Μαθηµα Επιλογής"ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ" ΙΑΛΕΞΗ "ΚΑΡΚΙΝΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ" Π. ΛΙΑΚΟΣ

Transcript

1 ΚΑΡΚΙΝΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ Καρκίνος : Γενετική ανωµαλία σωµατικών κυττάρων κατά την οποία οι στοιχειώδεις κανόνες κυτταρικής συµπεριφοράς παύουν να ισχύουν. Νεόπλασµα : Νέα ανεξέλεγκτη κυτταρική αύξηση. Μάζες κυττάρων δηµιουργούν όγκους. Καλοήθεις όγκοι : Κύτταρα δεν διαφέρουν πολύ από φυσιολογικά και δεν κάνουν µετάσταση. Παναγιώτης ΛΙΑΚΟΣ Επίκ. Καθηγ. Ιατρικής Βιοχηµείας Κακοήθεις όγκοι : Κύτταρα διαφέρουν από φυσιολογικά στη ρύθµιση του πολλαπλασιασµού, στις κυτταρικές αλληλεπιδράσεις, στις διαφοροποιηµένες λειτουργίες και στη διήθηση και εξάπλωση (µετάσταση) Είδη Όγκων Αδένωµα (Καλοήθης ) Αδενικαρκίνωµα (κακοήθης) Λάρισα Ο όρος «καρκίνος» αποδίδεται σε µια οµάδα ασθενειών που χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασµό των κυττάρων και όχι σε µία και µόνη ασθένεια Επιδηµιολογία του Καρκίνου 3 κύριες κατηγορίες κακοήθων όγκων: καρκινώµατα (85%), σαρκώµατα και λευχαιµίες/λεµφώµατα. Η επίπτωση των διαφόρων ειδών καρκίνου σε διάφορες χώρες διαφέρει αποτέλεσµα γενετικών διαφορών και περιβαλλοντικών παραγόντων (τρόπου ζωής). Συνηθέστεροι καρκίνοι: ΗΠΑ : πνεύµονα, µαστού Αφρική / Ασία : ήπατος Ιαπωνία : στοµάχου Αυστραλία : µελάνωµα Άλλοι συνήθεις καρκίνοι : παχέος εντέρου, τραχήλου µήτρας Η συχνότητα θανάτων που προκαλούνται από καρκίνο αυξάνεται εκθετικά µε την ηλικία, διότι η ανάπτυξη ενός όγκου είναι πολυσταδιακή και διαρκεί χρόνια.

2 Επεξηγήσεις - Παραδείγµατα Γενετικοί παράγοντες που επηρεάζουν εµφάνιση καρκίνου: Κληρονόµιση µεταλλαγµένου/αδρανοποιηµένου ογκοκατασταλτικού γονιδίου (Rb, BRCA1/2, p53) Ενεργότητα αντιοξειδωτικής άµυνας οργανισµού (SOD, GXP, CYP450) Ενεργότητα µηχανισµών επιδιόρθωσης βλαβών DNA ραστηριότητα ανοσοποιητικού συστήµατος Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν εµφάνιση καρκίνου: Τι αναπνεύουµε, τι τρώµε, τι πίνουµε, τι ακουµπάµε! Ρύποι αέρια (καπνός), φυσικέςήπρόσθετεςουσίες(αυτούσιες ήαφού µεταβολιστούν σε ενεργά παράγωγα), ακτινοβολίες Μολύνσεις ιϊκές και µη Είδη γενετικών βλαβών που παρατηρούνται στον καρκίνο: Μεταλλάξεις (αδρανοποίηση ογκοκατασταλτικών γονιδίωνενεργοποίηση ογκογονιδίων) Απαλειφές, επεκτάσεις, χρωµοσωµικές αναδιατάξεις γονιδίων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Σε φυσιολογικούς ιστούς υπάρχει µια ισορροπία ανάµεσα στις διάφορες κυτταρικές τύχες, όπως η Κυτταρική Απόκριση σε Εξωκυττάρια Μηνύµατα Επιβίωση Επιβίωση Αύξηση και αναδιπλασιασµός Πολλαπλασιασµός ιαφοροποίηση Εφησυχασµός και γήρανση ιαφοροποίηση Θάνατος (νέκρωση, απόπτωση) Απόπτωση Η ισορροπία αυτή εξαρτάται από διάφορα µηνύµατα. Η αύξηση και αναδιπλασιασµός διεγείρονται από προϊόντα πρωτοογκογονιδίων και ρυθµίζονται αρνητικά από προϊόντα ογκοκατασταλτικών γονιδίων. ιαταραχή αυτής της ισορροπίας µπορείναοδηγήσεισεκαρκίνο. Οι καρκινικοί δείκτες (Tumor markers): είναι µόρια που παράγονται και εκκρίνονται από κακοήθη κύτταρα στο αίµα ή και σε άλλα βιολογικά υγρά ασθενών µε καρκίνο. µπορούν να ανιχνευθούν στα πρώιµα στάδιανεοπλασίας - πριν ακόµα εµφανισθούν κλινικά συµπτώµατα ή διαγνωσθεί η νεοπλασία - να συµβάλλουν στην παρακολούθηση και στη θεραπεία, Ορισµός Καρκινικός δείκτης (Tumor marker) θεωρείται κάθε βιολογική ουσία που µπορεί να µετρηθεί ποσοτικά ή να εκτιµηθεί ποιοτικά και η µέτρηση της ή η παρουσία της µπορεί να δώσει χρήσιµες πληροφορίες σχετικά µε την ύπαρξη, τη φύση, το µέγεθος, την υποτροπή ή την µεταστατική εξάπλωση µιας κακοήθους διεργασίας στον οργανισµό. Είναι µη ειδικά ογκογόνα βιοµόρια ή ογκοσχετιζόµενα αντιγόνα (tumor associated antigen), τα οποία παράγονται από ογκογόνα κύτταρα, αλλά και από ορισµένα φυσιολογικά ή εµβρυονικά κύτταρα.

3 Οι συγκεντρώσεις αυτών των παραγόντων αυτών είναι µεγαλύτερες από αυτές των φυσιολογικών ατόµων στο αίµα και είναι ανάλογες πάντα προς την βαρύτητα της νόσου ( ή καιτοµέγεθος του όγκου). είτε µπορούν να παράγονται από καρκινικά κύτταρα, δηλαδή πρόκειται για ειδικά αντιγονικά βιοµόρια που παράγονται µόνο από τα ογκογόνα κύτταρα είτε µπορούν να είναι φυσιολογικά µόρια των ιστών που λόγω της νεοπλασίας σε συγκεκριµένο σηµείο του σώµατος εµφανίζονται στην κυκλοφορία Ταξινόµηση των εικτών Καρκίνου Καρκινικά αντιγόνα: CA 125, CA 19-9, CA 15-3, CA 50 Ογκοεµβρυϊκές πρωτεϊνες: CEA, AFP, β-hcg Ένζυµα ήισοένζυµά τους: ACP, pap, LDH1, CK-BB, NSE, 5-NT, PSA, ΤΚ, ουροκινάση, καθεψίνη-d, καλλικρείνη, COX-2 Eνδιάµεσοι µεταβολίτες: VMA, 5-HIAA Ορµόνες και υποδοχείς τους: ACTH, PTH, ADH, ER, PGR, IGF Kυτταροκίνες και υποδοχείς τους: IL-2, IL-4, IL-6, sil-2r, sil-6r Προϊόντα ογκογονιδίων/ογκοκατασταλτικών γονιδίων: Ras, myc, erb-b2/neu, p53, p21, Bcl-2 Ειδικές πρωτείνες ορού: ΤG, β2-µικροσφαιρίνη, S-100, φερριτίνη, ανοσοσφαιρίνες και ανοσοσύµπλοκα, ιϊκά αντιγόνα είκτες κυτταρικού πολλαπλασιασµού: πολυαµίνες, SA, Κi-67, PCNA, ΤPS είκτες συνοχής κυττάρων: µεταλλοπρωτεϊνάσες, κυτταροκερατίνες (8,18, 19 :ΤPΑ, ΤPS, CYFRΑ 21.1), ICAM, E-Cadherin, ιντεγκρίνες DNA, mrna: µεταλλάξεις στο BRCA1, BRCA2, p53. Ph χρωµόσωµα Mέθοδοι Προσδιορισµού Καρκινικών εικτών Οι καρκινικοί δείκτες µπορούν να µετρηθούν σε: Αίµα Ούρα ΕΝΥ Πλευριτικό υγρό Περιτοναϊκό υγρό Γαστρικό υγρό Κολπικό έκκριµα Κλασσικές Βιοχηµικές Τεχνικές Φασµατοφωτοµετρίας Ανοσονεφελοµετρίας Ηλεκτροφόρησης Ανοσολογικές Τεχνικές Ανοσοενζυµικές (ELISA) Ραδιοανοσολογικές (RIA) Ανοσοϊστοχηµείας Τεχνικές Μοριακής Βιολογίας Sequencing SSCP Micro-arrays

4 «Ιδανικός καρκινικός δείκτης» θα ήταν µία ουσία η οποία θα µπορούσε να µετρηθεί στο αίµα, θα ανιχνεύονταν µόνο σε ασθενείς µε συγκεκριµένο είδος καρκίνου και η αύξηση ή η µείωση της συγκέντρωσής της στο αίµα θα σχετιζόταν άµεσα µε το στάδιο της νόσου, µε την αντίδραση του οργανισµού στη θεραπεία και µε την µετέπειτα πρόγνωση ΩΣΤΟΣΟ είναι Λίγο διαφορετικά.. Μερικοί Καρκινικοί είκτες Ι Καρκινοεµβρυϊκό αντιγόνο, CEΑ: Κυτταροµεµβρανική γλυκοπρωτείνη. Οικογένεια συγγενών µορίων, προϊόν 20 γονιδίων στο χρωµόσωµα 19, 200 kd. Αυξηµένο στο αδενοκαρκίνωµα παχέος εντέρου και πολλά άλλα καρκινώµατα. Καρκινικά αντιγόνα, CA: Αντιγόνα που περιέχουν υδατάνθρακες. CA 15-3: Βλεννώδες, υψηλού µοριακού βάρους, εκκρίνεται από καρκινικά κύτταρα µαστού, αλλά και άλλων καρκίνων ή καλοηθειών. CA 125: Γλυκοπρωτεϊνη υψηλού µοριακού βάρους, εκκρίνεται από καρκινικά κύτταρα ωοθηκών, αλλά και άλλων καρκίνων ή καλοηθειών. CA 19.9: Επίτοπος ολιγοσακχαρίτη που βρίσκεται στον ορό ως υδατάνθρακας υψηλού µοριακού βάρους. Συγκέντρωσή του στον ορό συσχετίζεται µε το µέγεθος του καρκίνου του παγκρέατος, αλλά αυξάνεται και σε καλοήθειες. Ειδικό αντιγόνο προστάτη, PSA: Γλυκοπρωτείνη, σερινοπρωτεάση, 34 kd. Παράγεται από επιθηλιακά κύτταρα στο εσωτερικό των αυλών του προστάτη, προκαλεί υγροποίηση σπέρµατος. Ειδικό για προστάτη αλλά όχι για καρκίνο. Βρίσκεται στον ορό ελεύθερο ή (κυρίως) συµπλοκοποιηµένο µε α1- αντιχυµοθρυψίνη. Λόγος PSA-ACT/fPSA αυξηµένος σε καρκίνο. Όξινη φωσφατάση ( ΑCP) Υδρόλυση φωσφορικών εστέρων σε ph <6. Συναντάται σε µεγαλύτερη συγκέντρωση στον προστάτη και στα ερυθρά αιµοσφαίρια, Βρίσκεται ακόµηστααιµοπετάλια, στα οστά, στο ήπαρ και στο σπλήνα. Σε υψηλές συγκεντρώσεις στον προστατικό αδένα - ασθενών µε καρκίνο του προστάτη. αυξάνει µόνο σε 20% των ασθενών, στους οποίους ο όγκος περιορίζεται στον αδένα. αυξάνει σε περισσότερο του 80% των περιπτώσεων όταν υπάρχει µετάσταση και χρησιµοποιείται σαν καρκινικός δείκτης σε τέτοιους ασθενείς Έχουν διαχωριστεί 4 ισοένζυµα Προστατική όξινη φωσφατάση = ισοένζυµο 2 «Τρυγικο-ασταθές» και «φορµαλδευδο-σταθερό» Ισοένζυµο 1 και 3 στα ερυθρά, πάγκρεας και σπλήνα ανθεκτικό στο τρυγικό και ασταθές στη φορµόλη

5 ιαγνωστική αξία 1. Καρκίνο του προστάτη Αύξηση του προστατικού ισοενζύµου ακόµηκαιανηολικήacp δεν είναι σηµαντικά αυξηµένη Εγχείρησηήθεραπείαµε οιστρογόνα, τότε σύντοµα πέφτει στα φυσιολ Παραµονή της = κακό προγνωστικό ή υποτροπές 2. Καρκίνο του µαστού µε µετάσταση στα οστά ή ήπαρ Αύξηση της ολικής ACP κατά 5 µονάδες = σοβαρές υποψίες προσβολής των οστών Στις µεταστάσεις στα οστά, η αύξηση της ACP συνοδεύεται από αύξηση της ALP 3. Νόσος Paget, οστεοπόρωση, νόσος Gaucher ( Κληρον διαταρ αποθ λιπιδίων) Μέτρια ή µεγάλη αύξηση της ολικής ACP αλλά αύξηση της µη προστατικής οξινης φωσφατάσης Μερικοί Καρκινικοί είκτες ΙΙ Ειδική Ενολάση Νευρώνων, NSE: Γλυκολυτικό ένζυµο, 3 υποµονάδες. Σε όγκους νευροενδοκρινούς προέλευσης (µικροκυτταρικό καρκίνο πνευµόνων, νευροβλάστωµα) αυξηµένοτογγδιµερές Ειδικό πολυπεπτιδικό αντιγόνο ιστών, TPS/ TPΑ: Καρβοξυτελικός επίτοπος κερατίνης 18, βρίσκεται στον ορό πολλών καρκινοπαθών. Συσχετίζεται όχι µε µάζα αλλά «δραστηριότητα» όγκου (δείκτης πολλαπλασιασµού). TPS αυξηµένο σε καρκίνο µαστού, TPΑ σε ουροδόχου κύστεως, ο κυτταροκερατινικός δείκτης CYFRA 21.1 σε µη µικροκυτταρικό καρκίνο πνεύµονα. Αντιγόνο πλακωδών καρκινικών κυττάρων, SCCA: Σερινοπρωτεάση, 44 kd, αυξηµένο σε καρκίνωµα επιδερµοειδών κυττάρων τραχήλου µήτρας, πνεύµονα, κεφαλής. α-εµβρυϊκή σφαιρίνη, AFP: Γλυκοπρωτεϊνη, συντίθεται κατά την ανάπτυξη του εµβρύου, προσοµοιάζει λευκωµατίνη, σύνθεσή της επανενεργοποιείται σε καρκίνο ήπατος, γεννητικών οργάνων, αλλά και σε καλοήθεις ηπατικές παθήσεις. Ένζυµο Τα ένζυµα ως δείκτες καρκίνου Όξινη Φωσφατάση Αλκαλική Φωσφατάση (ισοένζυµα) Κινάση κρεατίνης-ββ Αµυλάση, Λιπάση, Θρυψίνη, Ριβονουκλεάση 5 -Νουκλεοτιδάση, γ-γλουταµυλοτρανσφεράση Τελική DNP-τρανσφεράση Κολλαγονάση Γαλακτική Αφυδρογονάση Ειδική Ενολάση Νευρώνων Ισταµινάση Προστάτης Όγκος Μεταστάσεις σε οστά, ήπαρ Προστάτης, µαστός, ωοθήκες, κόλον, πνεύµονας, γαστρεντερικό Πάγκρεας Ήπαρ Λευχαιµία Οστά Ήπαρ, τράχηλος µήτρας, κόλο, λευχαιµία, λέµφωµα Nευροβλάστωµα,εγκέφαλος,όρχεις, SCC Καρκίνωµα µυελού,βρόγχων,ενδοµητρίου Πρωτείνη Ογκογονίδια/Ιϊκά Αντιγόνα/Υποδοχείς ως είκτες Καρκίνου Όγκος c-erb-2(neu) Mαστός, ωοθήκες Myc Πνεύµονας, λέµφωµα, εγκέφαλος, γαστρενερικός σωλήνας, colon p53 Colon Ph χρωµόσωµα Χρόνια µυελογενής λευχαιµία Ras Πολλοί RB Οφθαλµός, πνεύµονας, µαστός, κύστη, προστάτης HPV Τράχηλος µήτρας ΕR, PrgR Mαστός EGF Μαστός IL-2 Λευχαιµία

6 είκτες Ανοσιακής Απάντησης Ασθενείς µε χρόνια φλεγµονήήεξασθενηµένο ανοσοποιητικό σύστηµα εµφανίζουν αυξηµένη συχνότητα ανάπτυξης ορισµένων καρκίνων. Αντιγόνα όγκων: Ογκοειδικά (TSAs) ήογκοσυσχετιζόµενα (TAAs) προκαλούν διαφορετικές ανοσιακές απαντήσεις. Πρωτείνεςοξείαςφάσεως β2-µικροσφαιρίνη Φερριτίνη CRP Πρωτεολυτικά ένζυµα ΜΜP-2, MMP-9, TIMP upa, PAI-1 Προσταγλανδίνες (PGE2) Κυκλοοξυγονάσες (COX-1/COX-2) Xηµειοκίνες - Ιντερλευκίνες (IL-1, IL- 2, IL- 4, IL- 6, IL-8) Ιντερφερόνες κ.α. (IFNα,β,γ) TNF-α ΕΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΟ CEA Τράχηλος µήτρας (Cancer Ωοθήκες,Μαστός Embryonic Πνεύµονες, Παχύ Antigen) έντερο, Στοµάχι Ήπαρ, Πάγκρεας, Χολή, Νεφρά, Ορχείς, Ουροδόχος κύστη PSA & Free PSA Προστάτης CA 15-3 CA 125 CA 19-9 έντερο, CA 72-4 Μαστός Ωοθήκες, Μήτρα, Πνεύµονες Πάγκρεας, Παχύ Στοµάχι, Χολή Στοµάχι, Ωοθήκες ΕΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΟ α-fp (a-fetoprotein) Ήπαρ, Πάγκρεας, Ορχείς, Ωοθήκες β-hcg NSE Ορχείς, Ωοθήκες Πνεύµονες, Νευροβλάστωµα NMP-22 Ουροδόχος κύστη (Nuclear Matrix Protein) Thyroglobulin Θυρεοειδής Ferritin Νεοπλασίες αίµατος, Λευχαιµία, Νόσος Hodgkin s Άλλοι καρκινικοί δείκτες Αντιγόνο εκ καρκινώµατος πλακωδών κυττάρων (Squamus cell carcinoma SCC Antigen), του τραχήλου, του πνεύµονα, ΩΡΛ. Βήτα-2-µικροσφαιρίνη (Β2-Μ), βοηθητικός δείκτης σε κακοήθεις νόσους του λεµφικού. LDH, οµοίως. Καλσιτονίνη, πολυπεπτίδιο από τα παραθυλακιώδη (Ca) κύτταρα του θυρεοειδούς. Φ.Τ. <50-100pg στο ορό. Προηγείται διέγερση µε πενταγαστρίνη για τη διάγνωση του καρκίνου των Cα κυττάρων. 5-ΗΙΑΑ, καρκινοειδές, λόγω µεταβολισµού της 5-ΗΤ. Αντιδιουρητική ορµόνη (ADH), µικροκυτταρικός καρκίνος των βρόγχων, αδενοκαρκίνωµα. Καρκινικό αντιγόνο της κύστης (ΒΤΑ), ΝΜΡ, οµοίως.

7 Χαρακτηριστικά ενός «ιδανικού» καρκινικού δείκτη Υψηλή αναλυτική και διαγνωστική ευαισθησία Υψηλή αναλυτική και διαγνωστική ειδικότητα Υψηλή αποτελεσµατικότητα και προγνωστική αξία Στοιχειοµετρική σχέση µεταξύ των τιµών του δείκτη και του αριθµού των καρκινικών κυττάρων Παράλληλη µεταβολή µε την πορεία της νόσου Ανταπόκριση σε µεταστάσεις Σταθερές τιµές των επιπέδων του δείκτη στα βιολογικά υγρά Εύκολος προσδιορισµός µε ευαίσθητες µεθοδολογίες Καλή σχέση κόστους προσδιορισµού / κλινικής χρησιµότητας Τέτοιος δείκτης δεν υπάρχει! Παράµετροι αξιολόγησης καρκινικών δεικτών (Κ ) Ι. Ευαισθησία Ειδικότητα Παράδειγµα : Έστω ότι προσδιορίζουµε την ύπαρξη ενός δείκτη, χαρακτηριστικού για ένα είδος καρκίνου, σε 100 άτοµα που έχουν την νόσο και σε 100 υγιή άτοµα. Πληθυσµός Αποτελέσµατα (Ύπαρξη Κ) + - Νοσούντες Υγιείς Ευαισθησία (Se): Αληθώς θετικά / (Αληθώς θετικά + ψευδώς αρνητικά)=0.85 Όσο µεγαλύτερη, τόσο περισσότερο ένα αρνητικό αποτέλεσµα αποκλείει νόσο. Ειδικότητα (Sp): Αληθώς αρνητικά / (Αληθώς αρνητικά + ψευδώς θετικά)=0.90 Όσο µεγαλύτερη, τόσο περισσότερο ένα θετικόαποτέλεσµα αποδεικνύει νόσο. Παράµετροι αξιολόγησης καρκινικών δεικτών (Κ ) ΙΙ. ιαχωριστικό όριο - Προγνωστική αξία Ητιµή πουθέτουµε γιατονκ ως ιαχωριστικό όριο (cut off) ανάµεσα στους πληθυσµούς νοσούντων και υγιών βρίσκεται από τις καµπύλες λειτουργικών χαρακτηριστικών ROC, που απεικονίζουν τη σχέση µεταξύ ευαισθησίας και ειδικότητας (διάγραµµα % Ευαισθησίας έναντι % 1-Ειδικότητας), και αντιστοιχεί στο µεγαλύτερο άθροισµα Se +Sp. Άλλα χαρακτηριστικά αξιολόγησης αποτελεσµάτων (όσο µεγαλύτερα τόσο καλύτερα): Αρνητική προγνωστική αξία, PV (-): αληθώς αρνητικά /(αληθώς αρνητικά + ψευδώς αρνητικά) Θετική προγνωστική αξία, PV (+): αληθώς θετικά /(αληθώς θετικά + ψευδώς θετικά) Αποτελεσµατικότητα: αριθµός ορθών αποτελεσµάτων (+ και -) / συνολικός αριθµός Παράγοντες που επηρεάζουν συγκέντρωση Κ στο αίµα Ψευδώς Θετικά Αποτελέσµατα Φλεγµονώδεις διαδικασίες Καλοήθεις ηπατικές ασθένειες Νεφρική δυσλειτουργία ιαγνωστικές / θεραπευτικές επεµβάσεις ιαφορετικές φυσιολογικές καταστάσεις Τρόπος ζωής Ψευδώς Αρνητικά Αποτελέσµατα Μη έκφραση Κ από συγκεκριµένο όγκο Μάζα, διασπορά, στάδιο όγκου Ταχύτητα σύνθεσης, απελευθέρωσης, µεταβολισµού και κάθαρσης Κ Αντίδραση ανοσοσυµπλόκων µε αυτοαντισώµατα

8 Χρησιµότητα καρκινικών δεικτών στην κλινική πράξη Οι καρκινικοί δείκτες µπορούν να χρησιµοποιηθούν στην: Πρωτογενή διάγνωση του καρκίνου (;) ιαφορική διάγνωση Σταδιοποίηση της νόσου Έγκαιρη εντόπιση της υποτροπής Εκτίµηση της ανταπόκρισης στην θεραπεία Λήψη ιατρικής απόφασης για έναρξη, συνέχιση ή διακοπή θεραπείας Πρόγνωση της νόσου Έλεγχο πληθυσµού (screening) Η επιλογή καρκινικών δεικτών γίνεται ανάλογα µε το είδος του καρκίνου τον συγκεκριµένο ασθενή τον ειδικό κλινικό στόχο Χρησιµότητα εικτών Καρκίνου I. Καρκίνος είκτης ιάγνωση Παρακολούθηση Πρόγνωση/Πρόβλεψη Μαστού CA CEA ER & PrgR +++ Her-2/neu +++ upa/pai1 +++ Ωοθηκών CA CA CEA Tραχήλου µήτρας SCC TPS Προστάτη (f)psa (όξινη προστατική φωσφταση) pacp Όρχεων AFP (f)-βhcg Θυρεοειδούς TG hct (αιµατοκρίτης) Χρησιµότητα εικτών Καρκίνου II. Καρκίνος είκτης ιάγνωση Παρακολούθηση Πρόγνωση/Πρόβλεψη Παχέος Εντέρου CEA CA p Παγκρέατος CA CA CEA Στοµάχου CA CA CEA Οισοφάγου SCC CA Ήπατος AFP CEA Φερριτίνη Οστών Οστεο καλσίνη

9 Χρησιµότητα εικτών Καρκίνου IIΙ. Καρκίνος είκτης ιάγνωση Παρακολούθηση Πρόγνωση/Πρόβλεψη Πνευµόνων SCC NSE CYFRA CEA Λέµφωµα Φερριτίνη β2-mg Eπίσης: Λευχαιµία/Λέµφωµα Κυτταρογενετικές αλλαγές, ανοσοσφαιρίνες, TK, LD Φαιοχρωµοκύττωµα NSE, κατεχολαµίνες Νευροβλάστωµα VMA Μελάνωµα Τυροσινάση, S-100B ιάφοροι άλλοι δείκτες είναι σε ερευνητικό στάδιο. Μελλοντικές προοπτικές καλές!