Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΚΩ ΙΚΟΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ: Π1.1 ΕΡΓΟ: «ΤΑΞΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ηµεροµηνία: 02/05/2011 (αναθεώρηση 24/06/2011)

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός και Περιεχόµενο οµή του Παραδοτέου ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΕΧΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Βασικά Στοιχειά των Οντολογιών ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΜΕΤΑ Ε ΟΜΕΝΩΝ Αποτύπωση Μεταδεδοµένων Συµβάσεις Ονοµατολογίας ιαχείριση Εκδόσεων ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ - ΚΛΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Εισαγωγή ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Βάση Γνώσης του Μοντέλου Τεκµηρίωσης (αναφορές και σύνδεσµοι) Σελ. 2 / 50

3 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Το παρόν παραδοτέο «Βασικές Οντότητες και» αποτελεί και το πρώτο παραδοτέο του έργου «Ταξονοµία της Αναµόρφωσης του Κράτους» Σκοπός του παρόντος παραδοτέου είναι η προδιαγραφή και ανάλυση των βασικών Οντοτήτων της Οντολογίας της ηµόσιας ιοίκησης. Θα προσδιοριστούν οι οντότητες που απαιτούνται για παρακολούθηση και κατηγοριοποίηση. Ο προσδιορισµός θα γίνει µετά από εξαντλητική καταγραφή των αντικειµένων όλων των υποέργων για την αναδιοργάνωση των υπουργείων. Επιπλέον θα εξεταστούν και αντίστοιχες οντότητες και ο τρόπος χρήσης από άλλες εφαρµογές στη δηµόσια διοίκηση. 1.2 ΟΜΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ Το παρόν παραδοτέο δοµείται σε 6 κεφάλαια: Το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί την εισαγωγή στο Παραδοτέο Το δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζει το σκοπό και το πλαίσιο της Οντολογίας για τη ηµόσια ιοίκηση Το τρίτο κεφάλαιο περιέχει µια ανασκόπηση της υφιστάµενης κατάστασης σε διεθνές επίπεδο και µια εισαγωγή στις οντολογίες. Στο τέταρτο κεφάλαιο υπάρχει η µεθοδολογία ανάπτυξης της Οντολογίας. Το πέµπτο κεφάλαιο περιγράφει το Βασικό Πρότυπο Μεταδεδοµένων. Στο τελευταίο κεφάλαιο περιγράφονται οι βασικές Κλάσεις Οντότητες που θα χρησιµοποιηθούν στην τελική ανάπτυξη της Οντολογίας. Σελ. 3 / 50

4 2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Η υποστήριξη των αναδιοργανώσεων από ένα σύστηµα ταξονοµίας όχι µόνο διευκολύνει την διεκπεραίωση ορισµένων ενεργειών οι οποίες πρέπει να διεκπεραιωθούν στο πλαίσιο του έργου, αλλά βοηθά επίσης τα στελέχη της δηµόσιας οργάνωσης να προβούν σε ενάργειες και συσχετίσεις αδύνατες χωρίς την ύπαρξη της ταξονοµίας. Η αναπαράσταση της ταξονοµίας θα γίνει µεταξύ άλλων και µε χρήση οντολογίας RDF και OWL. Έτσι, µεταξύ άλλων η ύπαρξη ταξονοµίας: επιτρέπει στη δηµόσια οργάνωση να συµµορφωθεί µε υπάρχοντα πρότυπα ανταλλαγές δεδοµένων που θα συνδράµουν στην ευρύτερη ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των φορέων της διοίκησης, συµβάλλει στον εντοπισµό των θεµάτων, αποφάσεων και πράξεων που χρήζουν δηµοσίευσης βάσει του Ν3861/2010 (Πρόγραµµα ιαύγεια), που εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της Οδηγίας για την περαιτέρω χρήση των πληροφοριών του ηµόσιου Τοµέα (Ν3844/2006) που εξαιρούνται λόγω διατάξεων περί δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, διευκολύνει την µε ενιαίο τρόπο παρουσίαση των αποτελεσµάτων και των ροών εργασίας των διαφόρων τµηµάτων της οργάνωσης, επιταχύνει την επικαιροποίηση των αρχείων και των δεδοµένων που τηρούνται στην δηµόσια υπηρεσία, µειώνει τον χρόνο εξοικείωσης δηµιουργεί την υποχρέωση υιοθέτησης ενός ενιαίου τρόπου ιεράρχησης για το σύνολο των υπό µελάτη οργανισµών αναφορικά µε τα υπό ανάλυση αντικείµενα Εκτός των πιο πάνω αναφερθέντων, η τυπικά οριζόµενη οντολογία θα δώσει τη δυνατότητα δηµιουργίας δόκιµων υποσυνόλων τυπικών οντολογιών, χωρίς την ύπαρξη των οποίων η κατάληξη οδηγεί σε αδιέξοδες κοστοβόρες διαδικασίες συλλογές γνώσης διφορούµενων µη υπαρκτών δοµών. Σκοπός της οντολογίας είναι να οδηγήσει στον ο καθορισµό ενός σηµασιολογικού εννοιολογικού µοντέλου που θα αποτελεί τον «συνεκτικό ιστό» ανάµεσα στις διάφορες οντότητες της ηµόσιας ιοίκησης ( ηµόσιες πολιτικές, Ανθρώπινο δυναµικό, ρυθµίσεις, δοµές φορέων και αρµοδιότητες, Υπηρεσίες, Έγγραφα, Τύποι,, Κωδικολόγια, κλπ) µε απώτερο στόχο τη σηµασιολογική ταύτιση εννοιών αλλά και την υποβοήθηση της καταγραφής, κατάταξης, αποθήκευσης και ανεύρεσης των σχετικών πληροφοριών από µεγάλο εύρος χρηστών και συστηµάτων σηµασιολογικές ανεύρεσης. Απώτερος σκοπός επίσης είναι η οµογενοποίηση του τρόπου αναπαράστασης της δοµής και λειτουργίας της ηµόσιας ιοίκησης στη λογική µιας ενιαίας και καθολικής πρακτικής. Σελ. 4 / 50

5 Ένα τέτοιο σηµασιολογικό ή εννοιολογικό µοντέλο θα αποτελεί τον «συνεκτικό ιστό» ανάµεσα στις διάφορες οντότητες ηµόσιας ιοίκησης (Υπηρεσίες, Έγγραφα, Τύποι,, Κωδικολόγια, Νόµοι, Αποφάσεις, Εγκύκλιοι, Υπάλληλος, κλπ) µε απώτερο στόχο τη σηµασιολογική ταύτιση εννοιών αλλά και την υποβοήθηση της καταγραφής, κατάταξης, αποθήκευσης και ανεύρεσης των σχετικών πληροφοριών από µεγάλο εύρος χρηστών και συστηµάτων σηµασιολογικής ανεύρεσης. Στην περίπτωση του έργου, η Οντολογία εξυπηρετεί τους εξής σκοπούς: Επιτρέπει µια κοινή, τυπικά ορισµένη σηµασιολογική αναφορά και περιγραφή των βασικών οντοτήτων (π.χ. τον ορισµό και την περιγραφή των µεταδεδοµένων µιας υπηρεσίας προς τον πολίτη) Επιτρέπει τη σύνδεση οντοτήτων µεταξύ τους (π.χ. τη σύνδεση εγγράφων και µεταδεδοµένων τους, ή τη σύνδεση ηλεκτρονικών υπηρεσιών µε τα συστήµατα που τις παρέχουν σε κάποιον ηλεκτρονικό κατάλογο). Παρέχει τα κύρια δοµικά στοιχεία δεδοµένων, όπως προκύπτουν από την εφαρµογή της µεθοδολογίας ISO/CCTS στα στοιχεία υπηρεσιών και εγγράφων της ηµόσιας διοίκησης. Παρέχει τα µεταδεδοµένα περιγραφής των κύριων οντοτήτων (π.χ. τα µεταδεδοµένα για την περιγραφή µιας υπηρεσίας στο ικτυακό Τόπο ενός ήµου) Επιτρέπει την περαιτέρω επεξεργασία και συντήρηση των στοιχείων των οντοτήτων (π.χ. τη συντήρηση του σχήµατος µεταδεδοµένων για µία υπηρεσία. Υποστηρίζει τους ελέγχους συνέπειας των διαφόρων περιγραφών. Υποστηρίζει περαιτέρω µετασχηµατισµούς προς τρίτα συστήµατα και εφαρµογές. Το περιβάλλον ανάπτυξης της οντολογίας αποτελείται από ένα σύνολο εργαλείων τα οποία καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες τεκµηρίωσης, ελέγχου συνέπειας ή µετασχηµατισµού. Το περιβάλλον χρήσης της οντολογίας είναι κατά κανόνα το Ληξιαρχείο ιαλειτουργικότητας, όπου γίνεται και η πληθύσµωση µε δεδοµένα αλλά και παρέχεται πρόσβαση µέσω ιαδικτύου σε στελέχη και συστήµατα της ηµόσιας ιοίκησης. Σελ. 5 / 50

6 3 ΤΡΕΧΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αρκετές ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες οντολογίες για µικρές, κατά κανόνα, περιοχές της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης. Σαν τέτοιες εντοπίστηκαν και αναφέρονται: - Οντολογίες για την περιγραφή της γνώσης στην Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση 1 και την καθοδήγηση σχετικών πληροφοριακών συστηµάτων 2 - Οντολογίες για την περιγραφή έργων της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης 3 - Οντολογίες για την ανάλυση υπηρεσιών διαβούλευσης 4 - Οντολογίες για την ανάλυση των κύριων τύπων και ρόλων διακυβέρνησης, από την Αµερικανική Κυβέρνηση 5 - Οντολογίες που προέκυψαν ή βρίσκονται υπό διαµόρφωση από Ευρωπαϊκά Έργα έρευνας και ανάπτυξης, στην περιοχή της Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης 6 - Οντολογίες που αφορούν περιπτώσεις εφαρµογής σε συγκεκριµένες χώρες 7 - Οντολογίες που αναφέρονται γενικότερα στο πεδίο της ιακυβέρνησης 8 Οι προαναφερθείσες πρωτοβουλίες στον ευαίσθητο τοµέα της Η µελετήθηκαν διεξοδικά µε σκοπό την σε βάθος κατανόηση του πεδίου και την πληρέστερη δυνατή συλλογή, καταγραφή και εκµετάλλευση κλάσεων, σχέσεων, χαρακτηριστικών, γενικότερων ιδεών και λοιπών δεδοµένων. 1 Fraser J, Adams N, Macintosh A, McKay-Hubbard A, Lobo TP, Pardo PF, Martinez RC, Vallecillo JS: Knowledge management applied to e-government services: The use of an ontology, Knowledge Management In Electronic Government Lecture Notes In Artificial Intelligence 2645: , Springer-Verlag, Wimmer, M.: Implementing a Knowledge Portal for e-government Based on Semantic Modeling: The e-government Intelligent Portal (eip.at), Proceedings of the 39th Annual Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS'06) Track 4 p. 82b, The Government R&D Ontology, The DIP project egovernment Ontology The Government type Ontology, CIA World Fact Book, Βλ. Έργα IST FP5 & FP6: Arianna, OntoGov και SemanticGov, Chen, C.C., Yeh, J.H., Sie, S.H.: Government Ontology and Thesaurus Construction: A Taiwanese Experience. In: Fox, E.A., Neuhold, E.J., Premsmit, P., Wuwongse, V. (eds.) ICADL LNCS, vol. 3815, pp Springer, Heidelberg (2005). 8 Σελ. 6 / 50

7 Επιπρόσθετα, εντοπίστηκαν και προσπάθειες γύρω από οντολογίες που αφορούν τον ευρύτερο χώρο της Η. Ως τέτοιες µπορούν ενδεικτικά να αναφερθούν οι κάτωθι: - Εννοιολογικά Λεξικά Βασισµένα σε Οντολογίες 9 - Οντολογίες Νοµικού Περιεχοµένου 10,11 - Οντολογίες Περιγραφής Υπηρεσιών 12,13 - Οντολογίες για Αξιολόγηση Ποιότητας Υπηρεσιών 14 - Οντολογίες γενικότερων Γεωπολιτικών Θεµατικών 15 Οι παραπάνω προσεγγίσεις για την ανάπτυξη οντολογιών στην Η, οι οποίες εµφανίζονται σε διάφορες χώρες αλλά και χρονικές στιγµές των τελευταίων ετών, δείχνουν τη σηµασία του πεδίου, αλλά και δίνουν χρήσιµες εισόδους για τον καθορισµό µιας ευρύτερης οντολογικής αναπαράστασης. Παρά το γεγονός ότι οι εν λόγω προσεγγίσεις αποτελούν σηµειακές λύσεις του προβλήµατος, υιοθετήθηκαν σηµαντικά στοιχεία τους που αφορούν στα εξής: - Τρόποι τυπικού ορισµού και απεικόνισης της Οντολογίας (XML, OWL και εργαλεία Protégé). - Καθορισµός των κύριων οντοτήτων, σε συνδυασµό µε βασικότερες οντολογικές αναπαραστάσεις του χώρου των Πληροφοριακών Συστηµάτων 16 9 G. Ajani, L. Lesmo, G. Boella, A. Mazzei, and P. Rossi, "Multilingual conceptual dictionaries based on ontologies," in Proceedings of the V Legislative XML Workshop, pp , European Press Academic Publishing, Rinke Hoekstra, Joost Breuker, Marcello Di Bello, and Alexander Boer. The LKIF Core ontology of basic legal concepts. In Pompeu Casanovas, Maria Angela Biasiotti, Enrico Francesconi, and Maria Teresa Sagri, editors, Proceedings of the Workshop on Legal Ontologies and Artificial Intelligence Techniques (LOAIT 2007), June Ortiz-Rodríguez, F., Villazón-Terrazas, B. EGO Ontology Model: law and regulation approach for E-Government. In WS Proceedings of the 3rd European Semantic Web Conference. Budva, Serbia y Montenegro Wang, X., Vitvar, T., Peristeras, V., Mocan, A., Goudos, S., Tarabanis, K.: WSMO-PA: Formal specification of public administration service model on semantic web service ontology. In: Proceedings of the Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS), Waikoloa, Big Island, Hawaii (January 2007). 13 E. Tambouris, S. Gorilas, G. Kavadias, D. Apostolou, A. Abecker, L. Stojanovic and G. Mentzas, Ontology-enabled E-gov service configuration: an overview of the OntoGov project,lecture Notes in Artificial Intelligence 3035 (2004), pp HM. Kim, A. Sengupta and J. Evermann. MOQ: Web Services Ontologies for QOS and General Quality Evaluations, Proceedings of the Thirteenth European Conference on Information Systems, Regensburg, Germany. May On Conceptual Modelling: Perspectives from Artificial Intelligence, Databases, and Programming Languages (Topics in Information Systems), by M.L. Brodie (Editor), J. Mylopoulos (Editor), J.W. Schmidt (Editor), Springer Σελ. 7 / 50

8 - Καθορισµός σχηµάτων µεταδεδοµένων, σε συνδυασµό µε τα πρότυπα Dublin Core και e- GMS. - Μεθοδολογία ανάπτυξης, ελέγχου και τεκµηρίωσης. - Μεθοδολογία υλοποίησης σε σχεσιακά εργαλεία και βάσεις δεδοµένων. 3.1 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΟΝΤΟΛΟΓΙΩΝ Μια οντολογία είναι «µια τυπική (formal), κατηγορηµατική (explicit) προδιαγραφή µιας διαµοιρασµένης (shared) εννοιολογικής αναπαράστασης (conceptualization)» (Gruber, 1993), όπου: Ο όρος εννοιολογική αναπαράσταση (conceptualization) αναφέρεται σε ένα αφηρηµένο µοντέλο φαινοµένων του κόσµου στο οποίο έχουν προσδιοριστεί οι έννοιες που σχετίζονται µε τα φαινόµενα αυτά. Ο όρος κατηγορηµατική (explicit) σηµαίνει ότι το είδος των εννοιών που χρησιµοποιούνται, και οι περιορισµοί που αφορούν την χρήση αυτών των εννοιών είναι προσδιορισµένα µε σαφήνεια. Ο όρος αυστηρή (formal) αναφέρεται στο ότι η οντολογία πρέπει να είναι αναγνώσιµη από υπολογιστές. Ο όρος διαµοιρασµένη (shared) αναφέρεται στο ότι η οντολογία πρέπει να αποτυπώνει γνώση κοινής αποδοχής στα πλαίσια µιας κοινότητας. Οι οντολογίες δηµιουργήθηκαν για να λειτουργήσουν ως ένας µηχανισµός διαλειτουργικότητας ανάµεσα σε ανθρώπους, φορείς και συστήµατα. Εφόσον µπορούν να αναπαραστήσουν εννοιολογικά έναν τοµέα µπορούν να αξιοποιηθούν αποτελώντας µια οµπρέλα όρων και σηµασιών που εκφράζουν την ίδια έννοια. Με βάση αυτή τους την ιδιότητα λειτουργούν ως φορέας επικοινωνίας µεταξύ διαφορετικών πληροφοριακών συστηµάτων, µε διαφορετικούς χρήστες, παρέχοντας µια κοινή βάση ανάµεσα σε αυτά, αναπαριστώντας και αναλύοντας τις οντότητες που περιγράφουν τα δεδοµένα τους. Σήµερα, η υλοποίηση οντολογιών έχει περάσει από τη βιβλιογραφία της Τεχνητής Νοηµοσύνης στην πράξη, καθώς συνενώνει δύο ουσιώδη συστατικά τα οποία συµβάλουν στην έλευση του Σηµασιολογικού Ιστού: Οι οντολογίες ορίζουν την τυπική σηµασιολογία της πληροφορίας διευκολύνοντας την επεξεργασία της πληροφορίας από τον Η/Υ Οι οντολογίες ορίζουν σηµασιολογία του πραγµατικού κόσµου επιτρέποντας τη σύνδεση του περιεχοµένου το οποίο επεξεργάζεται µηχανικά, µε τη σηµασία που του δίνουν οι άνθρωποι βασιζόµενοι σε κοινά αποδεκτή ορολογία Οι λόγοι που επιβάλουν την ανάπτυξη µιας οντολογίας είναι: Να αναλύσουν και να διαµοιράσουν τη γνώση πάνω σε ένα συγκεκριµένο πεδίο ανάµεσα σε ανθρώπους ή µηχανές Να καταστήσουν δυνατή την επαναχρησιµοποίηση της γνώσης για το συγκεκριµένο πεδίο Σελ. 8 / 50

9 Να ορίσουν ρητά τις άγραφες υποθέσεις και τους κανόνες που εφαρµόζονται σε ένα πεδίο Σχετικά µε τον βαθµό της τυπικότητας της αναπαράστασης µιας οντολογίας αυτή µπορεί να είναι: Άτυπη (informal), εκφρασµένη σε µια φυσική γλώσσα. Ηµι-άτυπη (semi-informal): για παράδειγµα διατυπωµένη σε ένα περιορισµένο και δοµηµένο υποσύνολο κάποιας φυσικής γλώσσας. Ηµι-τυπική (semi-formal): διατυπωµένη σε µια τεχνητή και αυστηρά ορισµένη γλώσσα. Αυστηρά τυπική (rigorously formal): ορισµοί όρων µε αυστηρή σηµασιολογία, θεωρήµατα και αποδείξεις ιδιοτήτων όπως η η ορθότητα (soundness) και η πληρότητα (completeness). Σηµειώνεται, ωστόσο, ότι για να είναι κατανοητή µια οντολογία από τους υπολογιστές, πρέπει να είναι αυστηρά τυπική. Μια οντολογία περιέχει τα εξής βασικά συστατικά: Κλάσεις (classes), οι οποίες αποτελούν τις βασικές έννοιες του πεδίου στο οποίο εστιάζει η οντολογία Σχέσεις (relations) που απεικονίζουν την αλληλεπίδραση µεταξύ των εννοιών ενός πεδίου Αξιώµατα (axioms) τα οποία αναπαριστούν προτάσεις που είναι πάντα αληθείς Στιγµιότυπα (instances) που αφορούν συγκεκριµένα στοιχεία Ο ορισµός µιας οντολογίας σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία ενός συνόλου στιγµιοτύπων για τις κλάσεις δηµιουργεί µια Βάση Γνώσης. Μέχρι σήµερα έχουν αναγνωριστεί οι εξής τύποι οντολογιών: Οντολογίες πεδίου ορισµού (domain ontologies): αναπαριστούν γνώση γύρω από ένα συγκεκριµένο πεδίο (π.χ. ηλεκτρονική διακυβέρνηση, νοµικά ζητήµατα κ.λ.π.). Οντολογίες µεταδεδοµένων (metadata ontologies): παρέχουν ένα λεξιλόγιο για την περιγραφή του περιεχοµένου ηλεκτρονικά διαθέσιµης πληροφορίας. Γενικές ή κοινές οντολογίες (generic or common sense ontologies): στοχεύουν στο να αποτυπώσουν γενική γνώση γύρω από τον κόσµο, παρέχοντας βασικές έννοιες όπως ο χρόνος, ο χώρος, τα συµβάντα, κ.λ.π. Οντολογίες αναπαράστασης (representational ontologies): παρέχουν οντότητες αναπαράστασης χωρίς να προσδιορίζουν τη συγκεκριµένο αναπαριστούν π.χ. Frame Ontology (Gruber 1993): ορίζει έννοιες όπως frames, slots, slot constraints κ.λ.π. Οντολογίες µεθοδολογίας ή εργασιών (method or task ontologies): παρέχουν όρους που αναφέρονται σε συγκεκριµένες εργασίες (π.χ. µοντελοποίηση κ.λ.π.) Σελ. 9 / 50

10 4 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ 4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Με βάση την επισκόπηση της διεθνής βιβλιογραφίας που έλαβε χώρα στο Κεφάλαιο 3 οι βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν το σχεδιασµό και την ανάπτυξη µιας οντολογίας είναι: Ύπαρξη πολλών εναλλακτικών προσεγγίσεων εν υπάρχει ένας µοναδικός σωστός τρόπος ανάπτυξης οντολογιών. Η καλύτερη λύση ανάµεσα στις διαθέσιµες εναλλακτικές προτάσεις εξαρτάται από την εφαρµογή ή το σκοπό για τον οποίο αναπτύσσεται και από τις επεκτάσεις που αναµένονται. Συνέπεια Η οντολογία θα πρέπει να αναπαριστά µε ακρίβεια και συνέπεια τις πληροφορίες και τις έννοιες που περικλείει το πεδίο εφαρµογής. Γενικά, οι έννοιες στην οντολογία πρέπει να βρίσκονται κοντά στα αντικείµενα (φυσικά ή λογικά) και τις σχέσεις στο πεδίο ενδιαφέροντος και συνήθως, αποτελούν ουσιαστικά (αντικείµενα) και ρήµατα (σχέσεις) σε προτάσεις που το περιγράφουν. Πληρότητα Ο σχεδιασµός µιας οντολογίας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι καµία έννοια που χρησιµοποιείται στο πεδίο δεν παραλείπεται και ότι οι έννοιες που µοντελοποιούνται στην οντολογία αντανακλούν την όψη της πραγµατικότητας που απεικονίζει η οντολογία. Περιορισµένος αριθµός κλάσεων Ο αριθµός των κλάσεων / οντοτήτων που θα περιλαµβάνει η οντολογία θα πρέπει να είναι περιορισµένος (συνίσταται για τέτοιου είδους οντολογίες να µην ξεπερνά τις 100) ούτως ώστε η οντολογία να µπορεί να διαχειριστεί και στο µέλλον µε ευκολία. Η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι οντολογίες µε µεγάλο αριθµό κλάσεων τείνουν να γίνουν απροσπέλαστες στο µέλλον µε συνέπεια να καθίστανται πρακτικά µη χρησιµοποιήσιµες. Μοναδικότητα έκφρασης Οι τρόποι έκφρασης της ίδιας πληροφορίας (π.χ. Τίτλος, Περιγραφή) δεν θα υπερβαίνουν τον ένα. Συµβατότητα µε Τεχνικές Προδιαγραφές Η προδιαγραφή της οντολογίας θα στηριχτεί στις προδιαγραφές που θέτει το Πλαίσιο ιαλειτουργικότητας και Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (Π &ΥΗΣ). Επεκτασιµότητα Μια οντολογία είναι µια δυναµική όψη της πραγµατικότητας, που παραµετροποιείται και επεκτείνεται µε βάση τα δεδοµένα που ισχύουν κάθε στιγµή. ιαδικασία Συντήρησης Με δεδοµένο ότι οποιαδήποτε αλλαγή σε κάποιο κοµµάτι µιας οντολογίας µπορεί να δηµιουργήσει ασυνέπειες σε άλλα κοµµάτια της ίδιας οντολογίας, σε άλλες εξαρτώµενες οντολογίες ή σε εφαρµογές που χρησιµοποιούν τη συγκεκριµένη οντολογία, µια οντολογία πρέπει να υποστηρίζεται από κατάλληλες διαδικασίες συντήρησης. υνατότητα Εµπλουτισµού της Οντολογίας µε Στιγµιότυπα Συµβολή στην επίτευξη της ιαλειτουργικότητας. Σελ. 10 / 50

11 Συµµόρφωση µε Ανοικτά Πρότυπα Η οντολογία θα βασιστεί σε διεθνώς αναγνωρισµένα πρότυπα, όπως OWL (Web Ontology Language), RDF (Resource Description Framework), ISO (Dublin Core). Επαναχρησιµοποίηση διαθέσιµων οντολογιών Η οντολογία πρέπει να εισάγει και να επαναχρησιµοποιεί διαθέσιµες οντολογίες που σχετίζονται µε το συγκεκριµένο τοµέα εφόσον καλύπτουν τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί. ιαθεσιµότητα Η περιγραφή της οντολογίας πρέπει να είναι ανά πάσα στιγµή διαθέσιµη στο ιαδίκτυο σε όποιον ενδιαφερόµενο. Ανεξαρτησία από εργαλεία υλοποίησης Η υλοποίηση της οντολογίας δεν προϋποθέτει τη χρήση συγκεκριµένων εµπορικών εργαλείων για τη δηµιουργία, τη διαχείριση και τη συντήρηση τους. Γλώσσα : Ελληνικά & αγγλικά (µόνο τα ονόµατα πεδίων / ιδιοτήτων για λόγους συνεργασίας µε χώρες ΕΕ) H µεθοδολογία ανάπτυξης της οντολογίας ακολουθεί τις εξής γενικές κατευθύνσεις Γενικά / ειδικά µεταδεδοµένα Κύριες κλάσεις / δευτερεύουσες κλάσεις Συνολικό µέγεθος και κάλυψη τοµέων της ηµόσιας ιοίκησης Κατά τη σχεδίαση µιας οντολογίας πρέπει να ακολουθούνται τα εξής βήµατα, όπως απεικονίζονται στο σχήµα που ακολουθεί: Βήµα 1: Σχεδίαση Οντολογίας Προσδιορισµός του πεδίου και των δυνατοτήτων της Οντολογίας Αναγνώριση των βασικών όρων της Οντολογίας Καθορισµός των χρηστών της Οντολογίας Σύλληψη και προδιαγραφή της Οντολογίας Βήµα 2: Επαναχρησιµοποίηση υπαρχουσών οντολογιών Μελέτη υπαρχουσών οντολογιών προς επαναχρησιµοποίηση Ενοποίηση υπαρχουσών οντολογιών Βήµα 3: Προσδιορισµός οντολογίας Ορισµός των κλάσεων και της ιεραρχίας των κλάσεων Ορισµός των ιδιοτήτων των κλάσεων Σελ. 11 / 50

12 Κωδικοποίηση της οντολογίας Βήµα 4: Εµπλουτισµός Οντολογίας Βήµα 5: Αξιολόγηση Οντολογίας Σχήµα 4-1: Μεθοδολογία Σχεδίασης Οντολογιών 4.2 ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΕΣ Ο προσδιορισµός των βασικών οντοτήτων και κλάσεων πραγµατοποιήθηκε µετά από µελέτη µεγάλου αριθµού συναφών οντολογιών, συζητήσεις µε ειδικούς και κατάλληλες θεµατικές οµάδες εργασίας. Αναγνωρίστηκαν διάφορες όψεις (π.χ. το κοινό στο οποίο αναφέρονται, τα θέµατα, ο οργανισµός, το είδος του αντικειµένου κλπ.) επάνω στις οποίες έγινε κατηγοριοποίηση του περιεχοµένου, του αριθµού των επιπέδων και του εύρους των όρων σε κάθε επίπεδο, καθώς και των ιεραρχικών, ισοδύναµων και συνεπαγόµενων σχέσεων µεταξύ των όρων της ταξονοµίας. Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα στο παρόν έγγραφο, εξετάστηκαν και αντίστοιχες οντότητες και ο τρόπος χρήσης τους από άλλες εφαρµογές στη δηµόσια διοίκηση π.χ.: Σελ. 12 / 50

13 1. Οντολογίες για Ηλεκτρονική ιακυβέρνηση (π.χ. Ontologies for e-government oegov i ) 2. Οντολογίες για περιγραφή των νοµοθετηµάτων µε αναφοράς σε ευρωπαϊκές βάσεις δεδοµένων (π.χ EUR-Lex ii, CORDIS iii, COFOG iv, LKIF-Core Ontology v, LEX-IS vi ) 3. Οντολογίες για διαχείριση ανθρώπινου δυναµικού µε αφετηρία τα στοιχεία του καταλόγου προσωπικού της ΕΕ (European Commission staff directory vii, whoiswho viii ). 4. Οντολογίες για περιγραφή υπηρεσιών 5. Οντολογίες για αξιολόγηση της λειτουργίας φορέων και την απόδοση από την εφαρµογή των διαδικασιών. 6. Οντολογίες για τη µέτρηση της ικανοποίησης πολιτών και επιχειρήσεων 7. και όρους που υπάρχουν στις οδηγίες της ΕΕ π.χ. οδηγία inspire ix, οδηγία για τα προσόντα κτλ. 8. Όροι από το λεξικό όρων Εurovox. 9. και αντίστοιχα σχήµατα από το Semantic Interoperability Center Europe x. 10. από το Government community του Dublin core xi. 11. που χρησιµοποιούνται από το έργο ΕΡΜΗΣ xii και την πρωτοβουλία του προγράµµατος ιαύγεια xiii. Προκειµένου να επιτευχθεί ο βέλτιστος σχεδιασµός της οντολογίας, ήταν απαραίτητο να πραγµατοποιηθεί µια αρχική εκτίµηση του εύρους της, λαµβάνοντας υπόψη (µεταξύ άλλων) τις κάτωθι θεµατικές περιοχές: Εφαρµογές ηµόσιων πολιτικών. Στην ταξονοµία έπρεπε να περιληφθούν έννοιες όπως: φορείς που ασκούν τη δηµόσια πολιτική, δράσεις που αποτελούν τη δηµόσια πολιτική, σχετικά χρονοδιαγράµµατα, αποτελεσµατικότητα της δηµόσιας πολιτικής, πρωτοβουλίες άλλων χωρών και διεθνών οργανισµών αναφορικά µε τη δηµόσια πολιτική κλπ. Νοµοθετικές και κανονιστικές ρυθµίσεις. Οι έννοιες που τεκµηριώνουν τη σχετική κατηγοριοποίηση θα αφορούν τον τύπο της νοµοθετικής πράξης, τον αρµόδιο για την έκδοση της πράξης, την ηµεροµηνία έκδοσης, την ηµεροµηνία θέσης σε ισχύ, τον εµπλεκόµενο φορέα στην εποπτεία και στην εφαρµογή της ρύθµισης, την αποτίµηση των επιπτώσεων της ρύθµισης κλπ. Αποτελέσµατα και κριτήρια µέτρησης αποδοτικότητας και αποτελεσµατικότητας. Οι έννοιες που περιγράφονται είναι: στόχοι και δείκτες για την αξιολόγηση, κριτήρια αξιολόγησης, µεθοδολογία µετρήσεων, φορείς που εµπλέκονται στην αξιολόγηση και στη µέτρηση κλπ. Σελ. 13 / 50

14 οµές δηµοσίων φορέων και αρµοδιοτήτων. Οι έννοιες που απεικονίζονται είναι: θεσµικό πλαίσιο σύστασης και αρµοδιοτήτων, οργανωτικά σχήµατα, προσωπικό, ειδικότητες, ρόλοι, διαδικασίες εφαρµογής κλπ. ιαχείριση Ανθρώπινου υναµικού συµπεριλαµβανοµένων προσόντων και κατάρτισης αυτού και ειδικότερα, τυπικά προσόντα, επιπρόσθετη κατάρτιση, εµπειρία και συµµετοχή σε δράσεις και έργα, επιδόσεις και αξιολογήσεις, επιστηµονικές δραστηριότητες, κοινωνικές δραστηριότητες κλπ. Οργάνωση διαδικασιών και εγγράφων. Εδώ υπάρχουν έννοιες όπως ρόλοι, εµπλεκόµενα έγγραφα και αρχεία, δοµές δεδοµένων και εµπλεκόµενα πληροφοριακά συστήµατα, συνεργαζόµενοι φορείς κλπ. Οργάνωση ηλεκτρονικών υπηρεσιών µε βάση τις αρχές του ΠΠΥΗ µε στοιχεία όπως, ηλεκτρονική διαθεσιµότητα υπηρεσιών, τρόπος κλήσης αυτών των υπηρεσιών, απαιτήσεις ασφαλείας, εµπλεκόµενα πληροφορικά συστήµατα, ανάδοχοι που εµπλέκονται στη συντήρηση, συµβάσεις υποστήριξης κλπ. Οργάνωση της αποτύπωσης των υποδοµών (κτηριακών, εξοπλισµού, περιουσιακών στοιχείων). Η ανάπτυξη της οντολογίας αποτελεί αντικείµενο συνθετικής σκέψης και εµπειρίας των µελών της Ένωσης. Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο νωρίτερα, ο προσδιορισµός των βασικών οντοτήτων και κλάσεων πραγµατοποιήθηκε µετά από µελέτη µεγάλου αριθµού συναφών οντολογιών, συζητήσεις µε ειδικούς και κατάλληλες θεµατικές οµάδες εργασίας. Αναγνωρίστηκαν διάφορες όψεις (π.χ. το κοινό στο οποίο αναφέρονται, τα θέµατα, ο οργανισµός, το είδος του αντικειµένου κλπ.) επάνω στις οποίες έγινε κατηγοριοποίηση του περιεχοµένου, του αριθµού των επιπέδων και του εύρους των όρων σε κάθε επίπεδο, καθώς και των ιεραρχικών, ισοδύναµων και συνεπαγόµενων σχέσεων µεταξύ των όρων της ταξονοµίας. Επιπλέον, εξετάστηκαν και αντίστοιχες οντότητες και ο τρόπος χρήσης τους από άλλες εφαρµογές στη δηµόσια διοίκηση. Πιο συγκεκριµένα, και όπως φαίνεται καλύτερα στο παρακάτω σχήµα, στην αρχή χρησιµοποιήθηκαν ως βάση τα πρότυπα egms, egms+ και ΠΗ για να εντοπιστούν 10 περίπου βασικές κλάσεις της ηµόσιας ιοίκησης. Κατόπιν και µετά από µελέτη διαφόρων Οντολογιών ιακυβέρνησης (όπως καταγράφονται στο παραδοτέο), και µετά από συµµετοχή εµπειρογνωµόνων και ειδικών της ηµόσιας ιοίκησης οι βασικές κλάσεις επεκτάθηκαν σε 100, όπως καταγράφονται στο Π1_1. Αυτή τη στιγµή και ύστερα από δεύτερο γύρο συνεδριάσεων µε τους εµπειρογνώµονες) η οντολογία περιέχει 200 περίπου κλάσεις (αποτυπώνονται στο Π2_1) ενώ έχουν καταγραφεί και τα µεταδεδοµένα και τα χαρακτηριστικά τους όπως και τα εργαλεία υλοποίησης της οντολογίας. Σελ. 14 / 50

15 Σχήµα 4-2: ιαδικασία Προσδιορισµού Βασικών Οντοτήτων και Κλάσεων 4.3 ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΗΣ ΤΑΞΟΝΟΜΙΑΣ Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται και καταγράφονται οι µελλοντικοί χρήστες της ταξονοµίας. Η κατηγοριοποίηση των χρηστών βασίστηκε σε συζητήσεις µε εµπειρογνώµονες γύρω από θέµατα ταξονοµιών και δηµόσιας διοίκησης, στις απαιτήσεις που υπάρχουν ώστε να γίνει χρηστική η ταξονοµία, αλλά και στον κύκλο ζωής που παρουσιάζει µια τέτοιου εύρους ταξονοµία. Η κατηγοριοποίηση που προέκυψε ακολουθεί: Α. ηµόσια ιοίκηση ιοικητικά Στελέχη Ρόλος: Γνώση των γενικών ζητηµάτων στην εφαρµογή ταξονοµιών, διασφάλιση της χρήσης ταξονοµιών στη διαδικασία της ιοικητικής Μεταρρύθµισης στο χώρο αρµοδιότητας τους. Α1. ιοικητικά Στελέχη Κεντρικής ιοίκησης (υπεύθυνοι σε ανώτερο διοικητικό επίπεδο ιευθυντές Τµηµατάρχες). Στελέχη υπουργείων Στελέχη οργανισµών Α2. ιοικητικά Στελέχη Τοπικής Αυτοδιοίκησης. ήµων Περιφερειών Σελ. 15 / 50

16 Β. ηµόσια ιοίκηση Στελέχη Υλοποίησης και Λειτουργίας Πληροφοριακών Συστηµάτων Ρόλος: Τεχνική υλοποίηση ενσωµάτωση των ταξονοµιών στη λειτουργία πληροφοριακών συστηµάτων και διαδικασιών. Επέκταση και συντήρηση των ταξονοµιών, σε συνεργασία µε τα διοικητικά στελέχη. Β1. Σχεδιαστές, αναλυτές, υπεύθυνοι λειτουργίας πληροφοριακών συστηµάτων σε επίπεδο Κεντρικής ιοίκησης. Β2. Σχεδιαστές, αναλυτές, υπεύθυνοι λειτουργίας πληροφοριακών συστηµάτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Β3. Ειδικοί εµπειρογνώµονες σε ζητήµατα κωδικοποίησης δηµόσιας πληροφορίας. Γ. ηµόσιοι Οργανισµοί Κωδικοποίησης και Προτυποποίησης Ρόλος: Επέκταση και συντήρηση των ταξονοµιών, σε συνεργασία µε τα διοικητικά στελέχη. Γ1. Ειδικοί εµπειρογνώµονες σε ζητήµατα κωδικοποίησης δηµόσιας πληροφορίας.. Επιχειρήσεις παροχής συστηµάτων και υπηρεσιών στη ηµόσια ιοίκηση (σε Ελλάδα και Εξωτερικό) Ρόλος: Τεχνική υλοποίηση ενσωµάτωση των ταξονοµιών στη λειτουργία πληροφοριακών συστηµάτων και διαδικασιών. 1. Σχεδιαστές, αναλυτές, υλοποιητές πληροφοριακών συστηµάτων. 2. Ειδικοί σε ζητήµατα κωδικοποίησης δηµόσιας πληροφορίας. Ε. Στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κυβερνήσεων χωρών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ρόλος: Γνώση των γενικών ζητηµάτων στην εφαρµογή ταξονοµιών σε κεντρικό Ευρωπαϊκό επίπεδο, διασφάλιση της συνεργασίας ταξονοµιών στις γενικότερες διαδικασίες της ιοικητικής Μεταρρύθµισης σε διακρατικό επίπεδο. ΣΤ. Πολίτες και επιχειρήσεις Ρόλος: Χρήση των ταξονοµιών, κυρίως µέσω κάποιου συστήµατος της ηµόσιας ιοίκησης. Σελ. 16 / 50

17 5 ΠΡΟΤΥΠΟ ΜΕΤΑ Ε ΟΜΕΝΩΝ Τα µεταδεδοµένα είναι δοµηµένη πληροφορία που αφορά µια πηγή πληροφοριών, από ηλεκτρονικό και χειρόγραφο έγγραφο µέχρι ιστοσελίδα, και βοηθά στην ανεύρεσή της, διότι δείχνει τι αφορά και πώς είναι προσπελάσιµη. Οι προδιαγραφές µεταδεδοµένων του Ελληνικού Πλαισίου Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (e-gif) καλύπτουν το βασικό σύνολο στοιχείων που απαιτούνται για την αποτελεσµατική ανάκτηση και διαχείριση της δηµόσιας πληροφορίας. Θα συντελέσουν στην υιοθέτηση µιας ενιαίας δοµής για τα µεταδεδοµένα στον Ελληνικό ηµόσιο Τοµέα και θα διευκολύνουν τη δηµιουργία ηλεκτρονικών φακέλων και την εύρεση υλικού από τις κεντρικές διαδικτυακές πύλες και τις µηχανές αναζήτησης. Τα µεταδεδοµένα ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ συµµορφώνονται στις αρχές και τις οδηγίες του Dublin Core Metadata Initiative (DCMI) [12],[13],[26],[44],[45], όπως έχουν επαυξηθεί από το United Kingdom egovernment Metadata Standard [46],[47] Σελ. 17 / 50

18 Τα µεταδεδοµένα για την περιγραφή πόρων ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ επιλέγονται από το σύνολο των παρακάτω πεδίων: Τίτλος (Title), δηλαδή το όνοµα που δίνεται στον πόρο και µε το οποίο είναι επίσηµα γνωστός. ηµιουργός (Creator), ως η υπεύθυνη οντότητα για την παραγωγή / δηµιουργία του περιεχοµένου του πόρου. Μπορεί να είναι ένα άτοµο, ένας οργανισµός ή µια ηµόσια Υπηρεσία. Θέµα (Subject), που αποτελεί το θέµα του περιεχοµένου του πόρου και εκφράζεται µε λέξεις-κλειδιά, φράσεις-κλειδιά ή κώδικες ταξινόµησης. Περιγραφή (Description), η οποία αποτελεί µια σύνοψη του περιεχοµένου του πόρου και µπορεί να περιλαµβάνει την προσέγγιση στο θέµα, τους λόγους δηµιουργίας του πόρου, τον πίνακα περιεχοµένων, τα αναµενόµενα αποτελέσµατα ή ακόµα και αναφορά σε γραφική αναπαράσταση του περιεχοµένου. Εκδότης (Publisher), ως η αρµόδια οντότητα να καταστήσει τον πόρο διαθέσιµο. Μπορεί να είναι ένα άτοµο, ένας οργανισµός ή µια ηµόσια Υπηρεσία. Συντελεστής (Contributor), ως η οντότητα που συνεισφέρει στο περιεχόµενο του πόρου χωρίς να έχει τη συνολική ευθύνη / επίβλεψη. Μπορεί να είναι ένα άτοµο, ένας οργανισµός ή µια ηµόσια Υπηρεσία. Ηµεροµηνία (Date), που σχετίζεται µε τη δηµιουργία ή διαθεσιµότητα του πόρου. Η καλύτερη προτεινόµενη πρακτική για την κωδικοποίηση της τιµής της ηµεροµηνίας ορίζεται στο σχεδιάγραµµα του ISO 8601 και περιλαµβάνει (µεταξύ άλλων) ηµεροµηνίες µε τη µορφή YYYY-MM-DD, δηλ. έτος-µήναςηµέρα. Τύπος (Type), που ερµηνεύεται ως η φύση ή το ύφος του περιεχοµένου του πόρου. Η καλύτερη προτεινόµενη πρακτική είναι να επιλεγεί µια τιµή από ελεγχόµενο λεξιλόγιο (για παράδειγµα το Λεξιλόγιο Τύπων DCMI). Μορφότυπος (Format), που αποτελεί τη φυσική ή ψηφιακή µορφή του πόρου. Η καλύτερη προτεινόµενη πρακτική είναι να επιλεγεί µια τιµή από ελεγχόµενο λεξιλόγιο (για παράδειγµα, ο Κατάλογος των τύπων του Internet [MIME] που ορίζουν τις µορφές των υπολογιστικών µέσων). Αναγνωριστικό (Identifier), ως ένας προκαθορισµένο αναγνωριστικό αναφοράς στον πόρο. Συχνά χρησιµοποιείται ως αναγνωριστικό το URL του πόρου. Πηγή (Source), δηλαδή µια αναφορά σε πόρο, από την οποία ο παρών πόρος προέρχεται. Γλώσσα (Language), που περιέχει τη γλώσσα του νοηµατικού περιεχοµένου Σελ. 18 / 50

19 του πόρου, σύµφωνα µε κατάλληλη κωδικοποίηση (ISO 639-2). Σχέση (Relation), που αποτελεί αναφορά σε κάποιο άλλο πόρο. Εµβέλεια (Coverage), δηλαδή η έκταση ή η εµβέλεια του περιεχοµένου του πόρου. Τυπικά, η Εµβέλεια θα περιλαµβάνει χωρική τοποθεσία (ένα όνοµα τόπου ή γεωγραφικές συντεταγµένες), χρονική περίοδο (µια ετικέτα περιόδου, ηµεροµηνία ή σειρά ηµεροµηνίας) ή αρµοδιότητα (όπως το όνοµα µιας διαχειριστικής οντότητας). ικαιώµατα Χρήσης (Rights), ως πληροφορίες για δικαιώµατα ανάγνωσης, αντιγραφής και αναδιανοµής που αφορούν τον πόρο. Τυπικά, τα ικαιώµατα Χρήσης περιέχουν µία διοικητική δήλωση δικαιωµάτων για τον πόρο, ή παραπέµπουν σε υπηρεσία που παρέχει τέτοια πληροφορία. Συχνά, πληροφορίες ικαιωµάτων καλύπτονται από Intellectual Property Rights, Copyright (Πνευµατικά ικαιώµατα) και ποικίλα ικαιώµατα Ιδιοκτησίας. Προσβασιµότητα (Accessibility), που υποδεικνύει τη διαθεσιµότητα και χρηστικότητα του περιεχοµένου του πόρου σε συγκεκριµένες οµάδες πληθυσµού, π.χ. άτοµα τρίτης ηλικίας, παιδιά, άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Αποδέκτης (Addressee), ως το άτοµο (άτοµα) προς το οποίο ο πόρος απευθύνεται ή στο οποίο έχει σταλεί. Κατηγορία (Aggregation), η οποία ερµηνεύεται ως το επίπεδο ή η θέση του πόρου σε µια ιεραρχία / κατηγοριοποίηση. Επιτρέπει τον περιορισµό των αναζητήσεων σε πόρους που βρίσκονται σε µια συγκεκριµένη κατηγορία. Κοινό (Audience), δηλαδή η κατηγορία χρηστών για τους οποίους προορίζεται ο πόρος. Ψηφιακή Υπογραφή (Digital Signature), που περιέχει πληροφορίες αυθεντικοποίησης για την εξακρίβωση της πηγής προέλευσης του πόρου. Απαλλαγή (Disposal), µε οδηγίες για τη διατήρηση και τη διάθεση του πόρου. Εγγυάται ότι ο πόρος διατηρείται µόνο για το χρονικό διάστηµα στο οποίο χρησιµοποιείται. Τοποθεσία (Location), που υποδεινύει τη φυσική τοποθεσία του τόπου. Νοµοθετικό Πλαίσιο (Mandate), ως η νοµοθετική ή άλλη εντολή λόγω της οποίας δηµιουργήθηκε ο πόρος. Συντήρηση (Preservation), µε πληροφορία για να υποστηρίξει τη µακροπρόθεσµη συντήρηση και διατήρηση ενός πόρου. Κατάσταση (State), δηλαδή η θέση ή η κατάσταση του πόρου, π.χ. σύσταση (recommendation) και σχέδιο (draft). Τα παραπάνω µεταδεδοµένα αναλύονται περαιτέρω σε υπο-µεταδεδοµένα στον πίνακα που ακολουθεί. Σελ. 19 / 50

20 Πίνακας 5-1: Ανάλυση Μεταδεδοµένων Μεταδεδοµένο Υπο-µεταδεδοµένο Περιγραφή Κοινό (Audience) Mορφωτικό Επίπεδο (Education Level) Το µορφωτικό επίπεδο των άµεσα επωφελούµενων από τον πόρο. Ενδιάµεσος (Mediator) Μεσολαβητής Οι οντότητες που δρουν ως ενδιάµεσοι στην παροχή του πόρου στους άµεσα ωφελούµενους. Εµβέλεια (Coverage) Χωρική (Spatial) Η χωρική κάλυψη µπορεί να πάρει τιµές όπως ταχυδροµικός κωδικός, τοποθεσία, δηµόσιος φορέας. Χρονική (Temporal) Η χρονική κάλυψη µπορεί να πάρει τιµές όπως ηµεροµηνία έναρξης και λήξης. Ηµεροµηνία (Date) Απόκτησης (Acquired) Η ηµεροµηνία κατά την οποία ο πόρος αποκτήθηκε από τον οργανισµό. ιαθεσιµότητας (Available) ηµιουργίας (Created) Κλειδώµατος (Cut off) Αποδοχής (Date accepted) Η ηµεροµηνία στην οποία ο πόρος έγινε διαθέσιµος στο κοινό στο οποίο απευθύνεται. Η ηµεροµηνία δηµιουργίας του πόρου. Η ηµεροµηνία µετά την οποία ο πόρος δεν µπορεί να τροποποιηθεί. Η ηµεροµηνία αποδοχής του πόρου (π.χ. ενός παραδοτέου για ένα έργο, ενός άρθρου από επιστηµονικό περιοδικό). Κατοχής copyright copyrighted) ικαιωµάτων (Date Η ηµεροµηνία της δήλωσης κατοχής δικαιωµάτων για τον πόρο. Υποβολής (Date submitted) Έκδοσης (Issued) Τροποποίησης (Modified) Επόµενης έκδοσης (Next version due) Η ηµεροµηνία υποβολής του πόρου. Η ηµεροµηνία επίσηµης έκδοσης του πόρου. Η ηµεροµηνία τελευταίας τροποποίησης του πόρου. Η ηµεροµηνία στην οποία αναµένεται η επόµενη έκδοση του πόρου. Σελ. 20 / 50

21 Μεταδεδοµένο Υπο-µεταδεδοµένο Περιγραφή Περιγραφή (Description) Συχνότητα τροποποίησης (Updating frequency) Εγκυρότητας (valid) Περίληψη (Abstract) Πίνακας Περιεχοµένων (Table of contents) Η συχνότητα τροποποίησης / ενηµέρωσης του πόρου. Η ηµεροµηνία µέχρι την οποία ο πόρος έχει ισχύ / είναι έγκυρος. Μια περίληψη του περιεχοµένου του πόρου. Ο πίνακας περιεχοµένων του πόρου. Απαλλαγή (Disposal) Ηµεροµηνία αυτόµατης διαγραφής (Auto remove date) ράση απαλλαγής (Disposal action) Απαλλαγή εξουσιοδοτηµένη από (Disposal authorized by) Σχόλιο (Disposal comment) Η ηµεροµηνία κατά την οποία ο πόρος θα διαγραφεί αυτόµατα από το σύστηµα, χωρίς ανθρώπινη παρέµβαση. Η δράση που πρέπει να ληφθεί µόλις ικανοποιηθεί η συνθήκη. Ο ρόλος, το άτοµο ή η πολιτική που επιβάλλει την απαλλαγή. Οι λόγοι διαγραφής του πόρου. Συνθήκες conditions) Ηµεροµηνία (Disposal date) Προορισµός (Disposal destination) (Disposal απαλλαγής εξαγωγής export Το γεγονός που προκαλεί την απαλλαγή του πόρου, π.χ. κλείσιµο ενός φακέλου. Η ηµεροµηνία που αναµένεται να διαγραφεί ο πόρος. Ο τόπος στον οποίο αποθηκεύεται ο πόρος που διαγράφηκε Κατάσταση (Disposal export) εξαγωγής Πληροφορίες για την πρόοδο της εξαγωγής, π.χ. σε αναµονή (pending), ολοκληρωµένη επιτυχώς (already executed), αποτυχηµένη (failed). Μορφότυπος (Format) Τοποθεσία (Location) Ενδιάµεση περίοδος απαλλαγής (Disposal time period) Μέγεθος (Extent) Μέσο (Medium) Προσωρινή τοποθεσία (Current location) Η συγκεκριµένη περίοδος κατά την οποία ο πόρος πρέπει να διατηρηθεί για επαγγελµατικούς λόγους. Το µέγεθος ή η διάρκεια ενός πόρου. Το υλικό ή το φυσικό µέσο του πόρου. Ο τόπος όπου έχει τοποθετηθεί προσωρινά ένας τόπος. Σελ. 21 / 50

22 Μεταδεδοµένο Υπο-µεταδεδοµένο Περιγραφή Νοµοθετικό Πλαίσιο (Μandate) Συντήρηση (Preservation) Έδρα (Home location) Νόµος (Authorising statute) Σκοπός απόκτησης προσωπικών δεδοµένων (personal data acquisition purpose) Αρχικός µορφότυπος (Original format) Ο τόπος όπου κανονικά αποθηκεύεται ο πόρος. Το Προεδρικό διάταγµα ή άλλος νόµος που επιτρέπει τη συγκέντρωση πληροφορίας και δηµιουργία του πόρου. Ο λόγος συγκέντρωσης και αποθήκευσης προσωπικών δεδοµένων. Αρχικός µορφότυπος του πόρου. Σχέση (Relation) Συµµορφώνεται µε (Conforms to) Μια αναφορά σε πρότυπο µε το οποίο ο περιγραφόµενος πόρος συµµορφώνεται. Έκδοση (Has version) Ο περιγραφόµενος πόρος περιέχει έκδοση του αναφερόµενου πόρου. Είναι έκδοση του (Is version of) Μορφότυπος (Is format of) Έχει µέρος του (Has part) Εϊναι µέρος (Is part of) Απαιτεί (Requires) Απαιτείται από (Is required by) Ο περιγραφόµενος πόρος αποτελεί επόµενη έκδοση του αναφερόµενου πόρου. Ο περιγραφόµενος πόρος ενδέχεται να έχει το ίδιο περιεχόµενο µε τον αναφερόµενο πόρο αλλά βρίσκεται σε διαφορετικό µορφότυπο. Ο περιγραφόµενος πόρος περιέχει το φυσικό ή λογικό τµήµα του αναφερόµενου πόρου. Ο περιγραφόµενος πόρος αποτελεί φυσικό ή λογικό τµήµα του αναφερόµενου πόρου. Ο περιγραφόµενος πόρος απαιτεί τον αναφερόµενο πόρο για να υποστηρίξει τη λειτουργία, την παροχή ή τη συνέπεια του περιεχοµένου του. Ο περιγραφόµενος πόρος απαιτείται από τον αναφερόµενο πόρο για να υποστηρίξει τη λειτουργία, την παροχή ή τη συνέπεια του περιεχοµένου του. Σελ. 22 / 50

23 Μεταδεδοµένο Υπο-µεταδεδοµένο Περιγραφή Αντικαθιστά (Replaces) Αντικαθιστάται από (Is replaced by) Παρέχει ορισµό του (Provides definition of) Αναφέρει (References) Αναφέρεται από (Is referenced by) Ο περιγραφόµενος πόρος αντικαθιστά τον αναφερόµενο πόρο. Ο περιγραφόµενος πόρος αντικαθιστάται από τον αναφερόµενο πόρο. Ο αναφερόµενος πόρος παρέχει τον ορισµό του στοιχείου του οποίου το όνοµα δίνεται ως τιµή στον περιγραφόµενο πόρο. Ο περιγραφόµενος πόρος αναφέρει κάποιον άλλο πόρο. Γίνεται αναφορά στον περιγραφόµενο πόρο από κάποιον άλλο πόρο. ικαιώµατα Χρήσης Πνευµατικά ικαιώµατα Η δήλωση και το αναγνωριστικό που (Rights) (Copyright) υποδεικνύουν την ιδιοκτησία και τα δικαιώµατα που αφορούν τη χρήση και επαναχρησιµοποίηση του πόρου. ιαχειριστής (Custodian) Περιγραφή (Descriptor) Πρόσβαση σε οµάδες (Group access) Λίστα πρόσβασης ατοµικών χρηστών (Individual user access list) Επίπεδο ασφάλειας (Protective marking) Ηµεροµηνία εκπνοής δικαιωµάτων (Protective marking expiry date) Ο χρήστης ή ο ρόλος µε δικαίωµα διαχείρισης του πόρου. Ο λόγος ύπαρξης δικαιωµάτων χρήσης, π.χ. πολιτική, σύµβαση, λογισµικό πρόγραµµα. Το όνοµα της οµάδας ή των οµάδων που έχουν δικαίωµα πρόσβασης στον πόρο. Τα ονόµατα των ατόµων που έχουν πρόσβαση στον πόρο. Το ελάχιστο επίπεδο ασφάλειας που απαιτείται για να αποκτηθεί πρόσβαση στον πόρο. Η ηµεροµηνία στην οποία τα υπάρχοντα πνευµατικά δικαιώµατα εκπνέουν. Θέµα (Subject) Πρόσωπο (Person) Χρησιµοποιείται όταν το θέµα αφορά ένα πρόσωπο. Σελ. 23 / 50

24 Μεταδεδοµένο Υπο-µεταδεδοµένο Περιγραφή Πρόγραµµα (Programme) Το ευρύτερο πρόγραµµα / πολιτική µε την οποία σχετίζεται άµεσα ο πόρος. Έργο (Project) Τίτλος (Title) Εναλλακτικός Τίτλος (Alternative) Το έργο µε το οποίο σχετίζεται ο πόρος. Ο εναλλακτικός τίτλος του πόρου. Σελ. 24 / 50

25 Παραδείγµατα Μια ιστοσελίδα µε βαθµό αξιολόγησης ΑΑ σύµφωνα µε το W3C WAI έχει ως µεταδεδοµένο: Accessibility: AΑ Ένας πόρος που απευθύνεται σε µια οµάδα σε έναν οργανισµό έχει ως µεταδεδοµένο: Addressee: Οµάδα Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Ένας πόρος που αναζητάται από τους γονείς για να τον διαβάσουν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας έχει ως µεταδεδοµένο: Μediator: Γονείς Education level: Προσχολικό Ένα έγγραφο που καταγράφει τα γεγονότα στην Αθήνα τη δεκαετία του 50 έχει ως µεταδεδοµένο: Temporal: 1951/1960 Spatial: Αθήνα, Ελλάδα Ένας πόρος για τον οποίο τη συνολική ευθύνη έχει η Γενική Γραµµατεία ηµόσιας ιοίκησης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών, στη δηµιουργία του έχει συνεισφέρει το Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών και εκδίδεται από το portal του ΣΥΖΕΥΞΙΣ έχει ως µεταδεδοµένο: Creator: Υπουργείο Εσωτερικών / Γενική Γραµµατεία ηµόσιας ιοίκησης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης Contributor: Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών Publisher: ΣΥΖΕΥΞΙΣ Για ένα ηλεκτρονικό µήνυµα ( ) που δηµιουργήθηκε στις 3 Ιανουαρίου και παραλήφθηκε στις 4 Ιανουαρίου έχει ως µεταδεδοµένο: Created: Acquired: Σελ. 25 / 50

26 Για ένα έγγραφο που ολοκληρώθηκε στις 20 Ιανουαρίου, παραδόθηκε στο αρµόδιο τµήµα για σχολιασµό στις 30 Ιανουαρίου και τοποθετήθηκε στην ιστοσελίδα για δηµόσια διαβούλευση στις 10 Φεβρουαρίου µε καταληκτική ηµεροµηνία τις 28 Φεβρουαρίου περιλαµβάνει τα εξής µεταδεδοµένα: Created: Available: Issued: Valid: / Ένα έγγραφο Word που είναι διαθέσιµο σε CD-ROM περιέχει: Format: Text/MS Word 2003 medium: CD-ROM Ένα έγγραφο διαθέσιµο ηλεκτρονικά θα έχει ως µεταδεδοµένο: Identifier: Μια ιστοσελίδα που αντικαθιστά µια παλιότερη µε παρόµοιο περιεχόµενο: Replaces: Η δεύτερη έκδοση ενός εγγράφου που δείχνει τη σύνδεσή της µε την πρώτη: Is version of: Ένα έγγραφο που περιέχεται στη σειρά Information Management : Is part of: Information Management Series Ένα ΧML Σχήµα που εισάγει ένα άλλο Σχήµα: Requires: IR/SAelements-2002-v1.0 Ένα ΧML Σχήµα που παρέχει τον ορισµό του τύπου δεδοµένων ΑΦΜ: Provides definition of: ΑΦΜ Σελ. 26 / 50

27 Mια σειρά αρχείων που δηµιουργήθηκαν σταδιακά: Status: Draft v0.1 Για σχολιασµό από την οµάδα έργου Status: Draft v0.2 Προσχέδιο προς έγκριση Status: Draft v0.3 Εγκεκριµένο από τον αρµόδιο Φορέα Status: Draft v0.4 Προς δηµόσια διαβούλευση. Status: Version 1.0 Πρώτη επίσηµη έκδοση Status: Version 2.0 ευτερη επίσηµη έκδοση Σελ. 27 / 50

28 Η χρησιµοποίηση των µεταδεδοµένων ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ συµµορφώνεται στον Πίνακας 5-2 και να προσαρµόζεται κατά περίπτωση (διαδικτυακός τόπος, ηλεκτρονικό αρχείο, κλπ). Ύστερα και από ανάλυση του Ελληνικού Πλαισίου Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης (e-gif) και του η λίστα µε τα Υποχρεωτικά µεταδεδοµένα είναι η εξής: Πίνακας 5-2: Υποχρεωτικά Μεταδεδοµένο Κατάσταση Προέλευση Υποχρέωση Εφαρµογής σε ιαδικτυακούς Τόπους Υποχρέωση Εφαρµογής σε Περιεχόµενο ιαδικτυακών Τόπων Τίτλος (Title) Υποχρεωτικό Dublin Core (DC) Ναι Ναι ηµιουργός Υποχρεωτικό Dublin Core Ναι Ναι (Creator) (DC) Θέµα (Subject) Υποχρεωτικό Dublin Core (DC) Ναι Ναι Περιγραφή Προαιρετικό Dublin Core Όχι Ναι (Description) (DC) Εκδότης Υποχρεωτικό, Dublin Core Ναι Ναι (Publisher) εάν βρίσκει (DC) εφαρµογή Συντελεστής Προαιρετικό Dublin Core Όχι Όχι (Contributor) (DC) Ηµεροµηνία (Date) Υποχρεωτικό Dublin Core (DC) Τύπος (Type) Προαιρετικό Dublin Core (DC) Ναι Όχι Ναι Όχι Μορφότυπος Προαιρετικό Dublin Core Όχι Όχι (Format) (DC) Αναγνωριστικό Υποχρεωτικό, Dublin Core Ναι Όχι (Identifier) εάν βρίσκει (DC) εφαρµογή Πηγή (Source) Προαιρετικό Dublin Core (DC) Όχι Όχι Σελ. 28 / 50

29 Μεταδεδοµένο Κατάσταση Προέλευση Υποχρέωση Εφαρµογής σε ιαδικτυακούς Τόπους Υποχρέωση Εφαρµογής σε Περιεχόµενο ιαδικτυακών Τόπων Γλώσσα Προτεινόµενο Dublin Core Προαιρετικά Ναι (Language) (DC) Σχέση (Relation) Προαιρετικό Dublin Core (DC) Όχι Όχι Εµβέλεια Προαιρετικό Dublin Core Προαιρετικά Όχι (Coverage) (DC) ικαιώµατα Προαιρετικό Dublin Core Όχι Όχι Χρήσης (Rights) (DC) Προσβασιµότητα (Accessibility) Υποχρεωτικό, εάν βρίσκει εφαρµογή UK egms Ναι Όχι Αποδέκτης (Addressee) Κατηγορία (Aggregation) Προαιρετικό UK egms εν βρίσκει εφαρµογή Προαιρετικό UK egms εν βρίσκει εφαρµογή εν βρίσκει εφαρµογή Ναι Κοινό (Audience) Προαιρετικό UK egms Όχι εν βρίσκει εφαρµογή Ψηφιακή Υπογραφή (Digital Signature) Απαλλαγή (Disposal) Προαιρετικό UK egms Ναι Όχι Προαιρετικό UK egms Όχι Όχι Τοποθεσία (Location) Νοµοθετικό Πλαίσιο (Mandate) Συντήρηση (Preservation) Προαιρετικό UK egms εν βρίσκει εφαρµογή Προαιρετικό UK egms εν βρίσκει εφαρµογή Προαιρετικό UK egms εν βρίσκει εφαρµογή εν βρίσκει εφαρµογή Όχι Όχι Κατάσταση (State) Προαιρετικό UK egms Όχι Ναι Σελ. 29 / 50

30 Το RDF Schema στο οποίο συµµορφώνεται το Πρότυπο Μεταδεδοµένων παρέχεται ως πρόσθετο υλικό στο διαδικτυακό τόπο ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΜΕΤΑ Ε ΟΜΕΝΩΝ Τα µεταδεδοµένα ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ εκφράζονται σε RDF/XML (the Resource Description Framework using extensable Markup Language), σύµφωνα µε τις τρέχουσες συστάσεις του W3C και του Dublin Core Metadata Initiative [45]. Παράδειγµα <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:dc=" <rdf:description rdf:about=" <dc:creator>οµάδα Έργου </dc:creator> <dc:title>μοντέλο Τεκµηρίωσης</dc:title> <dc:description>περιγράφει την τεκµηρίωση που απαιτείται για τη µοντελοποίηση διαδικασιών και εγγράφων (δεδοµένων και µεταδεδοµένων)</dc:description> <dc:date> </dc:date> </rdf:description> </rdf:rdf> Παράδειγµα <meta name= DC.description content= Η περιγραφή των στοιχείων, των ορισµών και της δοµής για τα µεταδεδοµένα του ηµόσιου Τοµέα /> <meta name= egms.mandate.authorisingstatute content= Νόµος ΧΧ-1998 /> Σελ. 30 / 50

31 Στην περίπτωση που ένα µεταδεδοµένο µπορεί να πάρει παραπάνω από µια τιµές, τότε το στοιχείο (element) που το περιγράφει ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ επαναληφθεί τόσες φορές όσες οι διαφορετικές τιµές σε µια HTML επικεφαλίδα. Παράδειγµα <meta name= DCTERMS.audience content= Επιχειρήσεις /> <meta name= DCTERMS.audience content= Πολίτες /> Η δηµιουργία Μεταδεδοµένων µε βάση το Dublin Core µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τη βοήθεια του free online εργαλείου DC-dot (Dublin Core Metadata Editor) [59]. 5.2 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Όσον αφορά τα µεταδεδοµένα, οι βασικές συµβάσεις ονοµατολογίας είναι: Τα ονόµατα των Μεταδεδοµένων (tags) στα αρχεία RDF, XML και τις επικεφαλίδες HTML ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ συνίστανται από λέξεις στην αγγλική γλώσσα που θα αποτελούν µεταφράσεις των αντίστοιχων ελληνικών όρων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, τα ονόµατα των Μεταδεδοµένων µπορούν να διατυπώνονται στην ελληνική γλώσσα. Το περιεχόµενο των µεταδεδοµένων πλην των Core Components ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ είναι στην ελληνική γλώσσα. Το περιεχόµενο των µεταδεδοµένων ΥΝΑΤΑΙ ΝΑ διατυπώνεται και στην αγγλική γλώσσα, πλέον της ελληνικής, µε βάση την επίσηµη µετάφραση στην αγγλική γλώσσα. Εάν πρόκειται για περιεχόµενο (π.χ. όνοµα ατόµου ή τοποθεσία) που δεν µπορεί να µεταφραστεί, τότε θα πρέπει οι ελληνικοί χαρακτήρες να αποδίδονται σε αντίστοιχους λατινικούς µε βάση το πρότυπο ISO 843:1997 (Information and documentation -- Conversion of Greek characters into Latin characters Type 2). Τα µεταδεδοµένα που προέρχονται από το Dublin Core ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ έχουν το όνοµα element µε πρόθεµα DC, ενώ τα υπόλοιπα το όνοµα element µε πρόθεµα egms. Τα µεταδεδοµένο για τα οποία καθορίζονται υπο-µεταδεδοµένα µε βάση τον Πίνακας 5-2 ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ έχουν το όνοµα element.subelement µε το ανάλογο Σελ. 31 / 50

32 πρόθεµα DC ή egms. Παράδειγµα title µε πρόθεµα DC state µε πρόθεµα egms date.created µε πρόθεµα DC mandate.authorisingstatute µε πρόθεµα egms Τα ονόµατα των Μεταδεδοµένων ΕΝ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ πάρουν κάποια τιµή που δεν προδιαγράφεται στην ενότητα Error! Reference source not found ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΚ ΟΣΕΩΝ Οι επόµενες εκδόσεις των προδιαγραφών για τα µεταδεδοµένα ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: ιαγράφουν µεταδεδοµένα. Εάν η διαγραφή είναι απαραίτητη, για ένα µεταβατικό διάστηµα το µεταδεδοµένο θα εξακολουθεί να υποστηρίζεται µε την ένδειξη ότι έχει καταργηθεί. Μετονοµάζουν µεταδεδοµένα Προσθέτουν νέα µεταδεδοµένα που θα µπορούσαν να περιέχουν τιµές που ταυτίζονται µε κάποιο από τα υπάρχοντα µεταδεδοµένα. Σελ. 32 / 50

33 6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ - ΚΛΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις επόµενες ενότητες παρατίθενται οι βασικές Οντότητες - Κλάσεις της Οντολογίας του έργου και περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Η πλήρης Οντολογία θα είναι διαθέσιµη σε επόµενα παραδοτέα ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ ΧΩΡΙΣ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ (ABSTRACT ENTITIES) Φορέας (Body) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Φορέας ως µια δοµή/υπηρεσία µε συγκεκριµένο πρόγραµµα Ιστορικό (History) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Ιστορικό ως µία, συνήθως χρονολογική, σειρά καταγραφής των γεγονότων, όπως της ζωής ή της ανάπτυξης ενός λαού ή ιδρύµατος, που συχνά περιλαµβάνει µια εξήγηση ή σχολιασµό για τα γεγονότα αυτά Εγκυρότητα / Ισχύς (Validity) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Ισχύς ως το χρονικό διάστηµα κατά το οποίο µια διάταξη ή µια κατάσταση είναι σε ισχύ ΟΜΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ) ηµόσιος Φορέας (Public Body) Αντιπροσωπεύει την οντότητα ηµόσιος Φορέας ως µια δοµή/υπηρεσία του ηµόσιου Τοµέα µε συγκεκριµένο πρόγραµµα Οργανισµός (Organisation) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Οργανισµός ως µια κοινωνική δοµή του ηµόσιου Τοµέα που επιδιώκει συλλογικούς στόχους, ελέγχει τις επιδόσεις του και έχει ένα όριο που τη χωρίζει από το περιβάλλον της ιοικητική Μονάδα (Organisational Unit) Αντιπροσωπεύει την οντότητα ιοικητική Μονάδα ως µία µονάδα µε διοικητικές ευθύνες, αρµοδιότητες και καθήκοντα. Σελ. 33 / 50

34 Τύπος ιοικητικής Μονάδας (Organisational Unit Type) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Τύπος ιοικητικής Μονάδας ως ένας τύπος διοικητικής µονάδας µε βάση την διοικητική ιεραρχία Υπουργείο (Ministry) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Υπουργείο αναφερόµενη στα γραφεία, τα καθήκοντα ή τις λειτουργίες ενός υπουργού µιας κυβέρνησης Γενική Γραµµατεία (General Secretariat) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Γενική Γραµµατεία αναφερόµενη στα γραφεία, τα καθήκοντα ή τις λειτουργίες ενός γενικού γραµµατέα ενός υπουργείου Ειδική Γραµµατεία (Special Secretariat) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Ειδική Γραµµατεία αναφερόµενη στα γραφεία, τα καθήκοντα ή τις λειτουργίες ενός ειδικού γραµµατέα ενός υπουργείου Γενική ιεύθυνση (General Directorate) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Γενική ιεύθυνση ως το σύνολο των υπηρεσιών ενός διοικητικού τοµέα, που εποπτεύονται από ανώτατο υπάλληλο, µε το βαθµό του Γενικού ιευθυντή ιεύθυνση (Directorate) Αντιπροσωπεύει την οντότητα ιεύθυνση ως το σύνολο των υπηρεσιών ενός διοικητικού τοµέα, που εποπτεύονται από ανώτατο υπάλληλο, µε το βαθµό του διευθυντή Τµήµα (Department) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Τµήµα ως τον κλάδο υπηρεσίας ή επιχείρησης που εκτελεί µια ορισµένη εργασία, καθώς και ο χώρος όπου γίνεται αυτή η εργασία Λειτουργική Μονάδα (Functional Unit) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Λειτουργική Μονάδα ως µια προσωρινή δοµή που συνίσταται για την επίτευξη µιας συγκεκριµένης εργασίας/λειτουργίας Τύπος Λειτουργικής Μονάδας (Functional Unit Type) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Τύπος Λειτουργικής Μονάδας ως ένας τύπος λειτουργικής µονάδας µε βάση την εργασία που επιτελείται Περιφέρεια (Region) Αντιπροσωπεύει την οντότητα Περιφέρεια ως την επίσηµη ονοµασία µιας µεγάλης υπο-εθνικής διαχειριστικής περιοχής. Σελ. 34 / 50