ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ

Transcript

1 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΙΑΓΡΑΜΜΑ Πρόλογος...V Από τον πρόλογο της πρώτης έκδοσης...vii Συνοπτικό διάγραμμα...ix Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων...xiii Συντομογραφίες... LI Γενική βιβλιογραφία...lvii ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 1. Έννοια και ουσία του δικαίου Πηγές του δικαίου Έναρξη ισχύος, κατάργηση και αναδρομικότητα του νόμου Ιδιωτικό και δημόσιο δίκαιο Οι κανόνες δικαίου Ερμηνεία και διάπλαση των κανόνων δικαίου Αστικό δίκαιο και Αστικός Κώδικας ίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 9. Ο άνθρωπος ως υποκείμενο δικαίου Η εξατομίκευση του προσώπου Η ικανότητα για δικαιοπραξία Η προστασία της προσωπικότητας...169

2 Συνοπτικό διάγραμμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΤΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 13. Έννοια, φύση και διακρίσεις του νομικού προσώπου Η ρύθμιση των νομικών προσώπων στον ΑΚ Το σωματείο Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματείο Το ίδρυμα Επιτροπή εράνων, αστική εταιρεία και κοινοπραξία ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΝΟΙΑ, ΕΙ Η, ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 19. Έννομη σχέση, δικαίωμα και υποχρέωση Κατηγορίες δικαιωμάτων Αξίωση και ένσταση Κτήση, αλλοίωση, απώλεια δικαιώματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 23. Άσκηση, κατάχρηση, αποδυνάμωση και σύγκρουση δικαιωμάτων Πραγμάτωση και προστασία του δικαιώματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ 25. Παραγραφή των αξιώσεων Απόσβεση των δικαιωμάτων Χρόνος και υπολογισμός του X

3 Συνοπτικό διάγραμμα ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΟΙ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΙ Η ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 28. Έννοια και στοιχεία της δικαιοπραξίας ιακρίσεις των δικαιοπραξιών ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 30. Προϋποθέσεις κατάρτισης των δικαιοπραξιών Ο τύπος της δικαιοπραξίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΣΥΝΑΨΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ 32. Η σύναψη συμβάσεως κατά τον ΑΚ Ιδιαίτερες περιπτώσεις σύναψης συμβάσεων Η ευθύνη από τις διαπραγματεύσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 35. Η απαγορευμένη δικαιοπραξία Η ανήθικη δικαιοπραξία Η εικονική δικαιοπραξία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ 38. Η ανυπόστατη δικαιοπραξία Η άκυρη δικαιοπραξία Η ακυρώσιμη δικαιοπραξία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΚΕΝΩΝ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 41. Η ερμηνεία της δικαιοπραξίας Η πλήρωση των κενών της δικαιοπραξίας Το δικαιοπρακτικό θεμέλιο XI

4 Συνοπτικό διάγραμμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ 44. Η αίρεση Η προθεσμία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ ΟΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΤΗΤΑ 46. Η αντιπροσώπευση Η πληρεξουσιότητα Ειδικότερα θέματα αντιπροσώπευσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΡΙΣΗ 49. Η συγκατάθεση, η συναίνεση και η έγκριση ιάθεση από μη δικαιούχο και εξουσιοδότηση Αλφαβητικό ευρετήριο Ευρετήριο νομοθετικών διατάξεων XII

5 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...V Από τον πρόλογο της πρώτης έκδοσης...vii Συνοπτικό διάγραμμα...ix Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων...xiii Συντομογραφίες... LI Γενική βιβλιογραφία...lvii ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 1. Έννοια και ουσία του δικαίου...1 Ι. Τί είναι δίκαιο Έννοια Στοιχεία...4 α) Ρύθμιση εξωτερικής συμπεριφοράς...4 β) Ρύθμιση επιτακτική...4 γ) Ρύθμιση ετερόνομη...5 δ) Ρύθμιση γενική και αφηρημένη...5 ΙΙ. ίκαιο και ηθική Έννοια ηθικής ιαφορές δικαίου και ηθικής...5 α) Σκοπός...5 β) Προέλευση κανόνων...6 γ) Περιεχόμενο κανόνων...6 δ) Βαθμοί αυστηρότητας...6 ε) Κυρώσεις Συνέπειες των διαφορών...7 ΙΙΙ. ίκαιο και εθιμοτυπία Έννοια της εθιμοτυπίας Σχέση προς το δίκαιο...8 ΙV. ίκαιο και ικαιοσύνη (φυσικό δίκαιο)...9

6 1. Θετικό δίκαιο Φυσικό δίκαιο Το θεμέλιο της ισχύος του δικαίου...11 α) Ο νομικός θετικισμός...12 β) Ο νομικός ιδεαλισμός Η νομική δογματική...13 V. Οι θεμελιώδεις αρχές του ιδιωτικού δικαίου Έννοια Σεβασμός της προσωπικότητας και ιδιωτική αυτονομία...15 α) Σεβασμός της προσωπικότητας...15 β) Η αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας Ασφάλεια των συναλλαγών και καλή πίστη...16 α) Η αρχή της ασφάλειας των συναλλαγών...16 β) Καλή πίστη...17 γ) Προστασία του ασθενεστέρου Σύγκρουση των θεμελιωδών αρχών μεταξύ τους Πηγές του δικαίου...19 Ι. Έννοια των πηγών του δικαίου...20 ΙΙ. Πρωτογενείς πηγές του δικαίου Έννοια Ο νόμος...21 α) Ουσιαστικός νόμος...21 β) Τυπικός νόμος Το έθιμο...22 α) Έννοια...22 β) Προϋποθέσεις...22 γ) ικονομική μεταχείριση Γενικώς παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου ίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης...24 ΙΙΙ. ευτερογενείς πηγές του δικαίου Έννοια ιεθνείς συμβάσεις Συλλογικές συμβάσεις εργασίας Καλή πίστη...25 α) Αντικειμενική καλή πίστη...25 β) Υποκειμενική καλή πίστη...25 XIV

7 5. Χρηστά ήθη Συνήθειες και συναλλακτικά ήθη...27 α) Συνήθειες...27 β) Συναλλακτικά ήθη...27 IV. Νομολογία Έννοια Σημασία της νομολογίας Έναρξη ισχύος, κατάργηση και αναδρομικότητα του νόμου...31 I. Έναρξη ισχύος του νόμου Τυπική ισχύς Ουσιαστική ισχύς...32 ΙΙ. Κατάργηση του νόμου Κατάργηση κατ αρχήν μόνο με νόμο Κατάργηση με νεότερο νόμο Κατάργηση νόμου με έθιμο...33 ΙΙΙ. Η αρχή της μη αναδρομικότητας του νόμου Ο κανόνας Κάμψη του κανόνα Έννοια της αναδρομής...36 α) Γνήσια αναδρομή...36 β) Μη γνήσια αναδρομή Ερμηνευτικός νόμος Ο αναδρομικός νόμος στη δίκη Ιδιωτικό και δημόσιο δίκαιο...39 Ι. Η διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου δικαίου...39 ΙΙ. Πρακτική σημασία της διάκρισης Στο Σύνταγμα Στον Κώδικα Πολιτικής ικονομίας...40 ΙΙΙ. Κριτήρια της διάκρισης Η θεωρία των υποκειμένων Η θεωρία των συμφερόντων Θεωρία της υποταγής Θεωρία της εξουσίας Κρατούσα άποψη...42 IV. Κλάδοι του ιδιωτικού δικαίου Αστικό δίκαιο...43 XV

8 2. Εμπορικό δίκαιο Εργατικό δίκαιο ίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο...44 V. Κλάδοι του αστικού δικαίου Γενικές Αρχές Ενοχικό δίκαιο Εμπράγματο δίκαιο Οικογενειακό δίκαιο Κληρονομικό δίκαιο Οι κανόνες δικαίου...47 Ι. Έννοια και περιεχόμενο του κανόνα δικαίου Έννοια Περιεχόμενο-μορφή...48 α) Πραγματικό...49 β) Έννομη συνέπεια Λειτουργία...49 ΙΙ. ιακρίσεις των κανόνων δικαίου Κανόνες καθολικοί και τοπικοί...50 α) Καθολικοί κανόνες...50 β) Τοπικοί κανόνες Κανόνες γενικοί, ειδικοί και ατομικοί...51 α) Γενικοί κανόνες...51 β) Ειδικοί κανόνες...51 γ) Ατομικοί κανόνες Κανόνες απαγορευτικοί, επιτακτικοί και επιτρεπτικοί...51 α) Απαγορευτικοί κανόνες...51 β) Επιτακτικοί κανόνες...52 γ) Επιτρεπτικοί κανόνες Αυτοτελείς και μη αυτοτελείς κανόνες...52 α) Αυτοτελείς κανόνες...52 β) Μη αυτοτελείς (ή ατελείς) κανόνες Κανόνες αναγκαστικοί και ενδοτικοί...52 α) Αναγκαστικοί κανόνες...52 β) Ενδοτικοί κανόνες Κανόνες αυστηροί και επιεικείς...54 XVI

9 α) Αυστηροί κανόνες...54 β) Επιεικείς κανόνες Ερμηνευτικοί κανόνες, νόμιμα τεκμήρια, πλάσματα δικαίου, γενικές ρήτρες...54 α) Ερμηνευτικοί κανόνες...54 β) Νόμιμα τεκμήρια...55 γ) Πλάσματα δικαίου...55 δ) Γενικές ρήτρες...55 ΙΙΙ. ιάταξη νόμου Έννοια Ατελείς διατάξεις...56 ΙV. Εφαρμογή των κανόνων δικαίου Έννοια...57 α) Προσδιορισμός του ιστορικού...57 β) Εντοπισμός του εφαρμοστέου κανόνα...57 γ) Υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στον κανόνα...57 δ) Συναγωγή της έννομης συνέπειας ικανικός συλλογισμός...58 V. Συρροή κανόνων δικαίου Έννοια Είδη συρροής...60 α) Σωρευτική συρροή...60 β) ιαζευκτική (ή εκλεκτική) συρροή...60 γ) Αποκλειστική συρροή Ερμηνεία και διάπλαση των κανόνων δικαίου...61 Ι. Η ερμηνεία των κανόνων δικαίου Έννοια Ο κανονιστικός χαρακτήρας της ερμηνείας Είδη ερμηνείας...64 α) Αυθεντική...64 β) Επιστημονική Θεωρίες για την ερμηνεία...64 α) Υποκειμενική θεωρία...64 β) Αντικειμενική θεωρία Κριτήρια ερμηνείας...65 α) Το γράμμα...65 XVII

10 β) Το σύστημα...67 γ) Ο σκοπός (το τέλος, ratio)...68 δ) Η ιστορία Εφαρμογή των κριτηρίων Ερμηνευτικά επιχειρήματα...69 α) Από το μείζον προς το έλασσον (argumentum a majore ad minus)...69 β) Από το έλασσον προς το μείζον (argumentum a minore ad majus)...70 γ) Από τη σιωπή του νόμου (argumentum a silentio)...70 δ) Εξ αντιδιαστολής (argumentum e contrario) Συσταλτική και διασταλτική ερμηνεία...70 α) Συσταλτική ερμηνεία...70 β) ιασταλτική ερμηνεία...71 ΙΙ. Πλήρωση των κενών Έννοια του κενού Ακούσια κενά...71 α) Έννοια...72 β) Πλήρωση του ακούσιου κενού...72 γ) ιαπίστωση του κενού Εκούσια κενά...74 α) Έννοια...74 β) Πλήρωση των εκούσιων κενών Συγκαλυμμένα κενά Ανάλογη εφαρμογή...75 ΙΙΙ. Άρση των αντινομιών Έννοια της αντινομίας Κανονιστική αντινομία Αξιολογική αντινομία...76 ΙV. Praeter και contra legem ερμηνεία Praeter legem Contra legem...77 V. Η εναρμονισμένη με το Σύνταγμα ερμηνεία του νόμου Εμφάνιση και διάδοση της μεθόδου Περιεχόμενο Τριτενέργεια των διατάξεων του Συντάγματος Αρχή της αναλογικότητας...84 XVIII

11 VI. Η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του νόμου Έννοια Περιεχόμενο Όρια εφαρμογής Συγκεκριμενοποίηση γενικών ρητρών...87 VII. Η σύμφωνη με την ΕΣ Α ερμηνεία του νόμου...88 VIII. Η «τοπική μέθοδος» Εμφάνιση και περιεχόμενο της μεθόδου Μειονεκτήματα Χρησιμότητα...90 IΧ. Η οικονομική ανάλυση του δικαίου Εμφάνιση και περιεχόμενο της θεωρίας Μειονεκτήματα Χρησιμότητα Αστικό δίκαιο και Αστικός Κώδικας...95 Ι. Το αστικό δίκαιο γενικά...96 ΙΙ. Η διαίρεση του αστικού κώδικα Το πενταμερές σύστημα Το διμερές σύστημα...97 ΙΙΙ. Το αστικό δίκαιο πριν από τον ΑΚ Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο Επιστήμη του δικαίου των πανδεκτών Οι νεότεροι αστικοί νόμοι Τοπικοί αστικοί κώδικες ΙV. Η σύνταξη του Αστικού Κώδικα Ανάγκη σύνταξης Προεργασία Έναρξη ισχύος V. Περιεχόμενο και κύρια χαρακτηριστικά του ΑΚ ιάρθρωση ύλης Πρότυπα και ξένες επιρροές Γενική ιδεολογική κατεύθυνση του ΑΚ Κύρια χαρακτηριστικά του ΑΚ Τροποποιήσεις Οι ατέλειες του ΑΚ και οι ανάγκες εκσυγχρονισμού XIX

12 8. ίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης Ι. Νέα έννομη τάξη Ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων α) Οι ιδρυτικές συνθήκες β) Σκοπός γ) Νομική προσωπικότητα - νομική φύση δ) Όργανα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη του Μάαστριχτ) α) Περιεχόμενο της Συνθήκης β) Νομική φύση - νομική προσωπικότητα Συνθήκη του Άμστερνταμ Οικονομική και Νομισματική Ένωση Συνθήκη της Νίκαιας Συνθήκη για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα Συνθήκη της Λισαβόνας ΙΙ. Σχέση ενωσιακού και ελληνικού δικαίου Οι διακρίσεις του ενωσιακού δικαίου και η ένταξή του στην ελληνική έννομη τάξη α) Πρωτογενές δίκαιο β) Παράγωγο δίκαιο γ) Οι διεθνείς συμβάσεις δ) Το άγραφο δίκαιο Αρχή της υπεροχής του ενωσιακού έναντι του ελληνικού δικαίου Αρχή της άμεσης εφαρμογής α) Κανονισμοί β) Οδηγίες γ) Συνθήκες δ) Αποφάσεις ΙΙΙ. Εναρμόνιση του ιδιωτικού δικαίου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η ανάγκη εναρμόνισης Η εναρμόνιση του αστικού δικαίου IV. Η ιδέα για έναν κοινό Ευρωπαϊκό Αστικό Κώδικα Η ιδέα και οι προοοπτικές της Εναρμόνιση θεμελιωδών αρχών XX

13 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 9. Ο άνθρωπος ως υποκείμενο δικαίου Ι. Η ικανότητα δικαίου Έννοια Περιορισμός ή παραίτηση Γενική και ειδική ικανότητα δικαίου ΙΙ. Αρχή και τέλος του φυσικού προσώπου Γενικά Αρχή του φυσικού προσώπου α) Η γέννηση β) Ο κυοφορούμενος γ) «Μήπω συνειλημμένος» δ) Τεχνητή γονιμοποίηση Τέλος του φυσικού προσώπου α) Θάνατος β) Απόδειξη και τεκμήρια θανάτου Αφάνεια α) Έννοια β) Προϋποθέσεις γ) Αίτηση-διαδικασία δ) Συνέπειες κήρυξης αφάνειας ε) Επανεμφάνιση αφάντου Η εξατομίκευση του προσώπου Ι. Έννοια ΙΙ. Ιδιότητες ή καταστάσεις του προσώπου Το όνομα Το φύλο Η συγγένεια Η κατοικία Η ιθαγένεια Η ηλικία XXI

14 11. Η ικανότητα για δικαιοπραξία Ι. Έννοια της ικανότητας για δικαιοπραξία ΙΙ. Η μεταρρύθμιση του ν. 2447/ Ο ν. 2447/ ικαστική συμπαράσταση α) Στερητική δικαστική συμπαράσταση β) Επικουρική δικαστική συμπαράσταση ΙΙΙ. Ικανοί για δικαιοπραξία ΙV. Ανίκανοι για δικαιοπραξία Η ΑΚ Η ΑΚ Συνέπειες της ανικανότητας V. Περιορισμένως ικανοί για δικαιοπραξία Εισαγωγικά Στάδια ικανότητας του ανηλίκου α) Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο έτος β) Ο ανήλικος που συμπλήρωσε το δέκατο τέταρτο έτος γ) Ο ανήλικος που συμπλήρωσε το δέκατο πέμπτο έτος δ) Ο έγγαμος ανήλικος Το κύρος των δικαιοπραξιών του περιορισμένως ικανού VI. Συσχετισμός της δικαιοπρακτικής ικανότητας με άλλες «ικανότητες» του προσώπου Ικανότητα δικαίου και ικανότητα να είναι κάποιος διάδικος Ικανότητα για δικαιοπραξία και ικανότητα για αυτοπρόσωπη δικαστική παράσταση Ικανότητα για δικαιοπραξία και ικανότητα προς αδικοπραξία Η προστασία της προσωπικότητας Ι. Προσωπικότητα Έννοια Εκδηλώσεις του δικαιώματος της προσωπικότητας α) Φυσική υπόσταση β) Ψυχική υπόσταση γ) Ηθική υπόσταση δ) Ανάπτυξη της προσωπικότητας ε) Μέσα προσδιορισμού του προσώπου στ) Προϊόντα της διάνοιας XXII

15 ζ) Σφαίρα του απορρήτου η) εδομένα προσωπικού χαρακτήρα θ) Κοινόχρηστα πράγματα ι) Επαγγελματική απασχόληση και ανέλιξη ια) Νομικά πρόσωπα Προσβολή του δικαιώματος της προσωπικότητας α) Εσωτερική προσβολή β) Εξωτερική προσβολή ΙΙ. Προστασία της προσωπικότητας Αξιώσεις από την προσβολή της προσωπικότητας α) Αξίωση για άρση της προσβολής (ΑΚ 57 1 εδ. αã) β) Αξίωση για παράλειψη της προσβολής στο μέλλον (ΑΚ 57 1 εδ. αã) γ) Αξίωση προς αποζημίωση (ΑΚ 57 2) δ) Αξίωση για ικανοποίηση ηθικής βλάβης (ΑΚ 59) ε) Άλλες δυνατότητες Προστασία του ονόματος (ΑΚ 58) Προστασία των προϊόντων της διάνοιας (ΑΚ 60) Προστασία μνήμης νεκρού (ΑΚ 57 1 εδ. βã) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΤΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 13. Έννοια, φύση και διακρίσεις του νομικού προσώπου Ι. Έννοια και σκοπός Έννοια Σκοπός ΙΙ. Φύση του νομικού προσώπου Η θεωρία του πλάσματος δικαίου Η οργανική θεωρία Η θέση του Αστικού Κώδικα ΙΙΙ. ιακρίσεις των νομικών προσώπων Νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου Νομικά πρόσωπα μεικτής φύσης Η ρύθμιση των νομικών προσώπων στον ΑΚ Ι. Ικανότητα, σύσταση, έδρα, επωνυμία και προσωπικότητα Ικανότητα δικαίου XXIII

16 2. Σύσταση Έδρα Επωνυμία Η προσωπικότητα των νομικών προσώπων ΙΙ. ιοίκηση Καταστατικό όργανο Τρόποι άσκησης Απαρτία-πλειοψηφία Σύγκρουση συμφερόντων ιορισμός προσωρινής διοίκησης α) Έλλειψη προσώπων διοίκησης β) Σύγκρουση συμφερόντων Περιεχόμενο-Πράξεις έναντι τρίτων Αναλογική εφαρμογή άλλων διατάξεων ΙΙΙ. ικαιοπραξίες του νομικού προσώπου IV. Ευθύνη του νομικού προσώπου Πράξη ή παράλειψη Πράξη ή παράλειψη των αντιπροσωπευτικών οργάνων Πράξη ή παράλειψη των οργάνων κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους Νόμιμος λόγος ευθύνης Ευθύνη του ημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου V. Τέλος του νομικού προσώπου ιάλυση Εκκαθάριση Τύχη της περιουσίας VI. Μετατροπή της μορφής του νομικού προσώπου Το σωματείο Ι. Έννοια και σύσταση Έννοια Σύσταση ΙΙ. Η ιδιότητα του μέλους Μέλη του σωματείου Είσοδος νέου μέλους ικαιώματα και υποχρεώσεις μελών XXIV

17 4. Απώλεια ιδιότητας μέλους α) Αποχώρηση μέλους β) Αποβολή μέλους ΙΙΙ. Όργανα του σωματείου Η διοίκηση Η συνέλευση α) Αρμοδιότητα β) Σύγκληση και συγκρότηση γ) Λήψη αποφάσεων δ) Νομική φύση της απόφασης ε) Ελαττωματικές αποφάσεις IV. ιάλυση του σωματείου Απόφαση της συνέλευσης Αυτοδίκαιη λύση ικαστική απόφαση Συνέπειες διάλυσης Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματείο Ι. Έννοια και σύσταση Έννοια Σύσταση ΙΙ. Απόκτηση νομικής προσωπικότητας ΙΙΙ. ιοίκηση και διάλυση ιοίκηση ιάλυση Το ίδρυμα Ι. Έννοια και σύσταση Έννοια Σύσταση Κοινωφελές ίδρυμα ΙΙ. Κτήση περιουσίας Ίδρυση με δικαιοπραξία εν ζωή Ίδρυση με διαθήκη ΙΙΙ. ιοίκηση, ωφελούμενοι, διάλυση ιοίκηση Μεταβολή σκοπού Ωφελούμενα πρόσωπα XXV

18 4. ιάλυση του ιδρύματος Επιτροπή εράνων, αστική εταιρεία και κοινοπραξία Ι. Επιτροπή εράνου Έννοια Σύσταση Παροχές προς την ερανική επιτροπή ιάλυση Τύχη περιουσίας ΙI. Εταιρεία Έννοια Αστική εταιρεία ΙΙΙ. Κοινοπραξία Έννοια Νομική φύση ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΝΟΙΑ, ΕΙ Η, ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 19. Έννομη σχέση, δικαίωμα και υποχρέωση Ι. Έννομη σχέση Έννοια Περιεχόμενο Γένεση και λήξη ιάκριση από συγγενείς έννοιες α) Νομική κατάσταση β) θεσμός ΙΙ. Το δικαίωμα Έννοια ιάκριση από συγγενείς έννοιες α) Έννομο συμφέρον β) Ελευθερίες ιδιωτικού δικαίου γ) Ευεργέτημα δ) Προνόμια ΙΙΙ. Υποχρεώσεις, βάρη και δεσμεύσεις XXVI

19 1. Υποχρεώσεις Βάρη εσμεύσεις IV. Περιουσία και επιχείρηση Περιουσία α) Έννοια β) Νομική μεταχείριση Επιχείρηση α) Έννοια β) Νομική μεταχείριση Κατηγορίες δικαιωμάτων Ι. Σκοπός της διάκρισης ΙΙ. ιάκριση με βάση την παρεχόμενη εξουσία Εξουσιαστικά δικαιώματα α) Απόλυτα β) Σχετικά ιαπλαστικά δικαιώματα ΙΙΙ. ιάκριση με κριτήριο το αν έχουν πληρωθεί οι απαραίτητοι όροι γένεσης του δικαιώματος Πλήρες δικαίωμα ικαίωμα προσδοκίας ΙV. ιάκριση με κριτήριο τη δυνατότητα μεταβίβασης Αμεταβίβαστα Μεταβιβαστά V. ιάκριση με κριτήριο το ποιός μπορεί να είναι δικαιούχος Προσωποπαγή Πραγματοπαγή VI. ιάκριση με κριτήριο το αν μπορούν να διαιρεθούν κατά ιδανικά μέρη ιαιρετά Αδιαίρετα VΙΙ. ιάκριση με κριτήριο τον περιουσιακό ή μη περιουσιακό χαρακτήρα τους Περιουσιακά Προσωπικά Μεικτά XXVII

20 VIΙI ιάκριση με κριτήριο την αυτοτέλειά τους Κύρια Παρεπόμενα ΙΧ. ιάκριση με κριτήριο τη συστηματική διαίρεση του ΑΚ Ενοχικά Εμπράγματα Οικογενειακά Κληρονομικά X. ικαίωμα επί δικαιώματος Αξίωση και ένσταση Ι. Αξίωση Εισαγωγικά Είδη αξιώσεων α) Προσωπικές (in personam) β) Απόλυτες (in rem) γ) Πραγματοπαγείς (in rem scriptae) Σχέση αξίωσης και ενοχής Σχέση αξίωσης και αγωγής ΙΙ. Συνδρομή περισσότερων αξιώσεων Συρροή νομίμων βάσεων της αξίωσης Συρροή αξιώσεων Σώρευση αξιώσεων Αλληλεπίδραση μεταξύ των συντρεχουσών αξιώσεων ΙΙΙ. Ένσταση Έννοια Γνήσια ένσταση α) Αναβλητική και ανατρεπτική ένσταση β) Πραγματοπαγής και προσωποπαγής ένσταση γ) Αυτοτελής και μη αυτοτελής ένσταση δ) Άσκηση μόνο από τον δικαιούχο Καταχρηστική ένσταση ικονομικές ενστάσεις ΙV. Άρνηση του δικαιώματος Έννοια ιάκριση από τις ενστάσεις Πρακτική σημασία XXVIII

21 22. Κτήση, αλλοίωση, απώλεια δικαιώματος Ι. Κτήση Έννοια Πρωτότυπη κτήση Παράγωγη κτήση α) Παράγωγη μεταβιβαστική β) Παράγωγη δημιουργική ΙΙ. Αλλοίωση ΙΙΙ. Απώλεια Έννοια Είδη απώλειας α) Εκούσια απώλεια β) Ακούσια απώλεια ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 23. Άσκηση, κατάχρηση, αποδυνάμωση και σύγκρουση δικαιωμάτων Ι. Άσκηση του δικαιώματος Έννοια και περιεχόμενο α) Η απόλαυση β) Η διάθεση γ) Η προστασία Άσκηση προαιρετική Άσκηση κατ αρχήν απεριόριστη ΙΙ. Κατάχρηση δικαιώματος Εισαγωγικά ικαίωμα α) Έννοια β) ικονομικά δικαιώματα γ) Απαιτήσεις δ) ικαιώματα ενωσιακού δικαίου ε) Λειτουργικά δικαιώματα στ) Θεσμός ζ) Ενστάσεις, αποφάσεις και κτήση δικαιώματος η) Φυσικές ελευθερίες θ) ικαιώματα διοικητικού δικαίου Άσκηση του δικαιώματος XXIX

22 4. Κατάχρηση του δικαιώματος α) Η καλή πίστη β) Τα χρηστά ήθη γ) Ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του δικαιώματος Προφανής υπέρβαση Συνέπειες Προβολή της ένστασης καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος 313 ΙΙΙ. Αποδυνάμωση δικαιώματος Έννοια και προϋποθέσεις Συνέπειες IV. Σύγκρουση δικαιωμάτων με συμφέροντα ή με άλλα δικαιώματα Σύγκρουση με συμφέροντα Σύγκρουση με άλλα δικαιώματα α) Σύγκρουση εμπράγματων δικαιωμάτων β) Σύγκρουση ενοχικών δικαιωμάτων γ) Σύγκρουση διαπλαστικών δικαιωμάτων δ) Σύγκρουση εμπράγματου και ενοχικού δικαιώματος ε) Σύγκρουση λειτουργικών δικαιωμάτων Πραγμάτωση και προστασία του δικαιώματος Ι. Προτεραιότητα της κρατικής προστασίας Εισαγωγικά ιαγνωστική διαδικασία ιαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης ιαδικασία ασφαλιστικών μέτρων Κατ εξαίρεση επιτρέπεται η αυτοδύναμη προστασία ΙΙ. Αυτοδικία Έννοια Προϋποθέσεις Συνέπειες Ειδικές περιπτώσεις αυτοδικίας IΙΙ. Άμυνα Έννοια Προϋποθέσεις Συνέπειες Ειδικές περιπτώσεις ΙV. Κατάσταση ανάγκης XXX

23 1. Έννοια Προϋποθέσεις Συνέπειες ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ 25. Παραγραφή των αξιώσεων Ι. Έννοια και δικαιολογία της παραγραφής Έννοια Χρόνος παραγραφής α) ιάρκεια β) Έναρξη της παραγραφής Αξιώσεις ημοσίου ΙΙ. Αναστολή της παραγραφής Έννοια αναστολής Απόλυτη αναστολή Αναστολή συμπληρώσεως Συνέπειες της αναστολής ΙΙΙ. ιακοπή της παραγραφής Έννοια της διακοπής Λόγοι διακοπής α) Αναγνώριση β) Έγερση αγωγής γ) ιενέργεια διαδικαστικών πράξεων δ) Υποβολή της διαφοράς σε διαιτησία ή άλλη αρχή ε) Εγγραφή υποθήκης στ) ιαταγή πληρωμής ζ) Αίτηση συντηρητικής απόδειξης Πότε η παραγραφή θεωρείται σαν να μη διακόπηκε Συνέπειες της διακοπής Χρόνος νέας παραγραφής ΙV. Προσμέτρηση του χρόνου παραγραφής Στις ενοχικές αξιώσεις Στις εμπράγματες αξιώσεις V. Συνέπειες της παραγραφής Η ένσταση παραγραφής Η αξίωση μετά την παραγραφή XXXI

24 3. Παραγεγραμμένη αξίωση και δικαίωμα VI. Απαράγραπτο των ενστάσεων Απόσβεση των δικαιωμάτων Ι. Έννοια αποσβεστικής προθεσμίας ΙΙ. Ρύθμιση της αποσβεστικής προθεσμίας Χρόνος και υπολογισμός του Ι. Ο χρόνος στο δίκαιο Έννοια Προθεσμίες ΙΙ. Υπολογισμός του χρόνου Τρόποι υπολογισμού α) Φυσικός και πολιτικός β) Συναπτός και ωφέλιμος Έναρξη και λήξη της προθεσμίας α) Έναρξη της προθεσμίας β) Λήξη της προθεσμίας Υπολογισμός των προθεσμιών Παράταση της προθεσμίας Προθεσμίες επιμελείας ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΟΙ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΙ Η ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 28. Έννοια και στοιχεία της δικαιοπραξίας Ι. Η δικαιοπραξία ως μέσον πραγμάτωσης της ιδιωτικής αυτονομίας ΙΙ. Έννοια δικαιοπραξίας ΙΙΙ. Στοιχεία της δικαιοπραξίας ήλωση βουλήσεως ή πράξη βουλήσεως Έννομη συνέπεια α) Απλώς φιλικές ή εθιμοτυπικές σχέσεις β) Σχέσεις φιλοφροσύνης γ) «Συμφωνίες κυρίων» (gentlemen s agreements) Ηθελημένη έννομη συνέπεια Στοιχεία «τύπων» δικαιοπραξιών XXXII

25 α) Ουσιώδη στοιχεία β) Επουσιώδη στοιχεία γ) Σημασία της διάκρισης IV. Γενικό και ειδικό πραγματικό της δικαιοπραξίας Η διάκριση Το υπόλοιπο περιεχόμενο του γενικού πραγματικού α) Προϋποθέσεις του κύρους της δικαιοπραξίας β) Όροι του ενεργού της δικαιοπραξίας γ) Σημασία της διάκρισης V. Άλλες νομικές πράξεις Εισαγωγικά Οιονεί δικαιοπραξία α) Η ανακοίνωση βουλήσεως β) Η ανακοίνωση παραστάσεως γ) Η ανακοίνωση συναισθήματος Υλική πράξη Μεικτή υλική πράξη ικαιοπρακτική παράλειψη ιακρίσεις των δικαιοπραξιών Ι. Μονομερείς και πολυμερείς δικαιοπραξίες Μονομερείς δικαιοπραξίες α) Απευθυντέες β) Μη απευθυντέες Πολυμερείς δικαιοπραξίες α) Σύμβαση β) Συνδικαιοπραξία γ) Συλλογική πράξη ΙΙ. ικαιοπραξίες εν ζωή και αιτία θανάτου ικαιοπραξίες εν ζωή ικαιοπραξίες αιτία θανάτου ΙΙΙ. ικαιοπραξίες προσωπικού και περιουσιακού δικαίου ικαιοπραξίες προσωπικού δικαίου ικαιοπραξίες περιουσιακού δικαίου IV. ικαιοπραξίες ενοχικές και εμπράγματες ικαιοπραξίες ενοχικές Εμπράγματες δικαιοπραξίες XXXIII

26 3. ικαιοπραξίες με «ενοχική» και «εμπράγματη ενέργεια» V. ικαιοπραξίες υποσχετικές και εκποιητικές Υποσχετικές δικαιοπραξίες Εκποιητικές δικαιοπραξίες Η εξουσία διαθέσεως α) Ο δικαιούχος δεν έχει εξουσία διαθέσεως β) Η εξουσία διαθέσεως ανήκει αντί του δικαιούχου σε άλλο πρόσωπο γ) Η εξουσία διαθέσεως ανήκει, εκτός από τον δικαιούχο, και σε άλλο πρόσωπο ιάθεση από μη δικαιούχο VI. Επιδοτικές και μη επιδοτικές δικαιοπραξίες Επιδοτικές δικαιοπραξίες Μη επιδοτικές δικαιοπραξίες VII. ικαιοπραξίες επαχθείς και χαριστικές Επαχθείς δικαιοπραξίες Χαριστικές δικαιοπραξίες VIII. Αιτιώδεις και αναιτιώδεις δικαιοπραξίες Η έννοια της αιτίας Αιτιώδεις δικαιοπραξίες Αναιτιώδεις δικαιοπραξίες Συνέπειες της έλλειψης αιτίας IX. ικαιοπραξίες τυπικές και άτυπες X. ικαιοπραξίες συναινετικές και παραδοτικές ΧΙ. ικαιοπραξίες ελεύθερης και αναγκαστικής κατάρτισης ικαιοπραξίες ελεύθερης κατάρτισης ικαιοπραξίες αναγκαστικής κατάρτισης α) Αναγκαστικές δικαιοπραξίες β) Συμβάσεις προσχωρήσεως ΧΙΙ. Αμφοτεροβαρείς και ετεροβαρείς συμβάσεις ΧΙΙΙ ικαιοπραξίες καταπιστευτικές Έννοια Ρύθμιση Οι συνηθέστερες περιπτώσεις α) Εξασφαλιστική μεταβίβαση της κυριότητας κινητού β) Εξασφαλιστική εκχώρηση απαιτήσεως Το πρόβλημα του επιτρεπτού XXXIV

27 5. Σχέσεις καταπιστεύοντος-καταπιστευματούχου Σχέσεις καταπιστεύοντος-τρίτων Σχέσεις καταπιστευματούχου-τρίτων Καταπίστευμα και trust ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 30. Προϋποθέσεις κατάρτισης των δικαιοπραξιών Ι. Προαπαιτούμενα της δικαιοπραξίας ΙΙ. Έννοια της δήλωσης βουλήσεως ήλωση βουλήσεως και πράξη φιλοφροσύνης Τα στοιχεία της δήλωσης βουλήσεως α) Βούληση της πράξης ή βούληση ενέργειας β) Βούληση της δηλώσεως ή συνείδηση της δηλώσεως γ) ικαιοπρακτική βούληση ΙΙΙ. Ρητή και σιωπηρή δήλωση βουλήσεως Ρητή δήλωση βουλήσεως Σιωπηρή δήλωση βουλήσεως Η σιωπή ως δήλωση βουλήσεως ΙV. Απευθυντέες και μη απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως Εισαγωγικά Μη απευθυντέες δηλώσεις Απευθυντέες δηλώσεις Ανάκληση ήλωση βουλήσεως προς ανίκανο για δικαιοπραξία Θάνατος ή δικαιοπρακτική ανικανότητα του δηλούντος V. Πράξη βουλήσεως Έννοια Νομική ρύθμιση Ο τύπος της δικαιοπραξίας Ι. Έννοια και μορφές του τύπου Έννοια του τύπου Η αρχή του ατύπου των δικαιοπραξιών Συστατικός τύπος Αποδεικτικός τύπος Νόμιμος και εκούσιος τύπος ΙΙ. Είδη συστατικού τύπου XXXV

28 1. Εισαγωγικά Ιδιωτικό έγγραφο Θεώρηση εγγράφων συμβάσεων από τη ΟΥ Συμβολαιογραφικό έγγραφο ήλωση ενώπιον αρχής ΙΙΙ. Σύγχρονη τεχνολογία και τύπος ΙV. Ο τύπος τροποποίησης ή κατάργησης της δικαιοπραξίας Τροποποίηση Κατάργηση V. Ειδικές περιπτώσεις τυπικών δικαιοπραξιών Το προσύμφωνο Η πληρεξουσιότητα Το σύμφωνο προαιρέσεως Η εντολή Η επικύρωση VΙ. Συνέπειες μη τηρήσεως του τύπου Συνέπειες Ίαση της ακυρότητας ή περιορισμός των συνεπειών της α) Ίαση της ακυρότητας β) Περιορισμός των συνεπειών ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΣΥΝΑΨΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ 32. Η σύναψη συμβάσεως κατά τον ΑΚ Ι. Η ρύθμιση του ΑΚ ΙΙ. Πρόταση Έννοια α) Πρόταση ορισμένη ή τουλάχιστον οριστή β) Πρόταση προς ορισμένο πρόσωπο γ) ιάκριση από την πρόσκληση προς υποβολή προτάσεως εσμευτικότητα της πρότασης Η νομική θέση του λήπτη προτάσεως Απόσβεση της πρότασης ΙΙΙ. Αποδοχή Έννοια Είδη α) Απευθυντέα - μη απευθυντέα XXXVI

29 β) Ρητή - σιωπηρή Ελευθερία αποδοχής Τροποποίηση πρότασης Χρόνος αποδοχής Ανάκληση Χρόνος και τόπος σύναψης συμβάσεως IV. Συμφωνία Έννοια Φανερή ασυμφωνία Λανθάνουσα ασυμφωνία ιμερής πλάνη V. Το προσύμφωνο Έννοια Περιεχόμενο Προϋποθέσεις Τύπος Το εκ του προσυμφώνου δικαίωμα VΙ. Το σύμφωνο προαιρέσεως Έννοια Πρακτική εφαρμογή Περιεχόμενο Το δικαίωμα προαιρέσεως Σύναψη κύριας σύμβασης ιαφορά από προσύμφωνο VΙΙ. Το σύμφωνο προτιμήσεως Έννοια Ρύθμιση VΙII. Η σύμβαση-πλαίσιο Έννοια Ρύθμιση ΙΧ. Η επιστολή προθέσεων Έννοια Έννομες συνέπειες Ιδιαίτερες περιπτώσεις σύναψης συμβάσεων Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Αναγκαστικές συμβάσεις XXXVII

30 1. Περιπτώσεις Αναγκαστικές συμβάσεις και συμβατική ελευθερία ΙΙΙ. Συμβάσεις προσχωρήσεως Έννοια Σύμβαση προσχωρήσεως και αναγκαστική σύμβαση ΙV. Γενικοί Όροι Συναλλαγών Έννοια Ενσωμάτωση στη σύμβαση Ερμηνεία ικαστικός έλεγχος α) Καταχρηστικοί γενικοί όροι β) Όροι αντίθετοι στις ΑΚ 288 και γ) Έλεγχος βάσει των ΑΚ 178 και δ) Μερική ακυρότητα ε) Συλλογική αγωγή V. Συμβάσεις συναπτόμενες εκτός εμπορικού καταστήματος Έννοια ικαιολογία της ρύθμισης Έγγραφος συστατικός τύπος - ικαίωμα υπαναχώρησης VI. Συμβάσεις συναπτόμενες από απόσταση Έννοια Προϋποθέσεις ακυρότητας Απαγόρευση αυτόκλητης αποστολής αγαθών Είδος επιτρεπόμενων τεχνικών επικοινωνίας ικαίωμα υπαναχώρησης VII. Συμβάσεις καταρτιζόμενες με διαγωνισμό ή πλειστηριασμό ιαγωνισμός Κατάρτιση της σύμβασης Όροι διεξαγωγής του διαγωνισμού VIIΙ. Ηλεκτρονικά καταρτιζόμενες συμβάσεις Έννοια Οικονομική σκοπιμότητα Η δήλωση βούλησης μέσω δικτύων Έλλειψη έγγραφου τύπου Ηλεκτρονική υπογραφή α) Έννοια και χρησιμότητα β) Νομική ρύθμιση XXXVIII

31 6. Αποδεικτική αξία ηλεκτρονικών εγγράφων Νομική φύση «συμβάσεων ηλεκτρονικής επικοινωνίας» και «κανόνων τυποποίησης» Νομική φύση διαδικασιών τεκμηρίωσης Εφαρμογή του ν. 2251/1994 «για την προστασία του καταναλωτή» ήλωση βούλησης μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή Η ευθύνη από τις διαπραγματεύσεις Ι. Έννοια και φύση Έννοια Φύση ΙΙ. Προϋποθέσεις της ευθύνης Στάδιο διαπραγματεύσεων Αντισυναλλακτική συμπεριφορά του ζημιώσαντος Υπαιτιότητα Ζημία Αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στον νόμιμο λόγο ευθύνης και στη ζημία ΙΙΙ. Παραγραφή ΙV. Σύμβαση για τη ρύθμιση των διαπραγματεύσεων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 35. Η απαγορευμένη δικαιοπραξία Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. ικαιοπραξία που αντιβαίνει σε απαγορευτικό κανόνα Ο κανόνας της ΑΚ Η εξαίρεση της ΑΚ ΙΙΙ. ικαιοπραξία με την οποία καταστρατηγείται ο νόμος IV. ικαιοπραξία με απαγορευμένη παροχή Η μέχρι τώρα κρατούσα γνώμη Οι νεότερες αντιλήψεις V. Απαγόρευση διαθέσεως Εισαγωγικά Απαγόρευση από τον νόμο Απαγόρευση από δικαστική απόφαση Απαγόρευση από δικαιοπραξία XXXIX

32 36. Η ανήθικη δικαιοπραξία Ι. Έννοια, περιπτώσεις και συνέπειες Έννοια των χρηστών ηθών Περιπτώσεις Κρίση της αντίθεσης στα χρηστά ήθη Συνέπειες ΙΙ. Υπέρμετρη δέσμευση της ελευθερίας Έννοια Προϋποθέσεις Συνέπειες ΙΙΙ. Η αισχροκερδής δικαιοπραξία Έννοια Προϋποθέσεις Συνέπειες Η εικονική δικαιοπραξία Ι. Έννοια και συνέπειες της εικονικότητας Έννοια Συνέπειες ΙΙ. Απόλυτη και σχετική εικονικότητα Απόλυτη Σχετική Πώληση με εικονικό τίμημα Εικονικότητα ως προς το πρόσωπο ΙΙΙ. Προστασία των τρίτων IV. Κρυψιβουλία V. Αστεϊσμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ 38. Η ανυπόστατη δικαιοπραξία Ι. Εισαγωγικά ΙΙ. Έννοια της ανυπόστατης δικαιοπραξίας ΙΙΙ. Αποτελέσματα IV. Ατελείς ή ανενεργείς δικαιοπραξίες Η άκυρη δικαιοπραξία Ι. Έννοια και λόγοι της ακυρότητας Έννοια Λόγοι XL

33 ΙΙ. Είδη ακυρότητας Αρχική και επιγενόμενη Απόλυτη και σχετική α) Απόλυτη ακυρότητα β) Σχετική ακυρότητα γ) Επίκληση της ακυρότητας Ολική και μερική ΙΙΙ. Θεραπεία, επικύρωση, μετατροπή Θεραπεία ακυρότητας Επικύρωση Μετατροπή Η ακυρώσιμη δικαιοπραξία Ι. Έννοια και λόγοι ακυρωσίας Έννοια ακυρωσίας Λόγοι ακυρωσίας ιάκριση από συγγενείς περιπτώσεις ΙΙ. Η πλάνη Έννοια και διακρίσεις της πλάνης Ακυρωσία λόγω πλάνης στη δήλωση α) Εισαγωγικά β) ιακρίσεις γ) Προϋποθέσεις δ) Πλάνη εν τη δηλώσει ε) Ουσιώδης πλάνη Πλάνη στη βούληση ή ως προς τα παραγωγικά αίτια της βουλήσεως Πλάνη ως προς τις ιδιότητες του προσώπου ή του πράγματος α) Ο κανόνας της ΑΚ β) Το αντικειμενικό κριτήριο γ) Το υποκειμενικό κριτήριο ιμερής πλάνη α) ιμερής πλάνη εν τη δηλώσει β) ιμερής πλάνη στη βούληση Αποκλεισμός του δικαιώματος ακύρωσης λόγω πλάνης Υποχρέωση ανόρθωσης της ζημίας που προκλήθηκε από την ακύρωση XLI

34 8. Εσφαλμένη διαβίβαση δηλώσεως ΙΙΙ. Η απάτη Εισαγωγικά Παραπλάνηση του δηλούντος Η παραπλάνηση να είναι δόλια Αιτιώδης συνάφεια μεταξύ παραπλάνησης και δήλωσης βουλήσεως Απάτη τρίτου υνητική ακύρωση ικαίωμα αποζημιώσεως Συρροή λόγων ακυρωσίας της δικαιοπραξίας ΙV. Η απειλή Εισαγωγικά Εξαγγελία κακού Σπουδαίος και άμεσος κίνδυνος Απειλούμενα αγαθά Εξάρτηση του κακού από τη βούληση του απειλούντος Πρόκληση φόβου σε γνωστικό άνθρωπο Απειλή παράνομη ή ανήθικη Σκοπός ο εξαναγκασμός σε δήλωση βουλήσεως ικαίωμα αποζημιώσεως Υποχρέωση αποζημιώσεως του καλόπιστου λήπτη απευθυντέας δηλώσεως Νομικά πρόσωπα Μη κατάρτιση δικαιοπραξίας λόγω απειλής V. Η διαφθορά Εισαγωγικά Προϋποθέσεις α) Πράξη διαφθοράς β) Η πράξη διαφθοράς να μη συνιστά αντικείμενο της δικαιοπραξίας ή όρου αυτής γ) Αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της πράξης διαφθοράς και της δήλωσης βουλήσεως δ) Γνώση ή υπαίτια άγνοια της πράξης διαφθοράς από τον λήπτη της δήλωσης βουλήσεως ή τον τρίτο που απέκτησε αμέσως δικαίωμα από αυτήν Έννομες συνέπειες XLII

35 VΙ. Τρόποι ακυρώσεως Με δικαστική απόφαση Ενάγοντες Εναγόμενοι VΙΙ. Απόσβεση του δικαιώματος ακυρώσεως Με παραίτηση Μετά την παρέλευση αποσβεστικής προθεσμίας Συνέπεια VΙIΙ. Συνέπειες της ακυρώσεως Η ΑΚ Η προστασία των καλόπιστων τρίτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΚΕΝΩΝ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ 41. Η ερμηνεία της δικαιοπραξίας I. Σκοπός και αντικείμενο της ερμηνείας των δικαιοπραξιών Σκοπός της ερμηνείας Αντικείμενο ερμηνείας α) ήλωση βούλησης β) Ασαφής δήλωση βούλησης II. Οι ερμηνευτικοί κανόνες των ΑΚ 173 και Η ρύθμιση της ΑΚ Η ρύθμιση της ΑΚ Ο συνδυασμός των δύο διατάξεων Η μέθοδος ερμηνείας α) Σύμπτωση αντιλήψεων β) ιάσταση αντιλήψεων γ) Ειδικά οι συμβάσεις Ειδικοί ερμηνευτικοί κανόνες ΙΙΙ. Ειδικές περιπτώσεις ερμηνείας ιαθήκες και άλλες μη απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως α) ιαθήκη β) Μη απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως Τυπικές δηλώσεις βουλήσεως ηλώσεις βουλήσεως απευθυνόμενες σε ευρύ κύκλο προσώπων Γενικοί όροι των συναλλαγών XLIII

36 5. Άλλες περιπτώσεις α) Πληρεξουσιότητα β) Αξιόγραφα γ) Αποφάσεις συλλογικών οργάνων ΙV. Ο έλεγχος της ερμηνείας από τον Άρειο Πάγο Η έκταση του αναιρετικού ελέγχου Ο έλεγχος της ερμηνείας των δικαιοπραξιών Η πλήρωση των κενών της δικαιοπραξίας Ι. Έννοια του κενού της δικαιοπραξίας ΙΙ. Συμπληρωτική ερμηνεία ΙΙΙ. ιαπλαστική ερμηνεία IV. Όρια της συμπληρωτικής και διαπλαστικής ερμηνείας Το δικαιοπρακτικό θεμέλιο I. Έννοια II. ιάκριση από τα παραγωγικά αίτια της βουλήσεως ΙΙΙ. Ρύθμιση ΙV. ικαιοπρακτικό θεμέλιο και ερμηνεία της σύμβασης V. Συνέπειες της έκλειψης του δικαιοπρακτικού θεμελίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ ΟΜΟ ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ 44. Η αίρεση Ι. Έννοια και οριοθέτηση της αίρεσης Έννοια Αίρεση και τρόπος Καταχρηστικές αιρέσεις ΙΙ. Είδη αιρέσεων Αναβλητικές και διαλυτικές Θετικές και αρνητικές Εξουσιαστικές, τυχαίες, μεικτές α) Εξουσιαστικές αιρέσεις β) Τυχαίες αιρέσεις γ) Μεικτές αιρέσεις ΙΙΙ. ικαιοπραξίες ανεπίδεκτες αιρέσεως IV. Ακατάληπτες, αντιφατικές, παράνομες, ανήθικες ή αδύνατες αιρέσεις XLIV

37 1. Ακατάληπτες αιρέσεις Αντιφατικές αιρέσεις Αιρέσεις με παράνομο ή ανήθικο περιεχόμενο Αδύνατες αιρέσεις Το κύρος των αιρέσεων αυτών V. Στάδιο ηρτημένης της αιρέσεως Εισαγωγικά Ηρτημένης αναβλητικής αιρέσεως Ηρτημένης διαλυτικής αιρέσεως VΙ. Πλήρωση της αιρέσεως Εισαγωγικά Πλασματική πλήρωση της αιρέσεως Συνέπειες πληρώσεως Αποζημίωση για ματαίωση ή βλάβη του υπό αίρεση δικαιώματος ιάθεση του υπό αίρεση δικαιώματος VΙΙ. Ματαίωση της αιρέσεως Έννοια Πλασματική ματαίωση Συνέπειες ματαιώσεως VΙΙΙ. Κρίσιμος χρόνος για τα στοιχεία της δικαιοπραξίας Η προθεσμία Ι. Οι έννοιες του όρου «προθεσμία» ΙΙ. Προθεσμία αναβλητική και διαλυτική ΙΙΙ. Εφαρμοστέοι κανόνες Ανάλογη εφαρμογή ικαιοπραξίες ανεπίδεκτες προθεσμίας Συνέπειες Φύση του υπό προθεσμία δικαιώματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ ΟΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΤΗΤΑ 46. Η αντιπροσώπευση Ι. Έννοια και σπουδαιότητα Έννοια Σπουδαιότητα ΙΙ. ιακρίσεις και συγγενείς έννοιες XLV

38 1. ιακρίσεις α) Ενεργητική και παθητική β) Νόμιμη και εκούσια γ) Άμεση και έμμεση Συγγενείς έννοιες α) Αντιπρόσωπος και άγγελος β) Αντιπρόσωπος και όργανο νομικού προσώπου γ) Αντιπροσώπευση και πρόστηση III. Νομική φύση της εξουσίας αντιπροσώπευσης ΙV. Προϋποθέσεις της άμεσης αντιπροσώπευσης ήλωση βουλήσεως του αντιπροσώπου Η δήλωση να ανήκει στο ειδικό πραγματικό δικαιοπραξίας δεκτικής αντιπροσωπεύσεως Η δήλωση να γίνεται επ ονόματι του αντιπροσωπευομένου Ο αντιπρόσωπος να έχει εξουσία προς αντιπροσώπευση Τουλάχιστον περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα του αντιπροσώπου Τα προαπαιτούμενα της δικαιοπραξίας να πληρούνται στο πρόσωπο του αντιπροσώπου Η πληρεξουσιότητα Ι. Έννοια, νομική φύση, είδη και τύπος Έννοια Νομική φύση Είδη α) Γενική και ειδική β) Ρητή και σιωπηρή γ) Ανακλητή και ανέκκλητη (ή αμετάκλητη) δ) Ατομική και συλλογική ε) Υποπληρεξουσιότητα Τύπος Πληρεξουσιότητα και εξουσιοδότηση ΙΙ. Πληρεξουσιότητα και εσωτερική (βασική) σχέση ΙΙΙ. Παύση της πληρεξουσιότητας Εισαγωγικά Ανάκληση της πληρεξουσιότητας Λήξη της βασικής (εσωτερικής) σχέσης XLVI

39 4. Θάνατος του αντιπροσωπευομένου ή του πληρεξουσίου α) Πληρεξουσιότητα με μεταθανάτια ενέργεια β) Τύχη υποπληρεξουσιότητας Ανικανότητα για δικαιοπραξία του αντιπροσωπευομένου ή του πληρεξουσίου Παραίτηση του πληρεξουσίου Υποχρεώσεις μετά την παύση IV. ικαιοπραξίες μετά την παύση της πληρεξουσιότητας Από καλόπιστο πληρεξούσιο Από κακόπιστο πληρεξούσιο V. Πληρεξουσιότητα βάσει φαινομένου δικαίου Εισαγωγικά Πληρεξουσιότητα ανοχής Φαινόμενη πληρεξουσιότητα Προστασία του τρίτου VΙ. ικαιοπραξίες χωρίς πληρεξουσιότητα Έλλειψη πληρεξουσιότητας Σύμβαση α) Αίτημα για έγκριση β) «Υπαναχώρηση» του τρίτου γ) ικαιώματα του τρίτου κατά του ψευδοαντιπροσώπου Μονομερής μη απευθυντέα δικαιοπραξία Μονομερής απευθυντέα δικαιοπραξία Σχέση αντιπροσωπευομένου και ψευδοαντιπροσώπου Επιχείρηση μονομερούς απευθυντέας δικαιοπραξίας χωρίς επίδειξη πληρεξουσίου εγγράφου VII. Κατάχρηση πληρεξουσιότητας Έννοια Συνέπειες κατάχρησης Ειδικότερα θέματα αντιπροσώπευσης Ι. Η δικαιοπραξία υπό ξένο όνομα Έννοια Έννομες συνέπειες ΙΙ. Η δικαιοπραξία «υπέρ ούτινος ανήκει» Έννοια Έννομες συνέπειες XLVII

40 ΙΙΙ. Αυτοδικαιοπραξία Ο κανόνας Έκταση εφαρμογής α) Υποπληρεξουσιότητα β) Οιονεί αυτοδικαιοπραξία γ) Συνδικαιοπραξίες δ) Έμμεση αντιπροσώπευση ε) Εκπροσώπηση νομικών προσώπων Οι εξαιρέσεις α) Όταν ο αντιπροσωπευόμενος το επιτρέψει β) Όταν ο αντιπροσωπευόμενος ωφελείται γ) Όταν η αυτοδικαιοπραξία συνιστά εκπλήρωση υποχρεώσεως δ) Όταν επιτρέπεται από τον νόμο Τύπος Συνέπειες της απαγορεύσεως ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΡΙΣΗ 49. Η συγκατάθεση, η συναίνεση και η έγκριση Ι. Συγκατάθεση Εννοια Είδη Νομική φύση Ποιος και πότε συγκατατίθεται Αντικείμενο της συγκατάθεσης Τύπος της συγκατάθεσης ΙΙ. Συναίνεση Έννοια Ανάκληση Άλλοι λόγοι κατάργησης ΙΙΙ. Έγκριση Έννοια Ενέργεια Χρόνος μέχρι την έγκριση ιάθεση από μη δικαιούχο και εξουσιοδότηση Ι. Ο κανόνας ΙΙ. Εξαιρέσεις XLVIII

41 1. Συναίνεση Έγκριση Επίκτηση Κληρονόμηση Ενέργεια III. Εξουσιοδότηση Έννοια Μορφές α) Εξουσιοδότηση προς διάθεση β) Εξουσιοδότηση προς είσπραξη γ) Εξουσιοδότηση προς ανάληψη υποχρεώσεως δ) Εξουσιοδότηση προς δικαστική επιδίωξη δικαιώματος Αλφαβητικό ευρετήριο Ευρετήριο νομοθετικών διατάξεων XLIX