ÚKOL: VYTISKNOUT A VZÍT S SEBOU

Transcript

1 ÚKOL: VYTISKNOUT A VZÍT S SEBOU MΙΑ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΣΙ ΔΛΛΗΝΟ ΣΔΧΙΚΔ ΧΔΔΙ Ζ πξώηε επίζεκε επαθή Διιήλσλ θαη Σζέρσλ αλάγεηαη ζην Μεζαίσλα θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ απνζηνιή ησλ αδειθώλ Κύξηιινπ (θαηά θόζκνλ Κσλζηαληίλνπ) θαη Μεζόδηνπ ζηε Μεγάιε Μνξαβία ην 863. Ο ζπζρεηηζκόο ηεο απνζηνιήο ησλ δύν ηζαπνζηόισλ κε Έιιελεο θαη Σζέρνπο γίλεηαη βάζεη ηεο επίζεκεο ηζηνξηνγξαθίαο ησλ δύν εζλώλ, κε γλώκνλα ηελ επίζεκε ζέζε πεξί ηεο «ηζηνξηθήο ζπλέρεηαο», κε ηνπο Έιιελεο λα δηεθδηθνύλ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηνπ Βπδαληίνπ ηνπο δε Σζέρνπο ηελ αληίζηνηρε θιεξνλνκηά ηεο Μεγάιεο Μνξαβίαο. Αο ζεκεησζεί όκσο όηη ε ειιεληθή θαηαγσγή ησλ «δύν ηεξαπνζηόισλ ησλ ιάβσλ» ακθηζβεηείηαη ζηαζεξά από ηηο πνιηηηθέο εγεζίεο ηεο όθηαο ησλ θνπίσλ, νη νπνίεο ζπλδένπλ ηελ αξρή ησλ ηζερν-βνπιγαξηθώλ ή αληίζηνηρα ησλ ηζερν- «καθεδνληθώλ» ζρέζεσλ αθξηβώο κε ηνλ εξρνκό ηνπ Κύξηιινπ θαη ηνπ Μεζόδηνπ ζηε Μεγάιε Μνξαβία. Γείγκα απηήο ηεο ακθηζβήηεζεο απνηεινύλ παξάδεηγκα ηα αγάικαηα ησλ δύν ηεξαπνζηόισλ πνπ αλαγέξζεθαλ κε πξσηνβνπιία ηεο όθηαο ζην Γήκν Μηθνπιηζίηζε ηεο λνηηναλαηνιηθήο Μνξαβίαο, όπνπ βξέζεθαλ αξραηνινγηθά επξήκαηα ηεο επνρήο ηεο Μεγάιεο Μνξαβίαο. Σν ίδην ην όλνκα «Μεγάιε Μνξαβία» απαληάηαη σζηόζν ζην έξγν ηνπ βπδαληηλνύ απηνθξάηνξα Κσλζηαληίλνπ ηνπ Πνξθπξνγέλλεηνπ ( ) θαη ζύκθσλα κε ηελ έγθξηηε βπδαληηλνιόγν Ρνύδελα Νηνζηάινβα ην επίζεην «Μεγάιε» δελ ζρεηίδεηαη κε ηελ έθηαζε ηνπ πξώηνπ θξαηηθνύ κνξθώκαηνο ησλ ιάβσλ ζηελ Κεληξηθή Δπξώπε αιιά κε ηε «κεγάιε απόζηαζε» πνπ ην ρώξηδε από ηελ πξσηεύνπζα ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο. Δπηπιένλ δηέθξηλε απηή ηελ πεξηνρή από ηελ νκώλπκε πεξηνρή πέξημ ηνπ ζεξβηθνύ πνηακνύ Μνξάβα, ε νπνία ήηαλ εληαγκέλε ζην Βπδάληην. Όηη ε ηζερηθή ηζηνξηνγξαθία γλσξίδεη γηα ηελ πεξίπνπ εθαηνληαεηή ηζηνξία ηεο Μεγάιεο Μνξαβίαο ζρεηίδεηαη αθξηβώο κε ηελ απνζηνιή ηνπ Κύξηιινπ θαη ηνπ Μεζόδηνπ. Όπσο γλσξίδνπκε, νη δύν αδειθνί καζεηέο ηνπ πξνηθηζκέλνπ Παηξηάξρε Κσλζηαληηλνππόιεσο Φσηίνπ - κεηέθξαζαλ ηελ Αγία Γξαθή ζηε ζιαβηθή γιώζζα θαη πξώηνη απηνί δίδαμαλ ζηνπο ιάβνπο γξαθή θαη αλάγλσζε βάζεη ηεο θπξηιιηθήο γξαθήο, ηελ νπνία ζηε ζπλέρεηα νη πξόγνλνη ησλ ζεκεξηλώλ Σζέρσλ ηελ απεκπόιεζαλ πηνζεηώληαο από ηνλ 10 ν αηώλα ην ιαηηληθό αιθάβεην. Οη καζεηέο ησλ δύν ηεξαπνζηόισλ δηέδσζαλ όκσο ηελ θπξηιιηθή γξαθή ζηαδηαθά ζηνπο ιάβνπο ησλ Βαιθαλίσλ θη έηζη ηα «θπξηιιηθά» εμαθνινπζνύλ λα ρξεζηκνπνηνύληαη κέρξη ζήκεξα ζε άιιεο ζιαβηθέο ρώξεο, όπσο ε Βνπιγαξία, ε εξβία, ε Οπθξαλία θαη ε Ρσζία. Οη Σζέρνη (θαη νη ινβάθνη) πξνθεηκέλνπ λα ηηκήζνπλ ηε ζπλεηζθνξά ησλ δύν ηεξαπνζηόισλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνύ ηνπο θαζηέξσζαλ ηελ 5 ε Ηνπιίνπ σο εζληθή ενξηή. Ζ επέηεηνο απηή, πνπ παξαδόμσο θαζηεξώζεθε ζύκθσλα κε ην θαζνιηθό θαη όρη ζύκθσλα κε ην νξζόδνμν ενξηνιόγην, θαζηεξώζεθε σο «Ζκέξα ησλ δύν ηεξαπνζηόισλ ησλ ιάβσλ» θαη γηνξηάδεηαη κηα κέξα πξηλ ηελ γηνξηή ηνπ Σζέρνπ κάξηπξα Γηαλ Υνπο, ν νπνίνο ζηηο 6 Ηνπιίνπ 1415 παξαδόζεθε σο «αηξεηηθόο» ζηελ ππξά, αθνύ πξνεγνπκέλσο θαηαδηθάζηεθε ζε απηό ην καξηπξηθό ζάλαην από ηεξάξρεο ηεο Καζνιηθήο Δθθιεζίαο ζηε ζύλνδν ηεο Κσλζηάληηαο. Σν 1929 ζηε θεκηζκέλε γέθπξα ηνπ Καξόινπ αλαγέξζεθε ην ηειεπηαίν ζύκπιεγκα αγαικάησλ, ην νπνίν είλαη αθηεξσκέλν ζηνλ Κύξηιιν θαη ην Μεζόδην πνπ εκθαλίδνληαη πεξηζηνηρηζκέλνη από ηξεηο αιιεγνξηθέο κνξθέο νη νπνίεο ζπκβνιίδνπλ ηηο ηξεηο ηζηνξηθέο πεξηνρέο πνπ απαξηίδνπλ θαη ηε ζεκεξηλή Σζερία: Βνεκία, Μνξαβία θαη ηιεζία. Ζ επόκελε επαθή Σζέρσλ κε ηνλ ειιαδηθό ρώξν θαηαγξάθεηαη ηελ επνρή ησλ ηαπξνθνξηώλ θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ επίζθεςε πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζηελ Σζερία ν Φξάγθνο βαζηιηάο ηεο Κύπξνπ Πέηξνο Λνπτδηληάλ. Ο Πέηξνο επηζθέθηεθε ηελ Πξάγα ην 1364 κε ζθνπό λα εμαζθαιίζεη ηελ ππνζηήξημε ηνπ Καξόινπ ηνπ Γ ηεο δπλαζηείαο ησλ Λνπμεκβνύξγσλ, παληνδύλακνπ ηόηε εγέηε ηεο Αγίαο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο. Σελ επνρή ηνπ Καξόινπ πξσηεύνπζα ηεο Απηνθξαηνξίαο ήηαλ ε Πξάγα ε νπνία γλώξηζε κηα πξσηόγλσξε αθκή, θαζώο εθείλε ηελ επνρή δηεπξύλζεθαλ ηα ηείρε ηεο, ζεκειηώζεθε ε γλσζηή ζε όινλ ηνλ θόζκν γέθπξα ηνπ Καξόινπ, ηδξύζεθε ην νκώλπκν Παλεπηζηήκην (1348) θαη αλεγέξζε ν Καζεδξηθόο Ναόο ηνπ Αγίνπ Βίηνπ ζην Κάζηξν ηεο Πξάγαο. Ο Κάξνινο

2 επηθύιαμε ζεξκή ππνδνρή ζηνλ Πέηξν Λνπτδηληάλ, ηνλ νπνίν πξηλ από ηελ πύιε ηεο Πξάγαο ππνδέρηεθαλ είθνζη ρηιηάδεο άηνκα. Σελ επίζθεςε ηνπ Πέηξνπ ζηελ Πξάγα απνηύπσζε αξγόηεξα ν δσγξάθνο Μίθνπιαο Βνύξκζηεξ ζηνπο ηνίρνπο ηνπ παξεθθιεζηνύ ηεο Παλαγίαο ζην γνηζηθό Κάζηξν Κάξιζηετλ, ζην νπνίν επί Καξόινπ θπιάζζνληαλ ν ζεζαπξόο ηεο Αγίαο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο. Μηα άιιε επηβεβαησκέλε επαθή Σζέρσλ θαη Βπδαληηλώλ ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζπάζεηα ησλ Σζέρσλ δηακαξηπξνκέλσλ καζεηώλ ηνπ ηεξνθήξπθα Γηαλ Υνπο (Υνπζίηεο) λα ζπλάςνπλ ζρέζεηο κε ην Οξζόδνμν Παηξηαξρείν ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο. Αληηπξνζσπεία ησλ Υνπζηηώλ, ην κεηαξξπζκηζηηθό θίλεκα ησλ νπνίσλ ζπληάξαμε επί δύν αηώλεο όιν ηνλ θεληξνεπξσπατθό ρώξν, κεηέβε ηελ πεξίνδν ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηήζεη ηηο ζέζεηο ηνπ λένπ επαλαζηαηηθνύ δόγκαηνο κε εθπξνζώπνπο ηνπ Παηξηαξρείνπ. Ο απηνθξάηνξαο Ησάλλεο Ζ ν Παιαηνιόγνο ζπγθάιεζε ζύλνδν ηεξαξρώλ, ζηελ νπνία θεληξηθό ξόιν δηαδξακάηηζε ν Μαθάξηνο Μαθξήο, εγνύκελνο ηεο Μνλήο Παληνθξάηνξα, ν νπνίνο πξόηεηλε ζηνπο Σζέρνπο αληηπξνζώπνπο λα εληαρζνύλ ζηνπο θόιπνπο ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο. Από νξηζκέλεο γξαπηέο πεγέο γλσξίδνπκε όηη ν ίδηνο ν Γηαλ Υνπο βξηζθόηαλ ζε επαθή κε «Έιιελεο» πξνθεηκέλνπ λα δώζεη εξκελεία ζε θάπνηεο δνγκαηηθέο δηαθνξέο πνπ ρώξηδαλ ηελ Οξζόδνμε θαη ηελ Καζνιηθή Δθθιεζία. ην γλσζηό θπιιάδην Περί Ερμηνείας ηης Πίζηεως (Výklad viery) αλαθέξεηαη ε γλσζηή δηαθνξά γηα ην «filioque», όπσο θη άιια εξκελεπηηθά θαη εηπκνινγηθά ζέκαηα. ηηο αξρέο ηνπ 16 νπ αηώλα, όηαλ ε επηξξνή ηεο Αλαγέλλεζεο θαη ηνπ Αλζξσπηζκνύ έγηλε αηζζεηή θαη ζηελ Πξάγα νξηζκέλνη Σζέρνη δηαλννύκελνη πξνζπάζεζαλ λα ιάβνπλ γλώζε ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ θεηκέλσλ. Πξώηνο ν Βάηζιαβ Πίζεηζθη κεηέθξαζε ην 1512 από ηα ειιεληθά ζηα ηζερηθά έλα λόζν θείκελν πνπ απνδηδόηαλ ζηνλ Ηζνθξάηε (ςεπδν-ηζνθξάηεο), ην νπνίν σζηόζν ηππώζεθε γηα πξώηε θνξά κόιηο ην Σν 1537 ν γηαηξόο Γηαλ Φξαληο, από γλσζηή αζηηθή νηθνγέλεηα ηεο Πξάγαο, δηέζεζε έλα ζεβαζηό πνζό πξνθεηκέλνπ λα βξεζεί ιέθηνξαο ησλ ειιεληθώλ γηα λα δηδάμεη ηελ Ηιηάδα ηνπ Οκήξνπ ζηνπο θνηηεηέο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Πξώηνο δάζθαινο ησλ ειιεληθώλ ζηελ ηζερηθή πξσηεύνπζα έγηλε ν Μαηζαίνο Κνιιίλνπο, καζεηήο ηνπ γλσζηνύ Γεξκαλνύ αλζξσπηζηή Φίιηππνπ Μειάγρζσλα. Ζ παξάδνζε δηδαζθαιίαο ησλ ειιεληθώλ δηαηεξήζεθε ζηελ ηζερηθή Παηδεία κέρξη ηα κέζα ηνπ 20 νπ αηώλα. Από ην 1556 ηα ηάγκα ησλ Ηεζνπτηώλ θαζηέξσζε ηε δηδαζθαιία ησλ ειιεληθώλ ζε ηαθηηθή βάζε ζηελ εζηία ηνπ Κιέκεληηλνπκ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Μαηζαίνπ Κνιιίλνπο, ηελ έδξα ηνπ ζην Παλεπηζηήκην ηεο Πξάγαο αλέιαβε γηα έλα ζύληνκν ρξνληθό δηάζηεκα ν εθ Υίνπ ιόγηνο Ηάθσβνο (ςεπδν-)παιαηνιόγνο, ν νπνίνο αλ θαη κνλαρόο θαζνιηθνύ κνλαζηηθνύ ηάγκαηνο πξνεγνπκέλσο παληξεύηεθε κε κηα λεαξή θνπέια από εύπνξε νηθνγέλεηα ηεο Πξάγαο. ηε κλήκε ηνπ πξνθαηόρνπ ηνπ Μαηζαίνπ Κνιιίλνπο αλέγεηξε επηηάθην πιάθα από θνθθηλόρξσκα κάξκαξν θαη ζρεηηθή επηγξαθή γξακκέλε ζηελ ειιεληθή γιώζζα, ε νπνία δηαζώδεηαη κέρξη ζήκεξα ζε πεξίνπηε ζέζε ζηελ θεληξηθή αίζνπζα ηειεηώλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Καξόινπ. Ζ πνιπηάξαρε δσή ηνπ Ηάθσβνπ Παιαηνιόγνπ ελέπλεπζε ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηώλα ηνλ Έγθνλ Έξβηλ Κηο, γλσζηό σο «θινγεξό ξεπόξηεξ» ηεο Πξάγαο ηνπ Μεζνπνιέκνπ, ν νπνίνο ηνπ αθηέξσζε έλα θεθάιαην ζηε γλσζηό ζπιινγή ησλ δηεγεκάησλ ηνπ «Ο πεξίεξγνο ηεο Πξάγαο» (Pražský pitaval). Από ηα ηέιε ηνπ 16 νπ αηώλα θαηαγξάθνληαη επίζεο νη πξώηεο επηζθέςεηο Σζέρσλ ηαμηδησηώλ ζε ειιαδηθέο πεξηνρέο. Σν θαινθαίξη ηνπ 1598 ν Σζέρνο επγελήο Κξύζηνθ Υαξάλη επηζθέθηεθε ηα ελεηνθξαηνύκελα Ηόληα λεζηά θαζώο θαη ηελ από ην 1571 ηνπξθνθξαηνύκελε Κύπξν. Ο Υαξάλη θαηέγξαςε ηηο εληππώζεηο ηνπ θαη ηηο εμέδσζε ζε βηβιίν ην ην βηβιίν πέξα από ηηο εζλνγξαθηθέο παξαηεξήζεηο πξνβάιιεηαη επίζεο ε θαηαπίεζε πνπ πθίζηαλην νη Έιιελεο από ηνπο Οζσκαλνύο. Σελ ίδηα επνρή ν γλσζηόο Σζέρνο κπζνπιάζηεο θαη ρξνληθνγξάθνο Υάγηεθ ηνπνζεηνύζε ηελ θαηαγσγή ησλ Σζέρσλ ζηε ζεκεξηλή Κξναηία, ζε έλα ρώξν θνληά ζην γλσζηό θόζκν ηεο αξραηόηεηαο, θαη κε αξθεηή δόζε θαληαζίαο αλήγαγε ηελ θαηαγσγή ησλ Σζέρσλ ζηνλ δηθήο ηνπ θαηαζθεπήο πξνπάηνξα ησλ Διιήλσλ Γηαθεηόθηζε Γηαβάλα. Πξόβαιε κάιηζηα ηελ ππόζεζε όηη ιόγσ γεηηλίαζεο Διιήλσλ θαη Σζέρσλ ε ηζερηθή γιώζζα ζα κπνξνύζε λα ζεσξεζεί ζπγγεληθή ηεο ειιεληθήο. Δίλαη γλσζηό όηη ηελ πεξίνδν ηεο ηνπξθνθξαηίαο πνιινί Έιιελεο θαηέθπγαλ ζε δηάθνξεο ρώξεο ηεο Δπξώπεο ηδξύνληαο ζε νξηζκέλεο απ απηέο αθκάδνπζεο θνηλόηεηεο. Μνινλόηη ζήκεξα δηαζέηνπκε

3 επαξθή ζηνηρεία γηα ηε ιεηηνπξγία εύπνξσλ ειιεληθώλ θνηλνηήησλ ζε δηάθνξεο πόιεηο ηεο ηόηε Απζηξν-νπγγαξίαο, δειαδή ζε κηθξή απόζηαζε από ηηο ηζερηθέο πεξηνρέο, ζηελ ίδηα ηελ Σζερία δελ ηεθκεξηώλεηαη κέρξη ηε ιήμε ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ε ύπαξμε νπνηαζδήπνηε αμηόινγεο ειιεληθήο θνηλόηεηαο. Καηαγξάθεηαη όκσο ε παξνπζία αξθεηώλ κεκνλσκέλσλ Διιήλσλ πνπ δηήιζαλ από ηελ Σζερία. Έλαο από ηνπο πξώηνπο Έιιελεο πνπ ήξζαλ ζε επαθή κε ηα ηζερηθά γξάκκαηα ήηαλ ν Γηώξγνο Εαβηξάο, πξόζθπγαο εγθαηεζηεκέλνο ζηελ Οπγγαξία, ν νπνίνο ζην δεύηεξν ήκηζπ ηνπ 18 νπ αηώλα κεηέθξαζε ζηα ειιεληθά ην Orbis Pictus ηνπ Κνκέληνπο. Σν 1800 ν Εαβηξάο πξαγκαηνπνίεζε πεξηεγήζεηο ζε αξθεηέο πεξηνρέο ηεο Σζερίαο ηηο νπνίεο ζηε ζπλέρεηα θαηέγξαςε ζην πόλεκά ηνπ «Περιήγηζη». Από ηηο πόιεηο πνπ επηζθέθηεθε ν Εαβηξάο ζηε Βνεκία θαη ηε Μνξαβία αλαθέξεη ην Ελότκν, ηε Γηριάβα, ηελ Κνύηλα Υόξα, ην Κνιίλ, ην Σέπιηηζε θαη θπζηθά ηελ Πξάγα, ζηελ νπνία κεηαμύ άιισλ - επηζθέθηεθε ηνλ ηάθν ηνπ αζηξνλόκνπ Σύρν ληε Μπξάρε πνπ κέρξη ζήκεξα βξίζθεηαη ζηνλ επηβιεηηθό γνηζηθό λαό ηεο Παλαγίαο ηεο Σπλ. Οη ηζερηθέο πεξηθέξεηεο ρξεζηκνπνηνύληαλ ζπρλά γηα ηε θηινμελία Διιήλσλ πνπ είραλ ππνπέζεη ζηε δπζκέλεηα ηεο νζσκαληθήο δηνίθεζεο. Γλσζηή είλαη ε παξακνλή ηνπ θαλαξηώηε εγεκόλα ηεο Μνιδνβιαρίαο Αιέμαλδξνπ Τςειάληε, παππνύ ηνπ πξσηεξγάηε ηεο Φηιηθήο Δηαηξείαο. Ο Αιέμαλδξνο Τςειάληεο ν πξεζβύηεξνο εμνξίζηεθε ηελ πεξίνδν ζην Μπξλν. Σηκήο έλεθελ κέρξη ζήκεξα ζηε κεγαινύπνιε ηεο Μνξαβίαο ππάξρεη ε νδόο Τςειάληε. Τπό πην ηξαγηθέο πεξηζηάζεηο θαηέθπγε ζηελ Απζηξν-νπγγαξία ν εγγνλόο ηνπ Αιέμαλδξνο ακέζσο κεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 21 ζηε Μνιδνβιαρία. Ο Αιέμαλδξνο Τςειάληεο ν λεώηεξνο θπιαθίζηεθε αξρηθά ζην θξνύξην Μνπθάηζεβν ηεο Τπεξθαξπαζίαο θαη ζηε ζπλέρεηα ζην ζηξαηόπεδν Σεξεδίλ ηεο Κεληξηθήο Σζερίαο. Σν Σεξεδίλ ηελ πεξίνδν ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ κεηαηξάπεθε ζε ζηξαηόπεδν ζπγθέληξσζεο δεθάδσλ ρηιηάδσλ Δβξαίσλ θαη πνιηηηθώλ θξαηνπκέλσλ από δηάθνξεο ρώξεο ηνπ θόζκνπ, κεηαμύ δε απηώλ θαη από ηελ Διιάδα. Σν 1993 εθπξόζσπνη ησλ ειιεληθώλ θνηλνηήησλ ηεο Σζερίαο ηνπνζέηεζαλ έμσ από έλα θειί ηνπ Τςειάληε ηηκεηηθή πιαθέηα, ελώ αθξηβώο ζην δηπιαλό θειί άιιε κηα πιαθέηα ππελζπκίδεη όηη ζηνλ ίδην ρώξν «θηινμελήζεθε» κέρξη ην ζάλαηό ηνπ θαη ν έξβνο θνηηεηήο Γθαβξίιν Πξίληζηπ, ν άλζξσπνο πνπ ηνλ Ηνύιην ηνπ 1914 δνινθόλεζε ζηελ αγνξά ηνπ εξάγεβν ηνλ Αξρηδνύθα Φεξδηλάλδν δίλνληαο ηελ αθνξκή γηα ην μέζπαζκα ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Ζ επαλάζηαζε ηνπ 21 είρε κεγάιε απήρεζε ζηηο ηζερηθέο εθεκεξίδεο εθείλεο ηεο επνρήο νη νπνίεο αλ θαη ππόθεηλην ζε ινγνθξηζία δελ έθξπβαλ ηε ζπκπάζεηά ηνπο πξνο ηνπο Έιιελεο επαλαζηάηεο. Ζ ζπκπάζεηα ησλ Σζέρσλ πξνο ηελ ειιεληθή επαλάζηαζε αζθαιώο ζρεηίδνληαλ κε ην δηθό ηνπο όξακα εζληθήο ρεηξαθέηεζεο από ηελ θεδεκνλία ησλ Απζηξηαθώλ. Με ηδηαίηεξε ζπκπάζεηα αληηκεηώπηζαλ νη ηζερηθέο εθεκεξίδεο θαη ηα απαλσηά επαλαζηαηηθά θηλήκαηα πνπ ζεκεηώζεθαλ ζηελ Κξήηε θαηά ην δεύηεξν ήκηζπ ηνπ 19 νπ αηώλα. Ζ εζληθή αθύπληζε ησλ Σζέρσλ ζπλνδεύηεθε από κηα πξνζπάζεηα θαιιηέξγεηαο θαη αλαβίσζεο ηνπ αξραηνειιεληθνύ ηδαληθνύ ηεο θαινθαγαζίαο, ηδέα πνπ πηνζεηήζεθε θαη πξνσζήζεθε από ηελ νξγάλσζε σκαηηθήο Αγσγήο «νθόι», ηελ νπνία ίδξπζε ν Μίξνζιαβ Σπξο, θαζεγεηήο Κιαζζηθήο Αξραηνινγίαο θαη Αηζζεηηθήο. Ο Μίξινζιαβ Σπξο θαιιηέξγεζε κεηαμύ άιισλ ηελ ηδέα ηεο αλαβίσζεο ηνπ πλεύκαηνο ησλ αξραίσλ Οιπκπηαθώλ Αγώλσλ αξθεηέο δεθαεηίεο πξηλ ηε δηνξγάλσζε ηεο πξώηεο Οιπκπηάδαο ησλ Αζελώλ ην αλ έηνηκνη από θαηξό νη Σζέρνη εθπξνζσπήζεθαλ ζηελ πξώηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή κε ην δηθό ηνπο Πξόεδξν Γίξδη Γθνύηα-Γηαξθόθζθη. Σελ αλεμάξηεηε Διιάδα πξνο ην ηέινο ηνπ 19 νπ αηώλα είραλ ηε δπλαηόηεηα λα επηζθεθζνύλ θαη αξθεηνί ζεκαληηθνί Σζέρνη δηαλννύκελνη εθείλεο ηεο επνρήο, όπσο ν Βίηηεζιαβ Υάιεθ θαη ν Γηαλ Νεξνύληα, ν ζπγγξαθέαο από ηνλ νπνίν αξγόηεξα δαλείζηεθε ην όλνκά ηνπ ν Υηιηαλόο πνηεηήο Πάκπιν Νεξνύληα. Από την ανεξαπτησία τηρ Σσεσοσλοβακίαρ μέσπι τη λήξη τος Β Παγκοσμίος Πολέμος ηηο ζρέζεηο ηεο Σζερνζινβαθίαο, πνπ αλεμαξηεηνπνηήζεθε ζηηο 28 Οθησβξίνπ 1918, κε ηελ Διιάδα δηαδξακάηηζαλ πξσηαγσληζηηθό ξόιν νη αλακθίβνια ζεκαληηθόηεξεο πξνζσπηθόηεηεο εθείλεο ηεο πεξηόδνπ: ν πξώηνο Πξόεδξνο ηεο αλεμάξηεηεο Σζερνζινβαθίαο Σόκαο Γθέξπθ Μάζαξπθ θαη ν πξσζππνπξγόο ηεο Διιάδαο Διεπζέξηνο Βεληδέινο. Οη δύν άλδξεο ζπλαληήζεθαλ επαλεηιεκκέλα ζηηο ζπλόδνπο ησλ Παξηζίσλ θαη ησλ Βεξζαιιηώλ θαηά ηηο νπνίεο θαζνξίζηεθαλ ηα λέα, δηεπξπκέλα ζύλνξα ησλ ρσξώλ ηνπο. Μάζαξπθ θαη Βεληδέινο ηαίξηαδαλ ηόζν θπζηνγλσκηθά όζν θαη πνιηηηθά,

4 θαζώο ην ζπκθέξνλ θαη ησλ δύν ρσξώλ πξόθξηλε ηε ζπλεξγαζία ηνπο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο ζε έλα ζύζηεκα ζπιινγηθήο αζθάιεηαο. Ζ πξώηε ειιεληθή Πξεζβεία ζηελ Πξάγα εγθαηλίαζε ηε ιεηηνπξγία ηεο ζηηο 25 Μάηνπ 1920, όηαλ ν πξέζβεο Υαξάιακπνο ηκόπνπινο επέδσζε ηα δηαπηζηεπηήξηά ηνπ ζηνλ Σζέρν Πξόεδξν Μάζαξπθ. Ζ πξώηε ηζερνζινβάθηθε Πξεζβεία ζηελ Αζήλα άξρηζε λα ιεηηνπξγεί δύν ρξόληα αξγόηεξα όηαλ ν πξώηνο Πξέζβεο Κάξει Μεηζίξδ επέδσζε ζηηο 8 Απξηιίνπ 1922 ηα δηαπηζηεπηήξηα ηνπ ζηνλ βαζηιηά Κσλζηαληίλν. Μεηαμύ ησλ δύν ρσξώλ ππνγξάθηεθαλ αξθεηέο ζπκθσλίαο δηκεξείο ζπλεξγαζίαο ελώ ζεκαληηθή πξόνδν ζεκείσζαλ θαη νη δηκεξείο εκπνξηθέο αληαιιαγέο. Ζ Σζερνζινβαθία πξνκεζεπόηαλ ζε ηαθηηθή βάζε από ηελ Διιάδα θαπλό, εηζήγαγε ειιεληθά θξαζηά θαη ζε κηθξόηεξν βαζκό εζπεξηδνεηδή, ελώ ε Σζερνζινβαθία εμήγαγε ζηελ Διιάδα νξπθηά, δάραξε, παιηθά, ηα γλσζηά πνξζειάληλα πξντόληα θαη ζε κηθξόηεξν βαζκό απηνθίλεηα, κεραλνθαηαζθεπέο αθόκα θαη όπια γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ειιεληθνύ ζηξαηνύ. Σελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ θαηαγξάθηεθε ζεκαληηθό ελδηαθέξνλ ηζερνζινβάθσλ δηαλννπκέλσλ γηα ηνλ αξραηνειιεληθό θαη βπδαληηλό πνιηηηζκό, παξάδεηγκα από ην 1929 άξρηζε λα εθδίδεηαη ε επεηεξίδα Byzantinoslavica ε νπνία εμαθνινπζεί λα εθδίδεηαη κέρξη ζήκεξα. Αξθεηνί Σζέρνη παλεπηζηεκηαθνί έζηξεςαλ ην εξεπλεηηθό ηνπο ελδηαθέξνλ ζηελ αξραία Διιάδα θαη ζηελ αξραηνειιεληθή θηινινγία. Από ηνπο θιαζηθνύο θηιόινγνπο μερώξηζε ν Φξάληηζεθ Νόβνηλη, από ηνπο αξραηνιόγνπο ν Αληνλίλ αιάηο (κε ζεκαληηθέο έξεπλεο ζηε ακνζξάθε θαη ζηνπο Γειθνύο), ελώ ζηε βπδαληηλνινγία δηαθξίζεθαλ ν Γηάξνζιαβ Μπίληιν θαη ε Μηιάληα Πανύινβα. ηελ ίδηα πεξίνδν αλάγεηαη θαη ε πνιύκελε παξακνλή ηνπ ζπγγξαθέα Νίθνπ Καδαληδάθε ζην κηθξό γεξκαλόθσλν ρσξηό Μπόδη Νηαξ πνπ βξίζθεηαη ζηε γεξκαλν-ηζερηθή κεζόξην. Δθεί ν Καδαληδάθεο ζπλέγξαςε ην κεγαιύηεξν ηκήκα ηεο «Οδύζζεηαο», πνπ απνηειεί ην εθηελέζηεξν ζηηρνπξγηθό έξγν ηεο ειιεληθήο γξακκαηείαο. Αο ζεκεησζεί όηη ν Καδαληδάθεο ζπλδέζεθε κεηαπνιεκηθά κε ηνλ γλσζηό Έιιελα κνπζηθνζπλζέηε Μπόρνπζιαβ Μαξηίλνπ, ν νπνίνο βαζηά επεξεαζκέλνο από ην κπζηζηόξεκα «Ο Υξηζηόο μαλαζηαπξώλεηαη» ζπλέζεζε ην ιηκπξέην «Σα πάζε ησλ Διιήλσλ» πνπ θαηά θαηξόο έρεη παξνπζηαζηεί ζε αξθεηέο ιπξηθέο ζθελέο δπηηθνεπξσπατθώλ πόιεσλ θαη θπζηθά ηεο Πξάγαο. Σε ζρέζε ηνπ Μπόρνπζιαβ Μαξηίλνπ κε ηνλ Νίθν Καδαληδάθε έρεη θαηαγξάςεη ζε λεώηεξε κειέηε ηεο ε παλεπηζηεκηαθόο Ρνύδελα Νηνζηάινβα. Αο ζεκεησζεί όηη ζρεδόλ ην ζύλνιν ησλ κπζηζηνξεκάησλ ηνπ Νίθνπ Καδαληδάθε έρεη κεηαθξαζηεί ζηελ ηζερηθή γιώζζα θαη έηζη απνηειεί ηνλ πιένλ κεηαθξαζκέλν Έιιελα ζπγγξαθέα ζηελ ηζερηθή γιώζζα. Οη Σζέρνη θίινη ηεο θιεξνλνκηάο ηνπ Καδαληδάθε δξαζηεξηνπνηνύληαη από ην 1997 ππό ηε ζηέγε ηνπ ηζερηθνύ παξαξηήκαηνο ηεο «Δηαηξείαο Νίθνπ Καδαληδάθε». Από το 1945 μέσπι σήμεπα Μεηά ηνλ πόιεκν Σζερνζινβαθία θαη Διιάδα βξέζεθαλ λα αλήθνπλ ζε δπν αληίπαια ςπρξνπνιεκηθά ζηξαηόπεδα. Σν 1946 ε Διιάδα επαλαδξαζηεξηνπνίεζε ηελ πξεζβεία ηεο ζηελ Πξάγα, δελ έπξαμε όκσο ην ίδην θαη ε Σζερνζινβαθία, νη δηπισκάηεο ηεο νπνίαο ππνζηήξημαλ ηηο εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο πνπ πξόβαιε ε ηόηε θνκκνπληζηηθή Βνπιγαξία εηο βάξνο ηεο Διιάδαο. Σνλ Μάξηην ηεο ίδηαο ρξνληάο έθηαζε ζηελ Πξάγα ν Νίθνο Εαραξηάδεο, εγέηεο ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο Διιάδαο (ΚΚΔ) ν νπνίνο πξνπνιεκηθά αθόκα είρε παληξεπηεί κε ηελ ηζέρα θνκκνπλίζηξηα Μαξία Ννβάθνβα. ηελ Πξάγα ν Εαραξηάδεο παξαθνινύζεζε ην 8 ν ζπλέδξην ηνπ ΚΚ Σζερνζινβαθίαο ην νπνίν δπν ρξόληα αξγόηεξα (25 Φεβξνπαξίνπ 1948) αλέιαβε ηε κνλνπσιηαθή άζθεζε ηεο εμνπζίαο ζηε ρώξα. Οη ηζερνζινβάθνη θνκκνπληζηέο άξρηζαλ από ηελ άλνημε ηνπ 1948 λα απνζηέιινπλ κπζηηθά κεγάιεο πνζόηεηεο όπισλ θαη ππξνκαρηθώλ ζηνπο αληάξηεο ηνπ θνκκνπληζηηθνύ Γεκνθξαηηθνύ ηξαηνύ Διιάδαο (ΓΔ). Σελ ίδηα επνρή άξρηζαλ λα θηάλνπλ ζηελ Σζερνζινβαθία εθαηνληάδεο παηδηά από ηηο πεξηνρέο πνπ καίλνληαλ ν ειιεληθόο εκθύιηνο πόιεκνο. Πξόθεηηαη γηα ηα παηδηά ηνπ ιεγόκελνπ παηδνκαδώκαηνο, ηα νπνία έηπραλ ζξηακβεπηηθήο ππνδνρήο θαη ππνδεηγκαηηθήο θηινμελίαο από ην λεόηεπθην θνκκνπληζηηθό θαζεζηώο. Σα παηδηά ειιεληθήο θαη ζιαβνκαθεδνληθήο θαηαγσγήο μεπέξαζαλ ην ζέξνο ηνπ 1949 ηηο θαη θηινμελήζεθαλ ζε παηδηθνύο ζηαζκνύο πνπ σο επί ην πιείζηνλ ιεηηνύξγεζαλ ζε παιάηηα πνπ είραλ θαηαζρεζεί από αζηηθέο νηθνγέλεηεο Σζερνζινβάθσλ. Από ηηο 29 Απγνύζηνπ 1949, ηελ εκέξα πνπ ζηελ Διιάδα έιεμαλ νη πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο κε ήηηα ηνπ ΓΔ ζηελ νξνζεηξά Γξάκκνο, άξρηζαλ λα θηάλνπλ ζηελ Σζερνζινβαθία απαλσηέο απνζηνιέο

5 ελειίθσλ πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ από ηελ Διιάδα. Οη κηζνί πεξίπνπ απ απηνύο έθηαζαλ από ηελ ειιεληθή θνηλόηεηα Μπνύιθεο πνπ ιεηηνπξγνύζε λσξίηεξα ζηε γηνπγθνζιαβηθή Βντβνληίλα, ελώ νη άιινη κηζνί έθηαζαλ κε θαξάβηα πνπ ζάιπαξαλ από αιβαληθά ιηκάληα θαη κέζσ Γηβξαιηάξ ηνπο απνβίβαζαλ ζε πνισληθά ιηκάληα. Οη Έιιελεο πξόζθπγεο πνπ έθηαζαλ ζηελ Σζερνζινβαθία μεπεξλνύζαλ, καδί κε ηα παηδηά πνπ είραλ θηάζεη λσξίηεξα, ηηο θαη απνηεινύζαλ ηε δεύηεξε, κεηά ηελ Σαζθέλδε, πνιππιεζέζηεξε θνηλόηεηα Διιήλσλ πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ ζην εμσηεξηθό. Μεηά από έλα ζύληνκν δηάζηεκα πνπ πέξαζαλ ζε θαξαληίλα νη πξόζθπγεο εγθαηαζηάζεθαλ ζε πεξίπνπ 20 νηθηζκνύο θαη πόιεηο ησλ λνκώλ Γηέζεληθ, Κξλνθ θαη Εάκπεξγθ πνπ βξίζθνληαη ζηα ζύλνξα κε ηελ Πνισλία. Από ην 1949 αξρίδεη νπζηαζηηθά ε καδηθή παξνπζία Διιήλσλ ζηελ Σζερνζινβαθία, εηδηθόηεξα ζηελ Σζερία, ε νπνία ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα. Αγθάζη ζηηο ειιελν-ηζερνζινβάθηθεο ζρέζεηο απνηέιεζαλ δηάθνξεο δηπισκαηηθέο δηελέμεηο, παξάπιεπξεο επηπηώζεηο ηνπ Δκθπιίνπ, όπσο π.ρ. ν επαλαπαηξηζκόο ησλ αηρκαιώησλ ηνπ ΓΔ πνπ είραλ νδεγεζεί ζηελ Σζερνζινβαθία θη αξθεηνί απ απηνύο θξαηνύληαλ ζε θπιαθέο ή ζε ζηξαηόπεδα εξγαζίαο, ή ν επαλαπαηξηζκόο αξθεηώλ δεθάδσλ παηδηώλ πνπ νη γνλείο ηνπο έκεηλαλ ζηελ Διιάδα. Μηα πξόζθαηξε βειηίσζε ζηηο δηκεξείο ζρέζεηο εκθαλίζηεθε ην 1954, όηαλ μαλάξρηζε λα ιεηηνπξγεί ε ηζερνζινβάθηθε Πξεζβεία ζηελ Αζήλα. Σελ ίδηα ρξνληά επηηξάπεθε θαη ν καδηθόο επαλαπαηξηζκόο 800 πεξίπνπ πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ, κεηαμύ ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνληαλ θαη νη αηρκάισηνη ηνπ ΓΔ, θαζώο θαη ηα παηδηά πνπ νη ζπγγελείο ηνπο είραλ παξακείλεη ζηελ Διιάδα. Από ηελ ίδηα ρξνληά εγθαηληάζηεθε εθ λένπ ε ηζερνζινβαθηθή ζπκκεηνρή ζηε Γηεζλή Έθζεζε ηεο Θεζζαινλίθεο. ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 ηελ πεξίνδν πνπ ζηελ Διιάδα θπβεξλνύζε ε Έλσζηο Κέληξνπ, ζεκεηώζεθε αλαβάζκηζε ησλ δηπισκαηηθώλ ζρέζεσλ ησλ δύν ρσξώλ, νη νπνίεο δελ δηαθόπεθαλ νύηε ηελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο ησλ ζπληαγκαηαξρώλ. Παξαδόμσο ηελ πεξίνδν ηεο ρνύληαο νη δηκεξείο εκπνξηθέο αληαιιαγέο παξέκεηλαλ ζε πςειό ζρεηηθό επίπεδν, κνινλόηη ζε πνιηηηθό επίπεδν ζπλερίζηεθαλ νη αληεγθιήζεηο κε αθνξκή ηελ επηβνιή ηεο δηθηαηνξίαο ζηελ Διιάδα (Απξίιηνο 1967) ή ηελ θαηαζηνιή ηεο Άλνημεο ηεο Πξάγαο από ηα ζηξαηεύκαηα ηνπ πκθώλνπ ηεο Βαξζνβίαο (Αύγνπζηνο 1968). Οη ειιελν-ηζερνζινβαθηθέο ζρέζεηο αλαζεξκάλζεθαλ κεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ Διιάδα (Ηνύιηνο 1974). ηαζκό ζηηο ζρέζεηο ησλ δύν ρσξώλ απνηέιεζε ε επίζθεςε ηνπ Κσλζηαληίλνπ Καξακαλιή ζηελ Πξάγα (1979), ε πξώηε επίζθεςε έιιελα πξσζππνπξγνύ ζηελ ηζερνζινβαθηθή πξσηεύνπζα. Αθνινύζεζε ε ππνγξαθή κηαο ζεηξάο ζπκθσληώλ γηα ηε δηεπθόιπλζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζηηθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμύ ησλ δύν ρσξώλ. Νέα βειηίσζε ζην επίπεδν ησλ δηκεξώλ ζρέζεσλ θαηαγξάθεθε κεηά ηε δεκηνπξγία ηεο πξώηεο ζνζηαιηζηηθήο θπβέξλεζεο ζηελ Διιάδα (1981). Δπί θπβέξλεζεο ΠΑΟΚ αλαγλσξίζηεθε ε Δζληθή Αληίζηαζε θαη απνδόζεθε ε ειιεληθή ηζαγέλεηα ζηνπο πεξηζζόηεξνπο πνιηηηθνύο πξόζθπγεο (από ηνλ επαλαπαηξηζκό εμαηξέζεθαλ νη «κε Έιιελεο ην γέλνο», δει. νη ιαβνκαθεδόλεο), νη νπνίνη από ην 1975 είραλ αξρίζεη λα επαλαπαηξίδνληαη ζηελ Διιάδα. Σε δηαδηθαζία επαλαπαηξηζκνύ δηεπθόιπλε ε ζπκθσλία πνπ ππέγξαςε ην 1985 ν ζνζηαιηζηήο πξσζππνπξγόο Αλδξέαο Παπαλδξένπ κε ηελ ηζερνζινβαθηθή θπβέξλεζε. Βάζεη απηήο ηεο ζπκθσλίαο δηεπζεηνύληαλ, κεηαμύ άιισλ, ηα ζπληαμηνδνηηθά δηθαηώκαηα ησλ πξνζθύγσλ, αθνύ ε ηζερνζινβαθηθή πιεπξά θαηέβαιε ζην ειιεληθό Γεκόζην πνζό ηεο ηάμεο ησλ 24 εθαη. ακεξηθαληθώλ δνιαξίσλ, πξνθεηκέλνπ λα ζπληαμηνδνηεζνύλ νη πξόζθπγεο. πλνιηθά νη πξόζθπγεο πνπ επαλαπαηξίζηεθαλ ζηελ Διιάδα από ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 έσο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ππνινγίδνληαη ζε άηνκα. ηελ Σζερνζινβαθία παξέκεηλαλ πεξίπνπ ηέζζεξηο ρηιηάδεο άηνκα, νη πεξηζζόηεξνη εθ ησλ νπνίσλ δνπλ ζε κηθηέο νηθνγέλεηεο. Ζ βειηίσζε ησλ δηκεξώλ ζρέζεσλ νδήγεζε ζε κηα πξσηνθαλή αλάπηπμε ησλ Διιεληθώλ Γξακκάησλ ζηελ Σζερνζινβαθία. Μεηαμύ απηώλ πνπ πξσηαγσλίζηεζαλ ζηνλ ηνκέα απηό ζπκπεξηιακβάλνληαη ν θαζεγεηήο αξραηνινγίαο Γηαλ Μπόνπδεθ, νη βπδαληηλνιόγνη Μπνρνπκίια Εαζηηέξνβα, ε Βηέξα Υξόρνβα, ν Μίιαλ Λόνο θαη ν Βιαληηκίξ Βαβξδίλεθ. ηνλ ηνκέα ηεο θιαζηθήο θηινινγίαο ην δεύγνο Αληνλίλ θαη Νηάγθκαξ Μπαξηόληεθ, νη ηζηνξηθνί ηεο αξραίαο Διιάδαο Πάβει Οιίβα θαη Ράληηζιαβ Υόζεθ, ελώ ζεκαληηθή γηα ηε γλσξηκία ηεο ηζηνξίαο ηεο Νεώηεξεο Διιάδαο ππήξμε ε ζπλεηζθνξά ηνπ βαιθαλνιόγνπ Πάβει Υξάληεηζλη ( ), ν νπνίνο ηέζεθε επηθεθαιήο ζπγγξαθηθήο νκάδαο πνπ εμέδσζε ηελ «Ιζηορία ηης Ελλάδας», πνπ απνηειεί κηα εθηελή όζν θαη αμηόπηζηε αλαδξνκή ζηελ

6 ηζηνξία ηνπ ειιαδηθνύ ρώξνπ από ηελ πξντζηνξηθή επνρή κέρξη ζήκεξα. Ο Πάβει Υξάληεηζλη δεκνζίεπζε επίζεο ζεηξά κνλνγξαθηώλ θαη άξζξσλ αλαθνξηθά κε ηε λεώηεξε ηζηνξία ηεο Διιάδαο θαη ηνπ επξύηεξνπ βαιθαληθνύ ρώξνπ, από ηα νπνία αληινύλ θαη νη ζεκεξηλνί εξεπλεηέο. Καζνξηζηηθό ξόιν ζηελ θαζηέξσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Νέσλ Διιεληθώλ ζηε Φηινζνθηθή ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Πξάγαο δηαδξακάηηζε ε παλεπηζηεκηαθόο Ρνύδελα Νηνζηάινβα, ε νπνία ζηειέρσζε από ηελ πξώηε ζηηγκή ηελ έδξα ηεο λενειιεληθήο γιώζζαο, δίπια ζηνλ πξώην πθεγεηή Γεκήηξε Παπά θαη ηνλ Θεόδσξν Νεδέιθν ζηε ζπλέρεηα. Ζ θ. Νηνζηάινβα πξσηνζηάηεζε θαη ζηελ ίδξπζε Σκήκαηνο Νέσλ Διιεληθώλ ζην Παλεπηζηήκην Μάζαξπθ ηνπ Μπξλν, ιίγν κεηά ην πξόζθαηξν θιείζηκν ηνπ Σκήκαηνο ζηελ Πξάγα (1994). Ζ λενειιελίζηξηα θαη βπδαληηλνιόγνο Ρνύδελα Νηνζηάινβα ζηα 65 ρξόληα ηεο παλεπηζηεκηαθή ηεο θαξηέξαο κεηέθξαζε ζηα ηζερηθά ηα ζεκαληηθόηεξα έξγα ηεο βπδαληηλήο θαη λενειιεληθήο ινγνηερλίαο. Γηα ηελ πξνζθνξά ηεο απηή ε θ. Νηνζηάινβα ηηκήζεθε ην 2011 από ηνλ Πξόεδξν ηεο Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο κε ην παξάζεκν ηνπ Σάγκαηνο ηνπ Φνίληθα. Αληίζηνηρε ζπλεηζθνξά ζηε δηάδνζε ησλ ηζερηθώλ γξακκάησλ ζηελ Διιάδα είρε ν Σζέρνο ηελ θαηαγσγή Κάξνινο Σζίδεθ, ν νπνίνο από ην 1929 κέρξη ην ζάλαηό ηνπ (Γεθέκβξηνο 2013) δνύζε ζηε Θεζζαινλίθε. Ο θ. Σζίδεθ, πέξαλ από ηε ζεκαληηθή παξνπζία ηνπ ζηελ πνιηηηζηηθή δσή ηεο ειιεληθήο ζπκπξσηεύνπζαο, κεηέθξαζε ζηα ειιεληθά έλαλ κεγάιν αξηζκό πνηεκάησλ κεγάισλ Σζέρσλ θαη ινβάθσλ πνηεηώλ (άτθεξη, θάηζει, Βόιθεξ, Μπέδξνπηο, Γθάκπνξ θ.α.). Αο ζεκεησζεί όηη ηε δεθαεηία ηνπ 60 ν ηηκεκέλνο Έιιελαο πνηεηήο Γηάλλεο Ρίηζνο επηζθέθηεθε αξθεηέο θνξέο ηελ Σζερνζινβαθία κεηαθξάδνληαο κάιηζηα κηα εθηελή «Ανθολογία ηζεχικής και ζλοβακικής ποίηζης». Ζ ζρεηηθή Αλζνινγία δπζηπρώο δελ πξόιαβε λα θπθινθνξήζεη δηόηη θαηαζρέζεθε από όξγαλα ηεο ρνύληαο θαη νδεγήζεθε ζε πνιηνπνίεζε. Μεηά ηελ αιιαγή θαζεζηώηνο ζηελ Σζερνζινβαθία (1989) θαη ην «βεινύδηλν δηαδύγην» ηνπ 1992 κε ην νπνίν ε ρώξα δηαζπάζηεθε ζε Σζερία θαη ινβαθία δηακνξθώζεθαλ λέα δεδνκέλα ζηηο ζρέζεηο ηεο Διιάδαο κε ηηο δύν λενπαγείο ρώξεο. Σα ζεκαληηθόηεξν από απηά ήηαλ ε έλαξμε ελόο καδηθνύ θύκαηνο ηνπξηζκνύ πνπ ππνβνεζήζεθε από ηελ ακνηβαία θαηάξγεζε ησλ ζεσξήζεσλ (1991), από ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία νξηζκέλσλ πξώελ πνιηηηθώλ πξνζθύγσλ αιιά θαη από ηελ επηζπκία ησλ Σζέρσλ θαη ινβάθσλ λα γλσξίζνπλ από θνληά ηα κλεκεία, ηα ζέξεηξα θαη ηνλ θόζκν ηεο Διιάδαο. Από ην 2000 θαη κεηά ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ ηέηαξηε ζέζε ζε όηη αθνξά ηηο πξνηηκήζεηο ησλ Σζέρσλ ηνπξηζηώλ, θαζώο ρξόλν πεξί ηηο Σζέρνη ηνπξίζηεο επηιέγνπλ λα πεξάζνπλ ηηο δηαθνπέο ηνπο ζε ειιεληθά ζέξεηξα. Μεηαμύ ησλ αγαπεκέλσλ πξννξηζκώλ ησλ Σζέρσλ ζηελ Διιάδα ζπγθαηαιέγνληαη παξαδνζηαθά νη παξαιίεο ηεο Καηεξίλεο θαη ηεο Υαιθηδηθήο, ηα Ηόληα λεζηά, ε Κξήηε, ε Ρόδνο θαη άιια λεζηά ηνπ Αηγαίνπ. Αληίζηνηρα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ζε ηδηαίηεξα δεκνθηιή πξννξηζκό γηα ηνπο Έιιελεο ηνπξίζηεο αλαδείρηεθε ε Πξάγα, όπσο θαη ηα ηζερηθά ζέξεηξα Κάξινβπ Βάξπ θαη Σζέζθπ Κξνύκινβ. Τπνινγίδεηαη όηη πεξίπνπ 70 έσο Έιιελεο ηνπξίζηεο επηζθέπηνληαη εηεζίσο ηελ Σζερία, ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν ησλ Υξηζηνπγέλλσλ ή ηνπ Πάζρα. Ζ δηαθνξά πνπ θαηαγξάθεηαη ζην «ηνπξηζηηθό ηζνδύγην» ησλ δύν ρσξώλ βνεζάεη ηελ Διιάδα λα εμηζνξξνπήζεη ην εηο βάξνο ηεο κεγάιν έιιεηκκα πνπ θαηαγξάθεηαη ζηηο δηκεξείο εκπνξηθέο αληαιιαγέο, θαζώο νη ηζερηθέο εμαγσγέο ζηελ Διιάδα είλαη ηξηπιάζηεο ζε όγθν από ηηο αληίζηνηρεο ειιεληθέο εμαγσγέο ζηελ Σζερία. ην επξσπατθό επίπεδν Διιάδα θαη Σζερία βξέζεθαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηνπο ίδηνπο νξγαληζκνύο, ηδίσο κεηά ηελ έληαμε ηεο Σζερίαο ζην ΝΑΣΟ (1999) θαη ηελ ΔΔ (2004), κάιηζηα ε ζπκθσλία γηα ηελ έληαμε ηεο Σζερίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ππνγξάθηεθε από ηνλ Σζέρν Πξόεδξν Βάηζιαβ Κιάνπο ζηελ Αζήλα, ζην Εάππεην Μέγαξν, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ειιεληθήο Πξνεδξίαο ζηελ ΔΔ (Απξίιηνο 2003). Πύθλσζαλ νη δηκεξείο επαθέο κεηαμύ ησλ αλσηάησλ πνιηηηθώλ θαη πνιηηεηαθώλ παξαγόλησλ. ηαζεξή γέθπξα επηθνηλσλίαο κεηαμύ ησλ δύν ιαώλ απνηειεί ε παξνπζία ζρεδόλ ηεζζάξσλ Διιήλσλ ζηελ Σζερία θαη ε παξνπζία ρηιηάδσλ επαλαπαηξηζκέλσλ πξνζθύγσλ από ηελ Σζερνζινβαθία ζηελ Διιάδα. Οη Έιιελεο ηεο Σζερίαο είλαη νξγαλσκέλνη ζε έληεθα θνηλόηεηεο πνπ δξαζηεξηνπνηνύληαη

7 θπξίσο ζηα παξαδνζηαθά ηζρπξά θέληξα ηνπ πξνζθπγηθνύ ειιεληζκνύ (Κξλνθ, Οζηξάβα, νύκπεξθ), επίζεο ζην Μπξλν θαη ζηελ Πξάγα. ε κεγάιν βαζκό ζηελ αιιεινγλσξηκία ησλ δύν ιαώλ ζπκβάινπλ κε ην έξγν ηνπο θαη εμέρνληεο ζπγγξαθείο θαη άιινη θαιιηηέρλεο πνπ θξνληίδνπλ λα κεηαδίδνπλ ζηνηρεία ηνπ πνιηηηζκνύ ηνπο ελόο ιανύ ζηνλ άιιν. Μεηαμύ απηώλ αλακθίβνια ζπγθαηαιέγνληαη νη ειιεληθήο θαηαγσγήο ηξαγνπδίζηξηεο Μάξζα θαη Σέλα Διεπζεξηάδνπ, ν ζθελνζέηεο Γηώξγνο Αγαζνληθηάδεο πνπ κε ζεηξά ληνθηκαληέξ αιιά θαη δύν ηαηλίεο κεγάινπ κήθνπο αλαθέξεηαη ζηελ ειιεληθή παξνπζία ζηελ Σζερία. Από ηηο κεηαθξάζεηο πνπ έρνπλ θπθινθνξήζεη ηειεπηαία μερσξίδνπλ νη πνηεηηθέο αλζνινγίεο ηνπ Καβάθε, ηνπ Διύηε θαη ηνπ εθέξε πνπ κεηαθξάζηεθαλ από ηελ θ. Νηνζηάινβα, θαζώο θαη κεηαθξάζεηο αληηπξνζσπεπηηθώλ έξγσλ ησλ ειιήλσλ ζπγγξαθέσλ Παύινπ Μάηεζε, Γεκήηξε Νόιια θαη Ληιήο Εσγξάθνπ ζηελ ηζερηθή γιώζζα, όπσο θαη ησλ Σζέρσλ ζπγγξαθέσλ Μπόρνπκηι Υξάκπαι, Πάβει Κόρννπη θαη Ηβάλ Κιίκα ζηα ειιεληθά. ρεηηθή βηβιηνγξαθία ζηελ ηζερηθή γιώζζα: HRADEČNÝ, P. a kol.: Dějiny Řecka, Praha: Lidové noviny, 2. vyd., 2007, 2009, s HRADEČNÝ, P. - TSIVOS, K.: Česko-řecké vztahy, in: Hladký, L. a kol.: Vztahy Čechů s národy a zeměmi jihovýchodní Evropy, Praha: Historický ústav AV ČR, 2010, s HRADEČNÝ, P. - TSIVOS, K.: Česko-kyperské vztahy, in: Hladký, L. a kol.: Vztahy Čechů s národy a zeměmi jihovýchodní Evropy, Praha: Historický ústav AV ČR, 2010, s