OIKONOMIKO ΠANEΠIΣTHMIO AΘHNΩN

Transcript

1 ΣΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΤΡΩΠΑΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΟΛΤΕΘΝΙΚΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΙ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣΙΚΟΠΟΙΗΕΙ OIKONOMIKO ΠANEΠIΣTHMIO AΘHNΩN Επιβλζπουςα καθηγήτρια: Μήλλιου Χρυσοβαλάντου Βασιλική ΣΑΜΑΣΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟ 2013

2 Περιεχόμενα Δηζαγωγή Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά Π.Δ/ΑΞΔ, ηξόπνη ιεηηνπξγηάο θαη αλάπηπμεο κηαο Π.Δ.3 2. Κίλεηξα, νθέιε θαη θίλδπλνη δηεζλνπνίεζεο Κίλεηξα Οθέιε Κίλδπλνη Γηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο ζεωξίεο Θεωξία θόζηνπο ζπλαιαγήο Θεωξία ηεο πξννπηηθήο κάζεζεο ηνπ νξγαληζκνύ Θεωξία ηωλ νηθνλνκηθώλ ηεο πιεξνθνξίαο Θεωξία αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο Θεωξία βηνκεραληθήο νξγάλωζεο Institutional theory Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ηξόπν εηζόδνπ ζε κηα μέλε αγνξά Σερλνινγηθή έληαζε Γηεζλήο εκπεηξία Βαζκόο ζπγθέληξωζεο βηνκεραλίαο Ρπζκόο αλάπηπμεο ηεο βηνκεραλίαο Φήκε θαη αλαγλωξηζηκόηεηα Κνπιηνύξα ηεο ρώξαο ζηόρνο Γηαζεζηκόηεηα ζηόρωλ θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρώξαο Ιδηωηηθνπνηήζεηο Η ζρέζε ηωλ ηδηωηηθνπνηήζεωλ κε ηηο ΑΞΔ ρέζε ηδηωηηθνπνηήζεωλ θαη μέλνπ αληαγωληζκνύ ρέζε ηδηωηηθνπνηήζεωλ θαη πεξηβάιινληνο Μεξηθή απνθξαηηθνπνίεζε ζην κεηθηό δπνπώιην ρέζε απνθξαηηθνπνηήζεωλ, μέλνπ αληαγωληζκνύ θαη βέιηηζηνπ δαζκνύ Ιδηωηηθνπνηήζεηο ζηελ θεληξηθή θαη αλαηνιηθή Δπξώπεο...36 Δπίινγνο...41 Βηβιηνγξαθία

3 Ειςαγωγή Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο παξνπζηάδεη κεγάιν ελδηαθέξνλ ε αχμεζε ησλ Ακέζσλ Ξέλσλ Δπελδχζεσλ (ΑΞΔ) ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία. Πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ αζρνιεζεί κε απηφ ην θαηλφκελν θαη έρνπλ πξνζπαζήζεη λα εληνπίζνπλ ηε ζρέζε πνπ έρνπλ νη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο κε ηελ αλάπηπμε κηαο ρψξαο αιιά θαη κε πην ηξφπν κπνξεί κηα ρψξα λα ηηο πξνζειθχζεη. ηφρνο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη αξρηθά λα παξνπζηάζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κηα πνιπεζληθή εηαηξία ιεηηνπξγεί ζε ζρέζε κε ηηο άκεζεο μέλεο επελδχζεηο δειαδή πνηέο είλαη νη ζπλήζεηο ηαθηηθέο πνπ εθαξκφδεη γηα λα αλαπηπρζεί ζε κηα μέλε αγνξά θαη πνηνί είλαη νη ελαιιαθηηθνί ηξφπνη πνπ έρεη γηα λα εηζέιζεη ζε κηα μέλε αγνξά. Έπεηηα ζα αλαιχζνπκε θάπνηεο βαζηθέο δηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο ζεσξίεο θαη κε νδεγφ απηέο ηηο ζεσξίεο ζα αλαιχζνπκε δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν εηζφδνπ πνπ επηιέγεη ε επηρείξεζε. Αθνχ βγάινπκε θάπνηα πνιχ ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο κηαο πνιπεζληθήο εηαηξίαο ζηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε ην ζέκα ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ. θνπφο απηήο ηεο αλάιπζεο είλαη λα δψζνπκε κηα εηθφλα γηα ην αλ νη ηδησηηθνπνηήζεηο ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζέθιπζε ακέζσλ μέλσλ επελδχζεσλ θαη πψο επεξεάδνπλ γεληθφηεξα άιινπο παξάγνληεο ηηο νηθνλνκίαο φπσο γηα παξάδεηγκα ε αληαγσληζηηθφηεηα. Γηα λα ην πεηχρνπκε απηφ ζα εμεηάζνπκε επίζεο ηη ζπλέβε ζε ρψξεο ησλ νπνίσλ νη νηθνλνκίεο ήηαλ ζε κεηαβαηηθφ ζηάδην θαη ρξεζηκνπνίεζαλ ηηο ηδησηηθνπνηήζεηο γηα λα ηηο αλαδηαξζξψζνπλ. Θα δψζνπκε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηηο ρψξεο ηεο θεληξηθήο θαη αλαηνιηθήο Δπξψπεο απφ φπνπ ζα αληιήζνπκε πνιχ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ην πψο πξέπεη λα δηαρεηξίδνληαη απφ ηηο θπβεξλήζεηο νη ηδησηηθνπνηήζεηο θαη αλ ηειηθά βνεζνχλ ηηο νηθνλνκίεο ηνπο. 2

4 1 ο Κεφάλαιο Βαςικά χαρακτηριςτικά Π.Ε./ΑΞΕ, τρόποι λειτουργίασ και ανάπτυξησ μιασ Π.Ε. Η αλάπηπμε ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ αλά ηνλ θφζκν είλαη κηα δηαδηθαζία ε νπνία βαζίδεηαη ζπλήζσο ζε θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. Μηα εηαηξεία αθνχ εδξαησζεί ζηελ ηνπηθή αγνξά θαη θηάζεη ζε έλα επίπεδν ζην νπνίν έρεη απνθηήζεη έλα ζρεηηθά κεγάιν κεξίδην αγνξάο ζηελ ρψξα πνπ εδξεχεη αξρίδεη λα απνθηά βιέςεηο γηα αλάπηπμε ηεο εηαηξείαο θαη ζε άιιεο μέλεο αγνξέο. Γηα ην ζθνπφ απηφ θάλεη κηα αξρηθή δέζκεπζε πφξσλ ζηελ μέλε αγνξά πνπ ηελ ελδηαθέξεη θαη ζηαδηαθά κεηά απφ έλα πιήζνο επελδπηηθψλ θχθισλ αλαπηχζζεη ηθαλφηεηεο θαη γλψζεηο γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε αγνξά νη νπνίεο ηελ βνεζνχλ λα εδξαησζεί. Φπζηθά, πνιιέο εηαηξείεο δελ νινθιεξψλνπλ κε επηηπρία ή κε ηελ ίδηα ηαρχηεηα φιεο ηηο θάζεηο νπφηε θάζε πεξίπησζε ηέηνηνπ είδνπο αλάπηπμεο είλαη μερσξηζηή. Ο ηξφπνο πνπ ζα εηζέιζεη ε κεηξηθή εηαηξεία ζε κηα αγνξά εμαξηάηαη απφ εμσγελείο παξάγνληεο φπσο ην θνξνινγηθφ ζχζηεκα θαη ν αληαγσληζκφο πνπ επηθξαηεί ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν φπσο επίζεο θαη απφ ηα ήδε ππάξρνληα ηα ελδνγελή ραξαθηεξηζηηθά ηεο εηαηξείαο. ηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε ηηο εμαγσγηθνχ θαη κε εμαγσγηθνχ ηχπνπ κνξθέο δηεζλνπνίεζεο πνπ ππάξρνπλ. Οη ηξφπνη εηζφδνπ κηαο Π.Δ. ζε κηα δηεζλή αγνξά κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο: α) Δμαγσγηθνχ ηχπνπ β) Με εμαγσγηθνχ ηχπνπ. Τπόποι Διεθνοποίηζηρ εξαγωγικού ηύπος. 1) Άκεζε εμαγσγηθή δξάζε. Απηφο ν ηξφπνο επηιέγεηαη απφ επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη γηα πξψηε θνξά ζηε δηεζλή αγνξά ιφγσ έιιεηςεο εκπεηξίαο ζρεηηθά κε ηελ αγνξά ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ άκεζε εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ε επηρείξεζε εμάγεη ηα πξντφληα ηεο κεηξηθήο ζηε ρψξα-ζηφρν, ρσξίο ηε δηακεζνιάβεζε ηξίησλ (Παπαδάθεο, 2007). 3

5 2) Παξαγσγή θαηά παξαγγειία. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν δε δεκηνπξγνχληαη δεζκνί κεηαμχ παξαγσγνχ θαη αγνξαζηή. Η επηρείξεζε παξάγεη θαηφπηλ παξαγγειίαο ην πξντφλ θαη ζηε ζπλέρεηα ην εμάγεη ζηνλ πειάηε. Η παξαγσγή θαηά παξαγγειία είλαη απφ ηνπο πην ζπλήζεηο ηξφπνπο εμαγσγήο πξντφλησλ απφ ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο. Η επηρείξεζε δελ δεκηνπξγεί καθξνρξφληνπο δεζκνχο κε ηε ρψξα πνπ εμάγεη θαη θαη' επέθηαζε δελ ηίζεηαη δήηεκα απνηπρίαο κηαο επέλδπζεο. Δπίζεο νη κηθξέο επηρεηξήζεηο δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εγθαηαζηήζνπλ παξαγσγηθέο κνλάδεο ζε κηα μέλε ρψξα θαη επνκέλσο θαηαθεχγνπλ ζηηο εμαγσγέο θαηά παξαγγειία. 3)Δμαγσγέο κε δηακεζνιαβεηέο. Η επηρείξεζε ζε ζπλεξγαζία κε δηάθνξεο εηαηξείεο εμαγσγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ δεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο (δηαλνκή θαη marketing) ψζηε λα εμάγνπλ ην παξαγφκελν πξντφλ. 4) Παξαγσγή θαηφπηλ άδεηαο (Licensing) Όηαλ απνθηά ηελ άδεηα ν παξαγσγφο γηα ηε ρξήζε ηνπ know-how ηεο αδεηνδφρνπ εηαηξείαο, φπνπ απηφ ζεκαίλεη φηη ν θάηνρνο ηεο άδεηαο απνθηά πξφζβαζε ζε φια ηα άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο εηαηξείαο δειαδή ηα ζρέδηα ηνπ πξντφληνο ηνλ ηξφπν παξαγσγήο ηνπ, ηελ ρξήζε ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηφο ηεο θαη γεληθά έρεη πξφζβαζε ζε φιε ηε γλψζε ηεο εηαηξείαο ζε ζρέζε κε ηνλ ηξφπν παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο. Απηή ε κέζνδνο εκπεξηέρεη ηνλ θίλδπλν φηη κπνξεί αλ δελ ππάξρνπλ απζηεξνί έιεγρνη θαη πεξηνξηζκνί φζνλ αθνξά ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο κειινληηθά λα απαμησζεί ην πξντφλ ή αθφκε θαη λα κελ παξάγεηαη βάζε ησλ αξρηθψλ πξνδηαγξαθψλ πνπ είρε ζέζεη ε εηαηξεία. Πνιιέο εηαηξίεο δίλνπλ ηελ άδεηα λα ρξεζηκνπνηείηαη ην ινγφηππφ ηνπο ζε πνιιά πξντφληα (θπξίσο ζην ρψξν ηεο κφδαο) κε απνηέιεζκα λαη κελ λα αλεβάδνπλ ην θέξδνο ηνπο βξαρππξφζεζκα φκσο ζε βάζνο ρξφλνπ λα απαμηψλεηαη ην Brand Name ηεο εηαηξείαο. 5) Franchising Απηφο ν ηξφπνο επέθηαζεο ζε κηα αγνξά κηαο εηαηξείαο έρεη θάπνηεο βαζηθέο νκνηφηεηεο κε ηελ παξαγσγή θαηφπηλ αδείαο. Η βαζηθή δηαθνξά είλαη φηη ν δηθαηνδφρνο είλαη ππνρξεσκέλνο λα δηεμάγεη ηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηνπ παξαρσξεί ν δηθαηνπάξνρνο (Franchiser) κε πνιχ ζπγθεθξηκέλν ηξφπν. Ο 4

6 δηθαηνπάξνρνο κάιηζηα ζα πξέπεη λα δηαζέηεη θαη έλα αξρηθφ θεθάιαην γηα ηελ επέλδπζε ε νπνία ζπκπεξηιακβάλεη ηνλ εμνπιηζκφ, ην θηίξην ζην νπνίν ζα είλαη νη εγθαηαζηάζεηο αθφκα θαη γηα ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ψζηε λα απνθηήζεη ηε θηινζνθία ηεο εηαηξείαο. πλήζσο ν δηθαηνπάξνρνο έρεη έλα business plan ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηε ζηξαηεγηθή γηα ην πψο λα αλαπηχμεη ην marketing ε λέα επηρείξεζε (ηξφπν δηαθήκηζεο, πξνζθνξέο). Δπίζεο εκπεξηέρεη νδεγίεο γηα ηελ αθξηβή ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δηθαηφρξεζεο ην νπνίν είλαη θαη ην κπζηηθφ ηεο επηηπρίαο κηαο ηέηνηαο θίλεζεο είλαη ν δηαξθήο έιεγρνο αιιά θαη θαζνδήγεζε απφ ηνλ δηθαηνπάξνρν. Δπίζεο ν δηθαηνπάξνρνο πνιιέο θνξέο παξέρεη ρξεκαηηθή ππνζηήξημε ζηνπο δηθαηνχρνπο αιιά θαη βνήζεηα ζηελ επηινγή ηνπνζεζίαο ζηε δηαθήκηζε, ζηε δηαπξαγκάηεπζε εθκίζζσζεο αιιά θαη ζηελ εθπαίδεπζε (Παπαδάθεο 2007). Οη ζπκθσλίεο απηέο έρνπλ ζπλήζσο ρξνληθφ νξίδνληα απφ 5 έσο θαη 30 ρξφληα. Δηαηξίεο φπσο McDonalds, Pizza Hut, Benetton εκθαλίδνπλ κε κεγάιε επηηπρία απηνχ ηνπ είδνπο ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο κε κεγάιε επηηπρία. Τπόποι Διεθνοποίηζηρ μη εξαγωγικού ηύπος. 1) Greenfield επέλδπζε. ε απηνχ ηνπ είδνπο επέλδπζε ε κεηξηθή εηαηξεία ηδξχεη κηα λέα παξαγσγηθή κνλάδα ζηε μέλε ρψξα φπνπ θαη είλαη ν κνλαδηθφο κέηνρνο ζε απηή, ρσξίο δειαδή ηελ αλάκεημε θάπνηνπ ζπλεηαίξνπ. Πξνζιακβάλεη ή θαη κεηαθέξεη απφ ηε κεηξηθή πξνζσπηθφ γηα λα μεθηλήζεη ε ιεηηνπξγία ηεο λέαο κνλάδαο. Φπζηθά κηα Greenfield επέλδπζε ζπλεπάγεηαη πςειφ ζηαζεξφ θφζηνο. 2) πγρσλεχζεηο - Δμαγνξέο. Με ηελ εμαγνξά κηαο εηαηξείαο ε κεηξηθή απνθηά ηνλ έιεγρν ζε φια ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο εηαηξείαο αιιά θαη ζε φια φζα έρνπλ ζρέζε κε ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο (π.ρ. brand name, ζηα θαλάιηα δηαλνκήο ηεο ζπγαηξηθήο) θαη κεηαθέξεη ζε απηή ηελ επηρείξεζε ηελ ηερλνγλσζία, πφξνπο θαη φηη άιιν κπνξεί λα βνεζήζεη ηελ αλάπηπμε. 5

7 3) Joint venture Η ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο απηνχ ηνπ ηφπνπ είλαη νπζηαζηηθά ε ζπλεξγαζία ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο κε κία ή πεξηζζφηεξεο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο ή γηα ηελ εμαγνξά κηαο πνπ ήδε ππάξρεη ζηελ μέλε αγνξά πνπ ζέιεη λα εηζέιζεη. Αλάινγα κε ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζην θεθάιαην έρνπκε Joint Venture πιεηνςεθίαο (>50%), Joint Venture κεηνςεθίαο (<50%) θαη Joint Venture ηζνςεθίαο (=50%).Απηή ε ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο δίλεη κεγαιχηεξε ηαρχηεηα εηζφδνπ ζε κηα μέλε αγνξά φπνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο είλαη απαξαίηεηε ιφγσ ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ κπνξεί λα ππάξρεη ζηε μέλε αγνξά. ην πιαίζην ησλ ΑΞΔ κία κεηξηθή εηαηξεία ζα πξέπεη λα έρεη δηαξθή έιεγρν ησλ ζπγαηξηθψλ κνλάδσλ ηεο ζην εμσηεξηθφ. Ο έιεγρνο απηφο κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί αλ ε κεηξηθή θαηέρεη θάπνην πνζνζηφ ηεο ζπγαηξηθήο πνπ κπνξεί λα είλαη 100% (πιήξεο έιεγρνο), 50%, ή αθφκα θαη 10%.Σν ηειεπηαίν κπνξεί λα ζπκβεί ζηελ πεξίπησζε πνπ ελψ ε κεηξηθή θαηέρεη έλα ζρεηηθά κηθξφ πνζνζηφ ηεο ζπγαηξηθήο, ην ππφινηπν κέξνο ηεο είλαη θαηαλεκεκέλν ζε πνιινχο κεηφρνπο κε πάξα πνιχ κηθξφηεξν πνζνζηφ ζηνλ θαζέλα θαη θαηά ζπλέπεηα κε πάξα πνιχ κηθξή επηξξνή ζηηο απνθάζεηο. Έηζη είλαη αδχλαηνλ λα αιιάμνπλ ηελ επηξξνή ειέγρνπ ηεο κεηξηθήο. Η πξνζέιθπζε ΑΞΔ είλαη έλα ζέκα πνπ απαζρνιεί φιεο ηηο ρψξεο δηφηη δίλεη κηα ψζεζε ζηηο νηθνλνκίεο ηνπο θαη απνηειεί βαζηθφ θνκκάηη ηνπ πνιηηηθνχ ζρεδηαζκνχ θάζε θπβέξλεζεο. Η ηδηαίηεξε αμία πνπ θξχβνπλ νη ΑΞΔ θαη ηηο θαζηζηά ηφζν ειθπζηηθέο ζε φιεο ηηο ρψξεο, είηε είλαη κεγάιεο είηε κηθξέο, έρεη λα θάλεη κε ηελ αλαηξνπή πνπ κπνξεί λα θέξεη κηα κεγάιε επέλδπζε ζε κηα ρψξα πνπ θηλδπλεχεη λα απνθιεηζηεί απφ ηα παγθφζκηα νηθνλνκηθά δξψκελα. Μία επξεία θαη βαξπζήκαληε ΑΞΔ ζε κία ηέηνηα ρψξα κπνξεί λα μαλαδεκηνπξγήζεη επλντθφ θιίκα ψζηε άιινη, ελδηαθεξφκελνη κελ αιιά ζθεπηηθνί δε, επελδπηέο λα επελδχζνπλ ηειηθά ζηελ νηθνλνκία απηήο ηεο ρψξαο. Η πξνψζεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ε κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο, ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ε ηφλσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο αιιά θαη ε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο είλαη θάπνηα απφ ηα θίλεηξα ησλ κηθξψλ ρσξψλ λα πξνζειθχνπλ ζπλερψο ΑΞΔ γηα λα κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ νκαιά θαη λα αλαπηχζζνληαη. Φπζηθά 6

8 θαη νη κεγάιεο ρψξεο έρνπλ αλάγθε απφ ζπλερή πξνζέιθπζε επελδχζεσλ αθνχ ζπληεινχλ ζηελ αλαλέσζε ηνπ ηζρπξνχ ηνπο επελδπηηθνχ ηζηνχ. Απφ ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα έρνπκε κηα ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ΑΞΔ φπνπ νη ΑΞΔ απνηεινχζαλ ην 1/3 ηνπ ζπλφινπ ησλ επελδχζεσλ θεθαιαίνπ ζην εμσηεξηθφ θαη ην 9% ηνπ παγθφζκηνπ πξντφληνο. Έλαο απφ ηνπο ιφγνπο ήηαλ φηη νη επηρεηξήζεηο γηα λα απνθεχγνπλ ηα δαζκνινγηθά έμνδα δεκηνπξγνχζαλ παξαγσγηθέο κνλάδεο ζηηο ρψξεο πνπ ήζειαλ λα εηζέιζνπλ. Η ηερλνινγηθή πξφνδνο έδσζε επίζεο κηα ψζεζε ζηε ζπλερή ξνή ηεο παξαγσγήο αθνχ εθεπξέζεηο φπσο ν ειεθηξηζκφο, ε κεραλή εζσηεξηθήο θαχζεο, ε εμέιημε ησλ λέσλ κέζσλ φπσο αηκφπινηα αιιά αθφκα θαη ε δεκηνπξγία ηνπ ηειέγξαθνπ, πνπ δηεπθφιπλε ηελ επηθνηλσλία, επέηξεπαλ κηα πην απνηειεζκαηηθή γξακκή παξαγσγήο. Σελ πεξίνδν απηή γλσζηέο Π.Δ. φπσο Nestle (Διβεηηθή), Bayer (Γεξκαληθή), Siemens, AGE General Electrics (Η.Π.Α.), Shell(Μ. Βξεηαλία, Οιιαλδία) θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο. Απηή ηελ πεξίνδν ην 6,28% ήηαλ ηνπνζεηεκέλν ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο (32,7% ζηε Γ. Δπξψπε, 7,1% ζηελ Ρσζία, 6% ζηνλ Καλαδά θαη ην 9% ζηνλ ππφινηπν θφζκν). Καηά ηελ πεξίνδν φκσο παξαηεξείηαη φηη ην 67,3% ησλ ΑΞΔ ζηφρεπαλ αλεπηπγκέλεο ρψξεο (13,9% ζηηο Η.Π.Α., 23,7% Καλαδά, 22,9% Γ. Δπξψπε, 6,6% Απζηξαιία). Απηή ε αιιαγή νθείιεηαη ζηε κεηαζηξνθή ησλ ΑΞΔ απφ επελδχζεηο εθκεηάιιεπζεο θπζηθψλ πφξσλ ζε επελδχζεηο εθκεηάιιεπζεο αγνξψλ. Απφ εθείλε ηελ πεξίνδν θαη κεηά είρακε κηα ζπλερή αχμεζε ησλ ΑΞΔ πνπ είραλ άκεζε ζρέζε κε ηελ επαλάζηαζε ζηηο κεηαθνξέο θαη ζηηο επηθνηλσλίεο (αεξνπιάλα, ππνινγηζηέο, internet, θηλεηά) θαζψο πνιιά απφ ηα εκπφδηα πνπ ππήξραλ παιαηφηεξα ζε απηνχο ηνπο ηνκείο απαιείθζεθαλ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ηελ πεξίνδν ππήξμε ηεξάζηηα αχμεζε ησλ ΑΞΔ. Οη παγθφζκηεο ξνέο ΑΞΔ απμήζεθαλ θαηά 17,7% ελψ αληίζηνηρα ην παγθφζκην Α.Δ.Π. θαηά κφιηο 2,5% θαη νη εηζαγσγέο θαηά 5,6%. Σν 2000 ην χςνο ησλ ΑΞΔ είρε θηάζεη ην ξεθφξ ησλ 400δηο $ ελψ ην 2007 μεπέξαζε ηα 1,8ηξηο$. Σν 2008 βέβαηα ιφγσ ηεο κεγάιεο αζηάζεηαο πνπ ππήξρε ζηνλ θφζκν εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, πνπ εμαπιψζεθε ζρεδφλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, νη ΑΞΔ κεηψζεθαλ ζε 1,7ηξηο$ θαη ηνλ επφκελν ρξφλν ζην 1ηξηο$. 7

9 2 ο Κεφάλαιο Κίνητρα, οφέλη και κίνδυνοι διεθνοποίηςησ ε απηφ ην θεθάιαην ζα εμεηάζνπκε αλαιπηηθά πηα είλαη ηα θίλεηξα, ηα νθέιε θαη νη θίλδπλνη πνπ έρεη κηα εηαηξεία πνπ επηδηψθεη λα δηεζλνπνηεζεί. Απηή ε αλάιπζε ζα καο βνεζήζεη λα θαηαιάβνπκε θαιχηεξα θάπνηνπο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ δηεζλνπνίεζε αιιά θαη ζην αληίζεην. 2.1 Κίλεηξα Σα θίλεηξα πνπ νδεγνχλ κηα εηαηξεία ζηελ δηεζλνπνίεζε είλαη πνιιά. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ε επηινγή απνθνπήο απφ ην δηεζλέο αληαγσληζκφ θαη θαη' επέθηαζε ε κε αλάπηπμε ζε λέεο αγνξέο, δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο εηαηξείαο πνπ δελ κπνξεί λα εθκεηαιιεπηεί ηηο επθαηξίεο πνπ δίλνληαη κε ηε δηεζλνπνίεζε. Αξρηθά, νη πξσηνπφξεο εηαηξίεο πνπ επηιέγνπλ λα εηζαρζνχλ ζηε δηεζλή αγνξά είλαη απηέο πνπ θεξδίδνπλ ηα κεγαιχηεξα κεξίδηα ηεο αγνξάο ηα νπνία είλαη δχζθνιν ζην κέιινλ λα ηα ράζεη ιφγσ ηεο εκπεηξίαο πνπ έρεη απνθηήζεη έλαληη ησλ λενεηζειζέλησλ. Μάιηζηα, απηνί πνπ δηεηζδχνπλ πξψηνη ζηε δηεζλή αγνξά δεκηνπξγνχλ ηέηνηεο ζπλζήθεο ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην απμεκέλν κέγεζνο ηεο λέαο επηρείξεζεο (π.ρ. νξηδφληηεο ζπγρσλεχζεηο επηρεηξήζεσλ γηα αχμεζε ησλ πσιήζεψλ ηνπο θαη κείσζε ηνπ θφζηνπο) πνπ θάλνπλ ηδηαίηεξα δχζθνιε ηελ είζνδν λέσλ αληαγσληζηψλ. Σέηνηνπ είδνπο παξαδείγκαηα, δηεζλνχο αληαγσληζκνχ κεηαμχ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ, έρνπκε ζηηο αγνξέο π.ρ. αλαςπθηηθψλ, απνξξππαληηθψλ, θαιιπληηθψλ θ.ιπ., φπνπ πξνζπαζνχλ λα εδξαησζνχλ ζε κεγάιεο αλαδπφκελεο αγνξέο φπσο ε Κίλα θαη λα απνθηήζνπλ κεγάιν κεξίδην ζηεο αγνξέο απηέο. εκαληηθφ θίλεηξν γηα ηλα ζηξαθεί κηα εηαηξεία πξνο ηε δηεζλνπνίεζε είλαη θαη ε κείσζε ησλ εζληθψλ πξνζηαηεπηηθψλ κέηξσλ πνπ εκπνδίδνπλ ην εκπφξην θαη ηηο επελδχζεηο πνπ δεκηνπξγνχλ επλντθέο ζπλζήθεο γηα αλάπηπμε. Η απειεπζέξσζε παξαδνζηαθά πξνζηαηεπκέλσλ αγνξψλ νδεγεί ζηελ εηζαγσγή πην εχθνια λέσλ επηρεηξήζεσλ. Οη εζληθέο αγνξέο, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, πξνζειθχνπλ επελδπηέο αλαζεξκαίλνληαο ηηο νηθνλνκίεο ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο 8

10 ρψξαο καο είλαη ε απειεπζέξσζε ησλ Σειεπηθνηλσληψλ θαη ζηαδηαθά ηεο ελέξγεηαο πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ειθπζηηθέο επθαηξίεο γηα ηνπο επελδπηέο πνπ ζέινπλ λα εηζέιζνπλ ζε απηνχο ηνπο θιάδνπο. Δπίζεο, είλαη πιένλ θαλεξφ φηη, νη αγνξέο ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ θνξεζκέλεο αθνχ νη κεγάιεο εηαηξείεο πνπ ππάξρνπλ ζε απηέο δχζθνια κπνξνχλ λα θεξδίζνπλ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αγνξάο ζηελ νπνία εδξεχνπλ. Απηφ γηα λα ζπκβεί, απαηηεί κεγάιν θφζηνο ην νπνίν κάιηζηα δχζθνια θέξλεη ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. Αληίζεηα, ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο βξίζθνληαη κεγαιχηεξεο επθαηξίεο ζε ηνκείο πνπ απαηηνχλ ηερλνγλσζία πνπ πηζαλφ λα κελ έρνπλ απηέο νη ρψξεο θαη λα έρνπλ αλάγθε λα απνθηήζνπλ. Οη αγνξέο ηεο Κίλαο, ηεο Ιλδίαο, ηεο Βξαδηιίαο αιιά θαη ηνπ Μεμηθνχ, πνπ απνηεινχλ έλα κεγάιν θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο (πεξίπνπ 2.5 δηο άλζξσπνη) απνηεινχλ πνχ ειθπζηηθνχο ζηφρνπο γηα δηεζλνπνίεζε κε θάζε ηξφπν γηα πνιιέο κεγάιεο αιιά θαη κηθξφηεξεο εηαηξείεο. 2.2 Οθέιε Όπσο είλαη θαηαλνεηφ, ην θχξην φθεινο πνπ κπνξεί λα έρεη κηα επηρείξεζε φηαλ ζηξέθεηαη πξνο ηε δηεζλνπνίεζε είλαη ε αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο. Απηφ δελ είλαη εθηθηφ γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ πξνζαλαηνιηζκφ κφλν ζηε ρψξα πνπ εδξεχνπλ. Γηα παξάδεηγκα, επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ εγρψξηα αγνξά ηνπο, φπσο ε Coca-Cola θαη ε Pepsico, έρνπλ γηα δεθαεηίεο ζπγθεθξηκέλα κεξίδηα αγνξάο ζηηο Η.Π.Α., ηα νπνία κπνξνχλ λα κεηαβιεζνχλ κφλν ζε βάξνο ηεο κίαο ζηελ άιιε. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ θαη νη δχν έρνπλ ζηξαθεί απφ πνιχ παιηά πξνο λέεο αγνξέο γηα λα κπνξέζνπλ λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξν κεξίδην αγνξάο. Η ηερλνινγηθή αλάπηπμε πνπ ππάξρεη ζηηο κέξεο καο έρεη θάλεη ηνλ θχθιν σξίκαλζεο ησλ πξντφλησλ λα ζπκβαίλεη πνιχ πην γξήγνξα απφ παιαηφηεξα. Έηζη, κεγάιεο επελδχζεηο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε γηα ηελ εμέιημε θάπνηνπ πξντφληνο δελ κπνξνχλ λα είλαη ηφζν απνδνηηθέο φηαλ απεπζχλνληαη ζηνπο αγνξαζηέο κηαο ρψξαο φζν κπνξνχλ λα είλαη φηαλ απεπζχλνληαη ζηνπο αγνξαζηέο φινπ ηνπ θφζκνπ. Έηζη, ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, ε δηεζλνπνίεζε είλαη κνλφδξνκνο ψζηε κηα κεγάιε επέλδπζε λα πξνιάβεη λα έρεη πνιιαπιά θέξδε πξηλ ην πξντφλ θάλεη ηνλ θχθιν ηνπ θαη ράζεη ηελ αγνξαζηηθή ηνπ αμία ιφγσ ηεο ηαρχηαηεο εμέιημεο. Πνιιέο θνξέο 9

11 κάιηζηα κηα εηαηξεία κπνξεί λα εθκεηαιιεπηεί ηελ είζνδφ ηεο ζε κηα μέλε αγνξά πνπιψληαο ηελ ηερλνινγία πνπ έρεη εμειίμεη αιιά έρεη θάλεη ηνλ θχθιν ηεο θαη ζε άιιεο αγνξέο ψζηε λα κπνξέζεη λα παξαηείλεη ηε δηάξθεηα δσήο ηεο θαη ηα θέξδε. Όζν ε εηαηξεία κεγεζχλεηαη απμάλνληαο ην κέγεζνο ηεο παξαγσγήο ηεο αιιά θαη ην κεξίδην αγνξάο ηεο, απμάλεη ηελ εκπεηξία ηεο ζρεηηθά κε ην πξντφλ αθνχ ε κεγάιε παξαγσγή θέξλεη πην εχθνια ζηελ επηθάλεηα ηηο αηέιεηεο ηνπ πξντφληνο κέζσ ησλ παξαηεξήζεσλ ησλ θαηαλαισηψλ γηα παξάδεηγκα. Απηφ είλαη ζεκαληηθφ φθεινο γηα ηελ εηαηξεία κε ηε δηεζλνπνίεζε αθνχ ηε βνεζά λα εμειηρζεί πην απνηειεζκαηηθά θαη γξήγνξα. Δπίζεο, κε ηε δηεζλνπνίεζε νη εηαηξείεο κπνξνχλ κεηαθέξνληαο ηελ έδξα ηνπο ή θάπνηεο παξαγσγηθέο κνλάδεο ζε άιιεο ρψξεο, λα κεηψζνπλ ηα έμνδά ηνπο ιφγσ θζελφηεξνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο ή αθφκε ιφγσ θαιχηεξεο ζηξαηεγηθήο ζέζεο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ πξντφληνο (ζε ζρέζε κε ηηο πξψηεο χιεο) αιιά θαη ηελ πξνψζεζε (ζε ζρέζε κε ηελ αγνξά πνπ απεπζχλεηαη). Πνιιέο κεγάιεο επηρεηξήζεηο αζιεηηθψλ ελδπκάησλ έρνπλ κεηαθέξεη ηηο παξαγσγηθέο ηνπο κνλάδεο ζε ρψξεο φπσο ε Μαιαηζία, ε Κίλα, γη' απηνχο ηνπο ιφγνπο. 2.3 Κίλδπλνη Φπζηθά ε ζηξνθή κηαο εηαηξείαο πξνο δηεζλνπνίεζε έρεη θαη κεγάινπο θηλδχλνπο ηνπο νπνίνπο είλαη πνιχ δχζθνιν λα ηνπο απνθχγεη ε επηρείξεζε φζν κεγαιχηεξε είλαη ε αγνξά πνπ απεπζχλεηαη. Η νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ξεπζηφηεηα πνπ κπνξεί λα ππάξμεη κειινληηθά ζε κηα μέλε αγνξά, ε νπνία εθθξάδεηαη κε θπβεξλεηηθή αζηάζεηα θαη ίζσο θάπνηα έληαζε πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί ζηηο δηαθξαηηθέο ζρέζεηο. Η πνιηηηθή αζηάζεηα απνηειεί πνιχ κεγάιν θίλδπλν γηα ηηο δηεζλνπνηεκέλεο εηαηξείεο, φρη ηφζν επεηδή παίδεη ξφιν απηή θαζ' απηή, αιιά επεηδή κπνξεί λα έρεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία ηνπ λνκίζκαηνο ηεο ρψξαο. Απηέο νη δηαθπκάλζεηο ηεο ηηκήο ηνπ λνκίζκαηνο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηεξάζηηα πξνβιήκαηα, αθφκα θαη ζε εηαηξίεο θνινζζνχο θαη λα ηηο θαηαζηξέςνπλ. Γη' απηφ αθξηβψο ην ιφγν, πνιιέο επηρεηξήζεηο εμεηάδνπλ ηηο ρψξεο πνπ ζέινπλ λα εηζέιζνπλ, φρη κφλν απφ ηε ζθνπηά πνπ αθνξά ηελ αλάπηπμε πνπ έρνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη κειινληηθά, αιιά εμεηάδνπλ πφζν πηζαλφ είλαη λα ππάξμνπλ αλαηαξαρέο ζε απηφ ην θξάηνο νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα πιήμνπλ ηελ ηζνξξνπία 10

12 θαη λα επεξεάζνπλ ηελ επέλδπζή ηνπο. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηα κηα επηρείξεζε λα εμεηάδεη ηα γεληθφηεξα καθξννηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο αγνξάο φπσο πιεζσξηζκφ, ηζνδχγην πιεξσκψλ θαη γεληθά ηε δεκνζηνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ θξάηνπο ψζηε λα κπνξεί λα πξνβιέπεη πηζαλέο ζπλαιιαγκαηηθέο δηαθπκάλζεηο. Έλαο άιινο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο ν νπνίνο πξέπεη λα ιακβάλεηαη πνιχ ζνβαξά ππφςε ησλ επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο ζέινπλ λα δηεζλνπνηεζνχλ ζε άιιεο ρψξεο είλαη ε δηνίθεζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ. Ο ιφγνο είλαη φηη θάζε ρψξα, ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ έρεη, είηε έρνπλ λα θάλνπλ κε ηα ήζε-έζηκα, είηε κε θάπνηεο ηδηαίηεξεο πνιηηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο, έρεη δηακνξθψζεη κηα δηθή ηεο ζπκπεξηθνξά ηελ νπνία δελ ζα πξέπεη λα δηαηαξάζζνπλ νη μέλνη επελδπηέο. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηεξάζηηα πξνβιήκαηα ζηελ επηρείξεζε αθνχ θαζεηί δηαθνξεηηθφ γηα ηνπο εξγαδφκελνπο φζνλ αθνξά ηελ εξγαζία ηνπο θαληάδεη σο απεηιή θαη θαηά ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο, πξάγκα πνπ δελ ηζρχεη πάληα. Γηα παξάδεηγκα, ε εμαζθάιηζε ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη ε πνιηηηθή απνιχζεσλ είλαη κηα κεηαβιεηή πνπ δηαθέξεη κεηαμχ ησλ ρσξψλ. Έρεη παξαηεξεζεί φηη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο δίλνπλ κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ κνληκφηεηα ηεο ζέζεο εμαηηίαο ηνπ κηθξφηεξνπ αξηζκνχ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηνπ αλεπαξθψο αλεπηπγκέλνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο 1. Μηα ρψξα ε νπνία πεξλάεη κηα πεξίνδν φπνπ ππάξρνπλ ζπρλά θνηλσληθέο αλαηαξαρέο (απεξγίεο, δηαδειψζεηο) θξίλεηαη εμαηξεηηθά επηθίλδπλε γηα λα πάεη θάπνηνο λα θάλεη κηα επέλδπζε. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ζα ηνπ δεκηνπξγνχζε πξνβιήκαηα αξρηθά ιφγσ ηεο αλαηαξαρήο απηήο θαη επηπιένλ δε ζα κπνξνχζε λα ήηαλ ζίγνπξνο αλ νη ζπλζήθεο πνπ κπήθε ζα είλαη νη ίδηεο ζην κέιινλ. Μηα ρψξα κε θνηλσληθέο αλαηαξαρέο είλαη πνιχ πηζαλφ λα νδεγήζνπλ ζε αιιαγέο ζην θπβεξλεηηθφ θαζεζηψο ή θαη ζηελ πνιηηηθή πνπ αθνινπζείηαη. Έλαο αθφκα θίλδπλνο ηεο δηεζλνπνίεζεο είλαη ε αλάγθε πνπ ππάξρεη γηα δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο πνπ ζέινπκε λα εηζάγνπκε ζηε μέλε ρψξα. Τπάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο πξντφλησλ, φπσο ηα ηξφθηκα, ηα νπνία είλαη πνιχ δχζθνιν ηα μέλα λα αληαγσληζηνχλ ηα εγρψξηα πξντφληα αλ δελ πξνζαξκνζηνχλ ή έζησ δηαθεκηζηνχλ κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα θεξδίζνπλ ηνπο θαηαλαισηέο. 1 Βλ. Παπαδάκησ Β.Μ "τρατηγική των Επιχειρήςεων (Ελληνική και διεθνήσ εμπειρία), ςελ

13 3 ο Κεφάλαιο Διεθνήσ επιχειρηματικέσ θεωρίεσ ε απηφ ην θεθάιαην ζα κειεηήζνπκε ηηο πην ζεκαληηθέο ζεσξίεο ηξφπνπ εγθαηάζηαζεο πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ζε κηα ρψξα ζχκθσλα κε ηε κειέηε ηνπ Slangen θαη Hennar ην Οη ζεσξίεο απηέο αλαθέξνληαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν εγθαηάζηαζεο κηαο πνιπεζληθήο θαη αθνξνχλ ηε κεηξηθή, ηε ζπγαηξηθή θαη γεληθφηεξα ηε βηνκεραλία. 3.1 Θεωξία θόζηνπο ζπλαιιαγήο Η ζεσξία θφζηνπο ζπλαιιαγήο ή εζσηεξίθεπζεο είλαη ε θπξίαξρε ζεσξία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εμεγήζεη ηνλ ηξφπν πνπ κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε εγθαζίζηαληαη θαη νξγαλψλεηαη ζε κηα μέλε αγνξά. χκθσλα κε ηνλ Coase (1937), νη ζπλαιιαγέο κέζσ ηεο αγνξάο έρνπλ θφζηνο ην νπνίν είλαη ζπλαιιαθηηθφ θφζηνο θαη νθείιεηαη ζε παξάγνληεο φπσο ε αλαδήηεζε θαη ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο (ηηκή, ραξαθηεξηζηηθά, ππεξεζίεο), ζηνλ θαζνξηζκφ πνηλψλ ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ηεο ζπκθσλίαο πνπ έρεη γίλεη κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζπλεξγαηψλ γηα ηελ παξαγσγή θαη πξνψζεζε ηνπ πξντφληνο θαη επίζεο, θφζηε πνπ ππάξρνπλ ιφγσ ησλ έκκεζσλ θφξσλ πνπ ππάξρνπλ ζηηο ζπλαιιαγέο κέζσ ηεο αγνξάο. Γηα λα απνθχγεη ε επηρείξεζε απηφ ην ζπλαιιαθηηθφ θφζηνο, ζα πξέπεη λα εζσηεξηθεχζεη απηή ηελ αγνξά ζηελ δηνηθεηηθή ηεο δνκή θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ζα κπνξεί λα θάλεη πην απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε απηψλ ησλ ζπλαιιαγψλ. Έηζη παξαηεξείηαη φηη νη ελδνεπηρεηξεκαηηθέο ζπλαιιαγέο έρνπλ κφλν ηα θφζηε νξγάλσζεο ησλ ζπλαιιαγψλ ηα νπνία είλαη ηα θφζηε πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε λα θάλεη γηα λα παξαθνινπζεί θαη λα ζπληνλίδεη ηε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο, ππνδεηθλχνληαο ζηνπο εξγαδνκέλνπο ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο. Απηφ είλαη απαξαίηεην δηφηη νη εξγαδφκελνη, έρνληαο δηαθνξεηηθά θίλεηξα απφ ηνπο ηδηνθηήηεο ηεο επηρείξεζεο, επηδεηθλχνπλ ιηγφηεξε πξνζπάζεηα. Έηζη θαηά ηνλ Coase έρνπκε φηη κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο (ζπζηήκαηα επηθνηλσλίαο) αιιά θαη ηε βειηίσζε ησλ δηαθφξσλ κεζφδσλ νξγάλσζεο θαη 12

14 δηνίθεζεο πνπ αλαπηχζζνληαη ιφγσ ηεο εκπεηξίαο πνπ απνθηάηαη, βνεζνχλ ζηελ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο κηαο επηρείξεζεο. Μηα επηρείξεζε ζηακαηά λα εζσηεξηθνπνηεί αγνξέο κέρξη ην ζεκείν πνπ ην θφζηνο αλάιεςεο κηαο επηπιένλ ζπλαιιαγήο εληφο ηεο επηρείξεζεο γίλεηαη ίζν κε ην θφζηνο αλάιεςεο ηεο κέζσ ηεο αγνξάο. χκθσλα κε ηνλ Williamson, ν νπνίνο αλέπηπμε παξαπάλσ ηε ζεσξία ηνπ Coase, ε πεξηνξηζκέλε νξζνινγηθφηεηα θαη ν θαηξνζθνπηζκφο θάλνπλ κε απνηειεζκαηηθέο ηηο ηηκέο ηεο αγνξάο. Γη' απηφ θαη δελ κπνξεί λα ππνινγηζηεί πνηέ ηέιεηα ε αμία ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη. Δμαηηίαο ινηπφλ ηεο έιιεηςεο νξζνινγηθφηεηαο, νη ζπλαιιαζζφκελνη δελ κπνξνχλ λα είλαη ζε ζέζε λα πξνβιέπεηαη πνηνο ιεηηνπξγεί θαηξνζθνπηθά θαη πνηνο φρη. Σα ηξία ζηάδηα ηα νπνία ππάξρνπλ, θαηά ηνλ Williamson, θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο ζπλαιιαγήο (ζχλαςε ζπκβνιαίνπ) γίλνληαη πην απνηειεζκαηηθά φηαλ ε επηρείξεζε εζσηεξηθνπνηείηαη. 1) Πξψην είλαη ην ζηάδην ηεο αλαδήηεζεο ηνπ θαηάιιεινπ εκπνξηθνχ εηαίξνπ γηα ηελ ζχλαςε εκπνξηθήο ζρέζεο αλάκεζα ζε απηφλ θαη ηελ επηρείξεζε. Απφ ηε ζηηγκή πνπ αλαπηχζζεηαη κηα πην ζπρλή ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ φπνπ έρνπλ πιένλ ζηαζεξή ζπλεξγαζία, απηφ ζπκθέξεη πνιχ ηελ επηρείξεζε δηφηη πιένλ ην νξηαθφ θφζηνο ρξήζεο ηνπ ήδε εγθαηεζηεκέλνπ δηθηχνπ επηθνηλσλίαο είλαη κεδέλ. Δπίζεο, φζν ε ζπλεξγαζία ζπλερίδεηαη ην θφζηνο πνπ ζα ππήξρε ππφ άιιεο ζπλζήθεο γηα εχξεζε λένπ ζπλεηαίξνπ πιένλ δελ ππάξρεη. Απηφ ιεηηνπξγεί πξνο φθεινο ηεο εηαηξείαο γη' απηφ θαη επηδηψθεηαη ζαλ ηαθηηθή ζρεδφλ πάληα. 2) Σν επφκελν ζηάδην είλαη απηφ ηεο δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ ζπκβνιαίνπ πνπ ζα ζπκθσλεζεί αλάκεζα ζηνπο αληηζπκβαιιφκελνπο. ε απηφ ην ζηάδην νη δχν πιεπξέο πξνζπαζνχλ λα ζπλάςνπλ έλα ζπκβφιαην ην νπνίν αθνξά είηε είλαη άπιν αγαζφ (φπσο π.ρ. εμεηδηθεπκέλε γλψζε) είηε πιηθφ φπνπ ζε απηήλ ηελ δηαπξαγκάηεπζε ν αγνξαζηήο ζέινληαο λα απνθνκίζεη κέξνο απφ ην θέξδνο ηνπ πσιεηή δξα θαηξνζθνπηθά δξψληαο εηο βάξνο ηνπο, ππνβαζκίδνληαο ηελ αμία ηνπ αγαζνχ κε απνθαιχπηνληαο ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ. Απηά ηα αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ηνπ μέλνπ αγνξαζηή θαη πσιεηή κπνξνχλ λα μεπεξαζηνχλ εζσηεξηθεχνληαο ηελ αγνξά θαη νξγαλψλνληαο ηε ζπλαιιαγή εληφο ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο. 13

15 3) Σξίην είλαη ην ζηάδην ζέζπηζεο δηαδηθαζηηθνχ ειέγρνπ φπνπ ππάξρεη έλα ζχζηεκα πιεξνθφξεζεο θαη ειέγρνπ κέζα ζηελ επηρείξεζε. Απηφ απνηξέπεη ην θαηλφκελν ηνπ θαηξνζθνπηζκνχ φπνπ ν αγνξαζηήο κπνξεί λα ειέγρεη ηνλ πσιεηή γηα λα ππάξρεη κηα ηζνξξνπία ζηε ζρέζε ηνπο. Γη' απηφ ην ιφγν ινηπφλ ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο ελδνεπηρεηξεζηαθήο νινθιήξσζεο ησλ αγνξψλ έρνπκε απηή ηελ νξγάλσζε κέζα ζηηο επηρεηξήζεηο, αθνχ κε απηφ ηνλ ηξφπν νη επηρεηξήζεηο θαηαθέξλνπλ λα νξγαλψζνπλ ηα θφζηε ηνπο. Απηφ επηηπγράλεηαη κε ηε ζχλαςε γεληθψλ ζπκβνιαίσλ κε ηνπο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηα νπνία ηνπο δεζκεχνπλ απέλαληη ζηνλ επηρεηξεκαηία θαη έηζη έρνπκε πην απνηειεζκαηηθή θαη γξήγνξε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Η ζεσξία θφζηνπο ζπλαιιαγψλ έρεη θπζηθά ηελ ίδηα ινγηθή θαη γηα ηελ εξκελεία ηεο χπαξμεο Π.Δ., κε βαζηθφηεξνπο εθπξνζψπνπο απηήο ηεο ζεσξίαο ηνπο Buckley θαη Casson (1976), Rugman (1981) θαη Hennart (1982). Όπνπ έρνπκε Π.Δ. απνηεινχλ ηνλ πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν πξαγκαηνπνίεζεο ζπλαιιαγψλ αλάκεζα ζε κνλάδεο πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο. Γηα λα κπνξεί κηα Π.Δ. λα είλαη απνηειεζκαηηθή, δειαδή νπζηαζηηθά ην θφζηνο πνπ έρεη λα είλαη κηθξφηεξν απφ ηα νθέιε, πξέπεη λα πιεξνί θάπνηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά γηα ηελ αλάπηπμε ησλ Π.Δ. ζηε ρψξα. Απηέο νη ζπλαιιαγέο, ζχκθσλα κε ηε ζεσξία, είλαη πην απνηειεζκαηηθφ λα γίλεηαη ε νξγάλσζή ηνπο κέζσ ηεο αγνξάο παξά κέζσ ησλ επηρεηξήζεσλ. Απηέο νη ζπλαιιαγέο είλαη: α) Η ηερλνγλσζία Σν know how, ην νπνίν έρεη εμειηρζεί ζε κηα επηρείξεζε, κπνξεί πνιχ εχθνια λα κεηαθεξζεί ζε άιιε ρψξα φπνπ κε ην θαηάιιειν πξνζσπηθφ θαη ηνπο θαηάιιεινπο πφξνπο λα γίλεη ρξήζε απηήο ηεο γλψζεο. Όκσο ε ηερλνγλσζία απηή πξέπεη λα κπνξεί λα θαηνρπξσζεί λνκηθά ζηνλ ηδηνθηήηε ηεο κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ παηεληψλ. Με απηφ ην ζχζηεκα, ν ηδηνθηήηεο ηεο παηέληαο κπνξεί λα ληψζεη αζθαιήο φηη ε παηέληα ηνπ δελ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ρσξίο ηεο ζέιεζή ηνπ. Όηαλ ππάξρεη ινηπφλ έλα θαιφ θαη δίθαην ζχζηεκα ζηε ρψξα θαη νη παηέληεο πξνζηαηεχνληαη κε πνιχ απζηεξέο πνηλέο, ηφηε κπνξεί λα γίλεη ε κεηαθνξά ηεο ηερλνγλσζίαο άλεηα, ρσξίο νη Π.Δ. λα βάδνπλ ηελ επέλδπζή ηνπο ζε κηα ρψξα κε κεγάιν θίλδπλν 14

16 β) Φήκε Όηαλ κηα επηρείξεζε έρεη απνθηήζεη κηα πνιχ θαιή θήκε κπνξεί λα εηζέιζεη θαη ζε κηα άιιε ρψξα, κε ζπκβφιαηα franchisingαπνθηψληαο ιφγσ ηεο θαιήο θήκεο κεγάιν θνκκάηη ηεο αγνξάο πνιχ γξήγνξα. ηα ζπκβφιαηα franchising φκσο έρνπκε ην πξφβιεκα ηνπ franchisingπνπ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί φπνπ ν franchisee, γηα λα απμήζεη ην θέξδνο, ρακειψλεη ηελ πνηφηεηα ηνπ πξντφληνο. Έηζη, ε ιχζε είλαη ζηα πξντφληα φπνπ είλαη εχθνιν λα ειεγρζεί ε πνηφηεηα, λα γίλνληαη ζπκβφιαην πνπ λα δεζκεχνπλ ηνλ πσιεηή λα έρεη ηηο αλακελφκελεο πξνδηαγξαθέο. ε πεξίπησζε φπνπ δελ είλαη εχθνινο ν έιεγρνο ησλ πξντφλησλ, ηφηε θαιχηεξα είλαη λα κεηαηξέπεηαη ν franchisee ζε εξγαδφκελν ηεο επηρείξεζε φπνπ δελ ζα έρεη θίλεηξν λα κεηψζεη ηελ πνηφηεηα. γ) Πξψηεο χιεο Απηφ ζρεηίδεηαη κε ην θαηλφκελν φπνπ έρνπκε δηαθνξεηηθά ζηάδηα ηεο παξαγσγήο ελφο πξντφληνο ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο επεηδή ζπκθέξεη πην πνιχ ηελ επηρείξεζε, νπφηε επηιέγεη ηε βέιηηζηε ηνπνζεζία γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ελδηάκεζσλ πξντφλησλ πνπ ηε ζπκθέξεη ψζηε λα έρεη κεγαιχηεξν θέξδνο. Απηή ηελ ηαθηηθή ηελ ζπλαληάκε ζε πάξα πνιιά πξντφληα φπσο ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο, απηνθίλεηα θ.α. Γηα λα κπνξέζεη λα ιεηηνπξγεί θαιά απηή ε αγνξά πξνυπνζέηεη λα ππάξρνπλ αγνξαζηέο θαη πσιεηέο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο φκσο ν αξηζκφο είλαη πεξηνξηζκέλνο ιφγσ ηεο χπαξμεο εμεηδηθεπκέλσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ή θαη ηελ χπαξμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Όηαλ ππάξρεη εμεηδίθεπζε ησλ πφξσλ, ν επελδπηήο δηαηξέρεη κεγάιν θίλδπλν δηφηη ππάξρεη πεξίπησζε, αθνχ θάλεη ηελ εμεηδηθεπκέλε επέλδπζε, ε άιιε πιεπξά λα επαλαδηαπξαγκαηεπηεί ηνπο φξνπο ηεο ζπκθσλίαο θαη λα δεηήζεη παξαπάλσ απφ απηά πνπ έρνπλ αξρηθά δεηεζεί. Σν πξφβιεκα απηφ νλνκάδεηαη Hold Up. Απηφ ην πξφβιεκα κπνξεί λα ιπζεί ζπλάπηνληαο νη δχν πιεπξέο καθξνρξφληα ζπκβφιαηα ηα νπνία δεζκεχνπλ ηηο δχν πιεπξέο κε πνηλέο ζε πεξίπησζε κε ηήξεζεο ησλ ζπκθσληψλ. δ) Γηαλνκή θαη πξνψζεζε. Η δηαλνκή θαη ε πξνψζεζε ελφο πξντφληνο απνηειεί πνιχ ζεκαληηθφ θνκκάηη γηα κηα επηρείξεζε. Ο δηαλνκέαο, γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ πξντφληνο, πξέπεη λα θάλεη κεγάιεο επελδχζεηο γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ φπνπ εθεί κπνξεί, ζε πεξίπησζε πνπ 15

17 έρνπκε holdup, λα κελ κπνξεί λα γίλεη ε επέλδπζε. Η ζχλαςε ζπκβνιαίνπ κε απζηεξνχο φξνπο είλαη απαξαίηεηε ψζηε λα κπνξνχλ θαη νη δχν πιεπξέο λα είλαη θαιπκκέλεο. Γηα λα κε δεκηνπξγεζνχλ ηέηνηα δεηήκαηα ε νινθιήξσζε ηεο δηαλνκήο θαη πξνψζεζεο φηαλ είλαη εθηθηφ κε ηελ Π.Δ. είλαη θαιχηεξν θαη πην απνηειεζκαηηθφ. ε) Υξεκαηννηθνλνκηθά θεθάιαηα Σα ρξεκαηννηθνλνκηθά θεθάιαηα κπνξνχλ λα επελδπζνχλ απφ ηνλ επελδπηή είηε κε ηε κνξθή δαλείσλ ζε επηρεηξεκαηηθφ project, είηε κε ηε κνξθή ΑΞΔ. Σν ξίζθν ηεο πξψηεο πεξίπησζεο είλαη αξθεηά κεγαιχηεξν απφ ηε δεχηεξε δηφηη ν δαλεηζηήο δελ κπνξεί εχθνια λα μέξεη θαηά πφζν ν δαλεηδφκελνο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δηαρεηξηζηεί ηα θεθάιαηα απηά κε ηξφπν επηθεξδή. Πνιιά projects έρνπλ κείλεη ρσξίο ρξεκαηνδφηε ιφγσ έιιεηςεο εκπηζηνζχλεο απφ ηνπο επελδπηέο, παξ' φηη ήηαλ πνιιά ππνζρφκελα. Οη επελδπηέο, γηα λα κπνξέζνπλ λα κεηξηάζνπλ ην ξίζθν ηεο επέλδπζήο ηνπο, πξνζπαζνχλ λα ζέηνπλ φξνπο ζηηο ζπκθσλίεο ηνπο, φπσο λα κπνξνχλ λα ειέγρνπλ πψο αθξηβψο ρξεζηκνπνηνχληαη ηα ρξήκαηά ηνπο, δεηάλε επίζεο εγγπήζεηο ζε πεξίπησζε απνηπρίαο ηεο επέλδπζεο θαη ζπλήζσο ζηξέθνληαη ζε επελδπηηθά projects ηα νπνία είλαη πην ζίγνπξα, απνθεχγνληαο ηηο πην θηιφδνμεο ηδέεο. Απηνί νη ιφγνη είλαη πνπ πνιιά projects δελ ζα είραλ πξνρσξήζεη αλ νη δαλεηζηέο δελ έπαηξλαλ πην ελεξγφ ξφιν ζηελ επέλδπζε φπνπ ζε απηή ηελ πεξίπησζε ππάξρεη κηα ζπλεξγαζία ψζηε νη δαλεηζηέο λα κπνξνχλ λα ειέγρνπλ θαη λα εμαζθαιίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ φηη δε ζα ράζνπλ ηα ρξήκαηά ηνπο ιφγσ αληθαλφηεηαο ή απεηξίαο ησλ δαλεηδφκελσλ. Τπάξρεη ινηπφλ κηα ηάζε, εηδηθά ζε κεγάια projects, νη δαλεηζηέο θαη νη δαλεηδφκελνη λα είλαη ζπληδηνθηήηεο απηψλ ησλ projects. Απηφο ν ηξφπνο δαλεηζκνχ, δειαδή κε ηε κνξθή ζπληδηνθηεζίαο (Π.Δ.), είλαη πην αζθαιήο γηα αλζξψπνπο δηαθνξεηηθψλ ρψξσλ ιφγσ ηνπ ρακειφηεξνπ θφζηνπο πνπ ππάξρεη ζηνπο πφξνπο πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ επέλδπζε ιφγσ ηεο αζπκκεηξίαο ηεο πιεξνθφξεζεο πνπ ππάξρεη έλαληη ησλ δαλείσλ θαη bonds κέζσ ησλ αγνξψλ. 3.2 Θεωξία ηεο πξννπηηθήο κάζεζεο ηνπ νξγαληζκνύ. Σα ηειεπηαία ρξφληα πνιινί εξεπλεηέο φπσο νη Cho θαη Padmanabhan (1995) Barkeme θαη Vermenlen (1998) Padmanabhan θαη Cho (1999) εμεηάδνπλ ηνλ ηξφπν 16

18 πνπ επηιέγεη λα εγθαηαζηαζεί κία εηαηξεία ζε κία μέλε ρψξα ππφ ηελ νπηηθή ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. χκθσλα κε ηελ ζεσξία ηεο πξννπηηθήο κάζεζεο ηνπ νξγαληζκνχ νη εηαηξείεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε πνιιά δηαθνξεηηθά πεξηβάιινληα, εθηίζεληαη ζε πνιιά θαη δηαθνξεηηθά γεγνλφηα θαη λέεο ηδέεο, εληζρχνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηηο γλψζεηο ηνπο θαη ηηο ηερλνινγηθέο ηνπο δεμηφηεηεο. Έηζη κεγάιεο εηαηξείεο κε εκπεηξία ζε πνιινχο θιάδνπο πξνηηκνχλ λα ηδξχζνπλ κία λέα κνλάδα ζηελ μέλε αγνξά παξά λα εμαγνξάζνπλ κία παιηά πνπ δελ ζα ηνπο πξνζδψζεη πξφζζεηεο ηθαλφηεηεο. Οη Cho θαη Padmanabhan (1999) αλαγλσξίδνπλ 2 αθφκα κεηαβιεηέο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηινγή ησλ Π.Δ. γηα ηνλ πνηφλ ηξφπν ζα επηιέμνπλ λα κπνπλ ζηελ μέλε αγνξά. Απηέο νη 2 κεηαβιεηέο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ γλψζε πνπ απνθηάηαη απφ ηελ πνιπεζληθή κέζσ κίαο εμαγνξάο ή κέζσ κίαο Greenfield επέλδπζεο. Τπνζηεξίδνπλ, ινηπφλ, φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ παιηφηεξε εκπεηξία, γηα παξάδεηγκα ζηηο Greenfield επέλδπζεο, επεηδή έρνπλ μαλαθάλεη ζην παξειζφλ είλαη πηζαλφηεξν λα επηιέμνπλ μαλά ηνλ ίδην ηξφπν γηα ηηο κειινληηθέο ηνπο επεθηάζεηο θαζψο έρνπλ ηελ γλψζε γηα ην πψο ζα ην δηαρεηξηζηνχλ. 3.3 Θεωξία ηωλ νηθνλνκηθώλ ηεο πιεξνθνξίαο. Πνιιέο κειέηεο έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη απηή ηε ζεσξία γηα λα απνθαζίζνπλ γηα ηνλ θαηαιιειφηεξν ηξφπν εηζαγσγήο κηαο κεηξηθήο ζε κία μέλε ρψξα (Hennart θαη Park, 1993 Hennart θαη al., 1996).Η ζεσξία απηή κειεηά ην πψο νη πιεξνθνξίεο έρνπλ επηπηψζεηο ζηηο νηθνλνκηθέο απνθάζεηο εζηηάδνληαο ζηελ χπαξμε ηεο αζχκκεηξεο πιεξνθφξεζεο (Stigler, 1961 Akerlof, 1970). Σέηνηα αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε ππάξρεη ζπλήζσο ζηηο εμαγνξέο δηφηη ν αγνξαζηήο έρεη ζπλήζσο εκηηειήο πιεξνθνξίεο πάλσ ζηηο αμίεο θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ ρσξψλ πνπ έρεη ζηφρν λα εηζέιζεη. Έηζη νη Π.Δ. δπζθνιεχνληαη λα αμηνινγήζνπλ ηνπο ζηφρνπο απφ πξηλ θαη λα ηνπο βάινπλ κέζα ζην δίθηπν ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ήδε έρνπλ πξηλ νινθιεξσζεί ε ζπκθσλία ( Ravenscraft θαη Scherer, 1987). Απηή ε αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε είλαη πην πηζαλφ λα ζπκβεί ζε πνιπεζληθέο πνπ έρνπλ κηθξή εκπεηξία ζηελ ρψξα-ζηφρν θαη γηα απηφ πξνηηκνχλ λα θάλνπλ κία Greenfieldεπέλδπζε απφ ην λα εμαγνξάζνπλ κία επηρείξεζε πνπ ήδε ππάξρεη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά πνιπεζληθέο πνπ είλαη γλψζηεο ηεο αγνξάο-ζηφρν είλαη πηζαλφηεξν φηη ζα επηιέμνπλ κία εμαγνξά θάπνηαο ηνπηθήο επηρείξεζεο (Hennart θαη Park, 1993 Hennart θαη al., 1996). 17

19 Παξφκνηα ζηελ πεξίπησζε πνπ νη πνιπεζληθέο ζέινπλ λα επεθηαζνχλ ζε άγλσζηεο ζε απηέο βηνκεραλίεο έρνπλ ζεκαληηθφ πξφβιεκα αζπκκεηξίαο ηεο πιεξνθφξεζεο. Έηζη ην πηζαλφηεξν είλαη λα επηιέμνπλ λα θάλνπλ κία Greenfieldεπέλδπζε απφ ην λα θάλνπλ κία εμαγνξά. Σν αληίζηξνθν ζπκβαίλεη εάλ δξαζηεξηνπνηνχληαη ήδε ζε ηέηνηνπ είδνπο βηνκεραλίεο (Hennart θαη Park, 1993). 3.4 Θεωξία αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο Η ζεσξία ηεο αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο (Penrose, 1959) απνδίδεη ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο αλάινγα κε ηελ αλάπηπμε πνπ ήδε έρεη ζην εζσηεξηθφ ηεο. Οη εηαηξείεο πεξηνξίδνληαη επεηδή κπνξνχλ λα πξνζιάβνπλ θαη λα εθπαηδεχζνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ mangers. Απηφο ν πεξηνξηζκφο ππάξρεη κφλν φηαλ ε πνιπεζληθή πξνρσξάεη ζε κηα Greenfield επέλδπζε δηφηη ζηηο εμαγνξέο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο managersπνπ ήδε έρεη. Όζν πην κεγάιε είλαη ε ζπγαηξηθή ηφζν κεγαιχηεξν είλαη ην θφζηνο γηα λα ηνπο πξνζιάβεη θαη λα ηνπο εθπαηδεχζεη. πλεπψο νη ζπγαηξηθέο πνπ είλαη κεγάιεο είλαη πηζαλφηεξν λα εμαγνξαζηνχλ απφ ζρεηηθά κεγαιχηεξεο πνιπεζληθέο θαη ζπλήζσο ζπγαηξηθέο ηφζν κεγάιεο δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ αξρή απφ πνιχ κεγάιεο πνιπεζληθέο πνπ δηαζέηνπλ ηνπο πφξνπο γηα λα ηηο δεκηνπξγήζνπλ (Caves θαη Mehra, 1986 Hennart θαη Park, 1993). Οη κηθξέο ζπγαηξηθέο επεηδή απαηηνχλ ιίγνπο πφξνπο είλαη πηζαλφηεξν λα έρνπλ δεκηνπξγεζεί απφ ηελ αξρή κε ηελ κνξθή Greenfieldεπέλδπζεο. 3.5 Θεωξία βηνκεραληθήο νξγάλωζεο Αξθεηέο κειέηεο (Caves θαη Mehra, 1986 Zejan, 1990 Hennart θαη Park, Meyer θαη Estrin, 1997) έρνπλ γίλεη γηα λα απνδείμνπλ φηη ε επηινγή ηνπ ηξφπνπ εγθαηάζηαζεο κηαο πνιπεζληθήο επεξεάδεηαη άκεζα απφ ηελ αλάπηπμε ε βηνκεραλία ζηε ρψξα-ζηφρν. Παξαηεξείηαη φηη ζε ρψξεο νη νπνίεο έρνπλ πςειφ βαζκφ ζπγθέληξσζεο, δειαδή ηελ αγνξά ηελ κνηξάδνληαη ιίγεο επηρεηξήζεηο, θαη ε νηθνλνκία αλαπηχζζεηαη κε ρακεινχο ξπζκνχο κία πνιπεζληθά είλαη πην νξζφ λα εηζέιζεη ζηελ αγνξά κέζσ θάπνηαο εμαγνξάο κνπ ζα θάλεη θαη ζπαληφηεξν κέζσ κηαο Greenfieldεπέλδπζεο. 18

20 3.6 Institutional theory Απηή ε ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη νη επηρεηξήζεηο είλαη αλαγθαζκέλεο λα αθνινπζήζνπλ ζπγθεθξηκέλα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά πξφηππα πξνζαξκνζκέλα ζην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιεηηνπξγνχλ γηα λα κπνξέζνπλ λα επηβηψζνπλ. Έηζη νη εηαηξείεο ηείλνπλ λα πξνζαξκφδνληαη ζηνπο θαλφλεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ρψξα πνπ βξίζθνληαη έηζη ψζηε λα είλαη λνκφηππεο θαη λα ιεηηνπξγνχλ ρσξίο πξνβιήκαηα (DiMaggio θαη Powell, 1983). χκθσλα κε απηή ηε ζεσξία κία πνιπεζληθή επηρείξεζε πνπ έρεη ζηξαηεγηθή θαη πνιηηηθή πνπ είλαη απζηεξή ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο θαη αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή άζρεηα κε ην πεξηβάιινλ πνπ βξίζθεηαη είλαη πηζαλφηεξν λα θάλεη κία Greenfield επέλδπζε ψζηε λα ηε ζηήζεη απφ ηελ αξρή θαη λα ηελ πξνζαξκφζεη φπσο ζέιεη. Αληίζεηα νη πνιπεζληθέο πνπ έρνπλ κηα πην πνιππνιηηηζκηθή θνπιηνχξα πξνρσξνχλ πην εχθνια ζε εμαγνξά. 19

21 4 ο Κεφάλαιο Παράγοντεσ που επηρεάζουν τον τρόπο ειςόδου ςε μια ξένη αγορά. Όπσο είδακε ππάξρνπλ δηάθνξνη ηξφπνη εηζφδνπ ζε κηα μέλε αγνξά. Η ζπλεζηζκέλε ηαθηηθή πνπ πξνηηκάηε ζηα πξψηα βήκαηα απφ ηηο επηρεηξήζεηο,αθνχ εδξαησζνχλ ζηελ εγρψξηα αγνξά θαη απνθηήζνπλ έλα ηθαλνπνηεηηθφ κεξίδην αγνξάο, είλαη λα πξνζεγγίζνπλ κηα μέλε αγνξά κε εμαγσγέο αξρηθά θαη ζηε ζπλέρεηα λα πξνρσξήζνπλ ζε κηα πην νινθιεξσκέλνπ ηχπνπ δηεζλνπνίεζε. Οη επηρεηξήζεηο πξνζεγγίδνπλ αγνξέο νη νπνίεο ζπλήζσο είλαη πην θνληά κε ηε δηθηά ηνπο ζε απφζηαζε αιιά θαη αγνξέο πνπ είλαη πην θνληά ζε ζέκαηα θνπιηνχξαο. Απηφ δηεπθνιχλεη ην πξντφλ λα εηζαρζεί κε πην "νκαιφ" ηξφπν ζηελ θαηλνχξηα αγνξά, ρσξίο λα είλαη απαξαίηεηεο πνιιέο δηαθνξνπνηήζεηο. Όκσο νη εμαγσγηθνχ ηχπνπ κνξθέο δηεζλνπνίεζεο κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αλάπηπμε κηαο εηαηξείαο κφλν σο έλα βαζκφ, ν νπνίνο κπνξεί λα κελ εμππεξεηεί ηνπο καθξνρξφληνπο ζηφρνπο ηεο. Έηζη, κηα εηαηξεία πνπ έρεη καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο, κεγαιχηεξνπο απφ απηνχο πνπ πεηπραίλεη κε ηελ εμαγσγηθνχ ηχπνπ δηεζλνπνίεζε πνπ έρεη επηιέμεη, θαηεπζχλεηαη ζηξαηεγηθά ζηηο ΑΞΔ ηεο κνξθήο ησλ πγρσλεχζεσλ - Δμαγνξψλ θαη Greenfield επέλδπζε. Σν θξίζηκν εξψηεκα πνπ πξέπεη λα απαληεζεί ηψξα φκσο είλαη πνηα απφ ηηο δχν ζηξαηεγηθέο είλαη ε πην θαηάιιειε γηα ηελ θάζε πεξίπησζε. Γηα λα δψζνπκε απάληεζε ζε απηφ ην εξψηεκα ζα πξέπεη λα εμεηάζνπκε πνηνη είλαη απηνί νη παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηνλ ηξφπν εηζαγσγήο ηεο εηαηξείαο ζηελ θάζε πεξίπησζε. πγθεθξηκέλα, νη βαζηθνί ιφγνη αληηθξνπφκελσλ ζπκπεξαζκάησλ είλαη φηη ρξεζηκνπνηνχληαη δηαθνξεηηθά κνληέια ηα νπνία έρνπλ μερσξηζηέο παξακέηξνπο πνπ επεξεάδνπλ απηφ ην απνηέιεζκα. Πνιιέο κειέηεο έρνπλ γίλεη ρξεζηκνπνηψληαο δείγκαηα εηζφδνπ ζε ρψξεο ζηα νπνία ε επηινγή αλάκεζα ζε λέεο ηδξχζεηο ή εμαγνξέο-ζπγρσλεχζεηο κπνξεί λα επεξεάδνληαη απφ ηα δηάθνξα ζεζκηθά εκπφδηα ηα νπνία δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα θαη ζηακαηνχλ ηελ επέλδπζε. Δπηπξφζζεηα, ζηηο κειέηεο απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη δηάθνξεο ζπληζηψζεο ηεο εζληθήο πξνέιεπζεο ηεο ρψξαο ππνδνρήο ηεο επέλδπζεο αιιά θαη ηεο επηρείξεζεο πνπ ζέιεη λα θάλεη ηελ επέλδπζε γηα λα εμεηαζηεί ε ζπκβαηφηεηα ζηα πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ δχν πνπ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο θξίλνληαη πνιχ θξίζηκα γηα ηελ παξάηαζε θαη επηηπρία ηεο επέλδπζεο. ηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε θάπνηνπο απφ απηνχο ηνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απφθαζε 20

22 αλάκεζα ζε κηα εμαγνξά-ζπγρψλεπζε ή ζε κηα λέα δεκηνπξγία παξαγσγήο κνλάδαο ζηε μέλε ρψξα. 4.1 Σερλνινγηθή έληαζε Αξρηθά ζε ζρέζε κε ηε κεηξηθή εηαηξεία, είλαη ζεκαληηθφ λα ιεθζεί ππ' φςε ε ηερλνινγηθή έληαζε ηεο εηαηξείαο πνπ ζέιεη λα αλαπηπρζεί ζηε μέλε αγνξά. Λέγνληαο ηερλνινγηθή έληαζε ελλννχκε ην θφζηνο νπζηαζηηθά πνπ δαπαλά κηα εηαηξεία ζηελ εμέιημε θαη αλάπηπμε ησλ πξντφλησλ πνπ ήδε παξάγεη ή ζέιεη λα δεκηνπξγήζεη. Γηα παξάδεηγκα, κηα εηαηξεία ηεο νπνίαο ν πξνυπνινγηζκφο δελ ηεο επηηξέπεη λα δαπαλήζεη ίζα ή κεγαιχηεξα πνζά ζηελ έξεπλα απ' φηη ν αληαγσληζηήο ηεο, ηφηε έρεη ζνβαξφ αληαγσληζηηθφ κεηνλέθηεκα ζε ζρέζε κ' απηφλ. Οη επηρεηξήζεηο ινηπφλ πνπ θαηέρνπλ ηερλνινγηθή γλψζε ζα ηελ εθκεηαιιεπηνχλ ζην εμσηεξηθφ πεηπραίλνληαο νηθνλνκίεο θιίκαθαο κέζσ ηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο αιιά θαη ηεο παξαγσγήο. Απηά ηα θφζηε ζπλαιιαγήο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ εθκεηάιιεπζε κηαο ηέηνηαο γλψζεο κέζσ Greenfield επελδχζεσλ είλαη ζε γεληθέο γξακκέο πην πξνζηηά απφ απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπο κέζσ ησλ εμαγνξψλ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη κέζσ κηαο Greenfield επέλδπζεο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηε κεηξηθή λα εγθαηαζηήζεη απηέο ηηο ηερλνινγίεο πνπ έρεη αλαπηχμεη απφ ην κεδέλ θαη λα κεηαθέξεη ηε γλψζε πνπ απαηηείηαη ζην επηιεγκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ γηα λα ηηο αμηνπνηήζεη μεθηλψληαο απφ ηελ αξρή κε γεξέο βάζεηο. Απηφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα δηφηη κε απηφλ ηνλ ηξφπν απνθεχγεηαη ε κεηεθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ε εηζαγσγή ηνπ ζε κηα λέα θηινζνθία πνπ έρεη ε εηαηξεία πνπ θάλεη κηα εμαγνξά. Απφ ηελ άιιε πιεπξά νη επηρεηξήζεηο πνπ δελ έρνπλ απηή ηελ ηερλνινγηθή γλψζε θαη ζέινπλ λα ηελ απνθηήζνπλ ψζηε λα αλεβάζνπλ ην αληαγσληζηηθφ ηνπο πιενλέθηεκα είλαη πην εχθνιν λα ηελ απνθηήζνπλ κέζσ ησλ εμαγνξψλ-ζπγρσλεχζεσλ. Άξα θαηαιήγνληαο, ν παξάγνληαο ηεο ηερλνινγηθήο έληαζεο γηα κηα επηρείξεζε παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ην ηη ζα επηιέμεη κηα επηρείξεζε. Οη επηρεηξήζεηο κε κεγάιε ηερλνινγηθή έληαζε επηιέγνπλ ζπλήζσο κηα Greenfield επέλδπζε ζηε μέλε αγνξά ελψ νη επηρεηξήζεηο ρσξίο ηερλνινγηθή γλψζε επηιέγνπλ ηηο εμαγσγέο-ζπγρσλεχζεηο γηα λα ηελ απνθηήζνπλ. 21

23 4.2 Γηεζλήο εκπεηξία Έλαο άιινο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο είλαη ε δηεζλήο εκπεηξία πνπ έρεη ε εηαηξεία ζε κηα μέλε ρψξα θαη ηε βνεζάεη λα αλαπηχμεη πην πνιχπινθεο νξγαλσζηαθέο δνκέο φπσο είλαη νη εμαγσγέο θαη νη Greenfield επελδχζεηο ππνδεηθλχνληαο φηη νη δηεζλήο εκπεηξία πξνζδίδεη ζηελ επηρείξεζε έλα ηχπν εηδηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Η δηεζλήο εκπεηξία απνθηάηαη φηαλ ε επηρείξεζε έρεη δξαζηεξηνπνηεζεί γηα αξθεηφ δηάζηεκα ζε κηα μέλε αγνξά. Ξεθηλψληαο ινηπφλ ε εηζρψξεζε κε εμαγσγέο ηνπ πξντφληνο ηεο πξνο ηε ρψξα αξρίδεη ζηγά-ζηγά λα εμνηθεηψλεηαη κε ηελ αγνξά απηήο ηεο ρψξαο θαη λα απνθηά γλψζε γηα ην πψο ιεηηνπξγεί. Έηζη κηα κεηξηθή εηαηξεία κε κεγάιε εκπεηξία ζην εμσηεξηθφ θαη ηδηαίηεξα ζηε ρψξα ππνδνρήο έρεη δηνηθεηηθέο ηθαλφηεηεο ψζηε λα ειέγμνπλ απνηειεζκαηηθά κηα επηρείξεζε εθεί. Παίδεη επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν ε εκπεηξία πνπ κπνξεί λα έρεη ε εηαηξεία ζε εμαγνξέο ή Greenfield επελδχζεηο δηφηη αλ έρνπλ αθνινπζήζεη κηα ζπγθεθξηκέλε κνξθή αλάπηπμεο ζην παξειζφλ κε επηηπρία, ην πηζαλφηεξν είλαη λα επηιέμνπλ πάιη ηνλ ίδην ηξφπν γηα ηηο κειινληηθέο ηνπο επεθηάζεηο θαζψο γλσξίδνπλ θαιχηεξα πψο λα ηνλ δηαρεηξίδνληαη. Έηζη ζχκθσλα θαη κε αξθεηνχο εξεπλεηέο, νη αληηιήςεηο, νη εκπεηξίεο θαη νη απφςεηο ησλ ζηειερψλ ηεο επηρείξεζεο απνηεινχλ βαζηθφ παξάγνληα γηα ην θαηά πφζν απνηειεζκαηηθή ζα είλαη ε εμαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο αιιά θαη γηα ην πνηα θαηεχζπλζε ζα αθνινπζήζεη. Δπίζεο κηα πνιχ ζεκαληηθή κεηαβιεηή πνπ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνλ ηξφπν εηζφδνπ κηαο επηρείξεζεο ζηελ μέλε αγνξά, είλαη ν βαζκφο ζπγθέληξσζεο ηεο βηνκεραλίαο. ηηο κειέηεο ησλ Caves θαη Mehra (1986) θαη ηνπ Zejan ην (1990) ππνζηεξίδεηαη κεηαμχ άιισλ φηη ε επηινγή ηνπ ηξφπνπ εγθαηάζηαζεο επεξεάδνληαη απφ ηηο ζπλζήθεο βηνκεραλίαο πνπ επηθξαηνχλ ζηε ρψξα ππνδνρήο. 4.3 Βαζκόο ζπγθέληξωζεο βηνκεραλίαο Οη Chan θαη Rozenzweig (2001) κειέηεζαλ 950 εηζφδνπο απφ 199 Ιαπσληθέο θαη Δπξσπατθέο Δηαηξίεο, ζε ρξνληθφ νξίδνληα 17 εηψλ θαη ζπκπέξαλαλ φηη ν βαζκφο ζπγθέληξσζεο ηνπ θιάδνπ πνπ ζέινπλ λα εηζέιζνπλ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα γηα ην πνηα ζηξαηεγηθή ζα επηιέμεη ε εηαηξεία λα κπεη ζηε μέλε αγνξά. 22

24 Η δηαθνξά κεηαμχ εμαγνξάο θαη Greenfield επέλδπζε φηαλ γίλεη ζε κηα ρψξα, είλαη φηη απμάλνληαη νη εγρψξηνη πφξνη θαη δεκηνπξγείηαη λέα δπλακηθφηεηα ζηελ νηθνλνκία. Έηζη, κηα εηαηξεία πνπ ζέιεη γηα παξάδεηγκα λα εηζαρζεί ζε κηα ρψξα κε πςειφ βαζκφ ζπγθέληξσζεο ηεο βηνκεραλίαο ζα πξέπεη λα θάλεη κηα επέλδπζε κεγάιεο θιίκαθαο γηα λα κπνξέζεη λα αληαγσληζηεί ηηο ιίγεο ππάξρνπζεο εηαηξείεο πνπ ειέγρνπλ ηελ αγνξά. Με κηα ηφζν κεγάιε επέλδπζε ζα ππάξμεη αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ε αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζεκαίλεη πηψζε ησλ ηηκψλ άξα θαη κείσζε ησλ θεξδψλ. Έηζη ζπλήζσο ηέηνηεο αγνξέο κε πςειή ζπγθέληξσζε ηεο βηνκεραλίαο πξνζεγγίδνληαη απφ ηηο πνιπεζληθέο κέζσ εμαγνξψλ πξνθεηκέλνπ λα απνθεχγνληαη απηά ηα εκπφδηα (Caves θαη Mehra, 1986). Φπζηθά, ζε κηα θιεηζηή αγνξά ε νπνία ειέγρεηαη απφ ην θξάηνο κέζσ θξαηηθψλ επηρεηξήζεσλ, κηα εμαγνξά αθφκε θαη κηα Greenfield επέλδπζε είλαη αδχλαηε. 4.4 Ρπζκόο αλάπηπμεο ηεο βηνκεραλίαο Έρεη κεγάιε ζεκαζία θαη ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο βηνκεραλίαο γηα ην αλ ε επηρείξεζε θάλεη κηα λέα επέλδπζε ή κηα εμαγνξά ζηελ μέλε ρψξα. ηνπο θιάδνπο κε κεγάιν ξπζκφ αλάπηπμεο νη εηαηξίεο ηεο αγνξάο απηήο δελ είλαη δηαηεζεηκέλεο λα θάλνπλ κηα ρακειή πνιηηηθή ηηκψλ, αθνχ ν θιάδνο έρεη πξννπηηθή θαη αλαπηχζζεηαη. Έηζη έλαο θιάδνο πνπ έρεη κεγάιε αλάπηπμε, κηα λέα ίδξπζε πξνηηκάηαη απφ ηηο εμαγνξέο-ζπγρσλεχζεηο. Ο ιφγνο είλαη φηη έλαο λένο θιάδνο κε απμαλφκελε δήηεζε είλαη ηθαλφο λα απνξξνθήζεη ηελ θαηλνχξηα δπλακηθφηεηα πνπ δεκηνπξγείηαη απφ κηα Greenfield επέλδπζε (Zejan, 1990). Όηαλ φκσο έρνπκε ρακεινχο ξπζκνχο, ηφηε ε επέθηαζε θεξδνθνξίαο πεξηνξίδεηαη θαη ε μέλε εηαηξεία ζα πξέπεη γηα λα κπνξέζεη λα απνθηήζεη έλα ηθαλνπνηεηηθφ κεξίδην αγνξάο λα γίλεη πνιχ αληαγσληζηηθή. Απηέο νη εηαηξίεο ινηπφλ ζηελ πεξίπησζε πνπ επέιεγαλ κηα Greenfield επέλδπζε παίξλνπλ κεγάιν ξίζθν. ε απηή ηελ πεξίπησζε ινηπφλ πνπ έρνπκε κηθξνχο ξπζκνχο αλάπηπμεο ην πην νξζφ είλαη νη εηαηξίεο απηέο λα επηιέγνπλ ηελ εμαγνξά κηαο ηνπηθήο επηρείξεζεο ή ηε ζπγρψλεπζε καδί ηεο γηα λα εηζαρζνχλ ζηε μέλε αγνξά. Με απηφ ηνλ ηξφπν απνθεχγεηαη ε εηζρψξεζε ζην θιάδν λέσλ εηαηξεηψλ θαη ε αληαγσληζηηθφηεηα κέλεη ζηα ίδηα επίπεδα θαη νη ηηκέο επίζεο (Caves & Mehra, 23

25 1986). Παξ' φια απηά, απηφ δελ είλαη θαη δεδνκέλν επεηδή θάπνηα εκπεηξηθά δεδνκέλα ησλ Caves θαη Mehra (1986) θαη Chen θαη Zeng (2009) θαηέιεμαλ φηη ε εμαγνξά είλαη πην πηζαλή ζαλ επηινγή απφ ηηο εηαηξείεο ζηε ζηξαηεγηθή δηεζλνπνίεζεο αλεμάξηεηα απφ ην πνζφ κεγάινο είλαη ν ξπζκφο αλάπηπμεο ή κηθξφο. Η εμήγεζε γη' απηφ είλαη φηη νη Greenfield επελδχζεηο πνπ ζα γίλνπλ ζέινπλ αξθεηφ ρξφλν γηα λα γίλνπλ ιεηηνπξγηθέο θαη ε θαζπζηέξεζε απηή έρεη σο απνηέιεζκα λα ραζνχλ θέξδε φηαλ κηα βηνκεραλία απμάλεηαη κε πνιχ γξήγνξνπο ξπζκνχο. Έηζη, γη' απηφ παξαηεξείηαη θαη ζε ηξηηνθνζκηθέο ρψξεο πνπ έρνπλ ξαγδαία αλαπηπζζφκελεο αγνξέο λα εμαγνξάδνληαη έηνηκεο επηρεηξήζεηο. 4.5 Φήκε θαη αλαγλωξηζηκόηεηα Έλαο άιινο ζεκαληηθφο παξάγνληαο είλαη ε θήκε θαη αλαγλσξηζηκφηεηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε εηαηξεία πνπ ζέιεη λα εηζέιζεη ζηε λέα αγνξά. Οη θαηαλαισηέο ζπλεζίδνπλ λα ηαπηίδνπλ ηε κάξθα κε ηελ πνηφηεηα θάπνηνπ πξντφληνο θαη λα αληινχλ επηπιένλ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ θαηαλάισζε ηνπ, πιεξψλνληαο επηπιένλ ρξήκαηα. Σν πξφβιεκα πνπ εκθαλίδεηαη είλαη φηη πνιιέο θνξέο έλα εκπνξηθφ ζήκα είλαη γλσζηφ ζηε ρψξα φπνπ παξάγεηαη θαη ηειείσο άγλσζην ζε κηα μέλε. Φπζηθά, ππάξρνπλ εμέρνπζεο κάξθεο νη νπνίεο είλαη γλσζηέο παγθνζκίσο αθφκα θαη αλ δελ ηηο έρεη αγνξάζεη πνηέ ν θαηαλαισηήο. Η δηαδηθαζία ηεο κεηαθνξάο θάπνηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο θαη ε εμ αξρήο πξνψζεζή ηνπ είλαη πνιχ δχζθνιε θαη απαηηεί ηελ επέλδπζε αξθεηψλ θεθαιαίσλ ηα νπνία κπνξεί λα κελ έρνπλ ηα ίδηα απνηειέζκαηα πνπ έρνπλ ζηε ρψξα πξνέιεπζεο ηνπ πξντφληνο. Γη' απηφ θαη ηε κεηαθνξά εκπνξηθψλ ζεκάησλ ηε ζπλαληάκε ζε εμέρνπζεο θίξκεο πνπ είλαη νχησο ή άιισο ηδηαίηεξα δεκνθηιείο αθφκα θαη αλ δελ θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά πνπ βξίζθεηαη ν θαηαλαισηήο. Έηζη κηα εηαηξεία, γηα λα κπνξέζεη λα πεξάζεη ην εκπφδην ηεο θήκεο, ζα πξέπεη είηε λα πξνσζήζεη ηε θίξκα απφ ηελ αξρή ζηε μέλε ρψξα είηε λα εμαγνξάζεη θάπνην απφ ηα ήδε γλσζηά εκπνξηθά ζήκαηα πνπ βξίζθνληαη ζε απηή ηε μέλε αγνξά. Όπσο είλαη θαηαλνεηφ, ε αλάπηπμε απφ ηελ αξρή ηεο πξνψζεζεο ηνπ πξντφληνο απαηηεί θαη πνιχ ρξφλν αιιά θαη πνιχ ρξήκα πνπ αλ δελ ζπλδπαζηνχλ κε ηηο ζσζηέο θηλήζεηο ψζηε λα πξνζαξκνζηεί ην πξντφλ ζηε μέλε θνπιηνχξα ηεο ρψξαο, είλαη πηζαλφ λα 24

26 πάλε ρακέλα. Γη' απηφ πξνηείλεηαη ζπλήζσο ζε κηα εηαηξεία σο πην αζθαιήο επηινγή θαη κε πνιχ κηθξφηεξν θίλδπλν λα εηζέιζεη ζηε μέλε αγνξά εμαγνξάδνληαο κηα ήδε θεκηζκέλε εηαηξεία ρξεζηκνπνηψληαο ηε θίξκα ή δεκηνπξγψληαο έλα εκπνξηθφ ζήκα (Chen & Zeng, 2004). 4.6 Κνπιηνύξα ηεο ρώξαο ζηόρνο Δθηφο απφ ηηο κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ηελ εηαηξεία θαη ηε βηνκεραλία ηεο ρψξαο ππάξρνπλ θαη νη κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ρψξαο ζηφρνπ φζνλ αθνξά ηελ θνπιηνχξα ηεο. Η απφθιηζε θνπιηνχξαο ινηπφλ είλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο δηφηη αλ ππάξρνπλ πνιχ κεγάιεο δηαθνξέο θνπιηνχξαο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ δεκηνπξγνχλ πνιππινθφηεηα θαη κεγάιε αβεβαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηε ζηξαηεγηθή εηζφδνπ ζηε μέλε ρψξα. Απηέο νη δπζθνιίεο απνξξένπλ απφ ηελ αδπλακία θαηαλφεζεο ησλ αμηψλ, ησλ πηζηεχσ θαη ησλ θαλφλσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθά νη δχν ρψξεο θαη είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα είλαη ζπκβαηά ψζηε λα κπνξεί λα ππάξμεη θνηλσληθή αληαιιαγή αλάκεζα ζηηο αγνξέο ηνπο. Έηζη, φηαλ νη μέλνη επελδπηέο δελ έρνπλ εμνηθείσζε κε ηελ θνπιηνχξα ηεο ρψξαο πνπ ζέινπλ λα εηζέιζνπλ θαη γεληθά κε ην πψο ιεηηνπξγεί ε αγνξά ηεο, είλαη πην ζσζηφ λα επηιέμνπλ λα εμαγνξάζνπλ θάπνηα ηνπηθή επηρείξεζε απφ ην λα μεθηλήζνπλ κηα λέα απφ ηελ αξρή. Με απηφ ηνλ ηξφπν κηθξαίλεη ν θίλδπλνο θαη κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ πην νκαιά θαη γξήγνξα ηε μέλε αγνξά. Φπζηθά, απηφ εκπεξηέρεη θάπνηεο δπζθνιίεο πνπ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε εηαηξεία πνπ εμαγνξάδεη. Οη εηαηξείεο απφ πνιηηηζκηθά αλφκνηεο ρψξεο έρνπλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν δηνίθεζεο θαη ρξεζηκνπνηνχλ δηαθνξεηηθέο πξαθηηθέο. Απηέο νη δηαθνξέο απμάλνπλ ην θφζηνο δηνίθεζεο ησλ εμαγνξψλ (Koguat & Singh, 1988). Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη νη εξγαδφκελνη ηεο μέλεο ρψξαο είλαη ηφζν πξνζθνιιεκέλνη ζηε δηθηά ηνπο θνπιηνχξα πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγνχληαη εληάζεηο θαη παξεμεγήζεηο κεηαμχ ησλ λέσλ ζπλεξγαηψλ κε απνηέιεζκα λα δηαηαξάζζεηαη ε νκαιή ιεηηνπξγία ηεο εηαηξείαο. Έηζη κε ηελ εμαγνξά ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε φπνπ ππάξρεη κεγάιε απφθιηζε ηεο θνπιηνχξαο ησλ δχν ρσξψλ απμάλεηαη ην θφζηνο δηνίθεζεο αθνχ ζα πξέπεη λα ζπλεξγαζηνχλ κε εξγαδφκελνπο νη νπνίνη ζα είλαη πην δχζθνιν λα ηνπο κάζεηο λα ιεηηνπξγνχλ κε ηηο κεζφδνπο θαη ηε θηινζνθία ηεο εηαηξείαο βάζε. Έηζη ε 25