Νευροψυχιατρικές Διαταραχές στην Άνοια. Αναστασία Κώνστα Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Α Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ ΓΝΘ «Παπαγεωργίου»

Transcript

1 Νευροψυχιατρικές Διαταραχές στην Άνοια Αναστασία Κώνστα Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Α Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ ΓΝΘ «Παπαγεωργίου» T

2 Δημογραφική Τάση Στα μέσα του Εικοστού Αιώνα σε παγκόσμιο επίπεδο ο πληθυσμός πάνω από 80 ετών ήταν 14 εκατομμύρια Το 2050 αναμένεται να φθάσει τα 400 εκατομμύρια και μόνο στην Κίνα τα 100. WHO special edition-good health adds life to years

3 .These changes dramatically shift population structures from a dominance of younger age groups, to one where all age groups are more equally represented WHO special edition-good health adds life to years

4 Γήρανση πληθυσμού.. WHO special edition-good health adds life to years

5 Γήρανση του Πληθυσμού

6 Ελλάδα

7 Ελλάδα

8 Ψυχογηριατρική Ψυχικές διαταραχές στους ηλικιωμένους Αναγνώριση, αξιολόγηση και εκτίμηση Έγκαιρη διάγνωση Αντιμετώπιση Θεραπεία Παροχή φροντίδας Στήριξη φροντιστών Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις Jacoby, 2008

9 Συχνές Ψυχικές Διαταραχές 3D Delirium Dementia Depression Ames, Chiu, 2010

10 Διασύνδεση στην Ψυχογηριατρική

11 Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα Νευρολογία, ψυχιατρική, γηριατρική ΠΦΥ, γενικό νοσοκομείο, ημερήσια νοσηλεία, χρόνια φροντίδα Επίσκεψη στο σπίτι Κοινωνική υπηρεσία Υπηρεσίες στη κοινότητα Εθελοντισμός

12 CARITAS Principles WPA WHO (1997) Comprehensive Accecible Responsive Indevidualized Transidisiplinary Accountable Systemic

13 Αρχές Ολοκληρωμένης Φροντίδας Προσβασιμότητα Έγκαιρη ανταπόκριση στο αίτημα Εξατομίκευση Διεπιστημονικότητα Διασύνδεση, Συνεργασία Ευελιξία Υπεύθυνη Αξιολόγηση

14 Άνοια Αμνησία, Αφασία Απραξία, Αγνωσία Διαταραχή συναισθήματος Διαταραχή συμπεριφοράς Σταδιακή απώλεια λειτουργικότητας Αδυναμία επιτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων

15 Άνοιες Νόσος Alzheimer (50 60%) Αγγειακή άνοια (15-30 %) Μικτή άνοια (10-15%) Άλλες μορφές (Νόσος Pick, 1-5%)

16 Άλλες Μορφές Μετωποκροταφική Οφειλόμενη σε ΚΕΚ Σε ουσίες Parkinson Huntigton Lewy Body HIV ;

17 Νόσος Αlzheimer Σταδιακή έκπτωση της βραχύχρονης μνήμης, αδυναμία εξεύρεσης αντικειμένων, υπόνοια κλοπής Απώλεια προσανατολισμού στον χρόνο και στον χώρο Διαταραχή του γραπτού και του προφορικού λόγου Διαταραχή της κριτικής ικανότητας Αδυναμία επίλυσης προβλημάτων και διαχείρισης της καθημερινότητας Απόσυρση, κατάθλιψη, απάθεια, καταστροφική αντίδραση

18

19 World Alzheimer Report , 8 εκατ. πάσχουν από άνοια ,7 εκατ. ασθενείς ,5 εκατ. Ασθενείς 9,9 εκατ. νέα περιστατικά κάθε χρόνο Κάθε3,2 sec ένας ασθενής διαγιγνώσκεται με άνοια 3,9/ 1000 άτομα ηλικίας ετών 104,8/1000 άτομα ηλικίας 90 + Alzheimer Disease International

20 DSM-5 APA

21 Nευρογνωσιακές Διαταραχές Διαταραχή των γνωστικών λειτουργιών Έκπτωση σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητας. Διαφέρουν από τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές Είναι δυνατόν να επικαθήσουν Ασθενής με σύνδρομο Down, μπορεί να εμφανίσει νόσο Alzheimer

22 Neurocognitive Disorders Αντικατάσταση της κατηγορίας Delirium, Dementia, Amnestic and other cognitive disorders Delirium Major Neurocognitive Disorder (MNGD) Mild Neurocognitive Disorder Νέα κατηγορία Jeste,2010

23 Διαφορές IV- 5 Απαλοιφή του όρου «άνοια» Δεν είναι απαραίτητη η διαταραχή της μνήμης Αρκεί η διαταραχή μόνο μίας γνωστικής λειτουργίας Λειτουργικότητα - Ανεξαρτησία Cognitive Decline Cognitive Deficit Έκπτωση - Έλλειμμα APA

24 Αποστιγματοποίηση Προβληματισμός για τον όρο «άνοια» Βαρύτητα των λέξεων Είναι εφικτή η χρήση στο ελληνικό πλαίσιο Ανάγκη για επαναπροσδιορισμό Διάσταση της ψυχοπαθολογίας Εξατομίκευση Βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση

25 Κριτική Αδυναμία αναγνώρισης της βαρύτητας Εξιδανίκευση Σύγχυση Διάσταση με άλλα κριτήρια Διαγνωστικά λάθη Aνάγκη γιά κοινή διάλεκτο Siberki 2012;

26 Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά Συμπτώματα της Άνοιας BPSD ( έως 95% των ασθενών) Διαταραχές της αντίληψης Διαταραχές του περιεχομένου της σκέψης Διαταραχές του συναισθήματος Διαταραχές της συμπεριφοράς IPA,1996

27 Ψυχολογικά Συμπτώματα Εκτιμώνται από την συνέντευξη Παραληρητικές ιδέες Ψευδαισθήσεις Κατάθλιψη Άγχος Παραγνωρίσεις

28 Συμπεριφορικά Συμπτώματα Διαπιστώνονται από την παρατήρηση του ασθενή Επιθετικότητα Περιπλάνηση Ανησυχία Διέγερση Κραυγές Διαταραχές ύπνου Άρση αναστολών Ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά Σίτιση

29 Διέγερση Μη αποδεκτή Λεκτική Ηχητική Κινητική δραστηριότητα Χωρίς συγκεκριμένη αιτία Προκαλεί επιθετικότητα Ανησυχία

30 Καταστροφική αντίδραση Αντίδραση έντονου άγχους Πανικός Αδυναμία διαχείρισης Καθημερινών καταστάσεων

31 Αντικαταθλιπτικά Φάρμακα Τρικυκλικά (TCAs) Αμιτρυπτιλίνη Χλωριμιπραμίνη Παρενέργειες Ξηροστομία Δυσκοιλιότητα Διαταραχές όρασης Καρδιοτοξικότητα Ορθοστατική υπόταση

32 Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (SSRIs) Φλουοξετίνη Παροξετίνη Σιταλοπράμη Εσιταλοπράμη Φλουβοξαμίνη Σερτραλίνη

33 Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης Νοραδρεναλίνης (SNRIs) και άλλα Βενλαφαξίνη Ντουλοξετίνη Μιρταζαπίνη Bουπροπιόνη Αγκομελατίνη

34 Αντιψυχωτικά Start low and go slow Έγκριση σε κάποιες χώρες Δεν πρέπει να χορηγούνται σαν κατασταλτικά Αναγκαιότητα για ορισμένους ασθενείς Σχέση κινδύνου οφέλους Μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις Devanand, 2013

35 Effectiveness of atypical antipsychotic drugs in patients with Alzheimer's disease Άτυπα αντιψυχωτικά Ολανζαπίνη Ρισπεριδόνη Κουατιεπίνη Βελτίωση στο 30% των ασθενών Ανεπιθύμητες ενέργειες N Engl J Med Oct

36 4/11/2005 The Food and Drug Administration has determined that the treatment of behavioral disorders in elderly patients with dementia with atypical (second generation) antipsychotic medications is associated with increased mortality. Of a total of seventeen placebo controlled trials performed with olanzapine (Zyprexa), aripiprazole (Abilify), risperidone (Risperdal), or quetiapine (Seroquel) in elderly demented patients with behavioral disorders, fifteen showed numerical increases in mortality in the drug-treated group compared to the placebo-treated patients. These studies enrolled a total of 5106 patients, and several analyses have demonstrated an approximately fold increase in mortality in these studies. Examination of the specific causes of these deaths revealed that most were either due to heart related events (e.g., heart failure, sudden death) or infections (mostly pneumonia). FDA ALERT [6/16/2008]: FDA is notifying healthcare professionals that both conventional and atypical antipsychotics are associated with an increased risk of mortality in elderly patients treated for dementia-related psychosis.

37 The rate of death in drug treated pts was about 4,5% compared to a rate of about 2,6% in the placebo group

38 The long-term effects of conventional and atypical antipsychotics in patients with probable Alzheimer's disease. Τυπικά αντιψυχωτικά Άτυπα αντιψυχωτικά Δεν σχετίζονται με την νοσηλεία σε ίδρυμα Ούτε θάνατο Η διέγερση και η ψύχωση Προκαλούν την επιδείνωση Am J Psychiatry Sep.

39 Effect of citalopram on agitation in Alzheimer disease: the CitAD randomized clinical trial. 186 Ασθενείς Διπλή τυφλή μελέτη mg σιταλοπράμη Επιδείνωση γνωστικών λειτουργιών Αρρυθμίες Καμία ανακοπή JAMA Feb 2014

40 Non pharmacological interventions for agitation in dementia 50% των ασθενών εμφανίζουν διέγερση Εμμένουσα συμπτωματολογία Συμπεριφορικές τεχνικές Εξατομικευμένη προσέγγιση Χρήση αναλγητικών G.Livington et al BJ Psych Dec 14

41 Problem Solving Therapy in the Elderly Kiosses & Alexopoulos Curr treat options psychiatry March 2014 Υπερέχει της υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας σε ασθενείς με εκτελεστική δυσλειτουργία Αποτελεσματικότητα σε δυσθυμία Συμμετοχή του φροντιστή Επέμβαση στο περιβάλλον

42 Μελέτη Ι

43 Μελέτη ΙΙ

44 Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις Συμπεριφορικές παρεμβάσεις Θεραπεία αναμνήσεων Εργοθεραπεία Κοινωνική μέριμνα Στήριξη φροντιστών

45 Ασφάλεια του ασθενή Απομάκρυνση αναπτήρων Αιχμηρών αντικειμένων Έλεγχος ηλεκτρικών συσκευών Προσοχή στην οδήγηση Αποφυγή πτώσεων Προσοχή στην λήψη φαρμάκων Επίβλεψη

46 Μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις Ομαδική εργασία Σχεδιασμός των δραστηριοτήτων Ημερήσια ρουτίνα Ήπια άσκηση Συνεισφορά Επιβεβαίωση Ασφάλεια Αναγνώριση

47 Αντιμετώπιση άνοιας Δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γκαλανταμίνη Μεμαντίνη Αποτυχία νέων παραγόντων Διαχείριση ΒPSD Μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις Κοινωνική στήριξη

48 Αντιμετώπιση άνοιας Έγκαιρη διάγνωση Νοητική λειτουργία Συμπεριφορά Διατήρηση της λειτουργικότητας Στήριξη της οικογένειας Παροχή φροντίδας

49 Άνοια Έγκαιρη διάγνωση Καινούργιες και αποτελεσματικές θεραπείες Ανάγκη για εξειδικευμένη φροντίδα και υπηρεσίες Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση

50 Dementia Friendly Hospital NHS, Dementia Action Alliance τον Οκτώβριο του 2012 έβαλαν στόχο έως τον Μάρτιο του 2013 τα νοσοκομεία να γίνουν φιλικά προς τον ασθενή με άνοια 25% των κλινών καταλαμβάνονται από ανοϊκούς Μακρύτερη παραμονή Ευάλωτη ομάδα σε αφυδάτωση και πτώσεις

51 Ανεπιθύμητα Συμβάντα 3-6 φορές παραπάνω πιθανότητες για ντελίριο 1,6-5 φορές πιθανότητα πτώσης 5 φορές επίσχεση ούρων 5 φορές αύξηση της αρτηριακής πίεσης Πόνος 2-4 φορές παραπάνω αδυναμία επιτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων Αδυναμία να επανέλθει στο προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητας 2-4 φορές άμεση εισαγωγή σε ίδρυμα 3-7 φορές εισαγωγή μετά από 3 μήνες

52 Πτώσεις Το πιο συχνό ανεπιθύμητο σύμβαμα στον χώρο του νοσοκομείου 50% των πτώσεων σχετίζονται με την διάγνωση της άνοιας Άγνωστο περιβάλλον και αντικείμενα Επιπλοκές, μοιραία κατάληξη Υψηλό κόστος

53 Διατροφικοί Παράγοντες Αφυδάτωση, κακή διατροφή 50% δεν μπορεί να ανοίξει μία συσκευασία 60% υποσιτίζεται στο νοσοκομείο Η καλή διατροφή είναι απαραίτητη για τη επούλωση των τραυμάτων και την σταθεροποίηση του ασθενή

54 Πόνος Αδυναμία λεκτικής επικοινωνίας Διέγερση Αδυναμία συνεργασίας Χρήση αναλγητικών Φυσικός και ψυχικός πόνος r

55 Φάρμακα 25-40% των συνταγών αφορούν ηλικιωμένους 5-15% των εισαγωγών σχετίζονται με φάρμακα θάνατοι από φάρμακα Αντιχολινεργικά, κορτιζόνη, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, ηρεμιστικά, αντιψυχωτικά

56 Στόχοι Φιλικό, προσβάσιμο περιβάλλον, πρόληψη επιπλοκών, ασφάλεια ασθενή Εκπαίδευση του προσωπικού για αποτελεσματική διαχείριση Ικανότητα αναγνώρισης και αξιολόγησης της γνωστικής έκπτωσης Ικανότητα στήριξης του ασθενή και σύντομο εξιτήριο Εξατομικευμένη φροντίδα Συνεργασία με τη οικογένεια και τους φροντιστές

57 50 Τρόποι Παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον Συνέχεια της φροντίδας Προσωποκεντρική, εξατομικευμένη φροντίδα 50 ways to become a dementia friendly hospital

58 Περιβαντολλογικοί Παράγοντες Μείωση του θορύβου, ευκρινής σήμανση Λιγότεροι ασθενείς, κατάλληλη διαρρύθμιση γιά αποφυγή πτώσεων Αποφυγή μετακινήσεων και δραστικών αλλαγών Χρήση ημερολογίων Αναγνώριση των ανοϊκών ασθενών

59 Συνέχεια της Φροντίδας Συνεργασία με την οικογένεια Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού Στήριξη των φροντιστών Πληροφορίες για τον ασθενή και την καθημερινότητα Πρόληψη της διέγερσης, άμεση αναγνώριση και οργανωμένο σχέδιο παρέμβασης

60 Επικοινωνία Ο λόγος αποτελεί το 7% της επικοινωνίας Σύντομες προτάσεις, όχι διαταγές Ο τόνος της φωνής το 38% Η γλώσσα του σώματος το 55% Χαμόγελο Get low and go slow

61 Εξατομίκευση Εθελοντισμός Μουσικοθεραπεία, θεραπεία με κατοικίδια Αγαπημένα φαγητά, αντικείμενα Ενημέρωση για την ζωή και την ρουτίνα του ασθενή Χαμηλόφωνη αλλά σταθερή και σαφής επικοινωνία Σύσταση και ενημέρωση Ευελιξία

62 Αποτελέσματα Σημαντική μείωση των επανεισαγωγών Αποφυγή 6000 πτώσεων Μείωση της θνητότητας και των επιπλοκών Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών των φροντιστών Διευκόλυνση του έργου του προσωπικού

63 Dementia Friendly Hospital Dementia Friendly Hospital αποτελεί ένα σημαντικό βήμα, για πρόληψη επιπλοκών Συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας ζωής ασθενών και φροντιστών Βελτιώνει την λειτουργία του νοσοκομείου Αποφορτίζει το προσωπικό

64 Συμπεράσματα Οι διαταραχές συμπεριφοράς των ψυχογηριατρικών ασθενών αποτελούν ένα μείζον πρόβλημα Πολυπαραγοντικότητα Βιολογικοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες Η πρόληψη αποτελεί ένα σημαντικό στόχο Αντιμετώπιση με φαρμακολογικές και μη παρεμβάσεις Ανεπιθύμητες ενέργειες Αναγκαιότητα για ασφαλή και αποτελεσματική διαχείριση

65 Εκπαίδευση Η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας Η ενημέρωση του κοινού Η στήριξη των φροντιστών Η δημιουργία δομών Στον τομέα της άνοιας Είναι σημαντική

66