ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ» Μύκητες. Διαχείριση Διατήρηση της Ποικιλότητας

Transcript

1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Οικολογίας και Ταξινομικής ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ» Μύκητες Διαχείριση Διατήρηση της Ποικιλότητας ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ/ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ» Γκόνου-Ζάγκου Ζ. Ακαδ. Έτος

2 Μύκητες Βιολογία, Ποικιλότητα, Σημασία

3 Τι είναι Μύκητες; Ξεχωριστό Βασίλειο Μικροοργανισμοί με σώμα (θαλλός) από μικροσκοπικά ινίδια υφές μυκήλιο

4 Υφές μυκηλίου στο μικροσκόπιο Τοίχωμα από χιτίνη ΖΓ

5 ΖΓ Μυκήλιο σε φυσικά υποστρώματα

6 Μυκήλιο σε καθαρή καλλιέργεια ΙΠ Αποικίες ΖΓ ΖΓ ΖΓ

7 Τι είναι Μύκητες; Ξεχωριστό Βασίλειο Μικροοργανισμοί με σώμα (θαλλός) από μικροσκοπικά ινίδια υφές μυκήλιο Αναπαραγωγή με σπόρια με ποικίλους τρόπους μικρομύκητες-μακρομύκητες (μανιτάρια)

8 Μυκήλιο και αναπαραγωγικές δομές Μικρομύκητες Sepedonium sp. ΖΓ Penicillium sp. Ι. Πυρρή

9 Μυκήλιο και αναπαραγωγικές δομές Καρποσώματα-βασιδιοκάρπια (βασιδιώματα) Polyporus arcularius Μακρομύκητες (μανιτάρια) ΖΓ

10 Μυκήλιο και αναπαραγωγικές δομές Discina sp. Καρποσώματα-ασκοκάρπια (ασκώματα) Morchella sp. Mακρομύκητες (μανιτάρια) ΖΓ

11 Τι είναι Μύκητες; Ξεχωριστό Βασίλειο Μικροοργανισμοί με σώμα (θαλλός) από μικροσκοπικά ινίδια υφές μυκήλιο Αναπαραγωγή με σπόρια με ποικίλους τρόπους μικρομύκητες-μακρομύκητες Θρέψη με προσρόφηση οργανικών ενώσεων από το περιβάλλονεξωκυτταρικά ένζυμα

12 Τι είναι Μύκητες; Θαλλός μυκήλιο-μυκηλιακά συστήματα Απεριόριστο δυναμικό ανάπτυξης Αναπαραγωγή με σπόρια Υψηλό δυναμικό διασποράς Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Μεταβολική δραστηριότητα Προσαρμογή και στρατηγική επιβίωσης πρωτογενείς και δευτερογενείς μεταβολίτες

13 Που ανήκουν οι Μύκητες; 5 kingdoms Whittaker (1969) Οργάνωση κυττάρων και τρόπος θρέψης

14 Που ανήκουν οι Μύκητες; 3 domains υπερβασίλεια επικράτειες πεδία Bacteria Archaea Eukarya Woese et al. (1990)

15 AMOEBOZOA (PROTOZOA) CHROMISTA (STRAMENOPILA) MYXOMYCOTA OOMYCOTA MICROSPORIDIA CHYTRIDIOMYCOTA FUNGI GLOMEROMYCOTA ZYGOMYCOTA ASCOMYCOTA BASIDIOMYCOTA [Anamorphic Fungi] Kirk et al Dictionary of Fungi. 10 th Ed.

16 Eubacteria Archaeobacteria Cabozoa Apusozoa Excavata Retaria Bikonts Rhizaria Cercozoa LUCA Neomura Eucarya Chromalveolata Kingdom Plantae Kingdom Chromista Alveolata

17 Amoebozoa Choanozoa Unikonts Opisthokonts Kingdom Animalia Kingdom Fungi Cavalier-Smith (2003)

18 Fungi Μύκητες Berbee et al. 2017

19 Πόσοι είναι οι Μύκητες; είδη Kirk et al είδη Hawksworth 2001, είδη O Brien et al. 2008, Blackwell 2011

20 Αριθμός μυκήτων AMOEBOZOA MYXOMYCOTA 1165 CHROMISTA OOMYCOTA 1036 FUNGI [συμπερ. ζύμες & λειχήνες] MICROSPORIDIA CHITRIDIOMYCOTA GLOMEROMYCOTA ZYGOMYCOTA ASCOMYCOTA BASIDIOMYCOTA Kirk et al Dictionary of Fungi. 10 th Ed.

21 Πόσοι είναι οι Μύκητες; είδη Kirk et al είδη Hawksworth 2001, είδη O Brien et al. 2008, Blackwell 2011 Που βρίσκονται οι Μύκητες; Στεριά, νερό, αέρα Ακραία ενδιαιτήματα (φυσικά-ανθρωπογενή) Ποικίλα υποστρώματα

22 Μύκητες οργανισμοί - κλειδιά σαπροτροφικοί συμβιοτικοί μυκορριζικοί ενδοφυτικοί λειχήνες με ζωϊκούς οργανισμούς παρασιτικοί-παθογόνοι Λειτουργικές ομάδες

23 Ποια η σημασία των Μυκήτων; Οικολογική Οικονομική περιβάλλον άνθρωπο

24 Οικολογική σημασία Καταλαμβάνουν συγκεκριμένες ποικίλες οικοθέσεις Επωμίζονται διαφορετικούς λειτουργικούς ρόλους Επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων Παρακολουθούν και ρυθμίζουν αλλαγές του οικοσυστήματος Συμβάλλουν στη σταθερότητα του οικοσυστήματος Αφανείς, γνωστοί-άγνωστοι οργανισμοί Κλίμακα μεγέθους-χώρου Συμπεριφορά στη φύση Ελάχιστοι ερευνητές Διεργασίες οικοσυστημάτων

25 Οικονομική σημασία αρνητικές Γεωργία-δασοπονία μυκόρριζες Τρόφιμα ζυμώσεις- ένζυμα βιολογικός έλεγχος επεξεργασία γεωργικών αποβλήτων αποικοδόμηση ξενοβιοτικών ουσιών βελτίωση ανάπτυξης και αντοχής φυτών, προστασία καλλιέργειες μανιταριών άγρια μανιτάρια κιτρικό οξύ Quorn tm συνέπειες ε φ α ρ μ ο γ έ ς θετικές Ιατρική-φαρμακολογία πενικιλλίνη αντιβιοτικά βιοενεργές ενώσεις κεφαλοσπορίνες κυκλοσπορίνες ημισυνθετικά φαρμακευτικά ποιότητα αέρα στατίνες Άλλες απορρυπαντικά αποχρωματισμός jeans

26 ΘΑ ΖΓ ΖΓ Καταναλωτές μυκήτων ΖΓ ΖΓ

27 ΖΓ Βασιδιομύκητες Pleurotus ostreatus ΖΓ Tuber spp.

28 Μελέτη Αξιοποίηση Διατήρηση μυκητολογικού υλικού Έρευνα Εφαρμογή

29 Διατήρηση μυκητολογικού υλικού Μυκητοθήκες ζωντανό Συλλογές Καλλιεργειών Μυκήτων αποξηραμένο Συλλογές Αποξηραμένων Δειγμάτων Μυκήτων Υλικό αναφοράς Γενετικό απόθεμα Βιολογικοί πόροι ΒΙΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

30 Μυκητοθήκη Συλλογές προσβάσιμες έγκυρες Συλλογές Καλλιεργειών Μυκήτων Ακρωνύμια ATCC UAMH CBS CABI DSMZ MUCL World Directory of Culture Collections of Microorganisms

31 Διατήρηση μυκητολογικού υλικού Μυκητοθήκη ATHUM Πανεπιστημίου Αθηνών Συλλογή Καλλιεργειών Συλλογή Αποξηραμένων Δειγμάτων

32 ATHUM Μυκητοθήκη

33 Υλικό αναφοράς Γενετικό απόθεμα Μυκητοθήκες δωρεά, ανταλλαγή, αγορά διευκρίνιση βιβλιογρ. δεδομένων επίλυση ταξινομικών προβλημάτων δημιουργία βάσης δεδομένων βιοποικιλότητας απομόνωση DNA εκτέλεση πειραμάτων-μελέτη ιδιοτήτων διατήρηση ποικιλότητας ex situ αξιοποίηση-αειφορική ανάπτυξη Εκπαίδευση Έρευνα Εφαρμογές

34 Μύκητες Διατήρηση ποικιλότητας ex situ Διατήρηση ποικιλότητας in situ? Αξιοποίηση-αειφορική ανάπτυξη Διαχείριση ποικιλότητας?

35 Μύκητες Προστασία-Διατήρηση-Διαχείριση Ποικιλότητας

36 εντατικοποίηση-αλλαγή χρήσης γης-διαχείριση Χάσιμο-υποβάθμιση-κατακερματισμός οικοτόπων εξαφάνιση υπέργηρων δένδρων - δασών μεγάλης ηλικίας μείωση διαθέσιμου νεκρού ξύλου αντικατάσταση ειδών δένδρων ρύπανση περιβάλλοντος ατμοσφαιρικοί ρύποι βαρέα μέταλλα ραδιονουκλίδια ξενοβιοτικές ενώσεις αλλαγή κλίματος Μύκητες υπερεκμετάλλευση βιολογικών πόρων Από τι κινδυνεύουν εντατική - ανεξέλεγκτη συλλογή (άγρια μανιτάρια, λειχήνες) αλλαγή ποσοτική και ποιοτική ειδών εισβάλλοντα είδη ανθρωπογενείς επεμβάσεις στο περιβάλλον

37 Μύκητες Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τη Διατήρηση των Μυκήτων (1985) European Council for the Conservation of Fungi ΕCCF Ευρωπαική Μυκητολογική Ένωση Διεθνής Εταιρία για τη Διατήρηση των Μυκήτων (2010) Διεθνής Μυκητολογική Ένωση

38 Μύκητες Ορφανά του Ρίο United Nations Conference on Environment and Development (UNCED) Convention on Biological Diversity (CBD) the conservation of biological diversity the sustainable use of its components the fair and equitable sharing of benefits arising from genetic resources

39 Μύκητες!Παραμελημένοι οργανισμοί! αφανείς, γνωστοί-άγνωστοι οργανισμοί κλίμακα μεγέθους-χώρου συμπεριφορά στη φύση ελάχιστοι ερευνητές Μη αναγνώριση των μυκήτων ως οντότητας αυτοτελούς

40 σύμπαν πλανήτης οικοσυστήματα ό ρ ι α η θ ι κ ή ς θ ε ώ ρ η σ η ς βράχοι ζωή Φυτά ζώα άνθρωποι είδος έθνος περιοχή φυλή οικογένεια εαυτός Nash, The Rights of Nature. A history of environmental ethics Εξέλιξη ηθικής υπόστασης Περιβαλλοντική ηθική

41

42 Μύκητες Απουσία σε εθνικά προγράμματα και διεθνείς συμφωνίες για την προστασία της φύσης (Συνθήκη Βέρνης 1979, Οδηγία Οικοτόπων-Natura 2000) Έλλειψη νομοθετικού πλαισίου προστασίας της ποικιλότητας

43 Μύκητες Strategic Plan for Biodiversity and the Aichi Targets Live in harmony with nature Species Survival Commission IUCN 5 specialist group Μικρομύκητες Μακρομύκητες

44 Μύκητες Απουσία ενιαίου διεθνούς / ευρωπαϊκού Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων Δυσκολία μελέτης και καταγραφής κατάστασης διατήρησης Κριτήρια IUCN μη εφαρμόσιμα στους μύκητες Ιδιαιτερότητες των μυκήτων ως οργανισμοί μέγεθος πληθυσμού διάρκεια ζωής χωρική κατανομή χρονική εμφάνιση δυναμική πληθυσμού έννοια του ατόμου!ανεπαρκής γνώση για την κατάσταση των μυκήτων!

45 Μύκητες The 33 Threatened Fungi in Europe Dahlberg & Croneborg 2003 Guidance for Conservation of Macrofungi in Europe Senn Irlet et al Distribution, ecology and status of 51 macromycetes in Europe - Results of the ECCF Mapping Programme Fraiture & Otto 2015 Ποιά η κατάσταση στην Ευρώπη

46 Μύκητες Εθνικοί / τοπικοί κατάλογοι ερυθρά δεδομένα με ή χωρίς IUCN κριτήρια (προσαρμοσμένα) είδη μακρομυκήτων 5500 είδη ως απειλούμενα σε τουλάχιστον 1 χώρα είδη για περαιτέρω εκτίμηση Επιλογή ειδών προς τελική αξιολόγηση Νομοθετικές ρυθμίσεις εθνικές/τοπικές για την προστασία κυρίως για την εκμετάλλευση ειδών Ποιά η κατάσταση στην Ευρώπη

47 Senn Irlet et al. 2007

48 Senn Irlet et al. 2007

49 Senn Irlet et al. 2007

50 Peintner et al. 2013

51 Fungus taxa (IUCN, )

52

53 Fungus taxa (IUCN, )

54 Fungus taxa (IUCN, ) 56 species Extinct in the wild (EW): 0 species Critically endangered (CR): 6 species Endangered (EN): 17 species Vulnerable (VU): 20 species Near threatened (NT): 6 species Least concern (LC): 3 species Data deficient (DD): 4 species

55

56

57 Ποιά η κατάσταση στην Ελλάδα Απουσία Εθνικού Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων Απουσία ενιαίου καταλόγου (Check List) Συγκέντρωση δεδομένων για τα είδη Μακρομύκητες

58 Ποιά η κατάσταση στην Ελλάδα Συγκέντρωση δεδομένων για τα είδη Αυξανόμενη γνώση για την ποικιλότητα, εξάπλωση, οικολογία Ελάχιστα δεδομένα για την κατάσταση φυσικών πληθυσμών Ελάχιστα συγκριτικά στοιχεία από το παρελθόν Δύσκολη εκτίμηση για το είδος και το βαθμό απειλής με τα κριτήρια του IUCN (1) Γεωγραφική εξάπλωση είδους (2) Μέγεθος πληθυσμού είδους (3) Αλλαγή των δεδομένων στον χρόνο Μακρομύκητες

59 Ποιά η κατάσταση στην Ελλάδα The 33 Threatened Fungi in Europe Dahlberg & Croneborg 2003 Fungus taxa (IUCN, ) 14 είδη 1 είδος Μακρομύκητες

60 Pleurotus nebrodensis ssp. nebrodensis Ιταλία Ελλάδα Cachrys ferulacea ΖΓ ΖΓ ΖΓ

61 Ποιά η κατάσταση στην Ελλάδα Απουσία νομοθετικών ρυθμίσεων για την προστασία (Φορείς Διαχείρισης, Δασαρχεία-ΔΑΔ) Αναφορά μακρομυκήτων (μανιταριών) ως δασικό μη ξυλώδες δασικό προϊόν καθιέρωση θεσμικού πλαισίου για συλλογή - διάθεση εμπορία μακρομυκήτων πιστοποίηση αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών διασφάλιση ποιότητας, δημόσιας υγείας, αειφορικής αξιοποίησης προστασία ποικιλότητας

62 Senn Irlet et al. 2007

63 Πλαίσιο για τη χάραξη της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα αποτελούν: α. οι επιστημονικές διαπιστώσεις για τον πλούτο, τις αξίες και τις απειλές της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα, β. το νομικό πλαίσιο που δεσμεύει την ελληνική πολιτεία - εθνικό, διεθνές και Κοινοτικό - συμπεριλαμβανομένου και αυτού που εναρμονίζει στο δίκαιο της χώρας μας διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις και ευρωπαϊκές οδηγίες, γ. το στρατηγικό πλαίσιο, όπως οριοθετείται από διάφορα εθνικά, κοινοτικά και διεθνή κείμενα,τα οποία η χώρα μας έχει αποδεχθεί, δ. το σύνολο των γενικών αρχών που θεωρούνται εκ των προτέρων αποδεκτές, καθώς προκύπτουν από ηθικές επιταγές, τις εθνικές μας ανάγκες και δυνατότητες, καθώς και από τις αντίστοιχες επιστημονικές προσεγγίσεις, ε. η ενσωμάτωση της διατήρησης και της αειφορικής χρήσης της βιοποικιλότητας σε ένα Εθνικό Στρατηγικό πλαίσιο, στ. η διατήρηση, η αποκατάσταση και η ενδυνάμωση των δράσεων ενίσχυσης της βιοποικιλότητας σε όλη την επικράτεια, και ζ. η μακροπρόθεσμη διατήρηση της λειτουργίας, προσαρμογής και εξέλιξης της βιοποικιλότητας και η ισότιμη κατανομή των ωφελειών της.

64 Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization to the Convention on Biological Diversity (2010) Nagoya Protocol on Access and Benefit Sharing (ABS) Προστασία-Διατήρηση-Διαχείριση Ποικιλότητας Προβληματισμός;

65 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Οικολογίας και Ταξινομικής ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ» Μύκητες Διαχείριση Διατήρηση της Ποικιλότητας ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ/ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ» Γκόνου-Ζάγκου Ζ. Ακαδ. Έτος