ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ - ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ : ΖΑΡΑΓΚΑΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΠΡΑΤΣΟΥ ΣΟΦΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΕΒΕΖΑ 2007

2 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ 1.1 Τι είναι το χρηματιστήριο Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών Α.Ε. 1.3 Είδη χρηματιστηρίων. 1.4 Χρηματιστήριο ως αγορά. 1.5 Περίοδος μεγέθη 1.6 Οι Χρηματιστηριακοί τίτλοι Οι μετοχικοί χρηματιστηριακοί τίτλοι Πλεονεκτήματα / μειονεκτήματα του χρηματιστηρίου Μέλη του ΧΑΑ Χρηματιστές Αντικρυστές Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες Υποχρεώσεις και κυρώσεις των μελών του Χ.Α.Α Συνδρομητές του Χ.Α.Α Τα εποπτικά όργανα του Χ.Α.Α Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Αρμοδιότητες Της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 1.11 Σκοπός των Χρηματιστηρίων Αξιών Παράγοντες που επηρεάζουν την πορεία ενός Χρηματιστηρίου Αξιών Η διεθνής παρουσία του Χ.Α.Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΜΕΤΟΧΗ 2.1 Τι είναι μετοχή 2.2 Εννοιολογικό περιεχόμενο της Μετοχής

3 2 2.3 Κατηγορίες Μετοχών Τρόπος Μεταβίβασης Μετοχών Δικαιώματα Κομιστή Τιμή Έκδοσης. 2.4 Τιμές Μετοχών Ονομαστική Αξία Λογιστική Αξία Χρηματιστηριακή Αξία Χρηματιστηριακή αγορά μετοχών 2.5 Ημερήσια διακύμανση τιμών Μετοχών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΧΑΑ 3.1 Προϋποθέσεις Εισαγωγής Μετοχών στο ΧΑΑ( κύρια αγορά) 3.2 Απαιτούμενα Δικαιολογητικά για την Εισαγωγή Μετοχών στο ΧΑΑ Διαδικασία Εισαγωγής Μετοχών στο ΧΑΑ. 3.4 Εισαγωγή Μετοχών Ναυτικών Εταιριών στο ΧΑΑ 3.5 Προϋποθέσεις Εισαγωγής Μετοχών στο ΧΑΑ (παράλληλη αγορά) Προϋποθέσεις εισαγωγής μετοχών στη Νέα Χρηματιστηριακή Αγορά (ΝΕ.ΧΑ) Η δευτερογενής εισαγωγή μετοχών (Secondary listing) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Εισαγωγή Βιβλιογραφική Ανασκόπηση 4.2 Σύγχρονα υποδείγματα ανάλυσης μεταβλητότητας 4.4 Θεωρία των υποδειγμάτων ARCH και GARCH Μέθοδοι εκτίμησης των υποδειγμάτων ARCH και GARCH

4 3 4.5 Δεδομένα - Μεταβλητές 4.6 Μεθοδολογία Στοχαστική συμπεριφορά της Ελληνικής αγοράς Αποτελέσματα του Υποδείγματος GARCH ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ενασχόληση με τη δημιουργία μιας εργασίας αποφέρει θετικά αποτελέσματα για τους σπουδαστές, ειδικά όταν το θέμα προκαλεί το προσωπικό τους ενδιαφέρον. Έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με ιδιαίτερη θέληση και να δραστηριοποιηθώ ανάλογα, όταν συζήτησα το θέμα με τον κύριο Ζάραγκα και κατέληξα στην επιλογή του. Αμέσως συνειδητοποίησα τη σπουδαιότητα και τη σημασία του θέματος στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα και ενέργησα γρήγορα για τη συλλογή των στοιχείων. Στην προσπάθεια αυτή αρωγός ήταν ο καθηγητής της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου κύριος Ζάραγκας ο οποίος μου υπέδειξε τις πηγές, απ τις οποίες άντλησα την κατάλληλη βιβλιογραφία. Καταλήγοντας το σύντομο αυτό πρόλογο ελπίζω η προσπάθειά μου να είναι ικανοποιητική, να αποκομίσει θετικά σχόλια και εποικοδομητικές κρίσεις.

6 5 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 1.1 Τι είναι το χρηματιστήριο Χρηματιστήριο είναι το μέρος εκείνο όπου πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες τίτλων (δηλ. αξιών ή αντικειμένων), των οποίων οι τιμές διαμορφώνονται ανάλογα με την προσφορά και ζήτηση που υπάρχει στην αγορά. Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) ιδρύθηκε το 1876 με απόφαση του τότε Υπουργικού Συμβουλίου και λειτούργησε για πρώτη φορά το Με το Βασιλικό διάταγμα 12/1909 ορίστηκε ως μοναδικός χώρος για την εκτέλεση συμβάσεων και συναλλαγών σε τίτλους Δημοσίου, Τραπεζών και άλλων αναγνωρισμένων ανώνυμων εταιρειών. Μετατράπηκε σε Α.Ε. με το Νόμο 2324/1995, με το Δημόσιο να κατέχει το 100% του

7 6 κεφαλαίου. Από το 1996 ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση του, και σταδιακά, τμήμα του μετοχικού του κεφαλαίου πωλήθηκε σε επιλεγμένους θεσμικούς επενδυτές. Ακόμα, με το Ν.2937/2001 δόθηκε το δικαίωμα στο ΧΑΑ να απορροφήσει το Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών (ΧΠΑ) και να αποκτήσει όλες τις αρμοδιότητες, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ΧΠΑ, κάτι που ολοκληρώθηκε το 2002 και το ΧΑΑ μετονομάστηκε σε Χρηματιστήριο Αθηνών (ΧΑ). Κατά το 2000 ιδρύθηκε η εταιρεία συμμετοχών Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε. (ΕΧΑΕ), η οποία απέκτησε το 98,19% του τότε ΧΑΑ, ενώ το υπόλοιπο 1,81% ανήκε στο Κεντρικό Αποθετήριο Αθηνών Α.Ε. Η ΕΧΑΕ, στη συνέχεια, προχώρησε στην πλήρη χρηματοοικονομική αναδιάρθρωση του ομίλου, η οποία περατώθηκε το 2003, σύμφωνα με την οποία πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή των μετοχών των άλλων εταιρειών του ομίλου με μετοχές της ΕΧΑΕ. Μ' αυτό τον τρόπο, η ΕΧΑΕ είναι άμεσα ή έμμεσα ο μοναδικός μέτοχος των εταιρειών του ομίλου, δηλαδή του Χρηματιστηρίου Αθηνών, του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών, της Εταιρείας Εκκαθάρισης Συναλλαγών επί Παραγώγων, της Εταιρείας Ανάπτυξης Συστημάτων και Υποστήριξης Κεφαλαιαγοράς και του Χρηματιστηριακού Κέντρου Θεσσαλονίκης. Τον έλεγχο και την εποπτεία του ΧΑ, με βάση το Ν.3152/2003, ασκεί η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Στις , η Έκτακτη Γενική Συνέλευση των μετόχων της εταιρείας αποφάσισε, σύμφωνα με το Ν.3152/2003 με βάση τον οποίο επήλθε η πλήρης αποκρατικοποίηση του ομίλου της ΕΧΑΕ, την τροποποίηση του καταστατικού της, προκειμένου αυτό να προσαρμοστεί πλήρως στις διατάξεις του Ν.2190/1920, και εξέλεξε νέο Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από επτά μέλη εκ των οποίων δύο (2) είναι εκτελεστικά και δύο (2) ανεξάρτητα μη εκτελεστικά, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3016/2002. Σήμερα, στο ΧΑ διαπραγματεύονται τα παρακάτω είδη κινητών αξιών: Μετοχές εισηγμένων εταιρειών Δικαιώματα επί των μετοχών Παράγωγα χρηματιστηριακά προϊόντα Ομόλογα δημοσίου και διεθνών οργανισμών, όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

8 7 Ομολογιακά δάνεια εταιρειών Μετατρέψιμα ομολογιακά δάνεια Ομόλογα με ρήτρα ευρώ ή ξένου νομίσματος, Χρυσές λίρες και χρυσός Σκοπός του Χρηματιστηρίου Αθηνών Α.Ε. είναι η οργάνωση και υποστήριξη της λειτουργίας αγορών αξιών, παραγώγων, καθώς και άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Για την επίτευξη του σκοπού της, η εταιρεία μπορεί να ασκεί κάθε δραστηριότητα που αφορά σε: Σχεδιασμό, ανάπτυξη, δημιουργία και λειτουργία αγορών αξιών ή παραγώγων ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων. Καθορισμό κανόνων και διαδικασιών λειτουργίας των αγορών. Εισαγωγή χρηματοπιστωτικών μέσων προς διαπραγμάτευση στις αγορές. Καθορισμό των χαρακτηριστικών και προϋποθέσεων που απαιτούνται για την εισαγωγή των χρηματοπιστωτικών μέσων. Παρακολούθηση των συναλλαγών. Άσκηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που αφορούν σε θέματα που συνδέονται με τις αγορές, τα προϊόντα των αγορών και τα συστήματα λειτουργίας και εκκαθάρισης. Στο πλαίσιο του σκοπού της εταιρείας, η Διοίκηση και το προσωπικό καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς το επενδυτικό κοινό, τις εισηγμένες εταιρείες και τα μέλη του χρηματιστηρίου. Σχετικά με την οργανωτική δομή του ΧΑ, οι βασικές Διευθύνσεις για τη λειτουργία των αγορών είναι: - Διεύθυνση Συναλλαγών και Παρακολούθησης Αγορών - Διεύθυνση Εισηγμένων Τίτλων - Διεύθυνση Μάρκετινγκ - Διεύθυνση Πωλήσεων - Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης

9 8 - Διεύθυνση Ανάπτυξης Εργασιών Αγοράς Παραγώγων Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης Τμήμα Μάρκετινγκ Τμήμα Πωλήσεων Εντός του ΧΑ λειτουργεί και μονάδα εκπαίδευσης, η οποία παρέχει εκπαίδευση πάνω στα, θέματα των αγορών του ΧΑ, ενώ, ειδικότερα, προετοιμάζει τα στελέχη της αγοράς παραγώγων για τις διάφορες πιστοποιήσεις, όπως ειδικού διαπραγματευτή και εκκαθαριστή συναλλαγών. 1.2 Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών Α.Ε. Το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών (ΚΑΑ) ιδρύθηκε το 1991, και σήμερα ελέγχεται 100% από την ΕΧΑΕ. Είναι αρμόδιο για την εκκαθάριση και το διακανονισμό των συναλλαγών επί των μετοχών που είναι εισηγμένες στο ΧΑ, την καταχώριση των μεταβιβάσεων, των δεσμεύσεων και των βαρών των αξιών που είναι εισηγμένες στο ΧΑ, και την παροχή υπηρεσιών σε θέματα μερισμάτων, τοκομεριδίων, δωρεάν μετοχών, καθώς και την εκκαθάριση των συναλλαγών σε αυλούς τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου. 1.3 Είδη χρηματιστηρίων Εκτός από το ΧΑ, υπάρχουν και άλλα είδη Χρηματιστηρίων και συγκεκριμένα: Τα λεγόμενα Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων (Commodities Exchanges), όπου κλείνονται συμφωνίες και συνάπτονται συμβάσεις αγοραπωλησιών προϊόντων, με βάση το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, κτλ. Τα Ναυτιλιακά ή Χρηματιστήρια Ναύλων (Freight / Shipping Exchanges), που έχουν αντικείμενο τις ναυλώσεις, τις ασφαλίσεις και τις αποθηκεύσεις. Υπάρχουν επίσης και άλλα είδη Χρηματιστηρίων, όπως τα Χρηματιστήρια Έργων Τέχνης και το Χρηματιστήριο Εργασίας, που έχει μετεξελιχθεί σε σύγχρονη οργάνωση των αγορών εργασίας.

10 9 1.4 Χρηματιστήριο ως αγορά Το ΧΑ, είναι η αγορά όπου ανταλλάσσονται χρηματιστηριακές αξίες ή χρηματιστηριακοί τίτλοι που εκδίδονται από τις επιχειρήσεις ή το Κράτος και κρατούνται από τους επενδυτές. Το ΧΑ αποτελεί τμήμα της λεγόμενης "κεφαλαιαγοράς", σε αντιδιαστολή από τη "χρηματαγορά", που μαζί με τις νομισματικές αρχές συναποτελούν το Χρηματοοικονομικό Σύστημα μιας Χώρας. Η βασική διαφορά είναι ότι στη χρηματαγορά συναλλάσσονται τίτλοι διάρκειας μικρότερης από ένα έτος και έχουν συνήθως χαμηλότερο κίνδυνο αθέτησης σε σχέση με την κεφαλαιαγορά. Η κεφαλαιαγορά περιέχει όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες για τη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων έργων από τράπεζες ή από το Χρηματιστήριο. Ειδικότερα, οι μετοχικοί τίτλοι, που εκδίδονται από εταιρίες και διαθέτονται στο Χρηματιστήριο, δεν έχουν χρηματοδοτικές επιβαρύνσεις (τοκοχρεολύσια), καθότι οι επενδυτές που τους προμηθεύονται, γίνονται μέτοχοι των εταιριών. Το Χρηματιστήριο, ως αγορά, έχει τέσσερις τουλάχιστον βασικές διαφορές από τις γνωστές αγορές προϊόντων: Πρώτο. Στη χρηματιστηριακή αγορά ανταλλάσσονται σήμερα άϋλα και όχι υλικά προϊόντα. Αποτελούν τίτλους απαιτήσεων των επενδυτών και υποχρεώσεων των φορέων που τους εκδίδουν (αποϋλοποίηση των τίτλων). Δεύτερο. Η παραδοσιακή χρηματιστηριακή αγορά (κύρια αγορά) βρίσκεται σε συγκεκριμένο χώρο, αλλά με τις σημερινές συνθήκες της σύγχρονης ηλεκτρονικής τεχνολογίας, με πλήρες μηχανογραφημένο ηλεκτρονικό σύστημα, δίκτυα και διαδίκτυά, "τεχνητούς δορυφόρους" και το Internet, υπάρχουν τμήματα της όπου οι συναλλαγές γίνονται χωρίς να υπάρχει γεωγραφικός χώρος. Τρίτο. Η αξία των χρηματιστηριακών τίτλων (βασικά μετοχικών και ομολογιακών τίτλων), βρίσκεται στο ότι αυτοί ενσωματώνουν προσδοκίες για μελλοντικές αποδόσεις που αποφέρουν στους επενδυτές (αγορά προσδοκιών). Κατά συνέπεια, οι τιμές των

11 10 χρηματιστηριακών τίτλων διαμορφώνονται μεν καθημερινά σύμφωνα με το "νόμο της προσφοράς και της ζήτησης", αλλά συνεπηρεάζονται από τις προσδοκίες για το μέλλον των εταιριών που τους εκδίδουν. Εύλογα, οι προσδοκίες συνοδεύονται με κίνδυνο. Τέταρτο. Οι συναλλασσόμενοι επενδυτές, αγοραστές και πωλητές των χρηματιστηριακών τίτλων, δεν χρειάζεται να έχουν ειδικές γνώσεις για τα ηλεκτρονικά συστήματα, ούτε να παρευρίσκονται προσωπικά στις συναλλαγές τους, που διεκπεραιώνονται από μεσάζοντες (χρηματιστές), σύμφωνα με "εντολές" που τους δίνουν. Πέμπτο. Οι επενδυτές που έχουν αποκτήσει επαρκή αντίληψη και εξοικείωση με το Χρηματιστήριο και το τοπικό και το διεθνές χρηματιστηριακό περιβάλλον ονομάζονται "ώριμοι επενδυτές", καθότι είναι σε θέση να αξιοποιούν πιο αποτελεσματικά τις διαθέσιμες δυνατότητες και να επιτυγχάνουν σταθερά υψηλότερες αποδόσεις σ' αυτό. 1.5 Περίοδος - μεγέθη Παρακάτω γίνεται παρουσίαση των κυριοτέρων εξελίξεων του ΧΑΑ στη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας και περιλαμβάνονται τα παρακάτω μεγέθη: Αξία χρηματιστηριακών συναλλαγών Χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων τίτλων Δείκτης Τιμών ΧΑΑ Αριθμός εισηγμένων εταιριών στο ΧΑΑ Κερδοφορία επιχειρήσεων 1.6 Οι Χρηματιστηριακοί τίτλοι Οι χρηματιστηριακοί τίτλοι ή κινητές αξίες, όπως επίσης λέγονται, κατατάσσονται στις παρακάτω πιο ομοιογενείς κατηγορίες: Τίτλοι σταθερής απόδοσης (ομόλογα, ομολογίες και προνομιούχε μετοχές). Τίτλοι κυμαινόμενης απόδοσης (κοινές μετοχές). Κρατικοί τίτλοι ή δημόσιοι τίτλοι και ιδιωτικοί τίτλοι.

12 11 Τίτλοι εισηγμένοι στο Χρηματιστήριο Αξιών και μη εισηγμένοι τίτλοι, που η διαπραγμάτευση τους γίνεται εκτός ΧΑ. Τίτλοι ονομαστικοί και ανώνυμοι. Τίτλοι που κυκλοφορούν και όχι. Τίτλοι βραχυπρόθεσμης λήξης -εντός έτους- που συναλλάσσονται σι λεγόμενη χρηματαγορά και μακροπρόθεσμοι τίτλοι που συναλλάσσονται στην κεφαλαιαγορά και στη χρηματιστηριακή αγορά. Τίτλοι με πιο βέβαιη απόδοση και τίτλοι υψηλότερων αποδόσεων που περιέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Μετοχικοί τίτλοι εταιριών μεγάλης κεφαλαιοποίησης και χρηματιστηριακής αξίας και τίτλοι εταιριών μεσαίας και μικρής κεφαλαιοποίησης κι χρηματιστηριακής αξίας (μετοχές μεσαίας και μικρής κεφαλαιοποίηση "περιφερειακές μετοχές"). Ασφαλή και εγγυημένα χρεόγραφα και επισφαλή χρεόγραφα. Ομολογιακοί τίτλοι υψηλού κινδύνου. Τίτλοι με μεγάλη εμπορευσιμότητα και διαπραγματευτικό ενδιαφέρον οι ΧΑ και τίτλοι με μικρή εμπορευσιμότητα. Παρακάτω ασχολούμαστε με τα χαρακτηριστικά των κύριων χρηματιστηριακών τίτλων, με την πιο συνήθη ταξινόμηση τους στην πράξη: μετοχικούς, δανειακούς και μικτούς χρηματιστηριακούς τίτλους. Αναφερόμαστε και σε ορισμένα είδη χρηματιστηριακών τίτλων που δεν έχουν ακόμη εισαχθεί στη Χώρα μας. 1.7 Οι μετοχικοί χρηματιστηριακοί τίτλοι i. Κοινές μετοχές Οι κοινοί μετοχικοί τίτλοι έχουν τα εξής κύρια χαρακτηριστικά: (α) Ο επενδυτής αποκτά εταιρική ιδιότητα ως "μέτοχος", με συμμετοχή σε επιχειρηματικό κίνδυνο και ισότιμο δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη και στις ζημίες της επιχείρησης (τίτλοι μη σταθερού εισοδήματος), (β) Η συμμετοχική ιδιότητα έπεται στις υποχρεώσεις του παθητικού (χρέη προς τρίτους) των επιχειρήσεων, (γ) Οι κοινές ανώνυμες μετοχές είναι ομοιογενείς, ενιαίες, ισόποσες και ισότιμες, δηλαδή όλες έχουν την ίδια τρέχουσα χρηματιστηριακή

13 12 αξία (τιμή) στην αγορά, (δ) Είναι αδιαίρετες, δηλαδή δικαιούχος μιας μετοχής είναι μόνο ένας. Εάν υπάρχει συγκυριότητα, γίνεται αντιπροσώπευση με ένα νόμιμο πληρεξούσιο. (ε) Είναι ελεύθερα μεταβιβάσιμες, βάσει των εντολών αγορών και πωλήσεων που δίνονται από τους επενδυτές. Οι ονομαστικές μετοχές μεταβιβάζονται με εγγραφή σε ειδικό βιβλίο μετόχων της ΑΕ, που υπογράφεται και χρονολογείται και από τους δύο συναλλασσόμενους. Υπάρχουν και "δεσμευμένες ονομαστικές μετοχές" που για να μεταβιβαστούν απαιτείται έγκριση του ΔΣ ή της ΓΣ της ΑΕ. (στ) Έχουν μεταβαλλόμενη (κυμαινόμενη) και όχι σταθερή αξία. Η αξία (τιμή) των μετοχών που είναι εισηγμένες στο ΧΑ, καθορίζεται καθημερινά από την προσφορά και τη ζήτηση. Τιμές διαμορφώνονται στην αρχή, καθόλη τη διάρκεια των συναλλαγών και κατά το κλείσιμο (τιμή κλεισίματος). Η αξία των μετοχών μη εισηγμένων εταιριών αντιμετωπίζει προβλήματα αποτίμησης της "καθαρής θέσης" της επιχείρησης στον ισολογισμό (Συνολικό Παθητικό - Υποχρεώσεις προς Τρίτους = Ίδια Κεφάλαια = Μετοχικό Κεφάλαιο + Αποθεματικά κάθε φύσης). ii. Προνομιούχες Μετοχές Οι Προνομιούχες Μετοχές έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που ομοιάζουν με τις κοινές μετοχές και μερικά με τους ομολογιακούς τίτλους. Οι ΠΜ έχουν συνοπτικά τα εξής συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: (α) Είναι είτε ονομαστικές, είτε ανώνυμες. (β) Συνήθως δεν έχουν δικαίωμα ψήφου και συμμετοχής στη διαχείριση της εταιρίας. (γ) Έχουν ορισμένα προνόμια έναντι των κοινών μετόχων στην απόδοση μερίσματος ακόμη και σε περίπτωση μη ύπαρξης κερδών, καθώς και δικαίωμα προτίμησης στην περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου ή διακοπής των εργασιών και εκκαθάρισης της εταιρίας. Είναι δυνατόν να προβλέπεται δικαίωμα μετατροπής των ΠΜ σε κοινές μετοχές, οπότε ορίζεται και ο χρόνος μετατροπής. (δ) Δικαίωμα ανάληψης πρώτου μερίσματος, πριν από τις κοινές μετοχές. (ε) Λήψη μερίσματος ακόμη κι αν αποφασιστεί μη διανομή μερίσματος για τις κοινές μετοχές. Οι ανώνυμες ΠΜ έχουν δικαίωμα απολαβής τόκου μετά από τους ομολογιούχους, ανεξάρτητα από την ύπαρξη κερδών. (στ) Από άποψη φορολογικής μεταχείρισης των εταιριών, οι πληρωμές για ΠΜ

14 13 χειρίζονται ως μερίσματα μάλλον παρά ως πληρωμές για τόκους και δεν εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. (ζ) Προσελκύουν το ενδιαφέρον των επενδυτών, εκτός των άλλων, καθόσον είναι μετατρέψιμες σε κοινές μετοχές σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με έκδοση νέων μετοχών. 1.8 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ / ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ Οι επενδυτές έχουν ευχέρεια μεταβολής των θέσεων τους με πωλήσεις τίτλων που κατέχουν και με αγορά τίτλων με καλύτερες προοπτικές, χαμηλό συναλλακτικό κόστος, κλπ. Έτσι, το όλο πλέγμα των χρηματιστηριακών αγορών ενθαρρύνει τις επενδύσεις, κινητοποιώντας τις εγχώριες αποταμιεύσεις και συντελώντας στην προσέλκυση ξένων αποταμιεύσεων, στη διαδικασία των αποκρατικοποιήσεων (ιδιωτικοποιήσεων) των ΔΕΚΟ, κλπ. Το Χρηματιστήριο παρουσιάζει μια σειρά πλεονεκτημάτων σε σχέση με άλλες πηγές και μεθόδους μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Οι επιχειρηματικές μονάδες με θετικές προοπτικές συμβολής στην οικονομική ευημερία της κοινωνίας, διευκολύνονται να αντλούν πολύτιμους χρηματοδοτικούς πόρους (όπως έχει συμβεί σε επιχειρήσεις στη φάση της μετάβασης από την παραγωγή ιππήλατων κάρων στην παραγωγή αυτοκινήτων, κ.ο.κ.). Τα κυριότερα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του Χρηματιστηρίου παρουσιάζονται παραστατικά για ευκολία, στον Πίνακα 1.1. Τα πλεονεκτήματα του Χρηματιστηρίου παρέμεναν μέχρι τελευταία άγνωστα για τις περισσότερες ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και για τους Έλληνες αποταμιευτές. Αυτό αντανακλάται και με το γεγονός ότι το ελληνικό ΧΑ ως μέγεθος πράγματι δεν περιλαμβανόταν μέχρι πρόσφατα στο διεθνή κατάλογο των ΧΑ.

15 14 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 ΚΥΡΙΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Πρόσβαση σε κεφάλαια Χρόνος και κόστος συναλλαγών χρηματοδότησης έργων επιχειρηματικής Βραχυπρόθεσμη προοπτική προόδου Παρακώλυση δημιουργικότητας Βελτίωση του δημόσιου προφίλ της Μεγάλο βάρος στην απόδοση του εταιρείας και αναγνώρισης της από τους κεφαλαίου καταναλωτές Υποτίμηση επιχειρηματικής Ρευστότητα στους μετόχους / επενδυτές συμβολής Πειθαρχία της διοίκησης για επιδόσεις Κίνδυνος απώλειας ελέγχου Δυνατότητα εξαγορών επιχειρήσεων ιδρυτικών μελών (μετόχων)

16 15 Δυνατότητα ιδρυτών για διαφοροποίηση Αποφυγή υπερτίμησης και Διευκόλυνση και χαμηλό κόστος συνεπειών της κεφαλαίου Επικέντρωση στην αξία των Προσέλκυση ικανών διοικητικών μετοχών στελεχών Δυσκολίες αύξησης μεριδίου Διαφάνεια και ακρίβεια της διαχείρισης αγοράς με χαμηλό ποσοστό Διευκόλυνση στο σχεδιασμό της κέρδους διαδοχής Κόστος διατήρησης της εγγραφής Αγορά μετοχών από τοπικούς επενδυτές Ενίσχυση ανταγωνισμού των αγορών 1.9. Μέλη του ΧΑΑ Τα μέλη του ΧΑΑ διακρίνονται σε : Τακτικά Μέλη, που είναι οι χρηματιστές και οι Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες και Έκτακτα Μέλη που είναι οι αντικριστές Χρηματιστές Οι χρηματιστές είναι ο παλαιότερος «μηχανισμός» για τη μεταφορά των εντολών των επενδυτών στη χρηματιστηριακή αγορά.

17 16 Για τον διορισμό ενός χρηματιστή απαιτείται άδεια της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, η οποία χορηγείται μετά από επιτυχία σε ειδικές εξετάσεις και αφού πληρούν τα εξής προσόντα: Ηλικία τουλάχιστον 25 ετών και εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων ή είναι νόμιμα απαλλαγμένος. Πτυχίο ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Τριετή επαγγελματική εμπειρία στα χρηματιστηριακά θέματα η οποία αποδεικνύεται με βεβαίωση του ασφαλιστικού τομέα ή της φορολογικής αρχής και με επιστολή του εργοδότη. Να μην έχει καταδικαστεί για αδικήματα από εκείνα που αποτελούν κώλυμα για διορισμό σε θέση του δημοσίου υπαλλήλου. Ο χρηματιστής είναι έμπορος είναι έμπορος, υπόκειται σε κατάσταση πτώχευσης και είναι υποχρεωμένος να τηρεί τα εξής βιβλία, τα οποία θεωρούνται από το Τμήμα Χρηματιστηριακών Αξιών της Διεύθυνσης Κεφαλαιαγοράς: Το Σημειωματάριο, στο οποίο καταχωρούνται οι συναλλαγές που γίνονται από τον Χρηματιστή κατά την διάρκεια της συνεδρίασης. Το Βιβλιάριο τριπλότυπων πινακιδίων, στο οποίο μεταφέρονται από το Σημειωματάριο οι πράξεις, που έχουν διενεργηθεί χωριστά για κάθε πελάτη. Το ένα αντίτυπο παραδίδεται αυθημερόν στο Τμήμα Χρηματιστηρίων Αξιών της Διεύθυνσης Κεφαλαιαγοράς, το άλλο στον πελάτη και το τρίτο παραμένει στο στέλεχος του χρηματιστή. Βιβλίο κατάθεσης εγγυήσεων πελατών και Βιβλίο Ταμείο Ο χρηματιστής είναι υποχρεωμένος να μην ανακοινώνει το όνομα του πελάτη, εκτός αν ο πελάτης ρητώς το επιτρέπει. Απαγορεύεται επίσης στον χρηματιστή να διενεργεί για το δικό του λογαριασμό άμεσα ή έμμεσα χρηματιστηριακές συναλλαγές.

18 17 Οι χρηματιστές αγοράζουν και πωλούν χρεόγραφα ( μετοχές, ομολογίες κλπ) για λογαριασμό των πελατών τους. Οι χρηματιστές προσπαθούν να αγοράσουν όσο το δυνατόν φθηνότερα και να πουλήσουν όσο το δυνατόν ακριβότερα προς το συμφέρον των πελατών τους. Για την υπηρεσία τους αυτή εισπράττουν προμήθεια από 1% έως 5% της αξίας των συναλλαγών που εκτελούν Αντικρυστές Αυτοί είναι βοηθοί των χρηματιστών, κάθε χρηματιστής μπορεί να προσλάβει ένα έως δύο το πολύ αντικρυστές. Για τον διορισμό στη θέση του αντικρυστού απαιτούνται τα εξής: Συμπλήρωση του 21 ου έτους της ηλικίας Ελληνική Υπηκοότητα Απολυτήριο Λυκείου πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα Ο αντικρυστής διορίζεται με πράξη του Διοικητικού Συμβουλίου του Χρηματιστηρίου, έπειτα από αίτηση του μέλους και το κυριότερο δικαιολογητικό είναι η συμβολαιογραφική πράξη πληρεξουσιοδότησης του μέλους με την οποία παρέχεται στον υποψήφιο αντικρυστή το δικαίωμα εκφώνησης και αντιφώνησης. Ο αντικρυστής δεν πρέπει να παρέχει τις υπηρεσίες του σε περισσότερα από ένα μέλη. Για κάθε πράξη ή παράλειψη του αντικρυστή υπεύθυνος είναι ο χρηματιστής για λογαριασμό και εντολή του οποίου ενεργεί ο αντικρυστής Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες (ΑΧΕ) Οι Χρηματιστηριακές Εταιρείες είναι ένας νέος σχετικά θεσμός για τη χώρα μας ( Ν. 1086/1988). Η χρηματιστηριακή Εταιρεία πρέπει να είναι Ανώνυμος Εταιρεία (ΑΧΕ), με αποκλειστικό σκοπό τη διεξαγωγή χρηματιστηριακών συναλλαγών. Το μετοχικό της κεφάλαιο καταβάλλεται σε μετρητά και το ελάχιστο ύψος του είναι συνάρτηση του είδους των εργασιών που η κάθε μια εταιρεία επιδιώκει να πραγματοποιήσει.

19 18 Συγκεκριμένα ο Νόμος προβλέπει τρεις κατηγορίες ΑΧΕ. α) Εταιρείες με ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο ευρώ, που έχουν το δικαίωμα να κάνουν χρηματιστηριακές συναλλαγές μόνο κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του χρηματιστηρίου και μόνο για λογαριασμό των πελατών τους (συναλλαγές εντός κύκλου). β) Εταιρείες με ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο ευρώ, που έχουν το δικαίωμα να κάνουν χρηματιστηριακές συναλλαγές εντός και εκτός της διάρκειας της συνεδρίασης του Χρηματιστηρίου (συναλλαγές εντός και εκτός κύκλου) για λογαριασμό πελατών τους καθώς και για ίδιο λογαριασμό. γ) Εταιρείες με ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο ευρώ που έχουν όλα τα δικαιώματα της δεύτερης κατηγορίας χρηματιστηριακής εταιρείας και επιπλέον μπορούν να αναλάβουν την εκδόσεων νέων μετοχών και ομολόγων, σαν ανάδοχος (underwriter) της εκδότριας εταιρείας ή του Δημοσίου. Οι μετοχές της χρηματιστηριακής εταιρείας είναι ονομαστικές και μεταβιβάζονται έπειτα από προηγούμενη άδεια της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, με εξαίρεση την κληρονομική διαδοχή και γονική παροχή. Ούτε ο χρηματιστής ούτε ο αντικρυστής μπορούν να είναι μέτοχοι της ΑΧΕ. Για την ίδρυση της Χρηματιστηριακής Εταιρείας απαιτείται άδεια της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Για τις χρηματιστηριακές συναλλαγές της η Χρηματιστηριακή Εταιρεία διορίζει χρηματιστηριακό εκπρόσωπο, ο οποίος μπορεί να είναι χρηματιστής, οπότε αναστέλλεται η άσκηση του επαγγέλματος του. Ο ανώτερος αριθμός χρηματιστηριακών εκπροσώπων για κάθε Χρηματιστηριακή Εταιρεία καθορίζεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και κάθε Χρηματιστηριακός εκπρόσωπος αντιπροσωπεύει μια μόνο χρηματιστηριακή εταιρεία. Κάθε χρηματιστηριακή εταιρεία μπορεί να ορίζει και αντικρυστές με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις όπως τους χρηματιστές. Ο έλεγχος (τακτικός και έκτακτος) στις Χρηματιστηριακές Εταιρείες διενεργείται από ορκωτούς ελεγκτές μέλη του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Υποχρεώσεις και κυρώσεις των μελών του Χ.Α.Α.

20 19 Τα μέλη του Χ.Α.Α. έχουν τις εξής τακτικές υποχρεώσεις: Να ενημερώνουν καθημερινά το Χ.Α.Α. για τις συναλλαγές που υλοποίησαν. Να ενημερώνουν εβδομαδιαία την Ε.Κ. για τη χρήση των ιδίων κεφαλαίων, των δανείων και των μετοχών τους. Να ενημερώνουν μηνιαία την Ε.Κ. για τα μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα και για το συντελεστή φερεγγυότητας τους. Να εκδίδουν παραστατικά για τις συναλλαγές που τελείωσαν. Να τηρούν τα προβλεπόμενα από το νόμο φορολογικά στοιχεία και βιβλία. Οι κυρώσεις τις οποίες εισηγείται το Δ.Σ. του Χ.Α.Α. και αποφασίζει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για τα μέλη του Χ.Α.Α. είναι: α) προσωρινή μέχρι ένα μήνα αναστολή του δικαιώματος συμμετοχής σε συναλλαγές του Χ.Α.Α. β) Διαγραφή της ΕΠΕΥ από μέλους του Χ.Α.Α. εάν η Ε.Κ. κρίνει ότι: Δεν πληρούνται πλέον οι προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας του μέλους. Δεν διαθέτει τα απαραίτητα για τη Λειτουργία του τεχνικά και οικονομικά μέσα. Το μέλος υπόπεσε σε σοβαρά παραπτώματα ως προς την τήρηση των νομοθετικών ή κανονιστικών διατάξεων περί Κεφαλαιαγοράς. Σύμφωνα με τις ποινικές διατάξεις τα μέλη του Χ.Α.Α α) Τιμωρούνται με φυλάκιση και χρηματική ποινή όταν χρησιμοποιούν παραπλανητικά ή απατηλά μέσα ή μεθόδους, με σκοπό τον προσπορισμό περιουσιακού οφέλους για τους ίδιους ή για τρίτους. Σαν παραπλανητικό μέσο ή μέθοδος θεωρείται η πρόκληση ή η ματαίωση χρηματιστηριακής συναλλαγής για συγκεκριμένη κινητή αξία ή με οποιοδήποτε τρόπο επίδραση επί της συναλλαγής. β) Τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι 3 ετών και με χρηματική ποινή ή με μία αϊτό τις δύο. Όταν δεν τηρούν τα επιβαλλόμενα βιβλία και στοιχεία, ενεργούν για λογαριασμό

21 20 τους αμέσως ή εμμέσως χρηματιστηριακές συναλλαγές, αντιπροσωπεύουν Α.Ε., της οποίας οι μετοχές είναι εισαγμένες στο Χ.Α.Α., ασκούν άλλη εμπορία εκτός του χρηματιστή ή αντικρυστή και ανακοινώνουν το όνομα του εντολέα στον αντισυμβαλλόμενο χρηματιστή, χωρίς την άδεια του τελευταίου. γ) Τιμωρούνται με φυλάκιση και χρηματική ποινή χρηματιστηριακοί εκπρόσωποι και τα μέλη του Δ.Σ. των Α.Χ.Ε. οι οποίοι εν γνώσει τους υποβάλλουν ψευδή και ανακριβή στοιχεία στην Ε.Κ. ή παραλείπουν την υποβολή στοιχείων ή παρεμποδίζουν με οποιονδήποτε τρόπο τη διενέργεια ελέγχου από την Ε.Κ. Σε Ε.Π.Ε.Υ., οι οποίες δεν είναι μέλη του Χ.Α.Α, και παραβιάζουν της διατάξεις της χρηματιστηριακής νομοθεσίας ή θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα των επενδυτών η EΚ. επιβάλλει πρόστιμο ανάλογα με το είδος της ΕΠΕΥ Συνδρομητές του Χ.Α.Α Συνδρομητές είναι όσοι έχουν δικαίωμα απλής εισόδου στο Χ.Α.Α. Α.Ε. κατά τις ώρες των συνεδριάσεων. Πριν από την εγκατάσταση του Αυτόματου Συστήματος Συναλλαγών με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι συνδρομητές συγκεντρώνονταν σε ειδικό χώρο στην αίθουσα συναλλαγών. Κατόπιν παρακολουθούσαν τις συνεδριάσεις σε ειδικό χώρο στον εξώστη. Από τον Απρίλιο του 2001, αφού η αίθουσα συνεδριάσεων καταργήθηκε σαν χώρος συναλλαγών, μεταφέρθηκαν σε αίθουσα στην Ασκληπιού 15 και Ακαδημίας. Οι συνδρομητές εγκρίνονται από το Δ.Σ. του Χ.Α.Α. Α.Ε. και την EX., μετά από αίτηση τους, που υπογράφουν δύο τακτικά μέλη. Έχουν δελτίο εισόδου και πληρώνουν μηνιαία συνδρομή. Λεν επιτρέπεται να συνάπτουν απευθείας συναλλαγές με άλλους συνδρομητές Τα εποπτικά όργανα του Χ.Α.Α. Το Χ.Α.Α. ελέγχεται και παρακολουθείται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας μέσω της Διεύθυνσης Πιστωτικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων και από την Επιτροπή

22 21 Κεφαλαιαγοράς (EX.).Οι αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Πιστωτικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων είναι: - η ανάλυση των εξελίξεων στην εγχώρια και στις διεθνείς αγορές του κεφαλαίου - η επεξεργασία και διαμόρφωση προτάσεων κυβερνητικής πολιτικής σε θέματα κεφαλαιαγοράς - η εναρμόνιση της νομοθεσίας με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο - η εποπτεία της τήρησης της νομιμότητας όλων των φορέων της κεφαλαιαγοράς και του Χρηματιστηρίου. Σε αυτή τη Διεύθυνση υπάγεται και ο Κυβερνητικός Επόπτης ο οποίος ορίζεται από το ΥΠΕΘΟ. Ο Κυβερνητικός Επόπτης παρακολουθεί τη διεξαγωγή συναλλαγών και βασική αρμοδιότητα του είναι να εποπτεύει αν όλα τα διαπραγματευόμενα μέρη συμμορφώνονται με τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είναι Ν.Π.Δ.Δ. με έδρα την πόλη των Αθηνών και εποπτεύεται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Οι αρμοδιότητες της ασκούντα: από δύο όργανα: το επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο και την τριμελή Επιτροπή. Το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) αποτελείται από τον Πρόεδρο, δύο Αντιπροέδρους (Α και Β) και 4 μέλη. Ο Πρόεδρος και οι δύο Αντιπρόεδροι διορίζονται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας(ΥΠΕΘΟ). Τα υπόλοιπα τέσσερα μέλη εκλέγονται από κατάλογο 12 υποψηφίων που υποβάλλεται από κοινού από την Τράπεζα της Ελλάδος, το Δ.Σ. του "Χ.Α.Α.", την Ένωση θεσμικών Επενδυτών και το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών και διορίζονται με απόφαση του ΥΠΕΘΟ. Τα μέλη του Δ.Σ. πρέπει να είναι πρόσωπα αναγνωρισμένου κύρους και να διαθέτουν ειδικές γνώσεις και εμπειρία σε θέματα κεφαλαιαγοράς. Ο Πρόεδρος και οι Αντιπρόεδροι είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης και οι αποδοχές τους καθορίζονται από τον ΥΠΕΘΟ σε επίπεδα αμοιβών διοικητή και υποδιοικητών αντίστοιχα της Τράπεζας της Ελλάδος.

23 22 Η θητεία του Δ.Σ. είναι πενταετής. Ο Πρόεδρος και οι δύο Αντιπρόεδροι μπορούν να αναδιορίζονται, αλλά η συνολική θητεία καθενός δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 χρόνια. Τα λοιπά μέλη αναδιορίζονται ελεύθερα. Η Εκτελεστική Επιτροπή αποτελείται από τον Πρόεδρο και τους 2 Αντιπροέδρους του Δ.Σ. Συγκαλείται από τον Πρόεδρο ή τον πρώτο Αντιπρόεδρο, εφόσον υπάρχει ειδική έγγραφη εντολή του Προέδρου. Συνεδριάζει τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, εφόσον παρίστανται αυτοπροσώπως τουλάχιστον 2 από τα μέλη της. Οι αποφάσεις της Εκτελεστικής Επιτροπής λαμβάνονται με δύο θετικές ψήφους. Σε περιπτώσεις ισοψηφίας το θέμα παραπέμπεται στο Δ.Σ. Ο βασικός ρόλος της Ε.Κ. είναι η διασφάλιση της ομαλής και εύρυθμης λειτουργίας της κεφαλαιαγοράς και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς της αγοράς. Είναι η βασική υπεύθυνη για τον έλεγχο της σωστής εφαρμογής των διατάξεων της σχετικής νομοθεσίας και πρωταρχικά υπεύθυνη για την προστασία των επενδυτών. Οι αρμοδιότητες της Ε.Κ είναι οι παρακάτω: α) Εποπτεία χρηματιστηριακών εταιριών, Ε.Π.Ε.Υ., Α.Ε.Δ.Α.Κ., Ε.Ε.Χ. και Α.Ε.Λ.Δ.Ε.. β) Θέσπιση κανονιστικών αποφάσεων που αφορούν τη σύμφωνα με το νόμο ομαλή λειτουργία της αγοράς, διαδικασία προληπτικού ελέγχου και την προστασία των επενδυτών. γ) Παροχή αδειών για την ίδρυση Α.Χ.Ε., Ε.Π.Ε.Υ., Ε.Ε.Χ. και Α.Ε.Δ.Α.Κ. δ) Παροχή αδειών για τη διενέργεια δημόσιας εγγραφής σε κινητές αξίες στην Ελλάδα. ε) Λήψη μέτρων και επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις της χρηματιστηριακής νομοθεσίας. Συγκεκριμένα: Ελέγχει την φερεγγυότητα, τη ρευστότητα, την κεφαλαιακή επάρκεια των εποπτευομένων εταιριών και αν τηρούν τον Κώδικα Δεοντολογίας, και γενικότερα τη χρηματιστηριακή νομοθεσία. Ελέγχει τη χρήση κεφαλαίων με βάση τα αναγραφόμενα στα ενημερωτικά δελτία κατά την εισαγωγή των εταιριών στο Χ.Α.Α Προβαίνει σε αναστολή διαπραγμάτευσης ή τοποθέτηση υπό επιτήρηση μετοχών, διαγραφή εταιριών και διερευνά καταγγελίες του επενδυτικού κοινού.

24 23 Για να προστατεύσει τον επενδυτή η Ε.Κ. έχει θεσπίσει και εφαρμόσει τους ακόλουθους κώδικες. Κώδικα Δεοντολογίας Λειτουργίας Ε.Π.Ε.Υ. Κώδικα Δεοντολογίας Θεσμικών Επενδυτών Κανονισμό Αναδοχών. Κανονισμό Συμπεριφοράς Εισαγμένων Εταιρειών. Οι πόροι της Ε.Κ. προέρχονται από εισφορά επί των νέων εκδόσεων κινητών αξιών που εισάγονται στο Χ.Α.Α., από το ποσοστό που καταβάλλουν τα μέλη του επί των συναλλαγών στο χρηματιστήριο, από ποσοστό επί των καθαρών κερδών του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών και από εισφορές από τους εποπτευόμενους φορείς. Η EX. δεν επιχορηγείται από πόρους του κρατικού προϋπολογισμού Αρμοδιότητες της επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του Χρηματιστηρίου, καθότι έχει μια σειρά από αποφασιστικές αρμοδιότητες καθώς και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες. 1. Αποφασιστικές Αρμοδιότητες Οι κυριότερες αποφασιστικές αρμοδιότητες είναι οι εξής: α) Η χορήγηση αδειών σύστασης Χρηματιστηριακών Εταιριών, μετατροπής Α. Ε. σε Χρηματιστηριακές Εταιρείες και εγκατάσταση και λειτουργία στην Ελλάδα αλλοδαπών Χρηματιστηριακών Εταιριών. β) Η χορήγηση αδείας για την ίδρυση Εταιρείας Διαχειρίσεως Αμοιβαίων Κεφαλαίων και Εταιρείας Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου. γ) Η χορήγηση αδείας στους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς για την έκδοση στην Ελλάδα ομολογιών και γενικώς άντλησης κεφαλαίων από την ελληνική αγορά κεφαλαίων. δ) Έγκριση του διορισμού χρηματιστηριακών εκπροσώπων των ΑΧΕ και χρηματιστών. ε) Έγκριση εισαγωγής μετοχών Α.Ε. στο Χρηματιστήριο Αθηνών τόσο στην Κύρια όσο και στην Παράλληλη Αγορά. στ) Η λήψη αποφάσεων για τη διαγραφή κινητών αξιών από το Χρηματιστήριο.

25 24 ζ) Ο καθορισμός (με απόφαση) νέων χρηματιστηριακών πραγμάτων και ο προσδιορισμός των όρων και προϋποθέσεων έκδοσης και εισαγωγής τους στο ΧΑΑ προς διαπραγμάτευση. Οι αποφάσεις της Ε.Κ. δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. 2. Γνωμοδοτικές Αποφάσεις Η Ε.Κ. έχει μια σειρά από γνωμοδοτικές αρμοδιότητες. Ειδικότερα η Ε.Κ. γνωμοδοτεί: α) Για την άρση της λειτουργίας μιας Χρηματιστηριακής Εταιρείας. β) Για το ύψος του ελάχιστου καταβεβλημένου κεφαλαίου μιας Χρηματιστηριακής Εταιρείας, γ) Για τα δικαιώματα των μελών της Χρηματιστηριακής Εταιρείας. δ) Για τον Κανονισμό Εποπτείας του Χρηματιστηρίου καθώς και για τα βιβλία και στοιχεία που πρέπει να τηρούν τα μέλη του Χρηματιστηρίου. ε) Για την αλλαγή του Κανονισμού λειτουργίας του Χρηματιστηρίου. στ) Για την ίδρυση νέων Χρηματιστηρίων κ.λπ. Οι αρμοδιότητες της Ε.Κ. ασκούνται από το Διοικητικό Συμβούλιό της, το οποίος μπορεί να παραχωρεί ορισμένες αρμοδιότητες στην Εκτελεστική Επιτροπή Σκοπός των Χρηματιστηρίων Αξιών Σήμερα για να δημιουργηθεί μια αξιόλογη επιχείρηση χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια. Επίσης οι επιχειρήσεις, που ήδη λειτουργούν, χρειάζονται κεφάλαια για να επεκτείνουν τις δραστηριότητες του ή να εκσυγχρονίσουν τον εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις τους. Οι επιχειρηματίες λοιπόν ή καταφεύγουν στον τραπεζικό δανεισμό, που όμως είναι συνήθως βραχυπρόθεσμος και ακριβός (τόκοι, διάφορες εγγυήσεις που ζητούν οι τράπεζες) ή στη χρηματιστηριακή αγορά. Στο Χρηματιστήριο Αξιών (Χ.Α.) με τη διάθεση τίτλων στο ευρύ επενδυτικό κοινό, επιτυγχάνουν όπως λέγεται πρωτογενή χρηματοδότηση. Τα κεφάλαια αντλούνται απ' ευθείας από τους επενδυτές, ώστε το

26 25 χρήμα που πλεονάζει να εξυπηρετεί παραγωγικούς σκοπούς. Επίσης η εισαγωγή μιας εταιρίας στο Χ.Α. της δίνει κύρος και την κάνει γνωστή στο ευρύ κοινό. Εκτός από τις επιχειρήσεις μπορούν να αντλούν κεφάλαια από το ευρύ επενδυτικό κοινό, μέσω του Χρηματιστηρίου, το Κράτος, οι Δημόσιοι Οργανισμοί και οι Τράπεζες εκδίδοντας ομολογιακά δάνεια. Το Χ.Α. δίνει την εναλλακτική δυνατότητα στους αποταμιευτές να τοποθετήσουν τις οικονομίες τους σε μετοχές και ομολογίες που θα τους αποφέρουν κέρδη ή ένα σταθερό εισόδημα. Είναι μια επενδυτική επιλογή με τεράστια πλεονεκτήματα και συντριπτική υπεροχή στις αποδόσεις, έναντι των καταθέσεων σε Τράπεζες, επενδύσεων σε γη, ακίνητα ή συνάλλαγμα. Στο Χ.Α. η προσφορά και η ζήτηση τίτλων γίνεται καθημερινά και με συνθήκες πλήρους δημοσιότητας. Αν δεν υπήρχε το Χ.Α. θα ήταν δύσκολο να συναντηθούν οι αγοραστές και οι πωλητές τίτλων και να οριστούν οι τιμές στις οποίες θα γίνονταν οι συναλλαγές. Στο Χ.Α. οι τιμές των συναλλαγών διαμορφώνονται από την προσφορά και τη ζήτηση τίτλων και δημοσιεύονται για να γίνονται σε όλους γνωστές. Έμπειροι επαγγελματίες, που είναι τα μέλη του Χ.Α., διενεργούν τις συναλλαγές για λογαριασμό των πελατών τους, γεγονός που συμβάλλει στην ταχύτητα της διεκπεραίωσης τους. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι αν δεν υπήρχαν τα Χρηματιστήρια Αξιών θα έπρεπε να εφευρεθούν Παράγοντες που επηρεάζουν την πορεία ενός Χρηματιστηρίου Αξιών Η ζήτηση χρηματιστηριακών τίτλων και συνεπώς η πορεία ενός Χρηματιστηρίου Αξιών επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως: 1) Από την οικονομική κατάσταση της χώρας Η οικονομική κατάσταση μιας χώρας επηρεάζει θετικά, ή αρνητικά τα κέρδη των εταιριών και συνεπώς τη ζήτηση για χρηματιστηριακούς τίτλους. Επίσης το επενδυτικό κοινό επηρεάζεται θετικά όταν κρίνει ότι η οικονομική κατάσταση είναι καλή και υπάρχουν προοπτικές βελτίωσης της. Επικρατεί, όπως λέγεται,

27 26 αισιοδοξία στην αγορά και αυξάνεται η ζήτηση χρηματιστηριακών τίτλων. Το αντίθετο συμβαίνει σε περίπτωση που η οικονομία βρίσκεται σε στασιμότητα και υπάρχει απαισιοδοξία για το μέλλον της 2) Από τον πληθωρισμό Το ύψος του πληθωρισμού είναι καθοριστικό για την ζήτηση χρηματιστηριακών τίτλων. Ο πληθωρισμός αναδιανέμει το εισόδημα από τους μισθούς στα κέρδη των εταιριών, γιατί οι εταιρίες προσπαθούν να ενσωματώσουν τον πληθωρισμό στο κόστος παραγωγής τους και στην τιμή πώλησης των προϊόντων τους. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξάνονται καθώς και τα μερίσματα που διανέμουν και οι επενδυτές στρέφονται προς την αγορά μετοχών. 3) Από τη φορολογία Αν το κράτος δίνει φορολογικές απαλλαγές στα εισοδήματα από χρηματιστηριακούς τίτλους, τότε αυτοί γίνονται ελκυστικότεροι για την τοποθέτηση των αποταμιεύσεων του κοινού. Αντίθετα αν από τη φορολογική πολιτική ευνοούνται οι καταθέσεις σε διάφορα πιστωτικά ιδρύματα, τότε το ενδιαφέρον των επενδυτών για χρηματιστηριακούς τίτλους μειώνεται. 4)Από το ύψος των επιτοκίων Τα υψηλά επιτόκια, όταν είναι μεγαλύτερα από το επίπεδο του πληθωρισμού, προκαλούν στροφή του επενδυτικού κοινού στην τραπεζική αγορά. Αντίθετα η μείωση των επιτοκίων τονώνει το ενδιαφέρον των επενδυτών για τη χρηματιστηριακή αγορά. 5) Από τις ισοτιμίες των νομισμάτων Οι διακυμάνσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία των νομισμάτων μπορεί να προκαλέσουν εισροή ξένων κεφαλαίων ή διαφυγή ντόπιων κεφαλαίων προς άλλες χώρες. Επίσης επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τις προσδοκίες των επενδυτών και συνεπώς τη ζήτηση χρηματιστηριακών τίτλων. 6) Από την οργάνωση του Χρηματιστηρίου Ένα καλά οργανωμένο Χρηματιστήριο εμπνέει εμπιστοσύνη στο επενδυτικό κοινό και προσελκύει περισσότερους μικρό-αποταμιευτές, σαν μέσο αξιοποίησης των οικονομιών τους.

28 27 7) Από την παιδεία και την πληροφόρηση του κοινού Όσο καλύτερα είναι πληροφορημένο το κοινό για το είδος των τίτλων που διαπραγματεύονται σ' ένα Χρηματιστήριο, ποιες είναι οι αποδόσεις που του αποφέρουν σε σχέση με άλλες τοποθετήσεις των κεφαλαίων του, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να επενδύσει σε χρηματιστηριακούς τίτλους. 8) Από την πολιτική κατάσταση της χώρας Η πολιτική αβεβαιότητα επηρεάζει αρνητικά την οικονομία μιας χώρας και τη χρηματιστηριακή αγορά. Ένας λόγος που η χρηματιστηριακή αγορά δεν αναπτύχθηκε στην Ελλάδα ήταν οι συχνές πολιτικές αναταραχές και οι πόλεμοι στους οποίους συμμετείχε η χώρα μας. 9) Από διάφορα διεθνή γεγονότα Διεθνή γεγονότα όπως συρράξεις, πόλεμοι, ανεργία, πετρελαϊκή κρίση επηρεάζουν τις χρηματιστηριακές αγορές σ' όλο τον κόσμο δυσμενώς. Οι επενδυτές στρέφονται σε τοποθετήσεις των κεφαλαίων τους με λιγότερο κίνδυνο και απομακρύνονται από το χρηματιστήριο ή κρατούν επιφυλακτική στάση. Υπάρχουν ορισμένοι δείκτες οι οποίο: δημοσιεύονται στον οικονομικό τύπο και δείχνουν τη θέση της οικονομίας και τη μελλοντική της κατεύθυνση. Οι οικονομικοί αυτοί δείκτες ονομάζονται Leading Indicators, Δείκτες ενδεικτικοί κατεύθυνσης σε ελεύθερη μετάφραση. Οι κυριότεροι απ' αυτούς είναι ο δείκτης του Ακαθαρίστου Εγχώριου Προϊόντος, ο δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής, ο δείκτης Απασχόλησης ή Ανεργίας, ο δείκτης Χονδρικής και Λιανικής Πώλησης, ο δείκτης του Πληθωρισμού και ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου, Έτσι θα λέγαμε ότι η ζήτηση χρηματιστηριακών τίτλων, μεταξύ άλλων, είναι το βαρόμετρο για την οικονομία μιας χώρας. Παρακάτω παρατίθεται σύντομα η ιστορία του Χ.Α.Α. τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια. Χωρίζεται σε περιόδους: α) Η πρώτη περίοδος είναι από το 1983 έως το Στην περίοδο αυτή θα λέγαμε ότι το ΧΑΑ βρισκόταν σε λήθαργο. β) Στη δεύτερη περίοδο από το 1987 έως το 1990 γνώρισε μια πρωτοφανή άνθηση στη μακρόχρονη ιστορία του.

29 28 γ) Η τρίτη περίοδος, από το 1991 έως το 1993, μπορεί να μην είναι από τις καλύτερες για το Χ.Α.Α., αλλά σ' αυτή συνέβηκαν πολλές σημαντικές αλλαγές στην οργάνωση και τη λειτουργία του. δ) Η περίοδος από το 1994 έως το ε) Η περίοδος που υπήρξε περίοδος ανάπτυξης και ωρίμανσης του ελληνικού Χρηματιστηρίου στ) Το έτος 2001 που εμφανίζεται κάμψη και ύφεση διεθνώς και επηρεάζει την πορεία του Χ.Α.Α Η διεθνής παρουσία του Χ.Α.Α To X.Α.Α. είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Χρηματιστηρίων (F.I.B.V.) και της Ομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Χρηματιστηρίων (FESE) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Κεφαλαιαγορών (Ε.C.M.I.) και μέλος (affiliate member) του Διεθνούς Οργανισμού Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO). Παράλληλα τα τελευταία χρόνια έχει ασχοληθεί με ιδέες και πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη σύνδεση των Χρηματιστηρίων της Ν.Α. Ευρώπης και Ν.Α. Μεσογείου και στην αναγνώριση του ρόλου του Χ.Α.Α. στην περιοχή. Οι πιο σημαντικές πρωτοβουλίες από αυτές είναι: Η δημιουργία της "Ελληνικής Αγοράς Αναδυόμενων Κεφαλαιαγορών". Ο προγραμματισμός για τη δημιουργία περιφερειακού δείκτη. Η υπογραφή συμφωνιών συνεργασίας με χρηματιστήρια της ευρύτερης περιοχής.

30 29 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΤΟΧΗ

31 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΜΕΤΟΧΗ 2.1. Τι είναι μετοχή Μετοχή είναι ένα μερίδιο στο κεφάλαιο μιας ανώνυμης εταιρείας. Προκειμένου να ιδρυθεί μια ανώνυμη εταιρεία συγκεντρώνεται ένα κεφάλαιο το οποίο διαιρείται σε μικρότερα ίσα μερίδια (μετοχές). Ο επενδυτής μπορεί να αγοράσει ένα μικρό ή ένα μεγαλύτερο μέρος μετοχών, ισάξιο του ποσού των χρημάτων που θέλει να επενδύσει. Από τη στιγμή που γίνεται μέτοχος μιας εταιρείας, γίνεται εν μέρει και ιδιοκτήτης της και μπορεί να συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη διαχείριση της Εννοιολογικό περιεχόμενο της Μετοχής

32 31 Μετοχές εκδίδουν οι Ανώνυμες Εταιρείες με μετοχικό κεφάλαιο Ευρώ και άνω. Το μετοχικό κεφάλαιο διατηρείται σε ίσα μέρη τα οποία αντιπροσωπεύονται από τις μετοχές. Η ονομαστική αξία των μετοχών μπορεί να είναι από 30 λεπτά έως 100 Ευρώ. Ο κάτοχος της μετοχής ονομάζεται μέτοχος και είναι συνεταίρος στην Ανώνυμη Εταιρεία (Α.Ε) κατά το ποσό των μετοχών του. Η μετοχή είναι ένας τίτλος που αντιπροσωπεύει ορισμένα δικαιώματα του μετόχου τα οποία είναι τα εξής: α) Στη συμμετοχή στα καθαρά κέρδη της Α.Ε (λήψη μερίσματος). β) Στη συμμετοχή στο προϊόν της εκκαθάρισης της εταιρικής περιουσίας (μετά την πληρωμή των πιστωτών της), σε περίπτωση διάλυσης της Α.Ε γ) Συμμετοχή στις Γενικές Συνελεύσεις των μετοχών (οι οποίες αποτελούν το κυρίαρχο όργανο της εταιρείας)και δικαίωμα ψήφου σ αυτές. δ) Δυνατότητα πρόκλησης της Γενικής Συνέλευσης σύμφωνα με το καταστατικό της Α. Ε ε) Δικαίωμα να ζητήσει 10 μέρες πριν τη Γενική Συνέλευση τον Ισολογισμό της Α.Ε μαζί με τις Εκθέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και των Ελεγκτών. στ) Δυνατότητα μεταβίβασης των μετοχών χωρίς περιορισμούς. ζ) Δικαίωμα προτίμησης κατά την έκδοση νέων μετοχών (υπό ορισμένους περιορισμούς). Η μοναδική υποχρέωση των μετοχών είναι η καταβολή της αξίας των μετοχών τους (περιορισμένη ευθύνη μετόχων) 2.3. Κατηγορίες μετοχών Οι μετοχές διακρίνονται σε κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο μεταβίβασης, τα δικαιώματα που παρέχουν στον κομιστή και την τιμή έκδοσης τους Τρόπος Μεταβίβασης Μετοχών

33 32 Οι μετοχές διακρίνονται σε ονομαστικές, ανώνυμες ή στον κομιστή, σε διαταγή και σε δεσμευμένες. Οι ονομαστικές μετοχές αναγράφουν το όνομα του κομιστή και η μεταβίβαση τους απαιτεί ειδική διαδικασία που προβλέπει ο νόμος. Αντίθετα, οι μετοχές στον κομιστή δεν αναγράφουν το όνομα του κομιστή, μεταβιβάζονται με απλή παράδοση και γι αυτό ονομάζονται ανώνυμες. Οι μετοχές σε διαταγή μεταβιβάζονται με οπισθογράφηση. Πρέπει να τονιστεί ότι η ελληνική νομοθεσία δεν προβλέπει την έκδοση μετοχών σε διαταγή. Οι δεσμευμένες μετοχές μεταβιβάζονται ύστερα από προηγούμενη έγκριση του οργάνου ( Διοικητικό Συμβούλιο ή Γενική Συνέλευση) που στο παρελθόν με απόφαση του δεσμεύθηκαν οι μετοχές Δικαιώματα Κομιστή Οι μετοχές διακρίνονται σε κοινές, προνομιούχες και επικαρπίας. Οι κοινές μετοχές ( common stocks) παρέχουν τα δικαιώματα ψήφου, προτίμησης σε περίπτωση έκδοσης νέων μετοχών, συμμετοχής στη διανομή των κερδών και συμμετοχής στη διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης κατά τη λύση της ανώνυμης εταιρείας. Οι προνομιούχες μετοχές (preferred stocks), εκτός από τα παραπάνω δικαιώματα των κοινών μετοχών, παρέχουν συνήθως μερικά από τα ακόλουθα πέντε προνόμια. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, οι προνομιούχες μετοχές παρέχουν όλα τα παρακάτω: Πρώτον, προηγούνται κατά τη διανομή του πρώτου μερίσματος. Ειδικότερα, αν τα κέρδη δεν επαρκούν για τη διανομή του πρώτου μερίσματος σε όλες τις μετοχές, οι προνομιούχες μετοχές θα λάβουν ολόκληρο το μέρισμα που τους αναλογεί, ενώ στις κοινές μετοχές θα κατανεμηθεί το υπόλοιπο ποσό των κερδών. Αν μάλιστα τα κέρδη είναι πολύ χαμηλά ώστε να μη καλύπτεται ούτε το πρώτο μέρισμα των προνομιούχων μετοχών, τότε το σύνολο των κερδών που προορίζεται για διανομή θα κατανεμηθεί μόνο στις προνομιούχες μετοχές. Δεύτερον, προηγούνται κατά τη διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης σε περίπτωση λύσεως της ανώνυμης εταιρίας. Συγκεκριμένα, επιστρέφεται πρώτα στους

34 33 προνομιούχους μετόχους το σύνολο της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους και έπειτα ικανοποιούνται οι κοινοί μέτοχοι. Τρίτον, μπορεί να είναι σωρευτικές (cumulative preferred stocks), δηλαδή να παρέχουν μέρισμα σε μία χρήση αθροιστικά και για άλλες προηγούμενες χρήσεις κατά τις οποίες η ανώνυμη εταιρία δεν είχε διανείμει μέρισμα στους μετόχους εξαιτίας ανυπαρξίας κερδών. Τέταρτον, σε ανυπαρξία κερδών παρέχουν τόκο επί της ονομαστικής αξίας τους. Όταν όμως οι προνομιούχες μετοχές έχουν αυτό το προνόμιο, τους αφαιρείται το δικαίωμα ψήφου. Πέμπτον, μπορεί να είναι συμμετοχικές προνομιούχες μετοχές (participating preferred stocks), δηλαδή να συμμετέχουν εξίσου με τις κοινές μετοχές στα κέρδη μετά την αφαίρεση του πρώτου μερίσματος και στο προϊόν της εκκαθάρισης της εταιρίας μετά την αφαίρεση της ονομαστικής αξίας τους. Οι προνομιούχες μετοχές σε μερικές απόψεις ομοιάζουν με τις ομολογίες, ενώ σε άλλες με τις κοινές μετοχές. Οι λογιστές θεωρούν το προνομιούχο μετοχικό κεφάλαιο ως ίδιο κεφάλαιο και το εμφανίζουν στην καθαρή περιουσία της εταιρίας. Όμως, τα χρηματοοικονομικά στελέχη θεωρούν το προνομιούχο κεφάλαιο ως ένα είδος κεφαλαίου το οποίο κατατάσσεται μεταξύ δανείων και κοινού μετοχικού κεφαλαίου. Ειδικότερα, όπως οι ομολογίες, οι προνομιούχες μετοχές επιβάλλουν στην εταιρία μία σταθερή ταμιακή εκροή, αλλά δεν έχουν κάποια ασφάλεια όπως συμβαίνει με πολλές ομολογίες (αν δεν πληρωθεί προνομιούχο μέρισμα, η εταιρία δεν μπορεί να υποχρεωθεί σε πτώχευση). Όπως οι κοινές μετοχές, οι προνομιούχες μετοχές αντιπροσωπεύουν την ιδιοκτησία της εταιρίας, αλλά δεν ωφελούνται από την αύξηση των κερδών ή δε συμμετέχουν στη διοίκηση με την αναλογία των κατόχων κοινών μετοχών. Κατά συνέπεια, από την πλευρά της εταιρίας, το προνομιούχο μετοχικό κεφάλαιο είναι λιγότερο επικίνδυνο από τις ομολογίες. Οι επενδυτές όμως θεωρούν το προνομιούχο μετοχικό κεφάλαιο περισσότερο επικίνδυνο από τις ομολογίες, επειδή οι απαιτήσεις των ομολογιούχων προηγούνται εκείνων των προνομιούχων μετόχων, τόσο σε περίπτωση εκκαθάρισης της εταιρίας όσο και σε περίπτωση διανομής κερδών.

35 34 Η ομοιότητα των προνομιούχων μετοχών με τις ομολογίες φαίνεται επίσης από το γεγονός ότι οι περισσότερες προνομιούχες μετοχές έχουν δυνατότητες ανάκλησης. Η εκδότρια εταιρία μπορεί να ανακαλέσει τις προνομιούχες μετοχές προκειμένου να εξαναγκάσει την απόσυρση της έκδοσης. Επειδή οι προνομιούχοι μέτοχοι μπορεί να μην είναι ευχαριστημένοι εξαιτίας της ύπαρξης δυνατότητας ανάκλησης των μετοχών τους, οι εταιρείες τους καταβάλλουν ένα τίμημα υπεράνω της ονομαστικής αξίας. Γενικά το τίμημα τείνει να είναι σχετικά χαμηλό και ελαχιστοποιείται με την πάροδο του χρόνου. Οι προνομιούχες μετοχές συνήθως ανακαλούνται περιοδικά με πληρωμές που γίνονται από την εκδότρια εταιρεία. Η περιοδική ανάκληση σημαίνει ανάκληση ενός ορισμένου αριθμού προνομιούχων μετοχών κάθε φορά έναντι ενός ποσού, το οποίο υπολογίζεται με βάση τα καθαρά κέρδη μετά την πληρωμή των προνομιούχων μερισμάτων. Ένας άλλος τρόπος απόσυρσης των προνομιούχων μετοχών είναι η μετατροπή τους σε κοινές μετοχές, αλλά σ αυτή την περίπτωση η απόφαση λαμβάνεται από τους προνομιούχους μετόχους μάλλον παρά από την εταιρεία. Το προνόμιο της μετατροπής δίνει στους επενδυτές το δικαίωμα να ανταλλάξουν μετατρέψιμες προνομιούχες μετοχές με κοινές μετοχές σε μία προκαθορισμένη τιμή ή δείκτη ανταλλαγής. Οι προνομιούχες μετοχές έχουν γενικά ονομαστική αξία. Η ύπαρξη ονομαστικής αξίας είναι απαραίτητη επειδή τα μερίσματα εκφράζονται ως ποσοστό της ονομαστικής αξίας. Προνομιούχες μετοχές χωρίς ονομαστική αξία εκφράζουν τα μερίσματα σε απόλυτο αριθμό. Τέλος οι μετοχές επικαρπίας εκδίδονται κατά την απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου και παραδίδονται στους μετόχους των οποίων οι μετοχές αποσβέστηκαν. Οι μετοχές αυτές δεν παρέχουν το δικαίωμα επιστροφής του εισφερθέντος κεφαλαίου κατά την εκκαθάριση της εταιρείας αφού η επιστροφή αυτή πραγματοποιήθηκε κατά την απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου. Επίσης οι μετοχές επικαρπίας δεν παρέχουν το δικαίωμα συμμετοχής στη διανομή του πρώτου μερίσματος. Οι αποσβεσθείσες μετοχές ακυρώνονται.

36 35 Η απόσβεση δεν αποτελεί μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ανώνυμης εταιρείας δεδομένου ότι γίνεται πάντοτε με τη χρησιμοποίηση σχηματισθέντων ειδικών αποθεματικών ή κερδών χρήσεως προς διανομή. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ μετοχών επικαρπίας και μετοχών θησαυροφυλακίου. Όταν ο νόμος επιτρέπει στις ανώνυμες εταιρείες να αγοράζουν δικές τους μετοχές, όπως τούτο συμβαίνει στις Η.Π.Α., δημιουργείται το φαινόμενο μια ανώνυμη εταιρεία να είναι μέτοχος του εαυτού της με μετοχές που έχει στο θησαυροφυλάκιο της. Οι μετοχές αυτές ονομάζονται μετοχές θησαυροφυλακίου Τιμή Έκδοσης Οι μετοχές διακρίνονται σε μετοχές εκδιδόμενες στο άρτιο, υπέρ το άρτιο και υπό το άρτιο. Μετοχές εκδιδόμενες στο άρτιο είναι αυτές των οποίων η τιμή διάθεσης είναι καθεμίας είναι με την ονομαστική αξία της. Μετοχές εκδιδόμενες υπέρ το άρτιο είναι εκείνες των οποίων η τιμή διάθεσης κάθε μετοχής είναι ανώτερη από την ονομαστική αξία της. Στην Ελλάδα απαγορεύεται η έκδοση μετοχών υπό το άρτιο. Όμως, είναι δυνατό να υπάρξει περίπτωση έμμεσης έκδοσης μετοχών υπό το άρτιο, αν υπερεκτιμηθούν οι εισφορές σε είδος. Κάτι τέτοιο προσπαθεί να αποτρέψει ο νομοθέτης επιβάλλοντας την αποτίμηση των εισφορών σε είδος από ειδική επιτροπή του άρθρου 9 του Ν Σε ορισμένες πολιτείες των Η.Π.Α, οι ανώνυμες εταιρείες μπορούν να εκδίδουν μετοχές σε τιμή κατώτερη του αρτίου. Το υπό το άρτιο τμήμα της μετοχής, δηλαδή η διαφορά μεταξύ ονομαστικής τιμής και τιμής έκδοσης, δεν θεωρείται ζημιά της ανώνυμης εταιρείας. Όταν εκδίδονται μετοχές υπό το άρτιο, οι κομιστές ευθύνονται απέναντι στους πιστωτές της ανώνυμης εταιρείας σε περίπτωση λύσεως της και αδυναμίας ικανοποίησης των απαιτήσεων τους, για το ποσόν της έκδοσης μετοχών υπό το άρτιο, ενώ αντίθετα δεν υποχρεώνονται οι μέτοχοι να καταλάβουν το ποσόν αυτό στην ανώνυμη εταιρεία.