Η άπνςε ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ Δπηρεηξεκαηηψλ, Λνγηζηψλ θαη Δθνξηαθψλ ησλ Ννκψλ Ισαλλίλσλ, Κνδάλεο θαη Θεζπξσηίαο.

Transcript

1 ΣΔΙ ΗΠΔΙΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ: Αηηίεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο ζηελ Διιάδα: Η άπνςε ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ Δπηρεηξεκαηηψλ, Λνγηζηψλ θαη Δθνξηαθψλ ησλ Ννκψλ Ισαλλίλσλ, Κνδάλεο θαη Θεζπξσηίαο. Δπηκέιεηα: ππξίδνπ νθία Α.Μ.: ηνπάλεο Αξληίη Α.Μ.: Eπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Μηραήι Γηαθνκηράιεο Πξέβεδα,

2 Δπραξηζηίεο Οινθιεξψλνληαο ηελ πηπρηαθή απηή ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε πνιχ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή καο θ. Γηαθνκηράιε Μηράιε ν νπνίνο καο βνήζεζε κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ θαη κε ην εξσηεκαηνιφγην πνπ καο έδσζε λα θηάζνπκε ζην πέξαο ησλ ζπνπδψλ καο. Έλα επραξηζηψ νθείινπκε θαη ζηελ νηθνγέλεηά καο πνπ καο ζπκπαξαζηάζεθε ζε απηή ηελ πνξεία καο. Σέινο επραξηζηνχκε φινπο φζνπο έιαβαλ κέξνο ζηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. 2

3 Πεξηερόκελα ΔΙΑΓΩΓΗ...4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1-ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 1.1 Γεληθά γηα ηε Φνξνινγία Φφξνη Δίδε ησλ Φφξσλ...7 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Φνξνινγηθέο Τπνρξεψζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ...10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Φνξνδηαθπγή Οξηζκφο θαη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Φνξνδηαθπγήο Αίηηα ηεο Φνξνδηαθπγήο Δίδε Φνξνδηαθπγήο Δληνπηζκφο ηεο Φνξνδηαθπγήο πκπεξάζκαηα γηα ηε Φνξνδηαθπγή Φνξναπνθπγή Οξηζκφο θαη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Φνξναπνθπγήο Παξανηθνλνκία Οξηζκφο θαη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Παξανηθνλνκίαο Αηηίεο χπαξμεο ηεο Παξανηθνλνκίαο Δληνπηζκφο ηεο Παξανηθνλνκίαο πλέπεηεο ηεο Παξανηθνλνκίαο Αληηκεηψπηζε ηεο Παξανηθνλνκίαο ρέζε κεηαμχ ηεο Φνξνδηαθπγήο θαη ηεο Παξανηθνλνκίαο Η θνξνδηαθπγή Γηεζλψο Η θνξνδηαθπγή ζηελ Διιάδα 24 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 Μειέηε Πεξίπησζεο

4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 Μεζνδνινγία έξεπλαο, Μέζνδνο ηεο Αλαιπηηθήο Ιεξαξρηθήο πξνζέγγηζεο...28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 Απνηειέζκαηα Έξεπλαο...33 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ. 75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΔΙΑΓΩΓΗ ηε ζπγθεθξηκέλε πηπρηαθή εξγαζία ζα αλαιχζνπκε ηνλ νξηζκφ θαη ηνλ ζθνπφ ηεο θνξνινγίαο. ηε ζπλέρεηα ζα αλαιχζνπκε θαηεγνξίεο θαη αληηθείκελα ηνπ θφξνπ. ηε ζπλέρεηα ζα αλαιπζνχλ κε ιεπηνκέξεηα ην ζέκα ηεο θνξνδηαθπγήο, θνξναπνθπγήο θαη παξανηθνλνκίαο δηεζλψο θαη ζηελ Διιάδα. ηε ρψξα καο νη έλλνηεο απηέο ζπληεξνχληαη ζηελ επηθαηξφηεηα θαζψο ζπλδένληαη ηφζν κε ηελ απψιεηα εζφδσλ ηνπ δεκνζίνπ φζν κε ηε δπζθνιία ηνπ θξάηνπο λα θαιχςεη ηα ρξφληα δεκφζηα ειιείκκαηα. Γίλεηαη βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε γηα ηηο έλλνηεο θαη ηνπο νξηζκνχο ησλ θαηλνκέλσλ, ηνπο παξάγνληεο, ηηο ζπλέπεηεο θαη ηνπο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ηνπο. ην πξψην θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη νη έλλνηεο ηεο θνξνινγίαο, νη θφξνη θαη ηα είδε ησλ θφξσλ. ην δεχηεξν θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη νη θνξνινγηθέο ππνρξεψζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ. ην ηξίην θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη νη έλλνηεο θαη νη νξηζκνί ησλ θαηλνκέλσλ ηεο θνξνδηαθπγήο, ηεο θνξναπνθπγήο θαη παξανηθνλνκίαο θαζψο θαη ηηο ζπλέπεηεο θαη ηνπο παξάγνληεο ηνπο. ην ηέηαξην θεθάιαην παξαηίζεηαη ε έξεπλα πνπ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί αλάκεζα ζηνπο ινγηζηέο, ηνπο επηρεηξεκαηίεο θαη ηνπο εθνξηαθνχο ηνπ λνκνχ Κνδάλεο, Θεζπξσηίαο θαη Ισαλλίλσλ. Αξρηθψο παξαηίζεληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο γηα ηελ θάζε νκάδα μερσξηζηά θαη ελ ζπλερεία γίλεηαη ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ. ην πέκπην θεθάιαην γίλεηαη αλάιπζε ηεο κεζνδνινγίαο ηεξαξρηθήο αλαιπηηθήο πξνζέγγηζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα απηφ ην θεθάιαην αζρνιείηαη κε ηε βαζηθή δνκή ηεο κεζφδνπ θαη ηηο ηδηφηεηεο ηεο. Σέινο, ζην έθην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο. 5

6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 - ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 1.1 Γεληθά Ση είλαη θνξνινγία ; Η θνξνινγία είλαη ε επηβνιή ππνρξεσηηθψλ θφξσλ ππέξ ηνπ θξάηνπο. Σα θξαηηθά έζνδα κέζσ ησλ ππνρξεσηηθψλ θφξσλ ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ (πνιηηψλ) θαη λνκηθψλ πξνζψπσλ απνηεινχλ ζηε ζχγρξνλε νηθνλνκία ηελ ζεκαληηθφηεξε πεγή ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ. Ο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο θνξνινγίαο είλαη ηξηπιφο: αθελφο κελ ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ, θαηά ηελ δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, αθεηέξνπ ε ελίζρπζε ή ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, πνπ αθνξά ηελ νηθνλνκία γεληθφηεξα, θαη ηέινο ε αλαθαηαλνκή ηνπ πινχηνπ πνπ αθνξά ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία γηα άκβιπλζε ησλ αληζνηήησλ. Η εηζνδεκαηηθή πνιηηηθή (ην θφζηνο εθηέιεζεο ηνπ θπβεξλεηηθνχ έξγνπ) ζηεξίδεηαη αθξηβψο ζηνπο πφξνπο πνπ απνθνκίδεη ην θξάηνο κε ηε θνξνινγηθή πνιηηηθή πνπ απνθαζίδεη λα εθαξκφζεη. Οη ππνρξεσηηθέο εηζθνξέο νλνκάδνληαη ζπλήζσο θόποι. Η θνξνινγία απνηειεί κηα ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ δεκφζησλ θνξέσλ ζε φιεο ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, θαη ηδηαίηεξα ζηηο πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλεο, αθνχ εμαζθαιίδεη ζπλήζσο πεξηζζφηεξν απφ ην 90% ησλ εζφδσλ ηνπο. 1 Γηα ην ιφγν απηφ απνηειεί έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ αληηθείκελν κειέηεο, κε ην νπνίν αζρνινχληαη ηφζν ε νηθνλνκηθή, φζν θαη άιιεο επηζηήκεο, φπσο π.ρ. ε λνκηθή επηζηήκε, ε πνιηηηθή επηζηήκε, ε δηνηθεηηθή επηζηήκε θ.ά. θνπόο ηεο Φνξνινγίαο Η θνξνινγία είλαη ε επηβνιή ππνρξεσηηθψλ θφξσλ ππέξ ηνπ θξάηνπο. Σα θξαηηθά έζνδα κέζσ ησλ ππνρξεσηηθψλ θφξσλ ησλ 6 θπζηθψλ πξνζψπσλ (πνιηηψλ) θαη λνκηθψλ πξνζψπσλ απνηεινχλ ζηε ζχγρξνλε νηθνλνκία ηελ ζεκαληηθφηεξε πεγή ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ. Ο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο θνξνινγίαο είλαη ηξηπιφο: αθελφο κελ ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ, θαηά ηελ δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, αθεηέξνπ ε ελίζρπζε ή ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, πνπ αθνξά ηελ νηθνλνκία γεληθφηεξα, θαη ηέινο ε αλαθαηαλνκή ηνπ πινχηνπ πνπ αθνξά ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία γηα άκβιπλζε ησλ αληζνηήησλ. Η εηζνδεκαηηθή πνιηηηθή (ην θφζηνο εθηέιεζεο ηνπ θπβεξλεηηθνχ έξγνπ) ζηεξίδεηαη αθξηβψο ζηνπο πφξνπο πνπ απνθνκίδεη ην θξάηνο κε ηε θνξνινγηθή πνιηηηθή πνπ απνθαζίδεη λα εθαξκφζεη. Η θνξνινγία απνηειεί κηα ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ δεκφζησλ θνξέσλ ζε φιεο ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, θαη ηδηαίηεξα ζηηο πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλεο, αθνχ εμαζθαιίδεη ζπλήζσο πεξηζζφηεξν απφ ην 90% ησλ εζφδσλ ηνπο 1 Γεσξγαθφπνπινο, Θεφδσξνο, Πάζρνο, Παλαγηψηεο, «Δηζαγσγή ζηε Φνξνινγία», Δθδφζεηο Μπέλνπ, Αζήλα

7 1.2 Φόξνη Καηά ηελ επηζηήκε ηεο Γεκνζίαο Οηθνλνκίαο, θφξνο είλαη ε αλαγθαζηηθή εηζθνξά πνπ θαηαβάιιεηαη απφ ην θνξνινγνχκελν, ρσξίο εηδηθή αληηπαξνρή θαη ηελ εηζπξάηηεη ην Κξάηνο γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο δεκφζηεο αλάγθεο ηνπ. Με άιια ιφγηα θφξνο είλαη ην πνζνζηφ πνπ παίξλεη ην Κξάηνο απφ ηελ ηδησηηθή πεξηνπζία. Με βάζε ηνλ σο άλσ νξηζκφ (έλλνηα) θαίλεηαη φηη νη θφξνη έρνπλ δχν βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα: α) απνηεινχλ αλαγθαζηηθφ κέζν κεηάζεζεο πφξσλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ζην δεκφζην θαη β) απνηεινχλ κνλνκεξέο κέζν, δειαδή κέζν πνπ ζπλεπάγεηαη κφλν παξνρή απφ ηνπο ηδησηηθνχο θνξείο πξνο ηνπο δεκφζηνπο (θνξείο) ρσξίο αληίζηνηρε εηδηθή αληηπαξνρή ησλ ηειεπηαίσλ πξνο ηνπο πξψηνπο. Οη δηάθνξνη θφξνη πνπ ππάξρνπλ ζε θάζε ρψξα ζε δεδνκέλε ζηηγκή (θνξνινγηθφ ζχζηεκα), απνηεινχλ έλα αλαγθαζηηθφ κέζν κεηάζεζεο πφξσλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ζην δεκφζην θνξέα, ψζηε λα κπνξνχλ νη δεκφζηνη θνξείο λα ρξεκαηνδνηνχλ ηηο δαπάλεο ηνπο θαη λα παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν δσξεάλ. Η ιεηηνπξγία απηή ησλ θφξσλ είλαη γλσζηή σο ηακηεπηηθή ιεηηνπξγία. Δίλαη ίζσο ε ζπνπδαηφηεξε ιεηηνπξγία ησλ θφξσλ, αιιά φρη θαη ε κνλαδηθή. Δθηφο 5 απφ απηήλ, νη θφξνη επηηεινχλ θαη άιιεο ιεηηνπξγίεο, δεδνκέλνπ φηη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο δεκφζηνπο θνξείο σο κέζα γηα ηελ άζθεζε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο πνιηηηθήο Φφξνο είλαη έλα πνζφ ην νπνίν είλαη ππνρξεσκέλνη νη πνιίηεο λα πιεξψζνπλ ζην θξάηνο, είηε θαηά ηελ αγνξά πξντφλησλ (ΦΠΑ), είηε γηα ην εηζφδεκα πνπ βγάδνπλ, είηε γηα ηα πεξηνπζηαθά ηνπο, θιπ. Δίλαη έλα πνζφ πνπ ν πνιίηεο ππνρξεσηηθά θαη βάζεη λφκνπ, θαηαβάιιεη ζην θξάηνο, ψζηε απηφ λα έρεη έζνδα θαη λα κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη. Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα κία ζπλεηζθνξά ηνπ πνιίηε, φηη θάλεη θαη φηη θαηάθεξε λα απνθηήζεη, λα πιεξψλεη θαη έλα κηθξφ πνζφ (θφξνο) ζην θξάηνο, ψζηε λα έρεη ην θξάηνο ρξήκαηα. Δίλαη δειαδή ζαλ λα πιεξψλεη κηα "ππνρξεσηηθή ζπλδξνκή" γηα λα αλήθεη ζε απηφ. Σν πνζφ ηνπ θφξνπ πνπ πιεξψλεη θάζε πνιίηεο εμαξηάηαη απφ ηε θνξνινγηθή ηνπ βάζε θαη ην θνξνινγηθφ ζπληειεζηή. Φνξνινγηθή βάζε είλαη ην εηζφδεκα, ε πεξηνπζία θαη ε δαπάλα ηνπ θνξνινγνχκελνπ. Ο θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο είλαη ην πνζφ ηνπ θφξνπ πνπ αληηζηνηρεί ζε θάζε κνλάδα ηεο θνξνινγηθήο βάζεο θαη εθθξάδεηαη σο πνζνζηφ. 1.3 Δίδε Φόξσλ Οη θφξνη κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ κε δηάθνξα θξηηήξηα. Έλα ρξήζηκν θξηηήξην είλαη ε θνξνινγηθή βάζε ηνπ θόξνπ. Έηζη δηαθξίλνπκε ηνπο θφξνπο ζε : 7

8 Φόξνπο εηζνδήκαηνο Οη θφξνη εηζνδήκαηνο, πνπ ιέγνληαη θαη άκεζνη θφξνη, ππνινγίδνληαη κε βάζε ην εηζφδεκα ηνπ θνξνινγνχκελνπ πξνζψπνπ, πνπ κπνξεί λα είλαη θάπνην θπζηθφ πξφζσπν, δειαδή θάπνηνο άλζξσπνο, ή θάπνην λνκηθφ πξφζσπν, δειαδή κηα επηρείξεζε, εηαηξεία θ.α. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ εηζνδήκαηνο, επί ηνπ νπνίνπ θαηαβάιιεηαη ν θφξνο, ιακβάλνληαη ππφςε δηάθνξεο απαιιαγέο, εθπηψζεηο θ.α. πνπ δε καο ελδηαθέξεη λα εμεηάζνπκε εδψ. Φόξνπο πεξηνπζίαο Ο θφξνο πεξηνπζίαο θαηαβάιιεηαη επί ηεο θαζαξήο αμίαο ηεο πεξηνπζίαο. Φόξνπο δαπάλεο Φφξνη δαπάλεο είλαη πνζά πνπ πιεξψλεη ν αγνξαζηήο, φηαλ αγνξάζεη ην πξντφλ ζην νπνίν επηβάιιεηαη ν θφξνο θαη έηζη ε ηηκή ηνπ πξντφληνο απμάλεηαη. ηνπο θφξνπο δαπάλεο, πνπ ιέγνληαη θαη έκκεζνη, πεξηιακβάλνληαη θαη νη δαζκνί, πνπ νπζηαζηηθά είλαη θφξνη επί εηζαγφκελσλ πξντφλησλ. ε πνιιά εηζαγφκελα πξντφληα, ηα ραξαθηεξηδφκελα σο πνιπηειή, ν δαζκφο είλαη πνιχ κεγάινο. Έλα άιιν θξηηήξην, κε βάζε ην νπνίν κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ νη θφξνη είλαη ε αλαινγηθφηεηα ή κε ηνπ θφξνπ. Με βάζε ην θξηηήξην απηφ νη θφξνη δηαθξίλνληαη ζε: Αλαινγηθνύο Έλαο θφξνο ιέγεηαη αλαινγηθφο, φηαλ ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο είλαη ν ίδηνο, αλεμάξηεηα απφ ην κέγεζνο ηεο θνξνινγηθήο βάζεο. ηελ πεξίπησζε απηή αλ ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο είλαη, γηα παξάδεηγκα, 12% θαη ην θνξνινγνχκελν εηζφδεκα είλαη 100, 200 θαη 300 επξψ, ν ζπλνιηθφο θφξνο είλαη 12, 24 θαη 36 επξψ αληίζηνηρα. Γειαδή ν θφξνο είλαη πάληνηε ε ίδηα αλαινγία ηνπ εηζνδήκαηνο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ην εηζφδεκα απμάλεηαη ή κεηψλεηαη. Πξννδεπηηθνύο Πξννδεπηηθφο θφξνο είλαη εθείλνο ηνπ νπνίνπ ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο απμάλεηαη, θαζψο απμάλεηαη ε θνξνινγηθή βάζε. Τπνζέζηε φηη ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο ηνπ εηζνδήκαηνο γηα ηα επφκελα 100 επξψ είλαη 8%, γηα ηα επφκελα 100 επξψ είλαη 12% θαη γηα ηα επφκελα 100 επξψ είλαη 18%. ηελ πεξίπησζε απηή, αλ ην εηζφδεκα είλαη 100 επξψ, ν θφξνο είλαη 8 επξψ. Γηα εηζφδεκα 200 επξψ είλαη 8 επξψ γηα ηα πξψηα 100 θαη 12 γηα ηα επφκελα, δειαδή 20 επξψ. Γηα εηζφδεκα 300 επξψ είλαη 8 επξψ γηα ηα πξψηα 100, 12 γηα ηα επφκελα θαη 18 γηα ηα ηειεπηαία 100, δειαδή ζπλνιηθά 38 επξψ. Σν άηνκν πνπ έρεη 100 επξψ πιεξψλεη 8 επξψ θφξν δει. 8% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Σν άηνκν πνπ έρεη 200 επξψ πιεξψλεη 20 επξψ θφξν δει. 10% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Σέινο, ην άηνκν πνπ έρεη 300 επξψ πιεξψλεη 38 επξψ θφξν δει. 12,7% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Βιέπνπκε φηη ν θφξνο είλαη απμαλφκελε αλαινγία ηνπ εηζνδήκαηφο, θαζψο ην εηζφδεκα απμάλεηαη. 8

9 Αληίζηξνθα πξννδεπηηθνύο Αληίζηξνθα πξννδεπηηθφο είλαη εθείλνο ηνπ νπνίνπ ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο κεηψλεηαη, φηαλ ε θνξνινγηθή βάζε απμάλεηαη θαη, θαηά ζπλέπεηα, ν ζπλνιηθφο θφξνο είλαη θζίλνπζα αλαινγία ηνπ εηζνδήκαηνο. Σέηνηνη θφξνη δελ είλαη ζπλεζηζκέλνη, έλαο θφξνο δαπάλεο κπνξεί λα γίλεη αληίζηξνθα πξννδεπηηθφο. Γηα παξάδεηγκα ππνζέζηε φηη έλα άηνκν θαηαλαιψλεη 10 ιίηξα βελδίλε ηελ εκέξα. Ο θφξνο γηα θάζε ιίηξν είλαη 0.3 επξψ. πλεπψο ην άηνκν απηφ πιεξψλεη 3 επξψ ηελ εκέξα θφξν. Αλ ην εηζφδεκά ηνπ είλαη 60 επξψ ηελ εκέξα, ν θφξνο είλαη ην 5% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Αλ ην εηζφδεκά ηνπ είλαη 120 επξψ ηελ εκέξα, ν θφξνο είλαη ην 2,5% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Βιέπνπκε, ινηπφλ, φηη ε αλαινγία ηνπ θφξνπ κεηψλεηαη, θαζψο απμάλεηαη ην εηζφδεκά. Γη απηφ ζπλήζσο ιέγεηαη φηη νη θφξνη δαπάλεο επηβαξχλνπλ άληζα ηηο ρακειέο εηζνδεκαηηθέο ηάμεηο. 9

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2- ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΔ ΤΠΟΥΡΔΩΔΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ Οη επηρεηξήζεηο έρνπλ πάξα πνιιέο θνξνινγηθέο ππνρξεψζεηο αλάινγα κε ηελ θαηεγνξία βηβιίσλ ζηελ νπνία αλήθνπλ. Οη ππφρξενη απεηθφληζεο ζπλαιιαγψλ εληάζζνληαη, απφ 1/1/2013, ζε δχν θαηεγνξίεο βηβιίσλ (απινγξαθηθά ή δηπινγξαθηθά). Κξηηήξηα γηα ηελ έληαμε απηή απνηεινχλ ε κνξθή ηεο επηρείξεζεο, ην αληηθείκελν ησλ εξγαζηψλ θαη ην χςνο ησλ αθαζάξηζησλ εζφδσλ. Δηδηθφηεξα: Δηδηθή έληαμε ζηελ ηήξεζε δηπινγξαθηθψλ βηβιίσλ ηελ ηήξεζε δηπινγξαθηθψλ βηβιίσλ εληάζζνληαη νη εκεδαπέο θαη αιινδαπέο αλψλπκεο θαη πεξηνξηζκέλεο επζχλεο εηαηξίεο, θαζψο θαη νη ηδησηηθέο θεθαιαηνπρηθέο εηαηξίεο. Γηα ηελ έληαμε ζε ηήξεζε απινγξαθηθψλ ή δηπινγξαθηθψλ βηβιίσλ, ηα φξηα ηήξεζεο ησλ βηβιίσλ νξίδνληαη κε βάζε ην χςνο ησλ εηήζησλ αθαζάξηζησλ εζφδσλ ηεο πξνεγνχκελεο δηαρεηξηζηηθήο πεξηφδνπ, σο αθνινχζσο: Απινγξαθηθά (Β Καηεγνξίαο) κέρξη θαη επξψ Γηπινγξαθηθά (Γ Καηεγνξίαο) Άλσ ησλ επξψ Οη επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ αθαζάξηζηα έζνδα έσο επξψ κπνξνχλ λα πάξνπλ απαιιαγή απφ ην θαζεζηψο ΦΠΑ. Οη ππφινηπεο επηρεηξήζεηο είλαη ππνρξεσκέλεο θάζε ηξίκελν, αλ ηεξνχλ Β θαηεγνξίαο βηβιία,ή θάζε κήλα,αλ ηεξνχλ Γ θαηεγνξίαο βηβιίσλ, λα θαηαβάιινπλ ηνλ ΦΠΑ πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ ππνβνιή ηεο πεξηνδηθήο δήισζεο ζην ηέινο ηνπ επφκελνπ κήλα απφ ην αληίζηνηρν ηξίκελν ή κήλα ππνβνιήο. Δπίζεο,φιεο νη επηρεηξήζεηο είλαη ππνρξεσκέλεο λα ππνβάιινπλ πξνο ην θξάηνο δήισζε θνξνινγίαο εηζνδήκαηνο, φπνπ δειψλνπλ φια ηα έζνδα θαη ηα έμνδα ηνπο. Δπίζεο απφ 1/1/2014 είλαη ππνρξεσκέλεο λα ππνβάιινπλ πξνο ην θξάηνο ζπγθεληξσηηθέο θαηαζηάζεηο πξνκεζεπηψλ θαη πειαηψλ,ηηο ιεγφκελεο ΜΤΦ. Δπίζεο, καδί κε ηελ δήισζε θνξνινγίαο εηζνδήκαηνο ππνβάιιεηαη θαη ην έληππν Δ2, ην νπνίν είλαη αλαιπηηθή θαηάζηαζε κηζζσκάησλ ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο θαζψο θαη ην έληππν Δ3, Ν θαη Δ9. Σν Δ3 είλαη ην έληππν πνπ δείρλεη ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία απφ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ην Δ9 είλαη ην έληππν πνπ απεηθνλίδεη ηελ πεξηνπζηαθή θαηάζηαζε ησλ ηδηνθηεηψλ ηεο επηρείξεζεο ή θαη ηεο ίδηαο ηεο εηαηξίαο. Σέινο ην έληππν Ν είλαη ε Γήισζε Φνξνινγίαο Δηζνδήκαηνο Ννκηθψλ Πξνζψπσλ θαη Ννκηθψλ Οληνηήησλ. Απφ ην 2015, νη επηρεηξήζεηο είλαη ππνρξεσκέλεο λα δέρνληαη πιεξσκή απφ ρξεσζηηθέο ή πηζησηηθέο θάξηεο. 10

11 Δπίζεο φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη ζπλαιιαγέο κεηαμχ επηηεδεπκαηηψλ, νη νπνίεο είλαη πάλσ απφ 500 επξψ, πξέπεη ππνρξεσηηθά λα γίλνληαη κέζσ ηξάπεδαο. Αλ ε επηρείξεζε απαζρνιεί πξνζσπηθφ ηφηε έρεη θάπνηεο ππνρξεψζεηο πξνο ην ΙΚΑ. Αξρηθά ππνρξενχηαη λα απνγξαθεί ζην κεηξψν εξγνδνηψλ ηνπ ΙΚΑ-ΔΣΑΜ. Έρεη Τπνρξέσζε ππνβνιήο θαη ηήξεζεο Δληχπσλ Δ3 θαη Δ4 ηνπ Πιεξνθνξηαθνχ πζηήκαηνο ΔΡΓΑΝΗ. Σν Έληππν Δ3 είλαη ην Δληαίν Έληππν Αλαγγειίαο Πξφζιεςεο θαη ππνβάιιεηαη ειεθηξνληθά ην αξγφηεξν ηελ ίδηα εκέξα ηεο πξφζιεςεο θαη πάλησο πξηλ απφ ηελ αλάιεςε ππεξεζίαο απφ ηνλ εξγαδφκελν. Ο Δηήζηνο Πίλαθαο Πξνζσπηθνχ (Έληππν Δ4) ππνβάιιεηαη ειεθηξνληθά κηα θνξά ην ρξφλν θαη θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ 1 Οθησβξίνπ έσο 21 Οθησβξίνπ εθάζηνπ έηνπο. Η πξνζεζκία απηή κπνξεί λα παξαηείλεηαη γηα θάζε έηνο κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ θαηφπηλ εθηίκεζεο ησλ πεξηζηάζεσλ. Σέινο έρεη ηελ Τπνρξέσζε λα ππνβάιεη Αλαιπηηθή Πεξηνδηθή Γήισζε (Α.Π.Γ.), ε νπνία ππνβάιιεηαη απφ ηνλ εξγνδφηε θαη πεξηιακβάλεη πιεξνθνξίεο ή ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην ρξφλν απαζρφιεζεο θάζε αζθαιηδνκέλνπ, ηελ ακνηβή, ηνπο θιάδνπο αζθάιηζεο, θαζψο θαη ην χςνο ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ (άξζξν 8 παξ. 6 Ν. 2972/2001). Οη επηρεηξήζεηο θαη νη εηαηξίεο γεληθά έρνπλ αξθεηέο ππνρξεψζεηο πξνο ην θξάηνο, πξνο ηνπο πειάηεο ηνπο θαη πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπο. 11

12 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ΦΟΡΟΓΙΑΦΤΓΗ-ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΗ-ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3.1 ΦΟΡΟΓΙΑΦΤΓΗ Tax evasion / Tax mitigation Οξηζκόο θαη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Φνξνδηαθπγήο Η θνξνδηαθπγή 2 είλαη έλα πνιχπινθν θαη πνιπζχλζεην θαηλφκελν ην φπνην εθθεχγεη απφ ηελ απζηεξά νηθνλνκηθή ζθαίξα θαη έρεη πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο. Φνξνδηαθπγή είλαη θάζε παξάλνκε πξάμε ή παξάιεηςε ηνπ θνξνινγνπκέλνπ, κε ηελ νπνία επηδηψθεη ηε κείσζε ηεο θνξνινγηθήο ηνπ επηβάξπλζεο ή απνθπγή θαηαβνιήο ηνπ θφξνπ πνπ ηνπ έρεη βεβαησζεί. Η Φνξνδηαθπγή 3 (αγγιηθά: tax evasion) απνηειεί ζνβαξφ έγθιεκα - απάηε ζε βάξνο ηνπ θξάηνπο. Γεληθά απνθαιείηαη ε θαζ' νπνηνλδήπνηε ηξφπν απφθξπςε θνξνινγεηέα χιεο ελφο θνξνινγνχκελνπ θπζηθνχ ή λνκηθνχ πξνζψπνπ απφ ηηο θνξνινγηθέο Αξρέο. Η θνξνδηαθπγή εθηφο απφ πνηληθφ αδίθεκα πνπ κπνξεί λα ζεκεησζεί θαηά παξάβαζε ή θαηαζηξαηήγεζε ηνπ θνξνινγηθνχ λφκνπ, ζεσξείηαη θαη έληνλα αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά δεδνκέλνπ φηη ην ζπλνιηθφ πνζφ απηήο ζα θιεζεί ηειηθά λα επσκηζζεί, κε πξφζζεηα θπβεξλεηηθά κέηξα, ην ζχλνιν ησλ θνξνινγνπκέλσλ. Φνξνδηαθπγή είλαη κία έλλνηα πνπ ππνδειψλεη ηα απνιεζζέληα πνζά, πνπ έπξεπε λα θαηαιήμνπλ ζην θξάηνο κε ηε δηαδηθαζία ηεο θνξνινγίαο. Πην απιά, θνξνδηαθπγή είλαη ε πξάμε θάπνηνπ, πνπ απνθεχγεη λα πιεξψζεη ηνλ θφξν πνπ ηνπ έρεη επηβιεζεί, κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Αο ην δνχκε κε έλα παξάδεηγκα γηα λα γίλεη πιήξσο θαηαλνεηφ: Αλ θάπνηνο δήισλε ηα θαλνληθά ηνπ εηζνδήκαηα, έζησ ζα πιήξσλε θφξν 300 επξψ. Όκσο, γηα λα γιηηψζεη θαη λα κελ πιεξψζεη απηφλ ηνλ θφξν ζην θξάηνο, δειψλεη ρακειφηεξα εηζνδήκαηα θαη φλησο απηά ηα 300 επξψ δελ ηα πιεξψλεη. Έηζη, απηφο θνξνδηαθεχγεη. Η θνξνδηαθπγή κπνξεί λα γίλεη κε πνιινχο ηξφπνπο, ζε δηαθφξνπο ηχπνπο θφξσλ θαη δηψθεηαη πνηληθά. 2 Καιπβηαλάθεο Κ., 1993, << θνξνινγηθφ θαζεζηψο, παξανηθνλνκία θαη θνξνδηαθπγή ζηελ Διιάδα>>, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα ζει F%85%CE%B3%CE%AE 12

13 Η θνξνδηαθπγή, πνπ δελ ζα πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηελ θνξναπνθπγή, ηαπηίδεηαη κε ηελ θαηαζηξαηήγεζε ησλ δηαηάμεσλ ησλ ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ λφκσλ, φπσο πρ παξάιεηςε ππνβνιήο θνξνινγηθήο δήισζεο ή ππνβνιή αλαθξηβψλ δειψζεσλ ή εηθνληθψλ θνξνινγηθψλ παξαζηαηηθψλ. Δίλαη θνηλή δηαπίζησζε φηη θάζε κνξθήο θνξνινγία πξνθαιεί αληηδξάζεηο ησλ θνξνινγνπκέλσλ (αηφκσλ θαη επηρεηξήζεσλ), κε ζθνπφ ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θνξνινγηθήο ηνπο επηβάξπλζεο. Η αληίδξαζε ησλ θνξνινγνπκέλσλ εθδειψλεηαη ζήκεξα κε ηέζζεξηο ηξφπνπο: ηε θνξνδηαθπγή ηε θνξναπνθπγή ηε κεηαθχιηζε ηνπ θνξνινγηθνχ βάξνπο θαη ην θνξνινγηθφ πξνγξακκαηηζκφ Αίηηα ηεο θνξνδηαθπγήο Έρεη παξαηεξεζεί φηη ε θνξνδηαθπγή αλζεί ζηηο νηθνλνκίεο εθείλεο πνπ ππάξρεη κεγάιε παξανηθνλνκία, πςειφ πνζνζηφ απηναπαζρνινπκέλσλ (κε κηζζσηψλ), ρακειφ επίπεδν πξνζθεξνκέλσλ δεκνζίσλ αγαζψλ/ππεξεζηψλ θαη πςεινί θνξνινγηθνί ζπληειεζηέο. Δληνχηνηο νη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο ξνπήο πξνο θνξνδηαθπγή έρνπλ δηεπξπλζεί θαη είλαη πιένλ θνξνινγηθνί θαη κε. Δηδηθφηεξα, έρνπλ επηζεκαλζεί νη εμήο παξάγνληεο: Σν χςνο ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ. Η δηάξζξσζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (π.ρ. βαζκφο παξανηθνλνκίαο, πνζνζηφ ησλ κε κηζζσηψλ ζην ζχλνιν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, πνζνζηφ ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα ζην ζχλνιν ηνπ ΑΔΠ). Η αλεπάξθεηα ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ λα θαηαγξάςνπλ επαθξηβψο ην ζχλνιν ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Η αλεπάξθεηα ησλ θνξνηερληθψλ ππεξεζηψλ λα βεβαηψζνπλ, λα εηζπξάμνπλ ηνπο θφξνπο θαη λα δηαζηαπξψζνπλ ηα θνξνινγηθά ζηνηρεία. Οη ζπζηεκαηηθέο ξπζκίζεηο θνξνινγηθήο ακλεζηίαο. Η έιιεηςε δεκνζηνλνκηθνχ θηεκαηνινγίνπ. Ο ηξφπνο δηαθπβέξλεζεο κηαο ρψξαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξήκαηνο θαη ηδηαίηεξα ηνπ πξντφληνο ησλ θνξνινγηψλ. Η άδηθε θη απζαίξεηε κεηαρείξηζε ησλ θνξνινγνπκέλσλ απφ ην θξάηνο (π.ρ. ηα πςειά επηηφθηα επηβάξπλζεο ησλ θνξνινγνπκέλσλ ζηελ πεξίπησζε πνπ νθείινπλ, αιιά φρη φηαλ ηνπο νθείιεη ην θξάηνο). 13

14 Σν επίπεδν ησλ πξνζθεξνκέλσλ δεκνζίσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Σν χςνο ησλ πνηλψλ γηα θνξνινγηθέο παξαβάζεηο. Σν ζηάδην ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ πνπ βξίζθεηαη ε νηθνλνκία (χθεζεαλεξγία-πιεζσξηζκφο). Σν κέγεζνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, ζε ζπλδπαζκφ κε ην βαζκφ ηνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα Δίδε Φνξνδηαθπγήο Η θνξνδηαθπγή κπνξεί λα εκθαληζηεί κε πνιινχο ηξφπνπο θαη ηερλάζκαηα φπσο π.ρ.: Απνθξχπηνληαο εηζνδήκαηα απφ δηάθνξεο πεγέο κε ζθνπφ ηελ πιεξσκή ρακειφηεξνπ θφξνπ. Δκθαλίδνληαο ππεξβνιηθέο ή πιαζηέο δαπάλεο ψζηε λα επσθειεζεί απφ εθπηψζεηο θφξνπ. Γεκηνπξγψληαο πιαζκαηηθέο εηαηξείεο. Καηαζηξαηήγεζε επλντθήο λνκνζεζίαο εηδηθψλ ζθνπψλ. θ.ά. Η θνξνδηαθπγή εληνπίδεηαη εχθνια ζε εηζνδήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ κηζζσηέο ππεξεζίεο ή εθκεηάιιεπζε αθηλήησλ, ιφγσ ηεο επθνιίαο δηαζηαχξσζεο ζηνηρείσλ (δειαδή ζχγθξηζε εζφδνπ απφ ηνλ έλα ζπκβαιιφκελν θαη δαπάλεο απφ ην άιιν), ελψ είλαη δχζθνιν λα εληνπηζζνχλ ζε πεγέο φπσο απφ ειεχζεξα επαγγέικαηα. ηηο εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο ζπλήζσο ε θνξνδηαθπγή αληηκεησπίδεηαη κε επηηφπνπ ειέγρνπο, αιιά θαη δηαζηαπξψζεηο. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ είλαη δχζθνιε ε δηαζηαχξσζε, ππνινγίδεηαη έλα ηεθκαξηφ εηζφδεκα, ελψ θαηά θαηξνχο αλαπξνζαξκφδνληαη ηα ηεθκήξηα δηαβίσζεο Δληνπηζκόο θνξνδηαθπγήο Άκεζνη θόξνη Σειεπηαία ζηελ Διιάδα ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηνπ θφξνπ ησλ κηζζσηψλ ζην ζχλνιν ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο θπζηθψλ πξνζψπσλ (πνπ απνηειεί θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ άκεζσλ θφξσλ) απμάλεηαη ζε αληίζεζε κε ησλ κε κηζζσηψλ, ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο απμάλεηαη, ελψ ε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηα θνξνινγηθά βάξε ζπζηεκαηηθά κεηψλεηαη. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην θξάηνο αδπλαηεί λα ζπιιάβεη ην εηζφδεκα πνπ πξνέξρεηαη απφ αλεμάξηεηε εξγαζία (θαη πεξηνπζία) κε ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ησλ θνξνινγηψλ θαη 14

15 ηνπ θνξνινγηθνχ βάξνπο ησλ κηζζσηψλ, πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ νη απμαλφκελεο δεκφζηεο δαπάλεο. Έκκεζνη θόξνη Η χπαξμε πνιιψλ γεληθψλ-εηδηθψλ ππέξ ηξίησλ θφξσλ, ε παλζπεξκία θαη ε ζπρλή αιιαγή ησλ θνξνινγηθψλ δηαηάμεσλ, νη πςεινί ζπληειεζηέο ησλ εηδηθψλ θφξσλ, ε ζπζζσξεπηηθή θνξνιφγεζε ηνπ ηδίνπ θνξνινγηθνχ αληηθεηκέλνπ, ε αδπλακία ησλ θνξνηερληθψλ αξρψλ λα δηαζηαπξψζνπλ ηα θνξνινγηθά ζηνηρεία θαη λα ειέγμνπλ ηε δηαθίλεζε αγαζψλ θαη ε δηεπξπλφκελε παξανηθνλνκία ζπκβάιινπλ ζηελ χπαξμε θνξνδηαθπγήο ζηνλ ηνκέα ησλ εκκέζσλ θφξσλ. Η θνξνδηαθπγή απηή εληνπίδεηαη θπξίσο ζηνπο θφξνπο πνπ επηβάιινληαη ζηα εγρψξηα πξντφληα (ΦΠΑ, ραξηφζεκν, ΦΚΔ). Αληίζεηα, ε θνξνδηαθπγή ζηα εηζαγφκελα πξντφληα ζεσξείηαη πεξηνξηζκέλε, επηθεληξψλεηαη ζηε δαζκνθνξνδηαθπγή απφ ηε ιαζξαία εηζαγσγή αγαζψλ θαη δελ είλαη εχθνιν λα κεηξεζεί. Η άπνςε φηη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ λένπ θφξνπ ζα δεκηνπξγνχζε αληηηηζέκελα ζπκθέξνληα κεηαμχ ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ απεδείρζε ιαλζαζκέλε ζηελ πξάμε, αθνχ ην «θνηλφ ζπκθέξνλ» ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ νδεγεί ζε απφθξπςε ησλ ζπλαιιαγψλ ή ππνηηκνιφγεζε. Δηδηθφηεξα, ε κε έθδνζε ηηκνινγίσλ ή ε έθδνζε ηηκνινγίνπ κε ρακειφηεξεο πνζφηεηεο απφ ηηο πξαγκαηηθέο ή ε δηαθίλεζε κεγάισλ πνζνηήησλ πξντφλησλ κε ην ίδην ηηκνιφγην κηθξφηεξεο αμίαο, σθειεί ηφζν ηνλ αγνξαζηή (θαηαλαισηή) αθνχ ν ΦΠΑ επεξεάδεη άκεζα ην χςνο ηεο ηηκήο ελφο αγαζνχ, φζν θαη ηνλ πσιεηή αθνχ ε κε εκθάληζε ησλ πξαγκαηηθψλ ηηκνινγίσλ κεηψλεη ηνλ ηδίξν ηνπ, άξα θαη ην θνξνινγεηέν ηνπ εηζφδεκα θαη επηπιένλ αζθεί αζέκηην αληαγσληζκφ ζε βάξνο εθείλνπ ηνπ πσιεηή, ν νπνίνο επηβάιιεη πιήξσο ηνλ ΦΠΑ ζε φιεο ηηο ζπλαιιαγέο, κε ζπλέπεηα νη ηηκέο ηνπ λα είλαη πςειφηεξεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε θνξνδηαθπγή ζηνλ ΦΠΑ ζπλεπάγεηαη απψιεηα εζφδσλ ζηελ έκκεζε θνξνινγία, αιιά θαη ζηε θνξνινγία εηζνδήκαηνο. Έηζη, παξαηεξείηαη ην ηαπηφρξνλν θαηλφκελν ηνπ θαηαλαισηή-θνξνθπγάδα θαη ηνπ επηρεηξεκαηίαθνξνθπγάδα. Τπνινγηζκόο θνξνδηαθπγήο ζηνλ ΦΠΑ Η επαθξηβήο κέηξεζε ηνπ χςνπο ηεο θνξνδηαθπγήο ζηνλ ρψξν ηνπ ΦΠΑ δελ είλαη εχθνιν έξγν, κπνξεί φκσο λα γίλεη κηα εθηίκεζε απηνχ ηνπ πνζνχ, βαζηδφκελε ζε εζληθνινγηζηηθά ζηνηρεία (ηδησηηθή θαηαλάισζε θαη απηνθαηαλάισζε αγξνηψλ) θαη ζηελ εθηέιεζε ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, δειαδή ζχγθξηζε ησλ εηζπξαηηφκελσλ εζφδσλ ηνπ ΦΠΑ κε εθείλα πνπ έπξεπε λα πξνθχπηνπλ ζχκθσλα κε ηε βάζε ηνπ θφξνπ, φπσο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηνπο θνξνινγηθνχο λφκνπο θαη ηα ζηνηρεία ησλ Δζληθψλ Λνγαξηαζκψλ. 15

16 Σα ηειεπηαία είλαη ηα επίζεκα νηθνλνκηθά κεγέζε θαη πξνζδηνξίδνληαο ηε βάζε ηνπ ΦΠΑ θαηά θνξνινγηθφ ζπληειεζηή, ππνινγίδνληαη ηα ζεσξεηηθά έζνδα ηνπ θφξνπ. Σα ζεσξεηηθά απηά φκσο έζνδα δελ πεξηιακβάλνπλ ηηο ζπλαιιαγέο ηεο παξανηθνλνκίαο, αιιά θη απηήο θαζεαπηήο ηεο θνξνδηαθπγήο, γηαηί ηα εζληθνινγηζηηθά ζηνηρεία αλαθέξνληαη ζηελ επίζεκε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Γεληθά ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ ζπλνιηθψλ ζεσξεηηθψλ εζφδσλ θαη ησλ εηζπξαρζέλησλ εζφδσλ, ζχκθσλα κε ηνλ πξνυπνινγηζκφ, δίλεη κηα πνιχ αμηφπηζηε πξνζέγγηζε ηνπ κεγέζνπο ηεο θνξνδηαθπγήο ζηνλ ΦΠΑ. Σα ζηνηρεία ησλ Δζληθψλ Λνγαξηαζκψλ αλαθέξνληαη ζηελ ηειηθή δαπάλε ηεο νηθνλνκίαο θαη επνκέλσο απνηεινχλ αμηφπηζηε πεγή, δεδνκέλνπ φηη ην θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ΦΠΑ είλαη φηη ζπλδέεηαη κε ηε θνξνιφγεζε ηεο ηειηθήο δαπάλεο γηα αγνξά αγαζψλ-ππεξεζηψλ πκπεξάζκαηα γηα ηε θνξνδηαθπγή Η αληηκεηψπηζε ηεο θνξνδηαθπγήο δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε επθαηξηαθά κέηξα, ρξεηάδεηαη κηα ζπζηεκαηηθή κεζφδεπζε θαη πξνγξακκαηηζκφο ελεξγεηψλ γηαηί είλαη έλα πνιχπινθν θαηλφκελν. Η κεζφδεπζε απηή είλαη απαξαίηεηε γηαηί ε θνξνδηαθπγή δελ εμαξηάηαη κφλνλ απφ θνξνινγηθνχο ή νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο, αιιά απφ ην ζπλδπαζκφ πνιιψλ άιισλ παξαγφλησλ, φπσο π.ρ. ην ήζνο εθείλσλ πνπ εθάζηνηε αζθνχλ ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή. Δάλ, ζπλεπψο, ε εθάζηνηε θπβέξλεζε έπαηξλε ζηα ζνβαξά ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θνξνδηαθπγήο θαη εθάξκνδε κηα νξζνινγηθή νηθνλνκηθή θαη εηδηθφηεξα δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, ν πεξηνξηζκφο έζησ ελφο κέξνπο ηεο θνξνδηαθπγήο ζα ήηαλ αξθεηφο γηα λα κεδεληζηεί ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα θαη λα απνθεπρζεί νπνηαδήπνηε αχμεζε ησλ θφξσλ. 16

17 3.2 ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΗ Οξηζκόο θαη Υαξαθηεξηζηηθά ηεο Φνξναπνθπγήο Ο αθξηβήο φξνο ηεο θνξναπνθπγήο 4 είλαη δχζθνινο λα δηαηππσζεί γηαηί ν Όξνο απηφο κπνξεί λα αιιάδεη δηαρξνληθά θαη πνηθίιεη απφ ρψξα ζε ρψξα. Έηζη ζηελ πεξίπησζε ηεο θνξναπνθπγήο νη θνξνινγνχκελνη απνθεχγνπλ ηελ θαηαβνιή ηνπ θφξνπ κε κέζα θαη δηαδηθαζίεο, νη νπνίεο δελ ζπλεπάγνληαη πνηλέο γη απηνχο θαη δελ επηθέξνπλ λνκηθέο ζπλέπεηεο. Φοροαποφυγι 5 (αγγιηθά: tax avoidance ή tax mitigation) αποκαλείται θ εφαρμογι καλά ςχεδιαςμζνων λογιςτικϊν πρακτικϊν που αποτελοφν απόρροια προςεκτικισ μελζτθσ τθσ εμπορικισ νομοκεςίασ, τθσ φορολογικισ πρακτικισ, των δηεζλψλ πξνηχπσλ ρξεκαηννηθνλνκηθήο πιεξνθφξεζεο, δηθαζηηθψλ θαη ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ κε κνλαδηθφ ζηφρν ηε κείσζε ηεο θνξνινγεηέαο χιεο ελφο θπζηθνχ ή λνκηθνχ πξνζψπνπ. Πξαγκαηνπνηείηαη ζηα πιαίζηα ελφο θαιά κειεηεκέλνπ θνξνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ, θαηά ηνλ νπνίν δεκηνπξγνχληαη δηάθνξα ζελάξηα θαη ελαιιαθηηθέο, κέρξη λα πξνζδηνξηζηεί ν ειάρηζηνο δπλαηφο θφξνο, ζπλήζσο ζηα πιαίζηα ηνπ λφκνπ Παξάδεηγκα: ηε θνξνινγία εηζνδήκαηνο θπζηθψλ πξνζψπσλ φπνπ ν λφκνο πξνβιέπεη ηελ ππνβνιή θνηλήο δήισζεο ησλ ζπδπγψλ αιιά ρσξηζηφ πξνζδηνξηζκφ ηνπ θφξνπ θάζε ζπδχγνπ, είλαη εχθνιν ν ζχδπγνο λα κεηαβηβάζεη ζηε ζχδπγν εηζνδήκαηα απφ νξηζκέλεο πεγέο γηα λα θνξνινγεζεί ν πξψηνο κε ρακειφηεξν νξηαθφ θνξνινγηθφ ζπληειεζηή. Η θνξναπνθπγή έρεη ηξία ραξαθηεξηζηηθά : 6 Πξψηνλ, ζρεδφλ πάληνηε ππάξρεη έλα ζηνηρείν αλεηιηθξίλεηαο, εηθνληθφηεηαο ή πιαζηφηεηαο. Γειαδή, θαηά θαλφλα νη ζρεηηθέο ελέξγεηεο θαη δηεπζεηήζεηο δελ έρνπλ πξσηαξρηθφ θίλεηξν ηελ επίηεπμε θάπνηνπ νηθνλνκηθνχ ή επηρεηξεκαηηθνχ ζηφρνπ, αιιά ηελ απνθπγή θφξνπ. Γεχηεξνλ, ζπρλά νη ελέξγεηεο πνπ έρνπλ ζηφρν ηε θνξναπνθπγή εθκεηαιιεχνληαη ηηο αδπλακίεο ηεο θνξνινγηθήο λνκνζεζίαο ή 4 Σάτςοσ Ν., 2001,<< Θ παραοικονομία και θ φοροδιαφυγι ςτθν Ελλάδα>>, Εκδόςεισ Παπαηιςθ, Ακινα, ςελ F%85%CE%B3%CE%AE 6 Σάτςοσ Ν., 2001,<< Θ παραοικονομία και θ φοροδιαφυγι ςτθν Ελλάδα>>, Εκδόςεισ Παπαηιςθ, Ακινα, ςελ.26 17

18 εθκεηαιιεχνληαη δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε θνξνινγηθή λνκνζεζία, νη νπνίεο δελ ήηαλ ζηελ πξφζεζε ηνπ λνκνζέηε. Σξίην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο θνξναπνθπγήο είλαη ε κπζηηθφηεηα πνπ ηελ δηαθξίλεη. Γηαηί, απηνί πνπ θνξναπνθέπγνπλ έρνπλ θάζε ιφγν νη θνξνινγηθέο αξρέο, αιιά θαη γεληθά ε θνηλή γλψκε λα κελ γλσξίδνπλ ή λα πιεξνθνξεζνχλ φζν ην δπλαηφ αξγφηεξα ηα λέα κέζα θνξναπνθπγήο, αθνχ ε γλσζηνπνίεζε ησλ κέζσλ απηψλ ζα νδεγήζεη αξγά ή γξήγνξα ζηε ιήςε ζρεηηθψλ κέηξσλ.» 3.3 ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Black economy / Underground economy) Οξηζκόο θαη Υαξαθηεξηζηηθά Παξανηθνλνκία είλαη ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ θάλνπλ θάπνηνη κε παξάλνκν ηξφπν. Η παξανηθνλνκία πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία, πψιεζε, ηελ εκπνξία, θιπ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ρσξίο απηά λα ειέγρνληαη θαη λα θνξνινγνχληαη απφ ην θξάηνο. Δίλαη πνιχ απιά κία νηθνλνκία ρσξίο ηε ζπκκεηνρή ηνπ θξάηνπο θαη ρσξίο απηφ λα ιακβάλεη ηνπο λφκηκνπο θφξνπο. Η παξανηθνλνκία ζε πνιιέο ρψξεο είλαη έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο πξαγκαηηθήο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπνπ ε ηειεπηαία απνηειείηαη απφ ηελ επίζεκε (κεηξνχκελε), ηελ αλεπίζεκε (άηππε) θαη ηελ παξανηθνλνκία (λφκηκσλ θαη παξάλνκσλ πξάμεσλ). Μεξηθά παξαδείγκαηα είλαη: νη πιαλφδηνη πσιεηέο πνπ πεξηθέξνληαη απφ άηνκν ζε άηνκν ψζηε λα πνπιήζνπλ θάηη (πρ CD, ινπινχδηα, ραξηνκάληηια, θιπ), νη κηθξνπσιεηέο πνπ δελ είλαη δεισκέλνη ζηελ εθνξία - είλαη "ρχκα" - βγάδνπλ έλαλ πάγθν, πνπιάλε θαη δελ θφβνπλ απνδείμεηο, απηνί πνπ θάλνπλ ηδηαίηεξα καζήκαηα πνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο είηε δελ θφβνπλ απνδείμεηο, είηε θφβνπλ κεησκέλα πνζά, Αηηίεο ύπαξμεο ηεο παξανηθνλνκίαο Ωο θπξηφηεξεο αηηίεο χπαξμεο απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ ζεσξνχληαη: Ο βαζκφο ηνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ (πεξηνξηζκνί, αιιαγέο λφκσλ, κέγεζνο δεκφζηνπ ηνκέα) Η θξαηηθή γξαθεηνθξαηία Η πςειή θνξνινγηθή επηβάξπλζε (θφξνη, εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο) 18

19 Η θνξνδηαθπγή Η κε νξζνινγηθή ρξεζηκνπνίεζε εθ κέξνπο ηνπ θξάηνπο ηνπ πξντφληνο ησλ θνξνινγηψλ Σν πςειφ πνζνζηφ ησλ ειεχζεξσλ επαγγεικαηηψλ ζηελ νηθνλνκία, ζε ζρέζε κε ην πνζνζηφ εθείλσλ νη νπνίνη πξνζθέξνπλ εμαξηεκέλε εξγαζία Σν επίπεδν επζπλεηδεζίαο θαη θνηλσληθννηθνλνκηθψλ αμηψλ ησλ εγεηψλ θαη ησλ κειψλ κηαο θνηλσλίαο Η χπαξμε βξψκηθνπ ρξήκαηνο ην νπνίν κπνξεί λα πξνέξρεηαη απφ λαξθσηηθά, πνξλεία, εκπφξην φπισλ, θαηαρξήζεηο δεκνζίνπ ρξήκαηνο, θ.ά. Η επηεηθήο ηηκσξία ησλ παξαλνκνχλησλ Η χπαξμε πςεινχ πνζνζηνχ παξανηθνλνκίαο θαζηζηά αλαπνηειεζκαηηθέο ηηο πεξηζζφηεξεο πνιηηηθέο αθνχ ηα κέηξα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο επεξεάδνπλ κφλν εθείλνπο πνπ δελ παξανηθνλνκνχλ. Έηζη εμεγείηαη γηαηί ε πνιηηηθή πεξηνξηζκνχ ησλ εηζνδεκάησλ θαη ηεο δήηεζεο ηειηθά νδεγεί ζε κείσζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηεο δήηεζεο κφλνλ εθείλσλ πνπ πξνζθέξνπλ εμαξηεκέλε εξγαζία (κηζζσηνί). Γελ έρνπλ άδηθν ζπλεπψο εθείλνη νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ην θφζηνο ησλ ζηαζεξνπνηεηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ζχγθιηζεο ππέζηεζαλ θπξίσο νη κηζζσηνί θαη νη ζπληαμηνχρνη. Η δηαηήξεζε θαη ιεηηνπξγία επνκέλσο ηεο παξάιιειεο απηήο νηθνλνκίαο (παξανηθνλνκίαο) εθηφο απφ ηηο παξαπάλσ παξελέξγεηεο ζπλεπάγεηαη αχμεζε ηεο εηζθνξνδηαθπγήο ζηνλ ηνκέα ησλ άκεζσλ θφξσλ, άδηθε θαηαλνκή ησλ θνξνινγηθψλ βαξψλ, ζηξεβιψζεηο ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ φξσλ αληαγσληζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξνπλ λφκηκα θαη εθείλσλ πνπ παξαλνκνχλ. Η χπαξμε ηεο παξανηθνλνκίαο εθηφο απφ ηηο αξλεηηθέο απηέο επηδξάζεηο, είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη εληζρχεη ηα εηζνδήκαηα, ηελ απαζρφιεζε θαη πηζαλφηαηα ηελ απφδνζε ησλ έκκεζσλ θφξσλ. Πνιιέο θνξέο ε έλλνηα ηεο παξανηθνλνκίαο ηαπηίδεηαη κε εθείλε ηεο θνξνδηαθπγήο θαη απηή είλαη ιαλζαζκέλε ηνπνζέηεζε. Η θνξνδηαθπγή, κπνξεί λα ζπκβαίλεη θαη ζηε λφκηκε νηθνλνκία (άκεζε θαη έκκεζε θνξνινγία) αιιά είλαη φκσο βέβαην φηη ζπκβαίλεη πάληνηε ζηελ παξανηθνλνκία ηδίσο εθείλε ησλ θφξσλ εηζνδήκαηνο θαη εηζθνξψλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Η έλλνηα, ζπλεπψο, ηεο θνξνδηαθπγήο είλαη επξχηεξε ηεο παξανηθνλνκίαο θαη νπσζδήπνηε εληζρχεη ηελ ηειεπηαία. Η θνξνδηαθπγή ζπλδέεηαη κε ηελ «αδήισηε νηθνλνκία» ελψ ε παξανηθνλνκία κε ηε κε θαηαγξαθφκελε νηθνλνκία. 19

20 3.3.3 Δληνπηζκόο παξανηθνλνκίαο Δίλαη γλσζηφ φηη θάζε ρψξα παξάγεη έλα επίπεδν πξντφληνο ην νπνίν πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο παξαγσγηθέο ηεο δπλαηφηεηεο θαη θάησ απφ ηδεαηέο πξνυπνζέζεηο έπεηαη φηη παξαηεξείηαη θαη θαηαγξάθεηαη ην ηειηθφ πξντφλ απφ ηηο εζληθνινγηζηηθέο ππεξεζίεο. πλήζσο φκσο απηφ δελ ζπκβαίλεη ζηελ πξάμε γηαηί νη εζληθνινγηζηηθέο ππεξεζίεο δελ είλαη αιάλζαζηεο θαη δελ έρνπλ απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο. Δπηπιένλ, ηα άηνκα (εηζνδεκαηίεο / θαηαλαισηέο) πξνζπαζνχλ, γηα δηθνχο ηνπο ιφγνπο (θνξνινγηθνχο / λνκηθνχο), λα απνθξχςνπλ πξνζσπηθά ζηνηρεία ηα νπνία αλαθέξνληαη ζηα εηζνδήκαηα ή ζηελ θαηαλάισζε ηνπο. Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα ηελ αδπλακία θαηαγξαθήο ζπλνιηθνχ πξντφληνο ηεο νηθνλνκίαο. Η παξανηθνλνκία, ζπλεπψο, αλαθέξεηαη θπξίσο: ζηηο ακνηβέο απφ ηδηαίηεξα καζήκαηα, ζηα αδήισηα εηζνδήκαηα απφ δηάθνξεο λφκηκεο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ζηηο ακνηβέο ζε είδνο, ζηηο ακνηβέο απφ κε θχξηα απαζρφιεζε / απηναπαζρφιεζε / ιαζξεξγαζία θαη ζηα εηζνδήκαηα απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο. Δίλαη θαλεξφ φηη νη εζληθνινγηζηηθέο ππεξεζίεο αληηθεηκεληθά αδπλαηνχλ λα θαηαγξάθνπλ άκεζα απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ην παξαγφκελν απ απηέο πξντφλ. Βαζηθέο πεγέο πξνζέγγηζεο ησλ κεγεζψλ ηεο παξανηθνλνκίαο είλαη ηα εζληθνινγηζηηθά ζηνηρεία θαη νη δεηγκαηνιεπηηθέο έξεπλεο νηθνγελεηαθψλ πξνυπνινγηζκψλ. Η ινγηθή απηή βαζίδεηαη ζηε θιαζηθή ιεηηνπξγία ηνπ εηζνδεκαηηθνχ θπθιψκαηνο ηεο νηθνλνκίαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν νη δαπάλεο ησλ λνηθνθπξηψλ ηαπηίδνληαη κε ην αθαζάξηζην εηζφδεκα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπ θξάηνπο. Η κε ηαχηηζε ζπλεπψο ηνπ χςνπο ηεο θαηαλάισζεο ησλ λνηθνθπξηψλ (ηδησηηθήο θαηαλάισζεο) κε εθείλε ησλ εζληθψλ ινγαξηαζκψλ, νδεγεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ φγθνπ ηεο παξανηθνλνκίαο θαη ζηε δηαπίζησζε φηη ην εζληθφ πξντφλ είλαη ππνεθηηκεκέλν πλέπεηεο ηεο παξανηθνλνκίαο Σν πςειφ πνζνζηφ παξανηθνλνκίαο απνθαιχπηεη φηη έλα κεγάιν κέξνο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο δελ θαηαγξάθεηαη απφ ηηο επίζεκεο ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο, κε ζπλέπεηα ην εζληθφ πξντφλ πνπ εκθαλίδνπλ νη εζληθνί ινγαξηαζκνί λα είλαη ζνβαξά ππνεθηηκεκέλν. 20

21 Απηφ ζπλεπάγεηαη ιαλζαζκέλν θαη αλαπνηειεζκαηηθφ πξνγξακκαηηζκφ ζηφρσλ νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, γηαηί ε παξανηθνλνκία κπνξεί λα εμνπδεηεξψζεη κέηξα πνιηηηθήο πνπ βαζίδνληαη κφλνλ ζηελ επίζεκε νηθνλνκία. Δπηπιένλ, ε ιεηηνπξγία ησλ παξανηθνλνκνχλησλ εθηφο ηνπ ηζρχνληνο πιαηζίνπ ηεο αγνξάοθαη ησλ λφκσλ ζπλεπάγεηαη αζέκηην αληαγσληζκφ θαη ππεξθέξδε. Η ππνεθηίκεζε επίζεο ηνπαδπ, νδεγεί ζε ππνβάζκηζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ζε ιαλζαζκέλα ζπκπεξάζκαηα, ηα νπνία φκσο ζα θαζνξίζνπλ ηελ αζθνχκελε νηθνλνκηθή πνιηηηθή. Η χπαξμε πςεινχ πνζνζηνχ παξανηθνλνκίαο ζπλνδεχεηαη κε ζεκαληηθή θνξνδηαθπγή, ε νπνία ζπλεπάγεηαη κεησκέλα θνξνινγηθά έζνδα θαη κεγαιχηεξν δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα Αληηκεηώπηζε ηεο παξανηθνλνκίαο Η αληηκεηψπηζε ηεο παξανηθνλνκίαο επηβάιιεη ηελ νξζνινγηθή ιεηηνπξγία ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ηελ παξαδεηγκαηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ δηνηθνχλησλ. Παξάιιεια απαηηείηαη απινπνίεζε θαη εθινγίθεπζε ησλ λνκνζεηηθψλ πιαηζίσλ κε ηελ απνθπγή ηεο ζπρλήο αιιαγήο ησλ λφκσλ θαη ηεο παλζπεξκίαο ησλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ην ίδην αληηθείκελν. Δίλαη απαξαίηεην, ζπλεπψο, ν λνκνζέηεο λα θαζνξίζεη επαθξηβψο ηηο παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο (εκπφξην λαξθσηηθψλ, φπισλ, καζηξνπία θιπ) θαη πφηε λφκηκεο πξάμεηο θαζίζηαληαη παξάλνκεο (φηαλ δελ δίδεηαη απφδεημε είζπξαμεο θάπνηνπ πνζνχ) θαη ηηο αληίζηνηρεο απζηεξέο πνηλέο θαη θπξψζεηο. Δίλαη ζθφπηκν επίζεο λα απνθεχγνληαη ηα νηθνλνκηθά πξνγξάκκαηα πνπ βαζίδνληαη ζε κείσζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ θαη ησλ εκεξνκηζζίσλ γηαηί σζνχλ ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηνπο αλέξγνπο ζηελ παξανηθνλνκία γηα λα απνθηήζνπλ ηα εηζνδήκαηα εθείλα πνπ ηνπο εμαζθαιίδνπλ έλα αλεθηφ επίπεδν επηβίσζεο. 3.4 ρέζε κεηαμύ Φνξνδηαθπγήο θαη Παξανηθνλνκίαο ρεηηθά κε ηε ζρέζε θνξνδηαθπγήο-παξανηθνλνκίαο ζα πξέπεη λα ζεκαλζεί φηη δελ ππάξρεη ηαχηηζε απηψλ ησλ ελλνηψλ γηαηί ε παξανηθνλνκία ζπλήζσο ζπλεπάγεηαη θνξνδηαθπγή, ηδίσο ησλ ακέζσλ θφξσλ, αιιά ε χπαξμε θνξνδηαθπγήο δελ πξνυπνζέηεη πάληνηε ηελ χπαξμε παξανηθνλνκίαο. Η θνξνδηαθπγή, ζπλεπψο, είλαη ην ζχλνιν θαη ε παξανηθνλνκία ππνζχλνιν. 21

22 Η αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ νηθνλνκηθψλ κέηξσλ φηαλ ππάξρεη θνξνδηαθπγήπαξανηθνλνκία νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή βαζίδεηαη ζηα επίζεκα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θη έηζη δελ αγγίδεη πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα θαηαγξαθνχλ. Η χπαξμε ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο παξανηθνλνκίαο έρεη ηεξάζηηεο αξλεηηθέο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο. Γεκηνπξγεί άληζε θαηαλνκή ησλ θνξνινγηθψλ βαξψλ θαη ζηεξεί ην Γεκφζην απφ ζεκαληηθνχο πφξνπο, ηνπο νπνίνπο, πξνθείκελνπ λα ηνπο εμαζθαιίζεη, επηβάιιεη λέεο θνξνινγηθέο επηβαξχλζεηο ζ εθείλνπο πνπ δελ κπνξνχλ λα απνθχγνπλ ηε θνξνιφγεζε. Έηζη, επηδεηλψλνληαη νη πιεζσξηζηηθέο δηαδηθαζίεο θαη νη καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο, ηδηαίηεξα, ζε πεξηφδνπο χθεζεο θαη εθαξκνγήο ζηαζεξνπνηεηηθψλ πξνγξακκάησλ (ζπγθξάηεζεο αχμεζεο ησλ κηζζψλ θαη εηζνδεκάησλ). Σν κεγάιν κέγεζνο ηεο θνξνδηαθπγήο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απμαλφκελε παξανηθνλνκία, παίδεη ζεκαληηθφ αξλεηηθφ ξφιν ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα νπνησλδήπνηε ζηφρσλ νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Μηα πεξίπησζε φπνπ ε θνξνδηαθπγή θαη ε παξανηθνλνκία δελ έρνπλ θακία απνιχησο ζρέζε είλαη ζηελ πεξίπησζε θφξσλ πνπ δελ επηβάιινληαη ζηα εηζνδήκαηα θαη ηηο ζπλαιιαγέο απφ ηξέρνπζα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Σέινο, ε αλαγλψξηζε ηνπ γεγνλφηνο φηη ε θνξνδηαθπγή θαη ε παξανηθνλνκία δελ ηαπηίδνληαη είλαη πηζαλφ λα έρεη ζεηηθέο επηπηψζεηο, ηφζν ζηηο πξνζπάζεηεο κέηξεζεο ησλ δπν θαηλνκέλσλ φζν θαη ζηα αληίζηνηρα κέηξα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο. 3.5 Η θνξνδηαθπγή Γηεζλώο Η Διιάδα έρεη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο παξανηθνλνκίεο ζηελ Δπξψπε, αιιά δελ είλαη ε κφλε πνπ αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα εμαιείςεη ηε θνξνδηαθπγή, ελψ ηαπηφρξνλα απμάλεη ηε θνξνινγία. Οη ρψξεο ηεο Δ.Δ 7 είραλ απψιεηεο 168 δηζ. επξψ απφ ηα έζνδα ΦΠΑ, κφλν ηνλ κήλα επηέκβξην ηνπ 2015 θαζψο δελ βειηίσζαλ ηελ είζπξαμε ηνπ θφξνπ ην «Απηφ παξακέλεη έλα θαπηφ ζέκα», θαιψληαο ηηο θπβεξλήζεηο λα εληείλνπλ ηε κάρε θαηά ηεο θνξνδηαθπγήο. Ο ππνινγηζκφο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηεο θνξνδηαθπγήο είλαη εμαηξεηηθά δχζθνινο. Μία λέα έξεπλα, φκσο, ηνπ Φξίληξηρ λάηληεξ, ηνπ θαζεγεηή ζην παλεπηζηήκην ηνπ Ληληο ηεο Απζηξίαο, ηνπνζεηεί ηηο εηήζηεο απψιεηεο θνξνινγηθψλ εζφδσλ ηεο ΔΔ απφ

23 ηελ παξανηθνλνκία ζηα 454 δηο. επξψ ή ζην 8,6% ησλ ζπλνιηθψλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ. Οη απψιεηεο θφξσλ θπκαίλνληαη απφ 4,5% ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ ζηελ Απζηξία έσο ην 18,8% ζηε Βνπιγαξία. Σν έλα ηξίην ζρεδφλ ησλ απσιεηψλ πξνθχπηνπλ απφ ηε δήισζε ρακειφηεξσλ πνζψλ απφ επηρεηξήζεηο πνπ δηαρεηξίδνληαη κεγάιν πνζνζηφ κεηξεηψλ, ελψ γηα ην ππφινηπν επζχλεηαη ε αδήισηε εξγαζία. ηηο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο, ε έθηαζε ηεο παξανηθνλνκίαο είλαη αθφκε κεγαιχηεξε θαη ζε απηή νθείινληαη νη πεξηζζφηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο εθηφο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, ζχκθσλα κε ηνλ Οξγαληζκφ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΟΟΑ). Σν Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν ξίρλεη ηελ επζχλε ζηε δηαθζνξά θαη ηηο ππεξβνιηθέο ξπζκίζεηο, αιιά ζεκεηψλεη φηη ε αλεπίζεκε νηθνλνκία κπνξεί λα έρεη έλαλ ζεηηθφ ξφιν σο «ην θπηψξην ηεο κειινληηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο». Η νηθνλνκηθή θξίζε έδσζε ηζρπξή ψζεζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξανηθνλνκίαο. Οη θπβεξλήζεηο έρνπλ επηβάιεη πάλσ απφ 100 δξαζηηθά κέηξα θαηά ηεο αδήισηεο εξγαζίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Η επηηπρία ησλ κέηξσλ, φκσο, εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, νη επηδνηήζεηο θαη θνξναπαιιαγέο απνδείρζεθαλ ρξήζηκα κέζα, σο θίλεηξα γηα ηε κεηαθίλεζε απφ ηελ αλεπίζεκε απαζρφιεζε. Έλα άιιν δεκνθηιέο κέηξν είλαη ε πξνζθνξά βξαβείσλ κε θιήξσζε θνξνινγηθψλ απνδείμεσλ - κία ηδέα πνπ πηνζεηήζεθε ζηελ Πνξηνγαιία, ηε Βξαδηιία, ηελ Αξγεληηλή, ηελ Κνινκβία, ην Πφξην Ρίθν, ηελ Σαηβάλ θαη ηε ινβαθία. Οη πεξηνξηζκνί ζηηο ζπλαιιαγέο κε κεηξεηά επηβάιινληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν. Η Γαιιία ήηαλ ε ηειεπηαία ρψξα πνπ έθαλε απηφ ηνλ κήλα πην απζηεξνχο ηνπο θαλφλεο ηεο γηα λα αληηκεησπίζεη ηελ αλσλπκία πνπ ηξνθνδνηεί ην έγθιεκα, ηελ ηξνκνθξαηία θαη ηε θνξνδηαθπγή. Οη ρψξεο κε ρακειά πνζνζηά ρξήζεο πηζησηηθψλ θαξηψλ κπνξνχλ επίζεο λα δίλνπλ θίλεηξα γηα ηε ζηξνθή απφ ηα κεηξεηά. Η Κνινκβία θαη ε Αξγεληηλή είλαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ ζέζπηζαλ κεησκέλνπο ζπληειεζηέο ΦΠΑ γηα ηηο πσιήζεηο κε πηζησηηθέο θάξηεο. Παξά ηελ πξνζπάζεηα ηξαπεδψλ θαη θπβεξλήζεσλ λα πξνσζήζνπλ ηηο ειεθηξνληθέο πιεξσκέο, ψζηε λα παηάμνπλ ηε θνξνδηαθπγή θαη ην μέπιπκα ρξήκαηνο, πνιινί Δπξσπαίνη ηδηαηηέξσο ζηνλ επξσπατθφ Νφην αιιά θαη ζηε Γεξκαλία παξακέλνπλ πξνζεισκέλνη ζηα κεηξεηά. χκθσλα κε ηνλ γλσζηφ νηθνλνκνιφγν Κέλεζ Ρνγθφθ, ε εθηεηακέλε ρξήζε κεηξεηψλ ζηηο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο επλνεί ηε θνξνδηαθπγή αιιά θαη ηελ παξαλνκία. Η ζηξνθή απφ ηα κεηξεηά είλαη πην αμηνζεκείσηε ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, φπσο ε νπεδία, φπνπ ε ρξήζε ησλ κεηξεηψλ κεηψζεθε θαηά ην έλα πέκπην. ε άιιεο ρψξεο, ζεκεηψζεθε κία ηαρεία αχμεζε ησλ ραξηνλνκηζκάησλ, ηελ νπνία ε Σξάπεδα ηεο Αγγιίαο απνδίδεη ζηνλ απνηακίεπζε πνπ θάλνπλ νη θνξνθπγάδεο. 23

24 8 χκθσλα κε ηελ εηαηξεία εξεπλψλ Panteia, ε κείσζε ηεο ρξήζεο κεηξεηψλ απμάλεη ην θφζηνο ησλ ζπλαιιαγψλ ζε κεηξεηά. ηελ Οιιαλδία, γηα παξάδεηγκα, απφ ην 2009 έσο ην 2014 απμήζεθε ην θφζηνο κηαο ζπλαιιαγήο ζε κεηξεηά απφ ηα 22 ζηα 25 ιεπηά ηνπ επξψ. ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα, ην θφζηνο κηαο ζπλαιιαγήο κε θάξηα ππνρψξεζε απφ ηα 21 ζηα 19 ιεπηά ηνπ επξψ. Οπσο, πάλησο, επηζεκαίλεη ν Economist, ππάξρεη θαη ε άιιε πιεπξά ησλ πξαγκάησλ, δειαδή ην θφζηνο πνπ ζα έρεη ε πιήξεο εθαξκνγή ηεο ρξήζεο ειεθηξνληθψλ πιεξσκψλ θαη ε θαηάξγεζε ησλ κεηξεηψλ. Καη αξράο ζα είλαη δαπαλεξή ε εγθαηάζηαζε κεραλεκάησλ γηα θάξηεο, ελψ ζα πξέπεη λα πξνβιεθζεί ηξφπνο ελζσκάησζεο ησλ θησρψλ πνιηηψλ ζην ζχζηεκα πιεξσκψλ, θαζψο πνιινί απφ απηνχο δελ δηαζέηνπλ ηξαπεδηθνχο ινγαξηαζκνχο. Δίλαη, άιισζηε, ζεκηηφ ην αίηεκα γηα αλσλπκία θαη γεληθψο πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Δμίζνπ ζεκηηφ είλαη ην επηρείξεκα φηη ηα κεηξεηά ιχλνπλ ην πξφβιεκα φηαλ θαηαξξένπλ ηα ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα. Οη εηδηθνί αλαθέξνπλ φηη νη θπβεξλήζεηο κπνξνχλ λα σζήζνπλ επηρεηξήζεηο θαη εξγαδφκελνπο εθηφο ηεο παξανηθνλνκίαο, αιιά δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εμαιείςνπλ εληειψο ηε θνξνδηαθπγή. «Μπνξεί λα αληηκεησπηζζεί ην 20 έσο 30% ηεο παξανηθνλνκίαο κε έμππλεο πνιηηηθέο, αιιά φρη πεξηζζφηεξν», δήισζε ν θαζεγεηήο λάηληεξ. 3.6 Η θνξνδηαθπγή ζηελ Διιάδα εκαληηθή αηηία γηα ηελ άλζεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θνξνδηαθπγήο απνηειεί ε πνιππινθφηεηα ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο 9. Όπσο παξαηεξεί ν ΟΟΑ (θαη επηβεβαηψλεηαη απφ ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα), εθδίδεηαη πιεζψξα εγθπθιίσλ απφ ηε Φνξνινγηθή Γηνίθεζε, κφλν θαη κφλν γηα λα εξκελεπζεί θαη λα δηεπθξηληζηεί ε εθαξκνγή ηεο δαηδαιψδνπο θνξν- ινγηθήο λνκνζεζίαο. Η χπαξμε πνιιψλ θνξνινγηθψλ λνκνζεηεκάησλ θαη ε ζπλερήο αλαζεψξεζε-ηξνπνπνίεζή ηνπο δεκηνπξγνχλ de facto ζχγρπζε θαη δηεπξχλνπλ ηφζν ην πεδίν γηα εηζαγσγή εηδηθψλ, ή αθφκε θαη απαιιαθηηθψλ, θνξνινγηθψλ δηαηάμεσλ, φζν θαη ην πεδίν γηα ππνζηήξημε παξεξκελεηψλ ηεο θνξνινγηθήο λνκνζεζίαο 10 Η πνιππινθφηεηα ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο, αλαπφθεπθηα, νδεγεί ζε αλαζθάιεηα δηθαίνπ, θαζψο νη θνξνινγνχκελνη αδπλαηνχλ αλά πάζα ζηηγκή λα γλσξίδνπλ θαη λα εθαξκφδνπλ ην θνξνινγηθφ λφκν φπσο θάζε θνξά ηζρχεη, ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηηο εξκελεπηηθέο νδεγίεο/εγθπθιίνπο πνπ εθδίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε Φνξνινγηθή Γηνίθεζε OECD (2013), OECD Economic Surveys: Greece 2013, OECD Publishing, ςελ Βαςαρδάνθ M. (Ιοφνιοσ 2011), Φοροδιαφυγι ςτθν Ελλάδα: Μια Γενικι Επιςκόπθςθ, Οικονομικό Δελτίο, Σεφχοσ 24

25 ηελ άιιε φςε ηνπ λνκίζκαηνο, αλαζθάιεηα δηθαίνπ δελ ππάξρεη κφλν απφ πιεπξάο θνξνινγνπκέλσλ. Η πνιππινθφηεηα ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο, ζε ζπλδπαζκφ ηφζν κε ηελ πνιπλνκία θαη ηελ έθδνζε εξκελεπηηθψλ εγθπθιίσλ θαη αηνκηθψλ ιχζεσλ απφ δηαθνξεηηθνχο θνξείο ηεο Φνξνινγηθήο Γηνίθεζεο (π.ρ. απφ δηαθνξεηηθέο δηεπζχλζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ ή απφ ειεγθηηθά θέληξα, φπσο ην Κέληξν Διέγρνπ Μεγάισλ Δπηρεηξήζεσλ θ.ά.), φζν θαη κε ηα ππάξρνληα νξγαλσηηθά θαη ηερλνινγηθά πξνβιήκαηα ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα (φπσο ζα εθηεζνχλ αλαιπηηθά παξαθάησ), θαζηζηνχλ άθξσο δχζθνιν ην έξγν ησλ ππαιιήισλ ηεο Φνξνινγηθήο Γηνίθεζεο, νη νπνίνη αδπλαηνχλ λα γλσξίδνπλ θαη λα εθαξκφδνπλ ην θνξνινγηθφ λφκν φπσο θάζε θνξά ηζρχεη 11. χκθσλα κε ηνλ ΟΟΑ κέζα ζην 2014, ην θνξνινγηθφ βάξνο ζηελ Διιάδα απμήζεθε πεξίπνπ απφ 34,4% ζε 35,9%, ελψ αληίζηνηρα ν κέζνο φξνο γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ αλέξρεηαη ζε 34,4% 12. Η ζπλερήο αχμεζε ηεο θνξνινγηθήο επηβάξπλζεο δεκηνπξγεί ηζρπξφ θίλεηξν γηα θνξνδηαθπγή, θαζψο ην φθεινο απφ ηελ απφθξπςε εηζνδεκάησλ γηα θνξνινγηθνχο ζθνπνχο, ζε ζρέζε κε ην αλαιακβαλφκελν θάζε θνξά ξίζθν, είλαη κεγάιν 13 θαη νδεγεί ζε πεξηνξηζκφ ηεο εζειεκέλεο ζπκκφξθσζεο. χκθσλα κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία 14, ηξία είλαη ηα θαζνξηζηηθά ζηνηρεία γηα ηελ θνξνδηαθπγή: α) νη πςεινί ζπληειεζηέο θνξνινγίαο, β) ε πηζαλφηεηα εληνπηζκνχ θαη ηηκσξίαο θαη γ) ην κέγεζνο ησλ επηβαιιφκελσλ πξνζηίκσλ. 11 ΓΓΔΕ (2016), Επιχειρθςιακό ςχζδιο ΓΓΔΕ 2016, ςελ OECD Revenue Statistics 2015 Greece, +greece 13 IMF (2013),Greece, Selected Issues (IMF Country Report No. 13/155), ςελ IMF (2013). Greece, Selected Issues (IMF Country Report No. 13/155), ςελ

26 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΩΗ Ο ζθνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα αλαιπζνχλ θαη λα εμεηαζηνχλ νη αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζηελ Διιάδα κε ζρεηηθφ εξσηεκαηνιφγην ζηνλ λνκφ Κνδάλεο θαη ζην δήκν Ισαλλίλσλ Θεζπξσηίαο. Σα εξσηεκαηνιφγηα ζπκπιεξψζεθαλ απφ εθνξηαθνχο, ινγηζηέο θαη επηρεηξεκαηίεο ησλ δχν πεξηνρψλ φπνπ παξαθάησ ζα παξνπζηαζηνχλ ζχκθσλα κε ηελ γλψκε ηνπο νη ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο θνξνδηαθεχγνπλ νη Έιιελεο θνξνινγνχκελνη. "Σα εξσηεκαηνιόγηα καο δόζεθαλ έηνηκα από ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο παξνύζαο εξγαζίαο θ. Μηραήι Γηαθνκηράιε" πιινγή δεδνκέλσλ Η έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνπο παξαπάλσ λνκνχο θαηά ηελ πεξίνδν Ινπλίνπ 2016 κε επηέκβξην "Σα εξσηεκαηνιόγηα καο δόζεθαλ έηνηκα από ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο παξνύζαο εξγαζίαο θ. Μηραήι Γηαθνκηράιε" Πην ζπγθεθξηκέλα: ηνλ λνκό Θεζπξσηίαο - Γήκν Ηγνπκελίηζαο : πλνιηθά ζπκπιεξψζεθαλ δέθα εξσηεκαηνιφγηα απφ δηάθνξσλ εηδψλ επηρεηξήζεηο, δέθα εξσηεκαηνιφγηα απφ εθνξηαθνχο θαη δέθα απφ ινγηζηέο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Σν ζχλνιν ησλ επηρεηξεκαηηψλ ηεο Ηγνπκελίηζαο κε βάζε ζηνηρεία απφ ην ΓΔΜΗ είλαη ηξεηο ρηιηάδεο νθηαθφζηνη πέλεηα (3850).Οη εθνξηαθνί είλαη ζην ζχλνιν ηνπο ζαξάληα ηέζζεξηο (44) θαη νη ινγηζηέο ηξηάληα επηά (37). Δπνκέλσο έρνπκε ιάβεη πνζνζηφ 0,25% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, 22,72% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ εθνξηαθψλ θαη 27,02% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ινγηζηψλ. ην λνκό Ισαλλίλσλ -δήκνο Ισαλληηώλ : πλνιηθά ζπκπιεξψζεθαλ είθνζη πέληε εξσηεκαηνιφγηα απφ επηρεηξεκαηίεο ζε ζχλνιν επηρεηξεκαηηψλ δέθα ρηιηάδεο ηξηαθφζηνη ηξηάληα έμη επηρεηξήζεηο (10.336) βάζε ην ΓΔΜΗ, είθνζη εξσηεκαηνιφγηα απφ εθνξηαθνχο ζε ζχλνιν εθαηφλ δέθα (110) θαη είθνζη πέληε εξσηεκαηνιφγηα απφ ινγηζηέο ζε ζχλνιν εθαηφ είθνζη πέληε (125). Δπνκέλσο έρνπκε ιάβεη πνζνζηφ 0,24% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, 18,18% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ εθνξηαθψλ θαη 20% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ινγηζηψλ. ηνλ λνκό Κνδάλεο- δήκνο Κνδάλεο : πλνιηθά ζπκπιεξψζεθαλ είθνζη πέληε εξσηεκαηνιφγηα απφ επηρεηξεκαηίεο, είθνζη εξσηεκαηνιφγηα απφ εθνξηαθνχο θαη είθνζη εξσηεκαηνιφγηα απφ ινγηζηέο. χκθσλα κε ην εκπνξηθφ επηκειεηήξην Κνδάλεο ην ζχλνιν ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη έμη ρηιηάδεο ηεηξαθφζηεο εβδνκήληα δχν επηρεηξήζεηο (6472). Οη εθνξηαθνί ζην ζχλνιν ηνπο είλαη ηξηάληα δχν (32) θαη νη ινγηζηέο εμήληα νθηψ (68). Δπνκέλσο έρνπκε ιάβεη πνζνζηφ 0,38% επί ηνπ ζπλφινπ 26

27 ησλ επηρεηξήζεσλ, 78,12% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ εθνξηαθψλ θαη 29,41% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ ινγηζηψλ. Όια ηα εξσηεκαηνιφγηα θαηαρσξήζεθαλ ζην ζηαηηζηηθφ πξφγξακκα Expert choice 2000 πξνθεηκέλνπ λα αλαιπζνχλ θαη λα εμαρζνχλ ηα απαξαίηεηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία Σν expert choice 15 είλαη έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απνθάζεσλ πνπ βαζίδεηαη ζηε δηαδηθαζία αλαιπηηθήο ηεξάξρεζεο. Γεκηνπξγήζεθε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 απφ ηνλ Thomas Saaty θαη ηνλ Ernest Forman, ηδξπηή ηεο Expert Choice Inc., θαη απνηέιεζε ην πξψην ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο πνπ πινπνίεζε ηε κεζνδνινγία ηεο AHP, ε νπνία ζα αλαιπζεί ζην επφκελν θεθάιαην. Σν παθέην ηνπ Expert Choice δηαηίζεηαη απφ ηελ εηαηξία Expert Choice Inc., πνπ ηδξχζεθε ην 1983 θαη εδξεχεη ζην Arlington ησλ Η.Π.Α. θαη είλαη απφ ηα πιένλ δεκνθηιή ινγηζκηθά ιήςεο απφθαζεο, αθνχ ρξεζηκνπνηείηαη απφ επηρεηξήζεηο θαη δεκφζηνπο νξγαληζκνχο αιιά θαη εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα παγθνζκίσο. 15 Αρετι Αμπατςόγλου, 2011, «ςυςτιματα υποςτιριξθσ λιψθσ αποφάςεων για τθν επιλογι παρόχου ςυνδζςεων κινθτισ τθλεφωνίασ με τθ χριςθ του εργαλείου expert choice», ςελ.29 27

28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΔΡΔΤΝΑ Μέζνδνο Αλαιπηηθήο Ιεξαξρηθήο Πξνζέγγηζεο AHP Η ζεσξία ηεο δηαδηθαζίαο αλαιπηηθήο ηεξάξρεζεο 16,πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Thomas Saaty ζην Wharton School of Business ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, απνηειεί κία απφ ηηο πην δηαδεδνκέλεο κεζφδνπο αλάιπζεο απνθάζεσλ. ε απηφ έρνπλ ζπληειέζεη ηφζν νη απιέο θαη ζαθείο καζεκαηηθέο ηδηφηεηεο ηεο κεζφδνπ θαη ε επθνιία ζηελ εηζαγσγή ησλ δεδνκέλσλ, φζν θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εθαξκνγψλ ηεο. Η Ιεξαξρηθή Αλάιπζε Απνθάζεσλ - AHP ζθνπεχεη πξσηίζησο ζηελ θαηαζθεπή ξεαιηζηηθψλ κνληέισλ γηα ηελ ιήςε κηαο απφθαζεο. Έλα κνληέιν γηα λα είλαη ξεαιηζηηθφ, είλαη απαξαίηεην λα πξνζκεηξά φινπο ηνπο παξάγνληεο θξηηήξηα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ ιήςε ηεο απφθαζεο, είηε έρνπλ πιηθή είηε άπιε κνξθή. Οη κεηξήζεηο ζε έλα κνληέιν AHP κπνξνχλ λα είλαη πνζνηηθέο ή πνηνηηθέο. Απηφ είλαη θαη ην «επαλαζηαηηθφ» ζηελ κέζνδν ηνπ Saaty, δεκηνχξγεζε κηα θιίκαθα πέξα απφ ηηο ζεκειηψδεηο ε νπνία θαζηζηά ηα πάληα κεηξήζηκα, κε ηξφπν ψζηε λα κπνξνχλ λα ηεξαξρεζνχλ κε ζπλέπεηα θαη ηειηθά λα πξνζδηνξηζηεί ε θαιχηεξε ελαιιαθηηθή απφθαζε. Η AHP ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο κεζφδνπο ιήςεο απνθάζεσλ πνιπζηαδηαθψλ σο πξνο ηα θξηηήξηα πξνβιεκάησλ, γλσζηέο σο Multi-Attribute Decision Methods (M.A.D.M s). Η κέζνδνο δίλεη επίζεο ηε δπλαηφηεηα γηα έλα ζπζηεκαηηθφ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ πξνηεξαηνηήησλ ή ησλ βαξψλ ηνπ θάζε ζηνηρείνπ, αληί ηεο απζαίξεηεο εηζαγσγήο ηνπο. Μερικζσ από τισ ςθμαντικζσ εφαρμογζσ τθσ AHP είναι: 17 Σν 1986 ην Ιλζηηηνχην ηξαηεγηθψλ θαη Ακπληηθψλ Μειεηψλ ζηελ Πξεηφξηα, ην νπνίν είλαη έλαο θπβεξλεηηθφο νξγαληζκφο, ρξεζηκνπνίεζε ηελ κέζνδν AHP γηα λα αλαιχζεη ηελ αζηάζεηα θαη ηηο ζπγθξνχζεηο ζηε Νφηην Αθξηθή θαη λα πξνηείλεη δξάζεηο γηα ηελ εμνκάιπλζε ηεο θαηάζηαζεο. Οη δξάζεηο πνπ πξνηάζεθαλ κέζα απφ ηελ αλάιπζε, θπκαίλνληαλ απφ ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Νέιζνλ Μαληέια, ηελ θαηάξγεζε ηνπ απαξηράηλη έσο θαη ηελ ρνξήγεζε ίζσλ δηθαησκάησλ ζηελ έγρξσκε πιεηνςεθία. Σν 1987 κηα εηαηξεία ρξεζηκνπνίεζε ηελ AHP γηα λα επηιέμεη ηνλ ηχπν πιαηθφξκαο πνπ ζα θαηαζθεχαδε γηα ηελ εμφξπμε πεηξειαίνπ ζηνλ Βφξεην Αηιαληηθφ. Σν θφζηνο ηεο πιαηθφξκαο αλέξρνληαλ ζηα ηξία δηζεθαηνκκχξηα 16 Αρετι Αμπατςόγλου, 2011, «ςυςτιματα υποςτιριξθσ λιψθσ αποφάςεων για τθν επιλογι παρόχου ςυνδζςεων κινθτισ τθλεφωνίασ με τθ χριςθ του εργαλείου expert choice», ςελ Κόλλια Θλιάνα, , «ιεραρχικι ανάλυςθ αποφάςεων (AHP) ζνα μοντζλο λιψθσ αποφάςεων ςε ςυνκικεσ πολλαπλϊν κριτθρίων», ςελ

29 δνιάξηα γηα λα ρηηζηεί, αιιά ην θφζηνο γηα ηελ θαηεδάθηζε ηεο ήηαλ αθφκε ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο ζηελ απφθαζε. Η AHP έρεη ρξεζηκνπνηεζεί επξέσο ζε πξνβιήκαηα επηινγήο πξνζσπηθνχ, αμηνιφγεζεο πξνζσπηθνχ θαη επηινγή απηψλ πνπ ζα πξναρζνχλ ζε αλψηεξε ζέζε, φπσο θαη γηα ηελ επηινγή εηζαρζέλησλ θνηηεηψλ ζε δηάθνξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Δπηπιένλ, έρεη γλσξίζεη επξεία ρξήζε θαη ζηνλ ηνκέα ησλ αζιεκάησλ, π.ρ. ζην Baseball, άζιεκα ηδηαίηεξα δεκνθηιέο ζηηο ΗΠΑ, έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα αλαιχζεη πνηνη απφ ηνπο παίθηεο κηαο νκάδαο πξέπεη λα δηαηεξεζνχλ γηα ηελ επφκελε ρξνληά. Η AHP έρεη εθαξκνζηεί επίζεο, ζε πνιιά ζηξαηησηηθά δεηήκαηα θαη δηάθνξα θπβεξλεηηθά πξνγξάκκαηα. Ιδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρεη ε επξεία ρξήζε ηεο κεζφδνπ ζηελ Κίλα, φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη αξθεηά ζπρλά ζηνλ θαηαζθεπαζηηθφ ηνκέα ζε δηάθνξεο απνθάζεηο φπσο γηα παξάδεηγκα ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ θαιχηεξνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ελφο θηηξίνπ ή κηαο γέθπξαο. Ο θαζεγεηήο J.E. Steiguer ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Αξηδφλα αλέθεξε ζε κηα δεκνζίεπζε ηνπ φηη, ε AHP είλαη ίζσο ε πην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελε απφ ηηο κεζφδνπο M.A.D.M. 1 δηφηη σο κέζνδνο έρεη κηα ζεηξά απφ επηζπκεηέο ηδηφηεηεο: i. Η AHP είλαη κηα δνκεκέλε κέζνδνο ιήςεο απνθάζεσλ ε νπνία κπνξεί λα ηεθκεξησζεί θαη λα αλαπαξαρζεί. ii. Η AHP πέξαλ ηεο εθαξκνγήο ηεο ζε πνιχ-θξηηήξηα πξνβιήκαηα απνθάζεσλ, είλαη εθαξκφζηκε θαη ζε πεξηπηψζεηο απνθάζεσλ φπνπ εκπιέθεηαη ε ππνθεηκεληθή θξίζε. iii. Υξεζηκνπνηεί ηφζν πνηνηηθά φζν θαη πνζνηηθά δεδνκέλα. iv. Πξνβιέπνληαη ηξφπνη γηα ηε κέηξεζε ηεο ζπλέπεηαο ησλ θξίζεσλ απφ ηελ ίδηα ηελ δηαδηθαζία. v. Τπάξρεη πιεζψξα ζηνηρείσλ γηα ηηο εθαξκνγέο ηεο AHP ζηελ αθαδεκατθή βηβιηνγξαθία, γεγνλφο πνπ ηελ θαζηζηά ηδηαίηεξα πξνζηηή ζηνλ ρξήζηε. vi. Σν εκπνξηθφ ινγηζκηθφ ηεο AHP ην Expert Choice δηαηίζεηαη κε ηερληθή θαη εθπαηδεπηηθή ππνζηήξημε. Η AHP είλαη θαηάιιειε γηα πεξηπηψζεηο φπνπ ν απνθαζίδσλ είλαη κηα νκάδα. Κάζε κηα απφ απηέο ηηο ηδηφηεηεο ζα επηδηψμνπκε λα ηηο ηεθκεξηψζνπκε ζηελ πνξεία ηεο εξγαζίαο, μεθηλψληαο απφ ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε δηαδηθαζία θαη νη βάζεηο ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη ε AHP. Η ΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΙΔΡΑΡΥΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ (AHP) Σν έξγν ησλ δηνηθεηηθψλ ππαιιήισλ, ησλ επηζηεκφλσλ, ησλ κεραληθψλ, ησλ δηθεγφξσλ θαη πνιιψλ άιισλ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ εμαξηψκελν απφ ηελ ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Έηζη ινηπφλ θαη ην έξγν απηψλ πνπ θαζνδεγνχλ ηελ ζπλνιηθή πνξεία κηαο θνηλσλίαο, κηαο νηθνλνκίαο, αθφκε θαη ησλ παγθφζκησλ θπβεξλεηηθψλ νξγαληζκψλ, ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ ιήςε απνθάζεσλ 29

30 θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Μέζα απφ ηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ εληνπίδνληαη νη παξάγνληεο πνπ απαηηνχλ πξνζνρή, ζέηνληαη ζηφρνη, ζρεδηάδνληαη νη ελαιιαθηηθέο δξάζεηο-ζηξαηεγηθέο-απνθάζεηο, γίλεηαη ε επηινγή ησλ θαιχηεξσλ ελαιιαθηηθψλ θαη πξνβιέπνληαη ηα απνηειέζκαηα απηψλ. Δίλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ηφζν ζε θνηλσληθφ θαη εζληθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν επηρεηξεκαηηθψλ νξγαλψζεσλ αιιά θαη αηνκηθφ, νη δηαδηθαζίεο απηέο λα εθηεινχληαη απνηειεζκαηηθά. Η ηνπνζέηεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζε ηεξαξρίεο έρεη απνδεηρζεί σο έλαο απφ ηνπο ρξεζηκφηεξνπο ηξφπνπο ηαμηλφκεζεο απφ πνιχ παιηά, ν ίδηνο ν Saaty έρεη παξαζέζεη ζε δεκνζίεπζε ηνπ ην 1977 ηα εμήο ιφγηα ηνπ Whyte, 1969: «Σν απέξαλην πεδίν ηεο ηεξαξρηθήο ηαμηλφκεζεο είλαη μεθάζαξν. Δίλαη ε πην ηζρπξή κέζνδνο ηαμηλφκεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην αλζξψπηλν κπαιφ γηα λα δηαηάζζεη παξαηεξήζεηο, νληφηεηεο, εκπεηξίεο θαη πιεξνθνξίεο. Αλ θαη αθφκε δελ έρεη νξηζηεί απφ ηελ λεπξνινγία θαη ηελ ςπρνινγία, ε ηεξαξρηθή ηαμηλφκεζε πηζαλφλ λα αληηπξνζσπεχεη ηελ πξσηαξρηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζπληνληζκνχ θαη ηεο νξγάλσζεο: (1) ηεο βάζεο ησλ εγθεθαιηθψλ ιεηηνπξγηψλ, (2) ηεο δηαλνεηηθήο ηνπο αληηζηνηρίαο θαη (3) ηεο έθθξαζεο απηψλ ζηνλ ζπκβνιηζκφ θαη ηελ γιψζζα. Η ρξήζε ηεο ηεξαξρηθήο δηάηαμεο πξέπεη λα είλαη φζν παιηά είλαη θαη ε αλζξψπηλε ζθέςε, ζπλεηδεηά θαη αζπλείδεηα» Ο ζθνπφο πάλσ ζηνλ νπνίν δνχιεςαλ ν Saaty θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ θαηά ηελ ζχλζεζε ηεο κεζφδνπ φπσο έγξαςε θαη ν ίδηνο «ήηαλ ε αλάπηπμε κηαο ζεσξίαο θαη ε παξνρή κηαο κεζνδνινγίαο, ε νπνία ζα επέηξεπε ηελ κνληεινπνίεζε αδφκεησλ πξνβιεκάησλ ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη δηνηθεηηθψλ επηζηεκψλ». Σν ζεκείν θιεηδί γηα ηελ κνληεινπνίεζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ είλαη νη ζρεηηθέο κεηξήζεηο πνπ είλαη απαξαίηεηεο. Σα νηθνλνκηθά κεγέζε θαη νη δείθηεο είλαη κεηξήζηκνη, ππάξρεη φκσο πιεζψξα άιισλ παξαγφλησλ νληνηήησλ φπσο ε πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο, ε πγεία, ε ραξά πνπ επεξεάδνπλ θνηλσληθά θαηλφκελα θαη αμίεο, νη νπνίνη δελ είλαη κεηξήζηκνη κε θακία απφ ηηο ζεκειηψδεηο θιίκαθεο. Γηα λα μεπεξαζηεί απηή ε δπζθνιία ν Saaty θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ πξνζέγγηζαλ έλλνηεο ζαλ θαη απηέο κέζσ ησλ ζρεηηθψλ ζπγθξίζεσλ. Η AHP δε κεηξά θάζε παξάγνληα πνπ αιιειεπηδξά κε θάπνηα ελαιιαθηηθή απφθαζε ή θάπνην θξηηήξην κεκνλσκέλα αιιά ζε ζρεηηθή ζχγθξηζε κε θάπνηνλ αληίζηνηρν παξάγνληα. Με ιίγα ιφγηα βαζκνινγεί ηελ ζεκαληηθφηεηα ηνπ ελφο παξάγνληα ζε ζχγθξηζε κε ηελ ζεκαληηθφηεηα θάπνηνπ άιινπ, βαζίδεηαη δειαδή απνθιεηζηηθά ζηηο δπαδηθέο ζπγθξίζεηο, νη νπνίεο παξέρνπλ, κέζα απφ ηελ θιίκαθα ηνπ Saaty, θαη ην κεηξήζηκν απνηέιεζκα. Δίλαη πξνθαλέο σζηφζν, φηη ιφγσ ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο είλαη δχζθνιν λα δνπιέςεη θαλείο βαζηδφκελνο ζηελ θξίζε ηνπ απνθαζίδνληνο ή αθφκε θαη ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ κειεηήζεθε ηδηαίηεξα ε ζπλέπεηα ηεο θξίζεο θαη ε εγθπξφηεηα ηεο. Όπσο ζα θαλεί θαη ζηελ πνξεία ηεο αλάιπζεο, ζηελ AHP ν έιεγρνο ζπλέπεηαο παίδεη πνιχ βαζηθφ ξφιν πξηλ ηελ απνδνρή νπνηνπδήπνηε απνηειέζκαηνο 30

31 ηελ AHP 18 δίλεηαη ηδηαίηεξν βάξνο ζηελ αξηζκεηηθή θιίκαθα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηελ εηζαγσγή ησλ δεδνκέλσλ ζηε ζχγθξηζε θαηά δεχγε θαη ζηε ζσζηή εμαγσγή ησλ πξνηεξαηνηήησλ απφ απηή ηε δηαδηθαζία. Με δεδνκέλν ην φηη νη άλζξσπνη είλαη ζε ζέζε λα πξαγκαηνπνηνχλ θαιχηεξα ζρεηηθέο θαη φρη απφιπηεο ζπγθξίζεηο, ε θιίκαθα πνπ πξνηείλεη ν Saaty, φπνπ ππάξρεη αληηζηνίρεζε κεηαμχ ελφο ζπλφινπ ιεθηηθψλ δηαβαζκίζεσλ θαη κηαο αξηζκεηηθήο θιίκαθαο, επηηξέπεη ηελ εμαγσγή ησλ πξνηεξαηνηήησλ κέζα απφ κηα δηαδηθαζία ιεθηηθψλ ζπγθξίζεσλ. Δπνκέλσο ε θιίκαθα είλαη: Η θιίκαθα θαη ε πεξηγξαθή ηεο Αξηζκεηηθή θιίκαθα Οξηζκόο Δπεμήγεζε 1 Όκνηα ζεκαληηθφηεηα Σα δχν ζηνηρεία ζπλεηζθέξνπλ εμίζνπ ζηνλ ζηφρν 3 Αζζελήο ζεκαληηθφηεηα ηνπ ελφο έλαληη ηνπ άιινπ Η εκπεηξία θαη ε αμηνιφγεζε θιίλνπλ ειαθξά ππέξ ηνπ ελφο ζηνηρείνπ 5 Γπλαηή ζεκαληηθφηεηα ηνπ ελφο έλαληη ηνπ άιινπ 7 Πνιχ δπλαηή ζεκαληηθφηεηα ηνπ ελφο έλαληη ηνπ άιινπ 9 Απφιπηε ζεκαληηθφηεηα ηνπ ελφο έλαληη ηνπ άιινπ 2,4,6,8 Δλδηάκεζεο ηηκέο κεηαμχ δχν δηαδνρηθψλ επηπέδσλ Πίλαθαο 1 Η εκπεηξία θαη ε αμηνιφγεζε θιίλνπλ έληνλα ππέξ ηνπ ελφο ζηνηρείνπ Σν έλα ζηνηρείν απνδεηθλχεηαη πξαθηηθά ζεκαληηθφηεξν ηνπ άιινπ Όια ηα ζηνηρεία επηβεβαηψλνπλ ζε απφιπην βαζκφ ηελ ππεξνρή ηνπ ελφο ζηνηρείνπ Όηαλ απαηηείηαη ζπκβηβαζκφο 18 Αρετι Αμπατςόγλου, 2011, «ςυςτιματα υποςτιριξθσ λιψθσ αποφάςεων για τθν επιλογι παρόχου ςυνδζςεων κινθτισ τθλεφωνίασ με τθ χριςθ του εργαλείου expert choice», ςελ.24 31

32 Δίλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκάλνπκε ηνπο ιφγνπο 19 ην αλψηεξν φξην ηεο θιίκαθαο: ηνπο νπνίνπο πνπ νξίδνπλ ην 9 σο Οη πνηνηηθέο ζπγθξίζεηο έρνπλ λφεκα ζηελ πξάμε θαη παξέρνπλ αθξίβεηα, φηαλ ηα πξνο ζχγθξηζε ζηνηρεία είλαη ηεο ίδηαο ηάμεο κεγέζνπο ή γεηηνληθήο φζνλ αθνξά ηελ ηδηφηεηα ηνπο ζηελ νπνία βαζίδεηαη ε ζχγθξηζε. Απαηηείηαη ινηπφλ νκνηνγέλεηα αλάκεζα ζηα ζπγθξηλφκελα κέξε. ε πεξηπηψζεηο φπνπ ππάξρεη θάπνηα αλνκνηνγέλεηα ησλ ζπγθξηλφκελσλ ζηνηρείσλ θαη ε ζεκειηψδεο θιίκαθα θξίλεηαη αλεπαξθήο, ρξεζηκνπνηείηαη ε ζπζηεκαηνπνίεζε. Σα ζπγθξηλφκελα ζηνηρεία ηνπνζεηνχληαη ζε ζπζηάδεο έηζη ψζηε νη αλά δεχγε ζπγθξίζεηο λα νδεγνχλ ζε αληηδξάζεηο, ησλ νπνίσλ νη αξηζκεηηθέο ηηκέο λα είλαη ίδηαο ηάμεο κεγέζνπο. ην εζσηεξηθφ θάζε ζπζηάδαο δηαηεξείηε ε βαζκνιφγεζε ζχκθσλα κε ηελ θιίκαθα θαη έηζη απηή επεθηείλεηαη φζν είλαη απαξαίηεην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. 19 Κόλλια Θλιάνα, , «ιεραρχικι ανάλυςθ αποφάςεων (AHP) ζνα μοντζλο λιψθσ αποφάςεων ςε ςυνκικεσ πολλαπλϊν κριτθρίων», ςελ

33 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ Απνηειέζκαηα έξεπλαο από ηνπο εθνξηαθώλ ηεο Κνδάλεο Αίηηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο. Η άπνςε ησλ Δθνξηαθώλ Κνδάλεο Local Global Έλλειυη παιδείας 0,280 0,280 Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,129 0,036 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,293 0,082 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,350 0,098 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,228 0,064 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,174 0,174 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,249 0,043 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,120 0,021 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,188 0,033 Γξαθεηνθξαηία 0,443 0,077 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,164 0,164 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,297 0,049 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,204 0,033 Καθή δηαρείξηζε 0,275 0,045 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,224 0,037 Αηιμφρηζία 0,106 0,106 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,231 0,025 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,445 0,047 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,324 0,034 Υπερβολική θορολόγηζη 0,276 0,276 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,349 0,096 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,252 0,070 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,137 0,038 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,262 0,072 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ εθνξηαθψλ ζηελ Κνδάλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0.28 θαη 33

34 αθνινπζεί ε ππεξβνιηθε θνξνιφγεζε κε πνζνζηφ 0,276. ηελ έιιεηςε παηδείαο πεξηιακβάλνληαη ηα ππνθξηηήξηα : επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε 0,036, ε θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,082, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε 0,098 θαη ε θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ κε πνζνζηφ 0,064. ηε ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε ηα ππνθξηηήξηα είλαη ε πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε πνζνζηφ 0,096, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,070, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη, πεξαίσζε κε πνζνζηφ 0,038 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,072. Αθνινπζεί ε πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,174 θαη ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,043, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,021, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,033 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,443. ηα ίδηα επίπεδα είλαη θαη ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ κε πνζνζηφ 0,164 θαη ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,049, ηε δσξνδνθία κε 0,033, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,045 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,037.Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,106 θαη ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,025, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,047 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,034. χκθσλα κε ην πίλαθα φιεο νη αηηίεο θαη ηα ππνθξηηήξηα έρνπλ δχν ηηκέο νη νπνίεο είλαη νη εμήο: local είλαη ε ζεκαληηθφηεηα ησλ θξηηεξίσλ κε ηα ππνθξηηήξηα θαη global είλαη ε ζεκαληηθφηεηα ησλ ππνθξηηεξίσλ κε ηε θνξνδηαθπγή. ην δηάγξακκα 6.1 κπνξεί λα δεη θαλείο ηα πέληε πην ζεκαληηθά θξηηήξηα ζε ζρέζε κε ηελ θνξνδηαθπγή θαη θνξναπνθπγή. 0,300 0,250 0,280 0,276 Ζλλειψθ παιδείασ Τπερβολικι φορολόγθςθ 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,174 0,164 0,106 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Γηάγξακκα

35 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειτη παιδείαρ 0,280 Πολςπλοκόηηηα Νομοθεζίαρ 0,174 Αδιαθάνεια ζηη διασείπιζη δημοζίυν εζόδυν 0,164 Αηιμυπηζία 0,106 Υπεπβολική θοπολόγηζη 0,276 ηα δηαγξάκκαηα 6.2 θαη 6.3 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,098 0,096 0,082 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ 0,077 0,072 Μορφωτικό επίπεδο Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Φορολογικι ςυνείδθςθ Γραφειοκρατία Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γηάγξακκα 6.2 0,035 0,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,034 0,033 0,033 0,025 0,021 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Δωροδοκία-Χρθματιςμόσ («μίηα») Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Γηάγξακκα

36 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,036 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,082 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,098 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,064 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,043 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,021 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,033 Γξαθεηνθξαηία 0,077 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,049 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,033 Καθή δηαρείξηζε 0,045 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,037 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,025 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,047 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,034 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,096 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,070 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,038 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,072 Απνηειέζκαηα έξεπλαο από ηνπο εθνξηαθώλ ησλ Ισαλλίλσλ Αίηηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο. Η άπνςε ησλ Δθνξηαθώλ Ισαλλίλσλ Local Global Έλλειυη παιδείας 0,330 0,330 Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,075 0,025 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,234 0,077 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,466 0,154 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,225 0,074 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,147 0,147 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,176 0,026 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,058 0,009 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,146 0,021 Γξαθεηνθξαηία 0,620 0,091 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,092 0,092 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,431 0,040 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,331 0,030 Καθή δηαρείξηζε 0,151 0,014 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,087 0,008 Αηιμφρηζία 0,074 0,074 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,144 0,011 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,616 0,046 36

37 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,240 0,018 Υπερβολική θορολόγηζη 0,357 0,357 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,453 0,162 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,125 0,045 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,057 0,020 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,365 0,130 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ εθνξηαθψλ ζηα Ισάλληλα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ θαη αθνινπζεί ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,330. ηελ ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε πεξηιακβάλνληαη ηα ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,162, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,045, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,020 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,130. ηε έιιεηςε παηδείαο ηα ππνθξηηήξηα είλαη ε επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,025, ε θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,077, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,154 θαη ε θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,074. Αθνινπζεί ε πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,147 θαη ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,026, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,009, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,021 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,091. Αθνινπζεί ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ κε πνζνζηφ 0,092 θαη ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,040, ηε δσξνδνθία κε 0,030, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,014 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,008. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,074 θαη ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,011, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,046 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,018. Τπερβολικι φορολόγθςθ 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,357 0,330 0,147 0,092 0,074 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Ζλλειψθ παιδείασ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Γηάγξακκα

38 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειτη παιδείαρ 0,330 Πολςπλοκόηηηα Νομοθεζίαρ 0,147 Αδιαθάνεια ζηη διασείπιζη δημοζίυν εζόδυν 0,092 Αηιμυπηζία 0,074 Υπεπβολική θοπολόγηζη 0,357 ηα δηαγξάκκαηα 6.5 θαη 6.6 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,180 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,130 0,162 0,154 0,091 0,077 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Μορφωτικό επίπεδο Γραφειοκρατία Φορολογικι ςυνείδθςθ Γηάγξακκα 6.5 0,018 0,016 0,014 0,012 0,010 0,008 0,006 0,004 0,002 0,000 0,008 0,009 0,011 0,014 0,018 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Κακι διαχείριςθ Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Γηάγξακκα

39 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,025 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,077 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,154 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,074 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,026 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,009 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,021 Γξαθεηνθξαηία 0,091 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,040 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,030 Καθή δηαρείξηζε 0,014 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,008 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,011 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,046 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,018 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,162 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,045 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,020 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,130 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο εθνξηαθώλ ηεο Ηγνπκελίηζαο 39

40 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ εθνξηαθψλ ζηελ Ηγνπκελίηζα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,181, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,044, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,028 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,071. Αθνινπζεί ε πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,275 θαη ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,128, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,022, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,021 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,104.Έπεηηα είλαη ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,195 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,021, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,058, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,089 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,027. Αθνινπζεί ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ κε πνζνζηφ 0,142 θαη ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,064, ηε δσξνδνθία κε 0,037, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,023 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,018. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,047 θαη ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,006, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,028 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,013. 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,341 0,275 0,195 0,142 0,047 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Τπερβολικι φορολόγθςθ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Ζλλειψθ παιδείασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Γηάγξακκα

41 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,195 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,275 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,142 Αηιμφρηζία 0,047 Υπερβολική θορολόγηζη 0,341 ηα δηαγξάκκαηα 6.8 θαη 6.9 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,200 0,180 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,181 0,128 0,104 0,089 0,071 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Γραφειοκρατία Μορφωτικό επίπεδο Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γηάγξακκα 6.8 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,006 0,013 0,018 0,021 0,021 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ Επιχειρθματικι θκικι Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Γηάγξακκα

42 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,021 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,058 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,089 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,027 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,128 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,022 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,021 Γξαθεηνθξαηία 0,104 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,064 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,037 Καθή δηαρείξηζε 0,023 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,018 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,006 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,028 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,013 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,181 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,044 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,045 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,071 Απνηειέζκαηα έξεπλαο από ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο Κνδάλεο 42

43 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζηελ Κνδάλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,153, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,101, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,046 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,103. Γεχηεξε ζηε ζεηξά είλαη ε αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,214 θαη ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,110, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,041 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,063. Αθνινπζεί ε πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,139 θαη ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,029, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,057, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,016 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,037. Σν ίδην ζεκαληηθή κε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο ζεσξνχλ θαη ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ κε πνζνζηφ 0,139 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,037, ηε δσξνδνθία κε 0,030, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,042 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,030. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,105 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,015, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,028, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,022 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,

44 0,450 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,403 0,214 0,139 0,139 0,105 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Τπερβολικι φορολόγθςθ Ατιμωρθςία Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Ζλλειψθ παιδείασ Γηάγξακκα 6.10 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,105 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,139 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,139 Αηιμφρηζία 0,214 Υπερβολική θορολόγηζη 0,403 ηα δηαγξάκκαηα 6.11 θαη 6.12 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,153 0,103 0,101 0,110 0,063 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Γηάγξακκα 6.11 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Σεκμιρια φορολόγθςθσ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» 44

45 0,030 0,028 0,029 Επιχειρθματικι θκικι 0,025 0,022 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,015 0,016 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Μορφωτικό επίπεδο Φορολογικι ςυνείδθςθ υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Γηάγξακκα 6.12 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,015 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,028 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,022 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,040 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,029 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,057 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,016 Γξαθεηνθξαηία 0,037 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,037 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,030 Καθή δηαρείξηζε 0,042 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,030 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,110 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,041 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,063 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,153 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,101 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,046 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,103 45

46 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο επηρεηξεκαηίεο ησλ Ισαλλίλσλ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζηα Ισάλληλα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,146, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,033, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,112 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,125. Αθνινπζεί ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζόδσλ κε πνζνζηφ 0,215 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,097, ηε δσξνδνθία κε 0,053, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,035 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,029. Σξίηε ζηε ζεηξά είλαη έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,174 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,036, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,055, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,051 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,032. Αθνινπζεί ε αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,120 κε 46

47 ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,016, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,078 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,026. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,075 κε ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,012, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,008, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,011 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,044. 0,450 0,400 0,416 Τπερβολικι φορολόγθςθ 0,350 0,300 0,250 0,200 0,215 0,174 Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ζλλειψθ παιδείασ 0,150 0,100 0,120 0,075 Ατιμωρθςία 0,050 0,000 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Γηάγξακκα 6.13 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,174 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,075 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,215 Αηιμφρηζία 0,120 Υπερβολική θορολόγηζη 0,416 ηα δηαγξάκκαηα 6.14 θαη 6.15 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 47

48 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,146 0,125 0,112 0,097 0,078 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Επιπλζον των τακτικϊν φόροι, Περαίωςθ πάταλθ Δθμόςιου χριματοσ Εξαγορά-Χρθματιςμόσ («φακελάκι») Γηάγξακκα ,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,008 0,011 0,012 0,016 0,026 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Γηάγξακκα 6.15 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,036 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,055 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,051 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,032 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,012 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,008 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,011 Γξαθεηνθξαηία 0,044 48

49 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,097 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,053 Καθή δηαρείξηζε 0,035 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,029 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,016 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,078 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,026 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,146 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,033 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,112 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,125 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο Ηγνπκελίηζαο ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζηελ Ηγνπκελίηζα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,117, ηα 49

50 ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,025, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,072 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,078. Αθνινπζεί ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,280 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,052, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,076, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,100 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,052. Σξίηε ζηε ζεηξά είλαη αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζόδσλ κε πνζνζηφ 0,211 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,080, ηε δσξνδνθία κε 0,068, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,039 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,024. Αθνινπζεί ε αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,113 κε ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,022, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,060 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,031. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,014 κε ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,025, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,011, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,020 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,048. 0,300 0,292 0,280 Τπερβολικι φορολόγθςθ 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,211 0,113 0,104 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Ζλλειψθ παιδείασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Γηάγξακκα 6.16 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,280 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,104 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,211 50

51 Αηιμφρηζία 0,113 Υπερβολική θορολόγηζη 0,292 ηα δηαγξάκκαηα 6.17 θαη 6.18 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,117 0,100 0,080 0,078 0,076 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Μορφωτικό επίπεδο πάταλθ Δθμόςιου χριματοσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Φορολογικι ςυνείδθςθ Γηάγξακκα ,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,025 0,024 0,022 0,020 0,011 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Γηάγξακκα

52 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,052 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,076 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,100 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,052 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,025 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,011 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,020 Γξαθεηνθξαηία 0,048 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,080 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,068 Καθή δηαρείξηζε 0,039 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,024 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,022 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,060 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,031 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,117 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,025 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,072 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,078 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο Λνγηζηέο ηεο Κνδάλεο 52

53 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ ινγηζηψλ ζηελ Κνδάλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ 0396 κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,171, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,086, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,051 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,088. Αθνινπζεί ε αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,206 κε ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,099, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,048 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,059. Σξίηε ζηε ζεηξά είλαη ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,154 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,019, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,036, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,033 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,066. Έπεηηα είλαη ε πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,124 κε ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,030, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,044, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,014 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,036. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζόδσλ κε πνζνζηφ 0,120 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,034, ηε δσξνδνθία κε 0,025, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,036 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,025. 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,396 0,206 0,154 0,124 0,120 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Τπερβολικι φορολόγθςθ Ατιμωρθςία Ζλλειψθ παιδείασ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Γηάγξακκα

54 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,154 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,124 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,120 Αηιμφρηζία 0,206 Υπερβολική θορολόγηζη 0,396 ηα δηαγξάκκαηα 6.20 θαη 6.21 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,035 0,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 0,019 0,014 0,025 0,025 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ 0,030 Επιχειρθματικι θκικι Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Δωροδοκία-Χρθματιςμόσ («μίηα») Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Γηάγξακκα ,180 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,171 0,088 0,099 0,086 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ 0,066 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Κουλτοφρα φορολογοφμενων Γηάγξακκα

55 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,019 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,036 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,033 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,066 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,030 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,044 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,014 Γξαθεηνθξαηία 0,036 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,034 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,025 Καθή δηαρείξηζε 0,036 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,025 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,099 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,048 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,059 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,171 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,086 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,051 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,088 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο Λνγηζηέο ησλ Ισαλλίλσλ 55

56 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ ινγηζηψλ ζηα Ισάλληλα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ 0,463 κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,191, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,060, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,025 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,187. Γεχηεξε ζε βαξχηεηα ζεκαληηθφηεηαο είλαη ε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,205 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,024, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,052, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,088 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,041. Σξίηε ζηε ζεηξά είλαη ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζόδσλ κε πνζνζηφ 0,152 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,061, ηε δσξνδνθία κε 0,040, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,031 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,020. Αθνινπζεί ε αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,102 κε ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,017, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,056 θαη παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,029. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,078 κε ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,019, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,006, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,012 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,041. 0,500 0,450 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,463 0,205 0,152 0,102 0,078 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Γηάγξακκα 6.22 Τπερβολικι φορολόγθςθ Ζλλειψθ παιδείασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία 56

57 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,205 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,078 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,152 Αηιμφρηζία 0,102 Υπερβολική θορολόγηζη 0,463 ηα δηαγξάκκαηα 6.23 θαη 6.24 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,200 0,180 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,191 0,187 0,088 0,061 0,060 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Μορφωτικό επίπεδο πάταλθ Δθμόςιου χριματοσ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Γηάγξακκα ,020 0,018 0,016 0,014 0,012 0,010 0,008 0,006 0,004 0,002 0,000 0,006 0,012 0,017 0,0190,020 «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ Γηάγξακκα

58 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,024 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,052 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,088 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,041 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,019 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,006 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,012 Γξαθεηνθξαηία 0,041 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,061 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,040 Καθή δηαρείξηζε 0,031 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,020 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,017 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,056 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,029 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,191 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,060 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,025 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,187 Απνηειέζκαηα έξεπλαο απν ηνπο Λνγηζηέο ηεο Ηγνπκελίηζαο 58

59 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα βιέπνπκε ηα πην ζεκαληηθά θαη ηα πην ιίγν ζεκαληηθά θξηηήξηα θαη ππνθξηηήξηα ηεο θνξνδηαθπγήο θαη ηεο θνξναπνθπγήο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ ινγηζηψλ ζηα Ισάλληλα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θπξηφηεξεο αηηίεο ηεο θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο είλαη ε ππεξβνιή θνξνιόγεζε κε πνζνζηφ 0,339 κε ππνθξηηήξηα : πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο κε 0,159, ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο κε 0,036, νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη κε 0,050 θαη ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,094. Γεχηεξε ζε βαξχηεηα ζεκαληηθφηεηαο είλαη πνιππινθφηεηα ηεο Ννκνζεζίαο κε πνζνζηφ 0,298 κε ππνθξηηήξηα : ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ κε πνζνζηφ 0,119, ηα «παξάζπξα ζε λφκνπο» 0,048, ε άγλνηα κε πνζνζηφ 0,044 θαη ε γξαθεηνθξαηία κε πνζνζηφ 0,087. Σξίηε ζηε ζεηξά είλαηε έιιεηςε παηδείαο κε πνζνζηφ 0,152 κε ππνθξηηήξηα ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή κε πνζνζηφ 0,025, ηελ θνξνινγηθή ζπλείδεζε κε 0,061, ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε πνζνζηφ 0,038 θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θιίκαθα κε πνζνζηφ 0,028. Αθνινπζεί ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζόδσλ κε πνζνζηφ 0,132 κε ππνθξηηήξηα : ηε ζπαηάιε δεκφζηνπ ρξήκαηνο κε πνζνζηφ 0,055, ηε δσξνδνθία κε 0,041, ηελ θαθή δηαρείξηζε κε πνζνζηφ 0,022 θαη ηνλ κε απνινγηζκφ ηεο δηαρείξηζεο κε πνζνζηφ 0,015. Σέινο ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ηελ αηηκσξεζία κε πνζνζηφ 0,079 κε ππνθξηηήξηα : ειαθξηέο πνηλέο κε πνζνζηφ 0,014, εμαγνξά ρξεκαηηζκφο κε πνζνζηφ 0,037 θαη ηελ παξαγξαθή κε πνζνζηφ 0,028. 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,339 0,298 0,152 0,132 0,079 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΤΓΘ & ΦΟΡΟΑΠΟΦΤΓΘ Τπερβολικι φορολόγθςθ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Ζλλειψθ παιδείασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Γηάγξακκα

60 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Έλλειυη παιδείας 0,152 Πολσπλοκόηηηα Νομοθεζίας 0,298 Αδιαθάνεια ζηη διατείριζη δημοζίφν εζόδφν 0,132 Αηιμφρηζία 0,079 Υπερβολική θορολόγηζη 0,339 ηα δηαγξάκκαηα 6.26 θαη 6.27 παξνπζηάδνληαη ηα πέληε ππνθξηηήξηα κε ηελ κεγαιχηεξε θαη κηθξφηεξε βαξχηεηα. 0,160 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000 0,159 0,119 0,094 0,087 0,061 ΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Γηάγξακκα 6.26 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γραφειοκρατία Φορολογικι ςυνείδθςθ 0,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 ΤΠΟΚΡΙΣΘΡΙΑ ΜΕ ΣΘΝ ΜΙΚΡΟΣΕΡΘ ΒΑΡΤΣΘΣΑ Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Μθ Απολογιςμόσ διαχείριςθσ Κακι διαχείριςθ Επιχειρθματικι θκικι Κουλτοφρα φορολογοφμενων Γηάγξακκα

61 ΒΑΡΤΣΗΣΑ ΤΠΟΚΡΙΣΗΡΙΩΝ Δπηρεηξεκαηηθή εζηθή 0,025 Φνξνινγηθή ζπλείδεζε 0,061 Μνξθσηηθφ επίπεδν 0,038 Κνπιηνχξα θνξνινγνχκελσλ 0,028 πρλέο αιιαγέο λνκψλ θαη κε εθαξκνγήο ηνπο 0,119 «Παξάζπξα» ζε λνκνχο ή «Νφκηκεο» απαιιαγέο 0,048 Άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ 0,044 Γξαθεηνθξαηία 0,087 πάηαιε Γεκφζηνπ ρξήκαηνο 0,055 Γσξνδνθία-Υξεκαηηζκφο («κίδα») 0,041 Καθή δηαρείξηζε 0,022 Με Απνινγηζκφο δηαρείξηζεο 0,015 Διαθξηέο πνηλέο, κείσζε πνηλήο 0,014 Δμαγνξά-Υξεκαηηζκφο («θαθειάθη») 0,037 Παξαγξαθή, Φνξνινγηθή «ακλεζηία» 0,028 Τςεινί ζπληειεζηέο Φνξνιφγεζεο 0,159 Σεθκήξηα θνξνιφγεζεο 0,036 Δπηπιένλ ησλ ηαθηηθψλ θφξνη, Πεξαίσζε 0,050 Άδηθε Φνξνινγηθή θιίκαθα 0,094 ΤΓΚΡΙΗ ύγθξηζε θξηηεξίσλ ησλ ινγηζηώλ Κνδάλεο, Ισαλλίλσλ θαη Ηγνπκελίηζαο ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΛΟΓΙΣΕ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΛΟΓΙΣΕ ΚΟΗΑΝΘ ΛΟΓΙΣΕ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,205 0,152 0,154 0,298 0,124 0,132 0,12 0,078 0,152 0,079 0,206 0,102 0,463 0,396 0,339 Ζλλειψθ παιδείασ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Τπερβολικι φορολόγθςθ Γηάγξακκα

62 Όπσο παξαηεξνχκε απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα ηφζν νη ινγηζηέο ηεο Κνδάλεο φζν θαη ηεο Ηγνπκελίηζαο θαη ησλ Ισαλλίλσλ ζεσξνχλ σο ηε ζεκαληηθφηεξε αηηία θνξνδηαθπγήο θαη θνξναπνθπγήο ηελ Τπεξβνιηθή θνξνιφγεζε. Δπίζεο παξαηεξνχκε φηη θαη νη δχν νκάδεο έρνπλ ηελ ίδηα ζεηξά θαηάηαμεο ζηα θξηηήξηα ζέηνληαο σο δεχηεξε αηηία ηελ έιιεηςε παηδείαο, σο ηξίηε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο,σο Σξίηε ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ. Ωο ηε ιηγφηεξε ζεκαληηθή αηηία ζεσξνχλ ηελ αηηκσξεζία ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΚΟΗΑΝΘ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 0,088 0,025 0,024 0,019 0,061 0,052 0,036 0,038 0,033 0,028 0,066 0,041 Επιχειρθματικι θκικι Φορολογικι ςυνείδθςθ Μορφωτικό επίπεδο Κουλτοφρα φορολογοφμενων Γηάγξακκα 6.29 Όπσο παξαηεξνχκε θαη νη ηξεηο νκάδεο ινγηζηψλ ζεσξνχλ φηη ε θνξνινγηθή ζπλείδεζε είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ππνθξηηήξηα. Αθνινπζεί ε θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν κε ηε κφλε δηαθνξά φηη νη ινγηζηέο ησλ Ισαλλίλσλ ζεσξνχλ ην κνξθσηηθφ επίπεδν ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ην βαζηθφ θξηηήξην ηεο έιιεηςεο παηδείαο. Σέινο θαη νη ηξεηο νκάδεο ζεσξνχλ ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην κε ζρέζε κε ηελ έιιεηςε παηδείαο. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΗΣΑ ΝΟΜΟΘΔΙΑ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΚΟΗΑΝΘ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 0,119 0,048 0,044 0,03 0,044 0,019 0,006 0,0140,012 0,087 0,036 0,041 υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Γραφειοκρατία Γηάγξακκα

63 Απφ ην δηάγξακκα 6.30 παξαηεξνχκε φηη θαη νη ηξείο νκάδεο ινγηζηψλ ζεσξνχλ φηη ε γξαθεηνθξαηία είλαη ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο, κε κία κηθξή δηαθνξά φηη ε ινγηζηέο ηεο Ηγνπκελίηζαο ζεσξνχλ ηηο ζπρλέο αιιαγέο ησλ λφκσλ φηη είλαη πην ζεκαληηθέο ζε ζρέζε κε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο ελψ νη άιιεο δχν θαηεγνξίεο ζεσξνχλ ηηο ζπρλέο αιιαγέο ησλ λφκσλ σο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην. Αθνινπζνχλ κε ηε ζεηξά ηα «παξάζπξα» ζε λφκνπο θαη ε άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΓΙΑΦΑΝΔΙΑ ΣΗ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΓΗΜΟΙΩΝ ΔΟΓΩΝ ΘΟΤΜΕΝΙΣΑ ΚΟΗΑΝΘ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 0,055 0,034 0,061 0,041 0,025 0,04 0,036 0,031 0,022 0,025 0,02 0,015 Γηάγξακκα 6.31 Απν ην παξαπάλσ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ε ζπαηάιε δεκνζίνπ ρξήκαηνο είλαη ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ην βαζηθφ θξηηήξην ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ. Αθνινπζεί ε δσξνδνθία ρξεκαηηθζκφο,ε θαθή δηαρείξεζε θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ είλαη ν κε απνινγηζκφο ηεο δηαρείξηζεο θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο ινγηζηψλ. 63

64 ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΣΙΜΩΡΗΙΑ 0,099 ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΚΟΗΑΝΘ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 0,014 0,017 0,037 0,056 0,048 0,028 0,059 0,029 Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Εξαγορά-Χρθματιςμόσ («φακελάκι») Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Γηάγξακκα 6.32 Απφ ην δηάγξακκα 6.32 παξαηεξνχκε φηη νη ινγηζηέο ζεσξνχλ ηηο ειαθξηέο πνηλέο σο ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ηελ αηηκσξεζία ελψ νη ινγηζηέο ηεο Κνδάλεο ζεσξνχλ ηελ παξαγξαθή σο ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην. Η εμαγνξά ρξεκαηηζκφο ζεσξείηε σο ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην γηα ηνπο ινγηζηέο ηεο Ηγνπκελίηζαο θαη ησλ Ισαλλίλσλ. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΤΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΦΟΡΟΛΟΓΗΗ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΚΟΗΑΝΘ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 0,191 0,159 0,171 0,187 0,086 0,06 0,036 0,050,051 0,025 0,0940,088 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Επιπλζον των τακτικϊν φόροι, Περαίωςθ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γηάγξακκα

65 Απφ ην δηάγξακκα 6.33 παξαηεξνχκε φηη θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο ινγηζηψλ νη πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε. Αθνινπζνχλ ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα, ζηε ζπλέρεηα ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη. ύγθξηζε θξηηεξίσλ ησλ επηρεηξεκαηηώλ Κνδάλεο, Ισαλλίλσλ θαη Ηγνπκελίηζαο ην Γηάγξακκα 6.34 παξνπζηάδεηαη ε άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζρεηηθά κε ηελ θνξνδηαθπγή.παξαηεξνχκε νηη θαη νη ηξεηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ ζεσξνχλ φηη ε ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε απνηειεί ην πην ζεκαληηθφ θξηηήξην γηα ηελ θνξνδηαθπγή θαη θνξναπνθπγή. Γεχηεξν ζηε ζεηξά γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο Κνδάλεο θαη ησλ Ισαλλίλσλ είλαη ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε ησλ δεκφζησλ εζφδσλ ελψ γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο Ηγνπκελίηζαο ην δεχηεξν πην ζεκαληηθφ θξηηήξην απνηειεί ε έιιεηςε παηδείαο. Σξίην ζε ζεκαληηθφηεηα απνηειεί ε πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο θαη κεηά ε αηηκσξεζία. ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,403 0,416 0,280 0,292 0,105 0,174 0,211 0,215 0,139 0,139 0,104 0,075 0,214 0,113 0,120 Ζλλειψθ παιδείασ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Τπερβολικι φορολόγθςθ Γηάγξακκα

66 ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,154 0,082 0,077 0,058 0,098 0,089 0,064 0,074 0,036 0,0210,025 0,027 Επιχειρθματικι θκικι Φορολογικι ςυνείδθςθ Μορφωτικό επίπεδο Κουλτοφρα φορολογοφμενων Γηάγξακκα 6.35 Απφ ην δηάγξακκα 6.35 παξαηεξνχκε φηη θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ ην θξηηήξην "κνξθσηηθφ επίπεδν" απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ έιιεηςε παηδείαο. Αθνινπζνχλ ε θνξνινγηθή ζπλείδεζε, ζηε ζπλέρεηα ε θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη ε επηρεηξεκαηηθή εζηθή. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΗΣΑ ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,043 0,128 0,026 0,033 0,021 0,022 0,021 0,021 0,009 0,104 0,091 0,077 υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Γραφειοκρατία Γηάγξακκα

67 Απφ ην δηάγξακκα 6.36 παξαηεξνχκε φηη θαη νη επηρεηξεκαηίεο ηεο Κνδάλεο θαη ησλ Ισαλλίλσλ ζεσξνχλ φηη ε γξαθεηνθξαηία είλαη ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ηελ πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο, ελψ νη επηρεηξεκαηίεο ζηελ Ηγνπκελίηζαο ζεσξνχλ ηηο ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην. Γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο Κνδάλεο θαη ησλ Ισαλλίλσλ νη ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ απνηεινχλ ην δεχηεξν πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην. Σέινο γηα φιεο ηηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ ηξίην ζηε ζεηξά απνηειεί ην ππνθξηηήξην άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ θαη ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη ηα "παξάζπξα" ζε λφκνπο. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΔΗΜΟΙΩΝ ΕΟΔΩΝ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,064 0,049 0,040 0,033 0,037 0,030 0,045 0,023 0,014 0,037 0,018 0,008 Γηάγξακκα 6.37 Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ε ζπαηάιε δεκνζίνπ ρξήκαηνο είλαη ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ην βαζηθφ θξηηήξην ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ. Αθνινπζεί ε δσξνδνθία ρξεκαηηθζκφο,ε θαθή δηαρείξεζε θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ είλαη ν κε απνινγηζκφο ηεο δηαρείξηζεο θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ. 67

68 ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΣΙΜΩΡΗΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,047 0,046 0,025 0,006 0,011 0,028 0,034 0,013 0,018 Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Εξαγορά-Χρθματιςμόσ («φακελάκι») Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Γηάγξακκα 6.38 Απφ ην δηάγξακκα 6.38 παξαηεξνχκε φηη νη επηρεηξεκαηίεο ζεσξνχλ ηελ εμαγνξά - ρξεκαηηζκφ σο ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ηελ αηηκσξεζία. Γεχηεξν ζηε ζεηξά κε ζεκαληηθφηεηα βαξχηεηαο είλαη ε παξαγξαθή θαη ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη νη ειαθξηέο πνηλέο. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΤΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΦΟΡΟΛΟΓΗΗ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,096 0,181 0,162 0,070 0,0440,045 0,0380,045 0,020 0,0720,071 0,130 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Επιπλζον των τακτικϊν φόροι, Περαίωςθ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γηάγξακκα

69 Απφ ην δηάγξακκα 6.39 παξαηεξνχκε φηη θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ νη πςεινί ζπληειεζηέο θνξνιφγεζεο απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε. Αθνινπζνχλ ε άδηθε θνξνινγηθή θιίκαθα, ζηε ζπλέρεηα ηα ηεθκήξηα θνξνιφγεζεο θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη νη επηπιένλ ηαθηηθνί θφξνη. ύγθξηζε θξηηεξίσλ ησλ εθνξηαθώλ Κνδάλεο, Ισαλλίλσλ θαη Ηγνπκελίηζαο ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,330 0,341 0,357 0,280 0,275 0,276 0,195 0,174 0,147 0,164 0,142 0,092 0,106 0,074 0,047 Ζλλειψθ παιδείασ Πολυπλοκότθτα Νομοκεςίασ Αδιαφάνεια ςτθ διαχείριςθ δθμοςίων εςόδων Ατιμωρθςία Τπερβολικι φορολόγθςθ Γηάγξακκα 6.40 ην Γηάγξακκα 6.40 παξνπζηάδεηαη ε άπνςε ησλ εθνξηαθψλ ζρεηηθά κε ηελ θνξνδηαθπγή.παξαηεξνχκε φηη θαη νη ηξεηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ ζεσξνχλ φηη ε ππεξβνιηθή θνξνιφγεζε απνηειεί ην πην ζεκαληηθφ θξηηήξην γηα ηελ θνξνδηαθπγή θαη θνξναπνθπγή. Γεχηεξν ζηε ζεηξά γηα ηνπο εθνξηαθνχο ηεο Κνδάλεο θαη ησλ Ισαλλίλσλ είλαη ε έιιεηςε παηδείαο ελψ γηα ηνπο εθνξηαθνχο ηεο Ηγνπκελίηζαο ην δεχηεξν πην ζεκαληηθφ θξηηήξην απνηειεί ε πνιππινθφηεηα ηεο λνκνζεζίαο. Σξίην ζε ζεκαληηθφηεηα απνηειεί ε αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ θαη κεηά ε αηηκσξεζία. 69

70 ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,100 0,076 0,015 0,052 0,036 0,028 0,055 0,022 0,051 0,052 0,040 0,032 Επιχειρθματικι θκικι Φορολογικι ςυνείδθςθ Μορφωτικό επίπεδο Κουλτοφρα φορολογοφμενων Γηάγξακκα 6.41 Απφ ην δηάγξακκα 6.41 παξαηεξνχκε φηη θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο εθνξηαθψλ ην θξηηήξην "κνξθσηηθφ επίπεδν" απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ έιιεηςε παηδείαο. Αθνινπζνχλ ε θνξνινγηθή ζπλείδεζε, ζηε ζπλέρεηα ε θνπιηνχξα ησλ θνξνινγνχκελσλ θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ είλαη ε επηρεηξεκαηηθή εζηθή. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΠΟΛΤΠΛΟΚΟΣΗΣΑ ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,057 0,037 0,048 0,044 0,029 0,025 0,012 0,011 0,008 0,020 0,016 0,011 υχνζσ αλλαγζσ νομϊν και μθ εφαρμογισ τουσ «Παράκυρα» ςε νομοφσ ι «Νόμιμεσ» απαλλαγζσ Άγνοια ιςχυόντων φορολογικϊν εγκυκλίων Γραφειοκρατία Γηάγξακκα

71 Απφ ην δηάγξακκα 6.42 παξαηεξνχκε φηη θαη νη εθνξηαθνί ηεο Κνδάλεο ζεσξνχλ ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην "παξάζπξα ζε λφκνπο" ελψ νη εθνξηαθνί ζηελ Ηγνπκελίηζα θαη ζηα Ισάλληλα ζεσξνχλ ηελ γξαθεηνθξαηία. Γεχηεξν ζηε ζεηξά είλαη ην ππνθξηηήξην ζπρλέο αιιαγέο λφκσλ θαη ηέινο νη άγλνηα ηζρπφλησλ θνξνινγηθψλ εγθπθιίσλ. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΔΗΜΟΙΩΝ ΕΟΔΩΝ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,037 0,097 0,080 0,030 0,068 0,053 0,0420,039 0,035 0,030 0,0240,029 Γηάγξακκα 6.43 Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα παξαηεξνχκε φηη ε ζπαηάιε δεκνζίνπ ρξήκαηνο είλαη ην πην ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ην βαζηθφ θξηηήξην ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ. Αθνινπζεί ε δσξνδνθία ρξεκαηηθζκφο,ε θαθή δηαρείξεζε θαη ηέινο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ππνθξηηήξην ζε ζχγθξηζε κε ηελ αδηαθάλεηα ζηε δηαρείξηζε δεκνζίσλ εζφδσλ είλαη ν κε απνινγηζκφο ηεο δηαρείξηζεο θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο εθνξηαθψλ. 71

72 ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΑΣΙΜΩΡΙΙΑ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,110 0,078 0,060 0,063 0,022 0,016 0,041 0,031 0,026 Ελαφριζσ ποινζσ, μείωςθ ποινισ Εξαγορά-Χρθματιςμόσ («φακελάκι») Παραγραφι, Φορολογικι «αμνθςτία» Γηάγξακκα 6.44 Απφ ην δηάγξακκα 6.44 παξαηεξνχκε φηη νη εθνξηαθνί ηεο Ηγνπκελίηζαο θαη ησλ Ισαλλίλσλ ζεσξνχλ ηελ εμαγνξά -ρξεκαηηζκφ σο ην ζεκαληηθφηεξν ππνθξηηήξην ζε ζρέζε κε ηελ αηηκσξεζία ελψ νη εθνξηαθνί ηεο Κνδάλεο ηηο ειαθξηέο πνηλέο ψο ην ζεκαληηθφηεξν. Αθνινπζεί ε παξαγξαθή θνξνινγηθή ακλεζηία. ΤΓΚΡΙΗ ΚΡΙΣΗΡΙΟΤ ΤΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΦΟΡΟΛΟΓΗΗ ΚΟΗΑΝΘ ΘΓΟΤΜΕΝΙΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,153 0,146 0,117 0,101 0,112 0,103 0,125 0,072 0,078 0,033 0,025 0,046 Τψθλοί ςυντελεςτζσ Φορολόγθςθσ Σεκμιρια φορολόγθςθσ Επιπλζον των τακτικϊν φόροι, Περαίωςθ Άδικθ Φορολογικι κλίμακα Γηάγξακκα