ηδηαίηεξν βάξνο ζηελ δεκηνπξγία ηνπ πλεχκαηνο ρσξίο εμαλαγθαζκνχο ζην φλνκα ηεο πξνφδνπ ηεο ηέρλεο, ηεο επηζηήκεο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία έρεη 4 χκθσλα κε ην άξζξν 1 παξ.1. ηεο Γεληθήο πκθσλίαο Γαζκψλ θαη Δκπνξίνπ ε ξήηξα ηνπ κάιινλ επλννχκελνπ θξάηνπο έρεη σο εμήο: «Όια ηα πιενλεθηήκαηα, επεξγεηήκαηα, πξνλφκηα ή αηέιεηεο πνπ παξαρσξνχληαη απφ ζπκβαιιφκελν κέξνο ζε πξντφλ θαηαγσγήο ή πξννξηζκνχ νπνηαζδήπνηε άιιεο ρψξαο ζα επεθηείλνληαη ακέζσο θαη άλεπ φξσλ ζε θάζε παξφκνην πξντφλ πνπ έρεη σο θαηαγσγή ή πξννξηζκφ ην έδαθνο νπνηνπδήπνηε άιινπ ζπκβαιιφκελνπ κέξνπο». 19

21 σο αθεηεξία ηνλ δεκηνπξγφ-θπζηθφ πξφζσπν θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ, κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ελφο δηθαηψκαηνο εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ θαη ελφο εζηθνχ δηθαηψκαηνο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ αλαπαιινηξίσηε πξνζσπηθή ζρέζε πνπ έρεη ν δεκηνπξγφο κε απηφ, αθνχ απνηειεί έθθξαζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ζε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Σν ζχζηεκα απηφ επηθξαηεί ζε φιε ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, θαη βέβαηα, ζηελ ρψξα καο. Αλ θαη νη πξναλαθεξφκελεο πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία εκθαλίδνπλ ζεκαληηθέο ζεσξεηηθέο απνθιίζεηο, νη ζχγρξνλεο λνκνζεζίεο πηνζεηνχλ ζηνηρεία θαη απφ ηηο δχν, απνδερφκελεο ηελ ηδηαίηεξε θχζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, σο sui generis δηθαηψκαηνο, πνπ ζπλδπάδεη ηφζν ην πεξηνπζηαθφ φζν θαη ην εζηθφ ζηνηρείν. Οη επξσπατθέο λνκνζεζίεο αλαγλσξίδνπλ κελ κφλν θπζηθφ πξφζσπν σο δεκηνπξγφ, απνλέκνπλ φκσο θαη ζηνλ παξαγσγφ έλα ζπγγεληθφ δηθαίσκα, αθνχ ρσξίο απηφλ πνιιέο θνξέο ε δεκηνπξγία δελ είλαη ζε ζέζε λα επηβηψζεη εληφο ηνπ πιαηζίνπ ηεο αληαγσληζηηθήο αγνξάο. Απφ ηελ άιιε, θαη ζηηο αγγινζαμνληθέο ρψξεο πξνζηαηεχνληαη επί κέξνπο εθθάλζεηο ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ, ελψ ε πξνζρψξεζε ησλ ΖΠΑ ζηε χκβαζε ηεο Βέξλεο κεηξίαζε πνιιέο απφ ηηο δηαθνξέο ησλ δχν απηψλ ζπζηεκάησλ δηθαίνπ 5. Καζίζηαηαη, ινηπφλ, εκθαλέο φηη ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ε ζρεηηθή λνκνζεζία είλαη απνηέιεζκα πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζπζρεηηζκψλ θαη φρη απφιπηε εθαξκνγή κηαο ππνηηζέκελεο θαζνιηθήο αξρήο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, αλεμάξηεηεο απφ ην ζπγθεθξηκέλν ηζηνξηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν επηβάιιεηαη. Δμάιινπ, ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία αζρέησο αλ βαζίδεηαη ζην επεηξσηηθφ ζχζηεκα πξνζηαζίαο ή ζην ζχζηεκα copyright, ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηνλ πνιηηηζκφ, ηελ ηέρλε θαη ηνπο θαιιηηέρλεο πνπ ηδενινγηθά δελ κπνξνχλ λα ζπκβηβαζζνχλ θαη λα αληαπνθξηζνχλ ζε θακία γεληθή θαηεχζπλζε νκνηνκνξθίαο ή παγθνζκηνπνίεζεο (Καιιηλίθνπ, 2008). Ζ πξνζπάζεηα δηεζλνχο ελαξκφληζεο ζα πξέπεη λα θαηεπζχλεηαη κε βάζε απηά ηα θξηηήξηα θαη λα επηδεηείηαη φζν ην δπλαηφλ επξχηεξε ζπλαίλεζε κεηαμχ ρσξψλ, ζπζηεκάησλ δηθαίνπ θαη ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ, ζηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο δηαπνιηηηζκηθφηεηαο. 5 Οι ΗΠΑ προςχώρηςαν ςτην Συνθήκη τησ Βέρνησ το

22 1.3. Τθιζηάμενο θεζμικό πλαίζιο Ζ διεθνήρ πποζηαζία Ζ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο έρεη αλαγγειζεί ζε πνιιέο δηεζλείο ζπλζήθεο, ηηο νπνίεο ε ρψξα καο έρεη θπξψζεη. Σελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εκπεξηέρεη ξεηά ηφζν ε παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 27 ηεο Οηθνπκεληθήο Γηαθήξπμεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ηνπ , φζν θαη ε παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 17 ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηνπ Τθίζηαληαη, φκσο, θαη δηάθνξεο ζπκβάζεηο πνπ έρνπλ θαηαξηηζζεί ad hoc γηα ηελ ξχζκηζε ησλ ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ζηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία. Σα ζεκέιηα γηα ηε δηεζλή πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ηέζεθαλ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα κε ηελ ππνγξαθή ηεο Γιεθνούρ ύμβαζηρ Βέπνηρ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ινγνηερληθψλ θαη θαιιηηερληθψλ έξγσλ, ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο εμνκνίσζεο (εζληθήο κεηαρείξηζεο) ησλ μέλσλ δεκηνπξγψλ ή έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηε χκβαζε πξνο ηνπο ππεθφνπο ηεο ρψξαο φπνπ δεηείηαη ε πξνζηαζία. Ζ ηειεπηαία αλαζεψξεζε ηεο Γηεζλνχο χκβαζεο Βέξλεο έγηλε ζην Παξίζη ην 1971 θαη θπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ. 100/1975. Ζ αλαγλψξηζε ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζε παγθφζκην επίπεδν πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε Γιεθνή ύμβαζη Ρώμηρ ην 1961, ε νπνία πξνζηαηεχεη ηηο ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, δειαδή ηνπο εξκελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, ηνπο παξαγσγνχο θσλνγξαθεκάησλ θαη ηνπο ξαδηνηειενπηηθνχο νξγαληζκνχο. Ζ Διιάδα πξνρψξεζε ζηελ θχξσζε ηεο ελ ιφγσ χκβαζεο κε ηελ ςήθηζε ηνπ λ. 2054/1992. Ζ ςμθυνία TRIPS (Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights), πνπ απνηειεί ηκήκα ησλ ζπκθσληψλ ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ) 8, θπξψζεθε απφ ηελ ρψξα καο κε ην λ. 2290/1995 θαη άξρηζε λα δεζκεχεη ηα πεξηζζφηεξα θξάηε ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 1996 θαιχπηνληαο έλα επξχ πεδίν εθαξκνγήο. Αθνξά ηφζν ηε βηνκεραληθή φζν θαη ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, δεηήκαηα ηα νπνία βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ησλ δηεζλψλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ ζην πεδίνπ δξάζεο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ). Κεληξηθφο ζηφρνο ηεο ζπκθσλίαο είλαη ε ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζηξεβιψζεσλ θαη ησλ πξνζρσκάησλ γηα ηελ 6 «Καζέλαο έρεη ην δηθαίσκα λα πξνζηαηεχνληαη ηα εζηθά θαη πιηθά ζπκθέξνληα ηνπ πνπ απνξξένπλ απφ θάζε είδνπο επηζηεκνληθή, ινγνηερληθή ή θαιιηηερληθή παξαγσγή ηνπ». 7 «Ζ δηαλνεηηθή ηδηνθηεζία πξνζηαηεχεηαη». 8 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: (ηειεπηαία επίζθεςε 18/09/2011) 21

23 αλεκπφδηζηε ιεηηνπξγία ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, ε απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ε δηαζθάιηζε ησλ κέηξσλ γηα ηελ επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ απηψλ. Γεγνλφο νξφζεκν γηα ηε δηεζλή πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ απνηέιεζε ε Γηπισκαηηθή Γηάζθεςε Γελεχεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ 2 έσο 20 Γεθεκβξίνπ 1996 ζην πιαίζην ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο (WIPO) 9 θαη έθεξε σο απνηέιεζκα ηελ ςήθηζε δχν λέσλ Γηεζλψλ πλζεθψλ. Πξφθεηηαη γηα ηε πλζήθε WIPO γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, πνπ θπξψζεθε απφ ηελ ρψξα καο κε ην λ. 3184/2003 θαη ηε πλζήθε WIPO γηα ηηο εξκελείεο-εθηειέζεηο θαη ηα θσλνγξαθήκαηα, ε νπνία θαηέζηε κέινο ηεο ειιεληθήο έλλνκεο ηάμεο κε ην λ.3183/2003. Οη δχν ηειεπηαίεο πλζήθεο, γλσζηέο θαη σο πλζήθεο Internet, έδσζαλ ιχζεηο ζε νξηζκέλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί ε ςεθηαθή ηερλνινγία θαη δηακφξθσζαλ ζε δηεζλέο επίπεδν ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ έξγσλ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο Οι Οδηγίερ ηηρ Δςπυπαφκήρ Ένυζηρ ηνλ ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ έρνπλ εθδνζεί νθηψ επξσπατθέο νδεγίεο πνπ ζπληζηνχλ ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν ζηνλ ηνκέα απηφ θαη είλαη νη εμήο (Καιιηλίθνπ, 2008): Οδηγία 91/250/ΔΟΚ γηα ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ πξνγξακκάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Οδηγία 92/100/ΔΟΚ ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα εθκίζζσζεο, ην δηθαίσκα δαλεηζκνχ θαη νξηζκέλα δηθαηψκαηα ζπγγεληθά πξνο ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζηνλ ηνκέα ησλ πξντφλησλ ηεο δηαλνίαο (θσδηθνπνίεζε κε Οδεγία 2006/115). Οδηγία 93/83/ΔΟΚ πεξί ζπληνληζκνχ νξηζκέλσλ θαλφλσλ φζνλ αθνξά ην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα πνπ εθαξκφδνληαη ζηηο δνξπθνξηθέο ξαδηνηειενπηηθέο κεηαδφζεηο θαη ηελ θαισδηαθή αλακεηάδνζε. Οδηγία 93/98/ΔΟΚ πεξί ελαξκνλίζεσο ηεο δηάξθεηαο πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη νξηζκέλσλ ζπγγελψλ δηθαησκάησλ (θσδηθνπνίεζε κε Οδεγία 2006/116). Οδηγία 96/9/ΔΟΚ γηα ηε λνκηθή πξνζηαζία ησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ. 9 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: (ηειεπηαία επίζθεςε 15/09/2011) 22

24 Οδηγία 2001/29/ΔΚ γηα ηελ ελαξκφληζε νξηζκέλσλ πηπρψλ ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ. Οδηγία 2001/84/ΔΚ ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο ππέξ ηνπ δεκηνπξγνχ ελφο πξσηνηχπνπ έξγνπ ηέρλεο. Οδηγία 2004/48/ΔΚ ζρεηηθά κε ηελ επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο Ζ εθνική νομοθεζία Ζ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απαληά ηελ θαηνρχξσζε ηεο, αξρηθά, ζην χληαγκα ηεο Διιάδνο. Σφζν ην άξζξν 5 παξ. 1, 3 ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν πξνβιέπεη ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηελ νηθνλνκηθή ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ, φζν θαη ην άξζξν 17 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ πξνζηαηεχεη ηελ ειεπζεξία ηεο ηδηνθηεζίαο, ζπλδένληαη κε ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Δπίζεο, ε ξίδα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κπνξεί λα αλαδεηεζεί θαη ζην άξζξν 16 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ πξναζπίδεη ηελ ηέρλε θαη ηελ επηζηήκε. Θεκειηψδεο λφκνο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζπληζηά ν Ν. 2121/ , φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί θαη ηζρχεη. Δηδηθφηεξα, ν ελ ιφγσ λφκνο ππέζηε ηξνπνπνίεζε ηδίσο κε ην άξζξν 81 ηνπ λ. 3057/2002, πνπ ελαξκφληζε ηελ εζληθή λνκνζεζία κε ηελ Οδεγία 2001/29 γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, θαζψο θαη κε ηα άξζξα 1, 2 θαη 4 ηνπ λ. 3524/2007, πνπ ελαξκνλίδνπλ ηελ εζληθή λνκνζεζία κε ηελ Οδεγία 2001/84 γηα ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο θαη ηελ Οδεγία 2004/48 γηα ηελ επηβνιή ησλ δηθαησκάησλ δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο. 10 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: Παξάξηεκα 1 23

25 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ 2.1. Πνεςμαηικά δικαιώμαηα Ζ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εμαζθαιίδεηαη κε ηελ ηήξεζε θαη εθαξκνγή ηνπ παξαπάλσ λνκηθνχ πιαηζίνπ. Δπηθεληξψλνληαο ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία, ε νπνία πξνθχπηεη, βέβαηα, απφ ηελ αληίζηνηρε επξσπατθή θαη δηεζλή, αλαθέξνληαη παξαθάησ ηα δηθαηψκαηα, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη σο απνθιεηζηηθά θαη απφιπηα θαη απνδίδνληαη ζηνπο δεκηνπξγνχο πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπηνχλ ηα έξγα ηνπο. Ζ αλαγλψξηζε ηνπο σο απφιπησλ δηθαησκάησλ απνξξέεη απφ ηελ δπλαηφηεηα πξνζβνιήο ηνπο απφ πάζα ηξίην δηφηη ηζρχνπλ απέλαληη ζε φινπο, θαη φρη, γηα παξάδεηγκα, κφλν απέλαληη ζε θάπνηνπο αληηζπκβαιιφκελνπο (Κνπκάληνο, 2002). Απηή ε απνλνκή απφ ην δίθαην πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ελφο erga omnes ραξαθηήξα ζε φια ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα απνθιείεη θάζε ηξίην απφ ηελ ρξήζε θαη εθκεηάιιεπζε απηψλ, θαζηζηψληαο ηα απνθιεηζηηθά. Ζ λνκνηερληθή θαηαζθεπή έρεη απνδψζεη ζηα ελ ιφγσ δηθαηψκαηα ηφζν ζεηηθφ πεξηερφκελν, εμνπιίδνληαο ηνλ δεκηνπξγφ κε θάπνηεο απφιπηεο θαη απνθιεηζηηθέο εμνπζίεο, φζν θαη αξλεηηθφ, απαγνξεχνληαο, ζπγρξφλσο, ηελ άζθεζε απηψλ ησλ εμνπζηψλ απφ ηξίηνπο ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ δεκηνπξγνχ. Σν θάζκα ησλ εμνπζηψλ πνπ πεξηέρνληαη ζηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία δηακνξθψλεηαη ηζηνξηθά ζε ζηελή ζπλάξηεζε κε ηηο εμειίμεηο ηεο ηερληθήο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ έξγσλ επνκέλσο, αληίζηνηρα, θαη ηηο δπλαηφηεηεο πξνζβνιήο ηνπ δηθαηψκαηνο (Κνπκάληνο, 2002). Έηζη, απηέο νη εμνπζίεο δελ θξίλνληαη σο ζηαζεξέο, νξηδφκελεο εθάπαμ, αιιά πξνζαξκφδνληαη, φπσο άιισζηε νθείινπλ, ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο θαη απαηηήζεηο. Οη ζχγρξνλεο λνκνζεζίεο αλαγλσξίδνπλ ηνλ δηζππφζηαην ραξαθηήξα ηνπ πλεπκαηηθνχ δηθαηψκαηνο, απνλέκνληαο δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο εμνπζηψλ ζηνπο δεκηνπξγνχο: απηέο πνπ απαξηίδνπλ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα θαη ζπλάδνπλ κε ηελ νηθνλνκηθή αληακνηβή ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηηο εμνπζίεο πνπ ζπληζηνχλ ην εζηθφ δηθαίσκα, ην νπνίν εθθξάδεη ηελ θνηλσληθή αλαγλψξηζε θαη ηνλ αλαπφζπαζην δεζκφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεκηνπξγνχ κε ην έξγν ηνπ. Ζ ειιεληθή λνκνζεζία πξαγκαηνπνηεί απαξίζκεζε απηψλ ησλ εμνπζηψλ ζην άξζξν 3 ηνπ λ.2121/1993, ε νπνία φκσο είλαη ελδεηθηηθή, ζε αληίζεζε κε ηα αγγινζαμνληθά δίθαηα ζηα νπνία ν 24

26 λφκνο απαξηζκεί ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ζπληζηνχλ πξνζβνιή ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη φρη ηηο εμνπζίεο απηέο θαζαπηέο (Cornish, 2006) Σο πεπιοςζιακό δικαίυμα Οη εμνπζίεο πνπ ζπληζηνχλ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα απαξηζκνχληαη ζηελ Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο θαηά ηξφπν πεξηνξηζηηθφ ζε αληίζεζε κε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία, ε νπνία δέρεηαη ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα σο έλα γεληθφ δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ, πξνβαίλνληαο ζε κε πεξηνξηζηηθή απαξίζκεζε ησλ εμνπζηψλ πνπ παξνπζηάδεηαη παξαθάησ (Κνπκάληνο, 2002). Ζ παξαβίαζε απηψλ ησλ εμνπζηψλ θαη ε ηδηνπνίεζε ηνπο απφ ηξίηνπο ρσξίο ηελ ζπλαίλεζε ησλ δηθαηνχρσλ, απνηεινχλ πξνζβνιή ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη δηψθνληαη πνηληθά. Σν δηθαίσκα εγγξαθήο. Απνηειεί ην δηθαίσκα κεηαθνξάο ελφο έξγνπ πνπ επηδέρεηαη εθηέιεζε απφ ην εθήκεξν ππφζηξσκα ηνπ ζε κφληκν. Γηα παξάδεηγκα, ε θαηαγξαθή κηαο ρνξνγξαθίαο κε βηληενθάκεξα ζπληζηά δηθαίσκα ηνπ ρνξνγξάθνπ, ρσξίο ηελ ζπλαίλεζε ηνπ νπνίνπ ε ελ ιφγσ θαηαγξαθή απνηειεί πξνζβνιή ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Απηφ, βέβαηα, δελ ηζρχεη γηα ηα έξγα πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηελ εγγξαθή θαη δελ πθίζηαληαη ρσξίο απηή, φπσο είλαη ηα νπηηθναθνπζηηθά. Σν δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο, ζην νπνίν έρεη ίζσο δνζεί θαη ε κεγαιχηεξε βαξχηεηα, δεδνκέλνπ φηη είλαη ην πην ζπρλά πξνζβαιιφκελν δηθαίσκα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Χο αλαπαξαγσγή νξίδεηαη ε παξαγσγή λέσλ ζηαζεξψλ πιηθψλ ππνζηξσκάησλ, ηα νπνία επαλαιακβάλνπλ ηελ αξρηθή ελζσκάησζε ηνπ έξγνπ, αλεμαξηήησο ηεο χιεο ή ηεο πξννξηδφκελεο δηάξθεηαο ησλ λέσλ απηψλ ππνζηξσκάησλ (Μαξίλνο, 2004). Ζ αξρηθή ελζσκάησζε (first fixation) ηνπ έξγνπ δελ ηαπηίδεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο αλαπαξαγσγήο, αθνχ απνηειεί ηξφπν παξαγσγήο θαη δεκηνπξγίαο ηνπ. Ζ αλαπαξαγσγή είλαη δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε χιε δηαθνξεηηθή απ απηήλ ζηελ νπνία έγηλε ε αξρηθή ελζσκάησζε ηνπ έξγνπ, αθνχ, φπσο έρεη ήδε επηζεκαλζεί, απηφ πνπ πξνζηαηεχεηαη είλαη ην πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα θαη φρη ην ελζψκαην πιηθφ (Cornish, 2006). Δπίζεο, αλαπαξαγσγή πθίζηαηαη θαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ θαηά ηελ ηε δεκηνπξγία λέσλ πιηθψλ ππνζηξσκάησλ, πξνζηίζεληαη ζην έξγν λέα ζηνηρεία, ηα νπνία φκσο δελ αιινηψλνπλ εληειψο ηελ κνξθηθή ππφζηαζε ηνπ έξγνπ, δηφηη αλ ην θάλνπλ, ηφηε πξφθεηηαη γηα ηελ δεκηνπξγία θαηλνχξγηνπ έξγνπ. ην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ, ε έλλνηα ηεο 25

27 αλαπαξαγσγήο έρεη δηαξξήμεη ηα ζηελά φξηα ηεο απιήο δεκηνπξγίαο κφληκνπ αληηγξάθνπ ζε θάπνην κέζν κε θπζηθή ππφζηαζε, θαζψο ε αλαπαξαγσγή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηείηαη, πιένλ, ζε ςεθηαθή κνξθή, δεκηνπξγψληαο απεξηφξηζηα αληίγξαθα ηνπ αξρηθνχ έξγνπ πνπ δελ πζηεξνχλ ζε πνηφηεηα (Μαξίλνο, 2003). Σν δηθαίσκα δεκηνπξγίαο παξάγσγνπ έξγνπ, πνπ επηηξέπεη ζηνλ δηθαηνχρν λα δεκηνπξγήζεη λέν έξγν, βαζηζκέλν ζην αξρηθφ θαη πεξηιακβάλεη ηελ εμνπζία κεηάθξαζεο, δηαζθεπήο, πξνζαξκνγήο ή νπνηαζδήπνηε άιιεο κεηαηξνπήο ηνπ έξγνπ. Σν δηθαίσκα ζέζεο ζε θπθινθνξία, ην νπνίν ζπλαληάηαη δηεζλψο σο δηθαίσκα δηαλνκήο ή δηάζεζεο. Σν ελ ιφγσ δηθαίσκα ζεσξείηαη φηη εμαληιείηαη φηαλ ν δεκηνπξγφο ζέζεη γηα πξψηε θνξά, ελλφκσο, ην έξγν ηνπ ζε θπθινθνξία. ε πεξίπησζε, κάιηζηα, πνπ ε ζέζε ζε θπθινθνξία πξαγκαηνπνηείηαη εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηφηε ην δηθαίσκα ζεσξείηαη φηη αλαιψζεθε θαη αθνξά ζε έθηαζε φια ηα θξάηε κέιε ηεο Έλσζεο, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο νινθιήξσζεο ηεο εζσηεξηθήο θνηλήο αγνξάο. Πξνβιέπεηαη, φκσο δπλαηφηεηα, κε ζπκβαηηθή ξχζκηζε, κεξηζκνχ ηεο παγθφζκηαο αγνξάο, ψζηε ε αλάισζε ηνπ δηθαηψκαηνο εληφο κηαο ρψξαο λα κελ ζπληζηά αλάισζε θαη ζε φιεο ηηο άιιεο. Σν δηθαίσκα εθκίζζσζεο θαη δεκφζηνπ δαλεηζκνχ ηνπ έξγνπ, ηα νπνία απνηεινχλ έλαλ ηδηαίηεξν ηξφπν ζέζεο ζε θπθινθνξία ηνπ έξγνπ, πνπ ζπληειείηε παξάιιεια κε ηελ κεηαβίβαζε ηεο θπξηφηεηαο ηνπ πιηθνχ ππνζηξψκαηνο. Ζ θπξηφηεηα ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ ζην νπνίν έρεη ελζσκαησζεί ην έξγν δελ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ θπξηφηεηα ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο εμνπζίαο. Κάηνρνο ησλ ηειεπηαίσλ κπνξεί λα είλαη κφλν ν δεκηνπξγφο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, απηφο πνπ ζα πξνβεί ζε εθκίζζσζε κηαο θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο θαη ζηελ δεκφζηα πξνβνιή απηήο, ελεξγεί θαηά παξάβαζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Σν δηθαίσκα επηβνιήο πεξηνξηζηηθψλ φξσλ θαηά ηελ κεηαβίβαζε, ηελ εθκίζζσζε ή ην δεκφζην δαλεηζκφ ηδίσο ζε φηη αθνξά ηελ ρξήζε ησλ αληηηχπσλ. Ο δεκηνπξγφο δχλαηαη λα ζέζεη φξηα, κέζσ ζχκβαζεο, ζηηο εμνπζίεο πνπ κεηαβηβάδνληαη. Σν ζπγθεθξηκέλν δηθαίσκα έρεη ηελ ζεκαζία ηνπ αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη δε δεζκεχεη κφλν ηα αληηζπκβαιιφκελα κέξε αιιά θαη θάζε ηξίην. Σν δηθαίσκα παξνπζίαζεο ζην θνηλφ, ην νπνίν αθνξά θάζε πξάμε πνπ θαζηζηά ην έξγν πξνζηηφ ζην θνηλφ ρσξίο ηελ παξαγσγή λέσλ πιηθψλ ππνζηξσκάησλ. Οη πην ζπλεζηζκέλνη ηξφπνη παξνπζίαζεο ζην θνηλφ απνηεινχλ ε ξαδηνηειενπηηθή θαη ε ςεθηαθή κεηάδνζε ηνπ έξγνπ κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Γηα ηελ 26

28 εμαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ δεκηνπξγνχ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, δεκηνπξγήζεθε ην δηθαίσκα ηεο ςεθηαθήο δηάρπζεο, σο κηαο εηδηθήο πεξηπηψζεσο παξνπζηάζεσο ζην θνηλφ (άξζξν 8 ηεο πλζήθεο WIPO θαη άξζξν 3 ηεο νδεγίαο 2001/29/ΔΚ). Σν δηθαίσκα ηεο δεκφζηαο εθηέιεζεο. Δθηέιεζε ελφο έξγνπ απνηειεί θάζε πξάμε πνπ θαζηζηά έλα έξγν πξνζηηφ ζηηο αηζζήζεηο ηνπ θνηλνχ ρσξίο ηελ παξαγσγή λέσλ πιηθψλ ππνζηξσκάησλ αιιά κε ηελ παξέκβαζε πξνζψπσλ. Σν δηθαίσκα ηεο ξαδηνηειενπηηθήο κεηάδνζεο. Πξνθεηκέλνπ γηα ηελ κεηάδνζε ή αλακεηάδνζε ηνπ έξγνπ κέζσ ειεθηξνκαγλεηηθψλ θπκάησλ κε ηελ ρξήζε νπνηνπδήπνηε αγσγνχ (θαιψδηα, νπηηθέο ίλεο, δνξπθφξνη), είλαη απαξαίηεηε ε πξνεγνχκελε ζπλαίλεζε ηνπ δεκηνπξγνχ. Σν δηθαίσκα ηεο απαγφξεπζεο ή κε ηεο εηζαγσγήο αληηηχπσλ απφ ην εμσηεξηθφ. Ο δεκηνπξγφο δχλαηαη λα αζθεί ην ελ ιφγσ δηθαίσκα κφλν αλ ε παξαγσγή ησλ αληηηχπσλ ζην εμσηεξηθφ πξαγκαηνπνηήζεθε ρσξίο ηελ ζπλαίλεζε ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ε εηζαγσγή αληηηχπσλ απφ ην εμσηεξηθφ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ λνκίκσλ, έρεη απαγνξεπζεί ζπκβαηηθά. Δηδηθά δηθαηψκαηα απνηεινχλ ην δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο θαη απηφ ηεο εχινγεο ακνηβήο πνπ ηζρχνπλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο. Σν πξψην αθνξά ζηνλ ρψξν ησλ εηθαζηηθψλ ηερλψλ (άξζξν 5 ηνπ λ.2121/1993) θαη αληαπνθξίλεηαη ζην παξαηεξνχκελν θαηλφκελν ηεο κεηαγελέζηεξεο αλαγλψξηζεο ησλ θαιιηηερλψλ απηνχ ηνπ ρψξνπ θαη ηεο ζπλαθφινπζεο αλφδνπ ηεο εκπνξηθήο αμίαο ησλ έξγσλ ηνπο κεηά ηελ πξψηε πψιεζε. Γη απηφ ηνλ ιφγν, ν δεκηνπξγφο ηνπ έξγνπ ή νη λφκηκνη θιεξνλφκνη ηνπ έρνπλ ην δηθαίσκα λα παξαθνινπζνχλ ηελ εμέιημε ηνπ δηαρξνληθά θαη λα απαηηνχλ ζε θάζε δεκφζηα κεηαπψιεζε ηνπ πξσηφηππνπ έξγνπ έλα πνζνζηφ ηνπ ηηκήκαηνο πνπ θαηαβάιιεηαη. Με ην άξζξν 18 λ.2121/1993, φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί κε ην άξζξν 3 λ.2435/1996, εηζάγεηαη ην δηθαίσκα εχινγεο ακνηβήο ππέξ ησλ δεκηνπξγψλ θαη νξηζκέλσλ δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ γηα ηελ πεξίπησζε αλαπαξαγσγήο γηα ηδησηηθή ρξήζε, εάλ γηα ηελ αλαπαξαγσγή ρξεζηκνπνηνχληαη ηερληθά κέζα, φπσο ζπζθεπέο εγγξαθήο ήρνπ ή εηθφλαο ή ήρνπ θαη εηθφλαο, καγλεηηθέο ηαηλίεο ή άιινη πιηθνί θνξείο πξφζθνξνη γηα αλαπαξαγσγή ήρνπ ή εηθφλαο ή ήρνπ θαη εηθφλαο, θσηνηππηθά κεραλήκαηα, ραξηί θαηάιιειν γηα θσηνηππίεο θαη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο. Ζ εχινγε ακνηβή πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηελ αμία ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλαπαξαγσγή. 27

29 Σο ηθικό δικαίυμα Οη εμνπζίεο πνπ ζπληζηνχλ ην εζηθφ δηθαίσκα απνηεινχλ έλα ζχλνιν πξνλνκίσλ θαη εζηθψλ πηζηψζεσλ πνπ νθείινπλ λα απνδίδνληαη ζηνπο δεκηνπξγνχο, ψζηε νη ηειεπηαίνη λα ηπγράλνπλ ηεο πξέπνπζαο αλαγλψξηζεο θάζε θνξά πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ρξήζε ησλ έξγσλ ηνπο. Σα εζηθά δηθαηψκαηα είλαη απεξηφξηζηα, απφιπηα θαη θαη αξρήλ ακεηαβίβαζηα. Απεξηφξηζην ραξαθηεξίδεηαη ην εζηθφ δηθαίσκα, δηφηη, ζρεηίδεηαη κε θάζε εμνπζία πνπ απνξξέεη απφ ηελ ζρέζε δεκηνπξγνχ-έξγνπ. Ζ απαξίζκεζε ησλ εμνπζηψλ πνπ πεξηιακβάλεη ε ειιεληθή λνκνζεζία δελ είλαη απνθιεηζηηθή θαη ε πξνζβνιή ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο κπνξεί λα επέιζεη κε θάζε πξάμε πνπ πξνζβάιιεη ηελ πξνζσπηθή ζρέζε ηνπ δεκηνπξγνχ κε ην δεκηνχξγεκα ηνπ. Δπηπξνζζέησο, ηα εζηθά δηθαηψκαηα δελ επηδέρνληαη κεηαβίβαζε, παξά κφλν αηηία ζαλάηνπ (άξζξν 12 παξ.2 ηνπ λ.2121/1993). Ο πξναλαθεξζέλ ραξαθηήξαο ησλ εζηθψλ δηθαησκάησλ δελ ζεκαίλεη φηη απνθιείνληαη νη πεξηνξηζκνί ηνπο, νη νπνίνη κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν ζπκβαηηθήο ξχζκηζεο ή λα πξνθχπηνπλ απφ ηε λνκνζεζία ελ γέλεη (Κνπκάληνο, 2002). Πξνυπφζεζε, βέβαηα, θάζε πεξηνξηζκνχ απνηειεί ε κε θαηάιπζε ηνπ θεληξηθνχ ππξήλα ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο. Ζ λνκνζεζία αλαθέξεη ζην άξζξν 4 ηνπ λ.2121/1993 ηηο εμήο επηκέξνπο εμνπζίεο εζηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη πξνζαλαηνιηζκνχ: Σν δηθαίσκα δεκνζίεπζεο ηνπ έξγνπ, πνπ δίλεη ζηνλ δεκηνπξγφ ηελ δπλαηφηεηα λα απνθαζίδεη «γηα ην ρξφλν, ηνλ ηφπν θαη ηνλ ηξφπν θαηά ηνπο νπνίνπο ην έξγν ζα γίλεη πξνζηηφ ζην θνηλφ (δεκνζίεπζε)». Σν δηθαίσκα ηεο παηξφηεηαο ηνπ έξγνπ. Ο δεκηνπξγφο δχλαηαη λα αλαγλσξίδεη ή λα αγλνεί ηελ παηξφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ, λα απαηηεί ηελ κλεία ηνπ νλφκαηνο ηνπ ζηα αληίηππα ηνπ έξγνπ θαη ζε θάζε δεκφζηα ρξήζε απηνχ ή λα ρξεζηκνπνηεί ςεπδψλπκν, αθφκα θαη λα δηαηεξεί ηελ αλσλπκία ηνπ. Σν δηθαίσκα ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ έξγνπ, ην νπνίν ζπλδέεηαη κε ηελ δπλαηφηεηα ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ λα απαγνξεχεη νπνηαδήπνηε αιινίσζε ηνπ ή λα θξίλεη πφηε θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο ζα ηελ επηηξέςεη. Σν δηθαίσκα ηεο πξνζπέιαζεο, πνπ ζεκαίλεη φηη ν δεκηνπξγφο δηαηεξεί ην δηθαίσκα επηθνηλσλίαο κε ην δεκηνχξγεκα ηνπ, αθνχ απηφ απνηειεί έθθξαζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ζε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, αθφκα θαη φηαλ ε θπξηφηεηα ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ έρεη κεηαβηβαζηεί ζε ηξίην. Ζ άζθεζε απηνχ ηνπ δηθαηψκαηνο έρεη πεξηζζφηεξν λφεκα φηαλ ην έξγν είλαη κνλαδηθφ (π.ρ. άγαικα, 28

30 πίλαθαο δσγξαθηθήο) θαη πξέπεη πάληα λα γίλεηαη ζε ζεβαζκφ πξνο άιια δηθαηψκαηα, φπσο απηφ ηεο θπξηφηεηαο. Σν δηθαίσκα ηεο κεηάλνηαο, ην νπνίν παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα ζηνλ δεκηνπξγφ λα ππαλαρσξήζεη ζε εμνπζίεο πνπ είρε, αξρηθά, παξαρσξήζεη ζπκβαηηθά. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί ν δεκηνπξγφο, ελψ έρεη κεηαβηβάζεη ην δηθαίσκα δεκνζίεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, λα κελ επηζπκεί πιένλ απηήλ, ιφγσ θαηνπηλψλ γεγνλφησλ. Ζ εμνπζία κεηάλνηαο πξνβιέπεηαη λνκνζεηηθά κφλν γηα ηηο ζπκβάζεηο εθκεηάιιεπζεο πνπ αλαθέξνληαη ζε έξγα ιφγνπ ή επηζηήκεο θαη είλαη δπλαηφλ λα αζθεζεί ζε πεξίπησζε νπζηψδνπο κεηαβνιήο ζηηο πεπνηζήζεηο ηνπ δεκηνπξγνχ ή κεηαβνιήο ησλ πεξηζηάζεσλ. Όπσο γίλεηαη θαλεξφ, ην εζηθφ δηθαίσκα παξνπζηάδεη πνιιά ζεκεία επαθήο κε ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα. Ζ άζθεζε πεξηνπζηαθψλ εμνπζηψλ κπνξεί λα πεξηνξίδνπλ ή θαη λα ηθαλνπνηνχλ ζπλάκα εζηθά δηθαηψκαηα θαη ην αληίζηξνθν. Μηα πηζαλή ζχγθξνπζε ησλ πεξηνπζηαθψλ εμνπζηψλ κε ηηο εζηθέο ζα νδεγνχζε ζε ππνρψξεζε ησλ πξψησλ ππέξ ησλ δεχηεξσλ Σα ζςγγενικά Γικαιώμαηα Σα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα απνλέκνληαη ζε πξφζσπα, ησλ νπνίσλ ε θαιιηηερληθή ή άιινπ είδνπο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο έξγνπ δελ έρεη, κελ, ην ραξαθηήξα ηεο πξσηφηππεο πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο, αιιά θξίλεηαη σο νπζηαζηηθψο θαη απνιχησο απαξαίηεηε γηα ηελ παξαγσγή ηνπ έξγνπ θαη ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλνπ αηζζεηηθνχ απνηειέζκαηνο (Καιιηλίθνπ, 2008). Σέηνηνπ είδνπο εηζθνξέο παξέρνπλ, θαηά θχξην ιφγν, νη θαιιηηέρλεο πνπ εξκελεχνπλ ή εθηεινχλ έξγα, νη παξαγσγνί πιηθψλ θνξέσλ ήρνπ ή εηθφλαο θαη νη νξγαληζκνί ξαδηνθσλίαο θαη ηειεφξαζεο. ην λ.2121/1993 πξνβιέπνληαη θη άιιεο θαηεγνξίεο πξνζψπσλ σο δηθαηνχρνη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, φπσο νη εθδφηεο εληχπσλ, νη θαηαζθεπαζηέο βάζεσλ δεδνκέλσλ, φζνη δεκνζηεχνπλ γηα πξψηε θνξά έξγα απνζαλφλησλ δεκηνπξγψλ, θαη φζνη απνθαζηζηνχλ παιηά θείκελα. Ζ ζπκβνιή ησλ ελ ιφγσ πξνζψπσλ επί ησλ έξγσλ ζρεηίδεηαη κε ηε δεκφζηα εθηέιεζε, ηελ αλαπαξαγσγή, ηελ δηάδνζε αιιά θαη ηελ παξαγσγή απηψλ θαη ρξήδεη εηδηθήο πξνζηαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα κελ θαζίζηαηαη αληηθείκελν νηθεηνπνίεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο απφ ηξίηνπο, εηδηθφηεξα δε ζηελ ζχγρξνλε επνρή, φπνπ απηή ε εθκεηάιιεπζε απηή πξαγκαηνπνηείηαη πνιχ εχθνια θαη κε κεδακηλφ θφζηνο. 29

31 Ζ παξ.1. ηνπ άξζξνπ 46 ηνπ λ.2121/1993 πεξηέρεη κηα ελδεηθηηθή απαξίζκεζε ησλ εξκελεπηψλ-εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη εζνπνηνχο, κνπζηθνχο, ηξαγνπδηζηέο, ρνξσδνχο, ρνξεπηέο, θαιιηηέρλεο θνπθινζέαηξνπ, ζεάηξνπ ζθηψλ, ζεάκαηνο πνηθηιηψλ (βαξηεηέ) ή ηππνδξφκνπ (ηζίξθνπ). Γηθαηνχρνο ηνπ ζπγγεληθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ εξκελεπηή ή εθηειεζηή θαιιηηέρλε κπνξεί λα απνηειέζεη, θαη αξρήλ, κφλν θπζηθφ πξφζσπν, αθνχ κφλν άλζξσπνο λνείηαη λα εξκελεχεη ή λα εθηειεί έξγα, ελψ ηα ππφινηπα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα απνθηψληαη αξρηθά είηε απφ θπζηθά, είηε απφ λνκηθά πξφζσπα. Δπηπιένλ, ε εηζθνξά ηνπ εξκελεπηή ή εθηειεζηή θαιιηηέρλε είλαη πνιχ ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ηελ έλλνηα ηεο δεκηνπξγίαο, δηθαηνινγψληαο ηελ απνλνκή απφ ηε λνκνζεζία, εθηφο ησλ πεξηνπζηαθήο θχζεο δηθαησκάησλ, ελφο εζηθνχ δηθαηψκαηνο πνπ δελ αλαγλσξίδεηαη ζηηο ινηπέο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ (Κνπκάληνο, 2002). Ζ κε αλαγλψξηζε εζηθψλ εμνπζηψλ ζε ζηηο ινηπέο θαηεγνξίεο δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ απνηειεί ινγηθφ παξεπφκελν ηνπ γεγνλφηνο φηη ε, εμ αξρήο, αλαγλψξηζε ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζε απηνχο έρεη ην λφεκα ηεο πξνζηαζίαο ησλ επελδχζεσλ θαη ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα έξγα. Ο λ.2121/1993 ζηα άξζξα αλαγλσξίδεη γηα θαζεκία απφ ηηο θαηεγνξίεο ζπγγεληθψλ δηθαηνχρσλ δηθαηψκαηα κε δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν, ηα νπνία απαξηίδνληαη, σο επί ην πιείζηνλ, απφ ηελ απνλνκή θάπνησλ πεξηνπζηαθψλ εμνπζηψλ θαη δηθαησκάησλ εχινγεο ακνηβήο. Ζ ζρέζε κεηαμχ ησλ πλεπκαηηθψλ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ξπζκίδεηαη απφ ηελ Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο αιιά θαη απφ ηελ ειιεληθή λνκνζεζία (άξζξν 53 ηνπ λ.2121/1993), φπνπ νξίδεηαη φηη «ε πξνζηαζία ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ αθήλεη αθέξαηε θαη δελ επεξεάδεη θαηά θαλέλα ηξφπν ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο», αιιά θαη φηη «θακία απφ ηηο δηαηάμεηο πεξί ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ δελ κπνξεί λα εξκελεπζεί θαηά ηξφπν πνπ λα ζίγεη ηελ πξνζηαζία απηή». Δπηπξνζζέησο, έλα πξφζσπν κπνξεί λα είλαη, ηαπηφρξνλα, δηθαηνχρνο πλεπκαηηθψλ θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, αζθψληαο, εθ παξαιιήινπ φιεο ηηο επηκέξνπο εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηα ελ ιφγσ δηθαηψκαηα. Κη ελψ ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δηαθξίλεη κεηαμχ ζπγγεληθψλ θαη πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, αλαγλσξίδνληαο πξσηεχνληα ξφιν ζηα ηειεπηαία, ε δηάθξηζε απηή δελ είλαη γλσζηή ζην ζχζηεκα ηνπ copyright ην νπνίν πξνζδίδεη, ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ, ζηα αληηθείκελα ησλ ζπγγεληθψλ 30

32 δηθαησκάησλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ έξγνπ, εμνκνηψλνληαο ηνπο παξαγσγνχο θαη ηνπο εθδφηεο κε ηνπο πλεπκαηηθνχο δεκηνπξγνχο (Καιιηλίθνπ, 2001) Οι πεπιοπιζμοί ηα παξαπάλσ απφιπηα θαη απνθιεηζηηθά πλεπκαηηθά θαη ζπγγεληθά δηθαηψκαηα επηβάιινληαη πεξηνξηζκνί απ επζείαο απφ ηνλ λνκνζέηε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ ηειεπηαίνπ λα εμππεξεηήζεη πςεινχο θνηλσληθνχο ζθνπνχο, επηζηεκνληθνχ, εθπαηδεπηηθνχ, πνιηηηζηηθνχ θ.α. πεξηερνκέλνπ, ε επίηεπμε ησλ νπνίσλ σθειεί ηελ θνηλσλία σο ζχλνιν (Κνπκάληνο, 2002). Οη πεξηνξηζκνί απηνί ηίζεληαη απφ ηε λνκνζεζία πξνθεηκέλνπ λα ζπκβηβάζνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ κε ην δηθαίσκα ηνπ ρξήζηε λα απνιακβάλεη ην δεκηνχξγεκα, ην νπνίν ζπληζηά θνκκάηη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο αλζξσπφηεηαο. ηελ νπζία απνηεινχλ πξντφληα κηαο δηαιεθηηθήο αληηπαξάζεζεο κεηαμχ ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. ην αγγινζαμνληθφ δίθαην θαη ην ζχζηεκα ηνπ copyright πξνβιέπεηαη κηα γεληθή ξήηξα εμαίξεζεο απφ ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, απηή ηεο «εχινγεο ρξήζεο» (fair use), πνπ επηηξέπεη ηελ ρξήζε ηνπ έξγνπ ππφ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο θαη θξηηήξηα (Daramaras, 1999). Έηζη, ν ρξήζηεο δελ ππνρξενχηαη λα δεηήζεη θαη λα ιάβεη άδεηα απφ ηνλ θχξην ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηήζεη ην έξγν ηνπ θαηά ηξφπν πνπ ζπληζηά «εχινγε ρξήζε». Αληίζεηα, ην επεηξσηηθφ δίθαην θαη ην ζχζηεκα droit d auteur δελ πεξηέρεη αληίζηνηρε γεληθή ξήηξα, παξά κφλν νξηζκέλεο εμαηξέζεηο πνπ πξνβιέπνληαη ξεηά ζην λφκν. Παξαθάησ, παξνπζηάδνληαη νη ζεκαληηθφηεξεο εμαηξέζεηο πνπ ζέηεη ε ειιεληθή λνκνζεζία (άξζξα ηνπ λ.2121/1993), θαηά ηηο νπνίεο επηηξέπεηαη ε ρξήζε ηνπ έξγνπ, ππφ νξηζκέλα θξηηήξηα, ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηελ θαηαβνιή ακνηβήο. Υξνληθφο πεξηνξηζκφο Ο ελ ιφγσ πεξηνξηζκφο δελ απνηειεί, επί ηεο νπζίαο, εμαίξεζε, αιιά ινγηθή αλαγθαηφηεηα πξνθεηκέλνπ ην έξγν λα εηζέιζεη ζηε ζθαίξα ηεο ειεχζεξεο θαη αλεκπφδηζηεο απφιαπζεο απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία έρεη νξηζκέλε ρξνληθή δηάξθεηα (άξζξα ηνπ λ.2121/1993), θαηφπηλ ην πέξαο ηεο νπνίαο ην πλεπκαηηθφ δεκηνχξγεκα θαζίζηαηαη ειεχζεξν πνιηηηζηηθφ αγαζφ θαη παχεη 31

33 λα είλαη αληηθείκελν ηδησηηθήο εμνπζίαο. Όηαλ παξέιζεη ν λφκηκνο ρξφλνο, ην έξγν θαζίζηαηαη θνηλφ θηήκα, αλήθεη δειαδή ζην δεκφζην ηνκέα (Public Domain) θαη κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν ειεχζεξεο εθκεηάιιεπζεο (ηειεί ππφ θαζεζηψο No Rights Reserved). Ζ δηάξθεηα απηή έρεη θαζνξηζηεί απφ ηελ Οδεγία 93/98 ηεο Δ.Δ. θαη ηζρχεη γηα φζν ρξφλν ν δεκηνπξγφο βξίζθεηαη ελ δσή θαη εβδνκήληα έηε κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ. Ζ πεξηνξηζκέλε δηάξθεηα πξνζηαζίαο αθνξά ηφζν ην πεξηνπζηαθφ, φζν θαη ην εζηθφ δηθαίσκα, ελψ γηα ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, ε δηάξθεηα απηή είλαη πελήληα έηε. Ηδησηηθή αλαπαξαγσγή Ο πην ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνηειεί ε ρξήζε απφ ηνλ θάηνρν λφκηκνπ αληηηχπνπ ηνπ έξγνπ εληφο ηεο ηδησηηθήο ζθαίξαο ηνπ. Ζ ηδησηηθή ζθαίξα ηνπ θαηφρνπ αληηηχπνπ πεξηθιείεη ην ζηελφ θχθιν ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ θαη ην άκεζν θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Ζ ηδησηηθή ρξήζε είλαη ζεκηηή θαη λνκηθά απνδεθηή ζην κέηξν πνπ δελ εκπνδίδεη ηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ θαη δελ βιάπηεη ηα λφκηκα ζπκθέξνληα ηνπ δεκηνπξγνχ. Δπεηδή φκσο ε αλαπαξαγσγή γηα ηδησηηθή ρξήζε έρεη πνιιέο θνξέο σο ζπλέπεηα ηελ απψιεηα εζφδσλ γηα ηνπο δεκηνπξγνχο, ε ειιεληθή λνκνζεζία επηβάιιεη ζηα ηερληθά κέζα πνπ πξννξίδνληαη γηα αλαπαξαγσγή (θσηνηππηθά κεραλήκαηα, αληηγξαθηθά CD θιπ.), εηδηθφ ηέινο επί ηεο ηηκήο πψιεζεο ηνπο, ην νπνίν απνδίδεηαη ζηνπο δεκηνπξγνχο θαη ζεσξείηαη σο «εχινγε ακνηβή» πξνο απηνχο. Πεξηνξηζκνί γηα εθπαηδεπηηθνχο ιφγνπο, γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επηζηήκεο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ θαη γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο θξαηηθήο ιεηηνπξγίαο Δδψ εκπίπηνπλ νη πεξηνξηζκνί ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο πνπ ηζρχνπλ γηα ηα ζρνιηθά βηβιία θαη άιιν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ, ηηο κε θεξδνζθνπηθέο βηβιηνζήθεο θαη αξρεία θαη ηηο παξαζέζεηο απνζπαζκάησλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη είηε γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο άπνςεο πνπ δηαηππψλεηαη ζην απφζπαζκα, είηε γηα ηελ αληίθξνπζε απηήο. Πξνθεηκέλνπ, βέβαηα, ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε λα δηαζθαιηζηεί ην εζηθφ δηθαίσκα ηνπ αξρηθνχ δεκηνπξγνχ, ν λφκνο νξίδεη φηη ε παξάζεζε ηνπ απνζπάζκαηνο πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηελ έλδεημε ηεο πεγήο. Πεξηνξηζκφο ζην δηθαίσκα ηνπ δεκηνπξγνχ λα παξνπζηάδεη ην έξγν ηνπ ζην θνηλφ, ηίζεηαη απφ ηελ ιεηηνπξγία ησλ κνπζείσλ ελψ φπσο νξίδεη θαη ην άξζξν 24 ηνπ λ.2121/1993, πξνθεηκέλνπ γηα ηελ απξφζθνπηε θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο, 32

34 επηηξέπεηαη ε ειεχζεξε αλαπαξαγσγή ελφο έξγνπ «γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε δηθαζηηθή ε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία θαη ζην κέηξν πνπ δηθαηνινγείηαη απφ ηνλ επηδησθφκελν ζθνπφ». Δλεκέξσζε Δπηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή ιφγσλ, αγνξεχζεσλ, πξνζθσλήζεσλ, θεξπγκάησλ θιπ. απφ κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο γηα ιφγνπο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ επί επίθαηξσλ γεγνλφησλ, θαζψο θαη πεξηιήςεσλ ή απνζπαζκάησλ δηαιέμεσλ πνπ έγηλαλ δεκφζηα. Γεληθά, επηηξέπεηαη ε αλαπαξαγσγή θαη κεηάδνζε απφ ΜΜΔ έξγσλ ρσξίο ηελ άδεηα ησλ δεκηνπξγψλ ηνπο, αξθεί απηά ηα έξγα λα έρνπλ παξνπζηαζηεί δεκφζηα θαη νη ελέξγεηεο απηέο λα πξννξίδνληαη γηα πεξηγξαθή επίθαηξνπ γεγνλφηνο, απνζθνπψληαο ζηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ. Οη πξναλαθεξζέληεο πεξηνξηζκνί ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο απνηεινχλ εμαηξεηηθέο ξπζκίζεηο θαη επηβάιινληαη απφ ην λνκνζέηε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα βξεη ηελ ρξπζή ηνκή αλάκεζα ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ πλεπκαηηθνχ δεκηνπξγνχ γηα ην έξγν πνπ πξνζέθεξε θαη ησλ ζπκθεξφλησλ ηξίησλ, θαη πξνπάλησλ, ηεο νιφηεηαο. ε θάζε πεξίπησζε, φπσο επηβάιιεηαη θαη απφ ηελ Γηεζλή χκβαζε ηεο Βέξλεο, νη πεξηνξηζκνί απηνί πξέπεη λα εθαξκφδνληαη κφλν ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, λα κελ αληίθεηληαη ζηελ θαλνληθή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ θαη λα κελ ζίγνπλ, αδηθαηνινγήησο, ηα έλλνκα ζπκθέξνληα ηνπ δεκηνπξγνχ, λα ηεξνχλ, δειαδή, ηε δηαδηθαζία ησλ ηξηψλ ζηαδίσλ - three step test (Heide, 1999). Πξνο ηελ απνθπγή ππέξβαζεο απηψλ ησλ άθξσλ νξίσλ, ε απαξίζκεζε ηεο λνκνζεζίαο είλαη απνθιεηζηηθή, νη πεξηνξηζκνί επηδέρνληαη κφλν ζηελή εξκελεία θαη νπνηαδήπνηε δηαζηαιηηθή εξκελεία θαη εθαξκνγή ζε άιιεο πεξηπηψζεηο εθηφο απ απηέο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο απαγνξεχνληαη. 33

35 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3:ΠΡΟΣΑΗΑ ΚΑΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ 3.1. Λόγοι πποζηαζίαρ Ζ αλάγθε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πλεπκαηηθνχ δεκηνπξγήκαηνο γελλάηαη, αξρηθά, απφ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεκηνπξγνχ, αθνχ ην έξγν απνηειεί έθθξαζε ηεο. Δπίζεο, ηζηνξηθά απνδεηθλχεηαη φηη ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία απνηειεί έλα πξφζθνξν ηξφπν ρξεκαηνδφηεζεο ηεο πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο, γηαηί παξέρεη ζην δεκηνπξγφ ηα αλαγθαία νηθνλνκηθά νθέιε, ηα νπνία ηνπ εμαζθαιίδνπλ ηε δπλαηφηεηα δηαβίσζεο θαη ζπλέρηζεο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ, ελψ, ζπγρξφλσο, θαζηζηά δπλαηή ηελ ειεχζεξε παξαγσγή έξγσλ καθξηά απφ εμαλαγθαζκνχο θαη παξεκβάζεηο (Καιιηλίθνπ, 2001). Τπάξρεη βέβαηα θαη ε αληίζεηε άπνςε πνπ ππνζηεξίδεη φηη νη θαιιηηέρλεο θαη νη πλεπκαηηθνί δεκηνπξγνί, ελ γέλεη, δελ εθθξάδνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπο κέζσ ησλ έξγσλ ηνπο κε ζθνπφ ηελ νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε απηψλ θαη ηελ ρξεκαηηθή αληακνηβή ηνπο. Ζ πλεπκαηηθή δεκηνπξγία ηνπο έρεη σο πεγή θαη, ζπγρξφλσο, απνδέθηε ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη ηελ επηζπκία ησλ δεκηνπξγψλ λα πξνζθέξνπλ ζ απηφ. Χο εθ ηνχηνπ, ηα έξγα πξέπεη λα είλαη ειεχζεξα ζην θνηλφ θαη λα κελ πξνζηαηεχνληαη απφ πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, πνπ επηβάιινπλ πεξηνξηζκνχο ζηελ ειεχζεξε απφιαπζε ηνπο απφ ην θνηλφ ( ηειεπηαία επίζθεςε: ). Ο παξαπάλσ ζπιινγηζκφο, φκσο, πάζρεη ζε πνιιά ζεκεία, ην βαζηθφηεξν ίζσο εθ ησλ νπνίσλ απνηειεί ην γεγνλφο φηη πιήζνο δεκηνπξγψλ δηαζέηνπλ σο κνλαδηθφ κέζν επηβίσζεο ηελ νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε ησλ έξγσλ ηνπο. Ζ απψιεηα ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζα πεξηφξηδε ζεκαληηθά ηελ δπλαηφηεηα ηνπο γηα πλεπκαηηθή δεκηνπξγία, εάλ βέβαηα, δελ ηελ εμάιεηθε εληειψο, κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηεο πεξαηηέξσ πξνζθνξάο ζην παγθφζκην πνιηηηζηηθφ απφζεκα. Όπσο γίλεηαη θαλεξφ, ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα δελ απνβιέπνπλ κφλν ζηελ πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ζηελ επηβξάβεπζε ηνπ πλεπκαηηθνχ ηνπ κφρζνπ, αιιά απνηεινχλ θαη θίλεηξν γηα ηελ ίδηα ηελ πνιηηηζηηθή παξαγσγή θαη αλάπηπμε, αθνχ ζπκβάιινπλ ζηελ ελζάξξπλζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο πξσηνηππίαο. Δμάιινπ, ε πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζπληζηά κέζν γηα ηελ πινπνίεζε βηψζηκεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζε κηα ρψξα. ηελ Διιάδα, ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή είλαη ελαξκνληζκέλε κε ηελ θνηλή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή ηεο Δ.Δ., ε νπνία απνζθνπεί ζηελ 34

36 αλάπηπμε ησλ πνιηηηζκψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, ζέβεηαη ηελ εζληθή θαη πεξηθεξεηαθή πνιπκνξθία ηνπο, ελψ ηαπηφρξνλα πξνβάιιεη ηελ θνηλή πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. H δξάζε ηεο απνζθνπεί ζηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη, φπνπ θαη αλ απηφ θξίλεηαη αλαγθαίν, ππνζηεξίδεη θαη ζπκπιεξψλεη ηηο ελέξγεηεο θαη πνιηηηθέο ηνπο ζηνπο εμήο ηνκείο: βειηίσζε ηεο γλψζεο, ηεο δηάδνζεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηζηνξίαο ησλ επξσπατθψλ ιαψλ, δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο επξσπατθήο ζεκαζίαο, κε εκπνξηθέο πνιηηηζηηθέο αληαιιαγέο, θαιιηηερληθή θαη ινγνηερληθή δεκηνπξγία, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ νπηηθναθνπζηηθνχ ηνκέα (Eπξσπατθφ Πξφγξακκα Πνιηηηζκφο ). Ζ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά πξνζηαηεχεηαη κεηαμχ άιισλ θαη κε ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ηεο νπνίαο θηλεηήξηνο κνριφο είλαη πάληνηε ν δεκηνπξγφο (Κνηζίξεο, 2005). Ζ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζπκβάιιεη, εθηφο απφ ηελ πνιηηηζηηθή, θαη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Δίλαη ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ηηο πνιηηηζηηθέο επηρεηξήζεηο, φπσο εθδνηηθνχο νίθνπο, νξγαληζκνχο ξαδηνθσλίαο θαη ηειεφξαζεο, δηζθνγξαθηθέο εηαηξίεο, θηλεκαηνγξάθνπο, ζέαηξα, νη νπνίεο απαζρνινχλ ζεκαληηθφ εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη πξνζθέξνπλ ζηα έξγα ηεο δηαλνίαο πξνζηηζέκελε αμία. Με ηνλ θιάδν ηεο πνιηηηζηηθήο βηνκεραλίαο ζπλδένληαη θαη βηνκεραλίεο θαηαζθεπήο ειεθηξνληθψλ θαη ςεθηαθψλ ζπζθεπψλ (ππνινγηζηέο, θάκεξεο, ηειενξάζεηο), νη νπνίεο παξάγνπλ πιηθφ ηθαλφ λα αλαπαξάγεη έξγα θαη λα δεκηνπξγήζεη πηζηά αληίηππα απηψλ. Οη πνιηηηζηηθέο βηνκεραλίεο ζπλεηζθέξνπλ ζεκαληηθά ζηελ ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ζπλνρή, θαζψο απνηεινχλ πφιν έιμεο ηνπξηζηηθψλ επελδχζεσλ, δεκηνπξγνχλ λέεο θαηεγνξίεο εκπνξεχζηκσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ «ηνπηθνχ ραξαθηήξα» θαη, δεκηνπξγψληαο λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο θαη επθαηξίεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, απνηξέπνπλ ηελ θνηλσληθή πεξηζσξηνπνίεζε απνκαθξπζκέλσλ ή κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ (Μνχζεο, 2008). Ζ θνηλνηηθή νδεγία 2001/29/ΔΚ γηα ηελ ελαξκφληζε νξηζκέλσλ πηπρψλ ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο επηβεβαηψλεη ηε ζεκαζία ηεο πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηελ ελζάξξπλζε ησλ πνιηηηζηηθψλ βηνκεραληψλ ζηελ Δπξψπε, ψζηε νη ηειεπηαίεο λα παξακείλνπλ αληαγσληζηηθέο. 35

37 3.2. Μέηπα πποζηαζίαρ Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία θαη ηα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα πξνζηαηεχνληαη κε έλα πιέγκα αζηηθψλ θαη πνηληθψλ θπξψζεσλ, αιιά θαη κε πξνιεπηηθά κέηξα. Ζ πξνζηαζία ζεκειηψλεηαη ζην 10 ν θεθάιαην ηνπ λ.2121/1993 (άξζξα 59-66), ζηηο δηαηάμεηο ηνπ Αζηηθνχ Γηθαίνπ, ηεο Πνιηηηθήο Γηθνλνκίαο, ηνπ Πνηληθνχ Γηθαίνπ, ηεο Πνηληθήο Γηθνλνκίαο θαη ηνπ δηθαίνπ ηνπ αληαγσληζκνχ, θαζψο θαη ζε νξηζκέλεο ξπζκίζεηο ηεο λνκνζεζίαο γηα ηα ΜΜΔ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα κέηξα πνπ αλαθέξνληαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λ.2121/1993 είλαη ηερλνινγηθά κέηξα, δηνηθεηηθήο θαη αζηπλνκηθήο θχζεο κέηξα θαη δηθαζηηθά κέηξα πξνζηαζίαο. Σερλνινγηθά κέηξα Με βάζε ηελ αξρή φηη ε πξφιεςε ησλ πξνζβνιψλ είλαη πξνηηκφηεξε απφ ηελ θαηαζηνιή ηνπο, ζηα άξζξα ηνπ λ.2121/1993 πξνβιέπνληαη ξπζκίζεηο πνπ έρνπλ ζθνπφ λα απνηξέςνπλ ηελ πξνζβνιή ησλ δηθαησκάησλ. Σα ηερλνινγηθά κέηξα είλαη ηερλνινγίεο, κεραληζκνί ή ζπζηαηηθά ζηνηρεία πνπ, κε ην ζπλήζε ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο, απνζθνπνχλ ζην λα εκπνδίζνπλ ή λα πεξηνξίζνπλ πξάμεηο, ζε ζρέζε κε έξγα ή άιια πξνζηαηεπφκελα αληηθείκελα, κε επηηξαπείζεο απφ ην δηθαηνχρν δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ή ζπγγεληθνχ δηθαηψκαηνο. Σα ηερλνινγηθά κέηξα δελ πεξηγξάθνληαη ζην λφκν, αιιά δίλεηαη εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ θαζηέξσζή ηνπο κε Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα πνπ εθδίδνληαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηνπ Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ. Οη ξπζκίζεηο ησλ άξζξσλ ηνπ λ.2121/1993 πξνβιέπνπλ, γηα παξάδεηγκα, ηελ ηήξεζε θάπνησλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηηο ζπζθεπέο ή άιιν πιηθφ αλαπαξαγσγήο θαη ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ ηνπ αξηζκνχ ησλ πιηθψλ θνξέσλ ελφο έξγνπ πνπ δηαηίζεληαη ζην εκπφξην ή βξίζθνληαη θαη άιινλ ηξφπν ζε θπθινθνξία. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηερλνινγηθψλ κέηξσλ πνπ ειέγρνπλ ή παξεκπνδίδνπλ ηελ ειεθηξνληθή πξφζβαζε ζε έλα αξρείν ή ππεξεζία, είλαη ε ρξήζε θσδηθνχ πξφζβαζεο (password) ή αξηζκνχ πηζηνπνίεζεο (identification number), ε εθαξκνγή θξππηνγξαθηθψλ ηερληθψλ, νη νπνίεο κεηαδίδνπλ ηελ πιεξνθνξία ζε αθαηάιεπηε κνξθή, ψζηε λα απαηηείηαη εηδηθφ απνθξππηνγξαθηθφ θιεηδί γηα ηελ επαλαθνξά ηεο ζε κνξθή θαηαιεπηή θαη ε ηερληθή ηνπ ζεκαδέκαηνο ηνπ έξγνπ κε έλα πδαηνγξάθεκα (digital watermarkings) ή ζηεγαλνγξάθεκα, θαζψο θαη ηα ζπζηήκαηα πνπ πεξηνξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ζεηξηαθψλ αληηγξάθσλ (SCMS - Serial Management System). 36

38 Μέηξα δηθαζηηθήο θαη δηνηθεηηθήο θχζεο Πξνιεπηηθά κέηξα δηθαζηηθήο, αζηπλνκηθήο ή δηνηθεηηθήο θχζεσο πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 63 ηνπ λ.2121/1993. Δθφζνλ πηζαλνινγείηαη πξνζβνιή ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ή ησλ ζπγγεληθψλ, πθίζηαηαη ε δπλαηφηεηα ιήςεο αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ δηα ησλ νπνίσλ απαγνξεχεηαη ε ηέιεζε πξάμεσλ πνπ ζα απνηεινχζαλ πξνζβνιή ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ρσξίο λα είλαη αλαγθαίνο ν εηδηθφο πξνζδηνξηζκφο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ. Ο έιεγρνο ησλ θαηαζηεκάησλ πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ δηαπίζησζε ηεο χπαξμεο ή κε αδείαο κνπζηθήο απνηειεί άιιν έλα παξάδεηγκα δηνηθεηηθνχ κέηξνπ. Δπίζεο ν λ.2328/1995 γηα ην λνκηθφ θαζεζηψο ηεο ηδησηηθήο ηειεφξαζεο θαη ηεο ηνπηθήο ξαδηνθσλίαο θαη ν λ.2644/1998 γηα ηελ παξνρή ζπλδξνκεηηθψλ ξαδηνθσληθψλ θαη ηειενπηηθψλ ππεξεζηψλ πεξηέρνπλ νξηζκέλεο δηαηάμεηο δηνηθεηηθήο θχζεο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ. Αζηηθέο θαη πνηληθέο θπξψζεηο Ζ θαηαζηαιηηθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο επηρεηξείηαη ζην πιαίζην ηνπ αζηηθνχ δηθαίνπ, φπνπ ν δεκηνπξγφο ή ν δηθαηνχρνο πλεπκαηηθνχ θαη ζπγγεληθνχ δηθαηψκαηνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θαηαζέηνπλ αγσγέο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, αγσγή αλαγλσξηζηηθή ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπο ή αγσγή γηα ηελ παξάιεηςε ηεο πξνζβνιήο ζην κέιινλ εθφζνλ απεηιείηαη πξνζβνιή ή ζπλέρηζε ή επαλάιεςε πξνζβνιήο θαη λα αμηψλεη απνδεκίσζε. ρεδφλ φιεο νη πξνζβνιέο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ απφιπησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ είλαη πξάμεηο αμηφπνηλεο, φπσο πξνθχπηεη απφ ην άξζξν 66 ηνπ λ.2121/ ύγσπονερ ηάζειρ Αλαδεηψληαο, ινηπφλ, θαλείο ην πιαίζην πξνζηαζίαο πνπ δηέπεη ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, θζάλεη αληηκέησπνο κε έλα ζχλζεην πιέγκα θαλφλσλ, ξπζκίζεσλ θαη κέηξσλ πνπ εληνπίδνληαη ηφζν ζε ππεξεζληθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. χληνκα φκσο αληηιακβάλεηαη φηη παξά ην πινχζην, θαη πνιιέο θνξέο, απζηεξφ ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηα ινηπά κέηξα πξνζηαζίαο, ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζπρλά παξαβηάδνληαη, εηδηθά ιφγσ ηεο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο, ησλ λέσλ ςεθηαθψλ ηξφπσλ εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ, ηεο ζπλερψο 37

39 δηεπξπλφκελεο ρξήζεο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηεο λέαο θνπιηνχξαο πνπ απηφ εδξαίσζε, ηεο νπνίαο θπξίαξρα ζηνηρεία είλαη ην δηθαίσκα ζηελ γλψζε γηα φινπο ηνπο πνιίηεο, ε ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ θαη ηεο έθθξαζεο αιιά θαη ε ζρεδφλ αλεμέιεγθηε ξνή πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν. Σν πεξηβάιινλ ηνπ δηαδηθηχνπ δεκηνχξγεζε κηα πξσηφγλσξε θνηλσληθή αλαθαηαζθεπή ζρεηηθά κε ηε λνκηκφηεηα ή κε νξηζκέλσλ ρξήζεσλ ησλ έξγσλ, αθνχ έδσζε ηελ δπλαηφηεηα ζην κεκνλσκέλν ρξήζηε λα θαηαζηεί ζπγρξφλσο θαη δεκηνπξγφο αιιά θαη δηαλνκέαο απηψλ. Ζ ειεπζεξία θαη νη απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο έρνπλ νδεγήζεη ζηελ ακθηζβήηεζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζηελ θιαζηθή ηεο κνξθή, θαη ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ απηήο, ν νπνίνο εθθξάδεηαη, θπξίσο, κέζσ ηεο πξσηνβνπιίαο αλνηρηνχ πεξηερνκέλνπ, ηε δεκηνπξγία ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ 11 θαη ηηο άδεηεο creative commons 12. Ζ ηδηφκνξθε θχζε θαη δνκή ηνπ Γηαδηθηχνπ, ε αδπλακία απνηειεζκαηηθνχ ειέγρνπ ηνπ απφ θάπνηνλ θξαηηθφ ή ππεξθξαηηθφ νξγαληζκφ, ε δπζθνιία δηαπίζησζεο ηεο πεγήο ηεο πξνζβνιήο ιφγσ ηεο αλσλπκίαο πνπ παξέρεη ην δηαδίθηπν ζηνπο ρξήζηεο, θαζψο επίζεο θαη ηδηάδνληα λνκηθά πξνβιήκαηα, φπσο ε πξνζηαζία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, ην απφξξεην ηεο επηθνηλσλίαο, ε δπζθνιία εθαξκνγήο ησλ ππαξρφλησλ θαλφλσλ ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ, ε ζρεηηθνπνίεζε ησλ νξίσλ κεηαμχ ηδησηηθήο θαη δεκφζηαο ρξήζεο θαη ην δήηεκα ηνπ εθαξκνζηένπ δηθαίνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ην ξεχκα πνπ δεκηνπξγήζεθε φηη ηα έξγα ζην Γηαδίθηπν πξέπεη λα θπθινθνξνχλ ειεχζεξα ρσξίο πεξηνξηζκνχο θαη θαλφλεο, νδήγεζαλ ζηελ άλζηζε ηεο δηαδηθηπαθήο πεηξαηείαο ζε παγθφζκην επίπεδν. Ζ πεηξαηεία - φξνο πνπ εθθξάδεη ζηελ θαζνκηινπκέλε ηελ έλλνηα ηεο πξνζβνιήο ησλ δηθαησκάησλ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο - αλαθέξεηαη ζηε κε εμνπζηνδνηεκέλε ή παξάλνκε ρξήζε έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ην λφκν πεξί πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, θαηά ηξφπν πνπ παξαβηάδεη ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ δεκηνπξγνχ ή ηνπ δηθαηνχρνπ, φπσο ην δηθαίσκα ηεο αλαπαξαγσγήο, θαη ηεο δηαλνκήο ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ (Καξαθψζηαο, 2003). 11 Σν ειεχζεξν ινγηζκηθφ, φπσο νξίδεηαη απφ ην Ίδξπκα Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ (Free Software Foundation), απνηειεί ινγηζκηθφ πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί, αληηγξαθεί, κειεηεζεί, ηξνπνπνηεζεί θαη αλαδηαλεκεζεί ρσξίο πεξηνξηζκφ. 12 Οη άδεηεο Creative Commons επηηξέπνπλ ζηνπο θαηφρνπο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ λα ρνξεγήζνπλ κεξηθά ή φια ηα δηθαηψκαηά ηνπο ζην θνηλφ δηαηεξψληαο άιια κέζσ πνηθίισλ ζρεκάησλ ρνξήγεζεο αδεηψλ θαη ζπκβάζεσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ έξγνπ σο θνηλφ θηήκα ή κε φξνπο ρνξήγεζεο αδεηψλ ειεχζεξνπ πεξηερνκέλνπ. Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: (ηειεπηαία επίζθεςε 14/09/2011) 38

40 Ζ πεξαηηέξσ αλάιπζε, φκσο, ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ε πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία εμαηηίαο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο ζα ήηαλ άηνπε, αθνχ δελ εμππεξεηεί ην ζθνπφ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Απηφ πνπ θξίλεηαη θξίζηκν γηα ην ελ ιφγσ εγρείξεκα είλαη φηη νη αλσηέξσ εμειίμεηο ζπλέβαιαλ ζηε δηακφξθσζε ηεο ζχγρξνλεο ζεζκηθήο ηάζεο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία, ε νπνία ππαγνξεχεη ηελ ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο, ηφζν ζε ζεζκηθφ επίπεδν, κέζσ αληαπφθξηζεο ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ζηε λέα θνηλσληθή θαη ςεθηαθή πξαγκαηηθφηεηα, φζν θαη ζε δηαρεηξηζηηθφ επίπεδν, κέζσ ηζρπξψλ θαη απνηειεζκαηηθψλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Έλα απνηειεζκαηηθφ θαη ζχγρξνλν ζχζηεκα πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ απνηειεί έλα βαζηθφ κέζν πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ε επξσπατθή πνιηηηζηηθή δεκηνπξγηθφηεηα θαη παξαγσγή ηνπο αλαγθαίνπο πφξνπο θαη λα δηαζθαιηζηεί ε απηνλνκία θαη ε αμηνπξέπεηα ησλ δεκηνπξγψλ θαη ησλ εξκελεπηψλ (Μνχζεο, 2008). Πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε, αμηνζεκείσην έξγν έρεη επηηειέζεη ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (WIPO), πνπ ζηνρεχεη ζηνλ ζπληνληζκφ φρη κφλν ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ αιιά θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ δηαρεηξηζηηθψλ νξγαληζκψλ ησλ ρσξψλ, ζεσξψληαο ηνπο βαζηθνχο κεηφρνπο ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα γηα δεηήκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο δηεζλψο Γιασείπιζη πεπιοςζιακών δικαιυμάηυν O φξνο «δηαρείξηζε δηθαησκάησλ» αλαθέξεηαη ζηα κέζα κε ηα νπνία γίλεηαη ε ελ γέλεη εθκεηάιιεπζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, δειαδή ζηνλ ηξφπν ρνξήγεζεο αδεηψλ, εθρψξεζεο ησλ δηθαησκάησλ ή ιήςεο ακνηβήο γηα θάζε είδνο ρξήζεο ηνπο. Αηνκηθή δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ είλαη ε εκπνξηθή δηάζεζή ηνπο απφ κεκνλσκέλνπο δηθαηνχρνπο ζε εκπνξηθνχο ρξήζηεο. πιινγηθή δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ είλαη ην ζχζηεκα βάζεη ηνπ νπνίνπ έλαο νξγαληζκφο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, ελεξγψληαο σο δηαρεηξηζηήο γηα ινγαξηαζκφ πνιιψλ δηθαηνχρσλ απφ θνηλνχ, δηαρεηξίδεηαη θαη παξαθνινπζεί ηα δηθαηψκαηα, εηζπξάηηεη θαη δηαλέκεη ηα έζνδα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θαηαβνιή ησλ ηειψλ ρξήζεο πνπ ν ίδηνο επηβάιιεη Αηομική Γιασείπιζη Ο απνθιεηζηηθφο ραξαθηήξαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ κεηαθξάδεηαη θαηά ηελ ζεηηθή εμνπζηαζηηθή ηνπο έθθαλζε ζηελ απφιπηε επρέξεηα ηνπ δεκηνπξγνχ 39

41 λα απνθαίλεηαη γηα ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ θαζνξίδνληαο απηφβνπια θαη άκεζα νηθνλνκηθνχο ή ηπρφλ άιινπο φξνπο ρξήζεο θαη θαηά ηελ αξλεηηθή ζην λα απνηξέπεη επηθείκελεο ρξήζεηο ή λα ακχλεηαη ζε πξνζβνιέο ηξίησλ κε ηε ζπλδξνκή ησλ έλδηθσλ κέζσλ πνπ παξέρεη ε λνκνζεζία. Απηή ε έλλνηα ηεο αηνκηθήο δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εκθαλίδεηαη θάπσο νπηνπηθή θαη αλεδαθηθή ζηελ ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα εληφο ηεο νπνίαο ζπαλίδεη. Ο κεκνλσκέλνο δεκηνπξγφο δελ δηαζέηεη, ζπρλά, νχηε ην θεθάιαην αιιά νχηε θαη ηνλ ρξφλν ή ηελ απαξαίηεηε γλψζε γηα ηελ εθκεηάιιεπζε θαη πξνζηαζία ησλ πεξηνπζηαθψλ ηνπ δηθαησκάησλ θαη ζπκθεξφλησλ, αδπλαηψληαο λα αληαπνθξηζεί ζηελ απνζηνιή πνπ έρεη αλαζέζεη ε πνιηηεία ζην ζεζκφ ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη δελ είλαη άιιε απφ ηελ πνιηηηζηηθή αμηνπνίεζε ηνπ έξγνπ θαη ηελ δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο απ απηφ, ηφζν ζε θνηλσληθφ, φζν θαη ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ν δεκηνπξγφο δχλαηαη λα κεηαβηβάδεη, λα ρνξεγεί άδεηα εθκεηάιιεπζεο ή λα ζπλάπηεη ζπκβάζεηο κε εθδνηηθνχο νίθνπο, ξαδηνηειενπηηθνχο νξγαληζκνχο ή άιιεο πνιηηηζηηθέο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο αλαιακβάλνπλ ηελ ρξεκαηνδφηεζε θαη ηελ ζρεηηθή αμηνπνίεζε ηνπ έξγνπ ηνπ. ηελ πξάμε, ινηπφλ, ε αηνκηθή δηαρείξηζε ησλ δηθαησκάησλ γίλεηαη ζπλήζσο κέζσ ζπκβαηηθψλ αδεηψλ, νη νπνίεο κπνξεί λα είλαη είηε απνθιεηζηηθέο είηε κε απνθιεηζηηθέο θαη λα επηηξέπνπλ κφλν κία κνξθή ρξήζεο ή θάζε είδνπο ρξήζε. Ο λ.2121/1993 δηεπθξηλίδεη ηελ έλλνηα ησλ ζπκβάζεσλ θαη αδεηψλ εθκεηάιιεπζεο θαη θαζηεξψλεη νξηζκέλνπο θαλφλεο πνπ ζπρλά πεξηνξίδνπλ ηελ ζπκβαηηθή ειεπζεξία ηνπ δεκηνπξγνχ γηα λα ηνλ πξνζηαηεχζνπλ έλαληη ηνπ νηθνλνκηθά παλίζρπξνπ αληηζπκβαιινκέλνπ (Κνπκάληνο, 2002). ην πλεχκα απηφ ν λφκνο θαζηεξψλεη ηνλ έγγξαθν ηχπν σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν γηα ην θχξνο φισλ ησλ δηθαηνπξαμηψλ (άξζξν 14), απαγνξεχεη ηελ θαηάξηηζε ζπκβάζεσλ πνπ αθνξνχλ ζην ζχλνιν ησλ κειινληηθψλ έξγσλ ή αλαθέξνληαη ζε κειινληηθνχο ηξφπνπο εθκεηάιιεπζεο (άξζξν 13 παξ.5), πξνβιέπεη ηελ δπλαηφηεηα ζπκβαηηθνχ πεξηνξηζκνχ ηνπ πεξηνπζηαθνχ δηθαηψκαηνο θαζψο θαη νξηζκέλνπο εξκελεπηηθνχο θαλφλεο γηα ηε δηάξθεηα, ηελ ηνπηθή ηζρχ, ηνλ ζθνπφ, ηελ έθηαζε ή ηα κέζα εθκεηάιιεπζεο (άξζξν 15). Δπηπιένλ, θαζηεξψλεη ηελ ππνρξέσζε γηα ηνλ αληηζπκβαιιφκελν λα παξνπζηάζεη ην έξγν ζην θνηλφ κέζα ζε εχινγν ρξφλν, δηεπθξηλίδεη φηη ε κεηαβίβαζε ηνπ ελζψκαηνπ πιηθνχ θνξέα δελ επηθέξεη ηαπηφρξνλε κεηαβίβαζε ησλ εμνπζηψλ (άξζξν 17) θαη ηέινο θαζηεξψλεη ηελ πνζνζηηαία ακνηβή 40

42 σο αξρή πνπ ηζρχεη γηα φιεο ηηο ζπκβάζεηο (άξζξν 32), κε ηελ πξφβιεςε νξηζκέλσλ εμαηξέζεσλ φηαλ ε θχζε ησλ πξαγκάησλ επηβάιιεη ακνηβή άιινπ ηχπνπ. Παξά ηηο αζθαιηζηηθέο δηθιίδεο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο, ζηελ πξαθηηθή ηεο δηαθίλεζεο αγαζψλ πνιηηηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζχκθσλα κε ηα ζχγρξνλα ζπλαιιαθηηθά ήζε θαη δεδνκέλα, ν κεκνλσκέλνο δεκηνπξγφο αλαδεηθλχεηαη σο ην αδχλακν δηαπξαγκαηεπηηθά κέξνο, ελψ ε επηξξνή πνπ είλαη ζε ζέζε λα αζθήζεη ν ίδηνο εκθαλίδεηαη, θαηά θαλφλα, πεξηνξηζκέλε. Ζ εμνπζία ηνπ λα απνθαζίδεη, θαηά ηελ πξνζσπηθή ηνπ θξίζε, ηνλ ηξφπν εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, νπζηαζηηθά, απεκπνιείηαη θαη επαθίεηαη ζηελ πνιηηηζηηθή επηρείξεζε λα θαζνξίδεη ηελ ζηξαηεγηθή νηθνλνκηθήο πξνψζεζεο θαη αμηνπνίεζεο απηνχ ςλλογική Γιασείπιζη Ζ αλαγλψξηζε ελφο ζχλζεηνπ εμνπζηαζηηθνχ δηθαηψκαηνο πάλσ ζην πλεπκαηηθφ έξγν θαη ε απνλνκή απφ ην δίθαην απφιπησλ θαη απνθιεηζηηθψλ δηθαησκάησλ πνπ αθνξνχλ φιεο ηηο κνξθέο ρξήζεο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ, δελ κπνξνχζε παξά λα ζπλνδεπηεί, έζησ εθ ησλ πζηέξσλ, απφ ηνπο νπζηαζηηθνχο φξνπο γηα ηελ άζθεζε ηνπο. Ζ ζπιινγηθή δηαρείξηζε, δειαδή, ε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο κέζσ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο, νη νπνίνη δξνπλ εθ κέξνπο, γηα ινγαξηαζκφ θαη πξνο ην ζπκθέξνλ ησλ δηθαηνχρσλ ( ηειεπηαία επίζθεςε 18/09/2011), πξνέθπςε σο αλαγθαία ζπλζήθε πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί εθαξκφζηκε ε αμηνπνίεζε ησλ απνθιεηζηηθψλ θαη απφιπησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Έηζη, ζηα πιαίζηα ηεο κέγηζηεο δπλαηήο πνιηηηζηηθήο θαη νηθνλνκηθήο αμηνπνίεζεο ησλ έξγσλ, ηδηαίηεξε θξηζηκφηεηα, ρξεζηκφηεηα θαη ζπρλφηεηα εκθαλίδνπλ νη ζπκβάζεηο πνπ ζπλάπηνληαη κεηαμχ ησλ δεκηνπξγψλ θαη ησλ θνξέσλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ή πξνζηαζίαο, κε ηηο νπνίεο ν δεκηνπξγφο ράλεη θαη ηππηθά πιένλ ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο άκεζεο επηξξνήο ζηε δηακφξθσζε ησλ φξσλ εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, κεηαβηβάδνληαο απηή ηελ αξκνδηφηεηα ζηνλ νξγαληζκφ. Ζ δηαρεηξηζηηθή φςε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζα εμεηαζηεί παξαθάησ ππφ ην πξίζκα ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο θαη ησλ ζεζκψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, φηαλ νη ηειεπηαίνη ιεηηνπξγνχλ σο ρξήζηεο αιιά θαη σο δηαλνκείο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Αλ θαη ε ιεηηνπξγία ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο δελ έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν ελαξκφληζεο ζε επξσπατθφ επίπεδν θαη 41

43 ην λνκηθφ θαζεζηψο πνπ δηέπεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηψλ δηαθέξεη απφ ην έλα θξάηνο ζην άιιν, είλαη σζηφζν, επξέσο δηαδεδνκέλε ε αλαγθαηφηεηα χπαξμεο ηνπο πξνθεηκέλνπ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθκεηάιιεπζε θαη δηαρείξηζε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ αιιά θαη ηελ δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ θξαηψλ-κειψλ. 42

44 Β ΜΔΡΟ: ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ, ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΖ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ο ΘΔΜΟ ΣΖ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ 4.1. Ηζηοπική εξέλιξη Ζ απαξρή ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ηνπνζεηείηαη ηζηνξηθά ζηε Γαιιία ηνπ 1777 φηαλ κεηά απφ καθξνρξφληνπο αγψλεο κεηαμχ ηνπ ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα Beaumarchais θαη ζεαηξηθψλ επηρεηξεκαηηψλ θαηαξηίζηεθαλ ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο κεηαμχ ησλ δχν θιάδσλ, ελψ ε πξνζπάζεηα απηή νδήγεζε ζηελ ίδξπζε ηνπ πξψηνπ νξγαληζκνχ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ δεκηνπξγψλ ζεαηξηθψλ έξγσλ (SACD 1829). Ζ ππεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ζπγγξαθέσλ βαζίζηεθε ζηε ξήζε «ελσκέλνη θαη ειεχζεξνη» (Καιιηλίθνπ, 2008). Αληίζηνηρεο ελέξγεηεο πξαγκαηνπνίεζαλ θαη ηξεηο γάιινη δεκηνπξγνί, νη νπνίνη αθνχ παξαβξέζεθαλ ζηε δσληαλή δεκφζηα εθηέιεζε φπεξαο, ε νπνία έιαβε ρψξα ζε θάπνην ζέαηξν ησλ Παξηζίσλ, αξλήζεθαλ λα πιεξψζνπλ ην αληίηηκν ηνπ πνηνχ ηνπο αληηδξψληαο ζηε κε θαηαβνιή ακνηβήο απφ ηνλ ηδηνθηήηε σο αληάιιαγκα γηα ηε ρξήζε ησλ έξγσλ ηνπο. Οη δηθαζηηθνί αγψλεο πνπ αθνινχζεζαλ νδήγεζαλ ζην γλσζηφ Οξγαληζκφ πιινγηθήο Γηαρείξηζεο γηα κνπζηθά έξγα «SACEM». Καζίζηαηαη εκθαλέο φηη ε ratio ηεο ζπζπείξσζεο ησλ δεκηνπξγψλ θαη ηεο ζπλαθφινπζεο δεκηνπξγίαο νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο έγθεηηαη ζηελ δηαπίζησζε φηη ε ζπιινγηθή εθπξνζψπεζε θαη δηαπξαγκάηεπζε αδεηψλ θαη ζπκβάζεσλ εθκεηάιιεπζεο είλαη πνιχ πην απνηειεζκαηηθή θαη ηζρπξή φηαλ γίλεηαη ππφ ηελ πξνζηαηεπηηθή νκπξέια ελφο θεληξηθνχ νξγάλνπ. Ζ αξρηθή ζθνπηκφηεηα πηνζέηεζεο απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ζπιινγηθνηήησλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ κεηαηξάπεθε ζε αδήξηηε αλαγθαηφηεηα κε ηελ εκθάληζε θαη εδξαίσζε πξσηφγλσξσλ δπλαηνηήησλ ρξήζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ έξγσλ, θπξίσο δε, κε ηελ ηερλνινγηθή έθξεμε θαη ηελ ςεθηαθή επαλάζηαζε πνπ ζπληειέζηεθε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. Ζ δπλαηφηεηα αλαπαξαγσγήο ησλ έξγσλ, ζε απεξηφξηζην αξηζκφ αληηηχπσλ, ρσξίο απηά λα αιινηψλνληαη πνηνηηθά ή αηζζεηηθά αιιά θαη νη δπλαηφηεηεο ςεθηαθήο 43

45 αλαπαξαγσγήο θαη δηάδνζεο, θαηέζηεζαλ ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ έξγσλ γεσγξαθηθά απεξηφξηζηε, ηελ ηαπηφρξνλε ρξήζε απηψλ απφ απξνζδηφξηζην αξηζκφ ρξεζηψλ, ηελ πξφζβαζε ζε απηά ηδηαίηεξα εχθνιε θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ επάισηα ζε λέεο κνξθέο πξνζβνιψλ. Καηά ζπλέπεηα, ε απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ απφ ηνλ ίδην ηνλ δεκηνπξγφ, αλ θαη ηδαληθή, απνηειεί κε εθαξκφζηκε πξαθηηθή, αθνχ ιφγσ ηεο άπιεο θχζεο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, θαζίζηαηαη πνιιέο θνξέο δχζθνινο έσο αδχλαηνο ν εληνπηζκφο θαη ν έιεγρνο ησλ πξνζβνιψλ ηεο, εηδηθά ζην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ηνπ δηαδηθηχνπ. Έλα ηέηνην εγρείξεκα απαηηεί ζπγθεθξηκέλε νξγάλσζε, νηθνλνκηθά θαη πιηθά κέζα θαζψο θαη γλψζεηο πνπ κφλν έλαο νξγαληζκφο ζπγθεληξσηηθήο δηαρείξηζεο δηθαησκάησλ δχλαηαη λα θαηέρεη, γεγνλφο πνπ θαζηζηά ηελ ζπιινγηθή δηαρείξηζε, ζηελ ζχγρξνλε επνρή, ζρεδφλ, αλαπφθεπθηε Υαπακηηπιζηικά ζςλλογικήρ διασείπιζηρ Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο απνηειεί ε απνπξνζσπνπνηεκέλε νηθνλνκηθή αμηνπνίεζε ησλ έξγσλ, ε νπνία ζπλεπάγεηαη ηελ επηβνιή, θαηά ηελ παξαρψξεζε αδεηψλ ρξήζεο, γεληθεπκέλσλ θαη νκνηφκνξθσλ φξσλ γηα κηα θαηεγνξία έξγσλ (π.ρ. κνπζηθά, ζεαηξηθά, θηι.). Έλαο απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζπιινγηθνχ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ απνηειεί, άιισζηε, ε δηαζθάιηζε εχθνιεο, κέζσ ζπλνπηηθψλ δηαδηθαζηψλ, πξφζβαζεο ζε θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα πνπ επηζπκνχλ λα πξνβνχλ ζε λφκηκε ρξήζε ή θαη εθκεηάιιεπζε ησλ έξγσλ. Οη ΟΓ απνηεινχλ ην ζπλδεηηθφ θξίθν αλάκεζα ζηνπο δεκηνπξγνχο θαη ζηνπο ρξήζηεο, ή αιιηψο, ην ζεκείν ζην νπνίν ζπλαληψληαη ε πξνζθνξά έξγσλ απφ ηνπο δεκηνπξγνχο θαη ε δήηεζή ηνπο απφ ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ρξήζηεο (ηαπξίδνπ, 1999). ην πιαίζην απηνχ ηνπ διαμεζολαβηηικού ηνπο πόλος, νη ΟΓ πξνσζνχλ, αθελφο, ηηο άδεηεο ρξήζεηο πξνο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο εηζπξάηηνληαο ρξεκαηηθέο ακνηβέο απ απηνχο, ηηο νπνίεο δηαλέκνπλ ζηνπο δεκηνπξγνχο, κε ζπκκεηέρνληαο, ζε θακία πεξίπησζε ζηελ ρξήζε θαη αμηνπνίεζε ησλ έξγσλ παξά κφλν κε έκκεζν ηξφπν, ηζρπξνπνηψληαο ηελ δηαπξαγκαηεπηηθή ζέζε ησλ δεκηνπξγψλ. Ζ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ κε επλντθφηεξνπο φξνπο επηηπγράλεηαη κέζσ ηνπ ζςγκενηπυηικού σαπακηήπα διασείπιζηρ δικαιυμάηυν, εθφζνλ ην πιήζνο ησλ έξγσλ, ησλ δεκηνπξγψλ θαη ησλ δηθαησκάησλ πνπ αληηπξνζσπεχεη ν νξγαληζκφο βξίζθεηαη ζε επζεία ζπλάξηεζε κε ηελ 44

46 δηαπξαγκαηεπηηθή ηνπ ηζρχ απέλαληη ζηνπο ελ δπλάκεη ρξήζηεο. Απηφ απνξξέεη απφ ην γεγνλφο φηη ην ζπιινγηθφ ζηνηρείν πνπ δηέπεη ηε δηαρεηξηζηηθή δξάζε επηβάιιεη φξνπο εθκεηάιιεπζεο θνηλνχο γηα ην ζχλνιν ησλ ζπκβεβιεκέλσλ δεκηνπξγψλ, αθήλνληαο ηνπο κεδακηλά πεξηζψξηα γηα αηνκηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, εληζρχνληαο, έηζη, ηε ζπγθεληξσηηθή δηαπξαγκαηεπηηθή ηζρχ αθφκα θαη γηα ηνπο «κηθξνχο» θαιιηηέρλεο. Ο ζεζκφο ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο δεκηνπξγήζεθε κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε δπλαηή εμππεξέηεζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ δεκηνπξγψλ, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη ηνλ θαηαξρήλ αληδηνηειή θαη μη κεπδοζκοπικό ηοςρ σαπακηήπα. Ζ λνκνζεζία, βέβαηα θάπνησλ ρσξψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Διιάδνο (άξζξν 54 παξ.1 ηνπ λ.2121/1993), δελ απνθιείνπλ ηε ζχζηαζε θεξδνζθνπηθψλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, ππνβάιινληαο ηνπο, φκσο, ζε απμεκέλν ηππηθφ έιεγρν. Αλεμαξηήησο ηνπ θεξδνζθνπηθνχ ή κε ραξαθηήξα ηνπο, γηα ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηελ απνθιεηζηηθή θχζε ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηελ αλάγθε εμαζθάιηζεο απνηειεζκαηηθήο θαη βηψζηκεο δηαρεηξηζηηθήο ιεηηνπξγίαο απηψλ, νη νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ραξαθηεξίδνληαη ξεηά απφ ηε λνκνζεζία νξηζκέλσλ θξαηψλ, σο μονοπυλιακέρ ονηόηηηερ, ελψ ζε φζεο απηφ δε ζπκβαίλεη, ιεηηνπξγνχλ σο de facto κνλνπψιηα. ηελ δηακφξθσζε ηνπο σο κνλνπψιηα ζπκβάιιεη ε αξρή ηεο εδαθηθφηεηαο πνπ δηέπεη ηε δξάζε ηνπο, ζηε βάζε ηεο νπνίαο ε αλάζεζε ησλ πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ ζε ΟΓ αθνξά ζε φιε ηε γεσγξαθηθή-εζληθή επηθξάηεηα εληφο ηεο νπνίαο εδξεχεη ν νξγαληζκφο. ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά εκθαλίδνληαη απνθιίζεηο αλάινγα κε ην ζχζηεκα δηθαίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο ζεκείν αλαθνξάο. Γηα παξάδεηγκα, νη ΟΓ ζηηο Ζ.Π.Α ελεξγνχλ ππφ ηνλ πεξηνξηζκφ ζθιεξψλ αληηκνλνπσιηαθψλ λφκσλ κε απνηέιεζκα λα κελ είλαη ζε ζέζε λα ζπλάπηνπλ απνθιεηζηηθέο άδεηεο εθκεηάιιεπζεο κε ηνπο ρξήζηεο, ελψ,αληηζέησο, νη επξσπατθνί νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ραξαθηεξίδνληαη γηα ηε θπξίαξρε ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά (KEA, European Affairs, 2006) Κόζηη και οθέλη ε δηεζλέο επίπεδν αλαγλσξίδεηαη ν ξφινο πνπ κπνξεί λα δηαδξακαηίζνπλ νη ΟΓ ζηελ εμαζθάιηζε εχθνιεο θαη λφκηκεο πξφζβαζεο ζε πιήζνο πξνζηαηεπφκελσλ έξγσλ, απνθεχγνληαο ηελ αιινίσζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηελ 45

47 ζπξξίθλσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ ή ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Απφ ηε ζπιινγηθή δηαρείξηζε επσθεινχληαη θαηά ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ηφζν νη δεκηνπξγνί, νη νπνίνη δελ είλαη αλαγθαίν λα ζπλάπηνπλ ζχκβαζε κε ηνλ θάζε ρξήζηε, μερσξηζηά, πξνθεηκέλνπ λα ηνπ ρνξεγήζνπλ άδεηα, φζν θαη νη ρξήζηεο, νη νπνίνη γλσξίδνπλ πνχ λα απνηαζνχλ γηα λα ιάβνπλ άδεηα ρξήζεο ελφο έξγνπ. Πνιινί ΟΓ απνηεινχλ πάξνρνη εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ κηαο ζηάζεο (one stop-shop), δηεπθνιχλνληαο ηελ πξφζβαζε ζε πιήζνο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ θαη κεηψλνληαο ην ζπλαιιαθηηθφ θφζηνο γηα ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ρξήζηεο, αθνχ δελ ρξεηάδεηαη νη ηειεπηαίνη λα ζπλαιιάζζνληαη κε ηνλ θάζε δεκηνπξγφ μερσξηζηά (KEA, European Affairs, 2006). Αμηνζεκείσηνο είλαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη ΟΓ ζε ζεζκηθφ επίπεδν, ιεηηνπξγψληαο σο εθπξφζσπνη ησλ δηθαηνχρσλ ζε ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο ρξήζηεο, εμαζθαιίδνληαο επλντθφηεξνπο δηαπξαγκαηεπηηθνχο φξνπο απφ φηη ζα κπνξνχζε λα επηηχρεη έλαο δεκηνπξγφο, σο κεκνλσκέλε νληφηεηα. Δπηπιένλ, ε δξάζε ησλ ΟΓ δηαζθαιίδεη ηελ νηθνλνκηθή αληακνηβή ησλ δεκηνπξγψλ απφ θάζε δηελεξγνχκελε ρξήζε ησλ έξγσλ ηνπο, ζπκβάιινληαο παξάιιεια ζηελ πάηαμε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πεηξαηείαο. Δπί ηεο νπζίαο, νη ΟΓ απνηεινχλ ηνλ δίαπιν κέζσ ηνπ νπνίνπ θαζίζηαηαη δπλαηή ε δηαλνκή ησλ εζφδσλ απφ ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία ζηνπο λφκηκνπο δηθαηνχρνπο, ε νπνία ζε άιιε πεξίπησζε ζα ζπλαληνχζε πνιιέο ηερληθέο δπζθνιίεο κε ζπλέπεηα ηελ αθχξσζε ηνπ δηαλεκεηηθνχ ραξαθηήξα ησλ εζφδσλ. Σέινο, δελ πξέπεη λα ιεζκνλείηαη ε πνιηηηζηηθή ζπκβνιή ησλ ΟΓ ζηελ πξνψζεζε ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο θαη ηεο εθθξαζηηθήο πνιπκνξθίαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε έληαμε πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ ζε έλα ζπιινγηθφ δηαρεηξηζηηθφ ζχζηεκα, ζηεξψληαο απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ζεκαληηθφ ηκήκα ειέγρνπ πάλσ ζην έξγν ηνπο, απνκαθξχλεηαη απφ ηελ αξρηθή ζχιιεςε ηνπο σο απνθιεηζηηθψλ εμνπζηαζηηθψλ δηθαησκάησλ. Ζ απεκπφιεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηνηρείνπ απφ ηα πλεπκαηηθά δεκηνπξγήκαηα θαη ε πιήξεο εκπνξεπκαηνπνίεζε ηνπο εμαξηάηαη, βέβαηα, ζε κεγάιν βαζκφ, απφ ηελ δηαρεηξηζηηθή πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ. Όηαλ, δε, ην δηαρεηξηζηηθφ ξφιν αλαιακβάλνπλ λα εθπιεξψζνπλ νξγαλσκέλεο επηρεηξήζεηο παξνρήο εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ νη νπνίεο δελ αλήθνπλ ζηνπο δεκηνπξγνχο, νχηε δηνηθνχληαη απφ απηνχο ειινρεχεη ν θίλδπλνο ηεο απζχπαξθηεο δηακφξθσζεο ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ νξγαληζκνχ, ε εμππεξέηεζε ησλ νπνίσλ κπνξεί λα παξακεξίζεη ηφζν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ δεκηνπξγψλ φζν θαη ηελ επηηέιεζε ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο απνζηνιήο ηνπ. 46

48 Απηφ πνπ ζεσξείηε θξίζηκν κεηνλέθηεκα θαη επηζεκαίλεηαη ζπρλά απφ ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο ΔΔ σο εκπφδην ζηελ νινθιήξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, απνηειεί ε κνλνπσιηαθή ζέζε ησλ ΟΓ, ε νπνία δε ζπκβαδίδεη κε ηνπο θαλφλεο ηνπ πγηνχο αληαγσληζκνχ θαη ζπληειεί ζηελ αδπλακία ηνπο λα θαηαλνήζνπλ ηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο θαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζ απηέο, θαζηζηψληαο ηνπο επηξξεπείο ζε θαηεγνξίεο ζρεηηθά κε ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ δηαρείξηζε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, σο εκπνξεχζηκσλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ (Kanter, 2008). Οη πηζαλφηεηεο ππεξβνιηθψλ απαηηήζεσλ γηα ηελ ρνξήγεζε αδεηψλ ρξήζεο, σο απνηέιεζκα ηεο κνλνπσιηαθήο ηνπο ζέζεο, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπγθξνχζεηο κε νκάδεο ρξεζηψλ αιιά θαη δεκηνπξγψλ, νη νπνίεο κπνξεί λα ιάβνπλ ζπλερέο θαη επαλαιακβαλφκελν ραξαθηήξα, εηδηθά ζε πεξίπησζε πνπ δελ πθίζηαηαη έλαο απνηειεζκαηηθφο δηθαζηηθφο κεραληζκφο επίιπζεο ηνπο Ζ ςλλογική διασείπιζη ζηην Δςπώπη Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη αλαιάβεη πξσηνβνπιίεο ζηνλ ηνκέα ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, ηα ηειεπηαία έηε, επηδεηψληαο απνηειεζκαηηθή δηαρεηξηζηηθή δξάζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο νινθιήξσζεο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο επξσπατθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. ε επίζεκε αλαθνίλσζε ηεο ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηηο 24 Μαΐνπ 2011, θαζηζηά ζαθέο φηη ε ζπγθξφηεζε νινθιεξσκέλεο εληαίαο αγνξάο γηα ηα δηθαηψκαηα δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πην αλαγλσξηζκέλνπο ηξφπνπο γηα λα απειεπζεξσζεί ην δπλακηθφ ησλ Δπξσπαίσλ εθεπξεηψλ θαη δεκηνπξγψλ θαη λα ηνπο δνζεί ε δπλαηφηεηα λα κεηνπζηψζνπλ ηηο ηδέεο ζε ζέζεηο εξγαζίαο πςειήο πνηφηεηαο ζπλεηζθέξνληαο ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Πξνθεηκέλνπ γηα ηελ αλεκπφδηζηε δηαθίλεζε ησλ έξγσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο επξσπατθήο αγνξάο, ε πξαθηηθή ρνξήγεζεο αδεηψλ κε πεξηνξηζκέλε γεσγξαθηθή-εζληθή εκβέιεηα απφ ηνπο ΟΓ, ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, νθείιεη λα εθιείςεη θαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη ζπλζήθεο παξαρψξεζεο αδεηψλ πνιιαπιήο εδαθηθήο ηζρχνο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ έξγσλ, πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηελ επέθηαζε ζε βάζνο θαη ζε εχξνο ηνπ ξεπεξηνξίνπ πνπ είλαη δηαζέζηκν ζηνπο θαηαλαισηέο ζε φιε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ δπλαηφηεηα ησλ ΟΓ λα παξαρσξνχλ κηα θαη κνλαδηθή άδεηα ζε πνιπεδαθηθή βάζε θαη γηα ην ζχλνιν ηνπ επξσπατθνχ ξεπεξηνξίνπ ζα κεηψζεη ζεκαληηθά ηα θφζηε δηαρείξηζεο, απμάλνληαο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επξσπατθήο αγνξάο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. 47

49 Σα ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ςεθηαθήο αγνξάο ζηελ Δπξψπε, ε νπνία απνηειεί, κέρξη ζήκεξα, έλα ζπλνλζχιεπκα επηκέξνπο εζληθψλ επηγξακκηθψλ (online) αγνξψλ, ιεηηνπξγψληαο σο ηξνρνπέδε ζηελ δηεχξπλζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ππεξεζηψλ. χκθσλα κε ηελ Δηήζηα Έθζεζε ηεο Γηεζλνχο Οκνζπνλδίαο Φσλνγξαθηθήο Βηνκεραλίαο (IFPI), ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα απμεζνχλ ηα έζνδα ησλ δεκηνπξγψλ εάλ ππάξμνπλ νη απαξαίηεηεο πξνβιέςεηο θαη ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ δηαρείξηζεο δηθαησκάησλ πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ παξαρψξεζε αδεηψλ θαη ηε λφκηκε δηάδνζε ησλ έξγσλ ζηε ςεθηαθή αγνξά, αληηκεησπίδνληαο παξάιιεια ην ζχγρξνλν θαηλφκελν ηεο πεηξαηείαο. Δπνκέλσο, ε χπαξμε ελφο επξσπατθνχ πιαηζίνπ δηαθπβέξλεζεο πνπ ζα δηαρεηξίδεηαη ηε δηεπαθή κεηαμχ ησλ δεκηνπξγψλ, ησλ εκπνξηθψλ ρξεζηψλ θαη ησλ θαηαλαισηψλ έρεη δσηηθή ζεκαζία πξνθεηκέλνπ ε Δπξψπε λα εθκεηαιιεπζεί ζην έπαθξν ηηο πξννπηηθέο πνπ δηαλνίγνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ε ςεθηαθή αγνξά. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο αλαδεηθλχεηαη ε δεκηνπξγία ελφο λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηε ζπιινγηθή δηαρείξηζε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη ε δπλαηφηεηα πνιιαπιήο εδαθηθήο θαη παλεπξσπατθήο αδεηνδφηεζεο ( Pan-European liicence), νπνίνπ ε επξσπατθή βηνκεραλία θαη νη θαηαλαισηέο ζα κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ παξέρεη ε εληαία ςεθηαθή αγνξά. Απηφ πνπ θξίλεηαη απαξαίηεην, ηφζν εληφο ηνπ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο δηαρείξηζεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φζν θαη εθηφο απηνχ είλαη ε δηαζθάιηζε δηαθπβεξλεηηθψλ κεζφδσλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο επνπηείαο επί ησλ ζπιινγηθά δηαρεηξηδφκελσλ εζφδσλ γηα ηελ επηθξάηεζε ηζφηηκσλ φξσλ αληαγσληζκνχ γηα φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο: ηνπο δηθαηνχρνπο, ηνπο ΟΓ, ηνπο θνξείο παξνρήο πνιηηηζηηθψλ, θαη άιισλ, ππεξεζηψλ θαη ηνπο θαηαλαισηέο. 48

50 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΟΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 5.1. Σο νομοθεηικό πλαίζιο Σν λνκηθφ θαζεζηψο ησλ ΟΓ ζηελ Διιάδα πεξηγξάθεηαη ζηα άξζξα λ.2121/1993. Οη Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο αλαιακβάλνπλ, βάζεη ηεο ζχκβαζεο αλάζεζεο κε ην δηθαηνχρν, ηε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηνπζηαθνχ δηθαηψκαηνο ή κέξνπο ησλ πεξηνπζηαθψλ ηνπ εμνπζηψλ. Ζ αλάζεζε ηεο δηαρείξηζεο είλαη θαηαξρήλ εθνχζηα, έγθεηηαη δειαδή ζηε βνχιεζε ηνπ δηθαηνχρνπ, ν λνκνζέηεο φκσο θαη εμαίξεζε πξνβιέπεη θαη πεξηπηψζεηο ππνρξεσηηθήο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ή ππνρξεσηηθήο άζθεζεο δηθαησκάησλ απφ έλαλ ΟΓ (αξ. 54 2, 57 8, 49 1,4 θαη 5, ηνπ λ. 2121/1993). Πξφθεηηαη γηα ηηο πεξηπηψζεηο εχινγεο ακνηβήο ιφγσ ηδησηηθήο αλαπαξαγσγήο, εχινγεο ακνηβήο γηα ηελ κεηάδνζε θαη παξνπζίαζε ζην θνηλφ θσλνγξαθεκάησλ, θαζψο θαη ηεο κεηάδνζεο ή αλακεηάδνζεο, ρσξίο αιινηψζεηο, έξγσλ κέζσ θαισδίσλ, δνξπθφξσλ θηι. Λφγσ ησλ αλππέξβιεησλ δπζρεξεηψλ πνπ αληηκεησπίδεη, ηφζν ν δεκηνπξγφο ζηνλ έιεγρν ησλ δηελεξγνχκελσλ ρξήζεσλ, φζν θαη ν ρξήζηεο ζηελ εμαζθάιηζε άκεζεο πξφζβαζεο ζηνπο δηθαηνχρνπο ελφςεη ηεο καδηθήο ρξήζεο πιήζνπο έξγσλ ζηηο πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο, ν λνκνζέηεο ηηο ζέηεη ππφ ην ππνρξεσηηθφ θαζεζηψο ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο. Απηή ηε ζηηγκή ιεηηνπξγνχλ ζηελ Διιάδα κε άδεηα απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ δεθαεπηά (17) Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο θαη δχν (2) Οξγαληζκνί πιινγηθήο Πξνζηαζίαο, άπαληεο ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Οξγαληζκνχ Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο 13. Ο ΟΠΗ, λνκηθφ πξφζσπν ηδησηηθνχ δηθαίνπ πνπ επνπηεχεηαη απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ, έρεη ζπζηαζεί βάζεη ηνπ άξζξνπ 69 ηνπ λ.2121/1993 κε θχξηα αξκνδηφηεηα, κεηαμχ άιισλ, ηελ άζθεζε επνπηείαο επί ηεο δξάζεο ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο. Πξνο εμππεξέηεζε απηνχ ηνπ ζθνπνχ ιακβάλεη θαη δηαηεξεί απφ ηνλ θάζε νξγαληζκφ ηνλ Καλνληζκφ απηνχ, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη ηα εμήο ζηνηρεία: α) χςνο Κεθαιαίνπ ηνπ Οξγαληζκνχ, β)καηαζηαηηθφ ή Δηαηξηθφ χκθσλν εάλ πξφθεηηαη γηα εηαηξία, γ) ηνλ ππεχζπλν εθπξφζσπν ηνπ Οξγαληζκνχ θαη ηα πξφζσπα πνπ ην δηνηθνχλ, δ) ηνλ αξηζκφ ησλ 13 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: (ηειεπηαία επίζθεςε 18/09/2011) 49

51 δεκηνπξγψλ κειψλ ηνπο, ε) ηε λνκηθή κνξθή αλάζεζεο ηεο δηαρείξηζεο, ζη) ηε δηάξθεηα αλάζεζεο, δ) ην ρξφλν, ηηο αξρέο θαη ηνλ ηξφπν δηαλνκήο ησλ ακνηβψλ ζηνπο δηθαηνχρνπο θαη ε) ην χςνο ησλ εμφδσλ δηαρείξηζεο θαη θάζε ζρεηηθφ ζηνηρείν (Καιιηλίθνπ, 2008). Ο ΟΠΗ εξεπλά ηελ νξζή εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηνπ δηθαίνπ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ην ζεβαζκφ ησλ αξρψλ πνπ ηε δηέπνπλ, πξνβαίλνληαο ηφζν ζε έιεγρν λνκηκφηεηαο φζν θαη ζε έιεγρν πεξηνξηζκέλεο ζθνπηκφηεηαο Ρόλορ και απμοδιόηηηερ Πξσηαξρηθφο ξφινο ελφο νξγαληζκνχ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο είλαη ε πξνζηαζία θαη εθκεηάιιεπζε ησλ πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ πνπ έρνπλ κεηαβηβαζζεί ζε απηφλ απφ ην δηθαηνχρν, κέζσ ηεο ζχκβαζεο αλάζεζεο δηαρείξηζεο. ην πιαίζην απηφ, φπσο πξνβιέπεη θαη ην άξζξν 55 ηνπ λ.2121/1993, νη νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ή πξνζηαζίαο έρνπλ ηηο αθφινπζεο αξκνδηφηεηεο: α) λα θαηαξηίδνπλ ζπκβάζεηο κε ηνπο ρξήζηεο γηα ηνπο φξνπο εθκεηάιιεπζεο ησλ έξγσλ, θαζψο θαη γηα ηελ νθεηιφκελε ακνηβή, β) λα εμαζθαιίδνπλ ζηνπο δεκηνπξγνχο πνζνζηηαία ακνηβή, γ) λα εηζπξάηηνπλ ηελ ακνηβή θαη λα θαηαλέκνπλ κεηαμχ ησλ δεκηνπξγψλ ηα εηζπξαηηφκελα πνζά. ε) λα πξνβαίλνπλ ζε θάζε δηνηθεηηθή ή δηθαζηηθή ή εμψδηθε ελέξγεηα γηα ηε λφκηκε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ ή ησλ δηθαηνδφρσλ ηνπο θαη ηδίσο λα ππνβάιινπλ αηηήζεηο αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ, λα εγείξνπλ αγσγέο, λα αζθνχλ έλδηθα κέζα, λα ππνβάιινπλ κελχζεηο θαη εγθιήζεηο, λα παξίζηαληαη σο πνιηηηθψο ελάγνληεο, λα δεηνχλ ηελ απαγφξεπζε πξάμεσλ πνπ πξνζβάιινπλ ην δηθαίσκα σο πξνο ηηο εμνπζίεο πνπ ηνπο έρνπλ αλαηεζεί θαη λα δεηνχλ ηελ θαηάζρεζε παξαλφκσλ αληηηχπσλ ζη) λα ιακβάλνπλ απφ ηνπο ρξήζηεο θάζε πιεξνθνξία αλαγθαία γηα ηνλ θαζνξηζκφ, ηελ είζπξαμε θαη θαηαλνκή ησλ εηζπξαηηφκελσλ πνζψλ δ) λα ελεξγνχλ, κε ζχκπξαμε ηεο δεκφζηαο αξρήο ηνπο αλαγθαίνπο ειέγρνπο ζε θαηαζηήκαηα πψιεζεο ή ελνηθίαζεο ή δαλεηζκνχ αληηηχπσλ ή δεκφζηαο εθηέιεζεο ησλ έξγσλ πνπ πξνζηαηεχνπλ γηα λα δηαπηζηψλνπλ αλ νη πξάμεηο απηέο πξνζβάιινπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ δεκηνπξγψλ. Ζ ηδξπηηθή πξάμε ηνπ νξγαληζκνχ δχλαηαη λα πεξηνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπ ζε κεξηθέο κφλν απφ ηηο πξναλαθεξφκελεο θαη ζε θάζε πεξίπησζε ε δξάζε ηνπ ζα αθνξά ηηο θαηεγνξίεο έξγσλ θαη επηκέξνπο δηθαησκάησλ γηα ηα νπνία έρεη ιάβεη ηελ απαηηνχκελε έγθξηζε απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ. 50

52 Πέξα απφ ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαη ξεηά ζην λφκν, νη ΟΓ θαινχληαη λα επηηειέζνπλ πξφζζεην ξφιν ζην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ησλ αγαζψλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο. Με γλψκνλα πάληα ηελ πξνζηαζία ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ησλ δηθαησκάησλ ηνπ, νθείινπλ λα αλαπηχμνπλ ηελ απαξαίηεηε ηερλνγλσζία θαη λα ιάβνπλ ηα θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο πεηξαηείαο ησλ έξγσλ θαη εηδηθά ηεο δηαδηθηπαθήο. Ζ δηεπθφιπλζε ηεο εθθαζάξηζεο δηθαησκάησλ (αδεηνδφηεζε) πξνζηαηεπφκελσλ έξγσλ ζην ςεθηαθφ πεξηβάιινλ νθείιεη λα απνηειεί αληηθείκελν ηδηαίηεξεο κέξηκλαο απφ ηνπο ΟΓ Τθιζηάμενη καηάζηαζη Ζ ζεκεξηλή εηθφλα ζην ρψξν ηεο ειιεληθήο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ραξαθηεξίδεηαη απφ κνλνπσιηαθέο πξαθηηθέο θαη θεληξηθά δηαρεηξηζηηθά ζπζηήκαηα, ζηα νπνία ν κεκνλσκέλνο δεκηνπξγφο δελ έρεη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πέξαλ ηεο άλεπ φξσλ αλάζεζεο ή ηνλ νηθνλνκηθφ απνθιεηζκφ ηνπ. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη, πιένλ, φιν θαη πεξηζζφηεξνη δεκηνπξγνί αληηιακβάλνληαη ην αλαπφθεπθην ηεο αλάζεζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ή κέξνο απηψλ ζηνπο ΟΓ. Ζ θπξίαξρε ζέζε ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο απνηειεί αδηακθηζβήηεην γεγνλφο ζηελ ειιεληθή αγνξά πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, θάηη πνπ δηαπηζηψζεθε θαη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε εξεχλα. Βαζηθφ επηρείξεκα ππέξ ηεο αλάγθεο δηαηήξεζεο ηεο δεζπφδνπζαο ζέζεο ησλ ΟΓ είλαη ην θαηά πφζνλ ελδερφκελε απνδπλάκσζε ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ αληαγσληζκνχ ζα ηνπο επέηξεπε λα δηαπξαγκαηεχνληαη θαη λα δηεθδηθνχλ ακνηβέο απφ ηζρπξνχο ρξήζηεο, θαζψο θαη λα ειέγρνπλ ηηο ρσξίο άδεηα εθκεηαιιεχζεηο. Οη ΟΓ ζεσξνχλ πσο ε παξνχζα θπξίαξρε ζέζε ηνπο είλαη πξνο φθεινο ησλ κειψλ ηνπο, θαζψο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηζρπξνπνηνχλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά, απμάλνπλ ηε δηαπξαγκαηεπηηθή ηνπο ηζρχ, αλαπηχζζνπλ απνηειεζκαηηθνχο ειεγθηηθνχο κεραληζκνχο θαη νπζηαζηηθή λνκηθή, έλδηθε θαη εμσδηθαζηηθή πξνζηαζία. Όζνλ αθνξά ζηα δηθαηψκαηα πνπ παξαρσξνχληαη ζηνπο ΟΓ απφ ηνλ ζπκβαιιφκελν δηθαηνχρν, απηά πνηθίινπλ, ελψ ν ηειεπηαίνο δηαζέηεη ηελ επρέξεηα λα κελ κεηαβηβάζεη ην ζχλνιν ησλ πεξηνπζηαθψλ ηνπ δηθαησκάησλ, δηαηεξψληαο ηελ δπλαηφηεηα λα δηαρεηξηζηεί θάπνηα απ απηά ν ίδηνο θαηά ηελ αμηνινγηθή ηνπ θξίζε. Απηφ πνπ, ζε θαζαξά πξαθηηθφ επίπεδν, δελ απνηειεί αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο θαη επηκεξηζκνχ είλαη ην ξεπεξηφξην ηνπ δεκηνπξγνχ, ην νπνίν δεζκεχεηαη ζην 51

53 ζχλνιν, ρσξίο ηε πξφβιεςε εμαηξέζεσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη φζεο εμνπζίεο εθρσξεί ν δεκηνπξγφο ζηνλ νξγαληζκφ, πνπ ηνλ εθπξνζσπεί, αθνξνχλ ην ζχλνιν ησλ έξγσλ ηνπ, δίρσο λα πθίζηαηαη ε δπλαηφηεηα απνδέζκεπζεο θάπνησλ εμ απηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο αλάζεζεο. Δηδηθά πάλησο γηα ηνπο Οξγαληζκνχο πνπ δηαρεηξίδνληαη ζπγγεληθά δηθαηψκαηα, ε αλάζεζε ησλ ζρεηηθψλ δηθαησκάησλ είλαη ππνρξεσηηθή θαη ζπγθεθξηκέλε, απνξξένπζα απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ θαη ηζρχεη γηα φια ηα έξγα ησλ κειψλ. Ζ αηηηνινγία απηήο ηεο πξαθηηθήο βαζίδεηαη ζηελ άπνςε ησλ ΟΓ πλεπκαηηθψλ θαη ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ φηη κε απηφ ηνλ ηξφπν δηαζθαιίδεηαη ε κεγαιχηεξε δπλαηή πξνζηαζία ησλ δηθαηνχρσλ απέλαληη ζε ηζρπξνχο ρξήζηεο. Τπήξμε θαη ε άπνςε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν δεκηνπξγφο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αζθεί ηελ πνιηηηθή εθκεηάιιεπζεο πνπ ν ίδηνο επηζπκεί γηα ηα έξγα ηνπ, κε ηνπο ΟΓ λα θαζίζηαληαη αξσγνί ζε απηή ηε δηαρείξηζε εθπξνζσπψληαο ην δεκηνπξγφ ζηηο ζπλαιιαγέο κε ελ δπλάκεη ρξήζηεο. Καη' απηφλ ηνλ ηξφπν θαη ε δηαπξαγκαηεπηηθή ηζρχο ηνπ Οξγαληζκνχ έλαληη ηξίησλ δηαηεξείηαη θαη ε εμαηνκηθεπκέλε δηαρείξηζε ηνπ δεκηνπξγνχ επηηπγράλεηαη. Ζ ινγηθή δηαρείξηζεο, ζχκθσλα κε φια ηα κέξε, ζα πξέπεη λα ζπλίζηαηαη ζηε δπλαηφηεηα εμηζνξξφπεζεο ηεο βνχιεζεο ηνπ δεκηνπξγνχ θαη ηεο επνηθνδνκεηηθήο επέκβαζεο ησλ ελδηάκεζσλ θνξέσλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πξαγκαηνπνίεζεο απηήο ηεο βνχιεζεο. Απηφ, φκσο, πξνυπνζέηεη ηελ αληδηνηειή ιεηηνπξγία ησλ ΟΓ, θάηη πνπ ζηελ πξάμε απνδεηθλχεηαη δχζθνιν, αθνχ είλαη πνιχ πηζαλή ε δηακφξθσζε, απφ κέξνπο ηνπ νξγαληζκνχ, ηδηαίηεξσλ ζπκθεξφλησλ, σο απζχπαξθηε νληφηεηα (March θαη Simon, 2003). 5.4 Ζ ΑΔΠΗ Ζ Διιεληθή Δηαηξεία Πξνζηαζίαο ηεο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (ΑΔΠΗ) ηδξχζεθε ην 1930 θαη ιεηηνπξγεί σο νξγαληζκφο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λ.2121/1993. Γξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ηνκέα ησλ κνπζηθψλ έξγσλ ελψ ζθνπφο ηνπ νξγαληζκνχ, ζχκθσλα κε ην λφκν θαη ην θαηαζηαηηθφ ηνπ, είλαη ε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, γηα φια ηα έξγα πνπ έρνπλ ζπλζέζεη ή/θαη ζπγγξάςεη θαηά ην παξειζφλ θαη γηα φζα πξφθεηηαη λα ζπλζέζνπλ ή/θαη λα ζπγγξάςνπλ ζην κέιινλ νη ζπκβαιιφκελνη κε απηφλ δεκηνπξγνί κνπζηθψλ έξγσλ. 52

54 H AEΠΗ ζπκκεηέρεη ελεξγά ζην παγθφζκην γίγλεζζαη ζε ζέκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη είλαη ν κεγαιχηεξνο νξγαληζκφο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζηελ Διιάδα. Ακέζσο κεηά ηελ ίδξπζή ηεο, έγηλε κέινο δχν παγθφζκησλ Οξγαληζκψλ πλνκνζπνλδηψλ, ηνπ BIEM (πλνκνζπνλδία Οξγαληζκψλ Πξνζηαζίαο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο γηα ηα Μεραληθά Γηθαηψκαηα) θαη ηεο CISAC (πλνκνζπνλδία Οξγαληζκψλ Πξνζηαζίαο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο γηα ηα Δθηειεζηηθά Γηθαηψκαηα). ηα πιαίζηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεξεο εθπξνζψπεζεο ησλ κειψλ ηεο ε ΑΔΠΗ δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ζπκκεηέρεη ελδεηθηηθά ζε δηεζλή ζπλέδξηα, πνπ αθνξνχλ ζε λνκηθέο, oηθovoκηθέο θαη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Δπηπιένλ, πξαγκαηνπνηεί εηζεγήζεηο θαη πξνηάζεηο πξνο ηελ εθάζηνηε Διιεληθή Κπβέξλεζε θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηνπο δεκηνπξγνχο (νηθνλνκηθά, θνξνινγηθά, θνηλσληθή αζθάιηζε θ.α.) θαη ζηελ πάηαμε ηεο κνπζηθήο πεηξαηείαο. πλεξγάδεηαη δηεζλψο κε πνιινχο νξγαληζκνχο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζε 180 εδαθηθέο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ, εθπξνζσπψληαο θαη πξνζηαηεχνληαο ην έξγν ησλ Διιήλσλ πλεπκαηηθψλ δεκηνπξγψλ ζην εμσηεξηθφ, θαη αληίζηνηρα, ησλ μέλσλ δεκηνπξγψλ ζηελ ρψξα καο, κέζσ ηεο ακνηβαίαο αληαιιαγήο ζηνηρείσλ, φπσο ην εθπξνζσπνχκελν ξεπεξηφξην θάζε νξγαληζκνχ, νλφκαηα λέσλ δεκηνπξγψλ, θαηάινγνη εθδνηψλ κνπζηθήο θαη πνζφηεηεο παξαγσγήο πιηθψλ θνξέσλ ήρνπ ή ήρνπ θαη εηθφλαο ζε θάζε ρψξα. Ζ ΑΔΠΗ, έρνληαο ζπλείδεζε, εθηφο ηνπ δηαρεηξηζηηθνχ, ηνπ πνιηηηζηηθνχ θαη θνηλσληθνχ ξφινπ πνπ θαιείηαη λα επηηειέζεη, θαζίζηαηαη ρνξεγφο ζηε δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ή παξέρεη ππνηξνθίεο ζε λένπο θαη λέεο πνπ επηζπκνχλ λα ζπνπδάζνπλ θαη λα αζρνιεζνχλ κε ηε κνπζηθή. Βαζηθή κέξηκλα ηεο απνηειεί ε ζηήξημε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηνκέα ησλ κνπζηθψλ έξγσλ θαη ε δεκηνπξγία ησλ θαιχηεξσλ δπλαηψλ φξσλ ζπλεξγαζίαο ηφζν κε ηνπο δεκηνπξγνχο φζν θαη κε ηνπο θνξείο πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ. Δλ ηνχηνηο, απηφ δελ επηηπγράλεηαη πάληα, γηα ιφγνπο πνπ ζπλδένληαη αθφκα θαη κε πξαθηηθέο ή πνιηηηθέο πνπ επηιέγεη λα αθνινπζεί ε ίδηα ε ΑΔΠΗ, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη έλα ζπγθξνπζηαθφ θαη φρη ζπλεξγαηηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν δελ επλνεί ηελ επηηπρή εθαξκνγή πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, φπσο απηή εθθξάδεηαη ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν. ηελ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ησλ ιφγσλ πνπ νδεγνχλ ζε αλαπνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία ηεο ΑΔΠΗ κε ηνπο θνξείο πνπ αλαιακβάλνπλ πνιηηηζηηθή δξάζε αθνινπζεί ε δηεξεχλεζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αλαδχνληαη ζην πιαίζην ησλ πνιηηηζηηθψλ δηνξγαλψζεσλ ζηε ρψξα καο θαη εηδηθφηεξα ζην πιαίζην ηεο ζρεηηθήο δξάζεο ησλ πξσηνβάζκησλ 53

55 νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, νη νπνίνη απνηεινχλ λνκηκνπνηεκέλνπο θνξείο άζθεζεο πνιηηηθήο. 54

56 KΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ Ο.Σ.Α. ΚΑΗ ΤΛΛΟΓΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΧΝ ΓΗΑΚΑΗΧΜΑΣΧΝ 6.1 Πολιηιζηική Πολιηική Καηά ηελ άπνςε ηνπ Sir Edward Burnett Tylor (1871), «θνπιηνχξα ή πνιηηηζκφο είλαη ην ζχλζεην εθείλν ζχλνιν πνπ πεξηιακβάλεη γλψζεηο, πεπνηζήζεηο, ηέρλεο, ήζε, δίθαην, έζηκα θαη θάζε άιιε ηθαλφηεηα θαη ζπλήζεηα ηνπ αλζξψπνπ σο κέινπο ηεο θνηλσλίαο». Καη ελψ ε θνηλσληθή δηάζηαζε πνπ πξνζδίδεη ν ελ ιφγσ νξηζκφο ζην πνιηηηζκφ απνηειεί πιένλ αδηακθηζβήηεηε ζπληζηψζα ηνπ, ε νηθνλνκηθή δηάζηαζε απηνχ θεξδίδεη φιν θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο, αλαδεηθλχνληαο ηνλ σο εξγαιείν ηφζν θνηλσληθήο φζν θαη νηθνλνκηθήο ζπλνρήο. Απνηειεί θνηλή ζπλείδεζε φισλ φηη ζηελ ζχγρξνλε επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο ελδερφκελεο πνιηηηζκηθήο νκνηνκνξθίαο, ε πξνζηαζία, δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θπζηνγλσκίαο ηνπ θάζε θξάηνπο απνηειεί πξνυπφζεζε γηα κηα ηζφξξνπε θαη νινθιεξσκέλε αλάπηπμε. Απηφ απνηππψλεηαη αθαηξεηηθά αιιά, σζηφζν θαίξηα, ζηελ παξάγξαθν 4 ηνπ άξζξνπ 151 ηεο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν «ε Κνηλόηεηα ιακβάλεη ππόςε ηεο ηηο πνιηηηζηηθέο πηπρέο ζηε δξάζε ηεο βάζεη άιισλ δηαηάμεσλ ηεο παξνύζαο Σπλζήθεο, απνβιέπνληαο εηδηθόηεξα ζηνλ ζεβαζκό θαη ηελ πξνώζεζε ηεο πνιπκνξθίαο ησλ πνιηηηζκώλ ηεο». Χο εθ ηνχηνπ, αδηαπξαγκάηεπηνο ζηφρνο ελφο θξάηνπο πξέπεη λα είλαη ε δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο κε ηελ ηαπηφρξνλε εμαζθάιηζε ησλ φξσλ πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο, πνπ επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο εθαξκνγήο νινθιεξσκέλεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, ην θξάηνο, νθείιεη λα δηαζθαιίδεη ην πεξηβάιινλ εληφο ηνπ νπνίνπ δχλαηαη λα αλαπηπρζεί ε πνιηηηζηηθή δεκηνπξγία, ηφζν ζε ζεζκηθφ φζν θαη ζε επίπεδν ππνδνκψλ, παξέρνληαο ηα θαηάιιεια θίλεηξα γηα ηε δεκηνπξγία, δηαθχιαμε θαη πξνψζεζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ πξντφληνο. Ζ πολιηιζηική πολιηική ινηπφλ κπνξεί λα νξηζηεί σο «έλα ζχζηεκα ζθνπψλ, κέζσλ θαη θνξέσλ πνπ ζπλδπάδνληαη ζε έλα πξφγξακκα γηα λα επηηεπρζεί ε ελίζρπζε θαη ε δηάδνζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ θαηλνκέλνπ κηαο θνηλφηεηαο γηα κηα δεδνκέλε ρξνληθή πεξίνδν» (Κφλζνια, 2006). Κχξηνη ζθνπνί πινπνίεζεο απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηαπηφηεηαο, θαζψο θαη ε πξναγσγή ηεο πινπξαιηζηηθήο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο. Οη θνξείο πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ εθπφλεζε πξνγξακκάησλ πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο κπνξεί λα είλαη είηε θξαηηθνί, είηε ηδησηηθνί, ελψ ην 55

57 πεξηερφκελν απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ εκπεξηέρεη έλα επξχηαην θάζκα δξάζεσλ απφ ηελ πξνζηαζία αξραηνινγηθψλ ρψξσλ κέρξη ηελ πξνβνιή θηλεκαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ. Σα κέζα πινπνίεζεο πεξηιακβάλνπλ ην ρξεκαηηθφ, ην πιηθφ αιιά θαη ην αλζξψπηλν θεθάιαην πνπ θξίλεηαη αλαγθαίν γηα ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηελ ρξεκαηνδφηεζε, ηελ πξνβνιή θαη αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Έλα πξφγξακκα πνιηηηζηηθήο δξάζεο κπνξεί λα έρεη καθξνρξφλην ή κεζν - βξαρπρξφλην νξίδνληα θαη λα αλαπηχζζεηαη ζε ππεξεζληθφ, εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν. Τπφ ην πξίζκα ηεο δηαιεθηηθήο ησλ κεξψλ θαη ηνπ φινπ, ζηελ νπνία ηα κέξε ζπκβάιινπλ ζηελ εμέιημε ηνπ φινπ, ε ηνπηθή θνηλσλία αλαδεηθλχεηαη σο ηνλ πξνζθνξφηεξν επίπεδν γηα ηελ πινπνίεζε απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ Πολιηιζηική πολιηική και ηοπική αςηοδιοίκηζη Ζ λνκηκνπνίεζε ηνπ ζεζκνχ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, σο «ππνζπλφινπ» ηνπ «ζεζκηθνχ ππεξ - ζπλφινπ» ηφζν ηνπ επξχηεξνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο φζν θαη απηνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, πεγάδεη, θαηαξρήλ, απφ ην χληαγκα ηεο Διιάδνο ελψ ην είδνο θαη ην εχξνο ηνπο εμεηδηθεχεηαη απφ ηνλ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ λ.3852/2010 θαη ηζρχεη. ην επίπεδν, δε, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ε ζεζκηθή αλαγλψξηζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο ζπληειέζηεθε ην 1985, κε ηε ζχληαμε ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε Σνπηθήο Απηνλνκίαο - ε ρψξα καο ηνλ θχξσζε κε ην λ.1850/89 - ζηνλ νπνίν θαηαδεηθλχεηαη ε ζεκαζία θαη ν ξφινο ηεο ζηε ζχγρξνλε δεκνθξαηία. Οη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηειψληαο ην έξγν ηνπο ππφ ηηο αξρέο ηεο εγγχηεηαο θαη ηεο επηθνπξηθφηεηαο, αλαδεηθλχνληαη σο ηα ακεζφηεξα θαη πιεζηέζηεξα ζηνλ πνιίηε αξκφδηα δηνηθεηηθά φξγαλα γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο αιιά θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο. Βαζηζκέλε ζ απηφλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ, ε εζληθή λνκνζεζία απνλέκεη πιήζνο αξκνδηνηήησλ ζηνπο ΟΣΑ, θαζνξηζηηθψλ γηα ηελ ηνπηθή θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε. Έηζη, ζην άξζξν 75 ηνπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, ζηελ πεξίπησζε. ζη, αλαηίζεληαη ζηνπο ΟΣΑ θαη αξκνδηφηεηεο ζρεηηθέο κε ζέκαηα πνιηηηζκνχ, φπσο, ελδεηθηηθά θαη φρη πεξηνξηζηηθά, «ε ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία βηβιηνζεθώλ, ε ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία θέληξσλ δεκηνπξγηθήο απαζρόιεζεο παηδηώλ, ε εθαξκνγή πνιηηηθώλ γηα ηελ αλάδεημε θαη πξνζηαζία ηνπ ηνπηθνύ πνιηηηζκνύ. ε κειέηε θαη εθαξκνγή 56

58 πνιηηηζηηθώλ πξνγξακκάησλ, ε πξνζηαζία κνπζείσλ, κλεκείσλ θαη ε αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζηηθνύ ηνπξηζκνύ». Ζ λνκηκνπνίεζε, σζηφζν, ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο λα αζθεί πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, εθπεγάδεη απφ ηελ επξχηεξε ηάζε πνπ επηθξαηεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο δηεζλψο, λα δηαζπλδέεηαη πιένλ ε αλάπηπμε ησλ πφιεσλ κε ηνλ πνιηηηζκφ. Ζ πξφζεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα αλαδείμεη ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε σο έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο «εηαίξνπο» ζηε ράξαμε θαη πινπνίεζε πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ, εθθξάζηεθε απεξίθξαζηα ηνλ Απξίιην ηνπ 2008 ζηελ «Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηνλ Πνιηηηζκφ ζ έλαλ θφζκν παγθνζκηνπνίεζεο». Δηδηθφηεξα, ην άξζξν 71 ηνλίδεη «ην ζεκαληηθό ξόιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ζηελ ελίζρπζε θαη ηελ ηξνθνδόηεζε ηνπ πνιηηηζκνύ ζηηο πεξηνρέο ηνπο, πξνπάλησλ ζην πεδίν ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη σο θνξείο θαιιηηερληθήο θαηλνηνκίαο, ζην βαζκό πνπ είλαη αξκόδηεο γηα ηελ παξνρή θαη ρξεκαηνδόηεζε πνιηηηζηηθώλ αγαζώλ θαη πξσηνβνπιηώλ, παηδείαο θαη θαηάξηηζεο, θαζώο θαη σο δηνξγαλσηέο θεζηηβάι θαη πνιηηηζηηθώλ δξσκέλσλ», ελψ ην άξζξν 72 ππνγξακκίδεη «ην ζεκαληηθό ξόιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ζηελ ελίζρπζε θαη ηελ ηξνθνδόηεζε ηνπ ζπλόινπ ηνπ πνιηηηζκνύ ζηηο πεξηνρέο ηνπο». ε απηφ ην πιαίζην, νη πξσηνβάζκηνη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαζίζηαληαη δηνξγαλσηέο πνηθίισλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, φπσο Φεζηηβάι, ζπλαπιίεο, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο θ.α., κε ζηφρν ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο Πολιηιζηική πολιηική και ζςλλογική διασείπιζη Όπσο πξφηεξα επηζεκάλζεθε, ν πνιηηηζκφο, ε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε πνιηηηζηηθή πνηθηινκνξθία απνηεινχλ έλλνηεο πνπ ηπγράλνπλ ηδηαίηεξεο απήρεζεο θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, ηφζν ζε επξσπατθφ, φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Ζ παξάιιειε, νπδφισο ηπραία, αλαγλψξηζε θαη εμάπισζε ηεο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο εθπεγάδεη, κεηαμχ άιισλ, θαη απφ ην γεγνλφο φηη απηή απνηειεί έλα εξγαιείν πξνψζεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιπκνξθίαο, ζηεξίδνληαο ηε λφκηκε δηαθίλεζε πιήζνπο έξγσλ θαη δηεπθνιχλνληαο ηελ ηνπνζέηεζε ηνπο ζηελ αγνξά πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Απηφ επηηπγράλεηαη κέζσ ησλ ακνηβαίσλ ζπκθσληψλ αληηπξνζψπεπζεο πνπ ζπλάπηνληαη κεηαμχ ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ, επηηξέπνληαο ηνπο λα 57

59 δηαρεηξίδνληαη ηφζν ηνπηθά, φζν θαη δηεζλή ξεπεξηφξηα θαη λα πξνζθέξνπλ πιείζηεο επηινγέο ζην θαηαλαισηηθφ θνηλφ. Δπηπιένλ, νη νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ζπκβάιινπλ ζηελ δηαηήξεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, εμαζθαιίδνληαο ηελ νηθνλνκηθή αληακνηβή φισλ ησλ ζπκβεβιεκέλσλ δεκηνπξγψλ απφ θάζε δηελεξγνχκελε ρξήζε ησλ έξγσλ ηνπο. Καη επεηδή ε αληακνηβή απηή είλαη αλεμάξηεηε απφ ηε θήκε ηνπ θαιιηηέρλε θαη βαζίδεηαη ζε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα, επηηπγράλεηαη ε ππνζηήξημε πνιιψλ «κηθξψλ» θαιιηηερλψλ, κέζσ ηεο δηαλνκήο ησλ «κε εκπνξηθψλ» ξεπεξηνξίσλ ηνπο θαη ηεο ζπλαθφινπζεο εμαζθάιηζεο εηζνδήκαηνο απφ ηελ θαιιηηερληθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα. Δθηφο απφ ηνπο δεκηνπξγνχο, νη νξγαληζκνί ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο παξέρνπλ θίλεηξα θαη ζηνπο παξαγσγνχο, κέζσ ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ, ψζηε νη ηειεπηαίνη λα πξνβνχλ ζε πεξαηηέξσ επελδχζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο θαηλνηνκίαο, ζπκκεηέρνληαο ζηελ πξνζπάζεηα ηεο Δπξψπεο γηα ηελ εμαζθάιηζε αληαγσληζηηθφηεηαο ζηνλ ηνκέα ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Ο ξφινο, φκσο θαη ε ζπκβνιή ησλ ΟΓ ζηνλ πνιηηηζκφ δελ ζπλαληά ηα φξηα ηνπ ζηα φζα εθηέζεθαλ παξαπάλσ. Ζ πιεηνςεθία ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ, ζπγθεθξηκέλα 15 απφ ηα 27 θξάηε-κέιε, πξνβιέπνπλ λνκνζεηηθά ηελ ρξεκαηνδφηεζε δξάζεσλ θνηλσληθνχ/πνιηηηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ηνπο ΟΓ, είηε κε ηελ κνξθή ππνρξέσζεο, είηε κε ηελ κνξθή ζχζηαζεο πξνο απηνχο (KEA, European Affairs, 2006). ε νξηζκέλεο ρψξεο, κάιηζηα, φπσο είλαη ε Γαιιία, ε Ηζπαλία, ε Απζηξία θαη ην Βέιγην, ν λνκνζέηεο θαζνξίδεη ην πνζφ, σο πνζνζηφ ησλ εζφδσλ ηνπ ΟΓ, πνπ πξφθεηηαη λα δηαηεζεί ζε πνιηηηζηηθέο ή θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο, παξαδείγκαηα ησλ νπνίσλ απνηεινχλ ε ζπλεηζθνξά ζηα ηακεία θνηλσληθήο αζθάιηζεο ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ ή ε δηνξγάλσζε θεζηηβάι. Αθφκα θαη ζηελ Διιάδα, αιιά θαη ζε άιιεο ρψξεο πνπ δελ πθίζηαηαη αληίζηνηρε λνκνζεηηθή πξφβιεςε, νη ΟΓ αθηεξψλνπλ έλα πνζνζηφ ησλ εζφδσλ ηνπο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηέηνησλ δξάζεσλ πνπ εμππεξεηνχλ ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο θαη πξνάγνπλ ηνλ πνιηηηζηηθή δξάζε θαη ζπκκεηνρή. Χο εθ ηνχηνπ, νη ίδηνη νη ΟΓ θαζίζηαληαη, σο έλα βαζκφ, θνξείο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, ζπκβάιινληαο πιένλ θαηά ηξφπν άκεζν ζηελ πξναγσγή ηνπ δεκηνπξγηθνχ θαη θαιιηηερληθνχ πινπξαιηζκνχ. Κη ελψ, φπσο παξαηεξείηαη, φζνλ αθνξά ζηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα, νη ζηφρνη ησλ ΟΓ ζπκπνξεχνληαη θαη, ελ πνιινίο, ζπκπίπηνπλ κε απηνχο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ελ ηνχηνηο, ε πξαθηηθή εθαξκνγή θαη ε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία εκθαλίδεηαη αλεπαξθήο ηφζν σο πξνο ηελ επηηπρή 58

60 εθκεηάιιεπζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ηελ είζπξαμε ησλ ζρεηηθψλ ακνηβψλ, φζν θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο απξφζθνπηεο πνιηηηζηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ δήκνπ Πολιηιζηικέρ ζςμβάζειρ και πνεςμαηική ιδιοκηηζία ηα πιαίζηα εθαξκνγήο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, νη θνξείο πινπνίεζεο πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, είηε θπζηθά, είηε λνκηθά πξφζσπα πξνβαίλνπλ ζηε ζχλαςε ζπκβάζεσλ κε ηα εκπιεθφκελα κέξε πξνθεηκέλνπ λα ηεζνχλ νη φξνη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία ηνπο. Οη βαζηθέο θαηεγνξίεο ησλ ζπκβάζεσλ πνπ ζπλάπηνληαη ζην πιαίζην κηαο πνιηηηζηηθήο παξαγσγήο ζπλνςίδνληαη ζε ηέζζεξηο (Μπνπζνπιέγθα, 2003): πκβάζεηο κε ηνπο πλεπκαηηθνχο δεκηνπξγνχο: Δδψ ν πξψηνο ζπκβαιιφκελνο είλαη ν δεκηνπξγφο ή ν νξγαληζκφο ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο πνπ ηνλ αληηπξνζσπεχεη θαη ν δεχηεξνο ζπκβαιιφκελνο είλαη ν παξαγσγφο, δειαδή, ην θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν πνπ ρξεκαηνδνηεί ηελ πνιηηηζηηθή παξαγσγή. πκβάζεηο κε ηνπο δηθαηνχρνπο ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ: πξφθεηηαη γηα έγγξαθεο ζπκβάζεηο ζηηο νπνίεο θαζνξίδνληαη ξεηά ηα δηθαηψκαηα πνπ παξαρσξνχληαη ζηνπο παξαγσγνχο απφ ηνπο εθηειεζηέο ή εξκελεπηέο, κε ηελ θαιιηηερληθή ζπκβνιή ησλ νπνίσλ θαζίζηαηαη εθηθηή ε πινπνίεζε ηεο παξαγσγήο. πκβάζεηο κε ηνπο ινηπνχο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο: νη παξνχζεο ζπκβάζεηο αλαθέξνληαη ζηα πξφζσπα πνπ εκπιέθνληαη ζηελ πνιηηηζηηθή παξαγσγή κε νπνηνδήπνηε ηξφπν, ηα νπνία, φκσο, ζηεξνχληαη πλεπκαηηθψλ ή ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ. πκβάζεηο κε ηνπο δηνξγαλσηέο πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλδηνξγαλψζεσλ: νη ζπγθεθξηκέλεο ζπκβάζεηο αθνξνχλ έλα νινθιεξσκέλν πνιηηηζηηθφ έξγν σο πξντφλ ζπλαιιαγήο (ζπλαπιίεο, Φεζηηβάι, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο θ.α.). Δλ πξνθεηκέλσ, ζπκβάιινληαη ν αληηπξφζσπνο ησλ θαιιηηερλψλ πνπ ελεπιάθεζαλ γηα ηελ παξαγσγή ηνπ νινθιεξσκέλνπ έξγνπ, κε ηνλ δηνξγαλσηή ηεο πνιηηηζηηθήο δηνξγάλσζεο, ν νπνίνο δχλαηαη λα είλαη είηε θπζηθφ, είηε λνκηθφ πξφζσπν. Σν ηειεπηαίν είδνο πνιηηηζηηθψλ ζπκβάζεσλ είλαη απηφ πνπ ελδηαθέξεη ηελ παξνχζα κειέηε, αθνχ κέξνο απηψλ αθνξά ζηηο ζπκβάζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κεηαμχ πνιηηηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο ΑΔΠΗ, πξνθεηκέλνπ γηα ηε λφκηκε δηελέξγεηα πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Ζ πνιηηηζηηθή επηρείξεζε, είηε δεκφζηα, είηε ηδησηηθή, ζα πξέπεη λα αλαδεηήζεη, κεηαμχ άιισλ, θάζε δηθαηνχρν πλεπκαηηθψλ 59

61 δηθαησκάησλ θαη λα ζπκβιεζεί καδί ηνπ γηα λα εμαζθαιίζεη ηελ απαξαίηεηε άδεηα ρξήζεο θαη εθκεηάιιεπζεο, κηα εξγαζία ηδηαίηεξα ρξνλνβφξα θαη νηθνλνκηθά αζχκθνξε, ε νπνία ιεηηνπξγεί σο ηξνρνπέδε ζηελ πινπνίεζε ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο. Ζ λνκνζεηηθή πξφβιεςε, φκσο, ησλ νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο θαζηζηά δπλαηή ηελ ππεξπήδεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζρψκαηνο, απινπζηεχνληαο ηηο απαξαίηεηεο δηαδηθαζίεο θαη δηεπθνιχλνληαο ηελ πνιηηηζηηθή επηρείξεζε Ο ηομέαρ ηυν πολιηιζηικών διοπγανώζευν ζηην Δλλάδα Ο θχθινο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αζρνινχληαη κε πνιηηηζηηθέο δηνξγαλψζεηο ζηελ ρψξα καο ππεξβαίλεη ηα 100 εθαηνκκχξηα επξψ εηεζίσο, απνθέξεη πάλσ απφ 30 εθαηνκκχξηα επξψ ζην θξάηνο απφ έκκεζνπο θαη άκεζνπο θφξνπο θαη απαζρνιεί πεξηζζφηεξνπο απφ 10 ρηιηάδεο εξγαδφκελνπο ζε κφληκε θαη επνρηθή βάζε. Γελλψληαο παξάιιεια θη έλαλ θχθιν εξγαζηψλ πνπ επεξεάδεη θαη άιινπο ηνκείο επηρεηξεκαηηθφηεηαο (γξαθίζηεο, ηππνγξαθεία, μελνδνρεία, ηαμηδησηηθά πξαθηνξεία, εηαηξείεο θαη ρψξνη εζηίαζεο, θ.α.) ν ελ ιφγσ θιάδνο απνηειεί βαζηθφ θξίθν ηεο επξχηεξεο νηθνλνκίαο (Παλειιήληνο χλδεζκνο Γηνξγαλσηψλ Πνιηηηζηηθψλ Δθδειψζεσλ, 2011). Οη πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο δελ εμππεξεηνχλ κφλν ηα ελδηαθέξνληα ηνπ εγρψξηνπ θνηλνχ, αιιά εληζρχνπλ θαη ην πνιηηηζηηθφ πξνθίι ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ, ζπκβάιινληαο ζηελ αλάπηπμε ηνπ δίπνινπ πνιηηηζκφο-ηνπξηζκφο πνπ θαηά γεληθή νκνινγία απνηειεί έλα πνιχ βαζηθφ ηνκέα αλάπηπμεο ηεο ρψξαο. Μηα πνιηηηζηηθή εθδήισζε κπνξεί φρη κφλν λα απνηειέζεη εζηία ςπραγσγίαο θαη δηαζθέδαζεο ηνπξηζηψλ πνπ παξεκπηπηφλησο βξέζεθαλ ζηε ρψξα καο, αιιά δχλαηαη λα θαηαζηεί ε ίδηα αηηία πξνζέιεπζεο απηψλ. Απηφ, βέβαηα, πξνυπνζέηεη νξγαλσκέλεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο κέζσ νξζήο πνιηηηζηηθήο δηαρείξηζεο θαη πνιχ θαιή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ γηα ηε ζηήξημε ηεο βησζηκφηεηαο απηψλ ησλ εθδειψζεσλ, εηδηθά ζηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε νπνία δελ έρεη αθήζεη αλέπαθν ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Ζ ζθηαγξάθεζε, φκσο, ηεο θαηάζηαζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ δηνξγαλψζεσλ ζηελ Διιάδα αλαδεηθλχεη φηη ε «θαιή ζπλεξγαζία» θαη ε «νξζή δηαρείξηζε» απνηεινχλ αμίεο πνιχ δχζθνια επηηεχμηκεο, θπξίσο ιφγσ ηεο αδηαθάλεηαο πνπ επηθξαηεί ζε απηφλ ηνλ θιάδν αιιά θαη ζηνλ επξχηεξν πνιηηηζηηθφ ηνκέα. ηελ Διιάδα δελ ππάξρνπλ εηδηθέο θαηαγξαθέο θαη πνιιέο θνξέο νχηε θαη 60

62 εξκελείεο ησλ ππαξρφλησλ θαηαγξαθψλ πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηελ θαζεκεξηλή ζπκπεξηθνξά ησλ πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ. Γεληθφηεξα ππάξρεη κηα αλαμηνπηζηία ζηα παξαγφκελα ζηαηηζηηθά απνηειέζκαηα γηα πνιινχο ιφγνπο κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο είλαη φηη ηα ζηνηρεία δελ ζπλδένληαη πνιιέο θνξέο κεηαμχ ηνπο νπφηε ιεηηνπξγνχλ σο απνζπαζκαηηθέο αζχλδεηεο αμίεο, νχηε ζπλδένληαη ζπγθξηηηθά κε άιιεο βηνκεραλίεο ή ηνκείο ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ θαη πνιηηηζηηθνχ γίγλεζζαη κε απνηέιεζκα δχζθνια φια ηα παξαπάλσ λα ζπζρεηηζηνχλ κε ην ΑΔΠ θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ ηφπνπ (Neufelt, 2010). ηελ δηακφξθσζε ηνπ ζνινχ απηνχ ηνπίνπ ζπκβάιιεη θαη ε ιεηηνπξγία ησλ δήκσλ σο δηνξγαλσηψλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, είηε κέζσ ηνλ Πνιηηηζηηθψλ Οξγαληζκψλ ησλ Γήκσλ, είηε κέζσ ησλ Γεκνηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ, αθνχ πνιινί απφ απηνχο δηνξγαλψλνπλ κεγαιεπήβνιεο, αιιά, φπσο απνδεηθλχεηαη, κε βηψζηκεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο κε αληίηηκν ηελ ππεξρξέσζε ηνπο Ζ ζςνεπγαζία ηυν διοπγανυηών πολιηιζηικών εκδηλώζευν με ηην ΑΔΠΗ. Όπσο θαηαγξάθεηαη παξαπάλσ, ε νξζή δηαρείξηζε ησλ πνιηηηζηηθψλ δηνξγαλψζεσλ κπνξεί λα απνθέξεη πνιιαπιαζηαζηηθά νθέιε, θαζηζηψληαο ηελ ρψξα αληαγσληζηηθή ζηελ αγνξά πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Πιένλ, φκσο, κε ηελ θαηαθφξπθε πηψζε ησλ αξηζκψλ ησλ εηζηηεξίσλ ε νπνία, ζχκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ηνπ Παλειιήληνπ πλδέζκνπ Γηνξγαλσηψλ Πνιηηηζηηθψλ Δθδειψζεσλ μεπεξλά ην 50%, απεηιείηαη ε ίδηα ε χπαξμε θαη ε βησζηκφηεηα ηνπ θιάδνπ. Σν γεγνλφο απηφ απνδίδεηαη ζε δηάθνξεο αηηίεο, ζχκθσλα κε ηα κέιε ηνπ ζπλδέζκνπ, φπσο ε πθηζηάκελε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ θάλεη ηνλ πνιηηηζκφ λα κνηάδεη, γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο, είδνο πνιπηειείαο, ε θαηάξξεπζε ησλ δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ Φεζηηβάι πνπ γηα αξθεηά ρξφληα απνηεινχζαλ ηνλ ζηπινβάηε ησλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, ε θαθνδηαρείξηζε αιιά θαη νη απμεκέλεο απαηηήζεηο θάπνησλ θνξέσλ Απηή ε ηειεπηαία αηηία εληνπίδεηαη, θπξίσο, ζηηο θξαηηθέο απαηηήζεηο (θνξνινγία, ελνηθίαζε ρψξνπ) αιιά θαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο ΑΔΠΗ γηα ηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα. Ζ ξνή ηεο ζπλεξγαζίαο κε ην ζπγθεθξηκέλν θιάδν δελ θαηαγξάθεηαη νκαιή, αθνχ παξνπζηάδεη ζχκθσλα κε ηνλ Παλειιήλην χλδεζκν Γηνξγαλσηψλ 14 Άκεζε ζπλέπεηα απηνχ απνηειεί ε ξχζκηζε ησλ άξζξσλ 103 θαη 107 ηνπ λ.3852/2010 (Καιιηθξάηεο) πνπ πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ηνλ αξηζκφ ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ επηηξέπεηαη λα ζπζηήλεη ή λα έρεη έλαο δήκνο. 61

63 Πνιηηηζηηθψλ Δθδειψζεσλ 15, ην πνζνζηφ πνπ απαηηεί ε ΑΔΠΗ, ην νπνίν αληηζηνηρεί ζην 7% ησλ απνθνξνινγεκέλσλ πσιεζέλησλ εηζηηεξίσλ, είλαη ππεξβνιηθφ θαη απνηειεί βαζηθφ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηελ επηηπρή θαη βηψζηκε δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. ε άιιεο ρψξεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ Αγγιία, ην πνζνζηφ πνπ εηζπξάηηνπλ αληίζηνηρνη θνξείο είλαη πνιχ ρακειφηεξν θαη πεξηνξίδεηαη αθφκε θαη ζην 3% (Πνιπρξνληάδεο, 2011). Δπηπιένλ, νη παξάγνληεο ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο θαηαξηίζηεθε ην ακνηβνιφγην ηεο ΑΔΠΗ γηα ην έηνο θξίλνληαη σο κε αμηνθξαηηθνί θαη απζαίξεηνη, θαζψο δελ απνηεινχλ απνηέιεζκα δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ ελ ιφγσ αληηπξνζσπεπηηθή νκάδα ρξεζηψλ, ζχκθσλα κε ηελ πξφβιεςε ηνπ ηειεπηαίνπ εδαθίνπ ηεο παξ.3 ηνπ άξζξνπ 56 ηνπ λ.2121/1993. Σν ίδην ηζρπξίδεηαη θαη ν Παλειιήληνο χλδεζκνο Καηαζηεκάησλ Δζηίαζεο θαη Γηαζθέδαζεο ζε εμψδηθε πξφζθιεζε 16 πνπ απέζηεηιε ζηελ ΑΔΠΗ, πξνθεηκέλνπ γηα ηελ επαλεμέηαζε ηνπ ακνηβνινγίνπ απηήο, εθφζνλ ν λφκνο πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα πξνεγνχκελεο δηαπξαγκάηεπζεο ζην πιαίζην ησλ ρξεζηψλ ζπλαιιαθηηθψλ εζψλ. Σα ίδηα, θαη επηπιένλ, πξνβιήκαηα αλαδεηθλχνληαη θαη ζην πιαίζην ζπλεξγαζίαο ηεο ΑΔΠΗ κε ηνπο πξσηνβάζκηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Απφ ηνπο εξσηεζέληεο δήκνπο ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο έξεπλαο, πνζνζηφ 90% 17 ζεσξνχλ ηηο ακνηβέο πνπ θαηαβάιινπλ ζηελ ΑΔΠΗ πςειέο θαη ηελ ζπλεξγαζία ηνπο κε ηελ ελ ιφγσ αλψλπκε εηαηξία κέηξηα έσο θαθή. πγθεθξηκέλα, θαηφπηλ πξνζσπηθήο ζπλέληεπμεο κε ηνλ θ. Γηψξγν Αλησλάθε, θαιιηηερληθφ δηεπζπληή ηεο Γεκνηηθήο Κνηλσθεινχο Δπηρείξεζεο Πνιηηηζκνχ, Αζιεηηζκνχ θαη Πεξηβάιινληνο ηνπ δήκνπ Ζξαθιείνπ Κξήηεο, δηαπηζηψζεθε ε έληνλε δπζαξέζθεηα απέλαληη ζηελ πνιηηηθή ηεο ΑΔΠΗ θαη ζηηο ακνηβέο πνπ απαηηεί ζηα πιαίζηα ηεο δηνξγάλσζεο ηνπ Φεζηηβάι Ζξαθιείνπ (Heraklion Arts Festival). Ζ πνιηηηθή ηεο ΑΔΠΗ ζχκθσλα κε ηνλ ίδην, θηλείηαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πιήξνπο εκπνξεπκαηνπνίεζεο ηεο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο, επηβάιινληαο ακνηβέο γηα πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα αθφκα θαη ζε εθδειψζεηο πνπ δελ απαηηνχλ ηελ έθδνζε εηζηηεξίνπ ή έρνπλ θηιαλζξσπηθφ ραξαθηήξα κε ζπλέπεηα λα κε γελλάηαη δήηεκα εθκεηάιιεπζεο, θαηάρξεζεο ή παξαβίαζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ δηθαησκάησλ ησλ δεκηνπξγψλ. Οη ελ 15 Ζ ζπλέληεπμε ηχπνπ ηνπ Παλειιήληνπ πλδέζκνπ Γηνξγαλσηψλ Πνιηηηζηηθψλ Δθδειψζεσλ είλαη δηαζέζηκε ζηελ εμήο ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: ζπλεληεπμε-ηππνπ-πζδπε.html (ηειεπηαία επίζθεςε 18/09/2011) 16 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα: (ηειεπηαία επίζθεςε 12/09/2011) 17 Βιέπε αλαιπηηθφηεξα Παξάξηεκα 3 62

64 ιφγσ ακνηβέο ππνινγίδνληαη σο πνζνζηφ επί ησλ εμφδσλ πνπ πξαγκαηνπνίεζε ν δήκνο γηα ηελ εθάζηνηε εθδήισζε. ε απηφ ην ζεκείν, ηίζεηαη έλα πνιχ κεγάιν δήηεκα γηα ηηο απαηηήζεηο ησλ ΟΓ,δηφηη ελψ ν λνκνζέηεο πξνβαίλεη ζε απνθιεηζηηθή απαξίζκεζε ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ επηβάιινληαη ζηηο πεξηνπζηαθέο θαη εζηθέο εμνπζίεο ησλ δεκηνπξγψλ, κε αθήλνληαο πεξηζψξηα γηα πεξαηηέξσ εμαηξέζεηο απφ ην γεληθφ θαλφλα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, κε ζπλέπεηα νη ΟΓ λα αηηνχλ λφκηκα ακνηβή απφ νπνηαδήπνηε άιιε ρξήζε, ηίζεηαη δήηεκα εζηθήο θαη θνηλσληθήο λνκηκνπνίεζεο απηήο ηεο απαίηεζεο. 63

65 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: Ζ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΟΤ ΦΔΣΗΒΑΛ ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ ΒΤΡΧΝΑ ΚΑΗ ΣΖ ΑΔΠΗ 7.1. Σο θεζηιβάλ ηος Γήμος Βύπυνα Ο Γήκνο Βχξσλα απνηειεί έλα απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο δήκνπο ζηελ πεξηθέξεηα Αηηηθήο κε πιεζπζκφ πνπ αξηζκεί πεξίπνπ θαηνίθνπο θαη εκθαλίδεη ζεκαληηθφ έξγν ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ, σο παξαγσγνχ θαη πξναγσγνχ ηνπ πνιηηηζκνχ. Οη πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο ηνπ Γήκνπ θαιχπηνπλ ην ρξνληθφ νξίδνληα ζρεδφλ φινπ ηνπ έηνπο θαη πεξηιακβάλνπλ ην Φεζηηβάι Βχξσλα «ηε ζθηά ησλ βξάρσλ», ην Παηδηθφ Φεζηηβάι ην νπνίν είλαη θηηαγκέλν απφ παηδηά γηα παηδηά, ηηο Γεηηνληέο Πνιηηηζκνχ, κία ζεηξά δσξεάλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ (ζπλαπιίεο, παξαζηάζεηο, ρνξφο, θνπθινζέαηξν) πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε αλνηρηνχο ρψξνπο ηεο πφιεο θαη κηα ζεηξά πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ην ρεηκψλα, πνπ πεξηιακβάλνπλ ζπλαπιίεο-αθηεξψκαηα ζε γλσζηνχο ηξαγνπδνπνηνχο, παξαζηάζεηο, θαζψο θαη πξνβνιέο ηαηληψλ. Ζ πξναγσγή ηνπ πνιηηηζκνχ απνηειεί δέζκεπζε θαη πξνηεξαηφηεηα γηα ην Γήκν Βχξσλα θαη θαηαβάιιεηαη ζπλερήο πξνζπάζεηα, ηφζν απφ ηνπο εξγαδνκέλνπο ζηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα, φζν θαη απφ ηε Γεκνηηθή Αξρή πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, κέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο πινπνίεζεο λέσλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ αιιά θαη κε ηνλ εκπινπηηζκφ ησλ ππαξρνπζψλ. Μία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαη δεκνθηιέζηεξεο δξάζεηο πνιηηηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ πινπνηεί ν Γήκνο, απνηειεί ην εηήζην Φεζηηβάι Βχξσλα «ζηε ζθηά ησλ βξάρσλ», ην νπνίν πεξηιακβάλεη πνηθίιεο πνιηηηζηηθέο πξνηάζεηο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ ςπραγσγία, εθπαίδεπζε θαη ζπκκεηνρή φρη κφλν ησλ δεκνηψλ αιιά ηεο θνηλσλίαο σο ζχλνιν θαη δηνξγαλψλεηαη επί είθνζη ηξία (23) ζπλαπηά έηε. Καηαμησκέλνη θαη λένη θαιιηηέρλεο απφ ηελ ειιεληθή θαη δηεζλή κνπζηθή ζθελή, αθηεξψκαηα ζε κεγάιεο πξνζσπηθφηεηεο ηνπ ειιεληθνχ ηξαγνπδηνχ, ζχγρξνλν ζέαηξν αιιά θαη αξραίν δξάκα θαη θσκσδία, θαζψο θαη εθπαηδεπηηθά ζπλέδξηα ζπλζέηνπλ ηελ πνιπδηάζηαηε θαη πνιπεπίπεδε θπζηνγλσκία ηνπ Φεζηηβάι Βχξσλα, ην νπνίν πινπνηνχηαλ, κέρξη ζήκεξα, απφ ην Πλεπκαηηθφ Κέληξν Βχξσλα, λνκηθφ πξφζσπν δεκνζίνπ δηθαίνπ ηνπ δήκνπ. Λφγσ ησλ αιιαγψλ θαη ησλ ζπγρσλεχζεσλ πνπ επέθεξε ζηα λνκηθά πξφζσπα ησλ δήκσλ ην Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο (άξζξν 103), ην Φεζηηβάι δελ πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηξέρνλ έηνο, ελψ ην πξνζερέο ζα 64

66 δηνξγαλσζεί, πιένλ, απφ ην λενζπζηαζέλ λνκηθφ πξφζσπν ηνπ Οξγαληζκνχ Πνιηηηζκνχ θαη Αζιεηηζκνχ. Με ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα απνηειεί έλα απφ ηα κεγαιχηεξα θεζηηβάι ζηελ Διιάδα ζε πιήζνο εθδειψζεσλ αιιά θαη πξνζέιεπζεο θνηλνχ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ παξαρσξήζεθαλ απφ ηελ γξακκαηεία ηνπ Πλεπκαηηθνχ Κέληξνπ Βχξσλα θαη θαηφπηλ επεμεξγαζίαο απηψλ απνηππψλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα ε πξνζέιεπζε ηνπ θνηλνχ ηα ηειεπηαία δεθαπέληε (15) έηε Στήλη Γιάγραμμα 1:Η προζέλεσζη ηοσ κοινού ζηο Φεζηιβάλ «ζηη ζκιά ηων βράτων» Σν έηνο 2010 ζεκεηψζεθε ε, κέρξη ηψξα, κεγαιχηεξε πξνζέιεπζε θνηλνχ, αθνχ πεξίπνπ πνιίηεο ζπκκεηείραλ ζηηο εθδειψζεηο ηνπ Φεζηηβάι. Σν πξφγξακκα γηα ην ελ ιφγσ έηνο πεξηείρε 33 εθδειψζεηο, κε ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ επηκέξνπο Φεζηηβάι κέζα ζην Φεζηηβάι, πνπ ζπλίζηαληαη ζε ζπλαπιίεο, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, πξνβνιέο θαη έλα εθπαηδεπηηθφ ζπλέδξην κε ζέκα «Γηνξγάλσζε Φεζηηβάι, ηάζεηο, εμειίμεηο θαη πξνθιήζεηο γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε», ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηκήκα Δπηθνηλσλίαο, Μέζσλ θαη Πνιηηηζκνχ ηνπ Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ. Ζ θαηαλνκή ησλ επηκέξνπο εθδειψζεσλ απνηππψλεηαη ζην θάησζη γξάθεκα, σο πνζνζηφ επί ηνπ ζπλφινπ ησλ εθδειψζεσλ. 65

67 3% 3% 30% 64% πλαπιίεο Θεαηξηθέο Παξαζηάζεηο Πξνβνιέο Δθπαηδεπηηθφ πλέδξην Γράθημα 2: Οι εκδηλώζεις ηοσ Φεζηιβάλ Βύρωνα για ηο έηος 2010 Πξνθεηκέλνπ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ελ ιφγσ πνιπδηάζηαηεο πνιηηηζηηθήο δηνξγάλσζεο ν Γήκνο επηζηξαηεχεη έλα πιήζνο θαιιηηερλψλ θαη επηζηεκφλσλ: ηνπο θαιιηηερληθνχο ή επηζηεκνληθνχο ζπκβνχινπο πνπ ζα επηιέμνπλ ηηο ρνξεπηηθέο νκάδεο, ηνπο θαιιηηέρλεο πνπ ζα εξκελεχζνπλ ηηο ρνξνγξαθίεο, ηνπο κνπζηθνχο πνπ ζα ηηο ζπλνδεχζνπλ, ηνπο ελδπκαηνιφγνπο, ηνπο ζθελνζέηεο, ηνπο ζθελνγξάθνπο, ηνπο θσηηζηέο θαη ηνπο ερνιήπηεο πνπ ζα επηκειεζνχλ ησλ παξαζηάζεσλ, ηνπο επηθνηλσληνιφγνπο θαη ηνπο δηαθεκηζηέο πνπ ζα αλαιάβνπλ ηελ πξνβνιή ηνπ πνιηηηζηηθνχ γεγνλφηνο, ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε πνπ ζα ζρεδηάζνπλ ην εγρείξεκα, ζα νξγαλψζνπλ θαη ζα θαηεπζχλνπλ ην ζχλνιν ηνπ εκπιεθφκελνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Ο Πξνυπνινγηζκφο πνπ δηελεξγεί ν δήκνο γηα ηε δηνξγάλσζε ηνπ θεζηηβάι πεξηιακβάλεη, κεηαμχ άιισλ, ηνηο ακνηβέο γηα ηα δηθαηψκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, νη νπνίεο κεηαβάιινληαη απφ έηνο ζε έηνο αλάινγα κε ηνπο εηδηθφηεξνπο φξνπο πνπ ξπζκίδνληαη απφ ηελ άδεηα ρξήζεο ή εθκεηάιιεπζεο πνπ παξαρσξεί ζηνλ Γήκν ε ΑΔΠΗ. Ζ παξνχζα κειέηε πεξίπησζεο ζα πεξηνξηζηεί ζηα δηθαηψκαηα δεκφζηαο εθηέιεζεο πνπ παξαρσξνχληαη ζηνλ δήκν γηα ηελ δηνξγάλσζε ηνπ Φεζηηβάι θαη εηδηθφηεξα ησλ ζπλαπιηψλ ζην πιαίζην απηνχ, αθνχ, φπσο θαζίζηαηαη εκθαλέο ζην Γξάθεκα 2, θαηαιακβάλνπλ ηε κεξίδα ηνπ ιένληνο αλάκεζα ζηηο εθδειψζεηο πνπ απαξηίδνπλ ην Φεζηηβάι. 66