Αναβάθμιση της κατάρτισης και των επαγγελματικών προσόντων του εργατικού δυναμικού του κατασκευαστικού κλάδου στην Ελλάδα

Transcript

1 Αρ. Σύμβασης: IEE/13/BWI/715/SI Αναβάθμιση της κατάρτισης και των επαγγελματικών προσόντων του εργατικού δυναμικού του κατασκευαστικού κλάδου στην Ελλάδα Κείμενο Εργασίας: Κίνητρα για την ενίσχυση της ζήτησης για ειδικευμένους εργατοτεχνίτες στα θέματα της Ενεργειακής Αποδοτικότητας

2 BUILD UP Skills UPSWING Η δράση BUILD UP Skills UPSWING υλοποιούμενη στο πλαίσιο του Πυλώνα ΙΙ της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας BUILD UP Skills* - στοχεύει στην ανάπτυξη και την πιλοτική εφαρμογή σχημάτων πιστοποίησης προσόντων και προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και, στη συνέχεια, στην αναγνώριση και εφαρμογή τους σε μεγάλη κλίμακα για τους: i. τεχνικούς μόνωσης, ii. αλουμινοσιδηροκατασκευαστές, iii. εγκαταστάτες - συντηρητές καυστήρων, σύμφωνα με τις προτεραιότητες και συστάσεις του Εθνικού Οδικού Χάρτη Προσόντων για την Ελλάδα, ο οποίος αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Πυλώνα I της Πρωτοβουλίας BUILD UP Skills. *Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία BUILD UP Skills: Αποτελεί στρατηγική Πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναβάθμιση των επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων των εργατών και τεχνιτών του κατασκευαστικού κλάδου. Στόχος της είναι η επάρκεια το 2020 εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, ικανό να υλοποιεί ανακαινίσεις υψηλής ενεργειακής απόδοσης και νέα σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας κτήρια, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι Αρχικά (Πυλώνας Ι), αναπτύχθηκαν οι Εθνικοί Οδικοί Χάρτες Προσόντων (ΕΟΧΠ) για το 2020 σε 30 Ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα (έργο BUS-GR) στους οποίους προσδιορίζονται μέτρα και δράσεις για την ενίσχυση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και του πλαισίου για τα επαγγελματικά προσόντα των εργαζομένων στον κλάδο της οικοδομής στα θέματα ΕΞΕ και ΑΠΕ. Βασιζόμενος στους ΕΟΧΠ, ο Πυλώνας ΙΙ της Πρωτοβουλίας υποστηρίζει δράσεις για την ανάπτυξη νέων ή την αναβάθμιση υφιστάμενων σχημάτων κατάρτισης και πιστοποίησης επαγγελματικών προσόντων. Εταίροι του έργου BUILD UP Skills UPSWING Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) Συντονιστής του Έργου Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Η/Υ, Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης Πολυτεχνείο Κρήτης (ΠΚ) Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) Ινστιτούτο Εργασίας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΙΝΕ-ΓΣΕΕ) Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) Το περιεχόμενο του παρόντος εντύπου αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των συντακτών. Δεν εκφράζει κατ ανάγκη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Εκτελεστικός Οργανισμός για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (EASME) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται στο παρόν. Περαιτέρω πληροφορίες: Για την Πρωτοβουλία BUILD UP Skills στην ιστοσελίδα: Για το Πρόγραμμα ΕΕΕ στην ιστοσελίδα:

3 Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή Στατιστικά στοιχεία για το εργατικό δυναμικό στον τομέα της οικοδομής Εκτίμηση των απασχολούμενων στον κατασκευαστικό κλάδο για τις ανάγκες ανοικοδόμησης νέων κτιρίων μέχρι το Προβλήματα στην κατάρτιση των απασχολούμενων στον κατασκευαστικό τομέα Ανάγκη κατάρτισης και πιστοποίησης προσόντων των εργατοτεχνιτών Εμπόδια εκπλήρωσης των ενεργειακών στόχων του Εμπόδια στο σύστημα της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης Εμπόδια στον κατασκευαστικό τομέα Το θεσμικό πλαίσιο επαγγελματικής κατάρτισης, πιστοποίησης και απασχόλησης των επαγγελμάτων Τα θέματα διαλόγου Σελίδα i

4 Σελίδα ii

5 1. Εισαγωγή Καθώς η ενεργειακή αποδοτικότητα στα κτίρια είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων για την ενέργεια και το κλίμα για το 2020 τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε εθνικό επίπεδο, η Ε.Ε. έχει θέσει/θεσπίσει την υποχρέωση στα Κράτη Μέλη να εφαρμόζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά στην ενεργειακή απόδοση των νέων και υφιστάμενων κτιρίων (Οδηγία 2010/31/ΕΚ - Αναδιατύπωση). Αυτό θέτει μία σημαντική πρόκληση για τον τομέα των κατασκευών, ο οποίος πρέπει να είναι έτοιμος να υλοποιεί ανακαινίσεις υψηλής ενεργειακής απόδοσης και να κατασκευάζει κτίρια «σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας». Επίσης, η Οδηγία για τις ΑΠΕ αναγνωρίζει τη σημασία της κατάρτισης και της πιστοποίησης προσόντων για ορισμένες κατηγορίες εργατοτεχνιτών που απασχολούνται στον κτιριακό τομέα, συγκεκριμένα τους εγκαταστάτες συστημάτων ΑΠΕ μικρής κλίμακας. 2. Στατιστικά στοιχεία για το εργατικό δυναμικό στον τομέα της οικοδομής Κατά τη διάρκεια του 3 ου τριμήνου του 2007, στον τομέα των κατασκευών απασχολούνταν άτομα, τα οποία το 3 ο τρίμηνο του 2016 έφτασαν τα , ως αποτέλεσμα της συνεχούς συρρίκνωσης του τομέα (Σχήμα 1). Σχήμα 1: Εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό τομέα 1 Ο κατασκευαστικός τομέας απασχολούσε μέχρι το 2003 πάνω από το 8% του συνολικού εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα, φτάνοντας το 9% το τρίτο τρίμηνο του Από τότε, παρατηρείται συνεχής μείωση των εργαζομένων στον κλάδο. Το δε 3 ο τρίμηνο του 2016 κατεγράφη το χαμηλότερο σημείο (3,04%) για τουλάχιστον τα 15 τελευταία έτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον κλάδο δραστηριοποιούνται 46 κατηγορίες επαγγελμάτων, της οποίες ενσωματώνονται εκατοντάδες επιμέρους επαγγέλματα. 1 EUROSTAT Σελίδα 1

6 Στα τέλη του 2012, οι τεχνίτες που απασχολούνταν στον κτιριακό/οικοδομικό τομέα στην Ελλάδα αριθμούν περίπου , οι οποίοι θα πρέπει να ενισχυθούν κατά ακόμη έως (για ενεργειακές αναβαθμίσεις υφιστάμενων κτιρίων και την κατασκευή νέων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας ) έως το 2020 προκειμένου να επιτευχθούν οι ενεργειακοί στόχοι της χώρας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ανάλυσης που έγινε στο πλαίσιο της ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης (Analysis of Status Quo) 2 που έγινε από την εθνική δράση BUS-GR (η οποία χρηματοδοτήθηκε από την Ε.Ε. στον πυλώνα Ι της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας BUILD UP Skills). Ένα άλλο γεγονός που προέκυψε από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του BUS-GR είναι ότι υφίσταται ένα κενό της δεξιότητες του εργατικού δυναμικού που ασχολείται με την εγκατάσταση των συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και την εφαρμογή δραστηριοτήτων σχετικών με τα μέτρα βελτίωσης της Ενεργειακής Αποδοτικότητας (ΕνΑπ) στα κτίρια και την έλλειψη πιστοποίησης. Αυτό το καταγεγραμμένο κενό, σε αντιστοιχία με της αυστηρούς στόχους της Ελλάδας για την εξοικονόμηση ενέργειας και της ΑΠΕ μέχρι το 2020, θέτει ως πρωταρχική (και επείγουσα) απαίτηση την κατάρτιση του 100% του εργατικού δυναμικού του κατασκευαστικού κλάδου των κτιρίων. Η απαίτηση αυτή μεταφράζεται σε έως τεχνίτες, τεχνικούς και εγκαταστάτες που πρέπει να καταρτισθούν μέχρι το Πιο συγκεκριμένα, το πλήθος των εργατών που απασχολούνται στον κτιριακό τομέα και πρέπει να καταρτισθούν σε κάθε υποτομέα/επάγγελμα σε κάθε επίπεδο δεξιοτήτων προκειμένου να επιτευχθούν οι ενεργειακοί στόχοι της χώρας για το 2020, υπολογίστηκε ως εξής (σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση κατά ISCO-08): - Κτίστες και ασκούντες συναφή επαγγέλματα: από (απαισιόδοξο σενάριο) έως (αισιόδοξο σενάριο) - Τεχνίτες αποπεράτωσης κτιρίων και ασκούντες συναφή επαγγέλματα (περιλαμβάνονται οι τεχνίτες σκεπών, σοβατζήδες, υαλοθέτες, υδραυλικοί, τεχνικοί κλιματισμού και ψυκτικοί): από (απαισιόδοξο σενάριο) έως (αισιόδοξο σενάριο) - Εγκαταστάτες και επισκευαστές ηλεκτρολογικού εξοπλισμού: από (απαισιόδοξο σενάριο) έως (αισιόδοξο σενάριο). Όλοι οι επαγγελματίες στην βιομηχανία κατασκευών θα πρέπει να καταρτισθούν ώστε να αποκτήσουν τα απαιτούμενα προσόντα για της εφαρμογές ΑΠΕ ή/και ΕΑ. Σε σχέση με την προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί, βάσει των απαντήσεων που δόθηκαν από της αρμόδιους φορείς μέσω των σχετικών ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν σε αυτούς κατά την διάρκεια της υλοποίησης του BUS GR, τα επαγγέλματα που θεωρείται ότι χρήζουν άμεσης προτεραιότητας όσον αφορά στην ανάγκη για κατάρτιση είναι οι ηλεκτρολόγοι, οι υδραυλικοί (που είναι της εγκαταστάτες συστημάτων ΑΠΕ), οι υαλοθέτες παραθύρων ή/και οι αλουμινάδες, οι σοβατζήδες και προφανώς οι οικοδόμοι. 2 BUILD UP Skills Greece: Ανάλυση της Υφιστάμενης Κατάστασης σε Εθνικό Επίπεδο, Κοινοπραξία των εταίρων του έργου BUS-GR (Συντονιστής: ΚΑΠΕ), Αθήνα, Φεβρουάριος 2013 ( Greece_Status_quo_(EL)_0.pdf) Σελίδα 2

7 Αυτό ισοδυναμεί με ένα συνολικό αριθμό μαθημάτων κατάρτισης μεταξύ 700 και 1100 που θα πρέπει να υλοποιηθούν σε μία χρονική περίοδο 7 ετών, μεταξύ του 2013 και του Από όλα τα παραπάνω απορρέει το γενικότερο συμπέρασμα ότι ο κατασκευαστικός κλάδος στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται πιθανώς στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα και αναμένεται η μελλοντική ανάπτυξή του. Παρόλα αυτά η επαναφορά του στα υψηλά επίπεδα παλαιότερων ετών αναμένεται κατόπιν τουλάχιστον μίας δεκαετίας, δηλαδή μετά το πέρας του Τα τρία σενάρια που προσομοιώθηκαν με βάση όλα τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάζονται αναλυτικά στη συνέχεια και ποσοτικοποιούνται στο διάγραμμα του Σχήματος 2 σε μονάδες όγκου νέων οικοδομών. Αισιόδοξο σενάριο: Μικρή ποσοστιαία πτώση μέχρι το 2014 που ακολουθείται από σημαντική ανάκαμψη και επαναφορά της οικοδομικής δραστηριότητας της χώρας στα επίπεδα του Απαισιόδοξο σενάριο: Συνεχής σημαντική πτώση μέχρι το και μετέπειτα περίοδος στασιμότητας μέχρι το Ουδέτερο σενάριο: Μεσαία ποσοστιαία πτώση μέχρι το που ακολουθείται από μικρή ανάκαμψη και επαναφορά της δραστηριότητας στα επίπεδα του Σχήμα 2: Προσομοίωση τριών μελλοντικών σεναρίων της εξέλιξης της συνολικής οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, σε χιλ. κυβικά μέτρα Τα στατιστικά δεδομένα κάθε έτους αφορούν την περίοδο από τον Σεπτέμβριο του προηγούμενου έτους μέχρι τον Αύγουστο του έτους αναφοράς. Τα δεδομένα για το 2011 και το 2012 αντλήθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Σελίδα 3

8 3. Εκτίμηση των απασχολούμενων στον κατασκευαστικό κλάδο για της ανάγκες ανοικοδόμησης νέων κτιρίων μέχρι το 2020 Η προσέγγιση του εργατικού δυναμικού που θα πλαισιώσει τον κατασκευαστικό κλάδο συνολικά κατά το έτος 2020 έγινε με βάση γνωστούς αριθμούς εργατών και οικοδομικής δραστηριότητας παλαιοτέρων ετών. Το μέγεθος του δυναμικού αυτού είναι σε μεγάλο βαθμό ανάλογο της ζήτησης για ανοικοδόμηση κτιρίων. Συνεπώς, θεωρήθηκε ότι αυτή η προσέγγιση είναι και η πιο ασφαλής για την πρόβλεψη του μελλοντικού αριθμού των απασχολούμενων στον κλάδο το Τα αποτελέσματα που εξάγονται βασίζονται στα τελευταία στατιστικά δεδομένα, όπου ο κατασκευαστικός κλάδος απαρτίζεται από άτομα. Αναλύοντας τα δεδομένα οικοδομικής δραστηριότητας και αριθμού απασχολούμενων στον κατασκευαστικό κλάδο για τα έτη από 2007 έως 2012, έγινε εξαγωγή των παρακάτω αποτελεσμάτων για το 2020: Αισιόδοξο σενάριο απασχολούμενοι, Απαισιόδοξο σενάριο απασχολούμενοι, Ουδέτερο σενάριο απασχολούμενοι. Συνοπτικά, για το κάθε σενάριο μπορούν να σημειωθούν τα ακόλουθα: Η επικράτηση του απαισιόδοξου σεναρίου πρόβλεψης δείχνει ότι ο αριθμός των εργαζομένων στον οικοδομικό κλάδο θα συρρικνωθεί ακόμα περισσότερο και από τα τωρινά δεδομένα, και έτσι δεν τίθεται θέμα ανάγκης εργατικού δυναμικού σε σχέση με την παρούσα κατάσταση. Αντίθετα, το αισιόδοξο και το ουδέτερο σενάριο συνηγορούν στην ανάπτυξη του κλάδου και στην απορρόφηση επιπλέον εργατικού δυναμικού σε σχέση με το υφιστάμενο. Πιο αναλυτικά, με την επικράτηση της αισιόδοξου σεναρίου ή της ουδέτερου, παρεμφερών με αυτά που προσομοιώθηκαν στην έκθεση, προβλέπεται εργατικό δυναμικό της τάξης των και ατόμων, αντίστοιχα. Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση επικράτησης του αισιόδοξου σεναρίου θα υπάρξει ανάγκη απορρόφησης ατόμων στον κατασκευαστικό κλάδο, ενώ αντίστοιχα στην περίπτωση του ουδέτερου σεναρίου, ατόμων. Το κενό εργατικού δυναμικού που προβλέπεται συνολικά για την Ελλάδα μέχρι το 2020, σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, υπολογίζεται από την άθροιση των τεχνιτών που προέκυψαν στα στάδια Α και Β και αναλύεται πάλι σε 3 σενάρια πρόβλεψης. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται συνοπτικά τα εξαγόμενα αποτελέσματα. Σελίδα 4

9 Πίνακας 1: Υπολογιζόμενο συνολικό κενό εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα μέχρι το 2020 Έτος Αναφοράς 2020 Κενό Εργατικού Δυναμικού (Labor Force Gap) Αισιόδοξο Σενάριο Απαισιόδοξο Σενάριο Ουδέτερο Σενάριο Προβλήματα στην κατάρτιση των απασχολούμενων στον κατασκευαστικό τομέα Από τη στιγμή που εγκρίνεται η κατασκευή ενός πράσινου οικοδομικού έργου, άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες απαιτούνται για να την φέρουν εις πέρας. Αντίστοιχα, η ανοικοδόμηση ενεργειακά αυτόνομων και βιώσιμων κατοικιών έχει εισάγει στον οικοδομοτεχνικό κλάδο νέες τεχνολογίες και τεχνικές κατασκευής. Όμως, παρόλο που αυτές οι νέες συνθήκες μεταβάλλουν τις απαιτούμενες δεξιότητες των εργατών και τεχνιτών, οι νέες οικοδομικές απαιτήσεις μπορούν εύκολα να εκπληρωθούν από το υφιστάμενο καταρτισμένο εργατικό δυναμικό των ίδιων ειδικοτήτων, με ελάχιστη συμπληρωματική κατάρτιση. Στις διάφορες συνεδρίες και τις συνεντεύξεις με τους εταίρους αλλά και με εργαζόμενους που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του BUS-GR, έγινε λόγος για πολλά προβλήματα που αφορούν στον κατασκευαστικό κλάδο και ειδικότερα στην εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Ακόμα και απλές οικοδομικές εργασίες, όπως λ.χ. η εγκατάσταση κουφωμάτων, δεν θεωρείται δεδομένο ότι θα πραγματοποιηθούν σωστά και αποτελεσματικά. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολλά επαγγέλματα τα οποία ασκούνται με τρόπο εμπειρικό, ενώ η μεταβίβασή τους από τη μία γενιά επαγγελματιών στην άλλη γίνεται μέσω της παραδοσιακής μαθητείας ή της εμπειρικής άσκησης. Τέτοια επαγγέλματα είναι κατά κόρον τα κατασκευαστικά και κυρίως αυτά που αφορούν στην ανοικοδόμηση και ανακατασκευή κτιρίων. Επακόλουθο της πρακτικής αυτής είναι η αδυναμία χιλιάδων εργαζομένων να αποδείξουν το τι ξέρουν ή το τι μπορούν να κάνουν, αφού δεν υπάρχει ουσιαστικά ένας θεσμικά έγκριτος και έγκυρος τρόπος να πιστοποιούνται οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητές τους. Μάλιστα, σύμφωνα με τους προέδρους των αντίστοιχων ομοσπονδιών εργαζόμενων σε κατασκευαστικούς τομείς, στην Ελλάδα οι περισσότεροι απασχολούμενοι στην οικοδομή είναι εμπειροτέχνες άνευ αδείας. Οι πρακτικές δεξιότητες μαθαίνονται πολλές φορές διά μέσου της εργατικής τους εμπειρίας και, φυσικά, δεν μπορούν να πιστοποιηθούν. Εξαίρεση αποτελούν κάποιοι εμπειροτέχνες εργολάβοι δημοσίων οικοδομοτεχνικών και υδραυλικών έργων. Σελίδα 5

10 5. Ανάγκη κατάρτισης και πιστοποίησης προσόντων των εργατοτεχνιτών Από όλα τα παραπάνω ευρήματα, γίνεται εμφανές ότι στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη ανάγκη κατάρτισης του εργατικού της δυναμικού στον κατασκευαστικό κλάδο. Κατά γενική ομολογία, όπως εξάλλου έχει ήδη αναφερθεί, η ικανότητα των εργαζομένων να αντεπεξέρχονται αποτελεσματικά στις εργασίες σχετικά με την ΕΞΕ και εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ θα πρέπει να επανεξεταστεί μέσα από μηχανισμούς παρακολούθησης, συνεχούς εκπαίδευσης και πιστοποίησης των εκάστοτε προσόντων. Όμως, η διάκριση του εργατικού δυναμικού σε άτομα που χρειάζονται περαιτέρω κατάρτιση και σε άτομα που είναι ήδη καταρτισμένα, σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες που προτείνει η Ε.Ε., είναι δύσκολο έργο. Αυτή η διάκριση σχετίζεται περισσότερο με την επίδραση της δραστηριότητας που επιτελεί η κάθε διαφορετική επαγγελματική ομάδα, δηλαδή το βαθμό που θα συμβάλει η καθεμία στους ενεργειακούς στόχους του Στοιχείο που δυσχεραίνει περισσότερο τη συγκεκριμένη αποστολή είναι η απουσία πιστοποίησης προσόντων που υφίσταται στην Ελλάδα όσον αφορά σε δραστηριότητες ΕΞΕ σε κτίρια και εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ. Συμπέρασμα: Αυτή η απουσία πιστοποίησης, η γενική άποψη ότι υπάρχει μεγάλο κενό δεξιοτήτων των απασχολούμενων με τις δραστηριότητες ΑΠΕ και ΕΞΕ στα υπάρχοντα κτίρια, αλλά και στα νέα που θα χτιστούν μέχρι το τέλος της δεκαετίας, καθώς και οι αυστηροί στόχοι της Ελλάδας για εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι το 2020, απαιτούν την επιπλέον κατάρτιση του 100% των προαναφερθέντων εργατοτεχνιτών. Το τελικό και καθοριστικότερο στάδιο της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας BUILD UP Skills αποτελεί η πιστοποίηση των αποκτηθέντων επαγγελματικών προσόντων. Η πιστοποίηση των προσόντων αποτελεί το κλειδί για τον εργαζόμενο για την επαγγελματική του καταξίωση και εξέλιξη. Επιπλέον, αποτελεί κίνητρο ανταγωνιστικότητας και για τους συναδέλφους του για να δραστηριοποιηθούν και αυτοί αντίστοιχα. Ειδικότερα: H πιστοποίηση και αναγνώριση των προσόντων των εργαζομένων, ιδιαίτερα αυτών που προκύπτουν από τη μη τυπική ή την άτυπη μάθηση, σύμφωνα και με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF), θα μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας, αλλά και της (ανοδικής) κινητικότητας των εργαζομένων με τρόπο που να βελτιώνονται οι αμοιβές και οι δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης αυτών. Η πιστοποίηση προσόντων δεν πρέπει να περιοριστεί σε μια ακαδημαϊκού τύπου αναγνώριση, χωρίς τη χρηστική και πρακτική αξία που μπορεί να δώσει αυτή στην αγορά εργασίας. Πρέπει, με άλλα λόγια, να αναδειχθεί ο χρηστικός και πραγματιστικός χαρακτήρας των εθνικών πλαισίων προσόντων (αρχικά) και στη συνέχεια ενός κοινού ευρωπαϊκού, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά το φαινόμενο της ανεργίας, της φτώχειας, της ανέχειας, καθώς και του συνακόλουθου κοινωνικού αποκλεισμού. Σελίδα 6

11 Mε τον τρόπο αυτό χιλιάδες εργαζόμενοι οι οποίοι είτε μέσω της δουλειάς τους, είτε μέσω της εμπειρίας τους κατέχουν προσόντα τα οποία δεν μπορούσαν να τα αποδείξουν, τους δίνεται η ευκαιρία μέσω των εθνικών πλαισίων προσόντων να τα πιστοποιήσουν, κατατάσσοντάς τα στην εθνική κλίμακα που κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε οφείλει να δημιουργήσει με βάση τα δικά της εκπαιδευτικά, επαγγελματικά κ.ά. κριτήρια. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα σε θέματα πιστοποίησης προσόντων έχει καθυστερήσει αρκετά, υποβαθμίζοντας με αυτό τον τρόπο τη δύναμη του εργατικού της δυναμικού στην Ευρώπη. Η μεγάλη σημασία της πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων, όπως προέκυψε από τις αναλύσεις του BUS-GR, φαίνεται και από μία ερώτηση που αφορούσε στην αξιολόγηση της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία «Πλατφόρμας Επαγγελματικών Προσόντων» των εργαζομένων στον κατασκευαστικό κλάδο στα θέματα των ΕΞΕ και ΑΠΕ στη χώρα της. Τα αποτελέσματα από τις απαντήσεις που ελήφθησαν παρουσιάζονται στο διάγραμμα του Σχήματος 3. 0% 28% Αναγκαία Πολύ Χρήσιμη Λίγο Χρήσιμη Αδιάφορη 72% Σχήμα 3: Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Αξιολογείστε την πρωτοβουλία για δημιουργία Πλατφόρμας Επαγγελματικών Προσόντων των εργαζομένων στον κατασκευαστικό κλάδο στα θέματα των ΕΞΕ και ΑΠΕ στη χώρα της» Η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματικών φορέων, σε ποσοστό 72%, χαρακτήρισε ως αναγκαία την πρωτοβουλία, αναγνωρίζοντας το κενό πιστοποίησης και κατάρτισης που υπάρχει αυτή τη στιγμή στη χώρα για το εργατικό δυναμικό των τεχνιτών/εγκαταστατών δράσεων ΑΠΕ και ΕΞΕ στον κτιριακό τομέα. Ένα επιπλέον 28% χαρακτήρισε την πρωτοβουλία ως πολύ χρήσιμη, ενώ κανένας δεν χαρακτήρισε τη δράση ως λίγο χρήσιμη ή αδιάφορη (Σχήμα 3). Η συγκεκριμένη διαπίστωση είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς αποδεικνύει ότι οι ίδιοι οι τεχνίτες/εγκαταστάτες αναγνωρίζουν το πρόβλημα της απουσίας πιστοποίησης δεξιοτήτων που διέπει τους κλάδους τους, μαζί με όλες του τις συνέπειες. Σελίδα 7

12 6. Εμπόδια εκπλήρωσης των ενεργειακών στόχων του 2020 Κατά την ανάλυση των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στα μέλη της «Εθνικής Πλατφόρμας Επαγγελματικών Προσόντων» (ΕΠΕΠ) στο πλαίσιο του BUS-GR διαπιστώθηκαν αρκετά εμπόδια που αφορούν την εκπλήρωση των ενεργειακών στόχων του Σύμφωνα με σχετική ερώτηση προς τους φορείς που συμμετείχαν στις συναντήσεις της ΕΠΕΠ (εκπροσωπώντας τις ομοσπονδίες / ενώσεις / οργανισμούς τους) αναφορικά με τα «Κύρια εμπόδια για τη βελτίωση των επαγγελματικών προσόντων των τεχνικών επαγγελμάτων του κτιριακού τομέα», προέκυψαν τα παρακάτω: Η υπάρχουσα ύφεση στην οικοδομική δραστηριότητα, Η εν γένει έλλειψη εμπιστοσύνης της την πολιτεία όσον αφορά στον προσδιορισμό των αναγκών κατάρτισης και την πιστοποίηση των τεχνιτών, Η έλλειψη προστιθέμενης αξίας για τους ίδιους τους τεχνίτες και την επαγγελματική τους ανέλιξη, η οποία απορρέει από την ελλιπή ενημέρωση των καταναλωτών, ώστε να είναι σε θέση να απευθυνθούν σε πιστοποιημένους τεχνίτες. Κατά συνέπεια, τα σημαντικότερα εμπόδια μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Εμπόδια λόγω ελλιπούς θεσμικού πλαισίου, Εμπόδια στο σύστημα της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, Εμπόδια στην αγορά, Εμπόδια στον κατασκευαστικό τομέα. 6.1 Εμπόδια στο σύστημα της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης 1. Έλλειψη χρηματοδότησης, ανεπαρκείς εγκαταστάσεις και εξοπλισμός Για την επαγγελματική εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στον τομέα των κατασκευών, ώστε να αποκτηθεί η κατάλληλη τεχνογνωσία για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ και των τεχνολογιών ΕΞΕ στα κτίρια, απαιτούνται εκτεταμένες επενδύσεις σε τεχνικό εξοπλισμό και εγκαταστάσεις κατάρτισης. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να εξασφαλισθεί αφενός η κατάλληλη χρηματοδότηση και αφετέρου να συνεργαστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς εκπαίδευσης με τις διάφορες επιχειρήσεις, προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Μια άλλη σχετική ερώτηση αφορούσε το εάν η συμμετοχή / εμπλοκή του οργανισμού / φορέα του συμμετέχοντα στις συναντήσεις εργασίας / διαβουλεύσεις στα πλαίσια του BUS- GR, εντάσσεται στις προτεραιότητες του οργανισμού/φορέα που αντιπροσωπεύει, οι απαντήσεις ήταν χαρακτηριστικές. Σελίδα 8

13 Από τους 25 ερωτηθέντες, οι 23 απάντησαν θετικά («ΝΑΙ»), ένας απάντησε «ΕΝ ΜΕΡΕΙ», και ένας μόνο απάντησε «ΔΕΝ ΞΕΡΩ/ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ». Συνεπώς, η συντριπτική πλειοψηφία (96%) απάντησε θετικά, ενώ δεν υπήρξαν αρνητικές απαντήσεις. Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι ήδη οι ομοσπονδίες των τεχνιτών/εργατών έχουν θέσει στις προτεραιότητές τους τα ζητήματα της κατάρτισης και της πιστοποίησης, και ότι οι προτεραιότητές τους συνάδουν με τις προτεραιότητες της πλατφόρμας. 2. Απουσία εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την κατάρτιση των εκπαιδευτών Αποτελεί γενική ομολογία ότι σήμερα δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις ή προγράμματα για την επιμόρφωση των εκπαιδευτών. Επίσης, δεν υπάρχει κανένας σχετικός φορέας για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη των αναγκών κατάρτισης. Η εντατική συνεργασία μεταξύ όλων των άμεσα ενδιαφερόμενων φορέων, όπως είναι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, οι επαγγελματικές ενώσεις, τα επιμελητήρια και, κυρίως, η συνεργασία με τους σχετικούς εκπροσώπους της πολιτείας είναι ζωτικής σημασίας. Μόνο με τον προσδιορισμό των αναγκών κατάρτισης και την πιστοποίηση των τεχνιτών θα αντιμετωπιστεί αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης προς την Πολιτεία. 6.2 Εμπόδια στον κατασκευαστικό τομέα 1. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του εργατικού δυναμικού Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του εργατικού δυναμικού είναι μια απειλή για την ενεργή συμμετοχή τους στα προγράμματα κατάρτισης και στην εφαρμογή των νέων τεχνολογιών. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων που ασχολείται με τις οικοδομικές εργασίες δεν έχει ελληνική υπηκοότητα. Σύμφωνα με την Δ/νση Αναλογιστικών Μελετών και Στατικής του ΙΚΑ, το Φεβρουάριο του 2012 το 10,12% των ασφαλισμένων στον κλάδο των οικοδομοτεχνικών έργων είναι αλλοδαποί. Από τους ανασφάλιστους, σύμφωνα με έρευνα από μεικτά συνεργεία ελέγχου της ΕΥΠΕΑ (Ειδική Υπηρεσία Ελέγχου Ασφάλισης) του ΙΚΑ και του ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας) για το Α εξάμηνο του 2012, ένας στους δύο εργαζόμενους στα οικοδομοτεχνικά έργα είναι αλλοδαπός. Το μεγαλύτερο μέρος από τους αλλοδαπούς έχει πρόβλημα με την εκπαίδευση που παρέχεται στην ελληνική γλώσσα. Το γεγονός αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην εκπαίδευσή τους και καθιστά αναγκαία την εφαρμογή της μάθησης μόνο μέσω της πρακτικής εξάσκησης. 2. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης Η απότομη πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια κυρίως, άλλαξε τις προτεραιότητες των κατασκευαστικών εταιρειών, που έπρεπε να μειώσουν μεγάλο μέρος των εξόδων τους. Η επαγγελματική εκπαίδευση των εργαζομένων τους τέθηκε με αυτό τον τρόπο σε δεύτερη μοίρα. Σελίδα 9

14 3. Κίνητρα για το εργατικό δυναμικό Δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα κίνητρα για την συμμετοχή του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού σε δραστηριότητες επαγγελματικής κατάρτισης. Ο σημαντικότερος λόγος είναι τα μεγάλα ποσοστά ανασφάλιστης εργασίας που παρατηρούνται στον κατασκευαστικό κλάδο. 4. Ο κατακερματισμός της αγοράς εργασίας Τα περισσότερα οικοδομικά έργα συγκεντρώνονται της μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας. Υπάρχει επομένως περιφερειακή ανισότητα και επιπλέον οι εποχικοί εργαζόμενοι συνήθως δεν ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα. 5. Το χαμηλό κύρος του επαγγέλματος Η δυσμενής δημόσια αντίληψη του επαγγέλματος του οικοδόμου (πιο γενικά, των «εργατοτεχνιτών») είναι ένα σημαντικό εμπόδιο για την προσέλκυση νέων και φιλόδοξων ανθρώπων στον τομέα. Οι σχετικά υψηλοί μισθοί κατά τη διάρκεια της κατασκευαστικής ανάπτυξης ξεπέρασε αυτό το εμπόδιο σε κάποιο βαθμό, εξακολουθεί όμως να υπάρχει στις μέρες μας, λόγω της οικονομικής κρίσης. 6. Ηλικιακή διάρθρωση του εργατικού δυναμικού Ένα πρόβλημα που προκύπτει με την ηλιακή διαφορά είναι ότι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας συνήθως δεν εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση και τις νέες τεχνολογίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του ενδιαφέροντος για την συνεχιζόμενη κατάρτιση του εργατικού δυναμικού και, κατά συνέπεια, παρεμποδίζεται η εξέλιξη των νέων στο χώρο των συγκεκριμένων επαγγελμάτων. 7. Το θεσμικό πλαίσιο επαγγελματικής κατάρτισης, πιστοποίησης και απασχόλησης των επαγγελμάτων Η παρούσα αναφορά εστιάζεται στην διαδικασία και τον τρόπο χορήγησης των επαγγελματικών αδειών, όπως και στην ρύθμιση των επαγγελμάτων. Οι πληροφορίες που ακολουθούν επιδιώκουν να παρουσιάσουν συνοπτικά τι ισχύει σήμερα στη χώρα μας και με ποιο τρόπο καθορίζονται οι επαγγελματικές άδειες σύμφωνα με την μέχρι σήμερα νομοθεσία. Εξαιρετικής σημασίας όμως αποτελεί το νέο νομοθετικό περιβάλλον που διαμορφώνεται με βάση τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την άσκηση των επαγγελμάτων και την απλοποίηση της αδειοδότησης των τεχνικών επαγγελμάτων. Σελίδα 10

15 Αξίζει να σημειωθεί ότι, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν ραγδαίες εξελίξεις στην Ελλάδα σχετικά με τα συστήματα εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης, την ταξινόμηση των προσόντων σε διάφορα επίπεδα και την απλοποίηση της διαδικασίας χορήγησης των αδειών άσκησης επαγγελμάτων. Οι εξελίξεις αφορούν μια σειρά από νόμους και Προεδρικά διατάγματα, τα οποία ενσωματώνουν στο εθνικό δίκαιο διάφορες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή και ρυθμίσεις που απορρέουν από οδηγίες, που ως αποτέλεσμα έχουν την διαμόρφωση ενός νέου διοικητικού πλαισίου και ενός διαφορετικού περιβάλλοντος άσκησης των επαγγελμάτων. Τα βασικότερα νομοθετήματα περιγράφονται παρακάτω κατά χρονολογική σειρά. Ι. Ο νόμος 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α/ ) που αφορά την «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2006/123 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά και της διατάξεις» Αντικείμενο του νόμου αυτού, όπως αναφέρει το άρθρο 3, είναι να «Θεσπίσει τις γενικές διατάξεις που διευκολύνουν την άσκηση της ελευθερίας εγκατάστασης των παρόχων υπηρεσιών και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, διατηρώντας υψηλό ποιοτικό επίπεδο υπηρεσιών» και αφορά την παροχή υπηρεσιών που είναι εγκατεστημένες στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, τα συστήματα χορήγησης άδειας σε παρόχους υπηρεσιών πρέπει να βασίζονται σε κριτήρια τα οποία δεν επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να ασκούν τη διακριτική τους ευχέρεια αυθαίρετα. Ειδικότερα τα κριτήρια αυτά πρέπει: α) να μην εισάγουν διακρίσεις, β) να δικαιολογούνται από επιτακτικό λόγο δημόσιου συμφέροντος, γ) να είναι αναλογικά προς τον προαναφερόμενο στόχο δημόσιου συμφέροντος, δ) να είναι σαφή και να μην επιδέχονται αμφισβήτηση, ε) να είναι αντικειμενικά, στ) να έχουν δημοσιευθεί εκ των προτέρων, και ζ) να είναι διαφανή και προσβάσιμα. Το παρόν άρθρο δεν θίγει την αρμοδιότητα των περιφερειακών ή τοπικών αρχών που εκδίδουν τις άδειες αυτές. ΙΙ. Το Προεδρικό Διάταγμα 38/2010 (ΦΕΚ 78/Α/ ) αφορά την «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7 ης Σεπτεμβρίου 2005, σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων». Με την οδηγία αυτή καταργήθηκαν οι οδηγίες 89/48 και η 92/51 που ίσχυαν μέχρι σήμερα για την αναγνώριση των πτυχίων. Ισχύει για κάθε υπήκοο κράτους μέλους που επιθυμεί να ασκήσει ένα νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα σε ένα κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο όπου απέκτησε τα επαγγελματικά του προσόντα είτε ως αυτοαπασχολούμενος είτε ως μισθωτός, συμπεριλαμβανομένων των ασκούντων ελευθέρια επαγγέλματα. Τα βασικότερα θέματα που εισάγει η συγκεκριμένη οδηγία είναι η οριοθέτηση των επιπέδων επαγγελματικών προσόντων στα οποία κατατάσσονται οι εκπαιδευτικοί τίτλοι ή οι τίτλοι κατάρτισης ή συνδυασμός τίτλων και εμπειρίας. Με βάση την οδηγία η επαγγελματική εμπειρία είναι στοιχείο που λαμβάνεται υπόψη για την αναγνώριση της άσκησης επαγγέλματος. Για την αναγνώρισή της λαμβάνονται υπόψη τα έτη, η μορφή και η διάρκεια της επαγγελματικής εμπειρίας (άσκηση του επαγγέλματος με την ιδιότητα του αυτοαπασχολούμενου ή του μισθωτού) στον τομέα αναφοράς. Σελίδα 11

16 Η προηγούμενη κατάρτιση λαμβάνεται επίσης υπόψη και μπορεί να μειώνει την απαιτούμενη διάρκεια της επαγγελματικής εμπειρίας. Κάθε προηγούμενη κατάρτιση, θα πρέπει πάντως, να είναι επικυρωμένη από πιστοποιητικό αναγνωρισμένο από το κράτος ή να κριθεί ως πλήρως έγκυρη από τον αρμόδιο επαγγελματικό οργανισμό. Στο πλαίσιο της ελεύθερης εγκατάστασης, η οδηγία περιλαμβάνει διάφορα καθεστώτα αναγνώρισης, που το καθένα απ αυτά αφορά διαφορετικές κατηγορίες επαγγελματιών και εργαζομένων και με συγκεκριμένες προϋποθέσεις τυπικών και ουσιαστικών προσόντων. ΙΙΙ. Ο νόμος 3879/2010 (ΦΕΚ 163/Α/ ), που αφορά την «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις» Ο νόμος αυτός ρυθμίζει κυρίως το χώρο που βρίσκεται έξω από τα όρια του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, ιδιαίτερα τη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπως είναι η αρχική επαγγελματική κατάρτιση, η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, η τυπική και η γενική εκπαίδευση ενηλίκων. Κατ αρχήν δημιουργείται η Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης, μέσω της οποίας το Υπουργείο Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης ασκεί τον επιτελικό του ρόλο, σχεδιάζει και εποπτεύει τη δημόσια πολιτική δια βίου μάθησης, διαμορφώνει τους σχετικούς κανόνες, εκπονεί το αντίστοιχο Εθνικό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης και συντονίζει το σύστημα διοίκησης της δια βίου μάθησης, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Άλλοι φορείς διοίκησης, κάτω από τη Γενική Γραμματεία, είναι α) οι υπηρεσιακές μονάδες των Περιφερειών, που ασκούν αρμοδιότητες σε θέματα δια βίου μάθησης β) οι υπηρεσιακές μονάδες των Δήμων, που ασκούν αρμοδιότητες σε θέματα δια βίου μάθησης γ) το Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Δομών Δια Βίου Μάθησης (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.), δ) Το Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Κ.Ε.Π.), ε) ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (Ε.Ο.Π.Π.) που θεσμοθετείται για πρώτη φορά στην χώρα μας (όπως παρακάτω αναφέρεται, με μεταγενέστερη απόφαση το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ., το Ε.Κ.Ε.Π. και ο Ε.Ο.Π.Π. συγχωνεύθηκαν σε ένα Οργανισμό με την επωνυμία Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.), και στ) Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.). Δημιουργείται το Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης στο οποίο εντάσσονται κάθε είδους και μορφής εκπαίδευση, κατάρτιση ή επιμόρφωση που παρέχεται από δημόσιους, ιδιωτικούς, κοινωνικούς ή άλλους φορείς. Συγκεκριμένα στο Δίκτυο εντάσσονται α) τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.), β) τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.), γ) τα Κέντρα Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης και τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, δ) οι λοιπές δημόσιες και ιδιωτικές σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, ε) το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.), στ) το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (Ε.Ι.Ν.) και το Ινστιτούτο Νεολαίας κατά το μέρος που παρέχουν υπηρεσίες δια βίου μάθησης, ζ) οι φορείς παροχής υπηρεσιών γενικής (τυπικής και μη τυπικής) εκπαίδευσης ενηλίκων, στους οποίους περιλαμβάνονται κοινωνικοί, θρησκευτικοί και πολιτιστικοί φορείς, καθώς και δομές παροχής υπηρεσιών γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) και οι Σχολές Γονέων η) οι φορείς παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών ή και υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού, θ) τα Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση (Κ.Π.Α.) του Ο.Α.Ε.Δ. κατά το μέρος που παρέχουν υπηρεσίες δια βίου συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού, ι) οι φορείς του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα που παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στο ανθρώπινο δυναμικό του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, Σελίδα 12

17 όπως είναι το Ε.Κ.Δ.Δ.Α., καθώς και οι φορείς που συνιστώνται από τις επαγγελματικές ενώσεις και τα επιμελητήρια και παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στα μέλη τους, όπως είναι η ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Μελών Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας Α.Ε. (Ι.Ε.Κ.Ε.Μ. Τ.Ε.Ε. Α.Ε.)», ια) οι φορείς παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης τους οποίους συνιστούν οι τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών που συνυπογράφουν την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας, όπως είναι το Ινστιτούτο Εργασίας (ΙΝ.Ε.) και το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Κ.ΑΝ.Ε.Π.) της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Ε.), το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων (Ι.Μ.Ε.) της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.), το Κοινωνικό Πολύκεντρο και το Διαβαλκανικό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης της Ανώτατης Διοίκησης Ενώσεων Δημόσιων Υπαλλήλων (Α.Δ.Ε.Δ.Υ.), ιβ) οι φορείς του κοινωνικού τομέα (ή κοινωνικοί φορείς), που λειτουργούν με τη μορφή σωματείου, ιδρύματος ή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας ή ένωσης προσώπων καθώς και φορείς του ιδιωτικού τομέα (ή ιδιωτικοί φορείς), με οποιαδήποτε νομική μορφή. Επίσης στους φορείς άτυπης μάθησης μπορεί να περιλαμβάνονται σχολεία, μουσεία, βιβλιοθήκες, κοινωνικοί, επιμορφωτικοί και πολιτιστικοί φορείς που εφαρμόζουν προγράμματα ή παρέχουν υπηρεσίες δια βίου μάθησης που απευθύνονται σε νέους ή σε ενηλίκους ή σε άτομα της τρίτης ηλικίας, όπως είναι η διεξαγωγή ημερίδων ή σεμιναρίων, η διοργάνωση εκπαιδευτικών επισκέψεων, η παροχή συστηματικών πληροφοριών και γνώσεων και η ανάπτυξη δεξιοτήτων των ατόμων, που συμβάλλουν στην εκπαίδευση ή την επιμόρφωση και στην πνευματική ανάπτυξή τους και ιγ) οι φορείς που οργανώνουν και υλοποιούν προγράμματα ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, τα οποία χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους, ως προς τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού πλαισίου των προγραμμάτων αυτών. Στο πλαίσιο του νόμου συγκροτούνται τα ακόλουθα συλλογικά όργανα δια βίου μάθησης και σύνδεσης με την απασχόληση: α) η Εθνική Σύνοδος Δια Βίου Μάθησης και Σύνδεσης με την Απασχόληση β) το Εθνικό Συμβούλιο Δια Βίου Μάθησης και Σύνδεσης με την Απασχόληση, και γ) η Διαρκής Διάσκεψη Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Σημειώνεται ότι στην Εθνική Σύνοδο Δια Βίου Μάθησης και Σύνδεσης με την Απασχόληση, που διοργανώνει τον κοινωνικό διάλογο σχετικά με της αναπτυξιακές κατευθύνσεις και της κοινωνικές ανάγκες, συμμετέχουν οι Πρόεδροι των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργοδοτών (Σ.Ε.Β., Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε., Ε.Σ.Ε.Ε.), της Γ.Σ.Ε.Ε., της Α.Δ.Ε.Δ.Υ., της Ε.Σ.Α.μεΑ., της Ένωσης Περιφερειών και της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας. Ιδρύεται για πρώτη φορά, ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (Ε.Ο.Π.Π.) ως εθνικός φορέας πιστοποίησης των εκροών της μη τυπικής εκπαίδευσης και της άτυπης μάθησης, ο οποίος εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας. Βασικός σκοπός του Ε.Ο.Π.Π. είναι η δημιουργία και ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και η αντιστοίχησή του με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων. Επίσης έχει την αρμοδιότητα να διαμορφώσει το ενιαίο εθνικό πλαίσιο πιστοποίησης των προσόντων και να διαχειριστή τα Θέματα της Εθνικής Επιτροπής Καθορισμού Επαγγελματικών Δικαιωμάτων. Ένα περίπου χρόνο μετά την ψήφιση του νόμου για την ανάπτυξη της δια βίου μάθησης, και μετά από τις αποφάσεις για τον περιορισμό των δημόσιων Οργανισμών και των κρατικών δαπανών, με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων Σελίδα 13

18 (Αριθμ /Η/ , ΦΕΚ 2351/Β), τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. και Ε.Κ.Ε.Π. συγχωνεύονται με απορρόφηση στον Ε.Ο.Π.Π., ο οποίος μετονομάζεται σε «Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού», «Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.». Ο ΕΟΠΠΕΠ αποτελεί Ν.Π.Ι.Δ. και εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού (σημερινή ονομασία). Το βασικό σημείο της συγχώνευσης εστιάζεται στο γεγονός ότι ο νέος Οργανισμός (ΕΟΠΠΕΠ) έχει πλέον όλους τους σκοπούς και αρμοδιότητες των φορέων που συγχωνεύθηκαν σ αυτόν. Ως εκ τούτου συνεχίζει να έχει την ευθύνη και την αρμοδιότητα της δημιουργίας και ανάπτυξης του Εθνικού (Ελληνικού) Πλαισίου Προσόντων, της Πιστοποίησης των δομών, των προγραμμάτων και Εκπαιδευτών και λοιπών δραστηριοτήτων που είχε το ΕΚΕΠΙΣ και ΤΟ ΕΚΕΠ. ΙV. Ο νόμος 3982/2011 (ΦΕΚ 143/Α/ ) που αφορά την «Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και της διατάξεις» Αποτελεί τον βασικό νόμο που μας ενδιαφέρει, ο οποίος όμως συνδέεται με όλους τους παραπάνω που αναφέρθηκαν. Κατ αρχήν καθορίζεται ότι για την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας στα τεχνικά επαγγέλματα, απαιτείται η λήψη αντίστοιχης επαγγελματικής άδειας, εφόσον ο ενδιαφερόμενος διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις, που αποδεικνύονται από αντίστοιχους τίτλους σπουδών, επαγγελματική εμπειρία και, εφόσον προβλέπεται, να εξεταστεί επιτυχώς. Καθορίζει ότι, η επαγγελματική εμπειρία μπορεί να αντικαθίσταται με την παρακολούθηση ειδικών προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, τα οποία παρέχονται από ειδικά εγκεκριμένους για το σκοπό αυτόν φορείς. Προβλέπεται ότι με Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) θα καθοριστούν όλες οι προϋποθέσεις λειτουργίας αυτών των φορέων και θα καθορίζεται η πρακτική άσκηση που θα αντικαθίσταται από τα συγκεκριμένα σεμινάρια., κατά ειδικότητα, ομάδα και επαγγελματική βαθμίδα. Καθορίζεται ότι με Π.Δ. θα καθοριστούν όλες οι προϋποθέσεις για την άσκηση των επαγγελμάτων. Στο πλαίσιο εναρμόνισης με τις οδηγίες ορίζεται ότι η εισαγωγική διαδικασία στο επάγγελμα προβλέπει την βεβαίωση αναγγελίας και όχι επαγγελματική άδεια. Οι επαγγελματικές άδειες χορηγούνται μετά την είσοδο στο επάγγελμα και με προϋποθέσεις που καθορίζονται ή θα καθοριστούν με τα προαναφερόμενα Π.Δ. Οι εξετάσεις για την απόκτηση της άδειας διενεργούνται, από μία ή περισσότερες τριμελείς εξεταστικές επιτροπές, οι οποίες συγκροτούνται με απόφαση του Περιφερειάρχη, στην έδρα της Περιφέρειας.. Οι εξεταστικές επιτροπές συγκροτούνται από έναν υπάλληλο της αρμόδιας διεύθυνσης της Περιφέρειας, έναν εκπρόσωπο του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων (ΕΟΠΠ) και έναν εκπρόσωπο της οικείας Ομοσπονδίας. Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να διενεργούνται και από ικανούς φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, ύστερα από αδειοδότηση αυτών από τον ΕΟΠΠΕΠ. Τέλος καθορίζεται ο έλεγχος της ποιότητας των παρεχομένων επαγγελματικών δραστηριοτήτων και οι κυρώσεις σε περιπτώσεις παράνομης άσκησης του επαγγέλματος ή πλημμελούς επαγγελματικής δραστηριότητας. Σημειώνεται ότι μόλις άρχισε η υλοποίηση του παραπάνω νόμου, διαπιστώθηκε η ανάγκη να τροποποιηθεί σε ορισμένα άρθρα του ή και να συμπληρωθεί σε ορισμένα άλλα, χωρίς όμως να αλλοιώνεται η βασική δομή και φιλοσοφία του η οποία παραμένει όπως περιγράφηκε. Η συμπλήρωση έγινε με το άρθρο 228 του νόμου 4072/12 (ΦΕΚ 86/Α ). Σελίδα 14

19 V. Τα Προεδρικά Διατάγματα που καθορίζουν της προϋποθέσεις για την άσκηση των Επαγγελμάτων Με βάση την εξουσιοδότηση του προαναφερθέντος νόμου 3982/2011 εκδόθηκαν μια σειρά από Προεδρικά Διατάγματα τα οποία ρυθμίζουν το περιεχόμενο της επαγγελματικής δραστηριότητας των υδραυλικών, τεχνιτών εγκαταστάσεων καύσης υγρών και αερίων καυσίμων, ψυκτικών, ηλεκτρολόγων, τεχνικών μηχανολογικών εγκαταστάσεων, οξυγονοκολλητών-ηλεκτροσυγκολλητών, χειριστών μηχανημάτων τεχνικών έργων και λοιπών επαγγελμάτων. Σε όλα τα παραπάνω Π.Δ. περιέχονται διατάξεις οι οποίες ορίζουν ή ρυθμίζουν θέματα όπως: Τις επαγγελματικές δραστηριότητες που καλύπτει το εκάστοτε Π.Δ., τον ορισμό των ειδικοτήτων και των βαθμίδων, τις δραστηριότητες και τα καθήκοντα της κάθε βαθμίδας, τις προϋποθέσεις άσκησης του επαγγέλματος, τους απαιτούμενους τίτλους και την προϋπηρεσία για την χορήγηση βεβαίωσης αναγγελίας ή άδειας, τον τρόπο βεβαίωσης της προϋπηρεσίας, την ποιοτική στάθμη των εκτελουμένων εργασιών και τις υποχρεώσεις των παρόχων, πως γίνεται η θεώρηση των αδειών, την αντιστοίχηση των υφισταμένων αδειών με τις νέες άδειες και λοιπές δευτερεύουσες διατάξεις. VI. Η κοινή Υπουργική Απόφαση με την οποία ρυθμίζονται τα θέματα εξετάσεων Με την υπ αριθμό 411/14/Φ.Γ / κοινή Υπουργική απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων και του Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού ρυθμίζονται θέματα που αφορούν «τον καθορισμό απαιτήσεων για ανεξαρτησία, αμεροληψία και ικανότητα των μελών των εξεταστικών επιτροπών του άρθρου 5 παρ. 4 του ν. 3982/2011, του συστήματος εσωτερικού ελέγχου των υπηρεσιών της παρ. 1 του άρθρου 5 του ν. 3982/2011 και των εξεταστικών επιτροπών, του τρόπου και των αναγκαίων υποδομών για τη διενέργεια των εξετάσεων, της εξεταστέας ύλης, της διάρκειας, του τρόπου και του περιεχομένου της επιμόρφωσης των μελών των εξεταστικών επιτροπών, του τύπου και του περιεχομένου των εκδιδόμενων αδειών καθώς και του τρόπου παρακολούθησης και υποστήριξης των εξεταστικών επιτροπών από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού για τις επαγγελματικές δραστηριότητες των τεχνικών καύσης υγρών και αερίων καυσίμων, των τεχνικών υδραυλικών εγκαταστάσεων, των τεχνικών μηχανικών εγκαταστάσεων, των οξυγονοκολλητών και των ηλεκτροσυγκολλητών». Η παραπάνω απόφαση αποτελεί το βασικό πλαίσιο με βάση το οποίο θα διεξάγονται οι εξετάσεις για την χορήγηση των επαγγελματικών αδειών. Αναλυτικότερα στο 1ο μέρος περιγράφεται η σύσταση των εξεταστικών επιτροπών, τα προσόντα και η απαιτούμενη επιμόρφωση των μελών των εξεταστικών επιτροπών, οι ασυμβίβαστες ιδιότητες και οι απαιτήσεις για ανεξαρτησία και αμεροληψία των μελών των επιτροπών και οι αρμοδιότητες της εξεταστικής επιτροπής. Το 2ο μέρος περιλαμβάνει την οργάνωση και την διαδικασία διενέργειας των εξετάσεων, την διαδικασία της εξέτασης του θεωρητικού και του πρακτικού μέρους καθώς και τον τρόπο βαθμολόγησής τους, τον τρόπο εξέτασης ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, το σύστημα εσωτερικού ελέγχου και διοικητική οργάνωση των υπηρεσιών αδειοδότησης των Περιφερειών και τέλος τον τρόπο παρακολούθησης και υποστήριξης των εξεταστικών επιτροπών από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ). Σελίδα 15

20 Συμπερασματικά, οι οδηγίες και οι νόμοι που έχουν εκδοθεί αλλάζουν συνολικά το πλαίσιο που μέχρι τώρα γνωρίζαμε. Αλλάζουν οι προϋποθέσεις άσκησης των επαγγελμάτων, οι άδειες που τελικά θα παρέχονται, το πεδίο εφαρμογής των αδειών, η εξεταστέα ύλη, οι εξεταστικές επιτροπές, η είσοδος του ιδιωτικού τομέα στην διαδικασία εξετάσεων, ο τρόπος τεκμηρίωσης της επαγγελματικής εμπειρίας, η αντικατάσταση της επαγγελματικής εμπειρίας από σεμινάρια κατάρτισης κ.λπ. Σελίδα 16

21 8. Τα θέματα διαλόγου Τα κίνητρα για την ενίσχυση της ζήτησης για ειδικευμένους εργατοτεχνίτες αποτελούν μείζον θέμα προκειμένου να επιτύχουμε τους ενεργειακούς στόχους του Είναι δεδομένο ότι χωρίς το κατάλληλο εργατοτεχνικό προσωπικό δεν θα μπορέσουμε ως χώρα να ανταποκριθούμε στην συγκεκριμένη υποχρέωση. Το ερώτημα που τίθεται είναι, ποια κίνητρα πρέπει να θεσπιστούν προκειμένου να πεισθούν οι εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό κλάδο να συμμετέχουν στην συγκεκριμένη προσπάθεια, με δεδομένα τα εμπόδια που περιγράψαμε παραπάνω, την απασχόληση ανειδίκευτων και μεγάλου αριθμού αλλοδαπών που απασχολούνται στις κατασκευές, την οικονομική κρίση που βιώνει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, την ραγδαία μείωση της κατασκευής κτιριακών έργων και του εργατοτεχνικού προσωπικού που απασχολείται στο κατασκευαστικό κλάδο κλπ. Επί πλέον τα κίνητρα αυτά θα πρέπει να εστιάζονται και στην προσπάθεια διατήρησης του υπάρχοντος εργατοτεχνικού προσωπικού στο κλάδο αλλά και την είσοδο νέων ειδικευμένων εργαζομένων. Τα κίνητρα που θα θεσπιστούν πρέπει να απαντούν στο ερώτημα που θέτουν οι εργαζόμενοι: «Πιο θα είναι το επαγγελματικό όφελος, αν μετά από όλη αυτή την προσπάθεια κατάρτισης, πιστοποίησης και οικονομικής δαπάνης που θα υποστώ, οι ανάλογες εργασίες και οι αντίστοιχες θέσεις εργασίας μπορούν να καλυφθούν από οποιοδήποτε μη πιστοποιημένο και ανειδίκευτο άτομο;». Με βάση τα παραπάνω, η κατ αρχήν πρόταση του κονσόρτσιουμ της Δράσης BUILD UP Skills UPSWING όσον αφορά τα κίνητρα για την ενίσχυση της ζήτησης για ειδικευμένους είναι ότι αυτά θα πρέπει να αναπτυχθούν σε 3 βασικούς πυλώνες, ως εξής: Να συμπεριληφθούν διατάξεις στις δημόσιες συμβάσεις ώστε στα δημόσια έργα να μπορούν να απασχολούνται μόνο (ή κατά προτεραιότητα) πιστοποιημένοι εργατοτεχνίτες. Στα χρηματοδοτικά σχήματα ή προγράμματα που παρέχουν ενισχύσεις, στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων ή του εκάστοτε Αναπτυξιακού Νόμου, για την ενεργειακή αναβάθμιση και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος ή την κατασκευή νέων κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, να υπάρχει πρόβλεψη σχετικά με τη χρήση πιστοποιημένων εργαζομένων, είτε ως υποχρεωτική προϋπόθεση ή υπό τη μορφή πριμοδότησης (π.χ. ως κριτήριο αξιολόγησης, ή με πίστωση επιπλέον πόντων στην υποβληθείσα πρόταση). Θέσπιση κινήτρων για τους εργοδότες (π.χ. επιλεκτικές μειώσεις του μη μισθολογικού κόστους εργασίας ή σωστά στοχευμένες επιδοτήσεις της απασχόλησης) προκειμένου να απασχολούν ειδικευμένους εργαζόμενους / εργατοτεχνίτες / εργατικό δυναμικό. Σελίδα 17

22 Ειδικά όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο, προτείνονται: 1. Δημιουργία νέων ή και επικαιροποίηση των υφιστάμενων επαγγελματικών περιγραμμάτων και πιστοποίησή τους από τον ΕΟΠΠΕΠ, και άμεση έναρξη προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης για τα επαγγέλματα της οικοδομής, ιδιαίτερα δε όσον αφορά στα ειδικά θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αποδοτικότητας του καθενός από αυτά (σε όσα από αυτά δεν έχει ήδη γίνει τουλάχιστον). 2. Για τις περιπτώσεις των μη ρυθμισμένων επαγγελμάτων του κλάδου, έκδοση των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων για τη ρύθμιση του επαγγέλματος και κατοχύρωσης των ειδικευμένων εργαζομένων στις συγκεκριμένες εφαρμογές, κατά παρόμοιο τρόπο όπως και στα άλλα τεχνικά επαγγέλματα. Σελίδα 18

23

24 w w w. s k i l l s - u p s w i n g. eu Επικοινωνία: Δρ. Χαράλαμπος Μαλαματένιος Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) 19 ο Χλμ. Λεωφόρου Μαραθώνος, 19009, Πικέρμι - Αττική Τηλ.: Fax: Mail: malam@cres.gr Το έργο BUILD UP Skills UPSWING υποστηρίζεται από το Πρόγραμμα Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το περιεχόμενο του παρόντος εντύπου αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των συντακτών. Δεν εκφράζει κατ ανάγκη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Εκτελεστικός Οργανισμός για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (EASME) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται στο παρόν.