ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: «Κιηκαηηθή αιιαγή θαη ηνπξηζκόο» Δπηβιέπνπζα Κα Γηδαζθάινπ Διέλε πνπδάζηξηα: ηαπξνύια Πεζιή ΑΘΗΝΑ-2008

2 Πεξίιεςε θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα εμεηάζεη θαη λα απνηππψζεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ: Οη ζρεηηθέο κε ηνλ ηνπξηζκφ ππεξεζίεο, δξαζηεξηφηεηεο θαη δηαδηθαζίεο ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ αχμεζε ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. θαη ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Αληίζηξνθα, ε θιηκαηηθή αιιαγή επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε, ηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά θαη ηνλ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ θαη αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ζην κέιινλ ζε πεξαηηέξσ αιιαγέο θαη αλαδηαξζξψζεηο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, θξίλεηαη αλαγθαία ε αλάπηπμε πνιηηηθψλ αληαπφθξηζεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ήηνη πνιηηηθψλ πξνζαξκνγήο θαη πνιηηηθψλ κεηξηαζκνχ. πκπεξαζκαηηθά, ε θιηκαηηθή αιιαγή ζέηεη ηελ ηνπξηζηηθή πνιηηηθή ελψπηνλ λέσλ πξνθιήζεσλ. Οη εκπιεθφκελνη ζα πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηα αλαγθαία κέηξα, ψζηε λα αληηκεησπίζνπλ ηηο απεηιέο θαη λα αμηνπνηήζνπλ ηηο επθαηξίεο πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή ζπλεπάγεηαη γηα ηνλ ηνπξηζκφ. Ζ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο βαζίζηεθε απνθιεηζηηθά, ζρεδφλ, ζηε δεπηεξνγελή έξεπλα, ελψ επηθνπξηθά δηεμήρζε πξσηνγελήο έξεπλα πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο. Λέμεηο-θιεηδηά: ηνπξηζκφο, θιηκαηηθή αιιαγή, εθπνκπέο αεξίσλ θαηλνκέλνπ ζεξκνθεπίνπ, αεξνκεηαθνξέο, ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, επνρηθφηεηα, ηνπξηζηηθή πξνζθνξά, ηνπξηζηηθή δήηεζε, ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί, πξνζαξκνγή, κεηξηαζκφο, αληηζηάζκηζε εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, δηαθνξνπνίεζε ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, εκπνξία εθπνκπψλ, νηθνεηηθεηνπνίεζε, πξάζηλνο ηνπξηζκφο

3 Abstract The purpose of this paper is to investigate and describe the relationship between climate change and tourism. Tourism-related services, activities and procedures considerably contribute to greenhouse gas emissions and climate change. On the other hand, climate change has a strong impact on tourism demand and supply as well as on tourism destinations competition and is expected to induce further changes and restructuring in the future. Therefore, it is suggested that policies responding to climate change, in particular adaptation and mitigation policies, should be developed in the tourism sector. In conclusion, climate change is a new challenge for tourism industry. Stakeholders should take the necessary measures to face the threats and take advantage of the opportunities that climate change brings to tourism. For the purposes of this paper the methodology was based almost exclusively on secondary research and on the conduct of a limited primary research, which is rather supplementary. Key-words: tourism, climate change, greenhouse gas emissions, air-transport, tourism enterprises, seasonality, tourism supply, tourism demand, tourism destinations, adaptation, mitigation, carbon dioxide emissions offsetting, tourism product differentiation, emissions trade, eco-labeling, green tourism

4 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Εσταριζηίες Ειζαγωγή Βαζικές έννοιες και οριζμοί Η έλλνηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Η έλλνηα ηνπ ηνπξηζκνύ Η ζρέζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνύ Η ζσμβολή ηοσ ηοσριζμού ζηην κλιμαηική αλλαγή Γεληθά Μεηαθνξέο Δγθαηαζηάζεηο θηινμελίαο Λνηπέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Έκκεζε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνύ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή -Μειινληηθέο ηάζεηο Οι επιπηώζεις ηης κλιμαηικής αλλαγής ζηον ηοσριζμό Γηαθξίζεηο ησλ επηδξάζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Άκεζεο επηδξάζεηο: Έκκεζεο (καθξνπξόζεζκεο) επηδξάζεηο Έκκεζεο επηπηώζεηο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αιιαγήο Δπηπηώζεηο ησλ πνιηηηθώλ αληηκεηώπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο: Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε θαη ηηο ηνπξηζηηθέο ξνέο Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνπο ηνπξηζηηθνύο πξννξηζκνύο Πολιηικές ανηαπόκριζης ζηην κλιμαηική αλλαγή Πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο Πξνζαξκνγή ηνπξηζηώλ Θεζκηθά κέηξα (ζε ηνπηθό/εζληθό/πεξηθεξεηαθό/δηεζλέο επίπεδν)

5 Μέηξα ζε επίπεδν ηνπξηζηηθώλ επηρεηξήζεσλ Πξνζαξκνγή ζε επίπεδν πξννξηζκνύ Πξννξηζκνί ρεηκεξηλνύ ηνπξηζκνύ Παξαζαιάζζηνη θαη λεζησηηθνί πξννξηζκνί Πνιηηηθέο κεηξηαζκνύ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Θεζκηθά κέηξα (ηνπηθό/εζληθό/πεξηθεξεηαθό/δηεζλέο επίπεδν) Τνπξηζηηθή βηνκεραλία Καηαλαισηέο Πξννξηζκνί Καιέο Πξαθηηθέο Η πεξίπησζε ηεο Διιάδαο σμπεραζμαηικές Παραηηρήζεις ΠΗΓΕ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ ΠΑΡΑΣΗΜΑ Ι ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ

6 Δπραξηζηίεο Δπραξηζηώ ζεξκά ηελ επηβιέπνπζα ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, θα Γηδαζθάινπ Διέλε γηα ην ρξόλν, ηηο πνιύηηκεο ζπκβνπιέο θη επηζεκάλζεηο θαη ηε ζπλεξγαζία θαηά ηελ εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο

7 1. Δηζαγωγή Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε εμέηαζε θαη ε απνηχπσζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ. Δηδηθφηεξα, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ηεο ζπκβνιήο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, θαζψο θαη ησλ επηπηψζεσλ ηεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηνπ θιίκαηνο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Αξρηθά, παξαηίζεληαη νη βαζηθνί νξηζκνί θαη γίλεηαη ε ελλνηνινγηθή ηνπνζέηεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ (Κεθάιαην 1). Καηφπηλ παξνπζηάδνληαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ν ηνπξηζκφο ζπληειεί ζηελ ελίζρπζε ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ Αεξίσλ ηνπ Φαηλνκέλνπ ηνπ Θεξκνθεπίνπ θαη ζηελ άζθεζε πξφζζεησλ πεξηβαιινληηθψλ πηέζεσλ (Κεθάιαην 2). Αθνινπζεί ε αλάιπζε ησλ επηδξάζεσλ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο ζηνλ ηνπξηζκφ θαη ε θσδηθνπνίεζε ησλ αλαθαηαηάμεσλ πνπ απηή επηθέξεη ζε φιν ην θάζκα ηεο ηνπξηζηηθήο αιπζίδαο (Κεθάιαην 3) Σέινο, κειεηψληαη νη πνιηηηθέο πνπ είλαη απαξαίηεην λα αλαπηπρζνχλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επηδξάζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη πξνηείλνληαη ηα ελδεηθλπφκελα κέηξα ζε κηθξν- θαη καθξν-επίπεδν, ελψ παξάιιεια εμεηάδεηαη ε εθαξκνγή ηνπο ζηελ Διιάδα (Κεθάιαην 4). Ζ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο βαζίζηεθε απνθιεηζηηθά ζρεδφλ ζηε δηεμαγσγή δεπηεξνγελνχο έξεπλαο (επηζθφπεζε μελφγισζζεο θπξίσο βηβιηνγξαθίαο θαη αξζξνγξαθίαο, κειεηψλ θη εξεπλψλ). Παξάιιεια πξαγκαηνπνηήζεθε πξσηνγελήο έξεπλα ζε ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο Αζήλαο πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηεί ν βαζκφο θαη ην κέγεζνο ησλ επηδξάζεσλ ηηο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηε δήηεζε θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ επηρεηξήζεσλ. Ωζηφζν, ε έξεπλα είλαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο θη έρεη επηθνπξηθφ θαη ζπκπιεξσκαηηθφ ραξαθηήξα

8 2.Βαζηθέο έλλνηεο θαη νξηζκνί 2.1. Η έλλνηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Ωο «θιίκα» νξίδνπκε ηηο κέζεο θαηξηθέο ζπλζήθεο, ήηνη ηε ζηαηηζηηθή πεξηγξαθή ζε φξνπο κέζεο ηηκήο ή κεηαβιεηφηεηαο ζπγθεθξηκέλσλ κεηαβιεηψλ πνπ ζπλήζσο αθνξνχλ ζηε ζεξκνθξαζία, ηηο βξνρνπηψζεηο θαη ηνλ άλεκν θαη επηθξαηνχλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή θαη γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν, ε δηάξθεηα ηεο νπνίαο, φπσο έρεη πξνζδηνξηζηεί απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Μεηεσξνινγίαο (ζην εμήο Π.Ο.Μ.) είλαη πεξίπνπ 30 έηε. Σν θιίκα ραξαθηεξίδεηαη επίζεο απφ ηα εκεξήζηα θη επνρηαθά αθξφηαηα ηνπ θαηξνχ θαη πνηθίιιεη απφ ηφπν ζε ηφπν (ΗPCC, 2007). Ζ θιηκαηηθή αιιαγή αλαθέξεηαη ζε θάζε αιιαγή πνπ ζπκβαίλεη ζην θιίκα θαη είλαη απνηέιεζκα είηε θπζηθψλ δηεξγαζηψλ είηε ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο 1 (IPCC,2007). Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα πην αλεζπρεηηθά ζχγρξνλα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα, θαζψο κάιηζηα ζπλδέεηαη κε ην «θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ», ηελ ππεξζπγθέληξσζε δειαδή ζηελ αηκφζθαηξα κεγάισλ πνζνηήησλ ησλ αεξίσλ ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (ζην εμήο Α.Φ.Θ) 2 θαη ηελ ππεξζέξκαλζε ηεο γεο 3. Πξαγκαηηθά ην θιίκα ηεο Γεο έρεη αιιάμεη δξακαηηθά ζε ζρέζε κε ηελ πξνβηνκεραληθή επνρή, θπξίσο ιφγσ ησλ αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζηεξίδνληαη 1 Ο νξηζκφο απηφο δηαθέξεη απφ απηφλ πνπ δίδεηαη ζηε χκβαζε Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (άξζξν 1) θαη νξίδεη ηελ θιηκαηηθή αιιαγή σο «κηα αιιαγή ζην θιίκα πνπ απνδίδεηαη άκεζα ή έκκεζα ζηηο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο θαη κεηαβάιιεη ηε ζύλζεζε ηεο παγθόζκηαο αηκόζθαηξαο, όπσο δηαπηζηώλεηαη βάζεη παξαηεξήζεσλ ζε ζπγθξίζηκεο ρξνληθέο πεξηόδνπο». 2 χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ άξζξνπ 1 ηεο χκβαζεο Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Kιηκαηηθή Αιιαγή, ηα Α.Φ.Θ. είλαη αεξηψδε ζπζηαηηθά ηεο αηκφζθαηξαο, θπζηθά ή αλζξσπνγελή, πνπ απνξξνθνχλ θαη επαλεθπέκπνπλ ππέξπζξε αθηηλνβνιία Tα αέξηα απηά θαηαγξάθνληαη ζην Παξάξηεκα Α ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην ζηε χκβαζε Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Kιηκαηηθή Aιιαγή θαη είλαη ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα (CO2)- πνπ ζεσξείηαη θαη ην ζεκαληηθφηεξν-, ην κεζάλην (NH4), ην ππνμείδην ηνπ αδψηνπ (Ν2Ο), νη πδξνθζνξάλζξαθεο (HFCs), νη ππεξθζνξάλζξαθεο (PFCs) θαη ην εμαθζνξηνχρν ζείν (SF6). Υσξίο ηα Α.Φ.Θ. ε κέζε ζεξκνθξαζία ηνπ πιαλήηε ζα ήηαλ θαηά 33 ν C ρακειφηεξε θαη ε χπαξμε δσήο αδχλαηε. Ο θίλδπλνο γηα ηνλ πιαλήηε δελ πξνθχπηεη απφ ην σο άλσ θπζηθφ θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, αιιά απφ ηελ «ελίζρπζε» ηνπ, ιφγσ ηεο θαηαθφξπθα απμαλφκελεο ζπγθέληξσζεο ζηελ αηκφζθαηξα ησλ παξαπάλσ αεξίσλ, ηα νπνία παγηδεχνπλ ηελ ππέξπζξε αθηηλνβνιία θαη ηελ εκπνδίδνπλ λα «δξαπεηεχζεη» ζηελ αηκφζθαηξα, πξνθαιψληαο έηζη ζεκαληηθή άλνδν ηεο ζεξκνθξαζίαο. 3 χκθσλα κε ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (IPCC) «ε ππεξζέξκαλζε ηνπ θιηκαηηθνύ ζπζηήκαηνο είλαη αλακθίβνιε»(ipcc,2007) - 8 -

9 ζηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ 4, ελψ αθφκε κεγαιχηεξε αιιαγή αλακέλεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 21 νπ αη. θαη κεηαγελέζηεξα 5. Δθδειψζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ ζπληζηνχλ ηδίσο ε αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο θαη ηνπ κεγέζνπο ησλ αθξαίσλ θαη απξφβιεπησλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ φπσο θπθιψλεο, θαη ηπθψλεο, νη εθηεηακέλεο πεξίνδνη μεξαζίαο, νη άηαθηεο βξνρνπηψζεηο,, ε αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο γεο θαη ε ζπλαθφινπζε άλνδνο ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο: Σα ηειεπηαία 100 ρξφληα, έρεη ζεκεησζεί άλνδνο ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο επηθάλεηαο ηεο γεο ζρεδφλ θαηά 1 ν C κε ηε δεθαεηία ηνπ 1990 λα ραξαθηεξίδεηαη σο ε ζεξκφηεξε φισλ ησλ επνρψλ. Οη επηζηήκνλεο πξνβιέπνπλ πεξαηηέξσ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 1.8ºC έσο 4 ºC κέρξη ην ηέινο ηνπ αηψλα θαη ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο κεηαμχ 9 θαη 0,88 εθαηνζηψλ απεηιψληαο 100 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο παγθνζκίσο (IPCC, 2007). Δίλαη δε ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ εθηφο απφ ηηο άκεζεο επηπηψζεηο ζην θπζηθφ θαη ζην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ δίδεηαη φιν θαη κεγαιχηεξε έκθαζε ζηηο έκκεζεο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη θπξίσο ζην ελδερφκελν λα απνηειέζεη απηή ηξνρνπέδε ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ ή ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ (Stern, 2006, IPCC, 2007) 6. Σα παξαπάλσ έρνπλ ζέζεη ζε ζπλαγεξκφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα, αλ θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ε εθ κέξνπο ηεο αλάιεςε δξάζεο ήηαλ ζρεηηθά πξφζθαηε: κφιηο ην 1988 δεκηνπξγήζεθε ε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή (IPCC) ζην Σνξφλην κε αληηθείκελν ηε ζπιινγή, αμηνιφγεζε θαη δηάρπζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ηηο ζπλέπεηεο θαη ηηο 4 Σν CO2 ηεο αηκφζθαηξαο έρεη απμεζεί θαηά 31% ζε ζρέζε κε ηελ πξν-βηνκεραληθή επνρή. χκθσλα κε ηνπο επηζηήκνλεο ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ε παξαηεξνχκελε αχμεζε ζηηο κέζεο παγθφζκηεο ζεξκνθξαζίεο απφ ηα κέζα ηνπ 20 νπ αη. είλαη «πνιχ πηζαλφ» (πηζαλόηεηα > 90%) λα είλαη απνηέιεζκα ησλ αλζξψπηλσλ ελεξγεηψλ πνπ απμάλνπλ ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ Α.Φ.Θ ζηελ αηκφζθαηξα (αθνχ ε ελέξγεηα πνπ θηάλεη ζηε Γε απφ ηνλ ήιην παξακέλεη ζηαζεξή απφ ην 1978). Τπνινγίδεηαη φηη πεξίπνπ 7 δηζεθαηνκκχξηα κεηξηθνί ηφλνη CO2 εηζέξρνληαη ζηελ αηκφζθαηξα θάζε ρξφλν ιφγσ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. 5 Δθηηκάηαη φηη αθφκε θαη αλ ήηαλ δπλαηφ λα ζηακαηήζνπλ φιεο νη αλζξσπνγελείο εθπνκπέο Α.Φ.Θ. θαη λα ζηαζεξνπνηεζνχλ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ Α.Φ.Θ. ζηελ αηκφζθαηξα ζηα ζεκεξηλά επίπεδα, νη ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ιφγσ ησλ πξνεγνχκελσλ εθπνκπψλ ζα ζπλέρηδαλ λα γίλνληαη αηζζεηέο γηα ηα επφκελα ρξφληα ηνπιάρηζηνλ. 6 Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ζηηο αλαθνξέο ηεο, θπξίσο κεηά ην 2000, αλαγλσξίδεη ηελ θιηκαηηθή αιιαγή σο απεηιή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη ηελ επίηεπμε ησλ Αλαπηπμηαθψλ ηφρσλ ηεο Υηιηεηίαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (United Nations Millennium Development Goals) (MDGs)

10 πνιηηηθέο αληηκεηψπηζήο ηεο, ελψ ηα ζεκέιηα γηα κηα πην νινθιεξσκέλε θαη ζπληνληζκέλε δξάζε ηέζεθαλ ιίγν αξγφηεξα: ε ύκβαζε Πιαίζην ησλ Ηλσκέλσλ Δζλώλ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή 7 θαη ην Πξσηόθνιιν ηνπ Κηόην πνπ αθνινχζεζε 8 αλαγλσξίδνληαο ηελ θιηκαηηθή αιιαγή σο έλα πξφβιεκα πςίζηεο ζεκαζίαο θαη ζέηνληαο σο ζηφρν «ηε δέζκεπζε ησλ θξαηώλ-κειώλ ζηελ θαηεύζπλζε ηεο ζηαζεξνπνίεζεο ησλ ζπγθεληξώζεσλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκόζθαηξα ζε επίπεδν πνπ λα απνηξέπεη ηελ επηθίλδπλε αλζξσπνγελή παξεκβνιή ζην θιηκαηηθό ζύζηεκα» 9, δηακφξθσζαλ ην αλαγθαίν ζεζκηθφ πιαίζην θαη απεηέιεζαλ ηελ πξψηε επίζεκε απφθξηζε ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή 10. ηηο κέξεο καο πιένλ απνηειεί δήηεκα πξνηεξαηφηεηαο: κεγάινο αξηζκφο ζπλδηαζθέςεσλ δηνξγαλψλνληαη ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, ελψ ζεκαληηθφο είλαη θαη ν αξηζκφο ησλ δειψζεσλ, ησλ ζπκβάζεσλ θαη ησλ δηαθεξχμεσλ πνπ ππεγξάθεζαλ θαη εμαθνινπζνχλ λα ππνγξάθνληαη αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηελ αληηκεηψπηζή ηνπ. 7 Ζ χκβαζε Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ππεγξάθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1992, ζηo πιαίζηo ηεο πλφδνπ Κνξπθήο ζην Ρίν ληε Σδαλέηξν ηεο Βξαδηιίαο θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 21 ε Μαξηίνπ Ζ Διιάδα ηελ θχξσζε κε ην Ν. 2205/ Σν Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην ζηε πλζήθε-πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ππεγξάθε ηελ 29 ε Απξηιίνπ 1998, ζηε Νέα Τφξθε θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 16 ε Φεβξνπαξίνπ Ζ Διιάδα θχξσζε ην Πξσηφθνιιν κε ην Ν. 3017/2002 (ΦΔΚ Α 117/ ). 9 Βι. άξζξν 2 χκβαζεο Πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή. 10 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν δηεζλψλ θεηκέλσλ ήηαλ φηη ελψ ε χκβαζε έζεηε έλαλ εζεινληηθφ ζηφρν κείσζεο ησλ εθπνκπψλ απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζηα επίπεδα ηνπ 1990 (έηνο βάζεο) κέρξη ην 2000 (ζηφρνο πνπ δελ επεηεχρζε απφ ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο), ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην, έζεηε λνκηθά δεζκεπηηθνχο ζηφρνπο θαη εηδηθφηεξα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ CO2 απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο θαηά 5% ζπγθξηηηθά πξνο ην 1990, θαηά ηελ πεξίνδν Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ σο άλσ ζηφρνπ ηίζεληαη ζπγθεθξηκέλεο πνζνηηθνπνηεκέλεο ππνρξεψζεηο πεξηνξηζκνχ ησλ εθπνκπψλ γηα θάζε ρψξα ζχκθσλα κε ηα νξηδφκελα ζην παξάξηεκα Β ηνπ Πξσηνθφιινπ

11 Γξάθεκα 2.1 Η άλνδνο ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο γεο ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα CO2 (Πεγή: Γξάθεκα 2.2 Οη πξνβιέςεηο γηα ηελ άλνδν ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο γεο (IPCC,2007)

12 2. 2. Η έλλνηα ηνπ ηνπξηζκνύ χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ (ζην εμήο Π.Ο.Σ.), ε έλλνηα ηνπ ηνπξηζκνχ αλαθέξεηαη «ζηηο δξαζηεξηόηεηεο ησλ αλζξώπσλ πνπ ηαμηδεύνπλ θαη δηακέλνπλ ζε κέξε εθηόο ηεο ζπλήζνπο δηακνλήο ηνπο γηα όρη πεξηζζόηεξν από έλα έηνο αδηαιείπησο γηα ιόγνπο αλαςπρήο [..]θαη γηα άιινπο ζθνπνύο πνπ δε ζρεηίδνληαη κε δξαζηεξηόηεηεο ακεηβόκελεο ζηνλ ηόπν επίζθεςεο». Με θξηηήξην ηε δηέιεπζε ή κε ησλ εζληθψλ ζπλφξσλ δηαθξίλεηαη ζε δηεζλή θαη εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ, αληίζηνηρα. Ο ηνπξηζκφο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο, δπλακηθφηεξνπο θαη ηαρχηαηα αλαπηπζζφκελνπο θιάδνπο παγθνζκίσο, πξσηαξρηθή πεγή εηζνδήκαηνο θαη εηζξνήο μέλνπ ζπλαιιάγκαηνο, ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη γεληθά κνριφ θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θη επξχηεξεο αλάπηπμεο ηφζν γηα ηηο αλαπηπγκέλεο, θπξίσο φκσο γηα ηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Άιισζηε, ηα ηειεπηαία ρξφληα ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ επίηεπμε ησλ Αλαπηπμηαθψλ ηφρσλ ηεο Υηιηεηίαο θαη θπξίσο κε ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θηψρεηαο 11. Οη αξηζκνί είλαη ελδεηθηηθνί: Οη δηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο απφ 25 εθαηνκκχξηα ην 1950, αλήιζαλ ζε 903 εθαηνκκχξηα ην 2007, ελψ ηα δηεζλή ηνπξηζηηθά έζνδα απφ 2,1 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα ην 1951 αλήιζαλ ζην πνζφ ησλ 856 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ ην 2007, πνζφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 10,7% πεξίπνπ ηνπ παγθφζκηνπ Α.Δ.Π 12. χκθσλα κε ηα πην πξφζθαηα ζηνηρεία, κφλν ηo δηάζηεκα Ηαλνπάξηνπ-Απξίιηνπ 2008, ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ άγγημε ην 5%. Οη πξνβιέςεηο γηα ην κέιινλ είλαη ηδηαίηεξα επνίσλεο: Δθηηκάηαη φηη κέρξη ην 2020, ν αξηζκφο ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ ζα αλέιζεη ζην 1,6 δηζεθαηνκκχξην, ελψ νη ηνπξηζηηθέο δαπάλεο ζα μεπεξάζνπλ ηα 2 ηξηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα (UNWTO, 2008, WTTC,2008). 11 Έθθξαζε ηνπ ζηφρνπ απηνχ απνηειεί ε πξσηνβνπιία ST-EP (Sustainable Tourism Eliminating Poverty), θαη εθαξκνγή ησλ ζπζηάζεσλ ηεο πλφδνπ Κνξπθήο γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε ζην Γηνράλεζκπνπξγθ, ην ην πιαίζην ηεο πξσηνβνπιίαο απηήο ν Π.Ο.Σ. πινπνηεί έξγα ζε αλαπηπζζφκελεο θαη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο (Αηζηνπία, Γθάκπηα, Γνπηλέα, Κέλπα, Μνδακβίθε, Σαλδαλία, Βηεηλάκ θαη Εάκπηα, Αιβαλία, Κακεξνχλ, Κνινκβία, Γθάλα, Γνπαηεκάια θ.α.). Ζ ρξεκαηνδφηεζε γίλεηαη απφ ηνλ Π.Ο.Σ., αιιά θαη απφ κεγάιεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο φπσο ε Οιιαλδία, ε Ηηαιία θαη ε Γαιιία πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ πξσηνβνπιία. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο, νη δηεζλή ηνπξηζηηθά έζνδα γηα ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αλακέλεηαη λα μεπεξάζνπλ ηα 250 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα. Γηα ην ζπληνληζκφ ηεο φιεο πξνζπάζεηαο έρεη ηδξπζεί ζηε ενχι έλα ίδξπκα. Πεξηζζφηεξα γηα ην πξφγξακκα ζην δηαδηθηπαθφ ηφπν ηνπ Π.Ο.Σ. ( 12 εκεηψλεηαη φηη ζηα κεγέζε απηά δε ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα έζνδα απφ ηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ θαη ηηο πσιήζεηο ησλ αεξνπνξηθψλ εηζηηεξίσλ

13 Απφ ηελ άιιε, ν ηνπξηζκφο είλαη κηα πνιπζχλζεηε δξαζηεξηφηεηα κε κεγάιν αξηζκφ άκεζα θαη έκκεζα εκπιεθνκέλσλ παξαγφλησλ, ζπλδεδεκέλε κε ην επξχηεξν εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ (νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηθφ): Σξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο, επηδεκίεο, νηθνλνκηθέο θξίζεηο θαη θπζηθέο θαηαζηξνθέο αζθνχλ άκεζε επηξξνή ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο. Απηφ, άιισζηε, απνδεηθλχεη ε αθχξσζε πνιιψλ ηνπξηζηηθψλ θξαηήζεσλ κεηά ηελ ηξνκνθξαηηθή επίζεζε ηεο 11 εο επηεκβξίνπ 2001, ε ζεκαληηθή κείσζε ζηα κεγέζε ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ πνπ ζεκεηψζεθαλ ζηελ Αζία ην 2002 κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ ηνχ SARS, αιιά θαη νη αλάινγεο κεηψζεηο ζηηο ηνπξηζηηθέο ξνέο πξνο ηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία κεηά ην Σζνπλάκη ην Γεθέκβξην ηνπ 2004, έζησ θαη αλ ήηαλ κεζνπξφζεζκεο. Ζ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία βξίζθεηαη δηαξθψο ελψπηνλ λέσλ πξνθιήζεσλ, ηηο νπνίεο θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη. Γξάθεκα 2.3.Γηεζλείο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο θαη δηεζλή ηνπξηζηηθά έζνδα Διεθνή ηοςπιζηικά έζοδα (διζεκαηομμύπια δολάπια) Διεθνείρ ηοςπιζηικέρ αθίξειρ (εκαηομμύπια)

14 2.3. Η ζρέζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνύ Αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηνπ επξχηεξνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ζπληζηά ην θιίκα: Ζ θιηκαηηθή αιιαγή επεξεάδεη φια ηα έζλε θαη φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν θαη ν ηνπξηζκφο δελ απνηειεί εμαίξεζε. Αληηζέησο, είλαη θνηλψο απνδεθηφ φηη ιίγεο δξαζηεξηφηεηεο -πιελ ηεο γεσξγίαο- εμαξηψληαη ηφζν πνιχ απφ ηε κεηεσξνινγία θαη ηελ θιηκαηνινγία φζν ε ηνπξηζηηθή. Πξάγκαηη, ε ζρέζε ηνπ ηνπξηζκνχ κε ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο είλαη ηδηαίηεξα ζηελή: Οη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ηφζν ζηνλ ηφπν πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ φζν θαη ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ αζθνχλ θαζνξηζηηθή επίδξαζε ζηε ιήςε απφθαζεο ηνπ ηνπξίζηα (push and pull factor) (Braun et al., 1999). Καηάιιειεο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη αλαγθαίεο γηα ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θάζε είδνπο θαη ζρεδφλ γηα φιεο ηηο κνξθέο ηνπξηζκνχ, απφ ηνλ καδηθφ παξαζαιάζζην ηνπξηζκφ κέρξη ηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, φπσο ν νηθνηνπξηζκφο, ν αζιεηηθφο ηνπξηζκφο (Perry) θ.α.. Δμάιινπ, ην θιίκα απνηειεί βαζηθή παξάκεηξν πνπ ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε γηα ηε ράξαμε, ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ην ζρεδηαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο, ηνπ ηνπξηζηηθνχ marketing, αιιά θαη ηεο ηνπξηζηηθή αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο. Μάιηζηα, ζε αληίζεζε κε ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο ή ηηο ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο πνπ αζθνχλ βξαρππξφζεζκεο ή κεζνπξφζεζκεο επηδξάζεηο θαη ιεζκνλνχληαη ζρεηηθά ζχληνκα, ε θιηκαηηθή αιιαγή απνηειεί κηα ζεκαληηθή πξφθιεζε, θαζψο νδεγεί ζε κφληκεο κεηαβνιέο. Απφ ηελ άιιε, ε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή δε κπνξεί λα ζεσξεζεί ακειεηέα. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζε φιν ην εχξνο ηεο ηνπξηζηηθήο αιπζίδαο ζπληεινχλ απνθαζηζηηθά ζηελ αχμεζε ησλ ζπγθεληξψζεσλ Α.Φ.Θ. θαη σο εθ ηνχηνπ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Ωζηφζν, κέρξη πξφζθαηα ε ζρέζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνχ δελ απνηεινχζε αληηθείκελν ηδηαίηεξεο κειέηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη παξά ηελ ηξέρνπζα θαη απμαλφκελε ζεκαζία ηνπ ηνπξηζκνχ γηα ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, ε επηζηεκνληθή θνηλφηεηα πνπ αζρνιείηαη κε ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ειάρηζηα έρεη εζηηάζεη ζηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη απηή ζηνλ ηνπξηζκφ ζε ζχγθξηζε κε άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, ελψ πεξηνξηζκέλν ππήξμε ην ελδηαθέξνλ θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Μφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο άξρηζαλ λα δηεμάγνληαη κειέηεο πνπ αθνξνχλ

15 ζηελ αιιειεμάξηεζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνχ (De Freitas, Wall, Smith 1990, Scott et al., 2001,2003,2004 θ.α.), κε ηελ πιεηνςεθία απηψλ λα εζηηάδεη ζηηο επηδξάζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε ζπγθεθξηκέλνπο πξννξηζκνχο ή κνξθέο ηνπξηζκνχ, ελψ αληίζεηα απνπζηάδεη κηα νιηζηηθή θαη παγθφζκηα πξνζέγγηζε. Μάιηζηα, επξέσο δηαδεδνκέλε ζηηο κειέηεο απηέο είλαη ε ρξήζε δεηθηψλ φπσο ν δείθηεο PET (Physiological Equivalent Temperature) θαη θπξίσο ν Κιηκαηηθόο Γείθηεο Σνπξηζκνύ (Tourism Climate Index-TCI) πνπ «εθεπξέζεθε» ην 1985 κε ζηφρν ηελ πνζνηηθή αμηνιφγεζε ησλ θιηκαηηθψλ πφξσλ κηαο πεξηνρήο φζνλ αθνξά ζηηο γεληθέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηελ πνηφηεηα ηεο ηαμηδησηηθήο εκπεηξίαο, αιιά θαη γηα ηελ εθηίκεζε ησλ κειινληηθψλ αιιαγψλ 13 (Scott&McBoyle, Amelung et al.,2007). Παξάιιεια, αλαδεηθλχεηαη ε ηνπξηζηηθή θιηκαηνινγία (tourist climatology) σο ν θιάδνο εθείλνο ηεο θιηκαηνινγίαο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ δηεξεχλεζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπξηζκνχ θαη θιίκαηνο (Matzarakis et al.,2007). Οη παξαπάλσ εμειίμεηο αληηθαηνπηξίδνληαη θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ θαηεμνρήλ αξκφδηνπ θνξέα γηα ηνλ ηνπξηζκφ δηεζλψο, ηνπ Π.Ο.Σ.: Ζ 1 ε Γηεζλήο πλδηάζθεςε γηα ηνλ Σνπξηζκό θαη ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή πνπ δηνξγαλψζεθε ζηε Djerba ηεο Σπλεζίαο ( ) απφ ηνλ Π.Ο.Σ ζε ζπλεξγαζία κε άιινπο εηαίξνπο νξγαληζκνχο ησλ 13 Ο Κιηκαηηθφο Γείθηεο Σνπξηζκνχ (TCI) βαζίδεηαη ζε κέζεο κεληαίεο ηηκέο γηα 7 θιηκαηηθέο κεηαβιεηέο, ήηνη (i) κέγηζηε εκεξήζηα ζεξκνθξαζία, (ii) κέζε εκεξήζηα ζεξκνθξαζία, (iii) ειάρηζηε εκεξήζηα ζρεηηθή πγξαζία, (iv) εκεξήζηα ζρεηηθή πγξαζία, (v) βξνρφπησζε (R), (vi) εκεξήζηα δηάξθεηα ειηνθάλεηαο (S), (vii) ηαρχηεηα αλέκνπ (W). Πξφθεηηαη γηα θιηκαηνινγηθά δεδνκέλα πνπ είλαη επξέσο δηαζέζηκα γηα ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο παγθνζκίσο θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ άζθεζε γεληθψλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (φπσο επίζθεςε ζε κνπζεία/ αμηνζέαηα θ.α.) θαη φρη ζπγθεθξηκέλσλ (φπσο π.ρ. ζθη) φπνπ δηαθνξεηηθέο θιηκαηνινγηθέο πξνηηκήζεηο κεηαμχ ησλ ηνπξηζηψλ είλαη πηζαλέο. Οη κεηαβιεηέο απηέο ζηε ζπλέρεηα νκαδνπνηνχληαη ζε 5 ππν-δείθηεο πνπ ζπγθξνηνχλ ηνλ Κιηκαηηθφο Γείθηεο Σνπξηζκνχ (TCI), βάζεη ηεο εμίζσζεο TCI = 4CID + CIA + 2R + 2S + W, φπνπ CID = δείθηεο επθνξίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο (daytime comfort index ) θαη ζπληίζεηαη απφ ηηο κεηαβιεηέο (i) θαη (iii), CIA = δείθηεο εκεξήζηαο επθνξίαο (daily comfort index) θαη ζπληίζεηαη απφ ηηο κεηαβιεηέο (ii) θαη (iv). Κάζε ππν-δείθηεο ζηαζκίδεηαη δηαθνξεηηθά, αλάινγα κε ηε ζρεηηθή επηξξνή ηνπ ζην αίζζεκα επεμίαο, επθνξίαο θη «άλεζεο» ησλ ηνπξηζηψλ θαη αμηνινγείηαη βάζεη ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο πνπ θπκαίλεηαη απφ 5 (ην αλψηεξν) έσο -3 (ην θαηψηεξν). Απφ ην ζπλνιηθφ άζξνηζκα πξνθχπηεη ν βαζκφο θαηαιιειφηεηαο ηνπ θιίκαηνο κηαο πεξηνρήο γηα ηνλ ηνπξηζκφ, ζχκθσλα κε ην αθφινπζν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο: Ηδαληθφ, Άξηζην, Πνιχ θαιφ, Καιφ, Απνδεθηφ, Οξηαθά απνδεθηφ, Γπζκελέο Πνιχ δπζκελέο εμαηξεηηθά δπζκελέο, <9 Αδχλαην. Ζ πεξηεθηηθή θχζε ηνπ δείθηε (ιφγσ ηεο επξείαο γθάκαο θιηκαηνινγηθψλ κεηαβιεηψλ), ε εθαξκνγή ηνπ ζε γεληθέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ε δηαζεζηκφηεηα ησλ δεδνκέλσλ, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο πνπ παξέρεη ήηαλ ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ηνλ θαηέζηεζαλ ηδαληθφ γηα κηα αλάιπζε ησλ ελδερφκελσλ κειινληηθψλ αιιαγψλ ζηνπο θιηκαηηθνχο πφξνπο ηνπ ηνπξηζκνχ ιφγσ ηεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηνπ θιίκαηνο. Παξά ηελ θξηηηθή γηα ππνθεηκεληθφηεηα πνπ ηνπ έρεη αζθεζεί θαη ζεκειηψλεηαη ζην γεγνλφο φηη ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ησλ θιηκαηηθψλ κεηαβιεηψλ θαη ε ζρεηηθή ζηάζκηζε ππν-δεηθηψλ βαζίζηεθαλ ζηα δηαζέζηκα βηνκεηεσξνινγηθά ζηνηρεία θαη ηηο γλψκεο ησλ εηδηθψλ ζπληζηά ηνλ πην επξέσο εθαξκνδφκελν δείθηε θαη ε ρξεζηκφηεηά ηνπ δελ έρεη ακθηζβεηεζεί

16 Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ζην εμήο Ζ.Δ.) 14 θαη κε ηε ζπκκεηνρή εθπξνζψπσλ θπβεξλήζεσλ, ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο, ηεο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο, Μ.Κ.Ο, αιιά θαη κέζσλ ελεκέξσζεο απεηέιεζε ηελ πξψηε ξεηή θη επίζεκε αλαγλψξηζε ηνπ γεγνλφηνο φηη ε θιηκαηηθή αιιαγή ζπληζηά δήηεκα πςεινχ ελδηαθέξνληνο γηα ηνλ ηνπξηζκφ, αιιά θαη ηεο επζχλεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ λα απνηειέζεη κέξνο ηεο ιχζεο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ. Όπσο απνηππψλεηαη εχγισηηα ζηε Γηαθήξπμε ηεο Djerba, ζηφρνο ηεο πλδηάζθεςεο ήηαλ λα ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο ζηελ θαηεχζπλζε απηή θαη λα ζέζεη ην βαζηθφ πιαίζην γηα ηελ πεξαηηέξσ δξάζε φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ. Ζ 2 ε Γηεζλή πλδηάζθεςε γηα ηνλ Σνπξηζκό θαη ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή πνπ δηνξγαλψζεθε ζην Davos ηεο Διβεηίαο (1-3 Οθησβξίνπ 2007) είρε σο ζηφρν λα ζπλερίζεη θαη λα εκβαζχλεη ηηο ζπδεηήζεηο πνπ μεθίλεζαλ ην 2003, εζηηάδνληαο φκσο ζηηο πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο θαη κεηξηαζκνχ, νη νπνίεο ζα έπξεπε λα αλαπηπρζνχλ άκεζα, πάληα ζην πιαίζην ηεο θνηλήο θαη δηαθνξνπνηεκέλεο επζχλεο ησλ θξαηψλ, ψζηε ν ηνπξηζκφο «[ ] να ανηαποκριθεί ηατύηαηα ζηην κλιμαηική αλλαγή μέζα ζηο αναπησζζόμενο πλαίζιο ηων Ηνωμένων Εθνών και προοδεσηικά να μειώζει ηις εκπομπές ηων Αερίων ηοσ Φαινομένοσ ηοσ Θερμοκηπίοσ (Α.Φ.Θ)». Μάιηζηα, ζηε Γηαθήξπμε ηνπ Davos γηλφηαλ έθθιεζε γηα αλάιεςε ζπγθεθξηκέλσλ δξάζεσλ απφ θάζε εκπιεθφκελν (θπβεξλήζεηο θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο, ηνπξηζηηθή βηνκεραλία θαη πξννξηζκνχο, θαηαλαισηέο, δίθηπα έξεπλαο θη επηθνηλσληψλ).σα απνηειέζκαηα ηεο πλδηάζθεςεο ππνβιήζεθαλ ζηε ύλνδν Κνξπθήο ησλ Τπνπξγώλ Σνπξηζκνύ γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ζην Λνλδίλν πνπ αθνινχζεζε (13 ε Ννεκβξίνπ 2007) θαη ζηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ Π.Ο.Σ. ζηελ Κνινκβία (23-29 ε Ννεκβξίνπ 2007). Πιένλ, ε θιηκαηηθή αιιαγή έρεη εληαρζεί ζηελ αηδέληα ηνπ Π.Ο.Σ. θαη καδί κε ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο απνηειεί βαζηθφ ηνκέα πξνηεξαηφηεηαο ηνπ. Σα παξαπάλσ δελ απνηππψλνληαη κφλν ζε δηαδνρηθά κελχκαηα ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Π.Ο.Σ. κε αθνξκή ηελ παγθφζκηα εκέξα ηνπ πεξηβάιινληνο ή ηελ παγθφζκηα εκέξα ηνπ ηνπξηζκνχ (UNWTO,2008), ζηα νπνία επηβεβαηψλεηαη ε δέζκεπζε ηνπ Π.Ο.Σ λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε κηαο παγθφζκηαο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο θαη λα εληάμεη ηε ζπληζηψζα ηνπ ηνπξηζκνχ ζε φια πξνγξάκκαηα θαη ηηο πνιηηηθέο ησλ Ζ.Δ. γηα 14 Μεηαμχ άιισλ ζπκκεηείραλ ην Πξφγξακκα ησλ Ζ.Δ. γηα ην Πεξηβάιινλ (UNEP), ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Μεηεσξνινγίαο (WMO), ε χκβαζε ησλ Ζ.Δ. γηα ηελ Καηαπνιέκεζε ηεο Δξεκνπνίεζεο (UNCCD), ν Οξγαληζκφο ησλ Ζ.Δ. γηα ηελ Δθπαίδεπζε, ηελ Δπηζηήκε θαη ηνλ Πνιηηηζκφ (UNESCO)

17 ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, αιιά θαη ζε ζεκαληηθφ αξηζκφ δξάζεσλ θαη πξσηνβνπιηψλ πνπ αλαιακβάλεη ή ζηεξίδεη ν δηεζλήο νξγαληζκφο: πην πξφζθαηε είλαη ε πξσηνβνπιία ClimateSolutions.travel 15 ηελ νπνία αλέιαβε ν Π.Ο.Σ. ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ Davos κε ζηφρν λα απνηειέζεη ηελ βαζηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ιχζεηο πνπ κπνξεί λα εθαξκφζεη ν ηνπξηζηηθφο θιάδνο, ψζηε λα πξνζαξκνζηεί ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη λα θαηαζηεί θιηκαηηθά νπδέηεξνο. Δπηπιένλ, ν νξγαληζκφο απνηειεί έλζεξκν ππνζηεξηθηή ηνπ Πξνγξάκκαηνο ησλ Ζ.Δ. γηα ην Πεξηβάιινλ (UNEP) θαη εηδηθφηεξα ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ κε ηίηιν Kick the Carbon Habit. Παξάιιεια, ζε ζπλεξγαζία κε ην Πξφγξακκα ησλ Ζ.Δ. γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηνλ Π.Ο.Μ. εμέδσζε πξφζθαηα ηελ αλαθνξά Climate Change and Tourism, Responding to Global Challenges ζηελ νπνία αλαιχνληαη νη απεηιέο θαη νη επθαηξίεο πνπ ζπλεπάγεηαη ε θιηκαηηθή αιιαγή γηα ηνλ ηνπξηζκφ, πεξηγξάθεηαη ε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη πξνηείλνληαη ηξφπνη γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο (UNWTO et al.,2008). Μάιηζηα, ν ηίηινο ηεο αλαθνξάο απνηειεί ην θεληξηθφ κήλπκα ηεο θακπάληαο ηνπ Π.Ο.Σ. γηα ην ηξέρνλ έηνο. Σέινο, ν Π.Ο.Σ. ζπκκεηέρεη ζηηο πλδηαζθέςεηο ησλ πκβαιιφκελσλ κεξψλ ζηε χκβαζε-πιαίζην γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή 16, αιιά θαη ζε φιεο ηεο πλδηαζθέςεηο πνπ αθνξνχλ ζην δήηεκα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Δθηφο φκσο απφ ηνλ Π.Ο.Σ. ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα έρεη εληαρζεί ζηηο αηδέληεο πνιηηηθήο θαη άιισλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ 17 θαη έρεη απνηειέζεη ζέκα εμέηαζεο ζε πνιιά ζπλέδξηα θαη workshops 18. ήκεξα πιένλ, έρεη παξαρζεί ζεκαληηθφο φγθνο γλψζεο θαη ε πνιχπινθε ζρέζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνχ έρεη ηχρεη επξείαο αλαγλψξηζεο 15 Αλαιπηηθά ε πξσηνβνπιία πεξηγξάθεηαη ζην 16 Πην πξφζθαηε είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηε χλνδν Κνξπθήο γηα ην Κιίκα ην Γεθέκβξην ηνπ 2007 ζην Μπαιί ηεο Ηλδνλεζίαο 17 ε κήλπκά ηνπ ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ Π.Ο.Μ. Michel Jarraud, θάιεζε ηηο θπβεξλήζεηο θαη ηε βηνκεραλία «λα [ ] ελζσκαηώζνπλ ην θιίκα ζηηο ηνπξηζηηθέο πνιηηηθέο θαη ηα αλαπηπμηαθά ζρέδηα, ώζηε λα δηαζθαιίζνπλ έλα βηώζηκν κέιινλ γηα ηνλ θιάδν», ελψ ν Γ/ληήο ηνπ Πξνγξάκκαηνο ησλ Ζ.Δ. γηα ην Πεξηβάιινλ, Achim Steiner, ζε δήισζή ηνπ αλέθεξε φηη «ν ηνπξηζκόο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηώρεηαο, ζηηο αλαπηπζζόκελεο ρώξεο, ηε κείσζε ηνπ ελεξγεηαθνύ απνηππώκαηνο θαη ζηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθώλ πόξσλ». 18 Όπσο ην workshop πνπ έιαβε ρψξα κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ European Science Foundation (ESF) ζην Μηιάλν ην 2003, θη εθείλν πνπ δηνξγαλψζεθε ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Experts on Climate Change and Tourism Group (eclat) (Lueneburg 3-4 Ηνπλίνπ 2008)(πξφθεηηαη γηα κηα νκάδα εηδηθψλ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ επηηξνπή ηνπ Π.Μ.Ο. γηα ηελ Κιηκαηνινγία θαη ηνλ Π.Ο.Σ γηα λα δηεξεπλήζεη ηα δεηήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηε ζρέζε θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηνπξηζκνχ)

18 ηφζν ζε επίζεκα έγγξαθα 19, φζν θαη ζε επίπεδν ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο: ηε θεηηλή έθζεζε ηεο δηεζλνχο ηνπξηζηηθήο αγνξάο (World Travel Market) ζην Λνλδίλν πνπ ζα ιάβεη ρψξα απφ ηηο Ννεκβξίνπ 2008, κεηαμχ ησλ ζεκάησλ πνπ ζα εμεηαζηνχλ ζα είλαη θαη ε αλεχξεζε ιχζεσλ απέλαληη ζηελ πξφθιεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο βησζηκφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ. 19 Όπσο ζηελ αλαθνξά Stern, φπνπ ν ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη σο «ζχκα» ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θη επίζεο ζηηο εηήζηεο αλαθνξέο ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή

19 3. Η ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνύ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή 3.1. Γεληθά Ο ηνπξηζκφο, φπσο θάζε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, έρεη αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ηνπο θπζηθνχο πφξνπο (αέξα, γε, λεξφ 20 ), ηα νηθνζπζηήκαηα θαη ηε βηνπνηθηιφηεηα (Σζάξηαο et al., 2001). ην πιαίζην απηφ, θαζνξηζηηθή είλαη ε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη εηδηθφηεξα ζηελ ελίζρπζε ηνπ αλζξσπνγελνχο θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ιφγσ ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. θαη θπξίσο ηνπ CO 2. Πξάγκαηη, ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία απνηειεί θιάδν πςειήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο: Όιεο ζρεδφλ νη δξαζηεξηφηεηαο πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηελ παξαγσγή κέρξη ηελ θαηαλάισζε ηνπ ηειηθνχ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο βαζίδνληαη ζηε ρξήζε ελέξγεηαο, ε νπνία πξνέξρεηαη σο επί ην πιείζηνλ απφ ηελ θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ (πεηξέιαην, θάξβνπλν θιπ.). χκθσλα κε ηα ηζρχνληα δεδνκέλα (πνπ αθνξνχλ ην έηνο 2005) νη εθπνκπέο CO 2 πνπ πξνθχπηνπλ απεπζείαο απφ ηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα είλαη ππεχζπλεο γηα ην 5% ησλ παγθφζκησλ εθπνκπψλ CO 2. Σν πνζνζηφ, φκσο, ίζσο είλαη θαη κεγαιχηεξν (πηζαλφλ λα θηάλεη ην 8,2% ή αθφκε θαη ην 14%) αλ ζπκπεξηιεθζεί θαη ε ηζρχο απφ ηελ εθπνκπή αθηηλνβνιίαο (radiative forcing, RFI) 21, νη εθπνκπέο άιισλ Α.Φ.Θ., φπσο ην ληηξηθφ νμείδην (Ν 2 Ο) θαη φζεο πξνθχπηνπλ απφ ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ ηνκέα θαη αλ ιεθζεί ππφςε φηη νη ππνινγηζκνί γηα ηε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζηεξίδνληαη ζε ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζπλήζσο κφλν ζην δηεζλή ηνπξηζκφ ιφγσ πεξηνξηζκέλεο δηαζεζηκφηεηαο ησλ ζηνηρείσλ γηα ηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ. Δπνκέλσο, ε αθξηβήο ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ αλζξσπνγελή θιηκαηηθή αιιαγή κέρξη ζήκεξα δελ έρεη πνηέ εθηηκεζεί θαη αλαιπζεί πιήξσο (UNWTO et al., 2008). 20 χκθσλα κε ην Πξφγξακκα ησλ Ζ.Δ. γηα ην πεξηβάιινλ ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία είλαη εληαηηθφο ρξήζηεο πδάηηλσλ πφξσλ θαη ε αιφγηζηε ρξήζε απηψλ κπνξεί λα απνβεί ηδηαίηεξα επηδήκηα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ζην Ηζξαήι ε ρξήζε λεξνχ απφ μελνδνρεία θαηά κήθνο ηνπ πνηακνχ Ηνξδάλε ζεσξείηαη φηη ζπκβάιιεη ζηελ απνμήξαλζε ηεο Δξπζξάο Θάιαζζαο κε ηε ζηάζκε ηεο λα έρεη κεησζεί θαηά 16.4 κέηξα απφ ην Ο ηνπξηζκφο ηνπ γθνιθ απαηηεί πςειή θαηαλάισζε πδάηηλσλ πφξσλ: έλα γήπεδν ηνπ γθνιθ κε 18 ηξχπεο θάλεη ρξήζε 2.3 εθαηνκκπξίσλ ιίηξσλ ηελ εκέξα θαη θαηά κέζν φξν 10 15,000 m3 λεξνχ/εθηάξην θαη έηνο. Έλα γήπεδν θαιχπηεη πεξίπνπ εθηάξηα γεο, επνκέλσο ε εηήζηα θαηαλάισζε είλαη πεξίπνπ 1 εθαηνκκχξην θπβηθά κέηξα, πνζφηεηα αληίζηνηρε ηεο θαηαλάισζεο λεξνχ ζε κηα πφιε 12,000 θαηνίθσλ. 21 Ζ ηζρχο απφ ηελ εθπνκπή αθηηλνβνιίαο (RFI) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνινγηζηεί ε ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ηνπ ηνπξηζηηθνχ αεξνπνξηθνχ ηαμηδίνπ ζηελ παγθφζκηα ππεξζέξκαλζε θαη κεηξά ηελ αχμεζε ηεο παγθφζκηαο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ζπλεπεία ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. ζην παξφλ ή ζε ζπγθεθξηκέλν έηνο ζην κέιινλ

20 Γηα λα γίλεη αληηιεπηφ ην κέγεζνο ησλ αξηζκψλ ζα κπνξνχζακε λα ζεκεηψζνπκε φηη αλ ζπγθξίλακε ηηο εθπνκπέο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ κε απηέο ησλ ρσξψλ, ν ηνπξηζκφο ζα ήηαλ ν 5 νο κεγαιχηεξνο ξππαληήο παγθνζκίσο (eclat, 2007).Οη εθπνκπέο CO 2 πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ, κηα δξαζηεξηφηεηα κηθξήο δηάξθεηαο (ζπλήζσο δε δηαξθεί πεξηζζφηεξν απφ 4-5 εβδνκάδεο ην ρξφλν γηα θάζε άηνκν) είλαη κεγαιχηεξεο απφ εθείλεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δξαζηεξηφηεηα δηζεθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ πνπ δνπλ θη εξγάδνληαη ζε κεγάιεο βηνκεραλνπνηεκέλεο ρψξεο ή ζε αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο θαηά ηε δηάξθεηα ελφο έηνπο. Παξαθάησ ζα εμεηάζνπκε ηε ζπκβνιή θάζε ππν-θιάδνπ ηνπ ηνπξηζκνχ μερσξηζηά Μεηαθνξέο ηελ θαξδηά ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο βξίζθεηαη ν ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ: Οη αεξνκεηαθνξέο, νη νδηθέο, νη ζηδεξνδξνκηθέο, αιιά θαη νη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο απνηεινχλ ζεκαληηθνχο παξάγνληεο ηφζν γηα ην δηαπεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλή φζν θαη γηα ηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ. Αλακελφκελν είλαη, ινηπφλ, φηη απνηεινχλ θαη ηνλ θχξην ξππαληή: Δθηηκάηαη φηη ην 76% ηνπ ζπλφινπ ησλ εθπεκπφκελσλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ πνζνηήησλ CO 2 (θαη 1/5 ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ παγθνζκίσο) πξνέξρεηαη απφ ηηο κεηαθνξέο. Οη εθπνκπέο πνηθίιινπλ αλά κεηαθνξηθφ κέζν θαη μερσξηζηφ ηαμίδη θαη κπνξεί λα είλαη κεδεληθέο (πρ. δηαδξνκέο κε πνδήιαην), πεξηνξηζκέλεο (ιίγα klg CO 2 ) ή λα θηάλνπλ ηνπο 10 ηφλνπο ζηελ πεξίπησζε ησλ καθξηλψλ ηαμηδίσλ 22. Σε «κεξίδα ηνπ ιένληνο» ησλ εθπνκπψλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θεξδίδνπλ νη αεξνκεηαθνξέο (40%) 23, παξά ην γεγνλφο φηη κφιηο ην 17% ησλ ηνπξηζηηθψλ ηαμηδίσλ πξαγκαηνπνηείηαη αεξνπνξηθψο 24. Τπνζηεξίδεηαη, πάλησο, φηη ε πξαγκαηηθή ζπκβνιή ηεο αεξνπινΐαο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή έρεη ππνηηκεζεί, θαζψο, φπσο πξναλαθέξζεθε, ζηνπο 22 Έλα κέζν ηνπξηζηηθφ ηαμίδη ππνινγίδεηαη φηη παξάγεη 0,25 ηφλνπο CO2. 23 χκθσλα κε ηνπο Φίινπο ηεο Γεο (Friends of the Earth) ηα εκπνξηθά αεξησζνχκελα αεξνζθάθε (jet planes) παξάγνπλ πάλσ απφ 600 εθαηνκκχξηα ηφλνπο CO 2, πνζφηεηα πνπ ηζνχηαη κε ην CO 2 πνπ παξάγεηαη απφ φιεο ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Αθξηθή. 24 Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη αεξνπνξηθά ηαμίδηα κεηαμχ ησλ 7 επείξσλ αληηπξνζσπεχνπλ ην 2,7% φισλ ησλ ηνπξηζηηθψλ ηαμηδίσλ, αιιά ζπκβάιινπλ ζε πνζνζηφ 17% ζηηο παγθφζκηεο εθπνκπέο CO2 πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνπξηζκφ

21 ππνινγηζκνχο δε ζπκπεξηιακβάλνληαη νη εθπνκπέο ηνπ ληηξηθνχ νμεηδίνπ (N2O), νχηε θαη ε ηζρχο απφ ηελ εθπνκπή ηεο αθηηλνβνιίαο (RFI). Οη εθπνκπέο Α.Φ.Θ. απφ ηηο αεξνκεηαθνξέο πνηθίιινπλ: νη κεγάιεο δηάξθεηαο πηήζεηο εθπέκπνπλ κεγαιχηεξε πνζφηεηα CO 2 /ρικ ζε ζρέζε κε ηηο πηήζεηο κέζεο δηάξθεηαο, ελψ νη πηήζεηο κηθξήο δηάξθεηαο επηβαξχλνπλ πεξηζζφηεξν ηελ αηκφζθαηξα ζπγθξηλφκελεο κε ηηο πηήζεηο κέζεο δηάξθεηαο (ε πξνζγείσζε θαη ε απνγείσζε είλαη δηαδηθαζίεο πςειφηεξεο εληάζεσο ελέξγεηαο). Οη εθπνκπέο CO 2 είλαη αλάινγεο ηνπ κεγέζνπο θαη ηεο ρσξεηηθφηεηαο ησλ αεξνζθαθψλ, αιιά θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ επηβαηψλ business class (ιφγσ ησλ πξφζζεησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη ζηελ πεξίπησζε απηή). Σν πξφβιεκα επηηείλεηαη απφ ηηο πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο αληηθαηάζηαζεο ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ, αιιά θαη απφ ηε δηαηήξεζε αεξνζθαθψλ παιαηάο ηερλνινγίαο. Δμάιινπ, ε δηεζλήο αεξνπινΐα απαιιάζζεηαη απφ νπνηαδήπνηε κνξθή θνξνινγίαο πνπ ζα εζσηεξηθνπνηνχζε ην πξαγκαηηθφ πεξηβαιινληηθφ θφζηνο, ελψ νη εθπνκπέο Α.Φ.Θ. ησλ δηεζλψλ πηήζεσλ δε ζπκπεξηιακβάλνληαη ζε θαλέλα ζρέδην εκπνξίαο εθπνκπψλ (Fitzgerald & Tol., 2007). Ζ ζπκβνιή ησλ αεξνπνξηθψλ ηαμηδίσλ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη ινηπφλ κεγάιε θαη γίλεηαη αθφκε κεγαιχηεξε, αλ ιάβνπκε ππφςε ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο (αχμεζε αξηζκνχ επηβαηψλ θαη αξηζκνχ ηαμηδηψλ αλα άηνκν θαη θαη έηνο), αιιά θαη ηελ αχμεζε ηεο κέζεο απφζηαζεο πνπ δηαλχεηαη αλά πηήζε (Peeters et al., 2005). Έηζη, νη εθπνκπέο απφ ηα αεξνκεηαθνξέο απμάλνπλ ηαρχηεξα ζε ζρέζε κε εθείλεο ησλ ππνινίπσλ κέζσλ κεηαθνξάο. χκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο γηα ην 2035 ην κεξίδην ησλ εθπνκπψλ απφ ηηο αεξνκεηαθνξέο αλακέλεηαη λα θηάζεη ην 52% (Unis, 2008), ελψ κέρξη ην ζχκθσλα κε πην απαηζηφδνμα ζελάξηα- ζα αληηζηνηρεί ζην 3% ησλ παγθφζκησλ εθπνκπψλ CO 2. Αλ κάιηζηα ιεθζνχλ ππφςε νη εθπνκπέο άιισλ Α.Φ.Θ. ην σο άλσ πνζνζηφ ζα αγγίμεη ην 5%. Σα παξαπάλσ θαηαδεηθλχνπλ θαη ην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ θαιείηαη λα δηαδξακαηίζεη ε αεξνπινΐα ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. εκαληηθφ ξππαληή, φκσο, απνηειεί θαη ε λαπζηπινΐα θαη δε ε παγθνζκίσο αλζνχζα βηνκεραλία ηεο θξνπαδηέξαο. Σα θξνπαδηεξφπινηα (πνπ κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ πεξί ηνπο ηνπξίζηεο) δε δεκηνπξγνχλ κφλν απφβιεηα θαη ιχκαηα πνπ κνιχλνπλ ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο, αιιά αλήθνπλ ζηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξαγσγνχο Α.Φ.Θ. ζηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία. Παξά ην γεγνλφο φηη νη κεραλέο ηνπο (εηδηθά ησλ ππεξσθέαλησλ)

22 είλαη πεξηζζφηεξν ελεξγεηαθά απνδνηηθέο ζε ζρέζε κε άιια κέζα κεηαθνξάο, εθπέκπνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο ηνμηθψλ αεξίσλ 25, πνπ πξνθαινχλ φμηλε βξνρή, αιιαγή ζηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ζεκαληηθέο βιάβεο ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ησλ γεηηνληθψλ πεξηνρψλ. Παξά ηαχηα, δελ πθίζηαληαη ηνπ ίδηνπο απζηεξνχο ειέγρνπο γηα ηε κφιπλζε ηνπ αέξα φπσο γηα παξάδεηγκα ηα απηνθίλεηα, ελψ φπσο θαη ηα αεξνπιάλα απαιιάζζνληαη νπνηαζδήπνηε θνξνινγίαο (Pleumarum, 2007). Σέινο, νη εθπνκπέο απφ άιια κέζα κεηαθνξάο (θπξίσο νδηθήο, φπσο απηνθίλεηα, ιεσθνξεία θιπ.) είλαη κηθξφηεξεο (32% εθπνκπέο απφ απηνθίλεηα θαη 4% απφ άιιεο κεηαθνξέο), αλ θαη απνηεινχλ ηα πην δεκνθηιή κέζα γηα ηε κεηαθίλεζε ησλ ηνπξηζηψλ. 25 To Γίθηπν US-Bluewater Network πνπ εθζηξαηεχεη ελάληηα ζηε κφιπλζε ησλ σθεαλψλ απφ ηα πινία δηαπίζησζε φηη κηα κφλν επίζθεςε θξνπαδηεξφπινηνπ ζε ιηκάλη κπνξεί λα παξαγάγεη εθπνκπέο ίζεο κε εθείλεο απηνθηλήησλ

23 3.3. Δγθαηαζηάζεηο θηινμελίαο Ζ ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ ελεξγεηαθή θαηαλάισζε ζηηο εγθαηαζηάζεηο γηα ηε θηινμελία ησλ ηνπξηζηψλ. Γηεζλψο κπνξνχκε λα εληνπίζνπκε πνιιά θαη δηαθνξεηηθά είδε ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ φπσο μελνδνρεία, κνηέι, παλζηφλ, παλδνρεία, μελψλεο, θάκπηλγθ, παξαζεξηζηηθέο θαηνηθίεο, ελνηθηαδφκελα δσκάηηα θ.α. Ζ ρξήζε ελέξγεηαο αθνξά θπξίσο θαη θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ζηε ζέξκαλζε θαη ην δξνζηζκφ (air conditioning), ελψ κεγάιε θαηαλάισζε γίλεηαη θαη γηα ην θσηηζκφ, ηελ παξαζθεπή θαγεηνχ θαη ηε ζίηηζε, ηελ ηήξεζε ζπλζεθψλ ηάμεο θαη θαζαξηφηεηαο, ηελ παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ θαη ζηηο ηξνπηθέο ή άλπδξεο πεξηνρέο γηα ηελ αθαιάησζε ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ. Δμάιινπ, ν ηνκέαο ηεο ζηέγαζεο είλαη ζεκαληηθφο παξαγσγφο απνξξηκκάησλ, ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ πνπ ζπληζηνχλ βαζηθή πεγή Α.Φ.Θ. Ζ κέζε θαηαλάισζε ελέξγεηαο πνηθίιιεη αλά θαηεγνξία, ηχπν θαη ηνπνζεζία εγθαηάζηαζεο 26, σζηφζν ζχκθσλα κε ηα δηαζέζηκα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ν ηνκέαο ηεο ζηέγαζεο επζχλεηαη γηα ην 21% ησλ εθπνκπψλ CO 2 ηνπ ηνπξηζκνχ (UNWTO et al, 2008) Λνηπέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Οη ηνπξίζηεο ζπκκεηέρνπλ ζε πνιιέο θαη πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο δηαθνξεηηθήο ελεξγεηαθήο έληαζεο (απφ ηελ πεξηήγεζε ζηνλ πξννξηζκφ, ηηο επηζθέςεηο ζε κνπζεία, αμηνζέαηα, ζεκαηηθά πάξθα κέρξη θνιχκβεζε θαη δξαζηεξηφηεηεο κεγαιχηεξσλ απαηηήζεσλ φπσο νξεηβαζία, ζθη θιπ.). ρεδφλ φιεο, φκσο, βαζίδνληαη ζηε ρξήζε ελέξγεηαο πνπ πξνέξρεηαη άκεζα ή έκκεζα απφ ηα νξπθηά θαχζηκα. Σν κεξίδην ζπκκεηνρήο ησλ ινηπψλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο εθπνκπέο CO 2 αλέξρεηαη κφιηο ζην 3% (πνπ αληηζηνηρεί ζε πεξίπνπ 48 Mt CO 2 ). Οη εθπνκπέο CO 2 αλά ηνπξίζηα πνηθίιινπλ θη εμαξηψληαη απφ ην είδνο, ηελ έληαζε, ηε δηάξθεηα θαη ηε ζπρλφηεηα άζθεζεο κηαο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο 27, αιιά θαη απφ ηνλ ίδην ηνλ πξννξηζκφ (θιίκα, δηαζέζηκε 26 Γηα παξάδεηγκα γηα ηα κεγάια μελνδνρεία νη εθπνκπέο CO2 έρνπλ ππνινγηζηεί κεηαμχ 3 6% ηνπ ζπλφινπ, αιιά κπνξεί λα θηάζνπλ θαη ζην 10% γηα ηα μελνδνρεία πνιπηειείαο. 27 Μηα κέζε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ππνινγίζηεθε φηη παξάγεη πεξίπνπ 40 Klg CO2, ελψ δξαζηεξηφηεηεο ρακειψλ ελεξγεηαθψλ απαηηήζεσλ (φπσο επηζθέςεηο ζε ζπγγελείο θαη θίινπο VFR) παξάγνπλ ιηγφηεξν απφ 10 klg CO

24 ηερλνινγία) 28. Μέρξη ζηηγκήο νη ζρεηηθέο κε ηελ ελεξγεηαθή θαηαλάισζε ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πιεξνθνξίεο είλαη ειάρηζηεο, φκσο δελ ακθηζβεηείηαη φηη ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ «ελεξγεηαθνχ απνηππψκαηνο» ελφο πξννξηζκνχ. Γξάθεκα 3.1. Πνζνζηηαία θαηαλνκή ησλ εθπνκπώλ CO2 αλά θιάδν ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο Τοςπιζηικέρ δπαζηηπιόηηηερ 3% Εγκαηαζηάζειρ θιλοξενίαρ 21% Λοιπέρ μεηαθοπέρ 36% Αεπομεηαθοπερ 40% Αεπομεηαθοπερ Λοιπέρ μεηαθοπέρ Εγκαηαζηάζειρ θιλοξενίαρ Τοςπιζηικέρ δπαζηηπιόηηηερ 3.5. Έκκεζε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνύ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή - Μειινληηθέο ηάζεηο Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ, ν ηνπξηζκφο απνηειεί κηα άκεζε βαζηθή πεγή Α.Φ.Θ. Ωζηφζν, ζπκβάιιεη θη έκκεζα ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή κέζσ ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο (ειεθηξηθήο θπξίσο) γηα ηελ παξαγσγή αγαζψλ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπξηζηψλ (απφ ηελ παξαγσγή εηδψλ δηαηξνθήο θη εμνπιηζκνχ δηαθνπψλ κέρξη ηα ελζχκηα δηαθνπψλ), ηελ θαηαζθεπή ηεο γεληθήο θαη εηδηθήο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο (π.ρ. γήπεδα ηνπ γθνιθ, θνιπκβεηηθέο δεμακελέο), αιιά θαη ηε δηαρείξηζε απνβιήησλ (Sisman and Associates,2007). Παξάιιεια, ε ζπγθέληξσζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο, απνηειεί παξάγνληα πίεζεο γηα ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηνπ πξννξηζκνχ (πνπ ζπρλά 28 O εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο είλαη ππεχζπλνο γηα κφιηο ην ¼ ησλ εθπνκπψλ CO2 πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο (UNWTO et al., 2008)

25 απνηεινχλ θαη ηνπο βαζηθνχο πφινπο έιμεο), γεγνλφο πνπ πνιιαπιαζηάδεη ηηο αξλεηηθέο επηδξάζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Γεδνκέλνπ φηη ηα κεγέζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζα απμεζνχλ ζεκαληηθά ηα επφκελα ρξφληα, ε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηηο εθπνκπέο CO 2 αλακέλεηαη ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ Π.Ο.Σ. λα απμεζεί θαηά 150% κέζα ζηα επφκελα ηξηάληα έηε (αλ δε ιεθζνχλ ηα θαηάιιεια κέηξα), θηάλνληαο ην 16% ησλ παγθφζκησλ εθπνκπψλ (UNWTO et al.,, 2008, WWF,2001). Μάιηζηα νη εθπνκπέο απφ ηηο κεηαθνξέο ζα ζπλερίζνπλ λα απμάλνληαη κε κεγαιχηεξν ξπζκφ απφ ηηο άιιεο. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο ζε φ, ηη αθνξά ζηε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ππάξρεη θαη έληνλνο αληίινγνο: ππνζηεξίδεηαη φηη ηα πνζνζηά δε δηθαηνινγνχλ άκεζε ζρέζε κεηαμχ ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηεο παγθφζκηαο ππεξζέξκαλζεο θαη φηη κε ηελ εμαίξεζε ησλ αεξνκεηαθνξψλ, ην «αλζξαθηθφ απνηχπσκα» ησλ δηαθνπψλ ίζσο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο λα είλαη κηθξφηεξν απφ απηφ πνπ παξάγεηαη ζηελ νηθία καο ή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο. Γηα ην ιφγν απηφ ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζε άιινπο παξάγνληεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βηνκεραλνπνίεζε θαη ηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο. Ωζηφζν δε κπνξεί λα ζεσξεζεί ηπραίν φηη νη πεξηνρέο ησλ νπνίσλ νη εθπνκπέο απμάλνπλ ηαρχηαηα (αζηαηηθή ήπεηξνο) είλαη επίζεο αλεξρφκελνη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί: ε Κίλα ζπλαγσλίδεηαη πιένλ ηηο Ζ.Π.Α. φρη κφλν ζηνλ αξηζκφ ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ, αιιά θαη ζηηο εθπνκπέο αέξησλ ξχπσλ. Δπνκέλσο, ν ηνπξηζκφο αλήθεη ηεο «ζχηεο» ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο

26 4. Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνλ ηνπξηζκό. Ζ θιηκαηηθή αιιαγή, ινηπφλ, αλακέλεηαη λα επεξεάζεη ην ζχλνιν ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο πξνθαιψληαο ζνβαξέο αλαθαηαηάμεηο θαη αιιαγέο ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε, ηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά θαη ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο ελ γέλεη Γηαθξίζεηο ηωλ επηδξάζεωλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Άκεζεο επηδξάζεηο: νη επηδξάζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη άκεζεο α) ζηνπο πξννξηζκνχο ζηνπο νπνίνπο ην θιίκα απνηειεί ην βαζηθφ ηνπξηζηηθφ πφξν, φπσο επί παξαδείγκαηη ζηηο ρψξεο ηεο ιεθάλεο ηεο κεζνγείνπ, πνπ έιθνπλ κεγάιν αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ ιφγσ ηνπ κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο β) ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή, φπσο εθδειψλεηαη θάζε θνξά, πξνθαιεί ηε βιάβε ή ηελ θαηαζηξνθή ελφο ζηνηρείνπ ηνπ θπζηθνχ ή δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο πνπ απνηειεί έλαλ ζεκαληηθφ πφιν έιμεο ησλ ηνπξηζηψλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε δηάβξσζε ησλ αθηψλ ζηηο παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο ιφγσ ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, ε θαηαζηξνθή ηεο ηνπξηζηηθή ππνδνκήο θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ ιφγσ αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ 29, αιιά θαη ε εμαθάληζε λεζηψλ (φπσο ζηελ πεξίπησζε ησλ λεζηψλ ηνπ Δηξεληθνχ) 30. Οη επηδξάζεηο απηέο γίλνληαη νξαηέο άκεζα θαη ζπλήζσο είλαη νμείεο (UNWTO et al.,2008) Έκκεζεο (καθξνπξόζεζκεο) επηδξάζεηο: Απηέο πξνθχπηνπλ απφ κηα ζηαδηαθή θαη δηαξθή αιιαγή ηνπ πεξηβάιινληνο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο πνπ 29 Οη ηξνπηθνί θπθιψλεο πξνθάιεζαλ ζνβαξέο βιάβεο ζηε Νέα Τφξθε θαη ζην παξαζαιάζζην ζέξεηξν ηνπ Καλθνχλ ζην Μεμηθφ ηνλ Αχγνπζην θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2005 αληίζηνηρα. ην Πεξνχ, έληνλεο βξνρνπηψζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαηλνκέλνπ El Nido ηα έηε , είραλ σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ηνπ λεξνχ πνπ πξνθάιεζε ζεκαληηθέο βιάβεο ζηηο αξρηηεθηνληθέο δνκέο ζηελ αξραηνινγηθή δψλε Chan Chan ζηα βφξεηα ηεο ρψξαο. 30 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε λήζνο Tuvalu θαη ηα λεζηά Marshall, ηα νπνία κάιηζηα ζηεξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζρεδφλ ζηνλ ηνπξηζκφ γηα ηελ νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε. Καζψο ην πςειφηεξν ζεκείν ησλ λεζηψλ απηψλ είλαη κφιηο ιίγα κέηξα πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη κε δεδνκέλν φηη ε ζηάζκε ηεο ζα αλέβεη ζπλεπεία ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ε ίδηα ε χπαξμε ησλ λεζηψλ απηψλ είλαη ππφ απεηιή. Ο θίλδπλνο απηφο έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν πνιιψλ ζπδεηήζεσλ ζηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ Ο.Ζ.Δ

27 πξνθαιεί ε θιηκαηηθή αιιαγή. ηηο επηδξάζεηο απηέο πεξηιακβάλνληαη κεηαμχ άιισλ αιιαγέο ζηε βηνπνηθηιφηεηα, ηε ζχλζεζε ησλ εηδψλ 31 (Scott et al.,2001), ηε ρισξίδα, ηελ παλίδα 32, ηνπο θπζηθνχο πφξνπο θ.α.(bugmann et al.). ηελ πεξίπησζε απηή ε θιηκαηηθή αιιαγή δελ επηδξά ζηνλ βαζηθφ ηνπξηζηηθφ πφξν κηαο πεξηνρήο, αιιά ζε θάπνηνλ άιιν πνπ επεξεάδεη θαζνξηζηηθά ηελ ειθπζηηθφηεηα κηαο πεξηνρήο, ηελ άζθεζε θάπνηαο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο 33 ή νξηζκέλεο κνξθέο ηνπξηζκνχ, ηελ αηζζεηηθή ηνπ ηνπίνπ θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ελ γέλεη 34. Ζ ζνβαξφηεηα ηνπ δεηήκαηνο γίλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν αληηιεπηή αλ ιάβνπκε ππφςε φηη ειάρηζηα ππνθαηάζηαηα ππάξρνπλ γηα ηνπο θπζηθνχο πφξνπο. Σν πην ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη θνξαιιηνγελείο χθαινη, ν απνρξσκαηηζκφο θαη ε γεληθφηεξε ππνβάζκηζε ησλ νπνίσλ ζπλεπεία ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη παξάγσλ αλεζπρίαο γηα ηνπο λεζησηηθνχο θαη παξάθηηνπο πξννξηζκνχο 35, θαζψο απνηεινχλ ζεκαληηθφ πφιν έιμεο γηα ηνπο ηνπξίζηεο, θαη δε γηα φζνπο αζρνινχληαη κε ηνλ θαηαδπηηθφ ηνπξηζκφ. 31 Τςειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο λεξνχ ίζσο νδεγήζνπλ ζε κεηαθίλεζε νξηζκέλσλ εηδψλ ςαξηψλ ζην Οληάξην ηνπ Καλαδά πξνο ηα βνξεηφηεξα θαη ζε εμαθάληζε θάπνησλ εηδψλ πνπ δηαβηνχλ ζε ςπρξφηεξα λεξά. Πνιιά απφ ηα είδε ζηα νπνία ζηεξίδεηαη ν ηνπξηζκφο ηνπ Καλαδά (θάιαηλεο, πνιηθέο αξθνχδεο) βξίζθνληαη ήδε ζε θίλδπλν ιφγσ ησλ αιιαγψλ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ελψ ραξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ε κείσζε ζηνλ αξηζκφ ησλ ιηνληαξηψλ ζηελ Αθξηθή (ππνινγίδεηαη φηη ε κείσζε αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 80 % ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ) (WWF). 32 Πεξίπνπ 20-30% ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο απεηιείηαη απφ εμαθάληζε, αλ ε ζεξκνθξαζία απμεζεί θαηά βαζκνχο Κειζίνπ (IPCC,2007). 33 Γηα παξάδεηγκα, αιιαγέο ζηε κεηαλάζηεπζε ησλ απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ ιφγσ ηεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηνπ θιίκαηνο ζα επεξεάζνπλ ηελ παξαηήξεζε πνπιηψλ (bird watching) πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αλαδεηρζεί ζε μερσξηζηή ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ή απνηειεί ηκήκα άιισλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Αιιαγέο ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο δηαηαξαρήο εθηφο απφ δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ ηξνθνδνζία ησλ επηρεηξήζεσλ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα ζην γαζηξνλνκηθφ θαη νηληθφ ηνπξηζκφ. 34 ηελ Σαλδαλία πξνβιέπεηαη φηη κέρξη ην 2020 ηα ρηφληα ηνπ φξνο Κηιηκάληδαξν πνπ απνηειεί ην ζθεληθφ πνιιψλ ηαηληψλ θαη θσηνγξαθηψλ ζα έρνπλ εμαθαληζηεί εληειψο. 35 Οη θνξαιιηνγελείο χθαινη είλαη ηα πην εληππσζηαθά θαη πινχζηα ζαιάζζηα νηθνζπζηήκαηα ζηνλ πιαλήηε, παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ ησλ ηξνπηθψλ σθεαλψλ θαη έρνπλ πνιχ κεγάιε ζεκαζία γηα ηνλ ηνπξηζκφ, ηελ αιηεία θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αθηψλ. Παγθνζκίσο, πνιινί άλζξσπνη εμαξηψληαη ελ κέξεη ή απνθιεηζηηθά απφ ηνπο θνξαιιηνγελείο πθάινπο. Όπσο αθξηβψο νη πάγνη ζηνπο πφινπο θαη νη παγεηψλεο, έηζη θαη ηα θνξάιιηα είλαη εμαηξεηηθά επαίζζεηα ζηε ζεξκνθξαζία θαη ζπληζηνχλ έλαλ πνιχ θαιφ δείθηε γηα ηνλ αληίθηππν ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ παγθνζκίσο. Μηα άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο ζάιαζζαο θαηά 1-2 βαζκνχο Κειζίνπ ζα πξνθαιέζεη απνρξσκαηηζκφ θαη θαηαζηξνθή ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ κε ηξνκεξέο επηπηψζεηο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ νηθνλνκία πνιιψλ ηνπξηζηηθψλ δσλψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ Απζηξαιία. Τπνινγίδεηαη φηη 16% ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ ηνπ θφζκνπ θαηαζηξάθεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαηλνκέλνπ El-Nido. ηε Βφξεηα θαη Αλαηνιηθή Αθξηθή ην πνζνζηφ θαηαζηξνθήο ησλ πθάισλ έρεη απμεζεί απφ 18.6% ην 1999 ζε 51.3% ην Δθηηκάηαη φηη ν απνρξσκαηηζκφο ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ ζα απμεζεί ζε έληαζε θαη ζπρλφηεηα κε απνηέιεζκα ζηελ Καξατβηθή θαη ηε Ν.Α. Αζία λα ιακβάλεη ρψξα ζε εηήζηα βάζε κέρξη ην 2020 θαη ζηνλ Δηξεληθφ κέρξη ην

28 Έκκεζεο επηπηώζεηο θνηλωληθήο θαη νηθνλνκηθήο αιιαγήο: Οη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε έρνπλ αλαγλσξηζηεί δηεζλψο (Stern, 2006, IPCC,2007). Αλ θαη νη ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο δελ έρνπλ απνηειέζεη αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο επεμεξγαζίαο ζε φ, ηη αθνξά ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν, είλαη γεγνλφο φηη ιακβαλνκέλεο ππφςε ηεο εμάξηεζεο ηνπ ηνπξηζκνχ απφ ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία, ηελ θνηλσληθή ζηαζεξφηεηα θαη αζθάιεηα, νη επηπηψζεηο απηέο ζα επεξεάζνπλ άκεζα ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία (θπξίσο ζε πεξηνρέο φπνπ ν ηνπξηζκφο είλαη θιάδνο πςειήο ζεκαζίαο γηα ηνπηθέο θη εζληθέο νηθνλνκίεο), ηδίσο ην ππάξρνλ ηνπξηζηηθφ θεθάιαην θαη ηηο δπλαηφηεηεο αχμεζήο ηνπ κέζσ επελδχζεσλ (Becken, 2004) Δπηπηώζεηο ηωλ πνιηηηθώλ αληηκεηώπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο: επηπηψζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ κπνξνχλ λα επέιζνπλ φρη επζέσο απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, αιιά απφ ηα κέηξα πνπ ζα ιεθζνχλ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ζα αλαπηπρζνχλ γηα ηνλ κεηξηαζκφ ησλ επηπηψζεσλ θαη ηελ πξνζαξκνγή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Οη πνιηηηθέο απηέο ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηνλ ηξφπν δσήο θαη ζπκπεξηθνξάο ησλ ηνπξηζηψλ, ηελ θηλεηηθφηεηα θαη ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε θη επεξεάδνπλ ηε δηάξζξσζε θαη ην θφζηνο ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο είλαη ε άληζε θαηαλνκή ησλ ηνπξηζηηθψλ ξνψλ, ε ζπγθέληξσζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε ιίγεο αγνξέο θαη πξννξηζκνχο 36 θαη ε επνρηθφηεηα. Καησηέξσ, ζα εμεηάζνπκε ηηο αιιαγέο πνπ ζα επηθέξεη ε θιηκαηηθή 36 Σξεηο θπξίσο πεξηνρέο, ε Δπξψπε, ε Αζία καδί κε ηελ πεξηνρή ηνπ Δηξεληθνχ θαη ε Ακεξηθή απνηεινχλ ηαπηφρξνλα ηφζν ηηο θχξηεο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ δηεζλψο φζν θαη ηνπο θνξπθαίνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Π.Ο.Σ. (κέρξη ην 2004) πεξίπνπ 57% ησλ δηεζλψλ αθίμεσλ ιακβάλεη ρψξα ζηελ Δπξψπε, 20% ζηελ Αζία θαη ηνλ Δηξεληθφ θαη 17% ζηελ Ακεξηθή. Απηφ ζεκαίλεη φηη 9 ζηηο 10 ηνπξηζηηθέο αθίμεηο παγθνζκίσο ζεκεηψλνληαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο. Παξάιιεια, νη 4 κεγαιχηεξεο αγνξέο γηα ηνλ ηνπξηζκφ - Ζ.Π.Α., Γεξκαλία, Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη Ηαπσλία αληηπξνζσπεχνπλ πάλσ απφ ην 1/3 ηεο δηεζλνχο δήηεζεο θαη νη 10 πξψηεο (νη σο άλσ θη επηπιένλ ε Γαιιία, Ηηαιία, Κίλα, Καλαδάο θαη ρψξεο Benelux) πάλσ απφ ην κηζφ

29 αιιαγή ζηα ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη ζε φιν ην θάζκα ηεο ηνπξηζηηθήο παξαγσγήο γεληθφηεξα Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε θαη ηηο ηνπξηζηηθέο ξνέο Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε πξνζδηνξίδεηαη απφ ην είδνο, ηελ πνζόηεηα, ηνλ ηόπν θαη ην ρξόλν ρξήζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πφξνπ, ηελ ηηκή ηνπ ίδηνπ θαη ησλ ζπκπιεξσκαηηθψλ αγαζψλ, αιιά θαη ην απνηέιεζκα ππνθαηάζηαζεο. Σαπηφρξνλα, ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ ζεζκηθέο ξπζκίζεηο (φπσο ην ζχζηεκα αδεηψλ, νη ζρνιηθέο δηαθνπέο θιπ.), παξάγνληεο ηνπ επξχηεξνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινλ θαη θπξίσο ηα ελδηαθέξνληα, νη δηαζέζηκνη ρξεκαηηθνί πφξνη θαη νη πξνηηκήζεηο ησλ ηνπξηζηψλ, νη νπνίνη άιισζηε ιακβάλνπλ θαη ηελ ηειηθή απφθαζε ζρεηηθά κε ηνλ ηφπν, ην ρξφλν, ηνλ ηξφπν θαη ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ. Απηέο είλαη νη βαζηθέο παξάκεηξνη ελφο ηνπξηζηηθνχ ηαμηδηνχ, ηηο νπνίεο επεξεάδεη άκεζα ε θιηκαηηθή αιιαγή. Δηδηθφηεξα: Οη αιιαγέο ζηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο ηφζν ζηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ φζν θαη ζηηο ρψξεο πξννξηζκνχ ζα έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ επνρηαθή αλαθαηαλνκή ησλ ηνπξηζηηθψλ ξνψλ, απφ ηνπο θαινθαηξηλνχο θαη ρεηκεξηλνχο κήλεο αηρκήο ζηνπο ιεγφκελνπο «πιάγηνπο» κήλεο (ηεο άλνημεο θαη ηνπ θζηλνπψξνπ) (Bigano et al., 2005). Οη επηδξάζεηο ζηελ επηινγή ηνπ ρξφλνπ ησλ δηαθνπψλ ζα είλαη εληνλφηεξεο αλ ζπλδπαζηνχλ κε ηηο δεκνγξαθηθέο ηάζεηο (αχμεζε ηνπ δείθηε δεκνγξαθηθήο εμάξηεζεο θαη γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ) πνπ ζα αλαδείμνπλ ηα άηνκα κεγαιχηεξεο ειηθίαο ζε θχξηα πεγή ηνπξηζηηθήο δήηεζεο 37. Παξάιιεια, νη θιηκαηνινγηθέο αιιαγέο ζα κεηαβάιινπλ ηελ γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ηνπξηζηηθψλ ξνψλ: Ζ αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ζα νδεγήζεη ηνπο ηνπξίζηεο ζε πςειφηεξα γεσγξαθηθά κήθε θαη πιάηε, πξνο ην βνξεηφηεξν εκηζθαίξην θαη 37 Απηφ ζα ζπκβεί, γηαηί ε ζπγθεθξηκέλε πιεζπζκηαθή νκάδα δηαζέηεη ηθαλνπνηεηηθνχο ρξεκαηηθνχο πφξνπο θαη αξθεηφ ειεχζεξν ρξφλν πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηα κέιε ηεο λα ηαμηδεχνπλ φπνηα πεξίνδν ηνπ έηνπο θξίλνπλ θαηάιιειε, απνθεχγνληαο κήλεο θαηά ηνπο νπνίνπο νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο απμάλνπλ ην δείθηε δπζθνξίαο ησλ ηνπξηζηψλ θαη ηελ πηζαλφηεηα επηπινθψλ ζηελ πγεία ηνπο

30 πξνο εχθξαηεο δψλεο 38, φπνπ νη ζπλζήθεο ζα γίλνπλ πεξηζζφηεξν επλντθέο θαη «αλεθηέο» ζε ζρέζε κε απηέο πνπ ζα επηθξαηνχλ ζην λνηηφηεξν εκηζθαίξην (Scott et al. 2004). ηηο πεξηνρέο απηέο ζα ζεκεησζεί αχμεζε ηνπ εηζεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ (θπξίσο απφ ρψξεο κε πςειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο) θαη κείσζε ηνπ εμεξρφκελνπ, θαζψο ζα εθιείςνπλ νη ζπλζήθεο έληνλνπ ςχρνπο πνπ δεκηνπξγνχλ ηελ ηάζε θπγήο ζε ζεξκφηεξα πεξηβάιινληα θη έηζη νη θάηνηθνη ησλ πεξηνρψλ απηψλ ζα πξνηηκήζνπλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηηο δηαθνπέο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο παξά ζην εμσηεξηθφ 39. Σν αληίζεην ζα ζπκβεί ζηηο ζεξκφηεξεο ρψξεο, φπσο επί παξαδείγκαηη ζηηο κεζνγεηαθέο, ζηηο νπνίεο ε άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο ζε κε αλεθηά επίπεδα ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ εμεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ θαη ηε ζεκαληηθή πηψζε ηεο δήηεζεο απφ άιιεο ρψξεο (Hamilton et al.,2005). Όπσο ζπλάγεηαη απφ ηα παξαπάλσ θαη κε δεδνκέλν φηη ν ε ηνπξηζηηθή δήηεζε πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ρψξεο ηνπ βνξείνπ εκηζθαηξίνπ αλακέλεηαη ζεκαληηθή πηψζε ηεο ζπλνιηθήο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο παγθνζκίσο (Wietze & Tol,2002). Μείσζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο εμάιινπ αλακέλεηαη θαη ιφγσ ησλ αξλεηηθήο επίδξαζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε: νπνηαδήπνηε κείσζε ηνπ Α.Δ.Π. ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα κεηψζεη ην δηαζέζηκν γηα ηνπξηζκφ πινχην ησλ θαηαλαισηψλ-ηνπξηζηψλ θαη θαη επέθηαζε ηηο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο, δηεζλείο θη εζσηεξηθέο. Απφ ηελ άιιε, νη αιιαγέο ζηε βηνπνηθηιφηεηα θαη ε ζπαληφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζα εληζρχζνπλ ηνλ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ θξαηψλ απεηιψληαο ηελ θνηλσληθή εηξήλε θαη αζθάιεηα πνπ απνηειεί επίζεο θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ ηειηθή απφθαζε ζρεηηθά κε ηνλ ηφπν δηαθνπψλ, δεκηνπξγψληαο θιίκα αβεβαηφηεηαο πνπ ζα κεηψζεη ηε δηάζεζε γηα ηαμίδηα ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο 40. Οη απμεκέλνη θίλδπλνη γηα ηελ πγεία πνπ πξνθχπηνπλ ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ιεηηνπξγνχλ εμίζνπ απνηξεπηηθά Ζ αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα πεξηνρέο κε εχθξαην θιίκα έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «sunbird tourism», φπνπ νη απνθαινχκελνη σο «sunbirds» ηνπξίζηεο ηαμηδεχνπλ βνξεηφηεξα γηα λα απνθχγνπλ ηα θχκαηα θαχζσλα ησλ ζεξκφηεξσλ πεξηνρψλ. 39 Π.ρ. ζηνλ Καλαδά άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 1 βαζκφ Κειζίνπ ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ζηηο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο θαηά 25%-75% κέρξη ην 2025 θαη κείσζε ζηηο αλαρσξήζεηο θαηά 25% (Scott et al.,2001). 40 Απηφ απνδεηθλχεηαη, άιισζηε απφ ηηο αξλεηηθέο επηδφζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ ππν-ζαράξηα Αθξηθή, ην Μπαγθιαληεο, ηελ Ηλδία. 41 Απμαλφκελεο ζεξκνθξαζίεο ζε πγξφ πεξηβάιινλ επλννχλ ηελ εθδήισζε θαη δηάδνζε αζζελεηψλ. Δπίζεο απμεκέλεο ζεξκνθξαζίεο νδεγνχλ ζε απμεκέλα επίπεδα κφιπλζεο ηνπ αέξα ηδηαίηεξα ζε αζηηθέο θαη

31 Σν ίδην απνηέιεζκα (χθεζε) ζα έρνπλ θαη νη πνιηηηθέο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (πνπ αλαιχνληαη ζην επφκελν θεθάιαην), θαζψο εθηηκάηαη φηη ζα απμήζνπλ ην θόζηνο ηνπ ηαμηδηνχ ή ζα επλνήζνπλ ηελ θαιιηέξγεηα κηαο πεξηζζφηεξν θηιηθήο πξνο ην πεξηβάιινλ ζηάζεο θαη ηελ αιιαγή ησλ ηαμηδησηηθψλ ζπλεζεηψλ. Απηφ ζα έρεη σο ζπλέπεηα: 1. ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ κεηαθνξηθώλ κέζσλ πςειήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο (φπσο ην αεξνπιάλν) κε άιια πεξηζζφηεξν θηιηθά γηα ην πεξηβάιινλ (φπσο ην ηξαίλν), φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ 2. ηελ αχμεζε ηεο ρξνληθήο δηάξθεηαο παξακνλήο ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη ηελ αληίζηνηρε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ηαμηδηψλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαη έηνο. Πξφθεηηαη γηα κηα λέα ηάζε πνπ ηειεπηαία πξνηείλεηαη απφ πνιιέο επηρεηξήζεηο πνπ εηδηθεχνληαη ζηα ηαμίδηα θαη ηνλ ηνπξηζκφ κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πεξηβαιινληηθήο επηβάξπλζεο πνπ πξνθαινχλ ηα πεξηζζφηεξα θαη κηθξήο δηάξθεηαο ηαμίδηα (βι. παξαθάησ θεθάιαην 4). 3. ηελ επηινγή πξννξηζκψλ πνπ βξίζθνληαη ζε κηθξή απφζηαζε απφ ηε ρψξα πξνέιεπζεο θαη είλαη εχθνια πξνζβάζηκνη (κε απηνθίλεην) θαη ηελ απνθπγή ησλ καθξηλψλ πξννξηζκψλ Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά Ζ αλαθαηαλνκή ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο θαη ησλ ηνπξηζηηθψλ ξνψλ ζα επεξεάζεη αλαπφθεπθηα θαη ηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά δεκηνπξγψληαο ληθεηέο, αιιά θαη εηηεκέλνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε θιηκαηηθή αιιαγή ζα έρεη ηηο αθφινπζεο επηπηψζεηο ζηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά: 1. αιιαγή ζηε δηάξθεηα (επηκήθπλζε ή πεξηνξηζκφο) θαη ηελ πνηόηεηα θαη γεληθφηεξε αλαδηάξζξσζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, πξνβιέπεηαη επηκήθπλζε ηεο θαινθαηξηλήο ζεδφλ ζε θάπνηεο πεξηνρέο, θαζψο πεξηαζηηθέο πεξηνρέο θαη ζηελ εθδήισζε αλαπλεπζηηθψλ, θαξδηαγγεηαθψλ θαη άιισλ πξνβιεκάησλ πγείαο θπξίσο ζηα άηνκα κεγαιχηεξεο ειηθίαο

32 πςειφηεξεο ζεξκνθξαζίεο ζηε ζάιαζζα θαη ηνλ αέξα ζα θάλνπλ εθηθηφ ηνλ παξαζεξηζκφ θαη ζε πεξηφδνπο πνπ ζην παξειζφλ ήηαλ αδχλαηνο. Αληίζεηα, ε δηάξθεηα ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ ζε ρεηκεξηλνχο πξννξηζκνχο αλακέλεηαη λα κεησζεί 42 (Buerki, 2000) 2. αιιαγέο ζηελ πνηόηεηα, ην είδνο, ηελ πνζόηεηα θαη ην θόζηνο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ: ηα ρεηκεξηλά ζέξεηξα, κείσζε ηνπ επηπέδνπ ηνπ ρηνληνχ, θπξίσο ζηα ρακειά πςφκεηξα, ζα ππνβαζκίζεη ηελ πνηφηεηα ηεο φιεο δξαζηεξηφηεηαο ή ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ηεο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ρξεκαηνδφηεζεο έξγσλ πξνζαξκνγήο, είηε ζα επεξεάζεη αξλεηηθά ηελ παξνρή ζπκπιεξσκαηηθψλ θπξίσο ππεξεζηψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ παξάδνζε καζεκάησλ ζθη, ηελ πψιεζε ή ελνηθίαζε εμνπιηζκνχ θ.α. (Elsasser&Messerli) 3. αιιαγέο ζηα ιεηηνπξγηθά έμνδα ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ θπξίσο ζε εθείλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο: Απμεκέλεο ζεξκνθξαζίεο ζα νδεγήζνπλ ζε κεησκέλα έμνδα ζέξκαλζεο ή απμεκέλα έμνδα δξνζηζκνχ. Δμάιινπ, ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ζα ρξεηαζηεί λα θαιχςεη πξφζζεηα έμνδα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηδηφξζσζε βιαβψλ ζηηο ππνδνκέο, ηελ αλάγθε πξφζζεηεο αζθάιηζεο γηα θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, αιιά θαη κε ηελ δηαθνπή (πξνζσξηλή ή κε) ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο αιιαγέο ζην ζρεδηαζκό ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο, ησλ ηνπξηζηηθψλ ζεξέηξσλ, ηελ θαηαζθεπή ηεο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο ελφο πξννξηζκνχ, ψζηε λα είλαη εθηθηή ε αληηκεηψπηζε ησλ εθδειψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ή αθφκε θαη ε ηθαλνπνίεζε ησλ απαηηήζεσλ ηεο απμεκέλεο δήηεζεο πνπ, φπσο αλαθέξζεθε, ελδερνκέλσο ζεκεησζεί ζε θάπνηεο πεξηνρέο 5. ηα παξαπάλσ ζα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο γηα ηε βξαρππξφζεζκε θαη καθξνπξφζεζκε θεξδνθνξία, ηηο κειινληηθέο επελδύζεηο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ 42 Βάζεη ησλ εξεπλψλ, ζε ζέξεηξα ηνπ ζθη ε κέζε ζεδφλ ηνπ ζθη αλακέλεηαη λα κεησζεί θαηά 8-30% κέρξη ην 2020, 16-52% κέρξη ην 2050 θαη 30-66% κέρξη ην 2080, αλ δε ιεθζνχλ κέηξα πξνζαξκνγήο. Π.ρ. ζην Οληάξην ηνπ Καλαδά, παξαδνζηαθφ ζέξεηξν ηνπ ζθη, εθηηκάηαη φηη ε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ ηνπ ζθη ζα κεησζεί θαηά 3-28 εκέξεο. Πξνβιέπεηαη κάιηζηα φηη απφ 149 εκέξεο πνπ ήηαλ ε δηάξθεηα ηεο ηνπξηζηηθήο ζεδφλ γηα ην ζθη ηα έηε ην 2080 ζα δηαξθεί κφιηο 59 κέξεο (Scott et al.,2001,2003). 43 ηελ Διβεηία ππνινγίδεηαη φηη κέρξη ην 2050 ην θφζηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα αλέιζεη κεηαμχ 1.5 θαη 2 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ

33 ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο ζα ζεκεηψζνπλ θέξδε, ελψ θάπνηεο άιιεο δεκίεο 44 (Agnew & Viner, 1999, Lise & Tol, 2002) 6. αιιαγέο ζην ηνπξηζηηθό κάξθεηηλγθ ησλ επηρεηξήζεσλ ηφζν ζε ζρέζε κε ην ίδην ην πξντφλ (δηαθνξνπνίεζε πξντφληνο ή ζηξνθή ζε ππνθαηάζηαηα πξντφληα), φζν θαη κε ηελ πξνψζεζή ηνπ. Αιιαγέο ζα επέιζνπλ θαη ζηε δηακφξθσζε θαη ηελ πξνψζεζε ησλ ηνπξηζηηθώλ παθέησλ απφ ηνπο tour operators Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο Οη θιηκαηηθέο αιιαγέο ζα επλνήζνπλ ηελ αλάπηπμε νξηζκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζα δπζρεξάλνπλ ή ζα θαηαζηήζνπλ αδχλαηε ηελ άζθεζε θάπνησλ άιισλ ιφγσ ησλ απμεκέλσλ ή κεησκέλσλ επθαηξηψλ θαη ηνπ επηπέδνπ ηθαλνπνίεζεο, αληίζηνηρα. πληνκφηεξνη ρεηκψλεο, πεξηνξηζκέλεο ρηνλνπηψζεηο θαη ε αδπλακία πξφβιεςεο ηεο δηάξθεηαο ηνπο θαη ησλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ γεληθφηεξα ζα επεξεάζεη ηηο εμαξηώκελεο από ην ρηόλη θαη ηνλ πάγν δξαζηεξηόηεηεο φπσο ζθη, ςάξεκα ζηνλ πάγν, παγνδξνκίεο, εηδηθά ζηα ζέξεηξα πνπ βξίζθνληαη ζε πςφκεηξν θάησ ησλ κέηξσλ 45 (Abegg& Koenig,1997). Παξάιιεια, ρακειά επίπεδα λεξνχ ή ρακειή πνηφηεηα πδάηηλσλ πφξσλ ιφγσ ηεο εξεκνπνίεζεο ή ησλ κεησκέλσλ βξνρνπηψζεσλ ζα πεξηνξίζνπλ ηηο επθαηξίεο γηα δξαζηεξηόηεηεο πνπ βαζίδνληαη ζην πγξό ζηνηρείν, φπσο θαλφ, θαγηάθ, ηζηηνπιντα, ςάξεκα θ.α. Δμάιινπ, απνηξεπηηθφο παξάγσλ γηα ηελ αλάπηπμε ηέηνησλ δξαζηεξηνηήησλ ζα είλαη θαη ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ζπκκεηνρήο ζε απηέο ιφγσ ηνπ θφζηνπο ησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο ή ηνπ πεξηνξηζκνχ ηεο ηνπξηζηηθήο ζεδφλ. Απφ ηελ άιιε, κεγαιχηεξεο ζεξκνθξαζίεο γηα κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα αλακέλεηαη λα απμήζνπλ ηηο επθαηξίεο γηα ππαίζξηεο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ 44 Σν κέγεζνο ηεο δεκίαο γίλεηαη αληηιεπηφ, αλ ιάβνπκε ππφςε φηη ηα 606 ζέξεηξα θαη ηα lifts, ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Άιπεσλ παξάγνπλ εηήζην ηδίξν 50 δηζεθαηνκκπξίσλ επξψ, ελψ ν νξεηβαηηθφο ηνπξηζκφο αληηπξνζσπεχεη ην 4.5% ηνπ ΑΔΠ ηεο Απζηξίαο. Γηα λα είλαη επηθεξδέο φκσο έλα ρηνλνδξνκηθφ θέληξν ζηηο Άιπεηο ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ηνπιάρηζηνλ 100 κέξεο. 45 Κάζε άλνδνο ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 1 C αληηζηνηρεί ζε κεηαθίλεζε πξνο ηα πάλσ θαηά 150 κέηξα ηεο γξακκήο πνπ νξηνζεηεί ην θαηψηαην φξην επαξθνχο ρηνληνχ γηα ηα ζέξεηξα ηνπ ζθη

34 πξνυπνζέηνπλ θαιφ θαη δεζηφ θαηξφ: πνδειαζία, νξεηβαζία, πεδνπνξία, θάκπηλγθ, golf, ηππαζία, είλαη κεξηθέο απφ ηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα σθειεζνχλ ηδηαίηεξα απφ θάπνηεο κεηαβνιέο ζην θιίκα. Ωζηφζν, ε θιηκαηηθή αιιαγή ίζσο νδεγήζεη θαη ζηελ άλζηζε κνξθώλ ηνπξηζκνύ πνπ είλαη αλεμάξηεηεο από ηηο κεηαβνιέο ηνπ θιίκαηνο φπσο ν ηνπξηζκφο πγείαο θη επεμίαο, ν πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο, ν επαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο ή ηα ηαμίδηα ζε ζπγγελείο θαη θίινπο (VFR) ή ηελ αλάδεημε λέσλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ φπσο είλαη ν «ηνπξηζκόο επηβίσζεο ή πεξηπέηεηαο», φπνπ νη ηνπξίζηεο επηδηψθνπλ λα έρνπλ ηελ εκπεηξία αθξαίσλ θαη δχζθνισλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, θπξίσο φκσο απηφ πνπ απνθαιείηαη «ηνπξηζκόο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο»: πξφθεηηαη γηα κηα λέα κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ αλαδεηθλχεηαη ηα ηειεπηαία έηε, κε ηνπο ηνπξίζηεο λα ζπξξένπλ ζε πξννξηζκνχο πνπ έρνπλ πιεγεί απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή γηα λα δνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο 46. Σε κεγαιχηεξε, πάλησο, αλάπηπμε πξνζδνθάηαη φηη ζα έρνπλ κνξθέο ηνπξηζκνχ φπσο ν νηθνηνπξηζκφο 47 ή ν «πξάζηλνο ηνπξηζκφο» : αθελφο κελ ε εμαθάληζε ησλ εηδψλ θαη ε ζπαληφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζα εληζρχζεη ηελ ειθπζηηθφηεηά ηνπο θαη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο 48, αθεηέξνπ δε ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ησλ ζνβαξψλ επηπηψζεσλ ηεο ζα ζηξέςεη ηνπο ηνπξίζηεο ζηελ αλαδήηεζε κηα αλψηαηεο ηαμηδησηηθήο εκπεηξίαο πνπ πεξηιακβάλεη θαζαξέο αθηέο, θαιχηεξε πνηφηεηα ηνπ αέξα θαη βειηησκέλν ηνπξηζηηθφ πεξηβάιινλ θαη ππνδνκέο. 46 Π.ρ. ηνπξίζηεο έρνπλ ηαμηδέςεη ζε πεξηνρέο πνπ έρνπλ πιεγεί απφ ηπθψλεο. ηε Ννξβεγία ε θιηκαηηθή αιιαγή νδήγεζε ζε άλζηζε ηνλ «ηνπξηζκφ ζηα παγφβνπλα» (glacier tourism) θαη είρε σο απνηέιεζκα ηελ θαηαζθεπή ηνπξηζηηθψλ θέληξσλ γηα ηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθψλ κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. ηηο πνιηθέο πεξηνρέο, ηα θξνπαδηεξφπινηα πήξαλ ηε ζέζε ησλ εμεξεπλεηψλ: Κξνπαδηέξεο νξγαλψλνληαη ζηελ Αληαξθηηθή, φπνπ νη ηνπξίζηεο παξαηεξνχλ ηνπο πάγνπο λα ιηψλνπλ. 47 Όζνη πξνσζνχλ ηνλ ηνπξηζκφ πεξηπέηεηαο ή ηνλ νηθνηνπξηζκφ ρξεζηκνπνηνχλ ζιφγθαλ φπσο «πάηε λα επηζθεθηείηε ηνπο ηειεπηαίνπο παξαδείζνπο πξηλ θαηαζηξαθνύλ από ηηο νξδέο ησλ ηνπξηζηώλ». Δπίζεο ε βξεηαληθή εθεκεξίδα Σhe Observer πξφζθαηα παξφηξπλε ηνπο αλαγλψζηεο ηεο λα βηαζηνχλ αλ ζέινπλ λα δνπλ ηα 10 ζαχκαηα ελφο θφζκνπ πνπ εμαθαλίδεηαη ιφγσ ηεο παγθφζκηαο ππεξζέξκαλζεο, ζηα νπνία ζπκπεξηιακβάλεη ην Κηιηκάληδαξν ζηελ Σαλδαλία, ηνπο θνξαιιηνγελείο πθάινπο ηεο Καξατβηθήο, ηηο πνιηθέο αξθνχδεο ζηνλ Καλαδα θιπ.αλαιπηηθά ζην χκθσλα κε ηνλ Ezaki, ηεο Γηεζλνχο Κνηλσλίαο γηα ηνλ Οηθνηνπξηζκφ, «ν νηθνηνπξηζκόο αλαπηύζζεηαη πεξίπνπ 3 θνξέο ηαρύηεξα απ ό,ηη ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ζην ζύλνιό ηεο». 48 Έθθξαζε απηήο ηεο ηάζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη 11% ησλ δαζψλ παγθνζκίσο πξνζηαηεχεηαη θαηά 1/3 πεξηζζφηεξν ζε ζρέζε κε 15 ρξφληα πξηλ. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε πξνζηαζία ή ε απνθαηάζηαζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο απνηεινχλ ηξνκεξφ κνριφ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.. Σν θέληξν εξεπλψλ γηα ηα Πάληα ζηελ επαξρία εηζνπάλ ζηελ Κίλα, απνηειεί έλαλ ηδηαίηεξα επηηπρεκέλν πφιν έιμεο ηνπξηζηψλ: ηα έζνδα απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπξηζηψλ εηεζίσο θαιχπηνπλ πεξίπνπ ηα ¾ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ θέληξνπ κε απνηέιεζκα λα εμεηάδεηαη ζνβαξά ε πξννπηηθή ηεο «επηζηξνθήο» ησλ δψσλ απηψλ ζην θπζηθφ ηνπο πεξηβάιινλ κε ζθνπφ βέβαηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο εθεί(i.i.p.t.,2007)

35 Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνπο ηνπξηζηηθνύο πξννξηζκνύο. Ζ αλαδηάξζξσζε ζηελ ηνπξηζηηθήο πξνζθνξά, ηε δήηεζε θαη ηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζα δεκηνπξγήζεη «ληθεηέο» θαη «εηηεκέλνπο» κεηαμχ ησλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ. Δηδηθφηεξα: Μείσζε ζα ζεκεησζεί ζην κεξίδην αγνξάο πξννξηζκψλ πνπ εγνχληαη κέρξη ζήκεξα ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, ιφγσ ησλ ηδαληθψλ (ηνπιάρηζηνλ κέρξη πξφζθαηα) θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ, φπσο είλαη νη παξαδνζηαθνί πξννξηζκνί γηα θαινθαηξηλέο δηαθνπέο ήιηνπ θαη ζάιαζζαο (4S) -ηδηαίηεξα ηεο Δπξσκεζνγεηαθήο πεξηνρήο (Perry,2000, Hein, 2007, Karas) θαη θπξίσο ηελ πεξίνδν αηρκήο (Απξίιηνο-Οθηψβξηνο)- (Διιάδα, Ηζπαλία, Καλάξηα Νεζηά, Μάιηα, Κχπξνο), αιιά θαη ρψξεο ηεο Ννηίνπ Ακεξηθήο (λφηηα Φιφξηληα, Αξηδφλα, Μεμηθφ) 49. Πιήγκα ζα ππνζηνχλ θαη δεκνθηιείο κέρξη ζήκεξα ρεηκεξηλνί πξννξηζκνί (Απζηξία, Διβεηία) (Elsasser&Buerki,2002), ελψ δεκηνγφλνο ζα είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη γηα ηηο λεζησηηθέο ρψξεο φπσο ε Ηξιαλδία, θαη ηηο παξαζαιάζζηεο, παξαιίκληεο ή παξαπνηάκηεο πφιεηο φπσο ε Βελεηία 50 θαη ην Άκζηεξληακ πνπ θηλδπλεχνπλ άκεζα απφ ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηνπ λεξνχ (Hamilton et al. 2005). Οη κεγάινη εηηεκέλνη, φκσο, ζα είλαη ηα Νεζηά ηνπ Δηξεληθνχ θαη Ηλδηθνχ σθεαλνχ (Μαιδίβεο, Νεζηά Marshall, Tuvalu), αιιά θαη ηεο Καξατβηθήο (Μπαράκεο, Σδακάτθα), ε Αθξηθή (θπξίσο ε Tunisia, ην Μαξφθν, αιιά θαη ε Σαλδαλία θαη ε Κέλπα) θαη ε Αζία (ε Σατιάλδε θαη ε Μαιαηζία), δειαδή κεξηθέο απφ ηηο θησρφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ πνπ έρνπλ επελδχζεη ζηνλ ηνπξηζκφ σο «αηκνκεραλή» ηεο αλάπηπμήο ηνπο. Ζ κείσζε ζηηο ρψξεο απηέο, θαζψο επίζεο θαη ζηελ Απζηξαιία δε ζα νθείιεηαη κφλν ζηηο δπζκελείο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο, αιιά θαη ζην γεγνλφο φηη απνηεινχλ ηδηαίηεξα καθξηλνχο πξννξηζκνχο γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ ηνπξηζηψλ: Αξρέο θαη ηνπξηζηηθνί θνξείο ζηηο πεξηνρέο απηέο εθθξάδνπλ ηελ αλεζπρία ηνπο ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο πνπ ζα έρεη ζηελ ηνπξηζηηθή ηνπο αλάπηπμε ην απμαλφκελν αίζζεκα «πεξηβαιινληηθήο ελνρή» ησλ ηνπξηζηψλ ζρεηηθά κε ηηο επηδξάζεηο ησλ αεξνκεηαθνξψλ ζην πεξηβάιινλ (Bartlett,2007). 49 ηε κείσζε απηή εθηφο απφ ηηο απμεκέλεο ζεξκνθξαζίεο ζα ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά θαη ε ιεηςπδξία θαη ν απμεκέλνο θίλδπλνο ππξθαγηψλ. 50 Οη ηνπηθέο αξρέο ηεο Βελεηίαο θαη ε Ηηαιηθή θπβέξλεζε απνθάζηζαλ λα πινπνηήζνπλ επελδχζεηο χςνπο άλσ ησλ 4 δηζεθαηνκκπξίσλ Δπξψ, γηα λα πξνζηαηεχζνπλ απφ ηηο πιεκκχξεο θαη λα δηαηεξήζνπλ ην ηζηνξηθφ θέληξν ηεο πφιεο

36 Αληηζέησο, πξννξηζκνί ηνπο νπνίνπο ε άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο ζα θαηαζηήζεη ειθπζηηθφηεξνπο, είλαη νη ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Βφξεηαο Δπξψπεο (Γαλία, Γεξκαλία), ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο, ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο (ΖΠΑ, Καλαδάο), αιιά θαη νη ρψξεο ηεο Βαιηηθήο θαη ηεο Benelux (Hamilton et al.2007). Ηδηαίηεξα επλνεκέλε ζα είλαη ε Βξεηαλία πνπ ζεσξείηαη ν κεγάινο ληθεηήο 51 (Maddison, 2001). Νηθεηέο ζα είλαη θαη ρψξεο ηεο βφξεηαο θαη βνξεηναλαηνιηθήο Αζίαο (Hong Kong, Κνξέα) πνπ ζα σθειεζνχλ απφ κηα κεηαηφπηζε ησλ ηνπξηζηψλ ηεο αλαηνιηθήο θαη λνηηναλαηνιηθήο Αζίαο απφ ηνπο πξννξηζκνχο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ννηίνπ Ακεξηθήο πξνο ηε δηθή ηνπο πεξηνρή. πλνπηηθά, ν Βνξξάο πνπ επζχλεηαη γηα έλα ζεκαληηθφ κεξίδην ηεο αλζξσπνγελνχο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζα θεξδίζεη θαη Νφηνο ηνπ νπνίνπ ε ζπκβνιή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή είλαη ζρεηηθά κηθξή ζα εηηεζεί. Μφλε εμαίξεζε απνηεινχλ πξννξηζκνί, φπσο ε Ηηαιία θαη ε Γαιιία πνπ ίζσο επλνεζνχλ ιφγσ ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο πνπ πξνζθέξνπλ, φρη φκσο απφιπηα 52 (Deutsche Bank Research, 2008). Θα πξέπεη, εληνχηνηο λα επηζεκαλζεί φηη ληθεηέο θαη εηηεκέλνη δελ εληνπίδνληαη κφλν ζε επίπεδν ρσξψλ ή πξννξηζκψλ, αιιά αθφκε θαη εληφο ηνπ ίδηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ 53. Σέινο, είλαη πνιχ πηζαλφ ε ζπγθέληξσζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο ζε πεξηνρέο πνπ κέρξη ζήκεξα δελ αληηκεηψπηδαλ αλάινγν πξφβιεκα θαη ε επηκήθπλζε ηεο θαινθαηξηλήο ζεδφλ ζε θάπνηεο άιιεο λα πξνθαιέζεη πξφζζεηεο πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο θαη πεξαηηέξσ δεκία ηνπ πεξηβάιινληνο, δεκηνπξγψληαο έηζη έλα θαχιν θχθιν. 51 Έρεη δηαπηζησζεί φηη ν αξηζκφο ησλ Βξεηαλψλ ηνπξηζηψλ ζηε Μεζφγεην είλαη αλάινγνο ηνπ επηπέδνπ βξνρνπηψζεσλ ζην Ζ.Β. ην πξνεγνχκελν θαινθαίξη. Δπνκέλσο μεξφηεξα θαη ζεξκφηεξα θαινθαίξηα ζα κεηψζνπλ ηνλ εμεξρφκελν ηνπξηζκφ. Καινθαηξηλά ζέξεηξα ηνπ Ζ.Β. φπσο ην Brighton θαη ην Bournemouth ζα ζεκεηψζνπλ αχμεζε ζηηο ηνπξηζηηθέο αθίμεηο απφ ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. 52 Δίλαη αθφκε λσπέο νη κλήκεο απφ ηηο επηδξάζεηο ηνπ θαχζσλα ηνπ 2003 ζηνλ ηνπξηζκφ ηεο Γαιιίαο 53 Π.ρ. ζην Οληάξην, ε ηνπξηζηηθή πεξίνδνο γηα ρεηκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο (ζθη θιπ.) ζα πεξηνξηζηεί, αιιά ζα απμεζεί ε πεξίνδνο γηα θαινθαηξηλέο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ ηζνξξνπία θφζηνπο-νθέινπο αληαλαθιάηαη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο Αξθηηθήο, φπνπ ε επηκήθπλζε ησλ πεξηφδσλ θαινθαηξίαο κπνξεί λα επλνήζεη ηνλ ηνπξηζκφ θξνπαδηέξαο, αιιά ζπληνκφηεξνη ρεηκψλεο ζα κεηψζνπλ ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηεο πεξηνρήο πνπ κέρξη ζήκεξα έιθεη ηνπο ηνπξίζηεο. ηε Εηκπάκπνπε ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ίζσο βηψζεη άλζεζε, θαζψο ε ρψξα ζα είλαη ε δξνζεξφηεξε κεηαμχ ησλ ππνινίπσλ κηαο επείξνπ φπνπ νη ζεξκνθξαζίεο ζα απμεζνχλ ζεκαληηθά

37 Οη επηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνπο ηνπξηζηηθνύο πξννξηζκνύο Πεγή: Deutsche Bank Research,2008 Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ νη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνλ ηνπξηζκφ είλαη πνιιέο θαη πνηθίιεο. Ωζηφζν, είλαη αξθεηά δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί ην αθξηβέο κέγεζνο θαη ε έληαζε ησλ επηπηψζεσλ, θαζψο επίζεο θαη ην εηδηθφ βάξνο θαη ε ζπκβνιή ηεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηνπ θιίκαηνο ζε απηέο: Οη αιιαγέο πνπ ζα επέιζνπλ (ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο) ζα είλαη ζπλάξηεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κε πνιινχο άιινπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο (ζεζκηθνχο, θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο θιπ.). θαη ζα εμαξηεζνχλ ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ αληίδξαζε ησλ ηνπξηζηψλ ζε απηέο

38 5. Πνιηηηθέο αληαπόθξηζεο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή Ζ έθηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη νη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ηεο ζε φιν ην θάζκα ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο ζηνλ ηνπξηζκφ ζέηνπλ ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ελψπηνλ ζεκαληηθψλ πξνθιήζεσλ. ήκεξα, είλαη επηζήκσο αλαγλσξηζκέλε ε αλάγθε αλάπηπμεο πνιηηηθψλ πνπ ζα ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ Πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο Ζ πξνζαξκνγή νξίδεηαη σο «νη δηαδηθαζίεο θαη νη ξπζκίζεηο ζηηο νπνίεο πξνβαίλνπλ ηα θπζηθά ή αλζξώπηλα ζπζηήκαηα, ώζηε λα αληαπνθξηζνύλ ζηελ πθηζηάκελε ή ηελ αλακελόκελε θιηκαηηθή αιιαγή ή ηηο επηπηώζεηο ηεο». Εεηνχκελν είλαη δειαδή ε ειαρηζηνπνίεζε ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ θαη ε αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή (IPCC, 2007). Μαδί κε ηελ πνιηηηθή γηα ηνλ κεηξηαζκφ/πεξηνξηζκφ ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απνηεινχλ ηηο βαζηθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Όιεο νη θνηλσλίεο θαη νη νηθνλνκηθνί θιάδνη ζα πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ηηο επφκελεο δεθαεηίεο θαη θπζηθά ν ηνπξηζηηθφο δελ εμαηξείηαη. Ζ πξνζαξκνγή ζηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνλ ηνπξηζκφ ιακβάλεη ρψξα ζε φια ηα επίπεδα απφ ην αηνκηθφ κέρξη ην θνηλσληθφ θαη απφ ην δεκφζην κέρξη ην ηδησηηθφ. Παξαθάησ ζα εμεηάζνπκε ηνπο ηξφπνπ πξνζαξκνγήο ζε δηάθνξα επίπεδα (UNEP et al., 2008) Πξνζαξκνγή ηνπξηζηώλ ε αηνκηθφ επίπεδν ε πξνζαξκνγή πεξηιακβάλεη κέηξα ήπηαο πξνζαξκνγήο, ήηνη αιιαγέο ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ σο ηνπξηζηψλ θαη ζηε ρξήζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πφξνπ (ηφπνο, 54 Ζ Γηαθήξπμε ηνπ Davos κεηαμχ άιισλ αλαγλσξίδεη φηη είλαη επηηαθηηθή αλάγθε ν ηνπξηζηηθφο θιάδνο λα κεηώζεη ηηο εθπνκπέο Α.Φ.Θ, λα πξνζαξκνζηεί ζηηο κεηαβαιιφκελεο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο, λα εθαξκόζεη πθηζηάκελεο θαη λέεο ηερλνινγίεο γηα ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθόηεηαο θαη λα δηαζθαιίζεη ηνπο νηθνλνκηθνύο πόξνπο γηα λα παξάζρεη βνήζεηα ζε πεξηνρέο θαη ρψξεο πνπ έρνπλ αλάγθε

39 ρξφλνο, δηάξθεηα, ηξφπνο, κέζν) ή αθφκε θαη ζηνλ ίδην ηνλ πφξν (ππνθαηάζηαζε) 55. Βέβαηα, ζε πεξηπηψζεηο επξείαο βιάβεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ ιφγσ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (π.ρ. δηάβξσζε αθηψλ ή βχζηζε λεζηψλ) ε ππνθαηάζηαζε ίζσο λα κελ είλαη εθηθηή ή λα πξνυπνζέηεη ηαμίδη ζε καθξηλέο απνζηάζεηο γεγνλφο πνπ ζα ηε δπζρεξάλεη. Ωζηφζν, είλαη αλακθίβνιν φηη ε ηνπξίζηεο δηαζέηνπλ επξείεο δπλαηφηεηεο ππνθαηάζηαζεο πξννξηζκψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, θπξίσο γηαηί ζπάληα ε ίδηα ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ή ν πξννξηζκφο είλαη ε αηηία ηνπ ηαμηδηνχ. ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ ηα θίλεηξα ηνπ ηαμηδηνχ είλαη ςπρνινγηθά (μεθνχξαζε, θπγή απφ θαζεκεξηλφηεηα, αλαςπρή) θαη σο εθ ηνχηνπ νη αλάγθεο απηέο κπνξνχλ λα ηθαλνπνηεζνχλ ζε πνιιά θαη δηαθνξεηηθά κέξε Θεζκηθά κέηξα (ζε ηνπηθό/εζληθό/πεξηθεξεηαθό/δηεζλέο επίπεδν) Ζ ζνβαξφηεηα ηνπ δεηήκαηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαζηζηά αλαγθαία ηεο δξάζε ηεο Γηνίθεζεο. Σα ζεζκηθά κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηελ πξνζαξκνγή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή αθνξνχλ φινπο ηνπο θιάδνπο. Δηδηθά, φκσο, γηα ηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν απηά πεξηιακβάλνπλ : Δλζσκάησζε ηεο ζπληζηψζαο ηεο πξνζαξκνγήο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζε φιεο ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεηο απνθάζεσλ ηεο Γηνίθεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνπξηζκφ( mainstreaming ). Έληαμε ηεο ζπληζηψζαο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ζην πεξηβάιινλ, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο αιιαγέο ρξήζεο γεο ή ηε δηαρείξηζε θξίζεσλ ζε πεξίπησζε θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί φηη ζα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο αλάγθεο ηνπ θιάδνπ. Γεκφζηεο επελδχζεηο ζε ππνδνκέο θαη ζπζηήκαηα πνπ ζα ζηνρεχνπλ θαηαξρήλ ζηελ πξφιεςε θη έπεηηα ζηελ αληηκεηψπηζε, φπσο ζε ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο γηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, ζε ππνδνκέο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αθηψλ (π.ρ. θπκαηνζξαχζηεο) ή ζε ζπζηήκαηα βηψζηκεο δηαρείξηζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ (π.ρ. ζπζηήκαηα αθαιάησζεο ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ). 55 Π.ρ. νη παίθηεο ηνπ γθνιθ ζε πεξίπησζε κεγάιεο αλφδνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη αιιαγήο ζην θιίκα ίζσο επηιέμνπλ λα αζθνχλ ηε δξαζηεξηφηεηα απηή λσξίο ην πξσί, ψζηε λα απνθεχγνπλ ηε δέζηε ηνπ κεζεκεξηνχ. Αλ ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ κηαο ιίκλεο ππνβαζκηζηεί θαη θαηαζηεί αθαηάιιειε γηα θνιχκβεζε, νη ηνπξίζηεο ίζσο κεηαθηλεζνχλ ζε δηαθνξεηηθή ιίκλε (εθφζνλ ππάξρεη)

40 Παξνρή νηθνλνκηθψλ εληζρχζεσλ (θνξναπαιιαγέο, επηρνξεγήζεηο, επηδνηήζεηο θφζηνπο επελδχζεσλ) γηα αληίζηνηρεο ηδησηηθέο επελδχζεηο. Δδψ ππάγεηαη θαη ε ρνξήγεζε θηλήηξσλ γηα ρξήζε νηθνινγηθψλ, ελαιιαθηηθψλ πιηθψλ θαηαζθεπήο ή γηα ηνλ θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ ζρεδηαζκφ ησλ ππνδνκψλ. Μεηαξξχζκηζε (φπνπ ρξεηάδεηαη) ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο λέεο πξνθιήζεηο πνπ ε θιηκαηηθή αιιαγή έρεη ζέζεη (εδψ ζπκπεξηιακβάλνληαη ξπζκίζεηο πνπ αθνξνχλ ζηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ, ηε ρσξνηαμία, ηε ρξήζε γεο, αιιά θαη ηελ αζθάιηζε) 56. Δκπινπηηζκφο ησλ δνκψλ ηνπξηζηηθήο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο, ψζηε λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπο καζήκαηα πνπ αθνξνχλ ηφζν ζηε βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε φζν θαη ζηηο ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Δπαηζζεηνπνίεζε θη ελεκέξσζε ηνπξηζηψλ, αιιά θαη φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηελ ηνπξηζηηθή πνιηηηθή ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθή αιιαγήο θαη ηνπο ηξφπνπο αληίδξαζεο ζε πεξίπησζε εθδήισζεο θάπνηνπ αθξαίνπ θαη απξφβιεπηνπ θαηξηθνχ θαηλνκέλνπ. Δηδηθή κέξηκλα ζα πξέπεη λα δνζεί ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο αξλεηηθήο θάιπςεο ηέηνησλ γεγνλφησλ απφ ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο, πνπ είλαη ελδερφκελν λα πιήμεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο. Αλαζεψξεζε ησλ πνιηηηθψλ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ εζληθψλ γξαθείσλ ηνπξηζκνχ, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί φηη ηα πξνγξάκκαηα πξνψζεζεο θαη κάξθεηηλγθ δηακνξθψλνληαη αλάινγα κε ηε λέα θιηκαηηθή πξαγκαηηθφηεηα (π.ρ. πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζκνχ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πιάγησλ κελψλ ή έκθαζε ζηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ) Σέινο, αιιαγέο ζηα ζπζηήκαηα ρνξήγεζεο αδεηψλ ή ζην πξφγξακκα ησλ ζρνιηθψλ δηαθνπψλ, απνηεινχλ έλα κέηξν πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηεο 56 Μηα ελδεηθλπφκελε λνκνζεηηθή κεηαξξχζκηζε ζα πεξηιάκβαλε απζηεξφηεξεο ξπζκίζεηο ζε ζρέζε κε ηε ρσξνηαμία (αχμεζε ησλ αλσηάησλ νξίσλ αλαθνξηθά κε ηελ απφζηαζε ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ απφ ηελ αθηνγξακκή), κε ηηο πξνδηαγξαθέο αζθαιείαο ησλ θηηξίσλ, ηα ζπζηήκαηα χδξεπζεο, κφλσζεο θιπ, ηνπο θαλφλεο πνιενδνκίαο, ηε ζηειέρσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη ηελ αζθαιηζηηθή πνιηηηθή (ψζηε ζηνπο αζθαιηζηηθνχο θηλδχλνπο λα ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε θιηκαηηθή αιιαγή)

41 επνρηθφηεηαο ή ηεο πξφζζεηεο πίεζεο πνπ πξνθαιεί ζην πεξηβάιινλ ε ζπγθέληξσζε ηεο δήηεζεο ζε θάπνηνπο πξννξηζκνχο Μέηξα ζε επίπεδν ηνπξηζηηθώλ επηρεηξήζεωλ Αλ θαη νη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο πνηθίιινπλ ζε έληαζε θαη έθηαζε θαη κπνξνχλ λα εθδεισζνχλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο γηα θάζε ηνπξηζηηθή επηρείξεζε, ην βέβαην είλαη φηη ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα πξνζαξκνζηεί. Ζ ζηξαηεγηθή πξνζαξκνγήο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα: Έληαμε ηεο ζπληζηψζαο ηεο δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ επηρεηξεζηαθή ζηξαηεγηθή ηεο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο. Δπαλαηνπνζέηεζε (re-positioning) ηνπ πξντφληνο ηεο επηρείξεζεο θαη αιιαγέο ζηελ πνιηηηθή marketing πνπ εθαξκφδεη: εδψ εληάζζεηαη ε δηαθνξνπνίεζε ή ε βειηίσζε ηνπ πξντφληνο θαη ε ζηξνθή ζε λέεο αγνξέο-ζηφρνπο, ψζηε λα πξνβιεθζεί ή λα αληηκεησπηζηεί ε πηζαλή κείσζε ηεο δήηεζεο 57. Μέξηκλα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ, ηνλ εμνπιηζκφ ησλ ππνδνκψλ θαη ηε ρσξνζέηεζή ηνπο (π.ρ. ζε πεξηνρέο ρακεινχ θηλδχλνπ), ψζηε λα είλαη εθηθηή ε πξφβιεςε θαη ε αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. (Saarinen,2003) Πξνζαξκνγή ζε επίπεδν πξννξηζκνύ Δθφζνλ νη ζπγθεθξηκέλνη πξννξηζκνί θαη νη θάηνηθνί ηνπο είλαη εθείλνη πνπ πθίζηαληαη άκεζα ηηο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, είλαη απαξαίηεην λα ιεθζνχλ κέηξα ζε επίπεδν πξννξηζκνχ, ηα νπνία ζα αθνξνχλ: ηελ βηψζηκε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο (πξνζηαζία παξάθηησλ πεξηνρψλ, δεκηνπξγία δσλψλ πςεινχ θηλδχλνπ θιπ.) ηε δηαζθάιηζε ηεο εηνηκφηεηαο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο θαη ησλ θαηνίθσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηξνθψλ 57 Π.ρ. γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο κείσζεο ηνπ εηζεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ θαη ηεο επνρηθφηεηαο νη πξννξηζκνί ηνπ λνηίνπ εκηζθαηξίνπ κπνξνχλ λα επηδηψμνπλ ηελ ελίζρπζε ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ

42 ηελ αλαδηακφξθσζε ηνπ κάξθεηηλγθ πξννξηζκνχ, ψζηε λα πξνσζείηαη σο «πξάζηλνο» ή νηθνινγηθφο ηε δηαηήξεζε ή ηελ ελίζρπζε ηεο ειθπζηηθφηεηαο κηαο πεξηνρήο: Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε δεκηνπξγία ηερλεηψλ πφισλ έιμεο (attractions) πξνο αληηθαηάζηαζε ησλ θπζηθψλ, ζε πεξίπησζε πνπ νη ηειεπηαίνπ κεησζνχλ ή θαηαζηξαθνχλ ή γίλνπλ ιηγφηεξν ειθπζηηθνί 58 Οπσζδήπνηε, πην εμεηδηθεπκέλα κέηξα ζα ιεθζνχλ ζε επίπεδν θάζε πξννξηζκνχ μερσξηζηά, αλάινγα κε ην θιίκα, αιιά θαη ηε κνξθή-εο ηνπξηζκνχ πνπ αλαπηχζζνληαη. Καησηέξσ πξνηείλνληαη κέηξα πξνζαξκνγήο γηα ηνπο ρεηκεξηλνχο θαη ηνπο παξαζαιάζζηνπο (θαινθαηξηλνχο) πξννξηζκνχο, νη νπνίνη, φπσο πξναλαθέξζεθε, πξνβιέπεηαη φηη ζα δεκησζνχλ πεξηζζφηεξν Πξννξηζκνί ρεηκεξηλνύ ηνπξηζκνύ Ζ άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ε κείσζε ηεο ρηνλφπησζεο ζα απνηειέζνπλ απεηιή γηα ηελ θεξδνθνξία θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, ηδηαίηεξα ζηα ζέξεηξα πνπ βξίζθνληαη ζε ρακειφηεξν πςφκεηξν. Μεξηθά απφ ηα ελδεηθλπφκελα κέηξα πξνζαξκνγήο είλαη: Γεκηνπξγία ηερλεηνχ ρηνληνχ σο ζπκπιήξσκα ζην θπζηθφ ρηφλη. Πξφθεηηαη γηα κηα πξαθηηθή ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε ζηελ Βφξεηα Ακεξηθή θαη ηελ Απζηξαιία, ζηελ Απζηξία, ηελ Ηηαιία θαη ηε Γαιιία 59, αλ θαη δε ζηεξείηαη θξηηηθήο απφ πεξηβαιινληηθνχο νξγαληζκνχο, ιφγσ ηνπ πςεινχ θφζηνπο, ηεο εθηεηακέλεο ρξήζεο ρεκηθψλ πξνζζέησλ, ηεο θαηαλάισζεο κεγάισλ πνζνηήησλ λεξνχ θαη ηεο αηζζεηηθήο ππνβάζκηζεο πνπ ζπλεπάγεηαη. Τπνζηεξίδεηαη παξάιιεια, φηη ην πςειφ ελεξγεηαθφ θφζηνο θαη ην θφζηνο γηα ηελ πξφζζεηε ππνδνκή ιεηηνπξγνχλ απνηξεπηηθά γηα θάπνηεο κηθξνκεζαίεο, θπξίσο, επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο είηε ζα αλαγθαζηνχλ λα δηαθφςνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο ή ζα κεηαβηβάζνπλ ην θφζηνο 58 Π.ρ. ε βχζηζε ελφο πινίνπ κπνξεί λα απνηειέζεη πφιν έιμεο γηα ηνπο δχηεο ζηελ πεξίπησζε ηεο θαηαζηξνθήο ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ. 59 ηε Γαιιία ππάξρνπλ 187 ζέξεηξα ηνπ ζθη πνπ δηαζέηνπλ ηνλ απαηηνχκελν εμνπιηζκφ θαη ην ηερλεηφ ρηφλη θαιχπηεη 4000 εθηάξηα γεο. ην Οληάξην έρνπλ αξρίζεη λα γίλνληαη επελδχζεηο πνιιψλ εθαηνκκπξίσλ ζηελ ηερλνινγία θαηαζθεπήο ηερλεηνχ ρηνληνχ γηα ηελ επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο ζεδφλ (Scott et al.,2001,2003)

43 ζηνπο θαηαλαισηέο, νπφηε είλαη νξαηφο ν θίλδπλνο λα εμειηρζεί ην ζθη ζε άζιεκα γηα ηηο ειίη. Ζ δηρνγλσκία απηή απνηππψλεηαη θαη ζηελ πνηθηιία ησλ θαλνληζκψλ γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηε ιεηηνπξγία ηέηνησλ ζπζηεκάησλ κεηαμχ, αιιά θαη εληφο ησλ ρσξψλ 60 (Scott et al.,2003). Δθαξκνγή ηερληθψλ δηαηήξεζεο θαη ζπληήξεζεο ηνπ θπζηθνχ ρηνληνχ, φπσο ε ηνπνζέηεζε κεγάισλ ζηξσκάησλ ιεπθνχ πνιπαηζπιέληνπ ζηνλ πάγν, ψζηε λα ηνλ πξνζηαηεχνπλ απφ ηελ ππεξηψδε αθηηλνβνιία θαη λα πεξηνξίζνπλ ην ιηψζηκν θαηά ηε δηάξθεηα ησλ θαινθαηξηλψλ κελψλ (εθαξκφδεηαη ζε Διβεηία θαη Απζηξία) ή ε δεκηνπξγία κεγάισλ ζφισλ γηα ζθη ζην εζσηεξηθφ (indoor ski domes) 61. Δπέθηαζε ησλ ρηνλνδξνκηθψλ θέληξσλ ζε κεγαιχηεξν πςφκεηξν 62. Ωζηφζν, ε πξαθηηθή απηή ακθηζβεηείηαη γηα ηε βησζηκφηεηά ηεο. ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ πξντφληνο, παξνρή ππεξεζηψλ πιελ ησλ παξαδνζηαθψλ ελφο ρηνλνδξνκηθνχ θέληξνπ π.ρ. πξνζθνξά ζηέγεο, παξνρή καζεκάησλ ski, snowboard, δεκηνπξγία θέληξσλ πγείαο θη επεμίαο θαη θέληξσλ άζιεζεο, ιεηηνπξγία εζηηαηνξίσλ θαη θαηαζηεκάησλ ιηαληθήο πψιεζεο, παξνρή δπλαηφηεηαο άζθεζεο δξαζηεξηνηήησλ φπσο νξεηβαζία, πεδνπνξία, πνδειαζία ζην βνπλφ. Οπζηαζηηθά, κεηαηξνπή ησλ ζεξέηξσλ ηνπ ζθη ζε ζέξεηξα ηεζζάξσλ επνρψλ. Γεκηνπξγία ππνδνκψλ γηα ηελ πξνζηαζία απφ απμεκέλεο ρηνλνζηηβάδεο, ιφγσ ηεο ζηαδηαθήο κείσζεο ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρηνληνχ (ιηγφηεξν ζπκπαγέοπεξηζζφηεξν πγξφ ρηφλη, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο). ηφρεπζε ηνπ κάξθεηηλγθ ζε κεγαιχηεξεο ειηθηαθέο νκάδεο πιεζπζκνχ, νη νπνίεο ζα απνηεινχλ ηε βαζηθφ target group ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. 60 Π.ρ. ρεκηθά θαη βαθηεξηδηαθά πξφζζεηα γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο θαηαζθεπήο ηερλεηνχ ρηνληνχ ζε ζεξκνθξαζίεο θνληά ή αθφκε πάλσ απφ απηέο ηεο ςχμεο επηηξέπνληαη ζηελ Διβεηία, αιιά απαγνξεχνληαη ζηε Γεξκαλία. 61 Ο πξψηνο γλσζηφο ζφινο ηέηνηνπ είδνπο, «ν Θφινο ηεο Καδακπιάλθα», ιεηηνχξγεζε ην 1986 ζην Βέιγην θαη απφ ηφηε έρνπλ δεκηνπξγεζεί πάλσ απφ 50 παγθνζκίσο. Οη πεξηζζφηεξνη βξίζθνληαη ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Ηαπσλία, ελψ ν κεγαιχηεξνο είλαη ν ζφινο ηνπ Νηνπκπάη. Αλαιπηηθά γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο θαηαζθεπέο ζην πεξηνρέο ζηελ Απζηξία δήηεζαλ άδεηεο γηα λα επεθηείλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο ζε κεγαιχηεξν πςφκεηξν ηελ πεξίνδν

44 Αλ θαη δελ θηλδπλεχνπλ ζην άκεζν κέιινλ ηα ζέξεηξα ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ πνπ βξίζθνληαη ζε πςειφηεξν πςφκεηξν, εληνχηνηο ζα πξέπεη λα ιάβνπλ κέηξα πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ απμεκέλε δήηεζε. (OECD, Buerki, 2000) Μεραληζκόο Γεκηνπξγίαο Τερλεηνύ Φηνληνύ (Πεγή: Παξαζαιάζζηνη θαη λεζηωηηθνί πξννξηζκνί Οη ζπγθεθξηκέλνη πξννξηζκνί θηλδπλεχνπλ θπξίσο απφ ηελ άλνδν ηεο ζεξκνθξαζίαο, ηηο άηαθηεο βξνρνπηψζεηο θαη ηελ άλνδν ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο. πληζηψκελα κέηξα πξνζαξκνγήο είλαη: Ζ νηθνδφκεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο ζε ζπγθεθξηκέλν χςνο πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη ζε ζπγθεθξηκέλε απφζηαζε απφ ηελ αθηνγξακκή ηα λεζηά Fiji, σο πξνιεπηηθφ κέηξν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ μαθληθψλ θαηαηγίδσλ θαη ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο εθαξκφδεηαη ε νηθνδφκεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ ζε χςνο ηνπιάρηζηνλ 2,6 κέηξσλ πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη ζε απφζηαζε 30 κέηξσλ καθξηά απφ ηε γξακκή αλψηαηεο ζηάζκεο ηεο παιίξξνηαο, ελψ ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο πνιενδνκίαο ηα θηίξηα ζα πξέπεη λα αληέρνπλ ζε αλέκνπο ηαρχηεηαο 60 ρικ./ψξα

45 Ζ ρξήζε νηθνινγηθψλ πιηθψλ γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ππνδνκψλ (π.ρ. δε ζπληζηάηαη ε εμφξπμε άκκνπ απφ ηηο αθηέο πνπ ζα επηδεηλψζεη ηελ δηάβξσζε). Ζ δεκηνπξγία ηερλεηήο άκπλαο ησλ αθηψλ (θπκαηνζξαχζηεο) πνπ ίζσο απνηειεί ηνλ πην παξαδνζηαθφ θαη πξαθηηθφ ηξφπν αληηκεηψπηζεο. Δθηφο απφ ηδηαίηεξα δαπαλεξή, φκσο, ε πξαθηηθή απηή ζσξείηαη φηη καθξνπξφζεζκα πξνθαιεί πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα απφ φζα ιχλεη (θπξίσο δηάβξσζεο) θαη κεηψλεη ηελ αηζζεηηθή ηνπ ηνπίνπ. Ζ βειηίσζε θαη ε δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο άκπλαο ηεο πεξηνρήο κέζσ ηεο ελίζρπζεο ηεο βιάζηεζεο πνπ αλζεί ζηα κέξε απηά (αξκπξίθηα), αλχςσζεο ηνπ επηπέδνπ ηεο γεο ζε ρακεινχ χςνπο λεζηά, πξνζζήθεο άκκνπ ζηελ παξαιία (αλ θαη πξφθεηηαη γηα κηα πξαθηηθή πνπ ζεσξείηαη δαπαλεξή θαη πξνζσξηλή ιχζε, αθνχ κπνξεί λα «απνδπλακψζεη» ηα εδάθε ησλ πεξηνρψλ απφ ηηο νπνίεο αθαηξείηαη), πξνζηαζίαο ησλ θνξαιιηνγελψλ πθάισλ (Fiji Ministry of Tourism et al.) Ζ δπλακηθή θχζε ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο ππνδειψλεη θαη ηε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηεο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ε νπνία φκσο πνηθίιιεη ηφζν κέζα ζηελ ηνπξηζηηθή αιπζίδα ζηα πιαίζηα κηαο πεξηνρήο ή κηαο ρψξαο, φζν θαη κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ, αθνχ θάπνηεο (φπσο νη αλαπηπζζφκελεο ή νη κηθξέο λεζησηηθέο ρψξεο) είλαη πεξηζζφηεξν επαίζζεηεο ιφγσ ζπγθεθξηκέλσλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ ή γεσγξαθηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ. Δμάιινπ, κεγάιε ζεκαζία έρεη θαη ε έθηαζε θαη ε έληαζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θάζε θνξά. Έηζη, νη ηνπξίζηεο δηαζέηνπλ ηε κεγαιχηεξε επειημία πξνζαξκνγήο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, θαζψο είλαη εθείλνη πνπ δηαζέηνπλ ην ρξφλν θαη ην ρξήκα -ηνπο δχν βαζηθνχο πφξνπο γηα ηνλ ηνπξηζκφ- θαη άξα ηελ ειεπζεξία λα απνθεχγνπλ πξννξηζκνχο πνπ ζίγνληαη απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ή λα κεηαηνπίδνπλ ην ρξνληθφ ζεκείν ηνπ ηαμηδηνχ γηα λα απνθεχγνπλ δπζκελείο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Αληηζέησο, ε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο είλαη πεξηζζφηεξν πεξηνξηζκέλε, θαζψο ζπλδέεηαη άκεζα κε κεγάιεο επελδχζεηο θαη νη επηρεηξήζεηο σο νηθνλνκηθέο νληφηεηεο ζα πξνζαξκνζηνχλ κφλν αλ πξνζδνθνχλ φηη ηα νθέιε ηεο πξνζαξκνγήο είλαη πνιχ κεγαιχηεξα απφ ην θφζηνο. Δπίζεο, ε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο

46 είλαη αλάινγε ηνπ ρξνληθνχ νξίδνληα ζρεδηαζκνχ, αιιά θαη ηνπ θφζηνπο θαη ηεο δπλαηφηεηαο κεηαθχιηζήο ηνπ ζηνπο ηνπξίζηεο, θαζψο θαη ηνπ κεγέζνπο ηεο επηρείξεζεο. Λακβάλνληαο ππφςε φηη νη πεξηζζφηεξεο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη κηθξέο, κε βξαρππξφζεζκν ζρεδηαζκφ πνπ εθηείλεηαη κφιηο κέρξη ηελ επφκελε ζεδφλ θαη κε κεγάιεο δπζθνιίεο ρξεκαηνδφηεζεο επελδχζεσλ, θαζίζηαηαη αληηιεπηή ε πεξηνξηζκέλε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ηνπο. Σέινο, νη tour operators βξίζθνληαη ζε πιενλεθηηθφηεξε ζέζε, αθνχ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηε δήηεζε θαη ηηο ηνπξηζηηθέο ξνέο παξέρνληαο αληίζηνηρεο πιεξνθνξίεο θαη δηακνξθψλνληαο αλάινγα ηνπξηζηηθά παθέηα (UNWTO et al., 2008). Μέρξη ζήκεξα ζρεηηθά ιίγεο πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή έρνπλ ιάβεη ρψξα θπξίσο ζε επίπεδν πξννξηζκνχ 64 θαη ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ 65. Ωζηφζν, νη πξνβιέςεηο γηα ην κέιινλ θαζηζηνχλ αλαγθαία πξφζζεηα κέηξα πξνζαξκνγήο ζε θάζε επίπεδν. ίγνπξα, νη επελδχζεηο, νη αιιαγέο ζην ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηηο πνιηηηθέο απαηηνχλ δεθαεηίεο. Παξά ηαχηα, δελ ακθηζβεηείηαη φηη ε ιήςε ησλ (πξνιεπηηθψλ) κέηξσλ πξνζαξκνγήο είλαη πεξηζζφηεξν νηθνλνκηθά απνδνηηθή ζε ζρέζε κε άιια κέηξα πνπ ιακβάλνληαη θαηαζηαιηηθά Πνιηηηθέο κεηξηαζκνύ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Ζ πνιηηηθή ηνπ κεηξηαζκνχ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο πεξηιακβάλεη φιεο εθείλεο ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. θαη έρνπλ σο απψηαην 64 Ζ πφιε ηνπ Aspen (Ζ.Π.Α.), δηεζλνχο θήκεο ρεηκεξηλφ ζέξεηξν ζπλεξγάζηεθε κε έλα ηλζηηηνχην κειεηψλ (Aspen Global Change Institute) θαη ηηο ηνπηθέο αξρέο κε ζηφρν ηελ εθηίκεζε ησλ πηζαλψλ επηδξάζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζην πεξηβάιινλ θαη θπξίσο ζην ρηφλη πνπ απνηειεί βαζηθφ ηνπξηζηηθφ πφξν θαη ηε ιήςε κέηξσλ πξνζαξκνγήο. Αληίζηνηρεο ελέξγεηεο έγηλαλ θαη ζηνλ Καλαδά, ελψ θαη ν Π.Ο.Σ. ζπκκεηέρεη ζε πξνγξάκκαηα θαη κειέηεο γηα ηηο πνιηηηθέο πξνζαξκνγήο ζηηο Μαιδίβεο θαη ηα λεζηά Fiji. 65 Γηα παξάδεηγκα, ζηηο ευρέιιεο, ηα μελνδνρεία αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνεηδνπνηήζεηο γηα θπθιψλεο ιακβάλνληαο πξνιεπηηθά κέηξα φπσο: απνκάθξπλζε ησλ πεξηηηψλ θιαδηψλ απφ ηα δέληξα, θπξίσο απηψλ πνπ βξίζθνληαη θνληά ζε θηίξηα θαη ειεθηξνληθέο θαη ηειεθσληθέο εγθαηαζηάζεηο ζπγθνκηδή θαξπψλ φπσο νη θαξχδεο γηα ηελ απνθπγή αηπρεκάησλ θαη ηελ εμαζθάιηζε πξνκεζεηψλ γηα ηηο πεξηπηψζεηο αλάγθεο επηζεψξεζε θαη πξνιεπηηθφο έιεγρνο ησλ ζπζηεκάησλ ελδνεπηθνηλσλίαο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ζπληήξεζε ηνπ απνρεηεπηηθνχ ζπζηήκαηνο

47 ζηφρν λα επηηχρνπλ ηελ «αλζξαθηθή νπδεηεξόηεηα» (carbon neutrality) ηνπ ηνκέα, ήηνη ηε κεδεληθή ζπλεηζθνξά ζηελ εθπνκπή CO2 θαη ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Έηζη, κηα νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή κεηξηαζκνχ πεξηιακβάλεη δηαδηθαζίεο ζρεηηθέο κε: 1. ηε κείσζε ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο/ ησλ ελεξγεηαθώλ απαηηήζεσλ 2. ηε κείσζε ησλ εθπνκπώλ Α.Φ.Θ κέζα απφ ηελ απνρή απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ ρσξίο ζεκαληηθή αιιαγή ζηελ πνηφηεηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο/ππεξεζίαο ή κέζσ ηεο αληηθαηάζηαζεο απηψλ απφ πξντφληα ή ππεξεζίεο κηθξφηεξεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο. 3. ηελ αληηθαηάζηαζε νξπθηψλ θαπζίκσλ απφ αλαλεώζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (ζην εμήο Α.Π.Δ.) 4. ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθόηεηαο (energy efficiency) ηνπ ηνκέα 5. ηελ αληηζηάζκηζε ησλ εθπνκπψλ CΟ2 (carbon compensation/ offsetting) πνπ απνκέλνπλ. Ο φξνο «αληηζηάζκηζε» ππνδειψλεη φηη πνζφηεηα Α.Φ.Θ ίζε κε απηή πνπ εθπέκπεηαη απφ κηα ζπγθεθξηκέλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα (π.ρ. αεξνπνξηθφ ηαμίδη) ζα εμνηθνλνκεζεί θάπνπ αιινχ (zero sum game). Μπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ζρεδίσλ αμηνπνίεζεο Α.Π.Δ, δηαρείξηζεο απνβιήησλ ή αλαδάζσζεο πεξηνρψλ. Πξφθεηηαη γηα κηα πξαθηηθή πνπ αλαπηχζζεηαη ηαρχηαηα, πξνσζείηαη απφ κεγάιεο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ ή νξγαληζκνχο νη νπνίνη είηε δεκηνπξγνχλ ηα δηθά ηνπο ζπζηήκαηα ή ζπκκεηέρνπλ ζε αληίζηνηρα εμεηδηθεπκέλα πξνγξάκκαηα 66, ψζηε λα «απνδεκηψζνπλ» ην πεξηβάιινλ γηα ηελ βιάβε ηελ νπνία ηνπ πξνθαινχλ θαη ζηεξίδεηαη ζηα αηζζήκαηα «πεξηβαιινληηθήο ελνρήο» πνπ δεκηνπξγεί ζε θάπνηνπο ε γλψζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Οπζηαζηηθά επηδηψθεηαη ε «(ασηό)λύηρωζη μέζω ηης πληρωμής»(i.i.p.t,2007): Οη ηνπξίζηεο πνπ επηζπκνχλ λα θαηαβάινπλ «απνδεκίσζε» γηα ηηο εθπνκπέο CO2 θαηά ηε 66 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην ζχζηεκα αληηζηάζκηζεο ηνπ νξγαληζκνχ Climate Care ( πνπ δεκηνπξγήζεθε ην 1997 σο ηκήκα ηνπ JPMorgan's Environmental Markets Group κε ζηφρν ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Δίλαη έλα απφ ηα πην νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα, θαζψο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ππνινγηζκνχ ησλ εθπνκπψλ πνπ πξνθχπηνπλ φρη κφλν απφ ηηο πηήζεηο (απεπζείαο ή κε, απιέο ή κε επηζηξνθή), αιιά θαη απφ ηηο νδηθέο κεηαθνξέο, ηηο εγθαηαζηάζεηο ζηέγαζεο, ηηο επηρεηξήζεηο θιπ., θαζψο θαη ηε ρξεκαηηθή ηνπο αμία, ηελ νπνία ελ ζπλερεία νη ρξήζηεο θαηαβάιινπλ ζε έλα ηακείν πνπ ρξεκαηνδνηεί έξγα πνπ αθνξνχλ ζε Α.Π.Δ. ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο (Οπγθάληα, Ηλδία, Κίλα θ.α.)

48 δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ ηνπο κπνξνχλ λα ππνινγίζνπλ ηελ αθξηβή πνζφηεηα CO2 θαη ηελ αμία ηεο ζε ρξήκα κε ηε βνήζεηα κηαο δηαδηθηπαθήο ππνινγηζηηθήο κεραλήο, πνπ ππάξρεη ζηνπο ηζηφηνπνπο πνιιψλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ. ηε ζπλέρεηα κπνξνχλ λα επηιέμνπλ ην πξφγξακκα ζην νπνίν ζα ζειήζνπλ λα επελδχζνπλ ην ρξεκαηηθφ απηφ πνζφ, ην νπνίν κπνξεί λα είλαη έλα έξγν γηα ηε κείσζε ησλ αλζξσπνγελψλ πεγψλ εθπνκπήο Α.Φ.Θ. ή ηελ ελίζρπζε ησλ απνξξνθήζεσλ Α.Φ.Θ. απφ ηακηεπηήξεο δέζκεπζεο. Τπάξρνπλ επίζεο εηαηξείεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα αληηζηάζκηζεο ησλ εθπνκπψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηα επαγγεικαηηθά ηαμίδηα ησλ ίδησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζε απηέο 67. Ζ ζπκκεηνρή ζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα ζα κπνξνχζε, επνκέλσο, λα ζεσξεζεί ηαπηφζεκε κε ηελ θαηαβνιή ελφο εζεινληηθνύ θόξνπ. 6. ηε δέζκεπζε ηνπ CO2 κέζσ θάπνηαο θαηαβφζξαο ή ηακηεπηήξα (sink) 68 πνπ απνξξνθά θαη απνζεθεχεη Α.Φ.Θ. ζε κφληκε ή εκη- κφληκε βάζε. Οη θαηαβφζξεο θαη νη ηακηεπηήξεο ηνπ άλζξαθα αλαγλσξίδνληαη θαη απφ ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην, σο ζεκαληηθφ κέηξν γηα ηνλ κεηξηαζκφ ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Γηα παξάδεηγκα, ε αλαδάζσζε πεξηνρψλ ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιίζεη ηε δέζκεπζε κεγάισλ πνζνηήησλ CO ηελ εθαξκνγή κεραληζκώλ ηεο αγνξάο (θφξνη, θίλεηξα, επηδνηήζεηο θιπ.). Σα παξαπάλσ κπνξνχλ λα πινπνηεζνχλ ηφζν ζε δηεζλέο φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν θαη κάιηζηα φρη κφλν ζηνλ ηφπν ππνδνρήο,αιιά θαη ζηνλ ηφπν πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ ζε κηθξν- θαη καθξν-θιίκαθα ψζηε λα ππάξμεη κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε (UNWTO et al., 2008). 67 Όπσο νη δηεζλνχο θήκεο εηαηξείεο έθδνζεο ηαμηδησηηθψλ νδεγψλ Lonely Planet θαη Rough Guide, πνπ ππνζηεξίδνπλ ην πξφγξακκα ηνπ νξγαληζκνχ Climate Care θαη αληηζηαζκίδνπλ φιεο ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηαμηδηψλ ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ ζπληαθηψλ ( ). 68 χκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο ηνπ άξζξνπ 1 ηεο πλζήθεο- Πιαίζην γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή ε θαηαβφζξα είλαη «θάζε δηαδηθαζία, δξαζηεξηόηεηα ή κεραληζκόο πνπ αθαηξεί έλα Α.Φ.Θ., έλα αεξόιπκα ή έλαλ πξόδξνκν ελόο Α.Φ.Θ. από ηελ αηκόζθαηξα», ελψ ηακηεπηήξαο είλαη «κηα ζπληζηώζα ή ζπληζηώζεο ηνπ θιηκαηηθνύ ζπζηήκαηνο όπνπ απνζεθεύεηαη έλα Α.Φ.Θ. ή έλαο πξόδξνκνο ελόο Α.Φ.Θ.». 69 Βέβαηα γηα λα δεζκεπηνχλ νη πνζφηεηεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πνπ εθπέκπνληαη απφ ηε βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ απαηηνχληαη ηεξάζηηεο εθηάζεηο δαζψλ. Έρεη ππνινγηζηεί φηη κφλν γηα ηηο εθπνκπέο απφ ηηο αεξνκεηαθνξέο είλαη αλαγθαία ε αλαδάζσζε έθηαζεο άλσ ησλ ηεηξαγσληθά ρικ

49 Παξαθάησ παξαζέηνπκε ηα ελδεηθλπφκελα κέηξα αλάινγα κε ηνλ αξκφδην γηα ηε ιήςε ηνπο θάζε θνξά: Θεζκηθά κέηξα (ηνπηθό/εζληθό/πεξηθεξεηαθό/δηεζλέο επίπεδν) ελζσκάησζε ηεο ζπληζηψζαο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηηο πνιηηηθέο πνπ αλαπηχζζνληαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δεζκεχζεσλ πνπ έρνπλ αλαιάβεη ηα θξάηε-κέιε ζηε πλζήθε- Πιαίζην γηα ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή θαη ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην δεκφζηεο επελδχζεηο ζε ζπζηήκαηα θη εθαξκνγέο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (Α.Π.Δ. ή λέεο ηερλνινγίεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο θαη ηε δέζκεπζε CO2) παξνρή νηθνλνκηθήο, ηερληθήο θαη ζεζκηθήο ππνζηήξημεο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο, ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο tour operators γηα αλάινγεο επελδχζεηο ρξεκαηνδφηεζε έξεπλαο γηα ηνλ αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ηεο ζπκβνιήο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ εθπνκπή Α.Φ.Θ., ηελ εμεχξεζε ησλ πην απνηειεζκαηηθψλ ιχζεσλ αιιά θαη ηελ πξφβιεςε ησλ ελδερφκελσλ επηδξάζεσλ ησλ πνιηηηθψλ κεηξηαζκνχ ζηνπο δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο θαη ζηα δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ηεο αγνξάο θαη ηεο νηθνλνκίαο γεληθφηεξα θακπάληεο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηελ αλάγθε πεξηνξηζκνχ ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. επαλεμέηαζε θαη αλαδηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο κεηαθνξψλ, αλάπηπμε νινθιεξσκέλσλ δηθηχσλ κέζσλ κεηαθνξάο, πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ πξνψζεζε ησλ αεηθφξσλ ρξήζεσλ ηεο γεσξγίαο (ψζηε λα απνηειέζεη ηνλ βαζηθφ πξνκεζεπηή ησλ πξντφλησλ ζε εζηηαηφξηα θαη μελνδνρεία θαη λα απνθεχγεηαη ε εηζαγσγή ηξνθίκσλ απφ ην εμσηεξηθφ) ιήςε κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ησλ νηθνζπζηεκάησλ, ψζηε λα απνηειέζνπλ ηακηεπηήξεο θαη θαηαβφζξεο δέζκεπζεο CO2 ζηαδηαθή κείσζε ή εμάιεηςε ησλ θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ θη εμαηξέζεσλ θαη ησλ επηδνηήζεσλ ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ εθπέκπνπλ Α.Φ.Θ. θαη δε ιακβάλνπλ κέηξα γηα ην κεηξηαζκφ ηνπο θαη ρνξήγεζε εληζρχζεσλ αλάινγσλ ηνπ ελεξγεηαθνχ απνηππψκαηνο θάζε επηρείξεζεο. Παξάιιεια ρξήζηκε θξίλεηαη θαη ε επηβνιή

50 θφξσλ ζε πεγέο εθπνκπήο Α.Φ.Θ., φπσο γηα παξάδεηγκα ζηα θαχζηκα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηηο αεξνκεηαθνξέο θη επηπιένλ ε ζέζπηζε εηδηθνχ πεξηβαιινληηθνχ ηέινπο γηα θάζε ηνπξίζηα: ηα έζνδα απφ ηνπο θφξνπο απηνχο ζα κπνξνχζαλ λα δηαηεζνχλ ηνπιάρηζηνλ ελ κέξεη ζε επελδχζεηο γηα πεξηβαιινληηθά θηιηθά κέζα κεηαθνξάο. ζπλεξγαζία κε νξγαληζκνχο φπσο ν Γηεζλήο Οξγαληζκφο Πνιηηηθήο Αεξνπινΐαο (ICAO) θαη ν Γηεζλήο Οξγαληζκφο Ναπζηπινΐαο (ΗΜΟ) γηα δηακφξθσζε νινθιεξσκέλσλ ζρεδίσλ δξάζεο γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ησλ Α.Φ.Θ Σνπξηζηηθή βηνκεραλία Γηα ηε κείσζε ηνπ «ελεξγεηαθνχ ηνπο απνηππψκαηνο», είλαη απαξαίηεην νη εκπιεθφκελνη ζηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία : λα επελδχνπλ ζε ππνδνκέο θαη νρήκαηα ρακειήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο («πξάζηλα» θηίξηα 70, πβξηδηθά, ειεθηξνθίλεηα απηνθίλεηα) λα θάλνπλ ρξήζε Α.Π.Δ. θαη ελαιιαθηηθψλ θαπζίκσλ, φπσο βηνθαχζηκα λα ρξεζηκνπνηνχλ ελεξγεηαθά απνδνηηθέο ζπζθεπέο (αληηθαηάζηαζε ζπκβαηηθψλ ιακπηήξσλ ππξαθηψζεσο θαη παιαηψλ κεραλεκάησλ) λα αλαπηχμνπλ ή λα ζπκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα αληηζηάζκηζεο εθπνκπψλ CO2 πνπ πξνθχπηνπλ ηφζν απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ πειαηψλ φζν θαη ηεο ίδηαο ηεο επηρείξεζεο λα αμηνπνηήζνπλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο (ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα δηαλνκήο-gds, θξαηήζεσλ- CRS θαη πξνκεζεηψλ) λα εθαξκφδνπλ πξνγξάκκαηα αλαθχθισζεο απνξξηκκάησλ θαη νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ λα αλαδηακνξθψζνπλ ηελ ζηξαηεγηθή marketing θαη ηελ επηθνηλσληαθή ηνπο θακπάληα δίδνληαο έκθαζε ζηελ «πξάζηλε» δξάζε ηνπο, ψζηε λα επαλαηνπνζεηεζνχλ (repositioning) σο επηρεηξήζεηο «ρακεινχ άλζξαθα» (low 70 Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ «πξάζηλσλ» θηηξίσλ είλαη ν βηνθιηκαηηθφο ζρεδηαζκφο, ε θαηαζθεπή ηνπο απφ ελαιιαθηηθά ή αλαθπθιψζηκα πιηθά, ε ρξήζε Α.Π.Δ. (ειηαθήο, αηνιηθήο, γεσζεξκηθήο) θαη ελαιιαθηηθψλ ζπζηεκάησλ γηα ηε ζέξκαλζε, ην δξνζηζκφ θαη ην θσηηζκφ (ζεξκνζηάηεο, ιακπηήξεο θζνξηζκνχ θ.α.)

51 carbon enterprises) θαη λα πξνζειθχζνπλ λέεο νκάδεο πειαηψλ (πεξηβαιινληηθά ζπλεηδεηνπνηεκέλνπο ηνπξίζηεο) λα εθαξκφδνπλ ηελ «νηθν-εηηθεηηθνπνίεζε» πξντφλησλ/ππεξεζηψλ/ηνπξηζηηθψλ παθέησλ (eco-labelling), ψζηε λα απνηππψλεηαη ην ελεξγεηαθφ απνηχπσκα ηνπο π.ρ. λα αλαγξάθνληαη νη εθπνκπέο CO2 ζηα εηζηηήξηα ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο, ζηα πξντφληα δηαηξνθήο, ζηα ηνπξηζηηθά παθέηα λα ρξεκαηνδνηνχλ έξεπλεο γηα ηελ αθξηβή κέηξεζε ηνπ «αλζξαθηθνχ ίρλνπο» ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο λα παξέρνπλ πξντφληα/ππεξεζίεο/ παθέηα «ρακεινχ άλζξαθα» 71 λα δηνξγαλψλνπλ εθζηξαηείεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ, αιιά θαη ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηα δεηήκαηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη παξάιιεια λα παξέρνπλ θίλεηξα ζηνπο εξγαδφκελνπο γηα ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο γηα ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο (π.ρ. δσξεάλ κεηαθίλεζε ησλ ππαιιήισλ κε ιεσθνξεία λέαο ηερλνινγίαο εηδηθά λαπισκέλα απφ ηελ επηρείξεζε) λα δηακνξθψζνπλ απφ θνηλνχ έλαλ πεξηβαιινληηθφ «Κψδηθα Αξρψλ», πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ κε παξάιιειν ζεβαζκφ ζην πεξηβάιινλ λα θαηαζηήζνπλ ηελ πνιηηηθή κεηξηαζκνχ αλαπφζπαζην ηκήκα ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξαθηηθψλ ηνπο Σα σο άλσ κέηξα κπνξνχλ λα ιεθζνχλ απφ ην ζχλνιν ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλία πξνζαξκνδφκελα, βέβαηα, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ θάζε θιάδνπ. Δπεηδή, φκσο, νη αεξνκεηαθνξέο επζχλνληαη γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. ζα αλαθεξζνχκε εηδηθφηεξα ζε απηέο. πληζηψκελα κέηξα γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπώλ από ηηο αεξνκεηαθνξέο είλαη: αλαλέσζε ηνπ ζηφινπ ησλ αεξνζθαθψλ, ψζηε απηφο λα απνηειείηαη απφ αεξνζθάθε λέεο ηερλνινγίαο, πςειήο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ην κέηξν απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαηά 20-30% αλά επηβάηε 71 Έλα ηνπξηζηηθφ παθέην «ρακεινχ άλζξαθα» ζα κπνξνχζε λα πεξηιακβάλεη ηε κεηάβαζε κε θάπνην απφ ηα «ήπηα» κέζα κεηαθνξάο (ηξέλν, πνχικαλ) πξνο ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, ηε δηακνλή ζε θάπνην «πξάζηλν» μελνδνρείν, ηε ζπκκεηνρή ζε «ήπηεο» ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (πεδνπνξία, πνδειαζία θπ.). Δπίζεο «ζπζηαηηθά» ηνπ παθέηνπ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ε δπλαηφηεηα/ππνρξέσζε αληηζηάζκηζεο ησ εθπνκπψλ ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πνπ πξνέθπςαλ απφ ην ηαμίδη θαη ε νηθν-εηηθεηνπνίεζε ησλ επηκέξνπο πξντφλησλ

52 ρξήζε ελαιιαθηηθψλ θαπζίκσλ (π.ρ. gas-to-liquid 72 ) βειηησκέλνο έιεγρνο ηεο αεξνθπθινθνξίαο γηα ειαρηζηνπνίεζε ησλ θαζπζηεξήζεσλ πξνζπάζεηα γηα απ επζείαο πηήζεηο ρσξίο δηαθνπέο (stop-overs) πξνζπάζεηα γηα δηαζθάιηζε ηεο πιεξφηεηαο ησλ αεξνζθαθψλ ζε πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 80% ππθλφηεηα ησλ ζέζεσλ ηέηνηα ψζηε λα δηαζθαιίδεη ηε κεηαθνξά ηνπ κέγηζηνπ δπλαηνχ επηηξεπηνχ αξηζκνχ επηβαηψλ, ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ αεξνζθάθνπο επηβξάβεπζε ησλ θαιψλ θαη ζπρλψλ πειαηψλ κε νθέιε άιια πιελ ησλ δσξεάλ αεξνπνξηθψλ κηιίσλ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ αεξνπνξηθψλ εηαηξεηψλ ζηηο ππεξεζίεο εδάθνπο (πνπ πξνθαινχλ κηθξφηεξε πεξηβαιινληηθή δεκία) γηα ηελ αληηζηάζκηζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο πνπ ζπλεπάγνληαη νη πνιηηηθέο κεηξηαζκνχ ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο ζρεηηθέο κε ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο έληαμε ησλ αεξνκεηαθνξψλ ζην ζχζηεκα εκπνξίαο εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. ηεο Δπξσπατθή Έλσζεο (EU ETS)- φπσο, άιισζηε έρεη πξνηαζεί απφ ηελ ίδηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή- ή ζε παξφκνηα ζρέδηα. Σν ζχζηεκα απηφ ζέηεη ζπγθεθξηκέλν αλψηαην φξην εθπνκπψλ γηα φια ηα αεξνζθάθε πνπ πξαγκαηνπνηνχλ πηήζεηο πξνο θαη εληφο ηεο Δ.Δ., επηηξέπνληαο ηαπηφρξνλα ηελ κεηαμχ ηνπο αγνξαπσιεζία δηθαησκάησλ εθπνκπψλ θαη ζηεξίδεηαη ζην κεραληζκφ εκπνξίαο ξχπσλ ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην 73 (Fitzgerald&Tol, 2007) ε απινχζηεξε ιχζε φκσο είλαη κηα πξφζζεηε ρξέσζε ζην εηζηηήξην πνπ ζα εζσηεξηθνπνηνχζε ην θφζηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο 72 χκθσλα κε ηελ πεηξειατθή εηαηξεία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ηνκέα απηφ ( ηα ζπγθεθξηκέλα θαχζηκα παξάγνληαη απφ ηε κεηαηξνπή ησλ θπζηθψλ αεξίσλ ζε πγξή χιε, είλαη ειεχζεξα απφ ζείν θαη αξσκαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο θαη πξνζθέξνπλ απμεκέλε απφδνζε θαχζεο θαη ζεκαληηθά κεησκέλεο εθπνκπέο Α.Φ.Θ. 73 χκθσλα κε ην άξζξν 17 ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην ηα κέξε ηνπ Παξαξηήκαηνο Β, δειαδή νη ρψξεο πνπ έρνπλ αλαιάβεη ζπγθεθξηκέλεο πνζνηηθνπνηεκέλεο ππνρξεψζεηο γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. δχλαληαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ εκπνξία δηθαησκάησλ εθπνκπψλ, ήηνη λα αγνξάζνπλ ή λα πσιήζνπλ επηπιένλ δηθαηψκαηα εθπνκπψλ απφ/ζε ρψξεο πνπ έρνπλ εθπιεξψζεη ή φρη αληίζηνηρα ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη δηαζέηνπλ πιεφλαζκα ή έιιεηκκα δηθαησκάησλ εθπνκπψλ. Ωζηφζν, ν κεραληζκφο απηφο ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά πξνο ηελ εγρψξηα δξάζε πνπ θαιείηαη λα αλαιάβεη κηα ρψξα

53 5.2.3 Καηαλαιωηέο Καζψο, νη ηνπξίζηεο είλαη εθείλνη πνπ θάλνπλ ηελ ηειηθή επηινγή, ζα πξέπεη λα ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο ζε φια ηα ζηάδηα ελφο ηαμηδηνχ κε γλψκνλα ηελ φζν ην δπλαηφ κεγαιχηεξε κείσζε ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ. Πξνηεηλφκελα κέηξα ζηελ θαηεχζπλζε απηή είλαη ηδίσο: Αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ γηα ηελ θξάηεζε θη έθδνζε εηζηηεξίνπ. Δπηινγή ησλ tour operators πνπ παξέρνπλ «πξάζηλα» παθέηα δηαθνπψλ, εθαξκφδνπλ ηελ νηθν-εηηθεηηθνπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη ζηξαηεγηθέο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαη εληφο ηεο επηρείξεζεο ηνπο θαη πξαγκαηνπνηνχλ θαη ζπκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα αληηζηάζκηζεο CO2 Δπηινγή κέζσλ κεηαθνξάο κε φζν ην δπλαηφ κηθξφηεξε ελεξγεηαθή θαηαλάισζε (ηξέλνπ ή απηνθίλεηνπ ή ιεσθνξείνπ) γηα ηε κεηάβαζε ζηνλ ηφπν ησλ δηαθνπψλ ή- ζε πεξίπησζε πνπ απηφ δελ είλαη εθηθηφ- επηινγή αεξνπνξηθψλ εηαηξεηψλ πνπ εθαξκφδνπλ πνιηηηθέο κεηξηαζκνχ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Υξήζε κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο ή κε κεραλνθίλεησλ κέζσλ (πνδειάησλ θιπ.) γηα ηελ πεξηήγεζε εληφο ηνπ πξννξηζκνχ. Δπηινγή «πξάζηλνπ» ηνπξηζηηθνχ θαηαιχκαηνο, πεξηβαιινληηθά πηζηνπνηεκέλνπ. Οη επηινγέο απηέο απνηεινχλ θαη κηα κνξθή επηβξάβεπζεο ησλ σο άλσ επηρεηξήζεσλ. Δπηινγή εζηηαηνξίσλ πνπ παξέρνπλ εδέζκαηα παξαζθεπαζκέλα απφ ηνπηθέο πξψηεο χιεο θαη φρη απφ εηζαγφκελεο πνπ έρνπλ δηαλχζεη πνιιά «food miles». Γηαρσξηζκφο ησλ απνξξηκκάησλ ηνπο θαη πξνζπάζεηα κείσζεο ηνπο. Γεληθφηεηα ηήξεζε ζπκπεξηθνξάο θηιηθήο πξνο ην πεξηβάιινλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ, ζχκθσλε κε ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Αιιαγή ηαμηδησηηθψλ ζπλεζεηψλ: κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ηαμηδηψλ θαη έηνο κε ηαπηφρξνλε αχμεζε ηεο κέζεο δηάξθεηαο παξακνλήο

54 Πξννξηζκνί Οη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί έρνπλ ηε κεγαιχηεξε δπλακηθή λα ζπκβάινπλ ζηελ ηαρχηαηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ Α.Φ.Θ., θαζψο αλ θαη πνηθίιινπλ ζην κέγεζνο, απνηεινχλ ην κηθξφθνζκν ηνπ ηνπξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζπγθεληξψλνληαο πνιινχο απφ ηνπο αξκφδηνπο πνπ κπνξνχλ λα ζπλεξγαζηνχλ γηα ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Δθηφο απφ ηα κέηξα πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ ε κεγαιχηεξε έκθαζε ζα πξέπεη λα δνζεί ζε επίπεδν πξννξηζκνχ ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα κεραλνθίλεηα νρήκαηα, ηελ θχξηα πεγή ξχπαλζεο γηα ηνπο αζηηθνχο θπξίσο πξννξηζκνχο. Γηα ην ιφγν απηφ ηα κέηξα πνπ ζα ιεθζνχλ ζα πξέπεη λα αθνξνχλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ δηθηχνπ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο κε ρξήζε ειεθηξνθίλεησλ νρεκάησλ, ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ θαη ηεο ζπρλφηεηαο ησλ δξνκνινγίσλ, ηε δηεχξπλζε ηνπ σξαξίνπ, ηε δηαζθάιηζε απεπζείαο ζχλδεζεο κε ζηαζκνχο ηξέλσλ, ππεξαζηηθψλ ιεσθνξείσλ, αεξνδξνκίσλ ή ηελ παξνρή θηλήηξσλ γηα ρξήζε ηνπο απφ ηνπο ηνπξίζηεο (κεδεληθφ ή ειάρηζην αληίηηκν). Παξάιιεια, ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ζα ζπληειέζεη θαη ε δεκηνπξγία «δσλψλ κεδεληθνχ άλζξαθα» (δψλεο ειεχζεξεο απφ απηνθίλεηα, πεδφδξνκνη, πνδειαηφδξνκνη) ζε πνιιά ζεκεία ηνπ πξννξηζκνχ. (UNEP et al.,2008,wto et al.,2008)

55 Καιέο Πξαθηηθέο Μέρξη ζήκεξα έρνπλ αλαιεθζεί ζε δηάθνξα επίπεδα θάπνηα κέηξα γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ, ηα νπνία φκσο ζα πξέπεη λα ζεσξεζνχλ κάιινλ ειάρηζηα ζπγθξηλφκελα κε ην κέγεζνο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηα παξαθάησ: Ζ αεξνπνξηθή εηαηξεία Virgin πξαγκαηνπνίεζε δνθηκαζηηθή πηήζε κε ζπλζεηηθφ (gas-to-liquid) θαχζηκν, ελψ θαη ε Qatar Airways έρεη εθθξάζεη ηελ πξφζεζε ηεο λα θάλεη ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαπζίκνπ. Ο Οξγαληζκόο Γηεζλνύο Πνιηηηθήο Αεξνπινταο (ICAO), ζην δηαδηθηπαθφ ηνπ ηφπν ( δίλεη ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε κηα ππνινγηζηηθή κεραλή πνπ έρεη αλαπηχμεη (ICAO Calculator) γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ εθπνκπψλ CO2 πνπ πξνθιήζεθαλ απφ θάζε αεξνπνξηθφ ηαμίδη 74. Αληίζηνηρε είλαη ε πξσηνβνπιία ηεο αεξνπνξηθήο εηαηξείαο Lufthansa ( ε νπνία ζε ζπλεξγαζία κε έλα ειβεηηθφ ίδξπκα κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα παξέρεη ζηνπο πειάηεο ηεο ηε δπλαηφηεηα λα θαηαβάιινπλ εζεινληηθά έλα πνζφ σο απνδεκίσζε γηα ηηο εθπνκπέο ηνπ CO2 πνπ εθιήζεζαλ θαηά ηελ πηήζε ηνπο. Παξάιιεια, επελδχεη ζε πξνγξάκκαηα αλαλέσζεο ηνπ ζηφινπ ηεο θαη βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο ηεο απνδνηηθφηεηαο. Σέινο, ζχκθσλα κε αλαθνίλσζε ηεο Γηεζλνχο Έλσζεο Αεξνκεηαθνξψλ (IATA) «νη αεξνγξακκέο έρνπλ σο ζηόρν ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο ηνπο απνδνηηθόηεηαο θαηά ηνπιάρηζηνλ 25% κέρξη ην 2020 κε απώηαην ζθνπό λα γίλνπλ αλζξαθηθά νπδέηεξεο» ( ). 74 Δίλαη κάιηζηα απφ ηηο πην απιέο ζηε ρξήζε ππνινγηζηηθέο κεραλέο θαη απαηηεί απφ ην ρξήζηε ειάρηζηεο πιεξνθνξίεο, ήηνη ην αεξνδξφκην ηνπ ηφπνπ αλαρψξεζεο θαη ην αεξνδξφκην ηνπ πξννξηζκνχ, ην είδνο ηεο ζέζεο (νηθνλνκηθή/ business class) θαη ηoλ αξηζκφ ησλ επηβαηψλ. Σα ππφινηπα δεδνκέλα (π.ρ. ζρεηηθά κε ηνλ ηχπν ηνπ αεξνζθάθνπο, ηελ αθξηβή δηαδξνκή, ηνλ ηχπν θαη ηελ πνζφηεηα ησλ θαπζίκσλ, ην βάξνο ησλ απνζθεπψλ θιπ.) ηα ιακβάλεη ν νξγαληζκφο απφ ηα εζσηεξηθά πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ηεο βηνκεραλίαο. Μεηά ηελ εηζαγσγή ησλ δεδνκέλσλ ππνινγίδεηαη ε πνζφηεηα ησλ εθπνκπψλ. Ωζηφζν, ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ππνινγηζκνχ κφλν ηνπ ελεξγεηαθνχ απνηππψκαηνο θαη φρη ηεο ρξεκαηηθήο ηνπ αμίαο, ελψ δε δίλεη θαη πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο γηα ηα πξνγξάκκαηα αληηζηάζκηζεο

56 Υπόδεηγκα ππνινγηζηηθήο κεραλήο ησλ εθπνκπώλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα Πεγή: (ηειεπηαία πξφζβαζε ηελ ) Γπλαηφηεηα αληηζηάζκηζεο εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα δίλεη θαη ε πξσηνβνπιία Atmosfair ( ζηε Γεξκαλία πνπ πξνέθπςε απφ ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ κηαο έλσζεο tour operators (forum anders reisen) θαη ηνπ νξγαληζκνχ πεξηβάιινληνο θαη αλάπηπμεο Germawatsch. Μάιηζηα, ζηελ πεξίπησζε απηή απνζηέιιεηαη ζηνλ «ρνξεγφ» ζρεηηθή βεβαίσζε (βι. θαησηέξσ ππφδεηγκα). ηνλ μελνδνρεηαθφ θιάδν, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ αλαιεθζεί αξθεηέο ζρεηηθέο πξσηνβνπιίεο: ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηεο μελνδνρεηαθήο αιπζίδαο Marriott πνπ έρεη αλαπηχμεη κηα πεξηβαιινληηθή ζηξαηεγηθή 5 ζεκείσλ (πξνζηαζία ηξνπηθψλ δαζψλ, κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, λεξνχ, απνξξηκκάησλ, «πξαζίληζκα» ηεο αιπζίδαο πξνκεζεηψλ, «πξάζηλα» θηίξηα, δέζκεπζε εξγαδνκέλσλ θη επηζθεπηψλ) (βι. αλαιπηηθά ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ). Παξάιιεια, ε Γηεζλήο Δηαηξηθή ρέζε γηα ηνλ Σνπξηζκφ (International Tourism Partnership) εμέδσζε ζρεηηθφ εγρεηξίδην πνπ αθνξά ζηνπο ηξφπνπ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ μελνδνρείσλ (