ΠΑΝΣΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ Π.Μ.. ΣΜΗΜΑΣΟ ΓΙΔΘΝΩΝ ΚΑΙ ΔΤΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΣΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ Π.Μ.. ΣΜΗΜΑΣΟ ΓΙΔΘΝΩΝ ΚΑΙ ΔΤΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ Ακαδημαϊκό έτος «Η εθαρμογή ηης θεφρίας ηοσ Alfred Thayer Mahan ζηη νασηική ζηραηηγική ηφν Ηνφμένφν Πολιηειών Αμερικής» Όνομα: Σούνηας Δσάγγελος (Α.Μ.: 1207 Μ: 086) Καηεύθσνζη: Μάθημα: Γιδάζκφν: Γιεθνής Πολιηική Οικονομία Δθαρμοζμένη Γεφπολιηική Ανάλσζη Μαρ. Δσρσβιάδης Ημερομηνία: 23/06/2008 ΑΘΗΝΑ 2008

2 Περιετόμενα Ειζαγφγή 3 Βιογραθικά ζηοιτεία 3 Σσγγραθικό έργο 4 Επιρροές 5 Το αμερικανικό νασηικό 8 Οι Αμερικανικοί ζηόλοι 9 Επιπηώζεις ηφν απόυεφν ηοσ Μάταν 12 Οι βαζικές αρτές ηης Αμερικανικής ζηραηηγικής μεηά ηον δεύηερο παγκόζμιο πόλεμο 13 Κριηική 13 Βιβλιογραθία 16 2

3 Διζαγφγή θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη λα δώζεη κηα εηθόλα ηεο εθαξκνγήο ηεο ζεσξίαο ηνπ Alfred Thayer Mahan ζηε λαπηηθή ζηξαηεγηθή ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηώλ Ακεξηθήο. Μεηά από ηελ παξάζεζε βηνγξαθηθώλ ζηνηρείσλ αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ ηνπ. ην δεύηεξν κέξνο παξαηίζεηαη ε λαπηηθή ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζήζεθε από ηηο Ζ.Π.Α. κέρξη ζήκεξα. Ζ εξγαζία θιείλεη κε ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ αληινύκε από ηελ εθαξκνγή ηεο λαπηηθήο ζηξαηεγηθήο, θαζώο θαη κε ηελ αλαθνξά θξηηηθώλ ζην έξγν ηνπ Mahan αιιά θαη ζηελ πξαθηηθή ησλ Ζ.Π.Α., ηεο κεγαιύηεξεο λαπηηθήο δύλακεο ηνπ πιαλήηε. Ζ γεσπνιηηηθή ζεώξεζε ησλ δηεζλώλ ζρέζεσλ ηεο ακεξηθαληθήο ξεαιηζηηθήο ζρνιήο επεξέαδε θαη ζπλερίδεη λα επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε δηακόξθσζε ηεο ακεξηθαληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο 1. Ζ ακεξηθαληθή ζηξαηεγηθή επεξεάζηεθε από αλαιύζεηο ησλ γεσπνιηηηθώλ ζπζρεηηζκώλ ηνπ επξαζηαηηθνύ ρώξνπ, θαζώο νη αλαιπηέο έδηλαλ κεγάιε ζεκαζία ζηνλ έιεγρν ηεο επξαζίαο 2, είηε ηεο πεξηκέηξνπ ηεο 3. Βιογραθικά ζηοιτεία 4 Ο ακεξηθαλόο ηζηνξηθόο γελλήζεθε ην 1840 ζηε Ν. Τόξθε. Σν 1856 εηζήιζε ζηε Ναπηηθή Αθαδεκία ησλ Ζ.Π.Α. απ όπνπ απνθνίηεζε θαη ππεξέηεζε ζην πνιεκηθό λαπηηθό θζάλνληαο ζην βαζκό ηνπ πινηάξρνπ έσο ην 1886, ρξνληά ζηαζκόο γηα ηελ κεηέπεηηα πνξεία ηνπ, θαζώο δηνξίδεηαη θαζεγεηήο ζηελ έδξα ηεο λαπηηθήο ηζηνξίαο θαη ζηξαηεγηθήο θαη πξόεδξνο ηεο ρνιήο Πνιέκνπ ηνπ Ναπηηθνύ ησλ Ζ.Π.Α. ζην Νηνύπνξη. Με αθνξκή ηεο παξαδόζεηο ηνπ ζηε ρνιή, ην 1890 εθδίδεη ην πξώην ζεκαληηθό ηνπ έξγν κε ηίηιν «ε Δπίδξαζε ηεο Θαιάζζηαο Ηζρύνο ζηελ Ηζηνξία, » θαη δύν ρξόληα αξγόηεξα ην δεύηεξν εμίζνπ ζεκαληηθό έξγν «ε Δπίδξαζε ηεο Θαιάζζηαο Ηζρύνο θαηά ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε θαη ηελ Απηνθξαηνξία, ». Γίδαμε κέρξη ην 1896 νπόηε θαη παξαηηήζεθε από ηελ ελεξγό ππεξεζία αιιά ζπλέρηζε ην ζπγγξαθηθό ηνπ έξγν ην νπνίν πεξηιακβάλεη 20 βηβιία θαη 137 άξζξα. 1 Βι. Αξβαληηόπνπινο Κσλζηαληίλνο, «Ζ ακεξηθαληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή κεηά ηνλ ςπρξό πόιεκν, Ηδενινγηθά Ρεύκαηα», εθδ. Πνηόηεηα, Αζήλα, 2003, ζει Σν «παγθόζκην λεζί» θαηά ηνλ Sir Halford Mackinder. 3 «Ο όξνο αλαιύεηαη ζην βηβιίν ηνπ. Nicholas J. Spykman, «The Geography of Peace». 4 Βι. : (εκεξνκελία πξόζβαζεο 05/06/2008) 3

4 Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ κε ηελ Ηζπαλία ππεξέηεζε ζην πκβνύιην Ναπηηθνύ Πνιέκνπ θαη δηεηέιεζε ζύκβνπινο ηεο ακεξηθαληθήο αληηπξνζσπείαο πνπ έιαβε κέξνο ζηε πλδηάζθεςε ηεο Υάγεο. Με ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ηάρζεθε κε ην κέξνο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο, πέζαλε όκσο ιίγνπο κήλεο αξγόηεξα, ην 1914 ζηελ Οπάζηγθηνλ. σγγραθικό έργο Σα έξγα ηνπ Μάραλ είλαη αθηεξσκέλα νπζηαζηηθά ζηε λαπηηθή ηζηνξία ηεο Μ. Βξεηαλίαο από ην 1760 έσο ην 1812 θαη εμηζηνξνύλ ηηο δηάθνξεο λαπκαρίεο ησλ Βξεηαλώλ θπξίσο κε ηνπο Γάιινπο, ηα πνιηηηθά γεγνλόηα πνπ νδήγεζαλ ζε απηέο θαζώο θαη ηηο πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη ζηξαηησηηθέο ζπλέπεηεο πνπ είραλ. θνπόο ηνπ Μάραλ ήηαλ λα εθηηκήζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ζαιάζζηαο ηζρύνο ζηελ πνξεία ηεο ηζηνξίαο θαη ζηελ επκάξεηα ησλ εζλώλ. Ο όξνο «ζαιάζζηα ηζρύο» είλαη δηθήο ηνπ εκπλεύζεσο ρσξίο όκσο λα ηνλ πξνζδηνξίδεη επαθξηβώο θαη παξνπζηάδεηαη κε δύν έλλνηεο: 1) ε θπξηαξρία ζηε ζάιαζζα κέζσ ηεο λαπηηθήο ππεξνπιίαο θαη 2) ν ζπλδπαζκόο ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ, ππεξπόληησλ θηήζεσλ θαη πξνλνκηαθήο πξόζβαζεο ζε μέλεο αγνξέο ν νπνίνο παξάγεη «εζληθό πινύην θαη κεγαιείν». Σν έξγν ηνπ ηνλ νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα όηη ε λαπηηθή ηζρύο απνηέιεζε ην πην ζεκαληηθό εληαίν παξάγνληα πνπ εξκελεύεη ηελ επηηπρία ησλ εζλώλ 5.Ωο πηζηόο ρξηζηηαλόο όκσο, ν Μάραλ πίζηεπε θαη ζε κηα αθόκε κπζηεξηώδε δύλακε, δειαδή ηελ επίδεημε κηαο πξνζσπηθήο βνύιεζεο πνπ δξα πάληα κε ζπγθεθξηκέλν ζθνπό πξνο επίηεπμε κε νξαηώλ αθόκα απνηειεζκάησλ. Ζ λαπηηθή ππεξνρή ηεο Μ. Βξεηαλίαο απνηειεί ην ππέξηαην παξάδεηγκα λαπηηθήο ηζρύνο θαη είλαη ην βαζηθό ζέκα ησλ δύν βηβιίσλ ηνπ Μάραλ. Κύξην επηρείξεκά ηνπ είλαη όηη ζε θάζε θάζε ηνπ καθξνρξόληνπ αληαγσληζκνύ κεηαμύ Αγγιίαο θαη Γαιιίαο, ν έιεγρνο ησλ ζαιαζζώλ κε ηε λαπηηθή θπξηαξρία ή ε έιιεηςή ηνπ θαζόξηζε ηελ έθβαζε ηεο δηακάρεο απηήο. 5 Βι.: Parker Geoffrey, «Γεσπνιηηηθή. Παξειζόλ, Παξόλ θαη Μέιινλ», εθδόζεηο Ρνέο, Αζήλα, 2002, ζει

5 Δπιρροές Ζ πξνζηαζία ηνπ εκπνξίνπ ή ε θαηαζηξνθή ζε πεξίνδν πνιέκνπ ηνπ εκπνξίνπ ηνπ αληηπάινπ είλαη γηα απηόλ ν βαζηθόο ζθνπόο ηνπ πνιεκηθνύ λαπηηθνύ. Θεσξνύζε όηη νη πόιεκνη θεξδίδνληαη κε ηνλ νηθνλνκηθό ζηξαγγαιηζκό ηνπ αληηπάινπ κέζσ ηεο ζάιαζζαο θαη ζπλεπώο, ζηόρνο ηνπ πνιεκηθνύ λαπηηθνύ είλαη ν κέζσ ηεο θπξηαξρίαο ηεο ζάιαζζαο έιεγρνο ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ. Απηό, θαηά ηνλ Μάραλ, ήηαλ ην κεγαιύηεξν κάζεκα ηεο ηζηνξίαο, ραξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα ηνπ νπνίνπ ήηαλ ν ζξίακβνο ηεο Βξεηαλίαο επί ησλ επεηξσηηθώλ ερζξώλ ηεο έπεηηα από ελάκηζε αηώλα πνιέκσλ. Σν εξώηεκά ηνπ ήηαλ αλ ε ζηξαηεγηθή πνπ είραλ αθνινπζήζεη νη Βξεηαλνί ηελ επνρή ηεο ηζηηνθόξνπ λαπηηιίαο ήηαλ εθαξκόζηκε θαη ζηελ επνρή ηνπ αηκνύ. Άξρηζε ινηπόλ λα ςάρλεη γηα αλαινγίεο πνπ ζα απνδείθλπαλ ηηο ζεκειηώδεηο αιήζεηεο ηνπ πνιέκνπ. Έρνληαο σο βαζηθή πεγή ηηο αξρέο πνπ είρε δηαηππώζεη ν Διβεηόο ζηξαηεγηζηήο Ενκηλί γηα ηηο επηρεηξήζεηο ησλ ζηξαηεπκάησλ θαη ηε «ζπγθξηηηθή κέζνδν» ηνπ επίζεο αμησκαηηθνύ ηνπ λαπηηθνύ Ληνπο πεξί αλαινγίαο κεηαμύ ρεξζαίνπ θαη λαπηηθνύ πνιέκνπ, ν Μάραλ θαηέιεμε όηη βαζηθή αξρή ηνπ λαπηηθνύ πνιέκνπ ήηαλ ε ζπγθέληξσζε θαη όηη πξώηηζηε απνζηνιή ελόο ζηόινπ είλαη λα εκπιαθεί κε ην ζηόιν ηνπ αληηπάινπ. Καη αλαινγία ηεο ινγηζηηθήο ππνζηήξημεο ηνπ Ληνπο, ν Μάραλ εηζήγαγε ηνλ όξν «επηθνηλσλίεο» αλαθεξόκελνο νπζηαζηηθά ζηηο λαπηηθέο βάζεηο θαη ζηελ πξόζβαζε ελόο ζηόινπ ζε απηέο σο θύξηα ζπζηαηηθά γηα κηα επηηπρή ζαιάζζηα ζηξαηεγηθή. Λόγσ ηεο δπζπηζηίαο ηνπ απέλαληη ζε νπνηαδήπνηε άιιε ρξήζε ησλ λαπηηθώλ δπλάκεσλ, παξέβιεπε εληειώο ηελ πξνώζεζε δπλάκεσλ από ηε ζάιαζζα ρσξίο λα αληηιακβάλεηαη ηε ζεκαζία αιιειεμάξηεζεο ζηξαηνύ θαη λαπηηθνύ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ. Δλώ ππεξηόληδε ηελ απηνλνκία ηεο ζαιάζζηαο ηζρύνο σο πνιεκηθνύ κέζνπ, δελ παξέιεηπε λα ππελζπκίδεη πσο ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ε ηζρύο απηή ήηαλ έλα εξγαιείν. Γεκηνύξγεζε έηζη έλα δηθό ηνπ αμίσκα βάζεη ηνπ νπνίνπ ν πόιεκνο είλαη κηα βίαηε πνιηηηθή ελέξγεηα. Καηά ηνλ ίδην, ην λαπηηθό είλαη θαιύηεξν όξγαλν από ην ζηξαηό γηα ηελ άζθεζε εζληθήο πνιηηηθήο θαζώο είλαη ιηγόηεξν ζπλδεδεκέλν κε 5

6 επηζεηηθέο πξνζέζεηο, πην επέιηθην θαη ζπλεπώο ηθαλό λα θάλεη αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπ εθεί πνπ νη εζληθνί ζηξαηνί δελ έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα θζάζνπλ 6. ύκθσλα κε ηνλ ίδην, από ην παξειζόλ, κπνξνύκε λα αληιήζνπκε καζήκαηα ζρεηηθά κε ηελ επηξξνή ηεο εθάζηνηε θπβέξλεζεο ζηελ λαπηηθή πνιηηηθή 7. ε θαηξό εηξήλεο, ε θπβέξλεζε κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ αλάπηπμε θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ πνιηηώλ γηα ηε ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο ζάιαζζαο. Έηζη ζα θαηαθέξεη λα απμήζεη ηε ζαιάζζηα ηζρύ ηεο ρώξαο γηα ην θαιό ηνπ εκπνξίνπ. ε θαηξό πνιέκνπ, ε επηξξνή ηεο θπβέξλεζεο ζηνρεύεη ζηε δηαηήξεζε ελόο αμηόκαρνπ πνιεκηθνύ λαπηηθνύ. Πνιύο ζεκαληηθό ξόιν παίδνπλ ην κέγεζνο ηνπ λαπηηθνύ αιιά θαη νη ζεζκνί ζηνπο νπνίνπο ζηεξίδεηαη ε δηνίθεζή ηνπ. Έηζη εμαζθαιίδεηαη θαη ε άκεζε αλάπηπμή ηνπ ζηελ πεξηνρή όπνπ πξέπεη λα επέκβεη. Αιιά, πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε βαξύηεηα θαη ζηε δηαηήξεζε ησλ λαπηηθώλ βάζεσλ ζε εθείλεο ηηο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε όπνπ ηα πνιεκηθά πινία ζα παξέρνπλ πξνζηαζία ζηα εκπνξηθά γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ δηεζλνύο εκπνξίνπ 8. O Mahan, ζηε ζεσξία ηνπ ππνγξακκίδεη έμη παξάγνληεο 9, νη νπνίνη ζεσξεί όηη επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε λαπηηθήο ηζρύνο από κία ρώξα. Πξώηνο παξάγνληαο είλαη ε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε, δειαδή πόζν θνληά ή καθξηά βξίζθεηαη ζηηο ζαιάζζηεο γξακκέο επηθνηλσληώλ. Γεύηεξν παξάγνληα απνηειεί ε θπζηθή δηακόξθσζε ηνπ εδάθνπο, πην ζπγθεθξηκέλα ε κνξθνινγία ηεο αθηνγξακκήο ηνπ (ηα θπζηθά ιηκάληα, ηα λεζηά, ην «επράξηζην» έδαθνο). Σξίηνο ζηε ζεηξά παξάγνληαο είλαη ε γεσγξαθηθή ηνπ έθηαζε. Γειαδή, ην κήθνο ηεο αθηνγξακκήο ηνπ. Σέηαξηνλ, ν αξηζκόο ηνπ πιεζπζκνύ είλαη ζεκαληηθόο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν αξηζκόο απηώλ πνπ αζρνινύληαη κε ηε ζάιαζζα. Βέβαηα, αλάινγα κε ηνλ πιεζπζκό (κέγεζνο) ε κεγάιε αθηνγξακκή κπνξεί λα είλαη κεηνλέθηεκα ή πιενλέθηεκα. Πέκπην παξάγνληα απνηειεί ν εζληθόο ραξαθηήξαο. Ζ ηάζε γηα εκπόξην πνπ εκθαλίδεηαη ζηνλ πιεζπζκό θαζώο θαη ε ηάζε γηα δεκηνπξγία πγηώλ απνηθηώλ. Σέινο, έθηνο παξάγνληαο είλαη ν ραξαθηήξαο ηεο 6 «Δδώ ν Mahan αλαθέξζεθε θαη ζηα ππεξπόληηα ζπκθέξνληα ησλ Ζ.Π.Α., ν θαζνξηζκόο ησλ νπνίσλ έγηλε έλα από ηα θύξηα κειήκαηά ηνπ» 7 Βι. : (Alfred T. Mahan on Sea Power, 1890) (εκεξνκελία πξόζβαζεο: 05/06/2008) 8 «Παξάδεηγκα απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο απνηεινύλ νη λαπηηθέο βάζεηο ζην Γηβξαιηάξ θαη ζηε Μάιηα.» 9 Βι. Paret Peter, «Οη δεκηνπξγνί ηεο ζύγρξνλεο ζηξαηεγηθήο», εθδόζεηο Κσλζηαληίλνπ Σνπξίθε, Αζήλα, 2004, θεθάιαην: Φίιηπ Α. Κξόνπι: «Άιθξελη Θάγηεξ Μάραλ: ν λαπηηθόο ηζηνξηθόο», ζει

7 θπβέξλεζεο, θαζώο ε αλάπηπμε λαπηηθήο ηζρύνο κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ κηαο επθπνύο θαζνδήγεζεο ζπλεηδεηά πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο απηήλ. Ζ δηαηύπσζε ησλ έμη απηώλ ζπλζεθώλ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλα επηδέμην ηέρλαζκα γηα λα δηθαηνινγεζεί ε θαζπζηέξεζε ησλ Ζ.Π.Α. Ο Μάραλ ζεσξνύζε όηη νη Ζ.Π.Α. είραλ παξακειήζεη ηα ζαιάζζηα ζπκθέξνληά ηνπο πξνο ράξηλ ηεο εζσηεξηθήο ηνπο αλάπηπμεο. Ωο κόλε ειπίδα ηελ επνρή εθείλε έβιεπε ηελ επηθείκελε θαηαζθεπή κηαο δηώξπγαο ζηνλ ηζζκό ηνπ Παλακά πνπ ζα θαζηζηνύζε ηε ζάιαζζα ηεο Καξατβηθήο «κηα από ηηο κεγαιύηεξεο ιεσθόξνπο ηνπ θόζκνπ». Πξνεηδνπνηνύζε σζηόζν, γηα ηνπ θηλδύλνπο πνπ απεηινύζαλ ηελ εηξήλε ηνπ δπηηθνύ εκηζθαηξίνπ κεηά ηε δηάλνημε κηαο ηέηνηαο δηώξπγαο. Τπνζηήξηδε όηη νη Ζ.Π.Α. έπξεπε λα εληζρύζνπλ ην λαπηηθό ηνπο θαζώο ε θαηαζθεπή ηεο δηώξπγαο ζα έθεξλε πιεζηέζηεξα ζηε δπηηθή αθηή ηνπο κεγάινπο πνιεκηθνύο ζηόινπο ηεο Δπξώπεο. Δπόκελα ζηελ θαηάηαμε ησλ ακεξηθαληθώλ ππεξπόληησλ ζπκθεξόλησλ, έξρνληαλ ηα λεζηά Υαβάε. Ο Μάραλ πξόηεηλε επαλεηιεκκέλα ηελ πξνζάξηεζε ησλ λεζηώλ απηώλ ιόγσ ηεο ζέζεο ηνπο ζην θέληξν ησλ κεγάισλ εκπνξηθώλ δξόκσλ ηνπ Δηξεληθνύ, ηεο ζηξαηησηηθήο ηξσηόηεηαο ηεο δπηηθήο αθηήο θαζώο θαη ηεο αλάγθεο λα ειέγρνπλ νη Ζ.Π.Α. ην εκπόξην πνπ ζα δηνρεηεπόηαλ κέζσ ηεο δηώξπγαο ηνπ Παλακά. Σν 1898 νη Ζ.Π.Α. εηζβάινπλ ζηνλ θόιπν ηεο Μαλίιαο, αθνινπζεί θαηάθηεζε νιόθιεξνπ ηνπ αξρηπειάγνπο θαη ηειηθά ηα λεζηά Υαβάε θαη νη Φηιηππίλεο πξνζαξηώληαη. Ξαθληθά νη Ζ.Π.Α. έγηλαλ απηνθξαηνξία, ν Μάραλ όκσο άξγεζε λα πξνζαξκνζηεί ζηηο λέεο εμειίμεηο θαζώο αξρηθά δελ ζπκθσλνύζε κε ηελ θαηάθηεζε ησλ Φηιηππίλσλ. Σειηθά ηε ζεώξεζε ζέιεκα Θενύ θαη ππνζηήξημε ηελ ακεξηθαληθή θαηάθηεζε ησλ λεζηώλ κε πνιύ πην γήηλνπο όξνπο ζεσξώληαο όηη απνηεινύζε ζπκθέξνπζα ππνζηήξημε ηεο λαπηηθήο βάζεο ζην ιηκάλη ηεο Μαλίιαο. ηαδηαθά, νη βιέςεηο ηνπ Μάραλ θηλήζεθαλ αθόκα πην δπηηθά πξνο ηελ επεηξσηηθή Αζία. Ο κεγαιύηεξνο θίλδπλνο γηα ηνλ ίδην ήηαλ ε Ρσζία θαη θαζώο ζεσξνύζε ζίγνπξε ηελ πξνζάξηεζε ηεο Μαληδνπξίαο από απηήλ, πξόηεηλε κηα ζπκκαρία ησλ ηεζζάξσλ λαπηηθώλ δπλάκεσλ Γεξκαλίαο, Αγγιίαο, Ηαπσλίαο θαη Ζ.Π.Α. νη νπνίεο κε ηηο ζέζεηο ηνπο ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηεο Αζίαο ζα εκπόδηδαλ ηελ επέθηαζε από ηε βόξεηα πιεπξά. Πέξαλ ηεο ξσζηθήο απεηιήο, ν Μάραλ πξνέβιεπε θαη ηελ θηλεδηθή πξνβάιινληαο σο πηζαλή ιύζε ηελ έληαμε ησλ αζηαηηθώλ ιαώλ ζηελ νηθνγέλεηα ησλ ρξηζηηαληθώλ θξαηώλ κέζσ ηεο εηξεληθήο εκπνξηθήο 7

8 δηείζδπζεο ζπλδπάδνληαο έηζη θαη ηεξάζηηα νηθνλνκηθά νθέιε πνπ ζα πξνέθππηαλ από κηα ηέηνηα δηείζδπζε. Ο Μάραλ έηζη αλαγλώξηδε ηελ αιιειεμάξηεζε ηνπ πνιεκηθνύ λαπηηθνύ κε ην σθεάλην εκπόξην θαη ηηο ππεξπόληηεο αγνξέο. Κπξίαξρν όκσο ζην έξγν ηνπ είλαη θαη ην ζετθό ζηνηρείν, δειαδή ε άπνςε πσο ε ηκπεξηαιηζηηθή εμάπισζε είλαη εθδήισζε ηεο ζείαο βνύιεζεο θαη ε πεπνίζεζή ηνπ όηη ζπλαθείο κε ηελ απηνθξαηνξία είλαη νη ρξηζηηαληθέο ππνρξεώζεηο νη νπνίεο είλαη πνιύ πην ζεκαληηθέο από ηηο αλακελόκελεο πιηθέο αληακνηβέο. Σο αμερικανικό νασηικό 10 Οη ξίδεο ηνπ Ναπηηθνύ ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηώλ Ακεξηθήο εληνπίδνληαη ζην Ζπεηξσηηθό Ναπηηθό (Continental Navy), ην νπνίν ηδξύζεθε από ην Ζπεηξσηηθό Κνγθξέζν (Continental Congress) ζηηο 13 Οθησβξίνπ ηνπ Ζ αηηία ήηαλ ε επάλδξσζε δύν νπιηζκέλσλ πινίσλ κε απνζηνιή ηνλ εληνπηζκό πινίσλ πνπ κεηέθεξαλ πνιεκνθόδηα γηα ηελ πξνκήζεηα ηνπ βξεηαληθνύ λαπηηθνύ ζηελ Ακεξηθή. Ζ λνκνζεζία πξνέβιεπε θαη κία επηβιέπνπζα επηηξνπή (Naval Committee). πλνιηθά, ην Ζπεηξσηηθό Ναπηηθό αξηζκνύζε πελήληα πινία, εθ ησλ νπνίσλ, πεξίπνπ είθνζη πνιεκηθά ήηαλ ε κέγηζηε δύλακή ηνπ. Μεηά ηνλ Πόιεκν ηεο αλεμαξηεζίαο, ην Κνγθξέζν πνύιεζε όζα πινία είραλ απνκείλεη θαη απέιπζε ηνπο θαπεηάληνπο θαη ηνπο ππαιιήινπο. Σν ύληαγκα ησλ Ζ.Π.Α., πνπ επηθπξώζεθε ην 1789, εμνπζηνδνηνύζε ην Κνγθξέζν λα «λα πξνεηνηκάζεη θαη λα δηαηεξήζεη πνιεκηθό λαπηηθό». Τπαθνύνληαο ζε απηό, ην Κνγθξέζν δηέηαμε ηελ θαηαζθεπή έμη θξεγαηώλ ην 1794, θαη ε δηνίθεζε πνιέκνπ (War Department) αλέιαβε ηα λαπηηθά δεηήκαηα κέρξη ην Κνγθξέζν λα εδξαηώζεη ηε δηνίθεζε λαπηηθνύ (Department of the Navy) ζηηο 30 Απξηιίνπ ηνπ Ζ γξήγνξε αύμεζε ηεο ακεξηθαληθήο πνιεκηθήο ηζρύνο ήηαλ απαξαίηεηε γηα ηελ επηβίσζε ησλ Ζ.Π.Α. Απηό ηνλίδεηαη θαη ζην Τπόκλεκα 68 ηνπ πκβνπιίνπ Δζληθήο Αζθάιεηαο, ηνπ Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1950, ην εληόλσο ηδενινγηθό N.S.C. 68. ύκθσλα κε απηό ην έγγξαθν, ζηόρνο ήηαλ «λα απμεζεί όζν γξεγνξόηεξα γίλεηαη ε γεληθή θαηά αέξα, μεξά θαη ζάιαζζα δύλακε ησλ Ζ.Π.Α. θαη εθείλε ησλ ζπκκάρσλ ηνπο, κέρξη ηνπ ζεκείνπ λα κε εμαξηώληαη ηόζν πνιύ από ηα αηνκηθά όπια. 10 Βι.: (εκεξνκελία πξόζβαζεο: 10/06/2008) 8

9 ήκεξα, ην πνιεκηθό λαπηηθό ησλ Ζ.Π.Α. είλαη ην κεγαιύηεξν θαη ην πην ηζρπξό ζηνλ θόζκν. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, νη Ζ.Π.Α. μεπέξαζαλ ην βαζηιηθό λαπηηθό ηεο Βξεηαλίαο θαη από ηόηε δηαηεξνύλ ηελ πξσηνθαζεδξία 11. Σελ ίδηα πεξίνδν παξαηεξείηαη θαη ε ζπξξίθλσζε ηνπ βαζηιηθνύ λαπηηθνύ. Από ην 1960, ην πνιεκηθό λαπηηθό ηεο ηόηε νβηεηηθήο Έλσζεο άξρηζε λα αθκάδεη θαη ζήκεξα είλαη ην δεύηεξν κεγαιύηεξν ζηνλ θόζκν. ήκεξα, ην ακεξηθαληθό πνιεκηθό λαπηηθό απνηειεί ην ζεκαληηθόηεξν εξγαιείν εμσηεξηθήο πνιηηηθήο γηα ηηο Ζ.Π.Α. Έλα δσηηθό ζηνηρείν γηα ηελ πξνβνιή ηεο ακεξηθαληθήο ηζρύνο παγθνζκίσο είλαη ν ζηόινο ησλ αεξνπιαλνθόξσλ. Απηνί νη ζηόινη θέξνπλ αεξνπνξηθή θαη λαπηηθή δύλακε πην ηζρπξή από πνιιέο εζληθέο, δηαζθαιίδνληαο ηε εγεηηθή ζέζε ησλ Ζ.Π.Α. ζηελ παγθόζκηα ζθαθηέξα. Οι Αμερικανικοί ζηόλοι 12 Ο 2 ος ηόλος Δίλαη ππεύζπλνο, ζε εηξεληθέο πεξηόδνπο, γηα ηελ εθπαίδεπζε ηνπ Αηιαληηθνύ ζηόινπ (Atlantic battle fleet) ζε λέεο ηαθηηθέο θαη γηα ηελ βειηίσζή ηνπ. πγθεθξηκέλα, εθηείλεηαη από ηνλ Βόξεην Πόιν σο ηνλ Νόηην Πόιν θαη από ηηο αθηέο ησλ Ζ.Π.Α. σο ηηο δπηηθέο αθηέο ηεο Δπξώπεο. Δπίζεο, πεξηιακβάλνληαη νη αθηέο ηηο Ννηίνπ Ακεξηθήο θαη κέξνο ησλ δπηηθώλ αθηώλ ηεο 11 Βι. Kennedy Paul, «Ζ άλνδνο θαη ε πηώζε ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ», εθδόζεηο Αμησηέιιεο, Αζήλα, 1991, ζει Βι.: (εκεξνκελία πξόζβαζεο: 10/06/2008) 9

10 θεληξηθήο Ακεξηθήο. πλνιηθά θαιύπηεη 38 εθαηνκκύξηα ηεηξαγσληθά κίιηα. Ηδξύζεθε θαηά ηελ νξγάλσζε ηνπ Ακεξηθαληθνύ Ναπηηθνύ κεηά ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν, ηνλ Γεθέκβξην ηνπ Δίλαη κέξνο ηνπ Atlantic Command. Ζ θεληξηθή βάζε ηνπ είλαη ζηνnorfolk ηεο Virginia. Πεξηιακβάλεη αεξνπιαλνθόξα, ζηξαηηώηεο, ππνβξύρηα, ακθίβηεο δπλάκεηο θαη θηλεηέο κνλάδεο. Ο 3 ος ηόλος Ο θύξηνο ζθνπόο ηνπ είλαη ε πεξηπνιία θαη ν έιεγρνο ηνπ θεληξηθνύ θαη αλαηνιηθνύ Δηξεληθνύ. ε εηξεληθή πεξίνδν, ηα αεξνπιαλνθόξα νδεγνύληαη πξνο ηνλ 7 ν ζηόιν ή πξαγκαηνπνηνύλ εθπαηδεπηηθέο δηαδξνκέο. Ζ βάζε ηνπ βξίζθεηαη ζην Pearl Harbor. Ο 4 ος ηόλος Σελ 24 ε Απξηιίνπ 2008, ν Adm. Gary Roughead (Chief of Naval Operations) αλαθνίλσζε ηελ επαλίδξπζε ηνπ 4 νπ ηόινπ, ν νπνίνο είλαη ππεύζπλνο γηα ηα πινία, ηα αεξνπιάλα θαη ηα ππνβξύρηα πνπ επηρεηξνύλ ζηελ U.S. Southern Command (SOUTHCOM) πνπ πεξηιακβάλεη ηελ Καξατβηθή θαη ηελ θεληξηθή θαη λόηηα Ακεξηθή. Απνζηνιή ηνπ είλαη λα νδεγεί ηηο λαπηηθέο δπλάκεηο ησλ Ζ.Π.Α. πνπ επηρεηξνύλ ζηελ πεξηνρή θαη λα ζπλεξγάδεηαη κε ην πνιεκηθό λαπηηθό ησλ ζπκκαρηθώλ θξαηώλ ζε αζθήζεηο θαη ζε ζέκαηα αζθάιεηαο. Αξρηθά, ηδξύζεθε ην Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ήηαλ ππεύζπλν γηα ηελ πξνζηαζία από ερζξηθά ππνβξύρηα θαη πινία ζηελ πεξηνρή ηνπ Ννηίνπ Αηιαληηθνύ. Από ηόηε κέρξη πξόζθαηα είρε θαηαξγεζεί θαη ν 2 νο Mayport. ηόινο είρε θαιύςεη ην θελό. Ζ βάζε ηεο βξίζθεηαη ζην Ο 5 ος ηόλος Απνηειεί κηα νξαηή θαη ηζρπξή δύλακε πνπ αληηκεησπίδεη θαη απνηξέπεη απεηιέο από ηελ πεξηνρή ηεο Μέζεο Αλαηνιήο (Δξπζξά ζάιαζζα, Αξαβηθόο (Πεξζηθνύ) Κόιπνο). Δδξαηώζεθε ζηηο 26 Απξηιίνπ ηνπ 1944 από ηελ Central Pacific Force θαη απνζύξζεθε ακέζσο κεηά ηνλ πόιεκν. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, θξεγάηεο θαη άιια πνιεκηθά πινία εζηάιεζαλ ζηελ πεξηνρή. Μεηά ην 1990, κεηά ηελ επίζεζε ηνπ Ηξάθ ζην Κνπβέηη, εγθαζηδξύεηαη ζηελ πεξηνρή ν κεγαιύηεξνο ζηόινο πνπ είρε δεκηνπξγεζεί από ηνλ Β Παγθόζκην Πόιεκν θαη κεηά. Γηα λα ππνζηεξίμεη ηελ επηρείξεζε «Desert Shield», αιιά θαη ηελ επηρείξεζε «Desert Storm» ην 1991.Σόηε πξνζηέζεθε θαη ν 7 νο ηόινο. Από ηνλ Ηνύιην ηνπ 1995, ηα 10

11 γεγνλόηα έθαλαλ μαλά απαξαίηεην ηνλ 5 ν ηόιν. Γηα απηό επαλελεξγνπνηήζεθε επίζεκα θαη κέρξη ζήκεξα δηαζρίδεη ηνλ Πεξζηθό Κόιπν. Ζ βάζε ηνπ Βξίζθεηαη ζην Manama ηνπ Bahrain. Πξαγκαηνπνηεί αζθήζεηο ζηελ πεξηνρή αιιά ζηεξίδεη θαη ηηο απνζηνιέο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλώλ θαη βέβαηα έρεη κεγάιε ζπκκεηνρή ζηε δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο ζηελ πεξηνρή. Ο 6 ος ηόλος Πεξηιακβάλεη πεξίπνπ 40 πινία, 175 αεξνζθάθε θαη ζηξαηηώηεο. Δπηρεηξεί ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ. Ζ αηρκή ηνπ δόξαηνο γηα ηνλ 6 ν ηόιν είλαη ε ηα αεξνπιαλνθόξα ηνπ, ηα κνληέξλα καρεηηθά αεξνζθάθε, ηα ππνβξύρηα θαη νη ακθίβηεο δπλάκεηο ηνπ. Δθηειεί εληνιέο γηα ηηο Ζ.Π.Α. αιιά θαη γηα ην Ν.Α.Σ.Ο. Δίλαη νξγαλσκέλνο ζε «task forces». Κάζε κία είλαη ππεύζπλε γηα δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο. Ζ βάζε ηνπ βξίζθεηαη ζηε Νάπνιε ηεο Ηηαιίαο. Ο 7 ος ηόλος Ηδξύζεθε ζηηο 19 Φεβξνπαξίνπ 1943, από ηελ «Southwest Pacific Force». Δίλαη ν κεγαιύηεξνο ζηόινο κε πινία, 350 αεξνζθάθε θαη άηνκα πξνζσπηθό. Δπηρεηξεί ζηελ πεξηνρή ηνπ Γπηηθνύ εηξεληθνύ, ζηνλ Ηλδηθό Ωθεαλό θαη ζηνλ Πεξζηθό Κόιπν (δειαδή πάλσ από κίιηα καθξηά από ηηο αθηέο ησλ Ζ.Π.Α.). Έρεη ηξεηο αξκνδηόηεηεο. Αξρηθά, πξνζθέξεη ζηήξημε ζε πεξηπηώζεηο θπζηθώλ θαηαζηξνθώλ ή ζε ζηξαηησηηθέο απνζηνιέο. Γεύηεξνλ είλαη ππεύζπλν γηα όιεο ηηο λαπηηθέο δπλάκεηο ζηελ πεξηνρή θαη, ηξίηνλ, έρεη αλαιάβεη ηελ άκπλα ηηο λνηίνπ Κνξέαο. Από ηα πινία, ηα 18 επηρεηξνύλ ζηελ πεξηνρή ηεο Ηαπσλίαο. Απηά απνηεινύλ θαη ηνλ ππξήλα ηνπ 7 νπ ηόινπ. Οπζηαζηηθά απνηεινύλ ην πξνγεθύξσκα ηεο παξνπζίαο ησλ Ζ.Π.Α. ζηελ Αζία 13. Ζ βάζε ηνπ βξίζθεηαη ζηε Yokosuka ηεο Ηαπσλίαο. 13 «Ζ Ηαπσλία πέηπρε ηελ ηεξάζηηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη εμαηηίαο ηεο πξνζηαζίαο πνπ ηεο παξέρνπλ νη Ζ.Π.Α., κε ζπκβαηηθέο θαη ππξεληθέο δπλάκεηο». 11

12 Δπιπηώζεις ηφν απόυεφν ηοσ Μάταν Πνιινί πηζηεύνπλ όηη ν Μάραλ επηηάρπλε κηα εθθξεκνύζα επαλάζηαζε ζηελ ακεξηθαληθή λαπηηθή πνιηηηθή. Ζ αιήζεηα είλαη όηη δελ ήηαλ ν κόλνο πνπ νδήγεζε ζηελ αιιαγή ηεο λαπηηθήο πνιηηηθήο θαζώο ν δξόκνο απηόο είρε πξνεηνηκαζηεί ήδε ζηνπο θύθινπο ηνπ λαπηηθνύ. Δπίζεο, ζηηο Ζ.Π.Α. απηνί πνπ θαζόξηδαλ ηε λαπηηθή πνιηηηθή δελ ήηαλ νη αμησκαηηθνί ηνπ λαπηηθνύ αιιά ηηο ζρεηηθέο αξκνδηόηεηεο ηηο είρε ην Κνγθξέζν θαη ε θπβέξλεζε. Ο Μάραλ ζπλέβαιε ζηνλ εμνξζνινγηζκό ησλ αλαγθώλ ηεο ρώξαο ζε ζσξεθηά ηνλ νπνίν πηνζέηεζαλ νη ππνπξγνί ησλ Ναπηηθώλ κε ην Νόκν πεξί Ναπηηθνύ ηνπ 1890 πνπ ζεκαηνδνηεί ηε γέλλεζε ηνπ λένπ λαπηηθνύ. Έλαο από ηνπο κεγαιύηεξνπο επίζεο ππέξκαρνπο ηνπ Μάραλ ήηαλ ν Θ. Ρνύδβειη ηελ επνρή πνπ δηαηεινύζε ππνπξγόο Ναπηηθώλ. Όκσο θαηά ηελ πξνεδξία ηνπ, ν λαπηηζκόο ηνπ μεπέξαζε θαηά πνιύ ηνλ Μάραλ θαη ηειηθά ν Ρνύδβειη ζηξάθεθε ζε άιιεο απζεληίεο. Σν γεγνλόο απηό είλαη ελδεηθηηθό ηεο θζίλνπζαο επηξξνήο πνπ είρε ν Μάραλ ζην λαπηηθό κηα δεθαεηία πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθόζκηνπ Πνιέκνπ. Αληίζεηα, ζην εμσηεξηθό ηα βηβιία ηνπ είραλ ειθύζεη ηελ πξνζνρή ησλ λαπηηθώλ θαη θπβεξλεηηθώλ θύθισλ κε ραξαθηεξηζηηθόηεξν παξάδεηγκα ηε Βξεηαλία. Απηό όκσο δε ζεκαίλεη όηη ηα έξγα ηνπ Μάραλ επεξέαζαλ ηελ πνξεία ηεο λαπηηθήο ζηξαηεγηθήο ησλ βξεηαλώλ πέξαλ ηνπ όηη επηβεβαίσζαλ ήδε εηιεκκέλεο απνθάζεηο. Μεηά ηνλ Α Παγθόζκην Πόιεκν θαη ιίγα ρξόληα κεηά ην ζάλαηό ηνπ, ν Μάραλ έγηλε γηα ηνπο λαπηηθνύο θύθινπο ησλ ΖΠΑ ήξσαο. Καηά ηηο δεθαεηίεο όκσο ηνπ 1920 θαη 1930 ζηε ρνιή Πνιέκνπ ηνπ Ναπηηθνύ έπαςαλ λα δίλνπλ ηόζε ζεκαζία ζηε κειέηε ηεο ηζηνξίαο θαη έηζη ηα έξγα ηνπ δελ θαηείραλ πιένλ εμέρνπζα ζέζε. Μεηά ην 1945, νη εμειίμεηο επέηεηλαλ ηελ αιιειεμάξηεζε όισλ ησλ όπισλ θαη έζβεζαλ ηηο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο πνπ ππήξραλ κεηαμύ ρεξζαίσλ, αεξνπνξηθώλ θαη λαπηηθώλ δπλάκεσλ. Παξ όια απηά ζηνπο λαπηηθνύο θύθινπο θαη κεηά ην Β Παγθόζκην Πόιεκν ην όλνκα ηνπ Μάραλ εμαθνινπζνύζε λα αλαθέξεηαη κε ζεβαζκό. ήκεξα, ειάρηζηεο είλαη νη ελδείμεηο θαηά πόζνλ ην λαπηηθό ησλ Ζ.Π.Α. πξεζβεύεη ηηο απόςεηο ηνπ Μάραλ γηα ηε ζηξαηεγηθή πνπ εμαίξεη ηε ζαιάζζηα ηζρύ θαη ηελ ηνπνζεηεί ππεξάλσ όισλ ησλ άιισλ κνξθώλ ζηξαηησηηθήο δξαζηεξηόηεηαο, απαηηεί γηα ην λαπηηθό έλαλ απηόλνκν ρώξν ζηνλ πόιεκν θαη ζεσξεί πσο ν έιεγρνο ησλ ζαιαζζώλ ηζνδπλακεί κε λίθε. Ωζηόζν θάπνηα από ηα εξσηήκαηα πνπ έζεζε γηα 12

13 ζέκαηα εζληθώλ ζπκθεξόλησλ, επθαηξηώλ κηαο παγθόζκηαο δύλακεο θαη κνξθήο ηεο ακεξηθαληθήο εμάξηεζεο από ηηο ζαιάζζηεο γξακκέο επηθνηλσληώλ παξακέλνπλ. Οι βαζικές αρτές ηης Αμερικανικής ζηραηηγικής μεηά ηον δεύηερο παγκόζμιο πόλεμο 14 Σν Γόγκα Κέλλαλ γηα ηελ «ζηξαηεγηθή ηεο αλάζρεζεο» (containment) απνηειεί ζπλέρεηα ησλ ζεσξηώλ ηνπ Spykman γηα ηε ζεκαζία ηεο θαηαλνκήο ηζρύνο ζηελ πεξίκεηξν ηεο Δπξαζίαο. ε ζπλδπαζκό κε ηε ζεσξία ηνπ Mahan, νη Ζ.Π.Α. επεδίσμαλ ηελ ππνγξαθή «πκθώλσλ» θαη δηκεξώλ ζπκθσληώλ αιιά θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζπκκαρηώλ. Ρπζκηζηηθέο παξεκβάζεηο πνπ έιαβαλ ρώξα βαζηδόκελεο ζε απηή ηελ ζηξαηεγηθή ήηαλ ην Γόγκα Σξνύκαλ, ε επέκβαζε ζην Βεξνιίλν, ν πόιεκνο ζηελ Κνξέαο, ν πόιεκνο ηνπ Βηεηλάκ, ε πκκαρία κε ηελ Κίλα, ην δόγκα Κάξηεξ πνπ αθνξνύζε ηελ πξνάζπηζε ησλ ζπκθεξόλησλ ησλ Ζ.Π.Α. ζηνλ Πεξζηθό Κόιπν, νη ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζήζεθαλ ζηε Μέζε Αλαηνιή, νη δηαξθείο επεκβάζεηο ζηελ Άπσ Αλαηνιή θαη ε ζηξαηεγηθή επηινγή ζηήξημεο ηνπ Ηζξαήι. Ζ ζεκειίσζε θαη ε ζηήξημε ηνπ επξσαηιαληηθνύ βάζξνπ ήηαλ από ηηο βαζηθέο πηπρέο ηεο ακεξηθαληθήο ζηξαηεγηθήο. Οη Ζ.Π.Α. επηζπκνύζαλ ηε δηαηώληζε ηεο ηζρύνο θαη ηνπ ξπζκηζηηθνύ ακεξηθαληθνύ ξόινπ ζηελ Δπξώπε. Απηό έγηλε ηδηαίηεξα εκθαλέο θαη κε ηνλ απνθαζηζηηθό ξόιν πνπ δηαδξακάηηζαλ ηελ πεξίνδν ζηε θάζε επαλέλσζεο ηεο Γεξκαλίαο. Σέινο, επηδηώθνπλ κε θάζε ηξόπν ηε δηαηώληζε ησλ ίδησλ ζηξαηεγηθώλ ζην θαη ζηνλ 21ν αηώλα ζ όιε ηελ πεξίκεηξν ηεο Δπξαζίαο κε ελαιιαγή ζπκκαρηώλ, πάληα κε γλώκνλα ην εζληθό ηνπο ζπκθέξνλ. Κριηική Ζ κεηέπεηηα θξηηηθή πνπ αζθήζεθε ζηα έξγα απηά, ηόληδε πσο ζηελ αλάιπζε ηνπ Μάραλ ππήξραλ ζεκαληηθέο παξαιείςεηο θαζηζηώληαο ηελ ηδηαίηεξα απινπζηεπηηθή. Πξώηε αληίξξεζε ήηαλ πσο δε ιάκβαλε ππόςε ηνπ ηελ άλνδν θάπνησλ θαλεξά κε λαπηηθώλ απηνθξαηνξηώλ (Ρσζία, Απζηξν-Οπγγαξία, Γεξκαλία). πλεπώο έπξεπε λα ιεθζνύλ ππόςε θαη πνιινί άιινη παξάγνληεο πιελ ηεο λαπηηθήο ππεξνρήο πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζνύλ νη αγγιηθέο λίθεο επί ηεο Γαιιίαο, όπσο νη 14 Βι.: (εκεξνκελία πξόζβαζεο: 08/06/2008) 13

14 ρεξζαίεο επηρεηξήζεηο ησλ Άγγισλ θαη ησλ ζπκκάρσλ ηνπο ζηελ επεηξσηηθή Δπξώπε θαζώο θαη ν δηπισκαηηθόο ρεηξηζκόο ησλ άγγισλ πνιηηηθώλ ζηελ ηζνξξνπία ηζρύνο θαηά ηεο Γαιιίαο. Φαίλεηαη ινηπόλ όηη ν Μάραλ νδεγήζεθε ζε απινπζηεπηηθή πιάλε, ζπγρένληαο ην αλαγθαίν αίηην κε ην επαξθέο αίηην. Ζ λαπηηθή ηζρύο ήηαλ ην αλαγθαίν αίηην, δελ ήηαλ όκσο θαη ην επαξθέο. Έηζη ιόγσ ηεο κεζνδνινγίαο ηνπ, ε ινγηθή ηνπ Μάραλ απνηπγράλεη θαζώο άξρηζε ην έξγν ηνπ δηαηζζεηηθά, ηζρπξνπνηώληαο ζηελ πνξεία ηε δηαίζζεζή ηνπ ε νπνία ησλ νδήγεζε ζε έλα πξναπνθαζηζκέλν ζπκπέξαζκα όπνπ ηα γεγνλόηα έπαημαλ ην ξόιν απνδείμεσλ. Οη απόςεηο ηνπ Μάραλ γηα ηε λαπηηθή ηζρύ ηξνθνδόηεζαλ κηα κεγάιε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηε ζύλδεζε ηνπ έξγνπ ηνπ κε ηε γεσπνιηηηθή 15. ην παξειζόλ, πνιινί ζεώξεζαλ ηα επηρεηξήκαηα ηεο ζεσξίαο ηνπ ηδηαίηεξα απιά θαη θαηαλνεηά, σζηόζν κηα πξόζθαηε ζπζηεκαηηθή εμέηαζε ησλ έξγσλ ηνπ ηζηνξηθνύ απνθαιύπηεη πσο νη ηδέεο ηνπ γηα ην λαπηηθό θαη ηα έζλε είλαη πην πνιπζύλζεηεο απ όηη είραλ εθηηκεζεί αξρηθά. Μέρξη ηνλ Α Παγθόζκην Πόιεκν, νη απόςεηο ηνπ πεξί λαπηηθήο ηζρύνο έηπραλ επξύηαηεο απνδνρήο θαζώο ηα ηζηνξηθά επηρεηξήκαηα πνπ ηηο ζπλόδεπαλ ζεσξνύληαλ νξζά. Οη εμειίμεηο όκσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ζηηο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαη ζηηο ζαιάζζηεο επηθνηλσλίεο θπξίσο κε ηελ εκθάληζε ησλ ππνβξπρίσλ θαζώο θαη ε κεηέπεηηα επηθξάηεζε ηεο Γεξκαλίαο, κηαο επεηξσηηθήο δύλακεο, δεκηνύξγεζαλ ακθηβνιίεο σο πξνο ηελ εγθπξόηεηα ηεο άπνςεο όηη ε λαπηηθή δύλακε ππεξέρεη ηεο ρεξζαίαο. Ωζηόζν, παξά ηε κεησκέλε πεηζηηθόηεηά ηεο, ε αλάιπζε ηνπ Μάραλ, ζε ζπλδπαζκό κε ην έξγν ηνπ H. Mackinder, ζεσξείηαη όηη επεξέαζαλ ζεκαληηθά ζηε δηακόξθσζε ηεο γεξκαληθήο γεσπνιηηηθήο ζρνιήο ζθέςεο ηνπ Karl Haushofer. Ζ ζεσξία ηνπ ηειεπηαίνπ είλαη θαη αλαινγία ην αθξηβώο αληίζεην ηεο ζεσξίαο ηνπ Μάραλ, ηνπνζεηώληαο ζην επίθεληξν ηε ζηξαηησηηθή ηζρύ έλαληη ηεο λαπηηθήο. Κιείλνληαο, Οη ζέζεηο ηoπ Μάραv, επεξέαζαv ζεκαvηηθά ηεv εμέιημε ηεο Ακεξηθαvηθήο δηπισκαηίαο ζηηο αξρέο ηoπ εηθoζηoύ αηώvα θαη είvαη ραξαθηεξηζηηθέο ηoπ πoιηηηθoύ θιίκαηoο ζηηο ΖΠΑ, εθαηό πεξίπoπ ρξόvηα κεηά ηεv επαvάζηαζε πoπ έθεξε ηεv αvεμαξηεζία. Σόζo ε ζαθήο κεηαζηξoθή ηεο Ακεξηθαvηθήο πoιηηηθήο 15 βι.: C. S. Gray θαη G. Sloan, «Geopolitics, Geography and Strategy», Journal of Strategic Studies, 1999, θεθάιαηα: «Alfred Thayer Mahan, Geopolitician», Jon Sumida θαη «Understanding Critical Geopolitics: Geopolitics and Risk Security», Gearoid O Tuathail, 14

15 ζθέςεο, όζo θαη oη αιιάγέο πoπ απηό πξoθάιεζε ζηεv εμσηεξηθή πoιηηηθή ηεο ρώξαο, είvαη δηδαθηηθέο σο πξoο ηηο ζεκειηώδεηο πξoηάζεηο εμσηεξηθήο πoιηηηθήο. 15

16 Βιβλιογραθία Διιεληθή Βηβιηνγξαθία: Αξβαληηόπνπινο Κσλζηαληίλνο, «Ζ ακεξηθαληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή κεηά ηνλ ςπρξό πόιεκν, Ηδενινγηθά Ρεύκαηα», εθδ. Πνηόηεηα, Αζήλα, 2003 Ξελόγισζζε βηβιηνγξαθία: C. S. Gray θαη G. Sloan, «Geopolitics, Geography and Strategy», Journal of Strategic Studies, 1999, Paret Peter, «Οη δεκηνπξγνί ηεο ζύγρξνλεο ζηξαηεγηθήο», εθδόζεηο Κσλζηαληίλνπ Σνπξίθε, Αζήλα, 2004 Parker Geoffrey, «Γεσπνιηηηθή. Παξειζόλ, Παξόλ θαη Μέιινλ», εθδόζεηο Ρνέο, Αζήλα, 2002 Γηαδύθηην: