ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΓΩΓΟΥ ΜΑΡΙΑ-ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΓΩΓΟΥ ΜΑΡΙΑ-ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΓΩΓΟΥ ΜΑΡΙΑ-ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΤΙΣ ΒΕΝΘΙΚΕΣ ΒΙΟΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΦΑΝΕΡΟΓΑΜΟΥ POSIDONIA OCEANICA ΣΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΟ ΣΤΕΝΟ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΔΡ. Δρόσος Κουτσούμπας Βελεγράκης Αντώνης ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2009

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΒΕΝΘΟΣ ΑΝΘΟΦΟΡΑ ΦΥΤΑ / ΦΑΝΕΡΟΓΑΜΑ ΒΙΟΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΚΙΝΗΤΟΥ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΦΑΝΕΡΟΓΑΜΩΝ Posidonia oceanica ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΛΟΙΩΝ (ship waves) ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ & ΑΝΘΡΩ/ΓΕΝΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΛΕΣΒΟ ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 19 2.ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ 2.1 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΟΡΕΙΑΣ ΠΛΟΙΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΣΧΕΔΙΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Posidonia oceanica ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΠΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΜΟΝΟΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ) ΠΟΛΥΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΒΙΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΑΛΑΤΟΤΗΤΑ-PH-ΒΑΘΟΣ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΔΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΙΔΩΝ ΜΑΛΑΚΙΑ 44 2

3 ΤΡΟΧΩΖΩΑ ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΗ ΓΥΜΝΟΒΡΑΝΧΙΟ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΙΔΩΝ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΑΦΘΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΙΔΩΝ ΑΝΑ ΣΤΑΘΜΟ/ΔΕΙΓΜΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ (ΜΑΚΡΟΒΕΝΘΟΣ) ΑΦΘΟΝΙΑ ΑΤΟΜΩΝ ΑΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΑΦΘΟΝΙΑ ΑΤΟΜΩΝ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΣΤΑΘΜΟ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΒΙΟΜΑΖΑ Posidonias Oceanica ΒΙΟΜΑΖΑ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΚΥΡΙΑΡΧΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΔΟΜΗΣ ΤΩΝ ΒΙΟΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΠΡΙΝ (BEFORE) ΚΑΙ ΜΕΤΑ (AFTER) ΤΟ ΠΕΡΑΣ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ 80 4.ΣΥΖΗΤΗΣΗ 4.1 ΑΒΙΟΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΦΑΝΕΡΟΓΑΜΟΥ Posidonia oceanica ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟΣ ΚΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ (SHIP WAVES) KAI Posidonia oceanica ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 6.1 ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 97 7.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 7.1 ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΡΧΕΙΑ EXCEL

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η διερεύνηση της επίδρασης των κυματισμών που παράγουν διερχόμενα πλοία στους βενθικούς οργανισμούς που σχετίζονται με λειμώνες του φανερόγαμου, Posidonia oceanica. Δείγματα μακροπανίδας πάρθηκαν από λειμώνες Posidonia oceanica που βρίσκονται σε αβαθείς περιοχές του Στενού της Μυτιλήνης πριν και μετά την διέλευση ενός συμβατικού και ενός ταχύπλοου πλοίου. Οι κυματικές συνθήκες κατά την διεξαγωγή του πειράματος καταγράφηκαν με την βοήθεια ειδικών οργάνων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην δομή/βιοποικιλότητα των βενθικών ασπόνδυλων πριν και μετά το πέρας των κυματικών συμβάντων. Εξαίρεση αποτέλεσε η τιμή της βιομάζας της μακροπανίδας η οποία μειώθηκε πολύ σημαντικά μετά την έκθεση της στους κυματισμούς από τα πλοία, γεγονός που αποδίδεται στην απομάκρυνση λίγων επιβενθικών οργανισμών με μεγάλο όγκο, που δεν διαθέτουν ισχυρούς μηχανισμούς αντίδρασης σε έντονα κυματικά φαινόμενα. 4

5 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Οι ανά τον κόσμο οικολογικές και περιβαλλοντικές μελέτες, πραγματοποιούνται έτσι ώστε να επιτευχθούν οι καταλληλότερες λύσεις που να ικανοποιούν και την άμεση εξυπηρέτηση της ανθρωπότητας αλλά και την διατήρηση του περιβάλλοντος. Μια από τις σημαντικότερες αναγκαιότητες τις ανθρώπινης κοινωνίας ιδιαίτερα στη χώρα μας - λόγο γεωμορφίας -, είναι η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία. Δεκάδες δρομολόγια πραγματοποιούνται καθημερινά στο Αιγαίο πέλαγος, στο Ιώνιο και σε όλες τις ελληνικές θάλασσες, με σκοπό την επικοινωνία των νησιών με τις ηπειρωτικές περιοχές της Ελλάδος αλλά και άλλων χωρών. Γενικότερα η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία θεωρείται ότι επιβαρύνει το περιβάλλον με τα καύσιμα και με τα απόνερα που αποβάλει στην θάλασσα καθώς και με τα τυχών ατυχήματα που κατά καιρούς συμβαίνουν, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον ακατάλληλες ουσίες όπως πετρέλαιο και πλαστικά. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί αρνητικές επιπτώσεις σε παράκτιες περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από συχνή και χρόνια διέλευση πλοίων ή σε περιοχές όπου η διέλευση αυτών έχει αυξηθεί. Κυρίως οι επιπτώσεις της διέλευσης των πλοίων εστιάζονται στην μεταβολή της υδροδυναμικής κατάστασης και πιο συγκεκριμένα στην δημιουργία έντονων κυμάτων που καταλήγουν στις ακτές. Άρα είναι πιθανό τα κύματα αυτά να προκαλούν διάβρωση των ακτών ή ακόμα και την υποβάθμιση της οπτικής εικόνας και καλαισθησία της παραλίας. 1.2 Βιοποικιλότητα Ο κόσμος των ζωντανών οργανισμών διακρίνεται από υψηλή αλλά και θαυμαστή πολυπλοκότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρατήρηση ενός κοραλλιογενούς υφάλου ή μίας λιμνοθάλασσας (Castro & Huber, 1992). Ο Δαρβίνος, αναφερόμενος σε αυτήν την πολυπλοκότητα, έκανε λόγο για ανάκατη μάζα, που θα μπορούσε να αποτελείται ακόμα και από κατοίκους μιας σταγόνας σε κάποια λακκούβα βρόχινου νερού. Η έννοια της βιοποικιλότητας μας βοηθά στην προσπάθεια μας να συλλάβουμε και να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα της ζωής, και αν είναι δυνατό, τον τρόπο 5

6 διατήρησής της. Τον τελευταίο καιρό η έννοια της βιοποικιλότητας έχει αναβιώσει ως κύριο θέμα σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (εφημερίδες, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα). Οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, κέντρα πολιτικών αποφάσεων, οικονομολόγοι, αλλά και απλοί πολίτες δίνουν ολοένα και περισσότερο βάρος στη σημασία της. Ο σημαντικότερος και ίσως ο πιο εύστοχος ορισμός της βιοποικιλότητας είναι αυτός που περιελήφθη στην Σύμβαση του Ρίο για την βιολογική ποικιλότητα (Άρθρο 2). Πρόκειται για συμφωνία-ορόσημο την οποία υπέγραψαν περισσότερα από 150 κράτη του κόσμου στις 5 Ιουνίου του 1992 στην Διάσκεψη Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Gaston & Spicer, 1998). Η σύμβαση αναφέρει ότι: Ως «Βιολογική Ποικιλότητα» ορίζεται / εννοείται η ποικιλομορφία που εμφανίζεται ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς όλων των ειδών, των χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδάτινων οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων στα οποία οι οργανισμοί αυτοί ανήκουν. Ο ορισμός περιλαμβάνει την ποικιλότητα μέσα σε ένα είδος όπως και εκείνη μεταξύ διαφορετικών ειδών και μεταξύ των οικοσυστημάτων. Πιο απλά, η βιοποικιλότητα είναι η ποικιλομορφία της ζωής, σε όλες τις εκφράσεις της. Στη ευρύτερή της διάσταση η βιοποικιλότητα ενσωματώνει όλους τους τύπους, τα επίπεδα και τους συνδυασμούς της διαφοροποίησης των έμβιων όντων στη φύση. Η βιοποικιλότητα αντιμετωπίζεται πλέων ως βασικός σταθεροποιητικός παράγοντας στη φύση, τεράστιας σπουδαιότητας και αξίας, η απώλεια της οποίας θα προξενήσει ανεπανόρθωτη βλάβη στην ισορροπία του πλανήτη. 6

7 Σχήμα 1.1. Νηκτονικοί οργανισμοί σε λειμώνα Posidonia oceanica. ( Βένθος Τα βενθικά οικοσυστήματα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, από οικονομική και οικολογική άποψη. Το βένθος αποτελεί σημαντικό συστατικό των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, καθώς αποτελεί τον συνδετικό «κρίκο» μεταξύ των παραγωγών και των υψηλότερων τροφικών επιπέδων των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Οι βενθικοί οργανισμοί προσφέρουν, επίσης, μια λεπτομερή ανάλυση του βυθού και επομένως θεωρούνται το καταλληλότερο σημείο εκκίνησης για οικολογικές μελέτες (Zenetos, 1986), πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε στη βενθική κοινότητα της Posidonia oceanica όπου η παρουσία της αποτελεί δείκτη ποιότητας των υδάτων (Stefan Krause et all, 1999). Το μεγαλύτερο ποσοστό της πανίδας (αλλά και χλωρίδας) που συνθέτει την βιοποικιλότητα ενός οικοσυστήματος αποτελούμενο από Φανερόγαμα, ανήκουν κυρίως στην βενθική κοινότητα. Το βένθος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς κρίκους στο θαλάσσιο περιβάλλον, το οποίο ορίζεται ως το σύνολο των οργανισμών, φυτικών (φυτοβένθος) και ζωικών (ζωοβένθος), οι οποίοι βρίσκονται είτε προσκολλημένοι στο θαλάσσιο πυθμένα (εδραίοι οργανισμοί), είτε κινούνται μέσα και πάνω στο θαλάσσιο βυθό (πλάνητες οργανισμοί) (Κουτσούμπας, 2003). Η έρευνα του θαλάσσιου βένθους πρέπει αρχικά να αφορά τα είδη και τις κοινωνίες στα διάφορα ενδιαιτήματα, τις πυκνότητές τους, την κατανομή και επιπλέον τη 7

8 δραστηριότητά τους σε διαδικασίες όπως η τροφή, η αναπαραγωγή, η ανάπτυξη και η αναπνοή. Το πρώτο και ίσως το πιο σημαντικό βήμα σε μια οικολογική προσέγγιση είναι η συλλογή μιας ικανοποιητικής απογραφής του πληθυσμού παράλληλα με τη συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων πληροφοριών για το σύστημα (Fedra et al, 1976). Οι βενθικοί οργανισμοί ταξινομούνται σύμφωνα με το μέγεθός τους σε τρεις κατηγορίες. Η μακροπανίδα, δηλαδή το μακροβένθος, περιλαμβάνει βενθικούς οργανισμούς των οποίων η μικρότερη διάσταση είναι μεγαλύτερη ή ίση των 0,5mm (Levinton, 1982; Kuenen et al, 1995; Nybakken, 1997). Η μειοπανίδα (μειοβένθος), περιλαμβάνει τους οργανισμούς εκείνους που είναι μικρότεροι των 0,5mm αλλά μεγαλύτεροι των 0,062mm, ενώ η μικροπανίδα (μικροβένθος) εκείνους που είναι μικρότεροι από 0,062mm σε μέγεθος, στους οποίους και συγκαταλέγονται κυρίως τα πρωτόζωα και τα βακτήρια (Nybakken, 1997). 1.3 Ανθοφόρα φυτά / Φανερόγαμα Τα είδη φανερόγαμων ή αγγειοσπέρμων (διαίρεση Ανθόφυτα) είναι τα φυτά που επικρατούν στη ξηρά. Έχουν πραγματικά φύλλα, βλαστούς και ρίζες, που είναι και τα τρία εφοδιασμένα με εξειδικευμένους ιστούς για την μεταφορά νερού, των θρεπτικών συστατικών και της τροφής, που παρασκευάζεται με την φωτοσύνθεση. Στην αναπαραγωγή εμπλέκεται ένα κυρίαρχο σποριόφυτο, του οποίου τα χαρακτηριστικά διαμορφώνονται στα αναπαραγωγικά όργανα, τα άνθη. Ορισμένα από αυτά τα ανώτερα φυτά, διαβιούν με επιτυχία στους ωκεανούς. Από όλα τα ανθόφυτα, μόνο τα αγγειόσπερμα είναι πραγματικά θαλάσσια, γιατί ζουν σ όλη τους τη ζωή βυθισμένα στο νερό και σπάνια εκθέτονται στον αέρα κατά την άμπωτη. Υπάρχουν, επίσης, πολλά φανερόγαμα που έχουν προσαρμοστεί να κατοικούν σε παράκτιες περιοχές, εκτεθειμένες σε αλατούχους ανέμους και περιστασιακά, στον ψεκασμό τους με θαλασσινό νερό (Castro & Huber, 1992). Μια πολύ σημαντική κατηγορία αγγειοσπερμάτων είναι τα θαλάσσια γρασίδια (λειμώνες φανερόγαμων), τα οποία έχουν προσαρμοστεί να ζουν μέσα σε θαλάσσια περιβάλλοντα. Αναπτύσσουν οριζόντιους ριζοειδείς βλαστούς μέσα στα ιζήματα, από τους οποίους εκβλαστάνουν ανορθωμένοι βλαστοί. Η γύρη, που περιέχει τους αρσενικούς γαμέτες μεταφέρεται από τα θαλάσσια ρεύματα. Για το λόγο αυτό 8

9 συμπεραίνουμε πόσο μεγάλη σημασία έχουν τα θαλάσσια ρεύματα αλλά και ο κυματισμός σε μια περιοχή αποτελούμενοι από τέτοιου είδους θαλάσσια λιβάδια. Σχήμα 1.2. Λειμώνας Φανερόγαμων ( Βιοκοινότητες κινητού υποστρώματος παρουσία φανερόγαμων Η πυθμένας που χαρακτηρίζεται από την παρουσία φανερόγαμων, αποτελεί συνήθως μια περιοχή κινητού υποστρώματος κοντά στην ακτή, χωρίς όμως αυτό να είναι απόλυτο καθώς φανερόγαμα μπορούν να αναπτυχθούν ακόμα και σε σκληρά υποστρώματα σε περιοχές και βάθη όπου το φώς είναι επαρκές. Οι λειμώνες φανερόγαμων (λειμώνες Posidonia oceanica) -όπως προαναφέρθηκε-, τους αποτελούν θαλάσσια ανθοφόρα φυτά, που μοιάζουν με γρασίδι και έχουν εγκατασταθεί στο θαλάσσιο περιβάλλον. Οι λειμώνες φανερόγαμων αναπτύσσονται καλύτερα σε προφυλαγμένα, αβαθή νερά κατά μήκος των ακτών. Δηλαδή η παρουσία τους, είναι ιδιαίτερα αισθητή σε περιοχές όπου τα κύματα, τα επιφανειακά αλλά και υπόγεια ρεύματα είναι περιορισμένης έως και μηδενικής έντασης. Επίσης λειμώνες φανερόγαμων βρίσκονται στις εκβολές και σε μαγγρόβια δάση. Είναι γνωστά μόνο 50 περίπου είδη φανερόγαμων. Τα περισσότερα είναι τροπικά και υποτροπικά, αλλά διάφορα είδη είναι κοινά και σε πιο ψυχρά νερά. Τα περισσότερα από αυτά περιορίζονται σε ιλυώδεις ή αμμώδεις περιοχές, κάτω από το κατώτερο επίπεδο της ρηχίας. Τα διάφορα είδη φανερόγαμων ποικίλουν ως προς το μέγιστο 9

10 βάθος εξάπλωσης τους, αλλά για όλα το βάθος διείσδυσης του φωτός στη στήλη του νερού είναι περιοριστικός παράγοντας. Οι λειμώνες φανερόγαμων μπορούν να αναπτύσσονται σε παχιά παραγωγικά στρώματα. Οι ρίζες και ένα δίκτυο από υπόγειους βλαστούς των φανερόγαμων, τα στερεώνουν στο βυθό. Οι ρίζες και οι βλαστοί βοηθούν επίσης στη σταθεροποίηση του κινητού υποστρώματος, ενώ τα φύλλα μειώνουν την επίδραση των κυμάτων και ρευμάτων βοηθώντας έτσι στην αποφυγή της διάβρωσης των παράκτιων περιοχών κινητού υποστρώματος. Αυτή η μείωση του στροβιλισμού του νερού, επιτρέπει την απόθεση μεγαλυτέρων ποσοτήτων λεπτομερούς ιζήματος, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει την εγκατάσταση άλλων οργανισμών. Επίσης αυξάνει την διαφάνεια, γιατί μένει στη στήλη του νερού μικρότερη ποσότητα αιωρούμενου υλικού. Οι λειμώνες φανερόγαμων περιέχουν πολλή φυτική βιομάζα, περίπου 1kg ξηρού βάρους ανά m². Με τόσο μεγάλη πυκνότητα φωτοσυνθετικών φυτών, οι λειμώνες των φανερόγαμων έχουν υψηλότερη πρωτογενή παραγωγή από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του κινητού υποστρώματος. Στην πραγματικότητα είναι από της πιο παραγωγικές θαλάσσιες κοινότητες, με παραγωγή μέχρι και 16 gc/m²/ημέρα ή πάνω από 5000 gc/m²/έτος! (Daniel Bay, 1984). Ένας λόγος για την τόσο υψηλή πρωτογενή παραγωγή είναι το γεγονός ότι τα φανερόγαμα έχουν πραγματικές ρίζες, σε αντίθεση με τα μακροφύκη και έτσι είναι ικανά για πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και από το υπόστρωμα. Αντίθετα, το φυτοπλαγκτό και τα μακροφύκη μπορούν να αξιοποιήσουν μόνο τις θρεπτικές ουσίες που είναι διαλυμένες στη στήλη του νερού. Πολλά μικρά φίκοι, αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια των φύλλων των φανερόγαμων. Αυτά τα φίκοι είναι γνωστά ως επίφυτα, και έχουν ως αποτέλεσμα να αυξάνουν ακόμη περισσότερο την πρωτογενή παραγωγή στις κοινότητες των φανερόγαμων. 10

11 Σχήμα 1.3. Τα λιβάδια φανερόγαμων μπορούν να εγκατασταθούν και να αναπτυχθούν τόσο σε κινητό υπόστρωμα όσο και σε σκληρό υπόστρωμα όπως βραχώδεις πυθμένες και μεγάλες πέτρες. ( Τα μικροσκοπικά διάτομα είναι ιδιαίτερα άφθονα. Μερικά επιφυτικά κυανοφύκη δεσμεύουν επίσης το άζωτο και έτσι παρέχουν θρεπτικά συστατικά με την μορφή ενώσεων του αζώτου. Αν και ο αριθμός των φυτοφάγων ζώων ποικίλλει με την γεωγραφική θέση, ο αριθμός των ζώων που τρέφονται με τα φανερόγαμα είναι εντυπωσιακά μικρός. Ανάμεσα σε αυτά είναι οι θαλάσσιες χελώνες, οι θαλάσσιες αγελάδες, μερικά πουλιά, οι αχινοί και μερικά ψάρια. Τα ζώα επωφελούνται από την υψηλή πρωτογενή παραγωγικότητα των φανερόγαμων, ακόμα και όταν δεν τα χρησιμοποιούν ως τροφή. Πολλά ζώα τρέφονται με τα μεγάλα ποσά θρυμμάτων που παράγονται κατά την αποσύνθεση των φύλλων και άλλου φυτικού υλικού. Ιζηματοφάγοι, πολύχαιτοι, δίθυρα και ολοθούρια, ζουν μέσα ή επάνω στο πλούσιο σε θρύμματα ίζημα. Τα θρύμματα μεταφέρονται και σε άλλες κοινότητες, όπως οι χωρίς φανερόγαμα κοινότητες των βαθύτερων νερών. Οι πυκνοί λειμώνες των φανερόγαμων προσφέρουν ακόμη προστασία σε ένα μεγάλο αριθμό ζώων που όμως δεν τρέφονται με οργανικά θρύμματα. Μια ποικιλία μικροσκοπικών εδραιωμένων ή μετακινούμενων ειδών πάνω στα φύλλα υδρόζωα, 11

12 γαστερόποδα, μικρού μεγέθους πολύχαιτοι μέσα σε σωλήνες, αμφίποδα, γαρίδες και άλλα βρίσκουν μία ασφαλή κατοικία. Επίσης μεγάλα ζώα ζουν ανάμεσα στα φυτά. Τέλος, οι λειμώνες φανερόγαμων χρησιμοποιούνται ακόμη ως τόποι ανάπτυξης των νεαρών ατόμων διάφορων εμπορικής αξίας ειδών, όπως το χτένι Argyroptecten irradians και γαρίδες του γένους Penaeus Posidonia oceanica H Posidonia oceanica, είναι ένα από τα γνωστότερα είδη (ιδιαίτερα στην Μεσόγειο) που μαζί με άλλα αποτελούν την ομάδα των θαλάσσιων γρασιδιών. Το όνομά της προέρχεται από τον Έλληνα θεό της θάλασσας, Ποσειδώνα. Παρουσιάζεται ως υποβρύχιο λιβάδι το οποίο εκτείνεται από την ακτή ως και σε βάθος 40 μέτρων αντιπροσωπεύοντας έτσι ένα από τα βασικά οικοσυστήματα της Μεσογείου. Τα συναντάμε συχνότερα σε λασπώδη και αμμώδη υποστρώματα και σπανιότερα σε σκληρό υπόστρωμα. Τα ριζώματά του, μπορούν να αυξηθούν οριζόντια ή κάθετα, συνδυάζονται πυκνά φυλλώματα. Σχήμα 1.4. α) Γραφική παρουσίαση της οριζόντιας και κάθετης διακλάδωσης των ριζωμάτων της Posidonia oceanica β) Τα τμήματα των φυλλωμάτων της Posidonia oceanica ( 12

13 Στην άκρη κάθε ριζώματος υπάρχει ένας βλαστός πλάτους περίπου ενός εκατοστού. Ο αριθμός των φυλλωμάτων τους ποικίλλει κατά τη διάρκεια του έτους, που κυμαίνεται μεταξύ 5 και 8. Τα παλαιότερα φύλλα τοποθετούνται στην εξωτερική πλευρά του βλαστού και μειώνονται ενώ ταυτόχρονα, αντικαθίστανται σύντομα από νέα που αυξάνονται στο εσωτερικό του βλαστού. Σχήμα 1.5. Posidonia oceanica σε κινητό υπόστρωμα ( Τα λιβάδια του φίκους Posidonia oceanica είναι μεγάλης σπουδαιότητας για το θαλάσσιο οικοσύστημα, όχι μόνο λαμβάνοντας υπόψη την παραγωγή του οξυγόνου και των οργανικών ουσιών (περ. 20 tons/ha/year) αλλά και ως οικότοπος για έναν άπειρο αριθμό θαλασσίων οργανισμών εξαρτώμενων από τέτοια λιβάδια από άποψη της διατροφής, του βιότοπου, του καταφυγίου τους, κ.τ.λ. Υπάρχουν επίσης πολλοί οργανισμοί, που συνδέονται άμεσα με την επιφάνεια των φύλλων και των ριζωμάτων (επίφυτα, ξενιστές), για τους οποίους υπάρχει περισσότερο διαθέσιμος χώρος για το λόγο ότι η πραγματική περιοχή επιφάνειας όλων των φυλλωμάτων σε ένα ενιαίο τετραγωνικό μέτρο ενός λιβαδιού κυμαίνεται από 20 έως 50 τετραγωνικά μέτρα (Castro & Huber, 1992). 13

14 Σχήμα 1.6. Υποβρύχια φωτογραφία που τραβήχτηκε στη περιοχή δειγματοληψίας (σταθμός: st.bd, εποχή: καλοκαίρι) Τα λιβάδια Posidonia oceanica είναι συγχρόνως ένας πολύ σημαντικός παράγοντας στη μείωση της διάβρωσης (Nybakken, 1997). Με την πυκνότητα των φυλλωμάτων τους επιβραδύνουν σε σημαντικό βαθμό την κίνηση των κυμάτων και έτσι ο αντίκτυπος της δυναμικής της θάλασσας σε σχέση με αυτόν που ασκείται στην ακτή είναι αμελητέος. Παρά όλο αυτή την πληθώρα θετικών χαρακτηριστικών, ο αριθμός των φυσικών αυτών βιότοπων στη Μεσόγειο έχουν μειωθεί, κάτι που οφείλεται ιδιαίτερα στις διάφορες εργασίες κατασκευής υποθαλάσσιων και παράκτιων έργων, τη ρύπανση, την αλιεία με δίχτυα, την αγκυροβόληση, κ.τ.λ Επιδράσεις κυματισμού στην παράκτια ζώνη Στην ανώτερη υποπαραλιακή ζώνη ο αβιοτικός οικολογικός παράγοντας που διαδραματίζει το σημαντικότερο ρόλο στον καθορισμό των μορφωμάτων βιοποικιλότητας είναι η κυματική δράση. Ο βαθμός της κυματικής έκθεσης ποικίλει ανάμεσα στις ακτές και μέσω της μηχανικής διάβρωσης, της ανακύκλωσης του νερού, της απομάκρυνσης ή απόθεσης ιζήματος, της ανανέωσης οξυγόνου, της μείωση διαλυμένου διοξειδίου του άνθρακα επηρεάζει τον διαθέσιμο τύπο ενδιαιτήματος για αποίκιση από ζώα ή φυτά (Little & Kitching, 1996). 14

15 Το μέρος της απαραίτητης ενέργειας για τις δράσεις στην παράκτια ζώνη παρέχεται από τους παράκτιους κυματογενείς μηχανισμούς ή διαδικασίες. Σημαντικότεροι είναι η κυματογενής κυκλοφορία και η θραύση των κυμάτων. Τα κύματα πέραν της ανεμογενής προέλευσής τους, μία δεύτερη σημαντική πηγή τους είναι τα διάφορα πλεούμενα που χαρακτηρίζονται από ταχύτητα δημιουργώντας έτσι στο πέρασμά τους, σειρές κυμάτων. Η κυματογενής κυκλοφορία διαφέρει σημαντικά στις ζώνες πριν από την θραύση και μετά την θραύση. Στη ζώνη πριν από την θραύση η ύπαρξη ανοιχτών τροχιών των υγρών σωματιδίων δημιουργεί κυκλοφορία κυρίως κατά την διεύθυνση και φορά μεταδόσεως του κύματος. Στη ζώνη μετά την θραύση μιας ομοιόμορφα κεκλιμένης παράκτιας ζώνης χωρίς τοπογραφικές ανωμαλίες, οι πεπλατυσμένες τροχιές εμφανίζουν μεγαλύτερη ασυμμετρία με αποτέλεσμα να δημιουργείται εντονότερη κυκλοφορία κατά την τοπική διεύθυνση προσπτώσεως των κυμάτων, που σε μεγάλο βαθμό τείνει να είναι κάθετη στην ακτογραμμή. Συνοπτικά, η κυματογενής κυκλοφορία στη ζώνη πριν από την θραύση είναι μεταβαλλόμενης φοράς και διευθύνσεως, σε συνάρτηση με την γωνία προσπτώσεως των κυμάτων και το χρόνο ενώ μετά την θραύση είναι σταθερή σε κάθε χρονική στιγμή. Η ένταση της κυκλοφορίας είναι σημαντικά μεγαλύτερη στη ζώνη μετά τη θραύση, προφανώς λόγω της προσθήκης στο παράκτιο σύστημα πρόσθετης υψηλής ενέργειας στη ζώνη θραύσεως (Σουκισιάν, 2004). Συνεπώς είναι κατανοητό ότι στις παράκτιες περιοχές που δέχονται την συνεχή και έντονη επίδραση του κυματισμού (ανοιχτές εκτεθειμένες παραλίες, παράκτιες ζώνες με συνεχή διέλευση μεγάλων σκαφών ή πλοίων, κτλ ) χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ένταση με πιθανό αποτέλεσμα να μην αποτελούν την καταλληλότερη κατοικία για τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς που δεν έχουν αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης τέτοιων φαινόμενων. 1.5 Κυματισμοί πλοίων (ship waves) Τα ship waves παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά μελετήθηκαν πολύ αργότερα από τον Λόρδο Kelvin, έναν ευγενή άγγλο που παράλληλα ήταν και κορυφαίος φυσικός του 19 ου αιώνα. Η παρατήρηση του φαινομένου έγινε αρχικά στα επιφανειακά κύματα που άφηνε στη πορεία της μία πάπια. 15

16 Σχήμα 1.7. Παραγόμενοι κυματισμοί από την πορεία πάπιας ( Ο Kelvin, ήταν ο πρώτος που εξήγησε το φαινόμενο των παραγόμενων κυματισμών από την πλεύση των πλοίων με μαθηματικούς όρους. Kelvin ship waves Ug=dw/dk=½ g/k=½up Παρακάτω παρουσιάζεται μία τυπική αναπαράσταση των τυπικών κυμάτων που ακολουθούν μετά το πέρας των πλοίων. Σχήμα 1.8. Kelvin ship waves ( Το αντίκτυπο που έχουνε οι κυματισμοί πλοίων (στις μη παλιρροιακές θάλασσες) στο παράκτιο περιβάλλον αναλύεται βάση των τιμών της ενέργειας και της δυναμικής των μεγαλύτερων από αυτών κυμάτων, και ως προτεινόμενος τόπος μελέτης ενδείκνυνται οι περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα πορθμεία. 16

17 Μέχρι τώρα, έρευνες έχουν παρουσιάσει ότι τα υδροδυναμικά φορτία που προκαλούνται από την έντονη κυκλοφορία πλεούμενων μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο σε ακτές που δέχονται χαμηλή κυματική ενέργεια αλλά και σε ορισμένες περιοχές με μεγάλα ποσά κυματικής ενέργειας γινόμενα από ανέμους. Γεγονός είναι ότι τα αποτελέσματα ερευνών έδειξαν ότι τα παραγόμενα κύματα διαμορφώνουν τουλάχιστον το περίπου 5-8 % από την συνολική ενέργεια κυμάτων και περίπου το % από την δυναμική που τελικός επηρεάζει την παράκτια ζώνη! Οι περίοδοι των κυμάτων που δημιουργούνται από τα μεγάλα πλοία είναι συχνά μεγαλύτεροι από τις περιόδους των ανεμογενών κυμάτων. Τα ship waves των μεγάλων πλεούμενων (επιβατικά γραμμών) και ιδιαίτερα αυτών με υψηλή ταχύτητα έχουν μέσο όρο ύψος 1μ περίπου και περίοδο 10-15s. Τέτοια κύματα εμφανίζονται εξαιρετικά σπάνια σε φυσικές συνθήκες. Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι η γρήγορη και συχνή κυκλοφορία πλοίων μπορεί να αντιπροσωπεύει έναν νέο παράγοντα που επηρεάζει ένα τοπικό οικοσύστημα και μάλιστα παράγοντα ζωτικής σημασίας για κάποιους θαλάσσιους οργανισμούς. Με λίγα λόγια τα ship waves μπορούν να προκαλέσουν ιδιαίτερες αλλαγές στην υπάρχουσα ισορροπία των παράκτιων οικοσυστημάτων ανάλογα φυσικά την ένταση και την συχνότητα τους καθώς και την μορφολογία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Σχήμα 1.9. Σειρές από παραγόμενους κυματισμούς ( 17

18 Τα τελευταία χρόνια η έρευνες που αφορούν τα ship waves είναι προσανατολισμένες σε δύο ευρύτερους τομείς: α) στον σχεδιασμό του φλοιού των πλεούμενων, έτσι ώστε να μπορέσει να ελαχιστοποιηθεί η παραγωγή και το εύρος των κυμάτων που παράγονται από την πορεία αυτών ( Yang et all, 2002) και β) η διάγνωση και η πρόβλεψη των χαρακτηριστικών των ship waves, τα οποία διαδίδονται στις παράκτιες περιοχές (Velivasakis, 2003). Τέτοιες μελέτες έχουν βασιστεί κατά ένα μεγάλο μέρος στις προσομοιώσεις χρησιμοποιώντας τα CDF με τα οποία υπολογίζεται η δυναμική ρευστότητας των πλεούμενων (Chen & Huang, 2004) καθώς και με σχετικές πειραματικές μετρήσεις και βελτιωμένους αλγόριθμους κυματικής διάδοσης και μετασχηματισμού (Athanasoulis & Velivasakis, 1999). 1.6 Ναυσιπλοΐα & Ανθρωπογενείς Δραστηριότητες στη Λέσβο - Οπτικές Επιπτώσεις Η παράκτιες περιοχές της Λέσβου χαρακτηρίζονται από συχνή διέλευση πλοίων και κυρίως οι νότιο - ανατολικές περιοχές και οι περιοχές του στενού της Μυτιλήνης. Καθημερινά, δύο έως τέσσερα δρομολόγια επιβατικών πλοίων από και προς Χίο- Αθήνα και τουλάχιστον 2 δρομολόγια εμπορικών πλοίων, επηρεάζουν και αλλάζουν με μη φυσικό τρόπο την δυναμική της παράκτιας ζώνης με τον κυματισμό που δημιουργούν. Πέραν των δρομολογίων μεγάλων εμπορικών και επιβατικών πλοίων, η περιοχές αυτές χρησιμοποιούνται και ως αλιευτικά πεδία. Πληθώρα μεγάλων καϊκιών (τράτες κ.τ.λ.) αλλά και μικρότερων αλιευτικών σκαφών μετακινούνται στην περιοχή κατά την διάρκεια της μέρας αλλά και τις νύχτας σε καθημερινή βάση. Επίσης είναι αναγκαίο να αναφερθεί ότι η ακτογραμμή της Λέσβου αποτελεί τουριστική ζώνη όπου τα πλοία «Κεντέρης» της Ν.Ε.Λ. και «Μύκονος» της Hellas Sea Waves, κατά το πέρασμά τους, δημιουργούν έντονους κυματισμούς με αποτέλεσμα το εύρος του κύματος στην ακτή να φτάνει και τα 5 μέτρα από το όριο της θάλασσας και προς την υπερπαραλιακή ζώνη, καταστρέφοντας έτσι την ακτογραμμή και τις παράκτιες τουριστικές υποδομές καθώς και να ενοχλεί τους λουόμενους. Με τόσο δυναμικά ship waves, είναι κατανοητό ότι οι ροές ενέργειας στο πυθμένα της παράκτιας ζώνης είναι αυξημένες. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον μεγάλο αριθμό εχινόδερμων (αχινών) που ξεβράζονται κατά την διάρκεια του φαινομένου. 18

19 1.7 Στόχος της παρούσας Διπλωματικής Εργασίας Η μείωση των οικοσυστημάτων που αποτελούνται από Posidonia oceanica, είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε όλη την Μεσόγειο και κυρίως στην Ελλάδα. Πέραν από τους γνωστούς μέχρι σήμερα λόγους στους οποίους οφείλετε αυτή η μείωση και οι οποίοι αναφέρονται παραπάνω (παράρτημα 1.3.2), σκοπός της εργασίας αυτής είναι να μελετηθεί αν η επίδραση των παραγόμενων από πλοία κυματισμών συμβάλουν στην υποβάθμιση των λειμώνων και των βιοκοινοτήτων που φιλοξενούν. Αναλυτικά, σκοπός της εργασίας είναι να μελετηθεί αν υπάρχουν διαφορές στην βιοκοινότητα της Posidonia oceanica αλλά και στο ίδιο το φανερόγαμο ανάμεσα στην περιοχή μελέτης, η οποία δέχεται κυματισμούς από διερχόμενα πλοία σε καθημερινή βάση και στην περιοχή αναφοράς η οποία είναι σχετικά προφυλαγμένη από τέτοιου είδους κυματισμούς. Επίσης σκοπός είναι να ελεγχτεί η διαφοροποίηση των βιοκοινοτήτων σε επίπεδο συμβάντος (ημερήσια κλίμακα). Παράλληλα δίνεται η ευκαιρία της οικολογικής βιοσύνθεσης μιας τυπικής κοινότητας Posidonia oceanica στο ΒΑ Αιγαίο. 19

20 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ 2.1 Περιοχή μελέτης Η περιοχή μελέτης βρίσκεται σε σημείο το οποίο χωροθετείται στο στενό της Μυτιλήνης, περιοχή μεταξύ της νήσου Λέσβου και των Δυτικών ακτών της Τουρκίας στο Βόρειο-ανατολικό Αιγαίο. Πιο συγκεκριμένα βρίσκεται 12 χιλ. νοτιά της πόλης της Μυτιλήνης, πλησίον του παραλιακού δρόμου κοντά στον αερολιμένα του νησιού. Συντεταγμένες: Γ.Π Ν Γ.Μ Ε Το Βόρειο-ανατολικό Αιγαίο χαρακτηρίζεται από το τυπικό κλίμα της Μεσογείου, από ήπιους, εύκρατους χειμώνες και ζεστά, ξηρά καλοκαίρια με αισθητά εντονότερους τους Βόρειους και Βόρειο-ανατολικούς ανέμους. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας η μέση θερμοκρασία αέρα στο Βόρειο-ανατολικό Αιγαίο είναι 17,6 c με υψηλότερη αυτή τον 26,5 c τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο μέσος όρος βροχόπτωσης είναι 675 mm. Η διαφορά στάθμης ανάμεσα στη κατώτερη ρηχία και την ανώτατη πλήμμη, δηλαδή το παλιρροιακό εύρος, κυμαίνεται από 30 έως 40 cm. Όσο αφορά τα θρεπτικά συστατικά είναι υψηλά το χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι, και παρομοίως τα φωσφορικά και τα νιτρικά κατά τους θερινούς μήνες παρουσιάζουν έλλειψη. Επίσης την άνοιξη και το καλοκαίρι (δηλαδή η εποχές κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκε η δειγματοληψία), οι συγκεντρώσεις των πυριτικών είναι πολύ χαμηλές (Καραγεωργής et all, 2003). Τέλος, η κλίση της ακτής στη περιοχή μελέτης είναι σημαντικά μικρή κάτι που κάνει την υποπαραλιακή, μεσοπαραλιακή και υπερπαραλιακή ζώνη περισσότερο εκτεθειμένη. 20

21 Σχήμα 2.1. Χάρτης Περιοχής, Ελλάδα-Νήσος Λέσβος-Νοτιοανατολικά παράλια Η περιοχή επιλέχθηκε για το λόγο της συχνής διέλευσης πλοίων σε κοντινή απόσταση από την ακτογραμμή της, κάτι που είναι αναγκαίο για την σωστή μελέτη της παρούσας εργασίας. 2.2 Δεδομένα πορείας πλοίων Τα συμβατικά επιβατικά πλοία της γραμμής ( ποντοπόρα στην συνέχεια του κειμένου) καθώς και τα ταχύπλοα, ακολουθούν συγκεκριμένες πορείες στις οποίες λαμβάνονται υπόψη τα όρια της υφαλοκρηπίδας, τα διεθνή ύδατα (σε ακριτική ζώνη), η παρουσία φυσικών εμποδίων (ξέρες κ.α). Συνεπώς η πορεία των πλοίων που προσεγγίζουν το λιμάνι της πόλης της Μυτιλήνης είναι η εξής: (α) παράλληλη προς την ακτογραμμή, πορεία, σε απόσταση περίπου 1 kmι όπου το βάθος κυμαίνεται από 20 m έως 50 m μέγιστο. Η μέση ταχύτητα των πλοίων για τα ποντοπόρα/συμβατικά ( Μυτιλήνη, Θεόφιλος, Ταξιάρχης ) είναι 14 κόμβους ενώ για τα ταχύπλοα ( Αίολος Κεντέρης, Μύκονος ) είναι 20 κόμβους. 21

22 Πληροφοριακά δεδομένα από το πλοίο «ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ» της Ν.Ε.Λ. Σχήμα 2.2. Χαρτογραφημένη πορεία που Ακολουθούν τα πλοία της Ναυτιλιακής Εταιρίας Λέσβου. (Γραμματειακή υποστήριξη πλοίου Ταξιάρχης ) 2.3 Μεθοδολογία δειγματοληψίας Αρχές δειγματοληψίας Κατά τον σχεδιασμό δειγματοληψίας σε μία περιοχή, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπ όψη οι ακόλουθες αρχές: -Η δειγματοληψία πρέπει να γίνεται κατά τυχαίο (random) τρόπο, ειδάλλως παραβιάζονται οι προϋποθέσεις της οποιασδήποτε στατιστικής δοκιμής που ακολουθεί. Πέραν του προβλήματος αυτού, η έλλειψη τυχαιότητας είναι αδύνατον να διορθωθεί εκ των υστέρων. Η έννοια της τυχαιότητας σχετίζεται με τα τυχαία σφάλματα δειγματοληψίας (random errors). Τα σφάλματα αυτά λαμβάνονται υπ όψη κατά την στατιστική επαγωγική διαδικασία και προκαλούν μειωμένη ακρίβεια αποτελεσμάτων. Αντίθετα η ύπαρξη συστηματικών σφαλμάτων (systematic errors) ή μεροληψίας (bias) στα αποτελέσματα δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί κατά την στατιστική διαδικασία και προκαλεί την εξαγωγή λανθασμένων συμπερασμάτων. 22

23 -Το σχέδιο δειγματοληψίας πρέπει να αντανακλά την μηδενική και εναλλακτική υπόθεση όσο πλησιέστερα είναι δυνατόν. Συνήθως για τον έλεγχο των επιπτώσεων ενός περιβαλλοντικού παράγοντα επιλέγεται μια περιοχή που οι επιπτώσεις από τον παράγοντα είναι σαφείς (impact area) και μία περιοχή αναφοράς (control area) που δεν συναντώνται επιπτώσεις από τον συγκεκριμένο παράγοντα. Απαραίτητη προϋπόθεση στην περίπτωση αυτή είναι οι υπόλοιποι περιβαλλοντικοί παράγοντες να είναι όμοιοι μεταξύ των δύο περιοχών. -Είναι απαραίτητη, η ιδιαίτερα προσεκτική επιλογή μικρού αριθμού μεταβλητών, με κριτήριο την σχέση των μεταβλητών με το ερώτημα της υπό εκπόνηση εργασίας, όπως προκύπτει από την υπάρχουσα εμπειρία ή την σχετική βιβλιογραφία. -Τέλος, ο συνολικός χρόνος και η συχνότητα διενέργειας δειγματοληψιών επίσης είναι επιλογές ιδιαίτερης σημασίας και σχετίζοντας άμεσα με το υπό μελέτη ερώτημα. Φαινόμενα μικρής χρονικής κλίμακας απαιτούν συνήθως δειγματοληψία μικρής χρονικής διάρκειας αλλά μεγάλης συχνότητας ενώ το αντίθετο απαιτείται κατά την μελέτη φαινομένων μεγάλης χρονικής κλίμακας Σχέδιο δειγματοληψίας Με βάση τις παραπάνω αρχές και το βασικό ερώτημα της παρούσας έρευνας, το σημείο αναφοράς πρέπει να διαθέτει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: 1. Η γεωμορφολογία και η φυσικοχημική κατάσταση της περιοχής είναι αναγκαίο να φέρουν τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά με αυτά της περιοχής μελέτης. 2. Να οριοθετείται σε περιοχή η οποία δεν επηρεάζεται από τον βασικό παράγοντα για τον οποίο πραγματοποιείται η έρευνα. Δηλαδή το σημείο αναφοράς δεν πρέπει να δέχεται τον κυματισμό από τα πλοία της γραμμής. Η περιοχή αναφοράς ήταν δύσκολο να προσδιοριστεί για το λόγο ότι ολόκληρη η ανατολική ακτογραμμή νότια της πόλης της Μυτιλήνης επηρεάζεται από τον κυματισμό των πλοίων. Η ανατολική ακτογραμμή Βόρεια της πόλης της Μυτιλήνης δέχεται νερά επιβαρημένα από αστικά απόβλητα αλλά και από την βιομηχανία της περιοχής. Η περιοχή κοντά στο Ακρωτήρι Αγριλιά, στο Νότιο τμήμα του «ποδιού» της Μυτιλήνης φιλοξενεί ιχθυοκαλλιεργικές μονάδες, ενώ η άμεσα κοντινότερη περιοχή 23

24 που διαθέτει λιβάδια Posidonia, είναι ο Κόλπος της Γέρας, όπου στον οποίο επικρατούν διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες καθ ότι μιλάμε για ένα διαφορετικό οικοσύστημα. Βάση των παραπάνω, ως πιο επικρατούσα λύση, επιλέχθηκε η περιοχή κοντά στο Ακρωτήρι Κέφαλος (Ακρωτήρι Βάλβη) με συντεταγμένες Γ.Μ Ν και Γ.Π Ε, η οποία δεν δέχεται κάποια ιδιαίτερα επιβλαβή επίδραση από άλλους παράγοντες και απέχει περίπου 3,5 km από το σημείο διέλευσης των πλοίων, με αποτέλεσμα ο επηρεασμός της ακτής από τον κυματισμό αυτών να είναι αμελητέος. Το σημείο που θα οριοθετηθούν οι σταθμοί δειγματοληψίας είναι κοντά στην περιοχή του Αεροδρομίου της νήσου. Η περιοχή επιλέχθηκε τυχαία, μέσα από μία πληθώρα περιοχών ακτογραμμής που απέχουν περίπου 1km από το σημείο πορείας των πλοίων. Ο πυθμένας της περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονη παρουσία του είδους Posidonia oceanica το οποίο συγκρατείτε κυρίως σε κινητό υπόστρωμα αλλά υπάρχουν και μερικά σημεία σε σκληρό υπόστρωμα. Σχήμα 2.3. Χάρτης της Ανατολικής πλευράς της νήσου Λέσβου. Η περιοχή μελέτης και το σημείο αναφοράς (Υδρογραφική Υπηρεσία Στρατού). 24

25 2.3.3 Προγραμματισμός δειγματοληψίας Μια από τις αρχές της δειγματοληψίας που προαναφέρθηκε, είναι ότι η επιλογή των σταθμών λήψης δειγμάτων πρέπει να είναι τυχαία. Κατά αυτό τον τρόπο για κάθε δειγματοληψία που πραγματοποιήθηκε για τις εποχές Άνοιξη, Καλοκαίρι, επιλέχθηκαν 8 τυχαία σημεία. Τέσσερεις σταθμοί για κάθε είδος πλοίου (ποντοπόρα με μέση ταχύτητα και ταχύπλοα), 2 από τους οποίους πριν την διέλευση του πλοίου και 2 μετά το πέρας του κυματισμού που παράγει η πορεία του. Τα ακριβή σημεία των σταθμών προτιμήθηκαν να βρίσκονται στην περιοχή της ζώνης θραύσης του κύματος, στην οποία το βάθος υπολογίζεται μεταξύ περίπου 50 και 100 cm. Η ονομασία των σταθμών αλλά και γενικά των δειγμάτων είναι τέτοια ώστε να φαίνονται τα χαρακτηριστικά τους. Αναλυτικότερα Οι σταθμοί με τον κωδικό st.b αναφέρονται στα δείγματα βένθους που συλλέχθηκαν κατά την περίοδο της άνοιξης, st.bs (shoal >50cm) για τα ρηχά νερά και st.bd (deep<70cm) για μεγαλύτερο βάθος. Οι σταθμοί με τον κωδικό st.a αναφέρονται στα δείγματα του καλοκαιριού, st.as (shoal) για τα ρηχά νερά και st.ad (deep) για μεγαλύτερο βάθος. Επίσης οι σταθμοί με τον κωδικό st.c είναι για τα δείγματα αναφοράς, st.c1 για την άνοιξη και st.c2 για το καλοκαίρι). Τέλος, τα δείγματα τα οποία έχουν περιττό αριθμό (1,3,5,7) είναι δείγματα που έχουν συλλεχθεί προ της επίδραση του κυματισμού (ship waves), ενώ τα δείγματα με ζυγό αριθμό (2,4,6,8) είναι αυτά που έχουν συλλεχθεί μετά το πέρας του κυματισμού. Για παράδειγμα το δείγμα st.a1d, είναι δείγμα που συλλέχθηκε την Άνοιξη, προ της επίδραση του κυματισμού (κυματισμού προερχόμενου από το ταχύπλοο Μύκονος ) σε βάθος 1.67 μ (βάθος το οποίο βάση αναλογίας των δεδομένων της δειγματοληψίας αυτής της έρευνας είναι μεγάλο). Η περιοχή κατά μήκος της ακτογραμμής και από το βάθος περίπου 50cm μέχρι και το τέλος της υφαλοκρηπίδας, χαρακτηρίζεται από την έντονη παρουσία λειμώνων Posidonia oceanica με ποιο πυκνή παρουσία στο σημείο όπου βρίσκονται και οι σταθμοί δειγματοληψίας. Στο σημείο όπου βρίσκεται το Ακρωτήρι Λένα, η υποπαραλιακή ζώνη έχει ομαλή κλίση μέχρι και σε απόσταση 3m από την ακτή. Στη συνέχεια η κλίση του βυθού αυξάνεται απότομα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο κυματισμός στο συγκεκριμένο σημείο να γίνεται εντονότερος, λόγω επηρεασμού του κύματος από το απότομο ρήχομα. 25

26 Σχήμα 2.4. Σταθμοί δειγματοληψίας (Υδρογραφική υπηρεσία στρατού) Δειγματοληψία της Posidonia oceanica Η δειγματοληψία της Posidonia oceanica, έγινε με ελεύθερη κατάδυση στα τυχαία επιλεγμένα σημεία από τα οποία και συλλέχθηκαν τα φυλλώματα του φίκους με την βοήθεια τετράγωνου πλαισίου, διαστάσεων 20Χ20 εκατοστά. Οι δειγματοληψίες τελικά έγιναν με αυτόνομη κατάδυση, χρησιμοποιώντας καταδυτικό εξοπλισμό (βαθμονομημένο αισθητήρα πίεσης για τη μέτρηση του βάθους, μπουκάλες οξυγόνου στολή κατάδυσης κτλ.) Μαζί με τα φυλλώματα συλλέχθηκαν και όλοι οι παραβενθικοί οργανισμοί που ανήκουν στην πανίδα, οι οποίοι βρισκόντουσαν εντός των ορίων του πλαισίου. Λόγο των βαθιών ριζωμάτων του φίκους, ήταν τεχνικά αδύνατο μαζί με το θαλλό να βγει και η ρίζα. Παρ όλα αυτά συλλέχθηκαν αντιπροσωπευτικά ριζώματα για κάθε δείγμα. 26

27 2.3.5 Συλλογή δεδομένων κυματισμού (ύψος κύματος λ, ροές ταχυτήτων πυθμένα u) Για την συλλογή των δεδομένων του κυματισμού σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε μια κατασκευή από σωλήνες. Ένας κάθετος (3) (βλέπε σχήμα 2.5) στη στήλη του νερού, στον οποίο και μετράτε το ύψος κύματος καθώς και μετά από εισαγωγή των δεδομένων σε μοντέλα βρίσκουμε και την ταχύτητά τους στον πυθμένα, και δύο ακόμα σωλήνες γεμάτους με πέτρες από την ακτή (1,2) (για να αποκτήσουν βάρος, έτσι ώστε να κρατήσουν σταθερό τον πρώτο σωλήνα) δεμένοι μεταξύ τους με έναν τέταρτο σωλήνα(4). Η συμπεριφορά των κυμάτων βιντεοσκοπήθηκε από σταθερά στημένη στην ακτή, βιντεοκάμερα, πριν, κατά την διάρκεια και μετά την διέλευση των πλοίων. Αναλυτικότερα, τα ύψη των κυμάτων που προήλθαν από το πέρασμα των πλοίων και διαδόθηκαν μέχρι την μελετώμενη ακτή, καταγράφηκαν με την βοήθεια ψηφιακής, έγχρωμης (διαθέσιμης στο εμπόριο) βιντεοκάμερας με ένα ζουμ φακού Χ25. Τα κύματα (ship waves), παρήχθησαν από τη μετάβαση στο πορθμείο της Μυτιλήνης, δύο μεγάλων επιβατηγών πλοίων: M/V Mitilini και M/V Nissos Myconos. Το πρώτο είναι ένα συμβατικό πλοίο με μήκος 138 μ. και γενική χωρητικότητα 9120 τόνων και μέση ταχύτητα πλόα 17 κόμβων, ενώ το τελευταίο είναι ένα ταχύπλοο νέας γενιάς, που έχει μήκος 141 μ. και γενική χωρητικότητα 8410 τόνους και μέση ταχύτητα 26.5 κόμβους. Θεωρείται αναγκαίο να αναφερθεί ότι παράκτια της πειραματικής περιοχής (περίπου 10 χλμ. από το λιμένα), και τα δύο πλοία, πλέουν με τις μέσες ταχύτητές τους. Εικόνα 2.5: Τρισδιάστατη απεικόνιση της κατασκευής μέτρησης του κυματισμού. 27

28 2.3.6 Εξοπλισμός πεδίου Η δειγματοληψία του φίκους Posidonia Oceanica, έγινε με ελεύθερη κατάδυση, στον εξοπλισμό της οποίας τους ανοιξιάτικους μήνες προστέθηκε στολή καταδύσεων λόγο της μειωμένης θερμοκρασίας του νερού. Έγινε με μεταλλικό πλαίσιο διαστάσεων 20Χ20 εκατοστών, το οποίο στο επάνω μέρος έφερε δείκτη ανοίγματος 0,5 mm με τρύπα στην μέση έτσι ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση του χεριού του δύτη στην επιφάνεια του πυθμένα και ταυτόχρονα να μην χάνετε μέρος του δείγματος που συλλέγεται. Οργανισμοί που ήταν δυσκολότερο να αποκολληθούν, χρειάστηκε η χρήση θαλάσσιου μαχαιριού και σπάτουλας. Καθ όλη την διάρκεια της συλλογής τα γάντια ήταν απαραίτητα. Τα δείγματα τοποθετήθηκαν σε δοχεία και μετά την άμεση συλλογή τους διατηρήθηκαν σε διάλυμα φορμόλης 10%. Για την αραίωση χρησιμοποιήθηκε θαλασσινό νερό από την περιοχή δειγματοληψίας. Τα αβιοτικά δεδομένα συλλέχθηκαν με τα εξής όργανα : GPS: γεωγραφικές συντεταγμένες Συσκευή μέτρησης θερμοκρασίας & αγωγιμότητας: θερμοκρασία και αλατότητα Μέτρο: απόσταση από την ακτή Η συλλογή των δεδομένων κυματισμού πραγματοποιήθηκε με την κατασκευή αυτοσχέδιας κατασκευής (Δήμου Κ., 2006) που παρουσιάστηκε στο παραπάνω παράρτημα. Για αυτά τα δεδομένα έγινε χρήση βιντεοκάμερας και χρονομέτρου. 2.4 Εργαστηριακή Επεξεργασία Δειγμάτων Η επεξεργασία των δειγμάτων στο χώρο των εργαστηρίων έγινε το χρονικό διάστημα μεταξύ 10 Απριλίου και 25 Οκτωβρίου Τα δείγματα αφού αφαιρέθηκαν από τα δοχεία συλλογής πλύθηκαν με νερό βρύσης για την απομάκρυνση της φορμόλης καθώς και για την απομάκρυνση του ιζήματος με την βοήθεια κόσκινου με μάτι ανοίγματος 0,5 mm. 28

29 Έγινε διαλογισμός (shorting) των μικροοργανισμών από τα φύλλα Posidonias και συνολική τους καταμέτρηση ανά δείγμα. Αποθηκεύτηκαν σε διάφανα μπουκαλάκια ανά κατηγορία ειδών: Μαλάκια Καρκινοειδή Πολύχαιτοι Γυμνομβράνχια Εχινόδερμα Ανεμώνες Πλατυέλμινθες, και διατηρήθηκαν σε διάλυμα καθαρού οινοπνεύματος 30 % (70 % νερό). Επιλέχθηκαν τυχαία 10 φυλλώματα Posidonia oceanica από κάθε δείγμα και μετρήθηκε το μήκος τους. Μετά τον διαλογισμό των οργανισμών, μετρήθηκε το καθαρό βάρος των φυλλωμάτων του Posidonia oceanica για κάθε δείγμα σε ζυγαριά ακριβείας 2 δεκαδικών. Στην συνέχεια τα δείγματα αποθηκεύτηκαν ξανά στα δοχεία συλλογής τους και προστέθηκε νερό βρύσης 90 % και φορμόλη 10 %. Πραγματοποιήθηκε αναγνώριση των μικροοργανισμών με την βοήθεια Στερεοσκοπίου και Μικροσκοπίου. Χρησιμοποιήθηκαν αρκετά επιστημονικά εγχειρίδια για την ταξινόμηση και ονοματολογία των οργανισμών και τα οποία αναφέρονται στην βιβλιογραφία της παρούσας διπλωματικής. Η αναγνώριση πραγματοποιήθηκε σε βαθμό είδους και σε μερικές περιπτώσεις σε βαθμό οικογένειας λόγο της αδυναμίας να διακριθούν καθαρότερα τα χαρακτηριστικά κάποιων μικροσκοπικών οργανισμών (κυρίως Καρκινοειδών). Έγινε καταμέτρηση της συνολικής αφθονίας των δειγμάτων της περιοχής μελέτης σε σχέση με τα δείγματα της περιοχής αναφοράς και καταμέτρηση της αφθονίας ανά δείγμα. 29

30 Α) Β) Γ) Σχήμα 2.6. Α)Στερεοσκόπιο εντός του εργαστηρίου για την αναγνώριση του βένθους Β)Ζυγαριά ακριβείας εντός του εργαστηρίου βιολογίας Γ)Ειδικό στερεοσκόπιο για την φωτογράφηση τον μικροοργανισμών εντός του εργαστηρίου για την φωτογράφιση του βένθους. (Προσωπικό αρχείο) Ζυγίστηκαν οι ομάδες των οργανισμών (μαλάκια, καρκινοειδή, πολύχαιτοι κτλ) ανά δείγμα, με ζυγαριά ακριβείας τεσσάρων δεκαδικών ψηφίων. Τέλος, φωτογραφήθηκαν όλα τα είδη των οργανισμών (με εξαίρεση κάποια Καρκινοειδή λόγο μεγέθους) με την βοήθεια στερεοσκοπίου και ειδικά προσαρμοσμένης σε αυτό ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής (Nikon Coolpix 5400 Digital Camera). 2.5 Στατιστική Επεξεργασία δεδομένων Τα δεδομένα παρουσιάζονται σε μία μήτρα δεδομένων από p σειρές ( όπου p:αριθμός των ειδών) και n στήλες (όπου n: αριθμός δειγμάτων). Πιο συγκεκριμένα, οι μήτρες που δημιουργήθηκαν έχουν διαστάσεις (32x18), όπου 32 ο συνολικός αριθμός των οικογενειών, των ατόμων που συλλέχθηκαν σε όλες τις δειγματοληψίες κατά την διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού, και 18 ο αριθμός των δειγμάτων (συμπεριλαμβανομένου και των 4 σε αριθμό δειγμάτων αναφοράς). 30

31 Κατασκευάστηκαν 3 μήτρες δεδομένων όπου καταχωρήθηκαν ο αριθμός ατόμων, η βιομάζα και η παρουσία-απουσία κάθε οικογένειας Μονομεταβλητές μέθοδοι στατιστικής επεξεργασίας Οι μονομεταβλητές μέθοδοι επεξεργασίας γίνονται προκειμένου να δοθεί η περιγραφή των συνευρέσεων(αντωνιάδου, 2003). Σε αυτό το στάδιο, μέσω του Η/Υ υπολογίστηκαν οι εξής παράμετροι: Αφθονία: είναι ο συνολικός αριθμός των ατόμων ενός είδους ή μίας οικογένειας, στα τρία επαναληπτικά δείγματα. Πυκνότητα: είναι ο συνολικός αριθμός ατόμων που αντιστοιχεί σε κάθε είδος ή σε κάθε οικογένεια, στα τρία επαναληπτικά δείγματα, ανά m2. Υπολογισμός της ποσοστιαίας συμμετοχής των διαφόρων ταξινομικών ομάδων στη συνολική αφθονία και συνολική βιομάζα. Βιομάζα: το συνολικό βάρος των ατόμων κάθε δείγματος ή κάθε οικογένειας ή κάθε είδους. -Οι Δείκτες βιοποικιλότητας Για την εκτίμηση της ποικιλότητας των συνευρέσεων, χρησιμοποιήθηκαν οι δείκτες ποικιλότητας, οι οποίοι υπολογίσθηκαν μέσω του λογισμικού PRIMER 5.0 με τη χρήση των τιμών αφθονίας στα δείγματα, για της δύο εποχές. Αυτοί οι δείκτες αποτελούν μια μαθηματική έκφραση του βαθμού κατανομής των ατόμων στα διάφορα είδη, σε δεδομένη δειγματοληπτική επιφάνεια μιας οικολογικής ενότητας (Daget, 1979). Αποδίδουν τη σύνθεση και την εξέλιξη μιας συνεύρεσης. Οι τιμές των βιολογικών δεικτών, που χρησιμοποιήθηκαν, περιγράφονται από της παρακάτω εξισώσεις: 1. Δείκτης ποικιλότητας Shannon-Wiener, H (Shannon & Wiever, 1949): Η = - Σi pi (log2 pi) [2.1] όπου pi είναι η σχετική αφθονία (ή βιομάζα κ.α.) της είδους (i) στο δείγμα. Ο δείκτης της χρησιμοποιείται για την ανάλυση των βιοκοινωνιών και εκφράζει τόσο τον αριθμό των ειδών όσο και το βαθμό ομοιομορφίας της κατανομής των ατόμων στα διάφορα 31

32 είδη μέσα σε ένα σύστημα (Margalef, 1958). Όταν λαμβάνει τιμή μηδέν, σημαίνει ότι όλα τα άτομα ανήκουν στο ίδιο είδος. Θεωρητικά, η μέγιστη τιμή που μπορεί να πάρει είναι άπειρο, πράγμα που σημαίνει ότι όλα τα άτομα που καταμετρήθηκαν ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Στην παρούσα εργασία, ο δείκτης χρησιμοποιήθηκε με τη βάση log2, η οποία συνίσταται για μετρήσεις σε bits/άτομο (Krebs, 1994). Ο δείκτης αυξάνει με την αύξηση του αριθμού των ειδών σε μια κοινωνία και θεωρητικά αγγίζει πολύ μεγάλες τιμές, στην πράξη της, για βιολογικά δεδομένα, δεν φτάνει πάνω από 5,0 (Washington, 1984). Είναι ανεξάρτητος από το μέγεθος και την επιφάνεια του δείγματος (Κούκδα, 2004). 2. Δείκτης αφθονίας των ειδών Margalef, d (Magurran, 1988): [2.2] όπου S είναι ο αριθμός των ειδών και N ο συνολικός αριθμός των ατόμων του δείγματος. O δείκτης της αποδίδει τον αριθμό των διαφορετικών ειδών σε μια συνεύρεση, αλλά επηρεάζεται από το μέγεθος του δείγματος (Hairston, 1959). 3. Δείκτης ομοιόμορφης διανομής Pielou, J (Pielou, 1969): [2.3] όπου Η είναι ο δείκτης Shannon-Wiener και S είναι ο αριθμός των ειδών που βρίσκονται σε κάθε δείγμα. Ο δείκτης της εκφράζει πως κατανέμονται τα άτομα ανάμεσα στα είδη. 4. Δείκτης Simpson, 1-λ (Simpson, 1949) [2.4] 32

33 όπου λ= Σpi 2, Νi: συνολικός αριθμός ατόμων στο δείγμα, ni: αριθμός ατόμων ανά είδος i στο δείγμα. Η συγκεκριμένη μορφή του τύπου, ενδείκνυται μόνο όταν οι υπολογισμοί γίνονται με πληροφορία που απευθύνεται σε αριθμό ατόμων ανά δείγμα. Οι τιμές που λαμβάνει, είναι από 0 που συνεπάγεται με πολύ χαμηλή βιοποικιλότητα, έως 1-1/S, όπου S ο αριθμός των ατόμων στο δείγμα. O δείκτης της εκφράζει το γεγονός της αντιστρόφου εξάρτησης της ποικιλότητας με τη πιθανότητα ότι δύο τυχαία επιλεγμένα άτομα, να ανήκουν στο ίδιο είδος. Το πλεονέκτημα του δείκτη αυτού είναι ότι δεν εξαρτάται από τη διακύμανση της αφθονίας των ειδών. Με άλλα λόγια, ο δείκτης του Simpson μπορεί να μεταφραστεί ως ο αριθμός των πιο κοινών ειδών στο δείγμα, που αποδίδουν την εμφανιζόμενη ανομοιότητα του δείγματος (Krebs, 1994). Ο συγκεκριμένος δείκτης αφθονίας έχει κατηγορηθεί για υποτίμηση της τιμής του σε αρκετά μικρό αριθμό δειγμάτων, ειδικά όταν αυτά είναι κάτω των 10. Οι παραπάνω αναλύσεις εφαρμόστηκαν στα πλαίσια της περιγραφής των μακροβενθικών συνευρέσεων στο χώρο και το χρόνο (εποχιακήετήσια κλίμακα) Πολυμετάβλητες μέθοδοι στατιστικής επεξεργασίας Οι πολυμετάβλητες μέθοδοι στατιστικής επεξεργασίας χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι οι συγκρίσεις μεταξύ των δειγμάτων (2 ή και περισσότερων) πραγματοποιούνται στο επίπεδο όπου συγκεκριμένα είδη κατανέμονται στα δείγματα σε επίπεδα αφθονίας περίπου της ίδιας τάξεως. Για την παρούσα ερευνητική μελέτη χρησιμοποιήθηκαν οι εξής πολυμετάβλητες μέθοδοι: α. CLUSTER ή Ιεραρχική Ομαδοποίηση β. η πολυδιάστατη κατάταξη MDS και γ. ANOSIM, που ελέγχει την διαφορετικότητα μεταξύ των δειγμάτων Και οι 3 αυτές τεχνικές (όπως και όλες οι τεχνικές πολύ-μεταβλητής φύσεως) είναι θεμελιωμένες σε όμοιους συντελεστές. Οι συντελεστές αυτοί έχουν υπολογισθεί σύμφωνα με δεδομένα τιμών μεταξύ κάθε ζευγαριού ειδών των δειγμάτων. Στη συνέχεια, γίνεται ομαδοποίηση (ή ταξινόμηση) των δειγμάτων σε κοινές ομάδες και δημιουργούνται διαγράμματα ιεραρχίας (ordination plots), έτσι ώστε οι αποστάσεις ανά ζεύγος δειγμάτων να απεικονίζουν σχηματικά τη σχετική ομοιότητα ή ανομοιότητά της σύνθεσης των ειδών στα δείγματα. Μία πολύ-μεταβλητή ανάλυση 33

34 πρέπει να επιχειρεί να μειώσει την πολυπλοκότητα των δεδομένων της κοινότητας σε μία συγκεκριμένη (χαμηλής διαστάσεως) εικόνα της δομής που παρουσιάζει. Τα διαθέσιμα βιολογικά δεδομένα παραθέτονται σε πίνακες με p γραμμές (είδη) και n στήλες (δείγματα), ενώ αφετηρία των περαιτέρω αναλύσεων αποτελεί η αρχή της ομοιότητας (S) για κάθε ζεύγος δειγμάτων που αναφέρεται στις βιολογικές κοινότητες που περιλαμβάνονται στα δείγματα αυτά. Εφόσον όμως η πληροφορία που αφορά κάθε δείγμα είναι πολύ-μεταβλητής φύσεως (αφθονία ειδών), πολλοί είναι οι τρόποι μέσω των οποίων γίνεται ο προσδιορισμός της ομοιότητας (ανάλογα πάντα με τη βαρύτητα που θα δοθεί στις διαφορετικές όψεις/χαρακτηριστικά της κοινότητας). Η κλίμακα των τιμών που μπορεί να κυμαίνεται ο συντελεστής ομοιότητας S, έχει καθοριστεί σαν (0-100%) ή πιο σπάνια (0-1). Τα άκρα της κλίμακας αντιστοιχούν σε ακραίες τιμές του συντελεστή. Έτσι αν: S = 100% (ή 1), τα δείγματα εμφανίζουν απόλυτη ομοιότητα S=0, τα δείγματα δεν παρουσιάζουν καμία ομοιότητα. Μεταξύ των αριθμητικών συντελεστών ομοιότητας που έχουν προταθεί, ο πιο κοινά χρησιμοποιούμενος στις οικολογικές μελέτες είναι ο συντελεστής ομοιότητας Bray- Curtis (Bray-Curtis, 1957) : S jk =100{1-[Σ ι=1 P Ψ ij -Ψ ik / Σ ι=1 P (Ψ ij +Ψ ik )]} [2.5] Όπου S jk είναι η εκατοστιαία ομοιότητα μεταξύ των δειγμάτων j και k, Ψ ij είναι η αφθονία του είδους i στο δείγμα j, Ψ ik είναι η αφθονία του είδους i στο δείγμα k και P είναι ο συνολικός αριθμός των ειδών. Η ιεραρχική ομαδοποίηση (Cluster Analysis) αποτελεί την πιο διαδεδομένη τεχνική ανάλυσης βενθικών βιοκοινοτήτων. Αφετηρία της μεθόδου αποτελεί η ύπαρξη ενός τριγωνικού πίνακα ομοιότητας, του οποίου οι συντελεστές υπολογίζονται με βάση τον δείκτη Bray-Curtis. Στη συνέχεια, τα δείγματα κατανέμονται σε ομάδες και έπειτα οι ομάδες αυτές ομαδοποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με τα ποσοστά ομοιότητας που παρουσιάζουν. Πρώτα ομαδοποιούνται οι σταθμοί με τη μεγαλύτερη ομοιότητα και η ομαδοποίηση συνεχίζει σταδιακά κατά φθίνουσα πορεία ομοιότητας. Η ανάλυση φθάνει εις πέρας όταν η τελική ομάδα που προκύπτει συνίσταται από ένα μόνο δείγμα. Αποτέλεσμα της μεθόδου είναι η δημιουργία ενός δενδροδιαγράμματος, όπου στον άξονα χ παρατίθεται όλο το σετ των σταθμών ενώ στον άξονα ψ το ποσοστό της ομοιότητας σύμφωνα με το οποίο ομαδοποιούνται. 34

35 Η MDS θεωρείται ως μία από τις καλύτερες διαθέσιμες τεχνικές κατανομής, καθώς θεωρείται ιδιαίτερα έγκυρη, ευέλικτη και χωρίς απαίτηση υποθέσεων (Everitt, 1978; Kenkel & Orloci, 1986). Σκοπός της είναι η δημιουργία ενός χάρτη σύμφωνα με τον οποίο τα δείγματα διαμορφώνονται σε συγκεκριμένο αριθμό διαστάσεων, ώστε να ικανοποιούνται οι συνθήκες που επιβάλλει ο αριθμός των ανεξάρτητων στηλών του πίνακα ανομοιοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, αν για παράδειγμα το Δείγμα 1 παρουσιάζει μεγαλύτερη ομοιότητα με το Δείγμα 2 παρά με το Δείγμα 3, συνεπάγεται ότι το Δείγμα 1 θα τοποθετηθεί στο σχηματικό χάρτη πλησιέστερα στο Δείγμα 2 παρά στο Δείγμα 3. Κριτήριο για την επιτυχία της μεθόδου αποτελεί ο συντελεστής stress. Ο συντελεστής αυτός αντανακλά το βαθμό στον οποίο δύο σετ σειρών δεδομένων διαφέρουν. Χαρακτηριστικά για τις δισδιάστατες κατανομές (Clarke & Warwick, 1994): Όταν η τιμή του stress < 0.05, το αποτέλεσμα παραπέμπει σε μία άριστη απεικόνιση χωρίς πιθανότητα απόκλισης Όταν το stress < 0.1, η κατανομή θεωρείται σχετικά καλή χωρίς σοβαρή πιθανότητα απόκλισης Τέλος, όταν το stress < 0.3 τότε τα σημεία ίσως και να βρίσκονται τοποθετημένα στο δισδιάστατο χώρο αυθαίρετα Ο έλεγχος της διαφορετικότητας μεταξύ των δειγμάτων (ANOSIM) εντοπίζει τις διαφορές μεταξύ των σταθμών οι οποίες αποτελούν απόρροια των ανομοιοτήτων μεταξύ των δειγμάτων. Η ομαδοποίηση των δειγμάτων μπορεί να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με την απόσταση κάθε ζεύγους δειγμάτων σε σύγκριση με τη μέση απόσταση όλων των ζευγών από όλους τους σταθμούς. Αν ορισθεί r w ο μέσος όλων των δειγμάτων μεταξύ των σταθμών και r b ο μέσος όλων των ζευγών των δειγμάτων, προκύπτει η στατιστική σχέση: R=( r b - r w )/(M/2) [2.6] Όπου Μ=n(n-1)/2 και n ο αριθμός των συνολικών δειγμάτων. Όσο η ομοιότητα των δειγμάτων μεταξύ των σταθμών είναι μικρή η τιμή του R τείνει στο -1. Οι τιμές του R βρίσκονται μεταξύ των ορίων (-1, 1). Όσο μικρότερη είναι η ομοιότητα μεταξύ των σταθμών τόσο η τιμή του R τείνει προς το 1 Το R ισούται με την μονάδα μόνο σε περίπτωση απόλυτης ομοιότητας μεταξύ δειγμάτων των ίδιων σταθμών, ενώ αν R 0 ο βαθμός ομοιότητας μεταξύ και εντός 35

Προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές φυσικής κληρονομιάς

Προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές φυσικής κληρονομιάς Προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές φυσικής κληρονομιάς Habitat: κυρίαρχη μορφή, γύρω από την οποία αναπτύσσεται ένας οικότοπος Χλωρίδα (π.χ. φυτό-φύκος) Πανίδα (π.χ. ύφαλος διθύρων) Γεωλογική μορφή (π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

Βύρων Μωραΐτης, Φυσικός MSc.

Βύρων Μωραΐτης, Φυσικός MSc. Μελέτη της επίδρασης των δυναμικών θαλάσσιων συνθηκών στους παράκτιους οικότοπους. Εφαρμογή στην Αφάντου Ρόδου. ~ Study on the impact of dynamic sea conditions on coastal marine habitats. Application in

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας Τί είναι ένα Οικοσύστημα; Ένα οικοσύστημα είναι μια αυτο-συντηρούμενη και αυτορυθμιζόμενη κοινότητα ζώντων

Διαβάστε περισσότερα

Συμβολή στην Χαρτογράφηση Θαλάσσιων Οικοτόπων των Όρμων Κορθίου και Χώρας Άνδρου (Νοτιοανατολική Άνδρος, Κυκλάδες)

Συμβολή στην Χαρτογράφηση Θαλάσσιων Οικοτόπων των Όρμων Κορθίου και Χώρας Άνδρου (Νοτιοανατολική Άνδρος, Κυκλάδες) Συμβολή στην Χαρτογράφηση Θαλάσσιων Οικοτόπων των Όρμων Κορθίου και Χώρας Άνδρου (Νοτιοανατολική Άνδρος, Κυκλάδες) 1 1. Εισαγωγή Οι θαλάσσιοι τύποι οικοτόπων αποτελούν τμήμα του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 Το εκπαιδευτικό υλικό αυτό στην αρχική του μορφή δημιουργήθηκε και

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια ρεύματα και Ωκεάνια κυκλοφορία Οι θαλάσσιες μάζες δεν είναι σταθερές ΑΙΤΙΑ: Υπάρχει (αλληλ)επίδραση με την ατμόσφαιρα (π.χ., ο άνεμος ασκεί τριβή στην επιφάνεια της θάλασσας,

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Όλα τα έμβια όντα συνυπάρχουν με αβιοτικούς παράγοντες με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Υπάρχουν οργανισμοί: 1. Αυτότροφοι (Δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και μέσω της

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ - Σχολική χρονιά 2014-15 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ 3, 16451 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΚΤΩΝ ΚΟΛΠΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΚΤΩΝ ΚΟΛΠΟΥ ΧΑΝΙΩΝ Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Τομέας Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωφυσικής ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΚΤΩΝ ΚΟΛΠΟΥ ΧΑΝΙΩΝ Εφαρμογή μαθηματικού μοντέλου MIKE21 Coupled Model

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΣΗ 5. Ανάλυση αποτελεσμάτων αλιευτικής και περιβαλλοντικής έρευνας- Διαχειριστικές προτάσεις ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ

ΦΑΣΗ 5. Ανάλυση αποτελεσμάτων αλιευτικής και περιβαλλοντικής έρευνας- Διαχειριστικές προτάσεις ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ & ΕΔΑΦΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Ρωμανού 3 Χαλέπα - 73 133 Χανιά Κρήτης - http://triton.chania.teicrete.gr/

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ο Κεφάλαιο: Στατιστική ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πληθυσμός: Λέγεται ένα σύνολο στοιχείων που θέλουμε να εξετάσουμε με ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά. Μεταβλητές X: Ονομάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς?

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? ΘΕΙΟ (S) 26 Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? σημαντικό στοιχείο στη δομή των πρωτεϊνών (*) συνήθως δεν δρα ως περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη και την κατανομή των οργανισμών στα

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος

Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Προστατευόμενεςπεριοχέςως εργαλεία διατήρησης και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος Σωτήρης Ορφανίδης Δρ. Βιολόγος-Αναπληρωτής Ερευνητής Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Αλιευτικής

Διαβάστε περισσότερα

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι μεσογειακές περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30 0 και

Διαβάστε περισσότερα

Η οδηγία για τα νερά κολύμβησης και η επίδραση της μυδοκαλλιέργειας στην ποιότητα νερών του Θερμαϊκού κόλπου (Βόρειο. Αιγαίο)

Η οδηγία για τα νερά κολύμβησης και η επίδραση της μυδοκαλλιέργειας στην ποιότητα νερών του Θερμαϊκού κόλπου (Βόρειο. Αιγαίο) Η οδηγία για τα νερά κολύμβησης και η επίδραση της μυδοκαλλιέργειας στην ποιότητα νερών του Θερμαϊκού κόλπου (Βόρειο Αιγαίο) Δρ. Σοφία Γαληνού-Μητσούδη Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Τμήμα Τεχνολογίας Αλιείας

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική

Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική Εφαρμογή Ολοκληρωμένου Προγράμματος Παρακολούθησης Θαλασσίων Υδάτων στο πλαίσιο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής οδηγίας για τη θαλάσσια στρατηγική 2008/56/EK 1 Οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (2008/56/ΕΚ)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΟΙ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ρ. Κώστας Παπακωνσταντίνου τ /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων τ. /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Χρυσάνθη Αντωνιάδου & Χαρίτων Σ. Χιντήρογλου Τομέας Ζωολογίας Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ Με την ευγενική συμβολή της Msc. Δήμητρα Λήδας Ράμμου

Χρυσάνθη Αντωνιάδου & Χαρίτων Σ. Χιντήρογλου Τομέας Ζωολογίας Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ Με την ευγενική συμβολή της Msc. Δήμητρα Λήδας Ράμμου Χρυσάνθη Αντωνιάδου & Χαρίτων Σ. Χιντήρογλου Τομέας Ζωολογίας Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ Με την ευγενική συμβολή της Msc. Δήμητρα Λήδας Ράμμου Λίγα Ιστορικά στοιχεία (π.χ. και μ.χ.) μια εικόνα = 1000 λέξεις 2009

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 3 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (2 Ο κεφάλαιο) ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις στη Βιοποικιλότητα και τα Οικοσυστήματα

Επιπτώσεις στη Βιοποικιλότητα και τα Οικοσυστήματα Τοποθέτηση & Λειτουργία Μηχανών Θαλάσσιας Ενέργειας: Επιπτώσεις στη Βιοποικιλότητα και τα Οικοσυστήματα Αναστασία Μήλιου Αρχιπέλαγος Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας www.archipelago.gr Αρχικό στάδιο ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

«το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...»

«το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...» Οικολογία Υδάτινων Οικοσυστημάτων ιερεύνηση των σχέσεων της οικολογικής ποιότητας των υδάτων και των υδρόβιων οργανισμών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Οδηγία 2000/60 τουευρωπαϊκούκοινοβουλίουτης23ης

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Βούδια, Ν. Μήλου, για τα έτη 2011-2014

Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Βούδια, Ν. Μήλου, για τα έτη 2011-2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας

Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας ΘΕΜΑ 1 ο Η έννοια του οικοσυστήματος Ροή ενέργειας Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 31/3/2013 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: 1. Τα δερματόφυτα προσβάλλουν: α. το τριχωτό της κεφαλής β. το στόμα γ. τον

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 1 η Άσκηση Έρευνα στο πεδίο - Οργάνωση πειράματος Μέθοδοι Δειγματοληψίας Εύρεση πληθυσμιακής

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια κύματα 1.1. Ορισμός Θαλάσσια κύματα είναι περιοδικές μηχανικές ταλαντώσεις των μορίων του νερού, στην επιφάνεια ή στο βάθος, οποιασδήποτε περιόδου, με τις οποίες γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Οδηγίας της Επιτροπής

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Οδηγίας της Επιτροπής ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.5.2017 C(2017) 2842 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της Οδηγίας της Επιτροπής για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα.

Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα. Πρότυπα οικολογικής διαφοροποίησης των μυρμηγκιών (Υμενόπτερα: Formicidae) σε κερματισμένα ορεινά ενδιαιτήματα. Γεωργιάδης Χρήστος Λεγάκις Αναστάσιος Τομέας Ζωολογίας Θαλάσσιας Βιολογίας Τμήμα Βιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝ II, KOYΠΟΝΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Κωδικός Αριθμός Κουπονιού:

ΕΠΑΝ II, KOYΠΟΝΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Κωδικός Αριθμός Κουπονιού: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ, ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΓΟΛΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ Επιφάνεια: 2600 km 2 Μέγιστο βάθος: 450 m

Διαβάστε περισσότερα

Στάδιο Εκτέλεσης

Στάδιο Εκτέλεσης 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο 1.4.2.2 Στάδιο Εκτέλεσης Το στάδιο της εκτέλεσης μίας έρευνας αποτελεί αυτό ακριβώς που υπονοεί η ονομασία του. Δηλαδή, περιλαμβάνει όλες εκείνες τις ενέργειες από τη στιγμή που η έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία Οικολογία Οικολογία είναι η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών (συνεπώς και του ανθρώπου)

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ. Πρακτική Άσκηση 4- Θεωρητικό Υπόβαθρο ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ. Πρακτική Άσκηση 4- Θεωρητικό Υπόβαθρο ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Πρακτική Άσκηση 4- Θεωρητικό Υπόβαθρο Κοκκομετρική ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1)το γεωγραφικό πλάτος 2)την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3)το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΣΤΕΡΕΟΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΣΤΕΡΕΟΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΣΤΕΡΕΟΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΟΥ ΑΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΩΝ ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΧΛΟΥΒΕΡΑΚΗ 2014

ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΧΛΟΥΒΕΡΑΚΗ 2014 ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΧΛΟΥΒΕΡΑΚΗ 2014 ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Η χρήση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗΣ ΠΗΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗΣ ΠΗΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΙΑΤΜΗΜΑΤIΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗΣ ΠΗΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ. Ερευνητικό Έργο:

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ. Ερευνητικό Έργο: ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ Ερευνητικό Έργο: Διερεύνηση των επιπτώσεων της διασποράς αδρανών υλικών στο θαλάσσιο περιβάλλον των βόρειο-ανατολικών ακτών της Κιμώλου DRAFT 27/11/2006 Τεχνική Έκθεση με θέμα:

Διαβάστε περισσότερα

ηλεκτρικό ρεύμα ampere

ηλεκτρικό ρεύμα ampere Ηλεκτρικό ρεύμα Το ηλεκτρικό ρεύμα είναι ο ρυθμός με τον οποίο διέρχεται ηλεκτρικό φορτίο από μια περιοχή του χώρου. Η μονάδα μέτρησης του ηλεκτρικού ρεύματος στο σύστημα SI είναι το ampere (A). 1 A =

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Τυπολογία ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών

ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Τυπολογία ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Τυπολογία ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών Μήπως η Γη αποτελεί ενιαίο υδατικό οικοσύστηµα ; Η απάντηση εξαρτάται από το πώς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΩΤΟΥ ΟΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΚΙΝΗΤΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ Σκοπός της άσκησης Στην παρούσα εργαστηριακή άσκηση γίνεται μελέτη του Στρωτού

Διαβάστε περισσότερα

Μια από τις σημαντικότερες δυσκολίες που συναντά ο φυσικός στη διάρκεια ενός πειράματος, είναι τα σφάλματα.

Μια από τις σημαντικότερες δυσκολίες που συναντά ο φυσικός στη διάρκεια ενός πειράματος, είναι τα σφάλματα. Εισαγωγή Μετρήσεις-Σφάλματα Πολλές φορές θα έχει τύχει να ακούσουμε τη λέξη πείραμα, είτε στο μάθημα είτε σε κάποια είδηση που αφορά τη Φυσική, τη Χημεία ή τη Βιολογία. Είναι όμως γενικώς παραδεκτό ότι

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση και Σχεδιασμός Μεταφορών Ι Δειγματοληψία - Μέθοδοι συλλογής στοιχείων

Ανάλυση και Σχεδιασμός Μεταφορών Ι Δειγματοληψία - Μέθοδοι συλλογής στοιχείων Δειγματοληψία - Μέθοδοι συλλογής στοιχείων Παναγιώτης Παπαντωνίου Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Συγκοινωνιολόγος ppapant@upatras.gr Πάτρα, 2017 Στόχοι Βασικές έννοιες στατιστικής Μέθοδοι συλλογής στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τι ονομάζουμε ροή ενέργειας σε ένα οικοσύστημα; Όσο αναγκαία είναι η τροφοδότηση ενός οικοσυστήματος με ενέργεια, άλλο τόσο αναγκαία είναι η διανομή της στους άλλους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ανάμεσα στους ποικίλους χρήστες Εμπόριο Ναυσιπλοΐα Αλιεία Ιχθυοκαλλιέργειες Αναψυχή Κατοικία Βιομηχανίες

ανάμεσα στους ποικίλους χρήστες Εμπόριο Ναυσιπλοΐα Αλιεία Ιχθυοκαλλιέργειες Αναψυχή Κατοικία Βιομηχανίες 4/3/2009 Ενημερωτική Ημερίδα «Υπάρχουσα κατάσταση και προοπτικές εξυγίανσης της παράκτιας ζώνης και του βυθού στον Κόλπο της Ελευσίνας» Η έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιας ζώνης & Το παράδειγμα

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύποι. Αντίδραση βιολογικών συστημάτων σε παράγοντες αύξησης

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύποι. Αντίδραση βιολογικών συστημάτων σε παράγοντες αύξησης ΡΥΠΑΝΣΗ 91 είναι η άμεση ή έμμεση διοχέτευση από τον άνθρωπο στο υδάτινο περιβάλλον ύλης ή ενέργειας με επιβλαβή αποτελέσματα για τους οργανισμούς ( ο ορισμός της ρύπανσης από τον ΟΗΕ ) Ρύποι Φυσικοί (εκρήξεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 4. ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 4. ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 4. ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Ως βιοποικιλότητα ορίζεται «το σύνολο της γενετικά καθοριζόμενης ποικιλομορφίας, από τα γονίδια ενός τοπικού πληθυσμού ή είδους, τα είδη που αποτελούν μια

Διαβάστε περισσότερα

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2.1 Ωκεανοί και Θάλασσες. Σύµφωνα µε τη ιεθνή Υδρογραφική Υπηρεσία (International Hydrographic Bureau, 1953) ως το 1999 θεωρούντο µόνο τρεις ωκεανοί: Ο Ατλαντικός, ο Ειρηνικός

Διαβάστε περισσότερα

Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον

Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον Επιδράση των υδατοκαλλιεργειών στο περιβάλλον Παύλος Μακρίδης, επίκουρος καθηγητής Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Ζώων Πανεπιστήμιο Πατρών Τι είναι υδατοκαλλιέργειες; Η καλλιέργεια υδρόβιων οργανισμών,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter # 2. Οι Πιλοτικές περιοχές στην Ελλάδα. 1. Όνομα και τοποθεσία των πιλοτικών τοποθεσιών. Ιανουάριος 2019

Newsletter # 2. Οι Πιλοτικές περιοχές στην Ελλάδα. 1. Όνομα και τοποθεσία των πιλοτικών τοποθεσιών. Ιανουάριος 2019 A HarmonizEd framework to Mitigate coastal EroSion promoting ICZM protocol implementation Newsletter # 2 Ιανουάριος 2019 Οι Πιλοτικές περιοχές στην Ελλάδα 1. Όνομα και τοποθεσία των πιλοτικών τοποθεσιών

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ Newsletter 12 η Έκδοση ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ Ο οργανισμός ανάπτυξης Δυτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΑΥΛΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΡΟΗ ΝΕΡΟΥ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΓΩΓΟ

ΥΔΡΑΥΛΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΡΟΗ ΝΕΡΟΥ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΓΩΓΟ Α.Ε.Ι. ΠΕΙΡΑΙΑ Τ.Τ. ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΩΝ 8 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΥΔΡΑΥΛΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΡΟΗ ΝΕΡΟΥ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΓΩΓΟ Σκοπός του πειράματος είναι να μελετηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ 1 Ονομ/μο φοιτήτριας: Κουκουλιάντα Στυλιανή Αριθμός μητρώου: 7533 Υπεύθυνος καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 6 η Ενότητα Βασικές διαδικασίες πρωτογενούς παραγωγικότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 6: ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 6: ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 6: ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΩΝ ΑΓΡΙΝΙΟ, 2016 ΑΣΚΗΣΗ 6:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ

ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ Κωνσταντίνος Μέμος Καθηγητής Θαλάσσιας Υδραυλικής και Λιμενικών Έργων ΕΜΠ Ευχαριστίες Ι. Ψαράς, Πολ. Μηχ. ΕΜΠ, ΜΔΕ ΕΜΠ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΟΜΙΛΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Τσιγκράδο, Ν. Μήλου, για τα έτη 2011-2014

Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη θέση Τσιγκράδο, Ν. Μήλου, για τα έτη 2011-2014 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του θαλασσίου περιβάλλοντος στη

Διαβάστε περισσότερα

2. Κατά την ανελαστική κρούση δύο σωμάτων διατηρείται:

2. Κατά την ανελαστική κρούση δύο σωμάτων διατηρείται: Στις ερωτήσεις 1-4 να επιλέξετε μια σωστή απάντηση. 1. Ένα πραγματικό ρευστό ρέει σε οριζόντιο σωλήνα σταθερής διατομής με σταθερή ταχύτητα. Η πίεση κατά μήκος του σωλήνα στην κατεύθυνση της ροής μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

CIGESMED για Δύτες, Πολίτες-Επιστήμονες για το πρόγραμμα παρακολούθησης των κοραλλιγενών οικοτόπων. Ήρθε η ώρα για κατάδυση, τι πρέπει να κάνω;

CIGESMED για Δύτες, Πολίτες-Επιστήμονες για το πρόγραμμα παρακολούθησης των κοραλλιγενών οικοτόπων. Ήρθε η ώρα για κατάδυση, τι πρέπει να κάνω; http://cs.cigesmed.eu www.cigesmed.eu CIGESMED για Δύτες, Πολίτες-Επιστήμονες για το πρόγραμμα παρακολούθησης των κοραλλιγενών οικοτόπων Ήρθε η ώρα για κατάδυση, τι πρέπει να κάνω; Μπορείτε να σημειώσετε

Διαβάστε περισσότερα

Χαρτογράφηση Δείκτη Παράκτιας Τρωτότητας

Χαρτογράφηση Δείκτη Παράκτιας Τρωτότητας Χαρτογράφηση Δείκτη Παράκτιας Τρωτότητας Μάθημα: Εφαρμογές Γεωπληροφορικής στη Διαχείριση Καταστροφών ΜΠΣ, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας Χαλκιάς Χρίστος, Αν. Καθηγητής, Αντιγόνη Φάκα Δρ. Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τ Μ Η Μ Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Σ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, 70 17671 ΚΑΛΛΙΘΕΑ-ΤΗΛ: 210-9549151 FAX: 210-9514759 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΣΚΗΣΗ 3 ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ

ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ INTERREG IIIA / PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ Καθηγητής Βασίλειος A. Τσιχριντζής Διευθυντής, Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ *Φέρουσα χωρητικότητα Ο μέγιστος αριθμός ατόμων ενός είδους που μπορεί να υποστηρίζεται από ένα δεδομένο οικοσύστημα. Ο προσδιορισμός της για τον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών, και φυσικά του ανθρώπου, με τους βιοτικούς (ζωντανούς οργανισμούς του ίδιου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ για τη λήψη αποφάσεων

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ για τη λήψη αποφάσεων ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ για τη λήψη αποφάσεων ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ Υπολογισμός πιθανοτήτων και πρόβλεψη τιμών από τις τιμές των παραμέτρων και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟΝ ΜΑΛΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ. Αν. Καθηγητης Μ.Δασενακης. Δρ Θ.Καστριτης Ε.Ρουσελάκη

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟΝ ΜΑΛΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ. Αν. Καθηγητης Μ.Δασενακης. Δρ Θ.Καστριτης Ε.Ρουσελάκη ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΟΥ ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΜΑΛΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ Αν. Καθηγητης Μ.Δασενακης Δρ Θ.Καστριτης Ε.Ρουσελάκη Φ.Σάλτα Κύκλος αζώτου Κύκλος φωσφόρου Kύκλος πυριτίου

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Γ Θετ. και Τεχν/κης Κατ/σης ΚΥΜΑΤΑ ( )

Φυσική Γ Θετ. και Τεχν/κης Κατ/σης ΚΥΜΑΤΑ ( ) ΚΥΜΑΤΑ ( 2.1-2.2) Για τη δημιουργία ενός κύματος χρειάζονται η πηγή της διαταραχής ή πηγή του κύματος, δηλαδή η αιτία που θα προκαλέσει τη διαταραχή και ένα υλικό (μέσο) στο οποίο κάθε μόριο αλληλεπιδρά

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15 Περιεχόμενα Πρόλογος...11 1. Οργανισμοί...15 1.1 Οργανισμοί και είδη...15 1.1.1 Ιδιότητες των οργανισμών...15 1.1.2 Φαινότυπος, γονότυπος, οικότυπος...17 1.1.3 Η έννοια του είδους και ο αριθμός των ειδών...19

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S

Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S Πυκνότητα (p): ο λόγος της μάζας του θαλασσινού νερού (gr) ανά μονάδα όγκου (cm 3

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II)

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II) Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 8: Οικοσυστήματα (II) Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ροή του νερού μεταξύ των άλλων καθορίζει τη ζωή και τις λειτουργίες των έμβιων οργανισμών στο ποτάμι. Διαμορφώνει το σχήμα του σώματός τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική υπόθεση. Η ερευνητική υπόθεση αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη πρόβλεψη σχετικά με τη σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες μεταβλητές.

Ερευνητική υπόθεση. Η ερευνητική υπόθεση αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη πρόβλεψη σχετικά με τη σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες μεταβλητές. Ερευνητική υπόθεση Η ερευνητική υπόθεση αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη πρόβλεψη σχετικά με τη σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες μεταβλητές. Στα πειραματικά ερευνητικά σχέδια, η ερευνητική υπόθεση αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Διατριβή Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης

Διαβάστε περισσότερα

Στ Τάξη. Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1

Στ Τάξη. Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1 Ενδεικτική Οργάνωση Ενοτήτων Στ Τάξη Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1 15 Αρ3.1 Απαγγέλουν, διαβάζουν, γράφουν και αναγνωρίζουν ποσότητες αριθμών Επανάληψη μέχρι το 1 000

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. απόφασης της Επιτροπής

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. απόφασης της Επιτροπής ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.5.2017 C(2017) 2901 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της απόφασης της Επιτροπής για τη θέσπιση κριτηρίων και μεθοδολογικών προτύπων για την καλή περιβαλλοντική κατάσταση των θαλάσσιων

Διαβάστε περισσότερα

Παράκτια Ωκεανογραφία

Παράκτια Ωκεανογραφία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1η: Φυσικές Παράμετροι Θαλασσίων Μαζών Γιάννης Ν. Κρεστενίτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Εαρινό εξάμηνο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΑΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑ Φ.Π.Ψ.

Εαρινό εξάμηνο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΑΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑ Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΑΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑ Φ.Π.Ψ. 4-18/3/2019 2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Εκπαίδευση και περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

ηλεκτρικό ρεύµα ampere

ηλεκτρικό ρεύµα ampere Ηλεκτρικό ρεύµα Το ηλεκτρικό ρεύµα είναι ο ρυθµός µε τον οποίο διέρχεται ηλεκτρικό φορτίο από µια περιοχή του χώρου. Η µονάδα µέτρησης του ηλεκτρικού ρεύµατος στο σύστηµα SI είναι το ampere (A). 1 A =

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΩΝ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΩΝ Λιμνοθάλασσες οι λιμνοθάλασσες είναι παράκτιες υδάτινες περιοχές με μικρό βάθος και συνήθως χωρίζονται από τη γειτονική θαλάσσια περιοχή με φυσικό φράκτη την αμμολουρίδα η οποία διαχωρίζει και ουσιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ε. Ντόνου 1, Γ. Ζαλίδης 1, A. Μαντούζα 2 1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεωπονική Σχολή, Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ KAI METΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ KAI METΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ KAI METΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Χάρτης προτεινόμενων ζωνών Θαλάσσιας Γυάρου Α) Ζώνη Χ1: Περιοχή Προστασίας της Φύσης Ορίζεται το χερσαίο τμήμα του νησιού 300 μέτρα από

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων (DO - BOD - COD - TOC) Χ. Βασιλάτος Οργανική ύλη Αποξυγόνωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οι οργανικές ύλες αποτελούν πολύ σοβαρό ρύπο,

Διαβάστε περισσότερα

6.3 Αποτελέσματα Δοκιμαστικής Λειτουργίας, Αξιολόγηση και Προτάσεις Βελτίωσης και Έρευνας

6.3 Αποτελέσματα Δοκιμαστικής Λειτουργίας, Αξιολόγηση και Προτάσεις Βελτίωσης και Έρευνας 25SMEs2009 ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 6: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 6.3 Αποτελέσματα Δοκιμαστικής Λειτουργίας, Αξιολόγηση και Προτάσεις Βελτίωσης και Έρευνας Σελίδα 1 REVISION HISTORY

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ Βασίλης Δ. Ανδριτσάνος Δρ. Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός ΑΠΘ Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας 3ο εξάμηνο http://eclass.teiath.gr Παρουσιάσεις,

Διαβάστε περισσότερα

Διπλωματική Εργασία: «Συγκριτική Μελέτη Μηχανισμών Εκτίμησης Ελλιπούς Πληροφορίας σε Ασύρματα Δίκτυα Αισθητήρων»

Διπλωματική Εργασία: «Συγκριτική Μελέτη Μηχανισμών Εκτίμησης Ελλιπούς Πληροφορίας σε Ασύρματα Δίκτυα Αισθητήρων» Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διπλωματική Εργασία: «Συγκριτική Μελέτη Μηχανισμών Εκτίμησης Ελλιπούς Πληροφορίας σε Ασύρματα Δίκτυα Αισθητήρων» Αργυροπούλου Αιμιλία

Διαβάστε περισσότερα

ιάθεση Αστικών Υγρών Αποβλήτων από Μικρούς Παραθαλάσσιους Οικισμούς Π. Β. Αγγελίδης, Επίκ. Καθηγητής.Π.Θ.

ιάθεση Αστικών Υγρών Αποβλήτων από Μικρούς Παραθαλάσσιους Οικισμούς Π. Β. Αγγελίδης, Επίκ. Καθηγητής.Π.Θ. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΞΑΝΘΗ ιάθεση Αστικών Υγρών Αποβλήτων από Μικρούς Παραθαλάσσιους Οικισμούς Π. Β. Αγγελίδης, Επίκ. Καθηγητής.Π.Θ. Η επιτυγχανόμενη

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2)

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 13-02-2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ 1. Ποιος από τους παρακάτω οργανισμούς χαρακτηρίζεται ως αυτότροφος; 1. αλεπού 2. βάτραχος 3. βελανιδιά 4. ψύλλος. 2. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες χαρακτηρίζεται ως αβιοτικός; 1.

Διαβάστε περισσότερα