ΣΤ.13. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1 ΣΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΦΙΛΟ ΟΞΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Transcript

1 ΣΤ.13. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1 ΣΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΦΙΛΟ ΟΞΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Οι προτάσεις επιλέγονται κατά κύριο λόγο σε σχέση µε τα περιβαλλοντικά ζητήµατα στρατηγικής σηµασίας και δευτερευόντως σε σχέση µε τα υπόλοιπα σηµαντικά περιβαλλοντικά ζητήµατα της Αττικής, ενώ λαµβάνεται υπ όψη το ενδεχόµενο ανάδυσης νέων σηµαντικών περιβαλλοντικών ζητηµάτων τα επόµενα χρόνια. Εξελίξεις όπως η αύξηση των κάθε είδους δραστηριοτήτων στην Αττική, καθώς και η αύξηση του πληθυσµού, ειδικότερα του µεταναστευτικού ρεύµατος διογκώνουν τις δυσκολίες για την υλοποίηση των στόχων. Επισηµαίνεται ότι δραστικές παρεµβάσεις που έγιναν παλιότερα για την αναβάθµιση του περιβάλλοντος, όπως η ανανέωση του στόλου και η εισαγωγή αυτοκινήτων νέας τεχνολογίας, η βελτίωση της ποιότητας των καυσίµων, τεχνολογικές βελτιώσεις σε παραγωγικές διαδικασίες κ.λπ. έχουν πλέον εξαντλήσει τη δυναµική τους. Επιπλέον, σηµαντικές αλλαγές που λειτούργησαν υπέρ του περιβάλλοντος, µε κυριώτερη την αποβιοµηχάνιση της πρωτεύουσας, έχουν ολοκληρώσει τη συµβολή τους στη µείωση της ρύπανσης. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων, η αναβάθµιση του περιβάλλοντος και η ανάκτηση διεθνούς ακτινοβολίας της Αθήνας δεν µπορούν να επιτευχθούν µε µια απλή προέκταση των υπαρχόντων µέτρων και προγραµµάτων. Χρειάζονται καινοτοµίες, δυναµικές παρεµβάσεις, σηµαντικές επενδύσεις και ενέργειες µε παιδευτικό χαρακτήρα, για να ακολουθήσει η πρωτεύουσα την οδό της αναβάθµισης που έχουν πάρει από χρόνια εκείνες οι ευρωπαϊκές πόλεις, οι οποίες προσφέρουν καλή ποιότητα ζωής. Η ολοκληρωµένη προσέγγιση των προβληµάτων, η ένταξη της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις τοµεακές πολιτικές, η ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης και των συµµετοχικών διαδικασιών, µαζί µε τον πολιτισµό της καθηµερινής ζωής, είναι διεθνώς αποδεκτές αρχές που µπορούν να δηµιουργήσουν θετικές προοπτικές για την προστασία, ανάκτηση, ανάδειξη και διαχείριση του περιβάλλοντος. Η υλοποίηση των στόχων απαιτεί δραστήρια περιβαλλοντική πολιτική, µε σύνθετες δέσµες µέτρων, που θα περιλαµβάνουν αφ ενός µεν αλλαγές και περιορισµούς και αφ ετέρου µεγάλα προγράµµατα και επενδύσεις. Ιδιαίτερη σηµασία έχει η αλλαγή του προτύπου, όπως εκφράζεται µε τα κριτήρια επιλογής των αναπτυξιακών έργων, τα οποία προς το παρόν είναι προσανατολισµένα προπάντων στα οδικά έργα και στην κυριαρχία του ιδιωτικού αυτοκινήτου. Απαιτείται επίσης άνοδος του πολιτιστικού επιπέδου και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των κατοίκων της Αττικής, που πρέπει να επιδιωχθεί µε φιλόδοξα εκπαιδευτικά προγράµµατα. Μεγάλη σηµασία για την βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος σε όλους τους τοµείς έχουν οι αλλαγές στη φιλοσοφία αντιµετώπισης των προβληµάτων από τη διοίκηση. Χρειάζεται να εφαρµοστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους τοµείς και περιπτώσεις η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», για να ενσωµατώνεται το περιβαλλοντικό κόστος στις παραγωγικές ή µη, ιδιωτικές ή δηµόσιες, δραστηριότητες. Μια πολύ σηµαντική εφαρµογή θα ήταν ο περιορισµός της αλόγιστης χρήσης του δηµόσιου χώρου, µε δωρεάν χρήση για ήπιες και περιβαλλοντικά φιλικές δραστηριότητες και κλιµακωτή τιµολόγηση των υπόλοιπων δραστηριοτήτων και των κάθε είδους οχλήσεων. Το άνοιγµα προς την ιδιωτική πρωτοβουλία, µε την κινητοποίηση της επιχειρηµατικότητας για δραστηριότητες άµεσης ή έµµεσης προστασίας του περιβάλλοντος, όπως είναι η προσφορά και ο έλεγχος της στάθµευσης, η ανακύκλωση αποβλήτων, η ανάπτυξη δραστηριοτήτων που αξιοποιούν το φυσικό περιβάλλον κ.λπ., µπορούν να απαλλάξουν τους προβληµατικούς 1 Συντάχτες: επικ. Καθ. κ. Κ.Χατζηµπίρος µε τη συµµετοχή του επικ. Καθ. κ.μ.αφτιά στα θέµατα Υδάτων και της αρχιτ.-πολεοδ.-φυσιογνώστριας κας Α. Κυριοπούλου στα θέµατα Φυσικού τοπίου. 375

2 δηµόσιους µηχανισµούς από ένα µέρος του βάρους για την προστασία και τον έλεγχο του περιβάλλοντος και ταυτόχρονα να δηµιουργήσουν αξιόλογες οικονοµικές δραστηριότητες και σηµαντικό αριθµό νέων θέσεων εργασίας. Σε ό,τι αφορά τους περιβαλλοντικούς τοµείς που έχουν επιλεγεί, οι εκτιµήσεις έχουν ως ακολούθως: Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Η ατµοσφαιρική ρύπανση συναρτάται µε καίρια ζητήµατα της πόλης, όπως η κυκλοφορία και η δόµηση. Καθοριστικό ρόλο στην συνολική επιβάρυνση της ατµόσφαιρας παίζει το αυτοκίνητο, µε την κίνηση ή την στάθµευσή του, ως εκποµπός χηµικών ρύπων, θορύβου και θερµότητας, ως καταναλωτής χώρου και ως παράγων αισθητικών αλλαγών του δοµηµένου και φυσικού τοπίου. Η µείωση της αρνητικής επίδρασης του αυτοκινήτου απαιτεί σηµαντικές αλλαγές στη συγκοινωνία, στις προτεραιότητες των αναπτυξιακών έργων, στην οργάνωση του χώρου εντός και εκτός πόλης, στην ψυχολογία των χρηστών και των υπόλοιπων κατοίκων και στους ελεγκτικούς µηχανισµούς. Στον τοµέα της ατµοσφαιρικής χηµικής ρύπανσης, τα θετικά µέτρα και προγράµµατα που έχουν υλοποιηθεί ή σχεδιαστεί υστερούν σε σχέση τόσο µε τη σοβαρότητα του προβλήµατος, όσο και µε την ταχύτητα αύξησης της συνολικής επιβάρυνσης. Ακόµα και αν γίνουν δεκτές οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις, ότι δηλαδή η ρύπανση της Αθήνας θα παραµείνει σταθερή στα σηµερινά επίπεδα ή θα µειωθεί ελαφρά για ορισµένους ρύπους, η κατάσταση δεν µπορεί να εκτιµηθεί ως αποδεκτή. Τα περιβαλλοντικά αγαθά του γαλανού ουρανού και του καθαρού αέρα δεν πρέπει να θεωρούνται ούτε ως αναπόφευκτη ούτε ως οριστική απώλεια. Η φιλοδοξία µιας πρωτεύουσας µε ελκυστικά χαρακτηριστικά και µε διεθνή ρόλο οδηγεί υποχρεωτικά στο στόχο του περιορισµού των ατµοσφαιρικών ρύπων σε πολύ χαµηλότερα επίπεδα. Τα αισιόδοξα σενάρια για την ατµοσφαιρική ρύπανση είναι αβέβαια και δοκιµάζονται στην καθηµερινή πραγµατικότητα, η οποία συνολικά επιδεινώνεται. Τα θετικά αποτελέσµατα, δηλαδή η µείωση των υψηλότερων τιµών ορισµένων ρύπων και της ανάγκης λήψης εκτάκτων µέτρων στο λεκανοπέδιο επί µερικά χρόνια, συνδέονται µε προγράµµατα που έφεραν αποτελέσµατα, αλλά έχουν πλέον εξαντλήσει τις δυνατότητές τους. εν αναµένεται µεσοπρόθεσµα σηµαντική µείωση της ρύπανσης η οποία θα οφείλεται σε περαιτέρω ανανέωση του στόλου των αυτοκινήτων, σε δραστικές τεχνολογικές βελτιώσεις ή σε περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των καυσίµων. Η αποβιοµηχάνιση της πρωτεύουσας, εξ άλλου, έχει ολοκληρώσει τη συµβολή της ως παράγων µείωσης της ρύπανσης. Η θετική επίδραση του µετρό είναι χωρικά περιορισµένη και τα πολλαπλασιαστικά της αποτελέσµατα στη χρήση των λεωφορείων είναι ανεπαρκή σε σχέση µε την διόγκωση του αριθµού των αυτοκινήτων και την επέκταση των δοµηµένων περιοχών της Αττικής. Η δυσµενής προοπτική εξέλιξης του προβλήµατος συνδέεται προπάντων µε το είδος των επιλογών που φαίνεται να επικρατούν ως προς το σχεδιασµό των µετακινήσεων στην Αττική. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα σχέδια των αρµοδίων κινούνται κυρίως προς την κατεύθυνση της βελτίωσης ενός προτύπου λειτουργίας της πόλης, το οποίο όµως είναι παθογενές και έχει εξαντλήσει τις δυνατότητες συµβολής του στην ποιότητα ζωής. Ενδεικτικά είναι τα σχέδια για νέους αστικούς αυτοκινητοδρόµους, ανισόπεδους κόµβους και άλλα οδικά έργα, τα οποία προτείνονται και εξαγγέλλονται από τους αρµοδίους ως µέσον αναβάθµισης της πρωτεύουσας. Εξ άλλου, από τα σχέδια των αρµοδίων απουσιάζουν ριζοσπαστικά µέτρα προς την κατεύθυνση παρεµβάσεων που θα περιόριζαν τις µετακινήσεις των αυτοκινήτων. Με δεδοµένα τα πολεοδοµικά, κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά της Αττικής, η προώθηση του ιδιωτικού αυτοκινήτου ως βασικού µέσου µετακίνησης και η πριµοδότηση των συγκοινωνιακών µέσων είναι δύο διαφορετικές πολιτικές, σε αντίθεση µεταξύ τους. Η ανάπτυξη της µιας συνεπάγεται την καθήλωση ή συρρίκνωση της άλλης. Όσες ευρωπαϊκές πόλεις προσφέρουν σήµερα υψηλή ποιότητα ζωής έχουν κάνει κάποια στιγµή την αποφασιστική επιλογή και έχουν διαλέξει τα µέσα µαζικής µεταφοράς ως τον προνοµιούχο τρόπο µετακίνησης στο δοµηµένο χώρο. Στον χώρο της Αττικής, ένα φιλόδοξο πρόγραµµα κατασκευής αναγκαίων οδικών αξόνων τείνει σήµερα να ολοκληρωθεί. Η 376

3 ενδεχόµενη επέκτασή του, µε τη δέσµευση των τεράστιων κονδυλίων που απαιτούνται και την συνεπαγόµενη αύξηση της χρήσης του αυτοκινήτου για τις καθηµερινές µετακινήσεις, σε συνδυασµό µε την περιορισµένη και αργή επέκταση του µετρό, την ελαχιστοποίηση του σχεδιαζόµενου τραµ, την υποβαθµισµένη και ανεπαρκή παρουσία των λεωφορείων, οδηγεί την πρωτεύουσα σε ένα µονόδροµο που θα περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, ένα µόνιµο και σοβαρό πρόβληµα ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Οι άλλοι δύο τοµείς της ατµόσφαιρας, ήτοι η ηχορρύπανση και η θερµική ρύπανση, είναι προβλήµατα πιο εντοπισµένα στο χώρο και στο χρόνο, αλλά εκδηλώνονται µε µεγαλύτερη ένταση και αναµένεται να επιδεινωθούν πολύ περισσότερο στο µέλλον. Συνδέονται πολλαπλά µε το πρόβληµα της ατµοσφαιρικής χηµικής ρύπανσης, µε την οποία έχουν ως βασικές κοινές αιτίες την αλόγιστη δόµηση και την υπερβολική χρήση του αυτοκινήτου. Πρόκειται για προβλήµατα που διογκώνονται συνεχώς, ενώ η οργανωµένη παρέµβαση της πολιτείας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε την πολύ χαµηλή ποιότητα της υπάρχουσας κατάστασης, διαµορφώνουν κακές προοπτικές για την µεσοπρόθεσµη εξέλιξη των προβληµάτων αυτών. Παράγων-κλειδί για την εκλογίκευση της χρήσης του αυτοκινήτου στην πόλη αναδεικνύεται η ρύθµιση της στάθµευσης, η οποία πρέπει να αντιµετωπιστεί ως εµπορεύσιµο αγαθό, να οργανωθεί µε βάση το νόµο της προσφοράς και της ζήτησης και, κατά συνέπεια να αυτορρυθµιστεί. Παράλληλα χρειάζεται η ισόρροπη και ολοκληρωµένη ανάπτυξη των µέσων µαζικής µεταφοράς. Μεγάλη σηµασία έχουν η αναβάθµιση και ανάπτυξη των πεζοδροµίων, πεζοδρόµων, χώρων χωρίς αυτοκίνητο, πάρκων, λεωφορειοδρόµων, ποδηλατοδρόµων κ.λπ. Η δηµιουργία πολλών πράσινων και ανοιχτών χώρων στις πυκνοδοµηµένες περιοχές έχει, πάνω απ όλα, καθοριστική σηµασία για τη µείωση της επιβάρυνσης από τη θερµορρύπανση κατά τους θερινούς µήνες ΤΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Στον τοµέα των στερεών αποβλήτων, η κατάσταση είναι απαράδεκτη σε ό,τι αφορά την πανταχού παρουσία των σκουπιδιών στον αστικό και εξωαστικό χώρο, ενώ έχει παρουσιάσει βελτιώσεις σε ό,τι αφορά τη συνολική διαχείριση. Το οξύτερο πρόβληµα συνδέεται µε την γενικώς πάσχουσα διαδικασία της αποκοµιδής και µε την ανεξέλεγκτη διάθεση ορισµένων απορριµµάτων. Βασικές παράµετροι του προβλήµατος είναι η αδιαφορία των περισσότερων πολιτών και δηµοτικών αρχόντων, καθώς και η καθυστέρηση προσαρµογής της νοµοθεσίας στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Από την άλλη µεριά, οι δραστηριότητες του Ε.Σ..Κ.Ν.Α. έχουν δώσει µια αποδεκτή προσωρινή λύση στο πρόβληµα της διάθεσης του µεγαλύτερου όγκου των απορριµµάτων. Οι υπάρχουσες δυσκολίες, τα διαφαινόµενα µεσοπρόθεσµα αδιέξοδα ως προς τους χώρους διάθεσης και οι απογοητευτικές εµπειρίες των τελευταίων δεκαετιών δεν διαµορφώνουν ευοίωνες προοπτικές. Ωστόσο, θετικά στοιχεία αποτελούν το υπάρχον δυναµικό και κυρίως το γεγονός ότι στον προβληµατικό τοµέα της αποκοµιδής υπάρχουν µεγάλες δυνατότητες βελτίωσης, χωρίς να απαιτούνται υπέρογκες επενδύσεις. Η προοπτική µιας ευπρεπούς συνολικής διαχείρισης των απορριµµάτων είναι εφικτή, αν η κοινωνία δώσει στο στόχο αυτό την οφειλόµενη προτεραιότητα, πράγµα που εξαρτάται βέβαια σε µεγάλο βαθµό από την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου, την αφύπνιση της ευαισθησίας των πολιτών και την αυστηρότερη εφαρµογή των κανόνων. Η αντιµετώπιση του µεγάλου προβλήµατος των απορριµµάτων δεν αφορά µόνο την εξεύρεση κατάλληλων και αποδεκτών χώρων για τη διάθεσή τους. Απαιτούνται δραστικές αλλαγές στην αντίληψη του πολίτη για τα σκουπίδια και ενεργός συµµετοχή του στο σύστηµα διαχείρισης, µέσω µείωσης των παραγόµενων ποσοτήτων, επαναχρησιµοποίησης, ανακύκλωσης και αξιοποίησης. Απαιτούνται επίσης δραστικές βελτιώσεις στις διαδικασίες συλλογής, µε προτεραιότητα στην υγιεινή και την αισθητική της πόλης, αλλά και στην απαλλαγή του περιαστικού φυσικού περιβάλλοντος από τα σκουπίδια και τις χωµατερές. Χρειάζεται τέλος να αναπτυχθεί η τελική φάση της διαχείρισης των απορριµµάτων, µε την εξεύρεση των κατάλληλων τεχνολογικών λύσεων και θέσεων διάθεσης, λαµβάνοντας υπ όψη τις τελευταίες θεσµικές εξελίξεις, όπως εκφράζονται στις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες. Η τελική διάθεση στο έδαφος οφείλει σταδιακά να περιοριστεί στο ελάχιστο αδρανές υπόλειµµα των απορριµµάτων, ενώ το υπόλοιπο µέρος θα αξιοποιείται µέσω ανακύκλωσης, παραγωγής εδαφοβελτιωτικού ή θερµικής διεργασίας µε παραγωγή ενέργειας. 377

4 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ (Ακολουθεί ειδική αναφορά σε αναλυτικότερο κείµενο στο 13.4) Το φυσικό τοπίο της Αττικής βρίσκεται ακόµη σε µια σχετικά καλή κατάσταση, χάρη αφ ενός στον εξαιρετικό πλούτο που είχε στο παρελθόν και αφ ετέρου σε προσπάθειες βελτίωσης, κυρίως αναδασώσεις. Εποµένως, παραµένει µεν αξιόλογο αλλά, πολύ συχνά και µε αυξανόµενο ρυθµό, εµφανίζει µια αποκαρδιωτική κατάσταση υποβάθµισης. Οι προοπτικές που διαµορφώνονται µε βάση τη σηµερινή κατάσταση είναι δυσοίωνες και περιλαµβάνουν τη συρρίκνωση της έκτασης και της ποιότητας του φυσικού τοπίου, την υποβάθµιση των οικολογικών λειτουργιών του και την ελάττωση της αξίας πολλών σηµαντικών τόπων της Αττικής. Το τοπίο της Αττικής παρουσιάζει µεγάλα περιθώρια υποβάθµισης, η οποία µπορεί να προέλθει από πολλές κατευθύνσεις. Το φυσικό τοπίο προσφέρει σηµαντικές δυνατότητες αναψυχής σε ένα ευρύ κοινό, ιδιαίτερα στους οικονοµικά ασθενέστερους, ενώ ταυτόχρονα συµβάλλει στη βελτίωση των οικολογικών λειτουργιών στην Αττική. Όµως, η διατήρησή του συναντά σοβαρές δυσκολίες, οι οποίες συνδέονται σε µεγάλο βαθµό µε αντιθέσεις µεταξύ περιβαλλοντικών προτεραιοτήτων και βραχυπρόθεσµων ανθρώπινων αναγκών, όπωςσυµβαίνει και µε άλλα περιβαλλοντικά προβλήµατα. Στην περίπτωση όµως του φυσικού τοπίου παίρνουν συχνά τη µορφή ανταγωνισµού, όπου η προστασία θίγει καίρια τα συµφέροντα και προπάντων τις προσδοκίες των ιδιοκτητών σχετικά µε την δυνητική υπεραξία ή την ιδιωτική εκµετάλλευση του χώρου. Οι ορεινοί όγκοι, τα ρέµατα ή οι ακτές εξακολουθούν να αποτελούν πεδίο ανταγωνιστικών χρήσεων γης και κερδοσκοπικών πιέσεων, οι οποίες ασκούνται για οικονοµική εκµετάλλευση, για επέκταση της δόµησης, για αποδοχή ρύπανσης, για κατασκευή χώρων άθλησης κ.λπ. και σε πολλές περιπτώσεις έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Πιέσεις προέρχονται όχι µόνο από τους φορείς της κερδοσκοπίας, αλλά συχνά και από δηµοτικούς άρχοντες, όταν ενδιαφέρονται περισσότερο να ικανοποιήσουν παντός είδους επιθυµίες των κατοίκων, παρά να προφυλάξουν τους ευαίσθητους χώρους από κινδύνους. Η υπερβολική και ανεπαρκώς ελεγχόµενη προσπελασιµότητα των φυσικών χώρων προκαλεί πολλές φορές δυσανάλογους κινδύνους σε σχέση µε τις ανάγκες που επιδιώκεται να καλύψει. Οι φυσικοί χώροι, ιδίως τα αστικά και περιαστικά πάρκα, κινδυνεύουν επίσης από πολλούς χρήστες, οι οποίοι αφήνουν σκουπίδια ή επιδίδονται σε παράνοµες δραστηριότητες. Η αντιπάθεια πολλών περιοίκων για χώρους σε φυσική κατάσταση, π.χ. µη φωτισµένους το βράδυ, έχει την πηγή της σε τέτοια φαινόµενα. Οι µεγαλύτερες ωστόσο απειλές για το φυσικό τοπίο της Αττικής προέρχονται από τις πυρκαγιές και την αυθαίρετη δόµηση. Πρόκειται για παράγοντες που πολύ δύσκολα µπορούν να ελεγχθούν, διότι συνδέονται στενά µε την ίδια τη λειτουργία των φυσικών και κοινωνικών συστηµάτων της Αττικής. Από την άλλη µεριά, η ανάπτυξη συναισθηµατικών δεσµών µεταξύ του κοινού και των φυσικών χώρων, η οποία θα ενδυνάµωνε τις προοπτικές προστασίας, είναι, για διάφορους λόγους, προβληµατική. Έτσι, οι όποιες ενέργειες της διοίκησης για την προστασία του φυσικού τοπίου δεν βρίσκουν την αναγκαία ισχυρή κοινωνική στήριξη και πολλές φορές ατονούν ή δεν πραγµατοποιούνται καθόλου. Το πρόβληµα µπορεί να αναλυθεί αφ ενός µεν στη διατήρηση των πιο αξιόλογων τόπων και αφ ετέρου στην προστασία των περιοχών φυσικού περιβάλλοντος, κυρίως δασικών εκτάσεων, ακτών ή ρεµάτων, από τις πιέσεις που ασκούν τόσο η επέκταση της δόµησης, όσο και η τοποθέτηση διαφόρων χρήσεων, όπως δρόµοι, χώροι αναψυχής ή αθλητισµού ή άλλες «κοινωφελείς» χρήσεις. Απαιτούνται µεγάλα προγράµµατα για την προστασία και οικολογική διαχείριση των αξιόλογων φυσικών και πολιτιστικών τόπων, για την ανάσχεση των πιέσεων και την αποκατάσταση µεγάλου µέρους του τοπίου της Αττικής. Σηµαντική είναι και η σύνδεση των διαφόρων τόπων, µε τη δηµιουργία οικολογικών και πολιτιστικών δικτύων που θα ενοποιούν λειτουργικά τους αντίστοιχους χώρους ΤΑ ΝΕΡΑ Η συνολική θεώρηση των προτάσεων για το υδάτινο περιβάλλον αναφέρεται µε µέτρα και προγράµµατα που αποβλέπουν 378

5 Στην εξοικονόµηση υδατικών πόρων Στην πλήρη γεωγραφική κάλυψη της περιοχής µε έργα επεξεργασίας του συνόλου των υγρών αποβλήτων Στην αντιµετώπιση της ρύπανσης που µεταφέρεται από την πληµµυρική απορροή Στην ανασύσταση του φυσικού δικτύου απορροής Στην εξισορρόπηση των επί µέρους µεγεθών του υδρολογικού κύκλου µε ενίσχυση της διήθησης εις βάρος της απορροής Στην αντιστροφή της διαδικασίας υποβάθµισης της ποιότητας και την περαιτέρω προστασία των υπόγειων νερών Στην ενίσχυση της χρήσης των τοπικών υπόγειων υδροφορέων για υποκατάσταση υδατικών πόρων που µεταφέρονται από αποµακρυσµένες λεκάνες Στην προστασία των παράκτιων νερών γενικά και ειδικότερα από τη ρύπανση που µεταφέρεται από την πληµµυρική απορροή ΙΣΧΥΡΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Η αναστροφή των τάσεων υποβάθµισης απαιτεί δυναµικές πολιτιστικές παρεµβάσεις, οι οποίες θα ήταν σε θέση να ανατρέψουν καθιερωµένα πρότυπα συµπεριφοράς, σε σχέση π.χ. µε τη στάθµευση ή την απόρριψη απορριµµάτων ή τη δόµηση. Χρειάζονται πιλοτικές παρεµβάσεις-υπόδειγµα µε παιδευτικό χαρακτήρα, προγράµµατα ευαισθητοποίησης, σηµαντικές επενδύσεις, δρακόντειοι κανόνες, εκτεταµένη αξιοποίηση των δυνατοτήτων δραστηριοποίησης του ιδιωτικού τοµέα κ.λπ. Παραδείγµατα τέτοιων παρεµβάσεων που έχουν επιχειρηθεί είναι η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων ή η απόσυρση των παλαιών αυτοκινήτων. Aνάλογες προοπτικές θα µπορούσαν να προκύψουν από ιδέες ή ενέργειες όπως: Η κατάργηση της δωρεάν στάθµευσης σε δηµόσιο χώρο και η γενίκευση της ελεγχόµενης στάθµευσης επί πληρωµή, µε δηµιουργία σχετικών επιχειρήσεων σε ιδιωτικούς ή σε επιλεγµένους δηµόσιους χώρους. Η δραστική µείωση της χρήσης του αυτοκινήτου, µε τη δηµιουργία µεγάλων αστικών και εξωαστικών τοµέων χωρίς αυτοκίνητο και την ανάπτυξη ικανού συστήµατος συγκοινωνιών (µετρό, τραµ, σιδηρόδροµος, λεωφορεία). Η ηθική ενοχοποίηση της απόρριψης κάθε είδους απορριµµάτων και η προώθηση ιδεολογίας για τη µείωση-αξιοποίηση-ανακύκλωση-διαχείριση των απορριµµάτων. Εκτεταµένα προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κοινού, ιδιαίτερα παιδιών και µεταναστών. Η επένδυση στη δηµιουργία ανοικτών χώρων, µε θέσπιση ελάχιστου απαραίτητου χώρου πρασίνου ανά δοµηµένη επιφάνεια. Αποφασιστική προστασία - ανάδειξη - αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών τοπίων, των ακτών, των ρεµάτων και των ορεινών όγκων. Η αναβάθµιση θα µπορούσε να διευκολυνθεί µε τη θέσπιση γενικών περιβαλλοντικών περιορισµών, όπως: Περιορισµός της χρήσης του δηµόσιου χώρου. ωρεάν χρήση για ήπιες και περιβαλλοντικά φιλικές δραστηριότητες. Τιµολόγηση των υπόλοιπων δραστηριοτήτων και των κάθε είδους οχλήσεων. Περιορισµός της νόµιµης δόµησης, επί τη βάσει πολεοδοµικών και περιβαλλοντικών σχεδιασµών. Περιορισµός των µεταβολών του αναγλύφου, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ρεµάτων, ακτών, κορυφογραµµών κ.λπ. ΣΤ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ 379

6 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Καταρτίζεται ένα συνολικό πρόγραµµα προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος της Αττικής, το οποίο δίνει έµφαση στα ζητήµατα της ατµόσφαιρας, των στερεών αστικών αποβλήτων, του φυσικού τοπίου και των νερών. Η προσέγγιση έχει ως αφετηρία τους γενικούς στόχους, ακολουθεί τις γενικές κατευθύνσεις, εξειδικεύεται µε τους ειδικούς στόχους και υλοποιείται µε την εφαρµογή των µέτρων και προγραµµάτων ανά περιβαλλοντικό τοµέα. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων της ατµόσφαιρας έχει ως κεντρικό άξονα τη ρύθµιση της χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου (Ι.Χ.), που αποτελεί αναµφισβήτητα το βασικό αίτιο που προκαλεί χηµική ρύπανση και ηχορρύπανση, ενώ συντελεί καθοριστικά και στην θερµορρύπανση. Οι προσπάθειες ελέγχου του Ι.Χ. έχουν αποτύχει στο παρελθόν, αν και ορισµένα µέτρα, όπως η εισαγωγή των καταλυτικών αυτοκινήτων ή η βελτίωση των καυσίµων, επέφεραν σηµαντική καθυστέρηση στην επιδείνωση των προβληµάτων. Ο αποτελεσµατικός έλεγχος της στάθµευσης κρίνεται ως το µέτρο-κλειδί για την ανατροπή των σηµερινών τάσεων υποβάθµισης. Η πλήρης εµπορευµατοποίηση της στάθµευσης στους δηµόσιους χώρους θεωρείται ότι θα αποτελούσε τον απαιτούµενο ρυθµιστικό παράγοντα για τον περιορισµό της χρήσης του Ι.Χ. µέσω του µηχανισµού των τιµών και σε συνδυασµό µε την ανάπτυξη των µέσων συγκοινωνίας, ιδίως των µέσων σταθερής τροχιάς. Παράλληλα είναι απόλυτα αναγκαία η κατάργηση της ανεξέλεκτης και παράνοµης στάθµευσης, στην οποία θα συµβάλει η ανάπτυξη ιδιωτικών δραστηριοτήτων προσφοράς και ελέγχου στάθµευσης. Η απελευθέρωση και ανάπλαση των πεζοδροµίων και πεζοδρόµων θα συµβάλει σηµαντικά τόσο στην ποιότητα ζωής στην πόλη, όσο και στη µείωση της ρύπανσης από το Ι.Χ. Επίσης, χρειάζεται έλεγχος και εφαρµογή προγραµµάτων για τη µείωση της ρύπανσης από σταθερές πηγές, όπως οι βιοµηχανίες και βιοτεχνίες, το αεροδρόµιο κ.λπ. Ειδικότερα η αντιµετώπιση της θερµορρύπανσης απαιτεί όχι µόνον µείωση της εκπεµπόµενης θερµότητας, αλλά και βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, µε εκτεταµένο πρόγραµµα δηµιουργίας πράσινων και ανοιχτών χώρων σε όλες τις πυκνοδοµηµένες περιοχές. Απαραίτητο στοιχείο για την αντιµετώπιση των προβληµάτων της ατµόσφαιρας είναι η παρακολούθηση της κατάστασης, µέσω ενός πλήρους συστήµατος µετρήσεων της χηµικής ρύπανσης, της ηχορρύπανσης και της θερµορρύπανσης. Τα προβλήµατα των αστικών στερεών αποβλήτων απαιτούν δράσεις στο επίπεδο της παραγωγής των απορριµµάτων, της συλλογής και της διάθεσης. Η µεγάλη όχληση που προκαλείται από την παρουσία των αποβλήτων στους δρόµους, τις οσµές και την αισθητική ρύπανση απαιτεί ριζικές βελτιώσεις στους µηχανισµούς αποκοµιδής. Η προκαλούµενη σηµαντική τοπική ρύπανση κάνει επιτακτική την ανάγκη αποκατάστασης των χωµατερών. Το µεγάλο πρόβληµα της µη εξεύρεσης αποδεκτών χώρων ταφής απαιτεί όχι µόνον την χωροθέτηση κατάλληλων ΧΥΤΑ, αλλά κυρίως την µείωση της ποσότητας και της βλαπτικότητας των απορριµµάτων, την εντατική αξιοποίησή τους και την ανάπτυξη άλλων τρόπων διαχείρισης. Προς αυτή την κατεύθυνση ωθούν επιτακτικά και οι νέες ρυθµίσεις της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. Καθοριστική σηµασία έχουν η ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης για την διαλογή των απορριµµάτων στην πηγή και η επιβάρυνση του καταναλωτή µε το κόστος διαχείρισής τους. Τα προβλήµατα του φυσικού τοπίου απαιτούν δράσεις, τόσο για την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της Αττικής και ιδιαίτερα των αξιόλογων χαρακτηρισµένων τόπων, όσο και για την εξασφάλιση των ωφελειών που προκύπτουν για τον δοµηµένο χώρο, όπως η προστασία από φυσικές καταστροφές, οι δυνατότητες καλής ποιότητας αναψυχής και, εν γένει, η αναβάθµιση της ποιότητας ζωής στον αστικό χώρο. Ιδιαίτερη σηµασία έχουν η ανάκτηση και αποκατάσταση στοιχείων του Αττικού τοπίου, η προστασία ευαίσθητων περιοχών και η δηµιουργία δικτύων, µε σύνδεση τόπων που έχουν οικολογική ή πολιτιστική αξία. Κεντρικούς άξονες της πρότασης για τα νερά αποτελούν για τα: Νερά ύδρευσης, η µέριµνα εξοικονόµησης. Υγρά απόβλητα, η ολοκλήρωση της επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων αστικών και βιοµηχανικών σε όλη την περιοχή της Αττικής. Οµβρια, η εισαγωγή εναλλακτικών µεθόδων αντιπληµµυρικής προστασίας µε παράλληλη αντιµετώπιση των ποιοτικών επιπτώσεων της αστικής απορροής. Υπόγεια νερά, η ολοκληρωµένη ποσοτική και ποιοτική διαχείριση µε ενίσχυση της 380

7 διήθησης και εισαγωγή τεχνικών επαναφόρτισης των υδροφορέων. Παράκτια νερά, ο έλεγχος της ποιότητας των οµβρίων ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Προστασία, ανάδειξη, οικολογική διαχείριση και σύνδεση του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος της Αττικής ως ενιαία και υψίστης σηµασίας κληρονοµιά, σύµφωνα µε τις αρχές της αειφορίας. Προσεκτική διαχείριση του χώρου και αντιµετώπισή του ως µη ανανεώσιµου πόρου εν ανεπαρκεία. Ενίσχυση της έρευνας σε θέµατα προστασίας φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Γενική εφαρµογή της θεώρησης του εξωτερικού κόστους και της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Επεξεργασία προτάσεων για το περιβάλλον, στα πλαίσια τοµεακών πολιτικών ή πολεοδοµικών κ.λπ. σχεδίων, που είναι σύµφωνες µε τις ευρωπαϊκές και εθνικές προδιαγραφές και λαµβάνουν υπ όψη την πολλαπλή αλληλεξάρτηση των διαφόρων τοµέων και δραστηριοτήτων. Αποφυγή προτάσεων για το περιβάλλον, στα πλαίσια τοµεακών πολιτικών ή πολεοδοµικών κ.λπ. σχεδίων, οι οποίες συντελούν στη δηµιουργία αποσπασµατικού ή πολύπλοκου νοµικού καθεστώτος, που τελικά δυσχεραίνει την τήρηση των κανόνων. Παρακολούθηση της ανάδυσης νέων σηµαντικών περιβαλλοντικών ζητηµάτων όπως οι ακτινοβολίες και ζητηµάτων που αποκτούν µεγαλύτερη προτεραιότητα όπως οι φυσικές καταστροφές ή η κλιµατική αλλαγή και σχεδιασµός κατάλληλων µέτρων αντιµετώπισης. Καθιέρωση συµµετοχικών διαδικασιών στη λήψη των αποφάσεων, καθώς και στον έλεγχο και την άσκηση της περιβαλλοντικής πολιτικής. Αναβάθµιση του συµµετοχικού ρόλου τοπικών κοινωνικών οµάδων. Πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Εφαρµογή κατάλληλων προγραµµάτων για την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου και την αφύπνιση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας των κατοίκων της Αττικής, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την έννοια της αειφορίας, την ανάγκη εξοικονόµησης φυσικών πόρων και τη σκοπιµότητα δαπανών για την προστασία του περιβάλλοντος. Ενίσχυση της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα σε ειδικές οµάδες, όπως µαθητές, µετανάστες κ.λπ. Κινητοποίηση της ιδιωτικής επιχειρηµατικότητας για την προστασία δηµόσιων αγαθών και ιδιαίτερα των σχετικών µε το περιβάλλον. ΣΤ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ- ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Μέτρα και δράσεις για την ατµόσφαιρα (χηµική, ηχητική και θερµική ρύπανση) Θέσπιση χαµηλότερων ορίων για τους βασικούς χηµικούς ρύπους: SO 2, καπνός/αιωρούµενα στερεά, Pb, CO, NO και ΝΟ 2, HC, O 3, άλλες τοξικές ή ρυπαντικές ουσίες που θα αναδειχτούν τα επόµενα χρόνια, ειδικότερα στις πυκνοδοµηµένες περιοχές και στις βιοµηχανικές ζώνες. Λήψη αυστηρών και αποτελεσµατικών µέτρων για την προστασία των πεζοδροµίων από την στάθµευση και άλλες οχλούσες χρήσεις, ειδικότερα στις πυκνοδοµηµένες περιοχές. Αύξηση των υποχρεωτικά απαιτούµενων χώρων στάθµευσης στα κτίρια κατοικιών, 381

8 γραφείων και καταστηµάτων. Συστηµατικοί έλεγχοι και λήψη αυστηρών µέτρων στις περιπτώσεις αέριας χηµικής, ηχητικής ή θερµικής ρύπανσης από βιοµηχανική, βιοτεχνική, κατασκευαστική ή άλλη παραγωγική δραστηριότητα. Ουσιαστική εφαρµογή διατάξεων για έλεγχο θορύβων. Λήψη ουσιαστικών µέτρων για την εφαρµογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» στη λειτουργία των κλιµατιστικών µηχανηµάτων, µε στόχο τον περιορισµό των επιδράσεών τους στη θερµορρύπανση. Προδιαγραφές για τη χρήση των κλιµατιστικών και απαγορεύσεις αλόγιστης χρήσης κλιµατιστικών σε δηµόσια κτίρια και γενικώς σε κτίρια γραφείων. Αναστολή κατασκευής γυάλινων κτιρίων, ειδικότερα στις πυκνοδοµηµένες περιοχές και λήψη κατάλληλων µέτρων, µετά από αναλυτική µελέτη των επιπτώσεων στο µικροκλίµα και σε άλλες περιβαλλοντικές παραµέτρους. Μελέτη και επιβολή νέων αυστηρών προδιαγραφών για τις µονώσεις των κτιρίων Προγράµµατα για την ατµόσφαιρα (χηµική, ηχητική και θερµική ρύπανση) Πρόγραµµα πλήρους εµπορευµατοποίησης της στάθµευσης στους δηµόσιους χώρους της Αττικής, µε σταδιακή εφαρµογή, αρχίζοντας από επιλεγµένες πυκνοδοµηµένες περιοχές. Ανάπτυξη ιδιωτικών δραστηριοτήτων προσφοράς και ελέγχου στάθµευσης. Εκτεταµένη ανάπτυξη πεζοδρόµων στα κέντρα των µεγάλων δήµων της Αττικής. Ανάπτυξη ιδιωτικών δραστηριοτήτων συγκοινωνίας σε αστικές περιοχές. Πρόγραµµα οργάνωσης και κατασκευής διαδρόµων για πεζοπορία και ποδηλατοδρόµων στις δοµηµένες περιοχές. ιενέργεια µετρήσεων των κατά περίπτωση ειδικών ρύπων σε περιοχές της Αττικής µε υψηλές εκποµπές ή αναπτυσσόµενες δραστηριότητες (βιοµηχανικές ζώνες, ευρύτερη περιοχή του νέου αεροδροµίου, αυτοκινητόδροµοι, σηµεία κυκλοφοριακής συµφόρησης κ.λπ.) και εφαρµογή προγραµµάτων για τη διατήρηση χαµηλών επιπέδων ρύπανσης. Οργάνωση εκτεταµένου και πλήρους δικτύου µετρήσεων ατµοσφαιρικών ρύπων στην Αττική, αξιοποίηση των δεδοµένων σε οµοιώµατα (µοντέλα) πρόβλεψης και εκτίµησης επιπτώσεων, σε συνδυασµό µε µετεωρολογικά στοιχεία. Προγράµµατα ελέγχου και µείωσης των εκποµπών αιωρούµενων στερεών διαφόρων διαµέτρων από σταθερές ή κινητές πηγές, ειδικότερα σε πυκνοδοµηµένες περιοχές, βιοµηχανικές ζώνες, δρόµους µε υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο. Προγράµµατα ελέγχου και µείωσης των εκποµπών διαφόρων τοξικών ρύπων (H 2 S, HC, VOC, Pb κ.λπ.) από σταθερές πηγές, ειδικότερα σε βιοµηχανικές ζώνες όπως περιοχή Ελευσίνας, Αγίων Θεοδώρων, Σχηµαταρίου-Οινοφύτων, Μεταµόρφωσης, Λαυρίου κ.λπ. Ανάπτυξη προγραµµάτων µέτρησης και αντιµετώπισης νέων ρύπων, αµέσως µετά την εµφάνιση σχετικών αναγκών. Οργάνωση εκτεταµένου δικτύου µετρήσεων θορύβου στην Αττική, ειδικότερα στις δοµηµένες περιοχές. Συστηµατική παρακολούθηση του θορύβου από κυκλοφορία αυτοκινήτων, δικύκλων, ταχυπλόων κ.λπ. Συστηµατική παρακολούθηση της ηχορρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή του νέου αεροδροµίου. Προγράµµατα µείωσης θορύβου σε όλη την Αττική, ειδικότερα στις δοµηµένες περιοχές, µε εφαρµογή κατάλληλων τεχνικών. Σχεδιασµός και υλοποίηση προγράµµατος δηµιουργίας ενός ελάχιστου ποσοστού πράσινων και ανοιχτών χώρων, σχετικά οµοιόµορφα κατανεµηµένων σε όλες τις περιοχές της Αττικής που έχουν πυκνή ή µέτρια δόµηση, µε γνώµονα την µείωση της θερµορρύπανσης. Προγράµµατα για εξοικονόµηση ενέργειας σε βιοµηχανίες/βιοτεχνίες, ιδιωτικές και δηµόσιες υπηρεσίες κ.λπ. 382

9 ΣΤΕΡΕΑ ΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Μέτρα για τα στερεά αστικά απόβλητα Πλήρης απαγόρευση και κατάργηση των ανεξέλεγκτων χωµατερών. Εφαρµογή αυστηρών προδιαγραφών για την συλλογή των αστικών στερεών αποβλήτων. Προώθηση σχηµάτων δύο ρευµάτων για τη συλλογή των αστικών στερεών αποβλήτων. Αυστηρή και ταχεία εφαρµογή των διατάξεων της κοινοτικής οδηγίας για τις συσκευασίες. Σταδιακή κατάργηση της διάθεσης απορριµµάτων σε ΧΥΤΑ, πλην του ελάχιστου µη επιδεχόµενου αξιοποίηση αδρανούς υπολοίπου. Εφαρµογή αυστηρών προδιαγραφών για την διαχείριση των τοξικών και επικίνδυνων στερεών αποβλήτων. Εφαρµογή αυστηρών προδιαγραφών για την πρόληψη παραγωγής τοξικών και επικίνδυνων στερεών αποβλήτων. Προώθηση της ανάκτησης του κόστους διαχείρισης των απορριµµάτων Προγράµµατα για τα στερεά αστικά απόβλητα (βλ. χάρτη 4.2.) Προγράµµατα αποκατάστασης όλων των ανεξέλεγκτων χωµατερών. Ολοκλήρωση χωροθέτησης και κατασκευής µόνον των απολύτως αναγκαίων ΧΥΤΑ, µε πλήρη τήρηση των κατευθύνσεων των ευρωπαϊκών οδηγιών για την υγειονοµική ταφή, στον ηπειρωτικό χώρο της Αττικής και στα νησιά. Ολοκλήρωση εγκαταστάσεων µηχανικής διαλογής των αστικών απορριµµάτων και αξιοποίηση των παραγοµένων προϊόντων. Ολοκληρωµένη διαχείριση µε µέγιστη αξιοποίηση των απορριµµάτων. Σταδιακή γενίκευση της διαλογής οικιακών απορριµµάτων στην πηγή. Προγράµµατα για την µείωση της ποσότητας και της βλαπτικότητας των απορριµµάτων. Επενδύσεις και προγράµµατα για την ταχεία και πλήρη αποκοµιδή των απορριµµάτων σε αστικές και µη αστικές περιοχές, µε εφαρµογή κατάλληλων τεχνολογιών για την αποφυγή οσµών και αισθητικής ρύπανσης. ηµιουργία των αναγκαίων χώρων µεταφόρτωσης των απορριµµάτων Ολοκλήρωση και βελτιστοποίηση της διαχείρισης όλων των κατηγοριών ειδικών στερεών αποβλήτων ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ (Ακολουθεί ειδική συµβολή για το Φυσικό τοπίο στο 13.4) Μέτρα για το φυσικό τοπίο Κήρυξη ως προστατευτέων του συνόλου των αξιόλογων φυσικών τόπων της Αττικής. Οριοθέτηση των περιοχών φυσικού περιβάλλοντος (ορεινά και δασικά οικοσυστήµατα, ακτές, ρέµατα, αγροτοοικοσυστήµατα, βιότοποι, γεώτοποι, αξιόλογα τοπία) µέσα από την ολοκλήρωση των Ζ.Ο.Ε. Αττικής. Καθεστώς προστασίας για όλες τις φυσικές περιοχές (λόφοι, ακτές, ρέµατα, γεώτοποι, αγροτοοικοσυστήµατα κ.λπ.) που δεν συµπεριλαµβάνονται στο σύστηµα προστατευόµενων περιοχών, µε τον καθορισµό χρήσεων και δραστηριοτήτων σ αυτές, µέσω ΖΟΕ ή µέσω συγκεκριµένων διαταγµάτων. Θεσµοθέτηση και εφαρµογή Ζ.Ο.Ε. όπου χρειάζεται. Προστασία, ανάδειξη και ολοκληρωµένη οικολογική διαχείριση των ρεµάτων και των παραρρεµάτιων ζωνών τους. Ένταξή τους στη ζωή της πόλης χωρίς διατάραξη της φυσιογνωµίας τους. Προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονοµιάς και των «γεωτόπων». 383

10 Κήρυξη ορισµένων αγροτικών τοπίων ως «διατηρητέα αγροτικά πολιτιστικά τοπία». ιατήρηση των αγροτοοικοσυστηµάτων της περιαστικής και εξωαστικής αγροτικής γης. Οριοθέτηση και προστασία της αγροτικής γης. Προώθηση της οικολογικής γεωργίας. ηµιουργία πρότυπων µονάδων προϊόντων ποιότητας. Οργάνωση συστήµατος παρακολούθησης και τεκµηρίωσης περιβαλλοντικών στοιχείων και παραµέτρων Προγράµµατα για το φυσικό τοπίο (βλ. χάρτες 9 και 10) α. Γενικά Προγράµµατα διατήρησης, προστασίας, αποκατάστασης και αναβάθµισης του συνόλου των κηρυγµένων φυσικών τόπων της Αττικής. Προγράµµατα διατήρησης και προστασίας των ορεινών όγκων, ρεµάτων, ακτών και λοιπών φυσικών τοπίων της Αττικής. Προγράµµατα ανάκτησης, αποκατάστασης και αναβάθµισης των ορεινών όγκων, ρεµάτων, ακτών και λοιπών φυσικών τοπίων της Αττικής, ιδιαίτερα των υποβαθµισµένων. Ανάκτηση, όπου είναι δυνατόν, των ρεµάτων που έχουν χαθεί ή έστω και τµηµάτων τους. Ανάκτηση τµηµάτων των ακτών που έχουν υποστεί σηµαντικές αλλοιώσεις, π.χ. τµήµατα της βόρειας ακτής Σαρωνικού. Αναδάσωση και προστασία της φυσικής αναγέννησης καµµένων εκτάσεων, ιδιαίτερα της Πεντέλης, του Υµηττού κ.λπ. Προγράµµατα έργων ορεινής υδρονοµίας στους ορεινούς όγκους, ιδιαίτερα κοντά σε δοµηµένες περιοχές. ηµιουργία ελεύθερων χώρων και πάρκων, µητροπολιτικής και τοπικής εµβέλειας. Αύξηση του αστικού φυσικού περιβάλλοντος και των υπαίθριων δηµόσιων χώρων στη πόλη. Φυσική ή λειτουργική σύνδεση των χώρων πρασίνου στο επίπεδο της πόλης, καθώς και µε το περιαστικό πράσινο. Ολοκλήρωση της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων. ηµιουργία «οικολογικού-πολιτιστικού δικτύου Αττικής», ειδικότερα για τις αστικές περιοχές του λεκανοπεδίου: δηµιουργία «οικολογικού δικτύου πόλης», αναβάθµιση και ανάδειξη του Αττικού τοπίου. Απόδοση των εγκαταλελειµµένων και χέρσων εκτάσεων κατά προτεραιότητα στο φυσικό περιβάλλον για τη δηµιουργία «ασικών Πάρκων αναψυχής». ηµιουργία «ικτύου περιαστικών δασών και δασικών πάρκων αναψυχής», κύρια στα µέτωπα των ορεινών όγκων που περιβάλλουν το λεκανοπέδιο, σε χέρσες εκτάσεις της. Αττικής και στους δασικούς θύλακες που περιλαµβάνονται στις ζώνες προστασίας «Περιαστικού πράσινου» των ΖΟΕ. Αγροτοπεριβαλλοντικό πρόγραµµα. Πρόγραµµα προστασίας και ανάδειξης των γεωτόπων Προγράµµατα έρευνας και προστασίας πανίδας και χλωρίδας Μελέτη των ειδικών προβληµάτων των νησιών και εφαρµογή κατάλληλων προγραµµάτων Ανάδειξη υπερτοπικών πόλων «Φυσικού Περιβάλλοντος - Αθλητισµού - Πολιτισµού - Αναψυχής Τουρισµού» Προσδιορισµός των τόπων που µπορούν να χαρακτηριστούν «Πολιτιστικά Τοπία» Ανάπτυξη ολοκληρωµένων προγραµµάτων «Σύνδεσης χώρων Φυσικού και Πολιτιστικού περιβάλλοντος» Αποκατάσταση τοπίου των ανενεργών λατοµείων Ολοκλήρωση των παρεµβάσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως Μητροπολιτικό πάρκο αναψυχής στο χώρο του αεροδροµίου του Ελληνικού, ενοποίηση χώρων πράσινου και κοινωνικών πολιτιστικών λειτουργιών, πάρκο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης «Πύργου Βασιλίσσης», Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδί, Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων. ηµιουργία παρατηρητηρίου φυσικού περιβάλλοντος Ανάπτυξη προγραµµάτων συµµετοχής και πληροφόρησης πολιτών Ανάπτυξη προγραµµάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης 384

11 β. Αστικό φυσικό περιβάλλον ηµιουργία «Οικολογικού δικτύου Πόλης» το οποίο θα αποτελεί τµήµα του «Οικολογικού δικτύου Αττικής» ηµιουργία εκτεταµένου δικτύου πεζοδρόµων µε µεγάλα τµήµατα µε βλάστηση και, κατ αυτόν τον τρόπο, δηµιουργία «Πράσινων Ζωνών» Αναβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος γύρω από τους χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος Απόδοση στο φυσικό περιβάλλον των αδόµητων χώρων και των εγκαταλελειµµένων εκτάσεων του αστικού ιστού και δηµιουργία ελεύθερων χώρων πρασίνου, τοπικού και µητροπολιτικού επιπέδου. γ. Περιαστικό και εξωαστικό φυσικό περιβάλλον Σύνταξη χωροταξικών και οικολογικών διαχειριστικών σχεδίων για όλα τα ορεινά και δασικά οικοσυστήµατα, καθορισµός φορέα διαχείρισης. Σχεδιασµός συστηµάτων πυροπροστασίας. Σύνταξη γενικού σχεδίου για την οικολογική διαχείριση και ανάδειξη των ρεµάτων, των παραρρεµάτιων ζωνών τους και των λεκανών απορροής τους, το οποίο θα περιλαµβάνει και τον προσδιορισµό των περιοχών ολοκληρωµένων παρεµβάσεων και την ένταξη των ρεµάτων στο οικολογικό δίκτυο, ως «οικολογικοί διάδροµοισυνδέσεις». Σύνταξη και εφαρµογή σχεδίου ανάπλασης του χερσαίου τµήµατος της παράκτιας αστικοποιηµένης ζώνης µε αποµάκρυνση ασυµβίβαστων χρήσεων και δραστηριοτήτων Σύνταξη και εφαρµογή σχεδίου αποκατάστασης της παράκτιας ηµιαστικοποιηµένης ζώνης Σύνταξη και εφαρµογή σχεδίου αναβάθµισης των παράκτιων ζωνών εξωαστικού χώρου και εφαρµογή ολοκληρωµένων παρεµβάσεων σε παράκτια τοπία. Ένταξη των παράκτιων ζωνών εξωαστικού χώρου στο οικολογικό δίκτυο. Οριοθέτηση της αγροτικής γης για τη διατήρηση των αγροτοοικοσυστηµάτων και χαρακτηρισµό τους ως «περιοχές οικοανάπτυξης». Οριοθέτηση και χαρακτηρισµός ορισµένων αγροτικών περιοχών ως «αγροτικά πολιτιστικά τοπία», όπως π.χ. ελαιώνες, αµπελώνες και αγροκτήµατα όπου σήµερα εφαρµόζεται η οικολογική γεωργία. Οριοθέτηση των γεωτόπων και χαρακτηρισµός τους ως «φυσικοί σχηµατισµοί», για την προστασία της γεωλογικής κληρονοµιάς. Ένταξη του δικτύου γεωτόπων στο Οικολογικό - Πολιτιστικό δίκτυο Οριοθέτηση των υγροτόπων, χαρακτηρισµός τους ως «περιοχές ειδικής προστασίας της ορνιθοπανίδας» και δηµιουργία δικτύου υγροτόπων της Αττικής λόγω της σηµασίας τους για τη µεταναστευτική πανίδα. Αποκατάσταση των υποβαθµισµένων τοπίων, όπως των τοπίων στα ανενεργά λατοµεία και των τοπίων γύρω από µεγάλα έργα. Σύνταξη µελέτης τοπίου παράλληλα µε τις µελέτες κατασκευής έργων, και διαµορφώσεων χώρων. Σύνταξη ολοκληρωµένου αναπτυξιακού σχεδίου για κάθε νησί ΝΕΡΑ Ύδρευση Μέτρα για το υδρευτικό νερό Θέσπιση τιµολογιακής πολιτικής πώλησης του νερού από την ΕΥ ΑΠ η οποία να εξασφαλίζει την συγκράτηση της κατανάλωσης κατά κεφαλή. Συγκρότηση Ρυθµιστικής Αρχής Υδρευσης µε στόχο την παρακολούθηση της τιµολογιακής πολιτικής των ιδιωτικοποιηµένων επιχειρήσεων ύδρευσης και αποφυγή της επιδίωξης αύξησης των κερδών µέσω της αύξησης της κατανάλωσης. Υποστήριξη της υποκατάστασης της κατανάλωσης νερού του δικτύου για βοηθητικές χρήσεις από αποθηκευόµενο βρόχινο νερό. Νοµοθετική ρύθµιση για αδόµητα 385

12 οικόπεδα, τεχνική υποστήριξη µε τυποποίηση των κατασκευών αποθήκευσης. Προγράµµατα για το υδρευτικό νερό Ένταξη στο σύστηµα υδροδότησης της ΕΥ ΑΠ του συνόλου των δήµων της Αττικής που δεν διαθέτουν ίδιους υδατικούς πόρους ώστε να υπάρξει ενιαία πολιτική ελέγχου της κατανάλωσης. Συστηµατική παρακολούθηση των διαρροών και περιορισµός του ποσοστού ατιµολόγητου νερού. ιαχείριση των υπόγειων υδατικών διαθεσίµων και αξιοποίησή τους ανάλογα µε τη χρήση (άρδευση, πλύσιµο δρόµων, βιοµηχανικό νερό), υποκαθιστώντας την κατανάλωση από το δίκτυο της ΕΥ ΑΠ. Παρακολούθηση της ποιότητας νερού στους ταµιευτήρες και το εξωτερικό υδραγωγείο. Κατάρτιση σχεδίων αντιµετώπισης έκτακτων επεισοδίων µόλυνσης ή ρύπανσης του υδρευτικού νερού στο εξωτερικό και εσωτερικό υδραγωγείο. Αξιολόγηση της σκοπιµότητας επέκτασης της τροφοδότησης περιοχών µε ειδικές ανάγκες υδροδότησης έξω από την Αττική (Κυκλάδες, αστικά συγκροτήµατα κατά µήκος του εξωτερικού υδραγωγείου) µε νερό της ΕΥ ΑΠ Σύνταξη σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων των νησιών Υγρά απόβλητα Προγράµµατα για τα υγρά απόβλητα Ολοκλήρωση της κατασκευής εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων ώστε να καλυφθεί το σύνολο της περιοχής µελέτης. Κατασκευή κέντρου υποδοχής και επεξεργασίας βιοµηχανικών υγρών αποβλήτων, τοξικών και ελαιωδών ιλύων. Κατάρτιση προγράµµατος ελέγχου των βιοµηχανικών υγρών αποβλήτων και ιδιαίτερα της περιεκτικότητας σε βαριά µέταλλα (Pb, Zn, Hg) στην πηγή, µε ευνοϊκές επιπτώσεις ιδιαίτερα στην ποιότητα της παραγόµενης ιλύος. Επίλυση του προβλήµατος διάθεσης της ιλύος που παράγεται από τα κέντρα επεξεργασίας λυµάτων της περιοχής χωρίς προσφυγή σε υγειονοµική ταφή. Εισαγωγή µεθόδων επεξεργασίας και ελέγχου του ρυπαντικού φορτίου που µεταφέρουν τα όµβρια. Ελεγχος των εκβολών οικιακών και βιοµηχανικών λυµάτων σε όλα τα φυσικά ρέµατα Όµβρια Μέτρα για τα όµβρια Ρητή νοµοθετική απαγόρευση της περαιτέρω κάλυψης φυσικών ρεµάτων. Αξιολόγηση των δυνατοτήτων εφαρµογής συστηµάτων ελέγχου της απορροής στην πηγή σε περιοχές εισαγόµενες στο σχέδιο. ιατύπωση των νοµοθετικών ρυθµίσεων εφαρµογής συστηµάτων ελέγχου της απορροής στην πηγή σε περιοχές εισαγόµενες στο σχέδιο, µε παράλληλη θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων. Ελεγχος των κινδύνων ποιοτικής βλάβης των υπόγειων νερών από τη λειτουργία αποκεντρωµένων συστηµάτων ελέγχου της απορροής βασισµένων στην ενίσχυση της διήθησης. Θέσπιση νοµοθετικών µέτρων περιορισµού των ρύπων που µεταφέρονται από την απορροή των οµβρίων. Προγράµµατα για τα όµβρια Αξιολόγηση των δυνατοτήτων και της σκοπιµότητας αποκάλυψης και αποκατάστασης των καλυµµένων φυσικών ρεµάτων. Εγκατάσταση δικτύου συστηµατικής καταγραφής των παροχών, σταθµών και επιλεγµένων ποιοτικών παραµέτρων σε όλα τα φυσικά ρέµατα της περιοχής της Αττικής. Κατάρτιση και ρύθµιση µαθηµατικής προσοµοίωσης (µαθηµατικό µοντέλο) της απορροής για όλες τις εξω- και εσωαστικές υδρολογικές λεκάνες της περιοχής. 386

13 Ανάλυση µε τη βοήθεια της µαθηµατικής προσοµοίωσης υποθετικών σεναρίων βροχοπτώσεων, µε βάση συνθετικά και ιστορικά στοιχεία, επισήµανση των περιοχών και κλάδων υψηλού κινδύνου, αξιολόγηση της αποδοτικότητας εναλλακτικών επεµβάσεων. Εγκατάσταση επιχειρησιακού κέντρου εξοπλισµένου µε σύστηµα ενεργού παρακολούθησης (on line) των κατακρηµνίσεων µε radar που συνδεδεµένο µε το µαθηµατικό µοντέλο θα υποστηρίζει τη λήψη των βέλτιστων µέτρων τεχνικών επεµβάσεων και πολιτικής προστασίας από τις πληµµύρες, του µητροπολιτικού χώρου. Τεχνικός σχεδιασµός και τυποποίηση των βέλτιστων τεχνικών εφαρµογής (Best Management Practices) συστηµάτων ελέγχου της απορροής στην πηγή. Αξιολόγηση των δυνατοτήτων εφαρµογής συστηµάτων ελέγχου της απορροής στην πηγή σε ήδη δοµηµένες περιοχές. Αξιοποίηση υφιστάµενων δυνατοτήτων από επιφάνειες ακάλυπτων χώρων, πλατειών, πεζοδρόµων, χώρων άθλησης. Αξιολόγηση των δυνατοτήτων εφαρµογής συστηµάτων ανάσχεσης για ανακούφιση ή/και αντιµετώπιση της ανεπάρκειας υφιστάµενων συλλεκτήρων. Αξιολόγηση των δυνατοτήτων εφαρµογής συστηµάτων ανάσχεσης στις εξωαστικές λεκάνες. Συνδυασµένη ωφέλεια από τη λειτουργία συστηµάτων ανάσχεσης µε την ποιοτική προστασία των παράκτιων νερών Υπόγεια νερά Προγράµµατα για τα υπόγεια νερά Συστηµατική καταγραφή των υπόγειων υδροφορέων και των σηµείων υδροληψίας στην περιοχή της Αττικής µε ποσοτική και ποιοτική παρακολούθηση αποθεµάτων και απολήψεων. Εφαρµογή προγραµµάτων επαναφόρτισης των υπόγειων υδροφορέων. Σύνταξη του υδρολογικού ισοζυγίου και προσδιορισµός της ασφαλώς απολήψιµης ποσότητας. Κατάρτιση σχεδίου εκµετάλλευσης των υπόγειων νερών για βοηθητικές υδρευτικές και αρδευτικές χρήσεις µε κριτήριο την αειφορία Παράκτια νερά Μέτρα για τα παράκτια νερά Ελεγχος του βαθµού επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων Θέσπιση ελέγχων στις εκποµπές από τα σκάφη Ελεγχος της ρύπανσης της επιφάνειας του αστικού χώρου και των εξωαστικών λεκανών από στερεά, απόβλητα, χηµικά, οργανικά κ.λπ. Προγράµµατα για τα παράκτια νερά Ελεγχος των παρανόµων συνδέσεων υγρών αποβλήτων µε τα δίκτυα οµβρίων και τα ρέµατα Ελεγχος της ποιότητας της απορροής µετά την έκπλυση των εξωαστικών και αστικών επιφανειών και εισαγωγή µεθόδων επεξεργασίας των οµβρίων ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Προγράµµατα οργάνωσης πυροπροστασίας µε κατάλληλα τεχνολογικά µέσα και ανθρώπινο δυναµικό. Προστασία και οικολογική διαχείριση εδάφους και υπεδάφους. Αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας του εδάφους και χωρική ανάκτησή του όπου είναι δυνατόν. Προγράµµατα απορρύπανσης και αποκατάστασης του εδάφους ρυπασµένων περιοχών. ιατήρηση του επιπέδου των µη ιονιζουσών (ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων, ραδιοτηλεοπτικών κεραιών κ.λπ.) και των ιονιζουσών (ραδιενέργεια 387

14 κ.λπ.) ακτινοβολιών κάτω από τα όρια µη ανεκτών κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον, όπως αυτά προσδιορίζονται από τη σχετική διεθνή πρακτική και την εξέλιξη της γνώσης. ΣΤ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ (Ειδική συµβολή) Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΕ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η Αττική διαθέτει ακόµη, παρά τα προβλήµατα που αναφέρθηκαν, πολλές δυνατότητες και θετικά χαρακτηριστικά, που εξακολουθούν να ταυτίζονται τόσο µε τους υπέροχους εναποµείναντες φυσικούς και πολιτιστικούς χώρους, την ποικιλότητα του τοπίου µε τις εναλλαγές του σε µικρή απόσταση (βουνό, θάλασσα), την καθαρή θάλασσα, τις πολύ καλές κλιµατολογικές συνθήκες, τη µεγάλη βιοποικιλότητα, αλλά και τη σχετικά µικρή κλίµακα τη ζωντάνια και κοινωνική συνοχή της πόλης, η αξιοποίηση των οποίων στα πλαίσια της «αειφόρου ανάπτυξης» µπορεί να συντελέσει αποφασιστικά όχι µόνο στη διακοπή των αρνητικών τάσεων αλλά και στη µετατροπή των περιβαλλοντικών προβληµάτων σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα. Σε ότι αφορά τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, η προστασία, αποκατάσταση και αειφόρος ανάδειξή τους και παράλληλα η οικολογική διαχείρισή τους στη βάση ολοκληρωµένης προσέγγισης παράλληλα µε την ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης και των συµµετοχικών διαδικασιών εκτιµάται ότι µπορούν να δώσουν δυνατότητες και προοπτικές τόσο για την βελτίωση της ποιότητας όλων των στοιχείων που συνθέτουν το «οικοσύστηµα της Αττικής», όσο και για την ποιοτική ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων, την ισόρροπη ανάπτυξη της περιφέρειας και τελικά την αειφόρο ανάπτυξη της Αττικής και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Παράλληλα όµως λόγω της αναβάθµισης του φυσικού περιβάλλοντος θα διαµορφωθούν νέοι όροι ελκυστικότητας της Αττικής που είναι δυνατόν να λειτουργήσουν και ως παράγοντες ενίσχυσης της οικονοµικής της ανάπτυξης καθώς και αναβάθµισης του διεθνούς της ρόλου. Είναι γνωστό ότι τα αξιοθέατα φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς αποτελούν σηµαντικό συντελεστή στη δυναµική ανάπτυξη της τουριστικής βιοµηχανίας και επιπλέον αναγνωρίζεται ότι η περιβαλλοντική ποιότητα των πόλεων και των περιοχών που την περιβάλλουν καθίσταται ολοένα και περισσότερο συντελεστής προσέλκυσης κεφαλαίων και σε άλλους τοµείς. H προώθηση εποµένως του διεθνούς ρόλου της Αττικής στο πλαίσιο µιας ποιοτικής και όχι ποσοτικής ανάπτυξης, θα µπορούσε να βασιστεί και στην ανάδειξη της Αττικής ως ιεθνούς Οικολογικού και Πολιτιστικού Κέντρου ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Επιδιώκεται η θεσµική θωράκιση και η οικολογική διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος, καθώς και η προώθηση ολοκληρωµένων προγραµµάτων και καινοτόµων δράσεων που θα λειτουργήσουν ως µοχλοί για την περαιτέρω βελτίωσή του. Στο σενάριο που επιλέχθηκε καταρτίζεται και υλοποιείται σε σηµαντικό βαθµό ένα συνολικό ολοκληρωµένο πρόγραµµα προστασίας ανάδειξης και οικολογικής διαχείρισης µε σύνθετη προσέγγιση (οικολογική, αισθητική, πολιτιστική και κοινωνική) των περιοχών φυσικού περιβάλλοντος, των ορεινών όγκων των δασών και δασικών εκτάσεων των ρεµάτων των ακτών των γεωτοπων των υγροτοπων καθώς και των αξιόλογων τοπων,τοσο της ηπειρωτικής περιοχής όσο και των νησιών, για την προστασία της βιοποικιλότητας σε όλα τα επίπεδα της φύσης και του τοπίου. Στο πλαίσιο του ολοκληρωµένου αυτού προγράµµατος υλοποιούνται σταδιακά τα παρακάτω 2 Το παρόν Κεφ (Ειδική συµβολή) έχει συνταχθεί από την κα. Α.Κυριοπούλου, Αρχιτ- Πολεοδόµο- Φυσιογνώστρια. 388

15 o Συντάσσονται και εφαρµόζονται τα χωροταξικά και Οικολογικά ιαχειριστικά σχέδια για όλα τα ορεινά και δασικά οικοσυστήµατα, καθορίζεται ο φορέας διαχείρισης, και υλοποιούνται οι απαιτούµενες παρεµβάσεις τόσο για την αναβάθµιση τους όσο και για την ανάπτυξη συστηµάτων πυροπροστασίας καθώς και εµπλουτισµού τους µε νερό. o ηµιουργούνται και οργανώνονται τα «περιαστικά δάση και τα δάση αναψυχής» καθώς και τα «δασικά πάρκα αναψυχής» στις εγκαταλελειµµένες και χέρσες εκτάσεις o Αναδασώνονται οι καµένες εκτάσεις. o Ολοκληρώνεται η σύνταξη γενικών σχεδίων για τις παράκτιες ζώνες εξωαστικού χώρου και υλοποιούνται οι παρεµβάσεις στα πλέον αξιόλογα «Παράκτια Τοπία». o Οργανώνεται η αγροτική γη και δηµιουργούνται πόλοι αγροκτηµάτων, µε εφαρµογή της οικολογικής γεωργίας, µέσα από νέους θεσµούς, µηχανισµούς και εργαλεία διαχείρισης o Ολοκληρώνεται το γενικό αναπτυξιακό Σχέδιο, το σχέδιο διαχείρισης των ρεµάτων καθώς και η οριοθέτηση τους και υλοποιούνται οι παρεµβάσεις στα ρέµατα, στις παραρεµάτιες ζώνες και στις λεκάνες απορροής Εθνικού και Περιφερειακού Επιπέδου Εντάσσονται ορισµένα ρέµατα στη ζωή της πόλης και στο Οικολογικό δίκτυο, παρουσιάζεται όµως αδυναµία επανάκτησης όσων έχουν καλυφθεί o Αναδεικνύονται και αξιοποιούνται τα αξιόλογα τοπία, τα «Πολιτιστικά Τοπία», τα «Αγροτικά Πολιτιστικά Τοπία» και αποκαθίστανται τα υποβαθµισµένα τοπία. (τα τοπία στα ανενεργά λατοµεία) o Προστατεύονται αναδεικνύονται και διαχειρίζονται οικολογικά όλοι οι υγροτοποι και δηµιουργούνται κέντρα παρατήρησης της ορνιθοπανιδας. o Προστατεύονται αναδεικνύονται και διαχειρίζονται οικολογικά όλοι οι γεωτοποι ως γεωτουριστικα αξιοθέατα o ηµιουργούνται οι υπερτοπικοι πόλοι Φυσικού Τοπίου, αναψυχής - αθλητισµού - πολιτισµού κατά κύριο λόγο από µετεξέλιξη περιοχών Ολυµπιακών εγκαταστάσεων o ιασφαλίζεται η διατήρηση των ειδών πανίδας / χλωρίδας και των πληθυσµών των ειδών και η διαχείριση των τύπων οικοτοπων. o Ενισχύονται οι συµµετοχικές διαδικασίες, δηµιουργούνται «κέντρα Περιβάλλοντος» για την ενίσχυση της πληροφόρησης των πρωτοβουλιών και των καινοτόµων δράσεων και συστηµατοποιείται η περιβαλλοντική εκπαίδευση. o ηµιουργείται Παρατηρητήριο της κατάστασης του Φυσικού Περιβάλλοντος Παράλληλα ξεκινά το πρόγραµµα για την δηµιουργία του «Οικολογικού δικτύου της Περιφέρειας Αττικής και την αναβάθµιση του Τοπίου της» το οποίο περιλαµβάνει και το σύστηµα οργάνωσης, διαχείρισης, διακίνησης καθώς και πληροφόρησης των επισκεπτών µε την δηµιουργία «Κέντρων Περιβαλλοντικής Πληροφόρησης». Με το πρόγραµµα αυτό συνδέονται και αναδεικνύονται όλοι οι σηµαντικοί βιότοποι του Περιαστικού, Εξωαστικού, καθώς και του Αστικού χώρου της Περιφέρειας Αττικής, µέσα από άλλους χώρους Φυσικού περιβάλλοντος που θα αποτελέσουν τις συνδέσεις τους, και θα χαρακτηρισθούν ως «προστατευόµενες Οικολογικές ιαδροµές» Η υλοποίησή του όµως σε ότι αφορά τις συνδέσεις περιορίζεται στις προστατευόµενες περιοχές Εθνικού και Περιφερειακού Επιπέδου. Στο τµήµα του που αφορά το «Οικολογικό δίκτυο της Πόλης» συνδέονται όλοι οι αστικοί βιότοποι και οι ελεύθεροι χώροι, οι λόφοι, και τα ρέµατα της Πόλης, οι περιοχές παρεµβάσεων στις µητροπολιτικές ζώνες πρασίνου (αεροδρόµιο Ελληνικού, Γουδί, Ζωγράφου, Ενοποίηση χώρων πρασίνου κοινωνικών και πολιτιστικών λειτουργιών, Πύργο Βασιλίσσης, Άλσος Συγγρού), καθώς και µε τα «Περιαστικα δάση αναψυχής» µε εκτεταµένο δίκτυο πεζοδρόµων και κατά το δυνατόν δηµιουργία «Πράσινων Ζωνών» Το «Οικολογικό δίκτυο πόλης» προωθείται κατ αρχήν στον Κεντρικό ήµο της Αθήνας µε αφετηρία την περιοχή της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων και σταδιακά αυξάνεται ο αριθµός των ήµων που το υλοποιούν. Παρουσιάζεται όµως αδυναµία σύνδεσης των τοπικών δικτύων. Σε ότι αφορά τα Νησιά ολοκληρώνεται η θεσµική θωράκιση του φυσικού περιβάλλοντος και ξεκινούν οι ολοκληρωµένες παρεµβάσεις σε ορισµένα από τα πλέον αξιόλογα Παράκτια Τοπία Τέλος στο σενάριο αυτό προκείµενου να ενισχυθεί ο ιεθνής ρόλος υποστηρίζονται κατάλληλες δράσεις -δραστηριότητες και υλοποιούνται σε σηµαντικό βαθµό κατάλληλα προγράµµατα. Στο πλαίσιο αυτό δηµιουργείται το «ιεθνές Κέντρο Περιβαλλοντικής και 389