ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ

Transcript

1 MNHMH ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΡΙΧΟΠΟΥΛOΥ Η Επιδημιολογία στην καθημερινή Κλινική Πράξη: Οι μελέτες ΥΔΡΙA και CHANCES ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ Δ. Μπούμπας Καθηγητής Παθολογίας EKΠΑ 3 η Συνεδρία Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο 2017

2 Περίγραμμα Η πρόκληση της υγιούς γήρανσης: Παράταση ζωής χωρίς νόσο Τα προγράμματα ΥΔΡΙΑ, EPIC-elderly και CHANCES και τα κύρια ευρήματά τους Εφαρμογή τους στη φροντίδα των ηλικιωμένων

3 Ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνει παγκοσμίως: Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης (WHO, 2008; United Nations, 2011) Trichopoulou. Source: United Nations. World Population Prospects: The 2010 Revision. at:

4 Ο γηριατρικός ασθενής πολλές χρόνιες παθήσεις που αυξάνουν σταθερά με τη πρόοδο του χρόνου (Barnett et al, Lancet 2012)

5 Τα κυριότερα ειδικά προβλήματα στους ηλικιωμένους Αθηρωματική νόσος ( στεφανιαία νόσος/καρδιακή ανεπάρκεια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριακή νόσος, αγγειακή άνοια) Αυξημένος επιπολασμός παραγόντων κινδύνου (κάπνισμα, υπέρταση, ΣΔ-2, δυσλιπιδαιμία, μη υγιής τρόπος ζωήςκακή διατροφή, ακινησία, παχυσαρκία Κακοήθειες Λοιμώξεις Γνωσιακή δυσλειτουργία-παραλήρημα-κατάθλιψη Πτώσεις (περισσότερο από 40% μετά τα 80) Οστεοαρθρίτιδα, μυϊκή αδυναμία τετρακέφαλου Οστεοπόρωση-κατάγματα ισχίου και σπονδυλικής στήλης Μειωμένη όραση και ακοή Ακράτεια Δυσκοιλιότητα

6 Το πρόβλημα της εισαγωγής στο νοσοκομείο: αυξημένη νοσηρότητα, χρόνος νοσηλείας και θνητότητα Perysinaki et al J Am Geriatric Society 2015 Το ζητούμενο: Η υγιής γήρανση

7 Υγιής Γήρανση (WHO 2002) Γήρανση χωρίς ανικανότητα με ταυτόχρονη υψηλή γνωσιακή, σωματική και κοινωνική λειτουργικότητα Ποιοι παράγοντες σχετίζονται θετικά και ποιοι αρνητικά με την υγιή γήρανση?

8 Ποιοι παράγοντες σχετίζονται θετικά και ποιοι αρνητικά με την υγιή γήρανση? Ευρωπαϊκές προοπτικές μελέτες μεγάλης κλίμακας για τη γήρανση με Ελληνικό συντονισμό-συμμετοχή Οι μελέτες EPIC elderly και CHANCES EPIC-elderly prospective study of patients over 60 with participants

9 Προσκόλληση σε Μεσογειακού τύπου δίαιτα -προσαρμοσμένη στις τοπικές συνθήκες όπου τα πολυακόρεστα όπως το ελαιόλαδο αντικαθίστανται από μονοακόρεστα όπως τα σπορέλαια- βελτιώνει την επιβίωση κατά 7% στους ηλικιωμένους Trichopoulou A et al. Modified Mediterranean diet and survival: EPIC-elderly prospective cohort study. BMJ Apr 30;330(7498): υγιείς άνδρες και γυναίκες μετά τα 60 ετη!!!!

10 Σταχυολόγηση Ευρημάτων της CHANCES Καρδιαγγειακά νοσήματα και σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 Κακοήθειες Ευθραυστότητα -Πτώσεις-Οστεοπόρωση Κατάγματα Γνωσιακές διαταραχές Θνητότητα Βιοδείκτες

11 Καρκίνος: παχυσαρκία, κάπνισμα και επίπεδα Βιταμίνης D Μακρότερη περίοδος παχυσαρκίας στους ηλικιωμένους, αυξάνει το κίνδυνο για: κακοήθειες που σχετίζονται με τη παχυσαρκία μετεμμηνοπαυσιακό καρκίνο μαστού Κολο-ορθικό καρκίνο Τα επίπεδα βιταμίνης D του ορού δεν φαίνεται να συσχετίζονται με εμφάνιση καρκίνου πρόληψη καρκίνου αλλά με συσχετίζονται με αυξημένη θνητότητα όταν είναι μειωμένα (Anrold M et al, Eur J Epidemiol, 2016, Ordonez- Mena JM et al Eur j Epidemiol 2016; Schottker B et al BMJ 2014) Ο καρκίνος σημαντική αιτία όχι μόνο θανάτου αλλά και αναπηρίας. -Το κάπνισμα παραμένει ο κύριος παράγοντας κινδύνου για το καρκίνο (28%) ενώ ακολουθεί η έλλειψη άσκησης (4.8%) και η παχυσαρκία (1.8%) (Tsilidis K et al, JNCI 2016) Το κάπνισμα στους ηλικιωμένους αυξάνει σημαντικά το κίνδυνο ανάπτυξης και θανάτου από καρκίνο ενώ η διακοπή του τα μειώνει

12 Διακοπή καπνίσματος- υγιεινός τρόπος ζωής πρίν ή μετά από έμφραγμα στους ηλικιωμένους? Μήπως είναι πιά αργά? Η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής με Διακοπή καπνίσματος Τακτική άσκηση Μέτρια υπέρβαρος Μεσογειακή διατροφή Αυξάνει την επιβίωση τόσο πριν όσο και μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου Ο Doherty MG et al Eur J Epidemiol 2016; Mons U et al BMJ 2017

13 Βιταμίνη D και Ηλικιωμένοι Οι ηλικιωμένοι (αλλά και οι ενήλικες) έχουν σημαντικό κίνδυνο να έχουν ανεπάρκεια Βιταμίνης D. -Το ζήτημα των φυσιολογικών ορίων της Βιτ D και ο κίνδυνος υπερεκτίμησης της έλλειψής της Επίπεδα βιταμίνης D στον ορό <30 mg/ml έχουν συσχετισθεί με Κακή ισορροπία, μειωμένη σταθερότητα κάτω άκρων Μυϊκή αδυναμία, μειωμένη οστική μάζα, πτώσεις Θνητότητα Καρκίνο ιδίως μαστού και λεμφώματα(?) Αυτοάνοσα νοσήματα (?) Γνωσιακή δυσλειτουργία (?), Πληθυσμιακός έλεγχος για α) επίπεδα Βιταμίνης D και β) συμπληρώματα ασβεστίου Βιταμίνης D? Μελέτη Chances & Οδηγίες Αμερικανικής Γηριατρικής Εταιρείας και NICE -? Ευρωπαίοι με χαμηλή βιταμίνη D πεθαίνουν νωρίτερα ( Chances, Schottker B et al BMJ 2014) - Λήψη βιταμίνης D με ασβέστιο στους ηλικιωμένους χωρίς υποχρεωτική μέτρηση των επιπέδων τους στο αίμα ΑGS 2014: Clinicians are strongly advised to recommend vitamin D supplementation of at least 1,000 international units (IU)/d, as well as calcium supplementation, to community-dwelling older adults ( 65) to reduce the risk of fractures and falls.

14 Ευθραυστότητα - Πτώσεις- Οστεοπόρωση Κατάγματα Ευθραυστότητα 4.6 % στην ηλικία (!!!!), 17.0 % στην ηλικία ( Saum et al Eur J Epidemiol Mar;29(3):171-9) Συσχέτιση με θνητότητα σε όλες τις ηλικίες Hazart Ratio (HR) μέχρι 5 για τα υψηλότερο Fried score Πτώσεις- Οστεοπόρωση Πτώσεις: Συχνές (40% μετά τα 80), κατάγματα-αναπηρία, πολυδάπανες!!!!!! Μείωση με προληπτικά μέσα, λήψη βιταμίνης D και σωματική άσκηση Kατάγματα ισχίου Αυξημένη πρώιμη και όψιμη θνητότητα ( Katsoulis et al J Intern Med 2017) Mείωση κινδύνου με: - Αύξηση της πρόσληψης φρούτων και λαχανικών- ιδίως πράσινων και λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D - Εκπαίδευση και έγγαμος βίο!!! ( Beneton V MG et al Osteoporos Int 2015)

15 Γνωσιακές διαταραχές H κατάθλιψη συχνή στους ηλικιωμένους (11% στην ΥΔΡΙΑ). -Επιπτώσεις στη συμμόρφωση με υγιεινό τρόπο ζωής κλπ Η παραδοσιακή μεσογειακή δίαιτα προστατεύει από την άνοια (Trichopoulou A et al. Eur J Nutr. 2015) Συσχέτιση άνοιας με λοίμωξη από απλό Έρπητα (Lövheim H et al. Alzheimers Dement. 2015). - Ο Ερπητας ζωστήρας με αγγειακά εγκεφαλικά (ΑΕΕ) Συσχέτιση άνοιας με με θνητότητα όχι μόνο από καρδιαγγεικά και ΑΕΕ αλλά και με καρκίνο (Katsoulis M. et al Cancer Causes and Control. 2014) - Ελλιπής αναγνώριση συμπτωμάτων μη συμμόρφωση στη θεραπεία?

16 Εφαρμογή στους Ηλικιωμένους : Ολιστική φροντίδα Αφιέρωση μιας επίσκεψης στη καταγραφή και στη πρόληψη -βοήθεια από παραϊατρικό προσωπικό (επισκέπτρια υγείας, διαιτολόγος, φυσικοθεραπευτής Διασφάλιση ότι θα εφαρμοστούν οι όποιες παρεμβάσεις -Δίκτυο κατ οίκον φροντίδας με εκπαιδευμένους νοσηλευτές Η ανάγκη για απλοποιημένες οδηγίες για δίαιτα και άσκηση Καταγραφή δεδομένων υγείας (Check-list): Health module Ευχαριστίες Συμεών Παναγιωτάκης

17 Kύριο Μήνυμα Ποτέ δεν είναι αργά να υιοθετήσει κανείς υγιεινό τρόπο ζωής

18 Υψηλή κατανάλωση Η παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή: Οδηγίες Υπουργείου Υγείας Ελαιολάδου( μονοακόρεστα καταχρηστικά ακόρεστα λιπίδια) Οσπρίων και κυρίως ανεπεξέργαστων δημητριακών Φρούτων και Λαχανικών Μέτρια προς υψηλή κατανάλωση Ψαριού Μέτρια κατανάλωση Κρασιού Χαμηλή κατανάλωση Γαλακτοκομικών προϊόντων, κρέατος και προϊόντων κρέατος

19 Επιπλέον, οι οδηγίες του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ επισημαίνουν τα κάτωθι: Μην ξεπερνάτε το επιθυμητό βάρος για το ύψος σας Τρώτε αργά, κατά προτίμηση σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, χωρίς άγχος και με τη συντροφιά προσφιλών προσώπων Προτιμάτε φρούτα ή ξηρούς καρπούς και όχι γλυκίσματα στα ενδιάμεσα μικρογεύματα Προτιμάτε ψωμί ή ζυμαρικά ολικής άλεσης Προτιμάτε το νερό και όχι τα αναψυκτικά Οι υγιείς ενήλικες (πλην των εγκύων) δεν χρειάζονται διατροφικά συμπληρώματα (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία κλπ) όταν ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή Τα υποθερμιδικά (light) τρόφιμα δεν αποτελούν υποκατάστατο ης φυσικής άσκησης για τον έλεγχο της παχυσαρκίας. Η κατανάλωση τους σε μεγάλες ποσότητες οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους Η υποδειγματική διατροφή αποτελεί τον τελικό στόχο, αλλά η υιοθέτηση της σε καθημερινή βάση μπορεί να γίνει προοδευτικά.

20 Επίλογος : Yγιής Γήρανση Ανάγκη για δεδομένα- πολλοί μιλούν γι αυτούς -λίγοι τους υλοποιούν Στόχος όχι να αυξήσουμε μόνο τον εργασιακό βίο αλλά και να δώσουμε στον άνθρωπο την δυνατότητα να ζήσει περισσότερα ποιοτικά χρόνια για τους εαυτούς και τις οικογένειες τους Υγιής και ενεργός γήρανση vs αντιγήρανση -Κίνδυνος ιατρικοποίησης της και μετατροπής της σε life-style Ανάγκη να προσαρμοστούν οι δράσεις μας στις επιθυμίες και αξίες των ηλικιωμένων Ενσωμάτωση στη καθημερινότητα της ζωής μας στις αρχές και τις αξίες μας -Η νηστεία στην Ελλάδα, η βοήθεια στα παιδιά και τα εγγόνια, η σημασία των κοινών τόπων συνάντησης για όλη την οικογένεια (αντί για τα ΚΑΠΗ) Να μαθαίνουμε από παντού- συνήθη και ασυνήθη μέρη -Ο σεισμός των Αθηνών, οι μοναστικές αδελφότητες Να μαθαίνουμε από τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας για τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και τις αξίες της ζωής Η Μεσογειακή Διατροφή, ο μεσογειακός τρόπος ζωής θα έλεγα καλύτερα, συμβάλλει στο ευ ζην» (Α Τριχοπούλου, Ομιλία στην Κορώνη)