پذیرش: 1392/08/29 دریافت: چکیده:

Transcript

1 قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی قم متروی موردی مطالعه اقتصادی: متغیرهای در ایران تهران تهران دانشگاه فنی دانشکدههای پردیس عمران مهندسی دانشکده ارشد کارشناسی دانشآموخته تبار عباس سجاد ایران تهران تهران دانشگاه فنی دانشکدههای پردیس عمران مهندسی دانشکده استادیار مکاتبات( )مسئول خادمی نوید ایران تهران تهران دانشگاه فنی دانشکدههای پردیس عمران مهندسی دانشکده دانشیار بهنیا کامبیز فرانسه پاریس پاریس فنی دانشکده حملونقل برنامهریزی دکتری دانشآموخته صمدزاد مهدی /03/04 پذیرش: 1392/08/29 دریافت: چکیده: تحلیل یا مهندسی اقتصاد ارزیابی روشها از یکی سرمایهگذاری برای پیشنهادی سناریوی چندین بین از سناریو اقتصادیترین تعیین برای مقایسه با سپس میشود. محاسبه سناریوها از کدام هر اجرای از ناشی ههای( فاید و هها )هزین اثرات تمامی آن در که است هزینه-فایده تسا ابزاری به نیاز باشد روبرو قطعیت عدم با هها فاید و هها هزین این تعیین اگر حال میشود. انتخاب برتر سناریوی ارزیابیها این نتایج عنوان به فازی ههای مجموع نظریه از استفاده مقاله این از اول هدف دهد. انجام قطعیت عدم شرایط در را اقتصادی ارزیابی باشد قادر که که است فازی محیط در اقتصادی ارزیابی کالسیک روابط تعمیم هدف دومین است. قطعیت عدم شرایط در اقتصادی ارزیابی برای ابزاری روز شرایط به توجه )با پروژه مفید عمر دوره و ساخت دوره ارز تبدیل نرخ تورم نرخ بهره نرخ متغیرهای بودن فازی فرض با اینکار در اینکار برای که است عددی مثال یک انجام با مهندسی اقتصاد کالسیک روش و فازی روش مقایسه سوم هدف میشود. انجام کشور( متغیرهای از فازی پروژه عمر میزان و فازی ارز تبدیل نرخ متغیر دو میشود. انجام قم متروی احداث موردی مطالعه مقاله این پایان تحریمها مدیریتها سوء مانند مواردی وجود آنها قطعیت عدم دلیل که است شده معرفی فازی صورت به مقاله این در که است جدیدی دید آن کالسیک روش به نسبت فازی اقتصادی ارزیابی روش که دریافت میتوان مقاله این نتایج به توجه با است. نشده کنترل تورم و تغییرات به نسبت سناریو هر انتخاب حساسیت میزان به توجه با بتوانند تا میدهد اجرایی مسئولین و گیران تصمیم کارشناسان به جامعتری کنند. انتخاب را برتر سناریوی اقتصادی متغیرهای.رب انبوه حملونقل سیستم قطعیت عدم فازی مجموعههای نظریه هزینه-فایده تحلیل اقتصادی ارزیابی كليدي: واژههاي 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 117

2 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد این متخصصين تمامي است. مکانها و زمانها تمامي در افراد اندازهگیری تعيين چگونگي درباره اما دارند قبول را تعریف TCRP78,[ ندارد وجود نظر اتفاق فوايد و هزینهها تجميع و فایدههای و هزینهها مقایسه با تحلیل این پایان در [ میشود. انتخاب برتر سناریوی سناریوها قطعیت عدم دارای فواید و هزینهها این از کدام هر اگر حال رد قطعیت عدم میشود. تتر سخ و پیچیدهتر مسئله باشند عدم دارای متغیر دقیق مقدار محاسبه یعنی اقتصادی ارزیابی مقدار نمیتوان و است همراه ابهام با فایده( یا )هزینه قطعیت محدودهای متغیرها از کدام هر و کرد برآورد آن برای دقیقی پروژهها همه در میشود. شامل را قطعی مقادیر از )بازهای( فایدههای و هزینه که مواردی در ولی دارد وجود قطعیت عدم است بیشتر قطعیت عدم این دارد وجود عمومی و اجتماعی Omitaomu[ بادیرو و امیتامو نظر از.]Kuchta,,D ]2008 در و دارد وجود جا همه در قطعیت عدم ]and Badiru, 2007 کامل هم آن اصلی دلیل و است اجتناب غیرقابل اقتصادی تحلیل مد که است متغیری مورد در دسترس در اطالعات و دانش نبودن در میگویند ]Liou and Chen, ]2006 چن و لیو است. نظر است مرسوم فازی غیر و دقیق اعداد از استفاده اقتصادی ارزیابی مختلفی موارد و بهره نرخ نقدی جریان دقیق دادههای عمل در و از استفاده با متخصصان و نیست شناختهشده دقیقا دست این از روشهای در را دادهها شده آزموده حدسهای و قبلی تجربیات عدم مانند مختلفی دالیل به ما کشور در میکنند. استفاده مرسوم صحیح مدیریت عدم باال تورم و خدمات و کاالها قیمت ثبات کار صحیح انجام در کارشکنی پروژهها اجرای زمانبندی در تحریمهای اخیر( چندساله در )بخصوص ارز نرخ ثبات عدم دلیل به اقتصاد در بیثباتی اعتبارات وصول در ابهام خارجی موارد و کشور در اقتصادی و مدیریتی ناشناختههای وجود ارزیابیهای در قابلتوجهی قطعیت عدم دست این از مختلفی مقدمه 1. موتوری نقلیه وسایل تراکم شهری لونقل حم مشکالت از یکی فردی هزینههای تحمیل سبب تراکم این است. شهری معابر در بهرهبرداری هزینههای افزایش مانند میشود زیادی اجتماعی و هوا آلودگی جادهای تصادفات افزایش مسافران زمان اتالف و صوتی آلودگی پیاده عابران تردد در آسایش و راحتی کاهش پروژههای اجرای.]Khisty & Lall, ]1998 قبیل این از مواردی ریلی سیستم احداث پروژههای مخصوصا و حملونقلی کالن انجام درونشهری حملونقل و ترافیکی مشکالت حل برای که ناوگان تهیه و ابنیه زیرساختها ایجاد به نیاز معموال میشوند در علت همین به و است همراه زیادی هزینههای با که دارند جزو بهرهبردار سازمانهای به رسیده فایدههای فقط که صورتی آنگاه بلیت( از ناشی سود )مانند شود گرفته نظر در پروژه منافع این در معموال رو این از میشود. غیراقتصادی پروژهها اکثر کل برای پروژهها این احداث از ناشی منافع کالن پروژههای هوا آلودگی کاهش از ناشی فایده )مانند میشود سنجیده جامعه عدم.]Abtahi, ]2012 مشابه( موارد و سوخت مصرف کاهش میشود. زیادی خسارات موجب هزینهها این صحیح مدیریت میشوند اجرا دولتی بودجه با اکثرا پروژهها نگونه ای که آنجا از منظور به است کشور منابع به خسارت معنای به آنها در خسارت به پروژهها اقتصادی ارزیابی به نیاز مسئله این از جلوگیری است. دقیق صورت ابتدا 1 )CBA( هزینه-فایده تحلیل یا مهندسی اقتصاد ارزیابی در سپس میشود. تعریف مشترک هدف یک دارای سناریوی چندین جامعه بر سناریو هر اجرای سبب به که هزينهها( و )فایدهها اثراتی حسب بر و کمی صورت به یشود م وارد دولتی سازمانهای و در.]Oskunejad, ]2005 میشود سنجیده 2 پول زماني ارزش كردن كمي و اندازهگیری فايده هزينه- تحليل از منظور واقع تمامي روي بر است( ممكن که آنجا تا ( سناريوها اثرات تمامي پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

3 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی اقتصادی ایجاد شده است و برای انجام صحیح این ارزیابیها باید عدم قطعیت را با ابزار مناسبی در نظر گرفت. این امر لزوم توسعه ابزارهای کالسیک ارزیابی اقتصادی که در جهان مورد استفاده قرار میگیرد )مانند ارزیابی اقتصادی در فضای قطعی( را برای شرایط خاص و ویژه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه بیش از پیش مهم مینماید. به طور مرسوم و متداول برای پوشش عدم قطعیت در ارزیابیهای اقتصادی از نظریه احتماالت استفاده میشود. این در حالی است با استفاده از مفهوم اعداد فازی پوشش داده میشود و روابط جبری اقتصاد مهندسی در محیط فازی به دست میآید. در ادامه با استفاده از روش ارائهشده در این مقاله پروژه مطالعات اقتصادی متروی قم به عنوان مطالعه موردی بررسی میشود و ارزیابی اقتصادی فازی بر روی آن انجام میشود. در پایان نتایج به دست آمده از روش ارائهشده در این مقاله بر اساس تحلیل هزینه- فایده فازی با نتایج تحلیل هزینه-فایده کالسیک و قطعی این پروژه )پروژه متروی قم( مقایسه میشود. که استفاده از نظریه احتماالت نیازمند اطالعات تکرار وقايع تحت برخي از شرايط و قوانين بدون تغيير است )البته اگر قائل به تعریف»احتمال رخدادها«بر مبنای»فراوانی مشاهده«شده باشیم( و در اکثر موارد این احتماالت در دست نیست و باید توابع احتماالتی برای هر متغیر فرض کرد. طبق نظر دیمیتروفسکی ]2000 Matos, ]Dimitrovski and اين کار حداقل براي تجزيه و تحليل بلندمدت در خصوص هزینهها و فواید سؤالبرانگیز است. یکی دیگر از رویکردهای مناسب در پوشش این عدم قطعیتها در تحلیل استمداد از رياضيات فازي و فازي سازي روابط تحلیلهای هزينه- فايده براي داشتن يک ارزيابي مناسب و متناسب در محيطي توأم با عدم قطعیت است and[ Choobineh.]Behrens, 1992 در این راستا و برای توسعه روشهای ارزیابی اقتصادی برای پروژههای کالن ملی در شرایط غیرقطعی اقتصادی در کشورمان این مقاله سعی در ایجاد و معرفی بستری جدید در تحلیل اقتصاد مهندسی پروژههای ریلی کشور با توسعه تحلیلهای هزینه-فایده در محیط فازی دارد. در این پژوهش ابتدا متغیرهایی که بایستی در ارزیابی اقتصادی پروژههای حم لونقلی در نظر گرفت ارائه میشود. سپس از بین این متغیرها آن دسته از متغیرهایی که متناسب با شرایط اقتصادی کشور دارای عدم قطعیت هستند شناسایی و مشخص میشوند. پس از آن عدم قطعیت این متغیرها 2. مروری بر ادبیات در ادبیات تحلیلهای هزینه-فایده مشاهده میشود که مراجع مختلف عدم قطعیت را با استفاده از روابط ارزیابی اقتصادی که متغیرهای آن به صورت فازی تبدیل شده است پوشش میدهند. به عنوان نمونه در مطالعه )2008) Kaya Kahraman and نرخ بهره ارزش اسقاطی و عمر مفید به صورت اعدادی فازی از نوع مثلثی فرض شده است و در این مقاله برای مقایسه سناریوهای سرمایهگذاری 4 از روشهای ارزش فعلی خالص )NPV( 5 ارزش آینده )آتی( خالص )NFV( 6 با استفاده از معیارهای نسبت فایدهها به هزین ههای هر سناریو )B/C( 7 و نسبت تغییرات فایدههای دو سناریو به هزینههای آن دو ( B ) استفاده شده C است. ]2008 ]Kahraman et.al استهالک و مالیات و نرخ تورم را به صورت فازی در نظر میگیرد و با استفاده از روشهای ارزش فعلی خالص )NPV( و ارزش معادل پرداخت یکنواخت ساالنه )EUAV( روابطی برای ارزیابی اقتصادی در این شرایط به دست میآورد. ]1992 ]Choobineh and Behrens نرخ بهره را عدد فازی مثلثی و ارزش اسقاطی را عدد فازی ذوزنقهای فرض مینمایند و سپس با روش ارزش فعلی خالص )NPV( به ارزیابی اقتصادی پروژهها میپردازند. Liang[ Wang and 1995[ متغیرهای عمر مفید نرخ بهره و نرخ مالیات و ارزش 119 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

4 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد با و میگیرد نظر در ذوزنقهای نوع از فازی اعدادی را اسقاطی و B/C مقایسه معیارهای و EUAV و NPV روشهای از استفاده میدهد. انجام فازی اقتصادی ارزیابی B C پایهای اصول بررسی به خود مهندسی اقتصاد کتاب در اسکونژاد متغیرهای معرفی و حملونقل( بحث از )فارغ مهندسی اقتصاد در و سرمایه بازگشت نرخ تورم نرخ بهره نرخ همانند آن در موجود فعلی ارزش روش جمله از اقتصادی ارزیابی مختلف روشهای بیان همچنین و آینده ارزش روش ساالنه یکنواخت پرداخت ارزش از استفاده و ریسک تحلیل )روش قطعیت عدم شرایط در تحلیل در فایده هزینه- برآورد با رابطه در میپردازد. احتماالت( و آمار شماره گزارش عنوان با آییننامهای عمومی لونقل حم پروژههای وجود ]TCRP78, ]2002 TCRP گزارشهای مجموعه از 78 اقتصاد در فایده و هزینه مفهوم درباره آییننامه این در دارد. کی اجرای از ناشی فایدهها( و هها )هزین اثرات انواع حملونقلی آن محاسبه محدودیتهای و کاربردها عمومی حملونقل سیستم ارزیابی روشهای آن فایدههای و هزینهها تحلیل و تجزیه نحوه این از مواردی و قطعیت عدم شرایط با مواجهه در فایده هزینه- است. شده ارائه مفیدی و کامل مطالب دست اقتصادی ارزیابی مورد در فوق در اشارهشده منابع بر عالوه یکی است. شده تهیه FHWA 8 توسط نرمافزار دو غیرفازی )Excell( گسترده صفحه صورت به که است SPASM آنها از عمل مستقل نرمافزار یک صورت به )STEAM( دیگری و است خاصی اقتصادی متغیرهای نرمافزار دو این از کدام هر میکند. هر که یشود م دیده مجموع در است. شده مشخص سناریوها و است گرفته نظر در فازی صورت به را متغیرها از بخشی منبع نشدهاند. دیده منابع از برخی محاسبات در نیز متغیرها از تعدادی شده دیده منابع از بعضی در مالیات نرخ مانند متغیری همچنین مسئله این چنان آن کشور داخلی قوانین به توجه با که است ارزیابی محاسبات وارد را آن نباید هنوز و نمیشود گرفته جدی یک انجام مراحل ابتدا مقاله این در رو این از کرد. اقتصادی پس و یشود م داده توضیح حملونقلی مالی و اقتصادی تحلیل نیاز آن قوانین و کشور شرایط به توجه با که متغیرهایی آن از شد. خواهد شناسایی شوند وارد اقتصادی ارزیابی در تا است صورت به و مشخصشده قطعیت عدم دارای متغیرهای سپس فازی بر عالوه پژوهش این در میشوند. تبدیل فازی عددی کار به اقتصادی ارزیابیهای در که متداولی متغیرهای کردن و ساخت دوره متغیر و فازی ارز تبدیل نرخ متغیر دو میرود در واقع در میشود. اضافه مجموعه این به هم فازی بهرهبرداری تورم نرخ بهره نرخ مانند اقتصادی اصلی متغیرهای مقاله این به کشور نیاز به توجه با دست این از مواردی و ارز تبدیل نرخ ابزار از استفاده با قطعیت عدم شرایط در اقتصادی ارزیابی انجام گرفته نظر در فازی اعدادی صورت به فازی مجموعههای نظریه به توجه با فازی اقتصادی ارزیابی روابط نهایت در و میشوند پایان در میآیند. دست به فازی جبر از استفاده با و متغیرها این انجام روابط این به توجه با قم متروی موردی مطالعه نیز مقاله گرفت. خواهد ارائه را اقتصادی ارزیابی نتیجه و میکنند دریافت کاربر از را SPASM نرمافزار از کاملتر بسیار STEAM نرمافزار میدهند. گفتار تلخیص لزوم و مقاله این در فضا کمبود دلیل به است. جدول در موضوع این مورد در منابع دیگر از جامعی فهرست در شده فازی متغیرهای آن در که است شده ارائه پیوست 1 مقایسه معیارهای و فازی اقتصادی ارزیابی روشهای منبع هر لونقلی حم مالی و اقتصادی تحلیل یک انجام مراحل 3. مرحله در سرمایهگذاری مستقل سناریوهای ارزیابی روش اصوال است: زیر مرحله چند شامل برتر( سناریوی )انتخاب امکانسنجی راستای در سرمایهگذاری پروژههای از مجموعهای شناسایی 1- نظراست مورد پروژه آن اجرای از که اهدافی پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

5 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی 2- تعیین افق برنامهریزی برای مطالعه اقتصادی که منعکسکننده فاصله زمانی است که سرمایهگذار میل دارد تا آن زمان آیندهنگری کند 3- تعیین نرخ بهره و نرخ تورم و نرخ تبدیل ارز که برای در نظر گیری ارزش زمانی پول مورد نیازند 4- تعیین متغیرهای مهم و ضروری هزینه و فایده و محاسبه این متغیرها برای هر پروژه )در مرحله امکانسنجی نيازي به دقت زیاد برای تخمين هزینهها و فایدهها نیست زیرا پروژه مراحل مقدماتي خود را طي میکند و اطالعات زيادي از طراحي و جزئيات اجرايي آن در دسترس نیست( Tarh-e-Haftom[ Engineers, 2009 ]Consulting 5- مشخص کردن نیمرخ جریان نقدینگی 9 برای هر پروژه که در این کردار پیکانهای به سمت پایین نشاندهنده هزینههای انجامشده در سال و پیکانهای به سمت باال نشاندهنده درآمدهای حاصل از پروژه در سال است. همان طور که در باال اشاره شد در مرحله چهارم کلیه اثرات )هزین هها و فایدهها( ناشی از اجرای هر سناریو محاسبه میشود. این اثرات به دو بخش کلی تقسیمبندی م یشوند که به صورت زیر است ]2002 :]TCRP78, اثرات پايه: این اثرات به سه بخش تقسیم میشوند: * اثرات سفر )اثرات اولیه(: اين اثرات تأثير مستقيمي بر روي كاربران مسافران و سيستم حملونقل دارند مانند كاهش زمان سفر كاهش مصرف سوخت و كاهش مسافت سفر. در اين بخش هم كاربران سيستم حملونقل همگاني و هم خودروهاي شخصي مورد توجه قرار میگیرد. * اثرات ثانويه: اثراتي هستند كه به طور غیرمستقیم بر جامعه وارد م یشوند و بر روي تمامي شهروندان )کاربران و غیر کاربران( سیستم حملونقل اثر میگذارند و به علت اثرات دسته اول )اثرات سفر یا اثرات اولیه( به وجود میآیند مانند كاهش آالیندههای هوا تعداد تصادفات و آلودگي صوتي که به دلیل كاهش زمان سفر و كاهش مسافت )طول( سفر رخ میدهند. * هزینههای مستقيم سيستم حملونقل: در اين بخش بر روي منابع پولي مورد نياز براي ساخت و بهرهبرداری سيستم حملونقل تمركز میشود مانند هزینههای مطالعات مهندسي خريد تجهيزات ساخت تعمير و نگهداري و مواردی از این دست. اين اثرات معموال متوجه متصدیان حملونقل شهري و دولت )مرکز و محلی مثال شهرداریها( است. اثرات غیر پايه: این اثرات بر سیستمهایی غير از سيستم حملونقل شهر )مانند کاربریها و اقتصاد شهري( تأثير میگذارند و به صورت تدريجي عمل میکنند. اين اثرات در كوتاه مدت نامحسوس هستند ولي در بلندمدت کارکرد يافته و بروز میکنند. به عنوان مثال با احداث معابر جديد دسترسي به برخي نقاط شهر بهبودیافته و در نتيجه قيمت زمین در دراز مدت در آن مناطق افزايش مییابد. بديهي است كه متخصصين حملونقل با اجراي سناريوها به دنبال تنظيم نوع و ارزش کاربریها در شهر نيستند ولي سناريوها بر روي نوع و ارزش کاربریها در بلندمدت اثرگذار خواهند بود. تمامی این اثرات را م یتوان در جدول پیوست )2( مشاهده کرد. در شکل پیوست )1( کردارهای درختی اثرات مختلف وارد بر جامعه و سازمانهای مسئول در زمینه حملونقل در اثر ساخت یک سیستم حملونقل جدید یا بهبود یک سیستم حملونقل موجود نشان داده شده است. 4. روش شناسی پژوهش در این قسمت در ابتدا به اختصار اعداد فازی و نظریه مجموعههای فازی تشریح میشود. سپس روش ارزیابی اقتصادی فازی ارائهشده در این مقاله ارائه میشود. در ادامه ابتدا متغیرهایی که در این پژوهش به صورت فازی دیده شده است بیان میشود 121 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

6 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد میشود. داده نشان اقتصادی ارزیابی فازی روابط سپس و فازی مجموعههای نظریه 1-4 دارای اقتصادی متغیرهای کردن فرض قطعی جای به نظریه این در عضویتهای درجه با و بازهای صورت به را آنها قطعیت عدم میدهند. نمایش مختلف مثلثی فازی عدد لکششکشیک )1( ( m 1 /m 2,m 2 (m3/ صورت دو به 10 مثلثی فازی عدد یک Kahraman, Tolga,[ میشود داده نمایش ( m 1,m 2,m3) و 11 وقوع امکان کمترین با مقدار نشانگر m 1.]& Ulukan, معمول وقوع امکان با مقدار نشانگر m 2 چپ( سمت )مقدار 13 وقوع امکان بیشترین با مقدار نشانگر m3 و وسط( )مقدار را مثلثی فازی عدد یک 1 شکل است. راست( سمت )مقدار است. آن به مربوط عضویت تابع ) 1 ( رابطه که میدهد نشان صورت به مقاله این در شده فازی متغیرهای تمامی عضویت تابع فرق آنها m m,3 مقادیر 2,m1 که تفاوت این با است رابطه) 1 ( نظر در فازی صورت به که متغیرهایی بعدی بخش در میکند. آمد. خواهد آنها شدن فازی دالیل و گرفتهشدهاند با فازی محیط در )عملگرها( اصلی عمل چهار کارکرد نحوه روششناسی بخش در دارد. تفاوت فازی( )غیر قطعی محیط صورت همین به تقسیم و ضرب تفریق جمع عملیات تمامی اگر میشود. انجام دو B ( b, b, b ) و A ( a, a, a ) = = اعمال آنگاه باشد مثبت و ثابت عددی k و باشند مثلثی فازی عدد میشود دیده 1 جدول در که است روابطی صورت به فازی جبری.]Kahraman.C, 2001[ ]Kahraman C., ]2001 فازی محیط در جبری عملیات 1. جدول پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

7 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی پژوهش این اقتصادی ارزیابی در شده فازی متغیرهای 2-4 برای خارجی و داخلی منابع در مختلفی اقتصادی متغیرهای قضاوت با و منابع این مطالعه از پس دارند. وجود اقتصادی ارزیابی کشور قوانین و شرایط روی بر نویسندگان این توسط کارشناسانه کشور داخل اقتصادی ارزیابیهای در که متغیرهایی از دسته آن دستهبندی صورت به متغیرها )این است شده انتخاب نیازند مورد این بین از میشود(. ارائه پیوست 1 شکل و 2 جدول در شده کشور اقتصاد اقتضاء و شرایط به توجه با اقتصادی متغیرهای فازی صورت به و داده تشخیص قطعیت عدم دارای متغیرهایی زمان )ارزش اولیه اثرات از عبارتاند که میشوند گرفته نظر در )هزینه ثانویه اثرات شخصی( وسایل بهرهبرداری هزینه و سفر سیستم مستقیم هزینههای زیستمحیطی( مخارج و تصادفات نگهداری و تعمیر و اولیه سرمایهگذاری )هزینه لونقل حم بهره نرخ اسقاطی ارزش بهرهبرداری و ساخت دوره ساالنه( اجرای از آمده دست به فایدههای و ارز تبدیل نرخ تورم نرخ متغیرها این شدن فازی دالیل از برخی عمومی. حملونقل سیستم نادرست بعضا و مبهم سیاستهای مدیریت سوء از است عبارت نرخ در قطعیت عدم وجود اقتصادی مشکالت و ها تحریم بانکی ناشناخته دالیل دیگر وجود همچنین و ارز تبدیل نرخ و تورم کشور. در اقتصادی و سیاسی قطعی اعداد کردن فازی طریقه 3-4 عنوانشده اقتصادی متغیرهای سازی فازی طریقه بخش این در میشود. ذکر شوند تبدیل فازی صورت به باید که قبل قسمت در )غیر قطعی اعداد تورم نرخ و ارز تبدیل نرخ کردن فازی برای صورت به آنها در تغییر درصدی فرض با نرخها این فازی( به توجه با باشد %15 تورم نرخ اگر مثال میشود تبدیل فازی عدد صورت به نرخ( این در تغییرات 20% )یعنی 2/1 ضریب عدد یعنی (( 15 0/ 2 15 ),15, ( / 2 15) ) مثلثی فازی فازی اعداد این به توجه با سپس میشود. تبدیل ( (12,15,18 بستگی نرخ دو این به آنها شدن فازی سبب که متغیرهایی دیگر در که پروژه ساخت ههای هزین مثال میشوند. فازی نیز دارند از استفاده با که صورتی در میشوند انجام پروژه ساخت دوران هزینهها این ارزش به مهندسی اقتصاد روابط و فازی تورم نرخ بودن فازی به توجه با شوند تبدیل بهرهبرداری ابتدای سال در تبدیل فازی صورت به نیز هها هزین این معادل ارزش تورم نرخ میشود. اقتصادی ارزیابی فازی روابط و محاسبات انجام روش 4-4 برای 14 )EUAV( ساالنه یکنواخت ارزش روش از پژوهش این در مناسب اینکار انجام دلیل میشود. استفاده سناریوها بین مقایسه با همچنین است. متفاوت عمر دوره با پروژههای برای آن بودن و ثابت صورت به که هزینههایی و فایدهها یتوان م روش این طور به را میافتد اتفاق بهرهبرداری سالهای طول در یکنواخت سالهای به آنها ارزش تبدیل به نیاز و کرد محاسبات وارد مستقیم Kahra-[ و ]Oskunejad, ]2005 ب ه شود )رجوع نیست دیگر دلیل به روش این دیگر ویژگیهای.)]man and Kaya, 2008 است. شده آورده ]Abbastabar, ]2013 منبع در کالم تلخیص ) i فازی) بهره نرخ اینکه از روش پس این از استفاده برای درصد و قطعی نرخهای به توجه با ) f ( فازی تورم نرخ و با محاسبات در تسهیل برای نرخ دو این آمد دست به آنها تغییر ترکیب باهم ]Oskunejad, ]2005 در عنوانشده رابطه به توجه تعریف شده متورم بهره نرخ نام به جدید نرخ یک و میشوند تورم نرخ به توجه با که است بهرهای نرخ نرخ این میشود. نشان ) 2 ( رابطه با قطعی محیط در رابطه این میشود. تصحیح Kahraman, Demirel, و Oskunejad, 2005[ میشود داده :]and Demirel, 2008 است: رابطه) 2 ( صورت به i( f ( شده متورم بهره نرخ آن در که i = i+ f + if. f )2( و ساخت مرحله دو سناریو یک اجرای در اینکه به توجه با 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 123

8 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد دوره در یکی شده متورم بهره نرخ دو دارد وجود بهرهبرداری در داشت. خواهد وجود بهرهبرداری دوره در دیگری و ساخت اعداد قالب در ساخت دوره در شده متورم بهره نرخ فازی محیط میآید: دست به رابطه) 3 ( صورت به مثلثی فازی روابط و نرخها این از استفاده با حال میآید. دست به ساخت دوره میآید. دست به فازی اقتصادی ارزیابی روابط مهندسی اقتصاد این روی بر گرفته صورت ریاضی عملیات از درکی اینکه برای ساالنه نقدینگی جریان ابتدا آید دست به فایده( و )هزینه اثرات میشود. داده نشان 2 شکل در پژوهش این در گرفتهشده نظر در i i+ f + i f = ) i + f + if, i + f f if, i + f + i f ( = ) i, i, i ( f 1 f 2 f 3 )3( آن: در که مقدار i 3 و )مودال( وسط مقدار i 2 چپ سمت مقدار i 1 است. ) i 1 ساخت) دوره بهره نرخ مثلثی فازی عدد راست سمت )مودال( وسط مقدار f 2 چپ سمت مقدار f 1 ترتیب همین به دوره در تورم نرخ مثلثی فازی عدد راست سمت مقدار f 3 و بهرهبرداری دوره در شده متورم بهره نرخ است. ) f 1 ( ساخت دو مقاله این در بنابراین میآید. دست به صورت همین به نیز استفاده i f 2 و i f 1 نامهای با ترتیب به شده متورم بهره نرخ بهرهبرداری دوره در دومی و ساخت دوره در اولی که میشود زمانبندی متغیر شود فازی باید که دیگری متغیر میرود. بکار به پروژه ساخت دوره است. بهرهبرداری( و )ساخت پروژه اجرای که میشود داده نشان n ) n, n, n ( فازی عدد صورت = C1 C2 C 3 معنای به nc 2 همچنین است. 15 ساخت معنی به آن در C اندیس مقدار دو میتوان آن با که است پروژه فازی( )غیر قطعی عمر آورد: دست به و) 5 ( روابط) 4 ( از استفاده با را n C 3 و n C 1 )4( ) ) 5 درصد عنوان به که است یک از کوچکتر عددی δ n آن در که 20% نشاندهنده که 0/2 )مثال است مطرح قطعی مقدار از تغییر فازی عدد به پروژه عمر قطعی عدد تبدیل برای و است( تغییر به نیز پروژه بهرهبرداری دوره میگیرد. قرار استفاده مورد مثلثی اندیسO که یشود م داده نشان n ) n, n, n ( صورت = O1 O2 O3 مقادیر همانند نیز آن مقادیر و است 16 بهرهبرداری معنی به آن در پژوهش این در رفته بکار ساالنه نقدینگی لکششکشجریان در تفکیک به بهرهبرداری دوره و ساخت دوره 2 شکل در که میشود فرض مقاله این در است. شده مشخص کردار مساوی طور به سیستم ساخت برای انجامشده هزینههای کلیه هزینههای کلیه واقع در میپذیرند صورت ساخت سالهای در طور به و میشود تقسیم سال( )به ساخت دوره بر ساخت این میشود. داده قرار ساخت دوره از سال هر انتهای در مساوی مسیر تملک مسیر و ایستگاه ساخت ههای هزین شامل هها هزین که است ذکر به )الزم ناوگان خرید اول بخش و تجهیزات خرید و میشود( انجام بهرهبرداری دوره در ناوگان خرید دیگر بخش فایده تعدادی 2 شکل در همچنین است. مهندسی مطالعات هزینه در باال( سمت به )و مساوی طول با پیکانهایی صورت به ثابت ثابت مقدار با فواید این ترسیمشدهاند. بهرهبرداری دوران طول و عمومی حملونقل وسیله کرایه و سفر زمان کاهش از ناشی آلودگی و هوا و آب آلودگی تصادفات میزان کاهش همچنین بهرهبرداری سالهای طول در مساوی صورت به که است صوتی بهرهبرداری ثابت هزینههای دیگر طرف از میشود. حاصل پایین سمت به و مساوی طول با )پیکانهای 2 درشکل ساالنه و نگهداری و تعمیر سوخت هزینه شامل بهرهبرداری( دوره در ( ) n n δ C1 = C2 1 n ( ) n n δ C 3 = C2 1+ n پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

9 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی دلیل به نیز پروژه عمر پایان سال در است. قبیل این از مواردی به 2 شکل در که میآید دست به منافعی پروژه اسقاطی ارزش بهرهبرداری دوره انتهای سال در و باال سمت به پیکان صورت هزینهای 2 شکل در همچنین است. شده مشخص E حرف با و یکنواخت صورت به که دارد وجود بهرهبرداری دوران در سمت به پیکان با هزینه این نمیشود. اعمال مساوی مقادیر با خرید از ناشی هزینه و است شده داده نشان Y حرف با و پایین ممکن و است kام سال در بهرهبرداری دوران طول در ناوگان هزینهها نوع این از تعدادی بهرهبرداری سالهای طول در است روابط با ابتدا غیریکنواخت هزینههای این باشد. داشته وجود و میشود تبدیل بهرهبرداری سال ابتدای در آن ارزش به مشخص برای میشود.حال معادلسازی ساالنه یکنواخت ارزش به سپس توسط مطرحشده فازی اقتصادی ارزیابی روابط آوردن دست به پرداخته روابط این گام به گام بیان به ادامه در غیرفازی مقاله این دوره ابتدای سال ارزش به ساخت دوران هزینههای ابتدا میشود. و است شده داده نشان»A«با شکل در که ) CF CA ( بهرهبرداری روش به توجه با اینکار میشود. تبدیل است صفر زمان نشانگر یکنواخت پرداخت ارزش روش یعنی مقاله این در انتخابشده تبدیل و بهرهبرداری دوره برای روش این روابط اعمال و ساالنه دوره در ساالنه یکنواخت ارزش به فایدهها و هزینهها تمامی است. شده تبدیل A( )نقطه بهرهبرداری ابتدای سمت و وسط راست سمت مقادیر ترتیب به n, n, n C1 C2 C 3 صورت به که هستند پروژه ساخت زمان مدت مثلثی فازی عدد چپ C, C, C C1 C2 C 3 C C1 C2 C 3 میشود داده نشان n = ) n, n, n ( هستندکهنشاندهنده C C = ) CC1, CC2, CC 3 ( مقادیرعددفازی مقادیر if 11, if 12, if 13 و است پروژه ساخت ههای هزین کل نشاندهنده که هستند i 1 = ) i 11, i 12, i 13 ( فازی عدد f f f f مخرج در n 2 است. ساخت سالهای در شده متورم بهره نرخ C C ساخت سالهای بین مساوی طور به را ساخت هزینههای کسر ساخت دوره فازی عدد )مودال( وسط مقدار n 2 ( میکند تقسیم عدد این از تنها محاسبات شدن سادهتر برای و است سال به x اندیس رابطه این در میشود(. استفاده هزینهها تقسیم برای تمامی ) 6 ( رابطه به توجه با و است پروژه عمر سال نشانگر ساخت دوره طول در مساوی صورت به که ساخت هزینههای یکدیگر با سپس و تبدیل A نقطه در مالی ارزش به تقسیمشدهاند نظر در با رابطه) 6 ( در فوق فازی عدد اینکه برای میشوند. جمع در آید دست به فازی ساخت دوره و شده متورم بهره نرخ گرفتن مقادیر از استفاده با فازی مثلثی عدد چپ سمت مقدار رابطه این استفاده با فازی مثلثی عدد )مودال( وسط مقدار i f 11 و n C 1 فازی مثلثی عدد راست سمت مقدار و i f 12 و n C 2 مقادیر از کلیه میشود فرض اینکار برای است. شده انجام بهرهبرداری مقادیر از استفاده با ذکر به الزم میآید. دست به i f 13 و شود. انجام ساخت سالهای در مساوی طور به ساخت هزینههای میشود: انجام رابطه) 6 ( از استفاده با اینکار CF CA )6( رابطه این در به مربوط و نقدینگی جریان کل از بخشی سال در هزینهها این معادل ارزش به که است ساخت ههای هزین اندیس و است ساخت معنی به C اندیس رابطه) 6 ( در که است است. بهرهبرداری ابتدای سال نقدینگی جریان معنای به»A«در گرفته صورت غیریکنواخت هزینههای مرحله این از پس و بهرهبرداری دوره در که هزینههایی یعنی بهرهبرداری دوران میپذیرد انجام غیریکسان صورت به و مختلف سال چند در تجهیزات خرید همچنین و تجهیزات و ناوگان واردات )مانند هزینهها این میشوند. تبدیل ساالنه یکنواخت ارزش به داخلی( و شوند اعمال بهرهبرداری دوره در نوبت چند در است ممکن n 1 C CF = ) C, C, C ( + i ( 1 ) CA C 1 C 2 C 3 f n C x = 1 nc 2 nc 3 x x, ( 1+ i f 12 ), ( 1+ i f 13 ) x = 1 x = 1 x 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 125

10 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد + 2 k 1 1 مقدار i f 2 افزایش ناوگان خرید مانند آن از بخشی میشوند تقسیم بخش دو به آن بودن وارداتی به توجه با الکترونیکی تجهیزات بعضی و به وابسته غیر دیگر بخش و هستند ارز نرخ تغییرات به وابسته وابسته هزینه ابتدا ) 7 ( رابطه به توجه با بنابراین نرخهستند. این وابسته غیر هزینه با و میشود تبدیل آن ریالی ارزش به ارز نرخ به میشود: جمع ارز نرخ به )7( آن: در که غیریکنواخت هزینههای مجموع F ) F, F, F ( k = k1 k 2 k 3 است بهرهبرداری kام سال در انجامشده ارز نرخ به وابسته غیریکنواخت هزینههای مجموع F' ) F', F', F' ( هزینههای مجموع F kh k = k1 k 2 k 3 است kام سال در ارز نرخ به وابسته غیر عددی )که است kام سال در ارز نرخ به وابسته غیریکنواخت است. فازی ارز تبدیل نرخ h ) h, h, h ( و است( قطعی = عمر ابتدای سال ارزش به هزینهها این ) 8 ( رابطه با آن از پس میشوند: تبدیل A( )نقطه پروژه )8( final برابر و غیریکنواخت هزینههای اعمال سال k رابطه این در ابتدا سال نشانگر k final و k initial که است k = kinitial,..., k تمامی رابطه این به توجه با که ههاست هزین این انجام انتهای و فازی عدد مقادیر if 21, if 22, if 23 میشوند جمع باهم هزینهها شده متورم بهره نرخ که هستند i = ) i, i, i ( CFOA f 2 f 21 f 22 f 23 و است بهرهبرداری دوران در نقدینگی جریان از بخشی هزینههای از ناشی که است A( )نقطه بهرهبرداری ابتدای سال معنای به o اندیس است. بهرهبرداری دوران در غیریکنواخت سال نقدینگی جریان معنای به»A«اندیس و بهرهبرداری دوران با که مسئله این به توجه با رابطه این در است. بهرهبرداری ابتدای سمت مقدار مییابد کاهش / ( i f ) با )مودال( وسط مقدار i f 23 و k 3 از استفاده با فازی عدد چپ و k 1 از استفاده با راست سمت مقدار و i f 22 و k 2 از استفاده شروع سال در ناوگان از بخشی که آنجا از میآید. دست به i f 21 سال نقدینگی جریان از بخشی میشود خریداری سیستم کار به رابطه با است. هزینه این از ناشی A( )نقطه بهرهبرداری ابتدای میشود: تبدیل سال این در خود ریالی ارزش به هزینه این ) 9 ( ) 9 ( CF h رابطه این در که ناوگان فازی( )غیر قطعی دالری ارزش سال در ریلی حملونقل سیستم کار شروع برای خریداریشده جریان نماد CF آن در و است A( )نقطه پروژه عمر ابتدای تبدیل نرخ h ) h, h, h است.) ارز نرخ نماد h و 9 نقدینگی CFh و مثلثی فازی ارز = ابتدای سال در ناوگان این ریالی ارزش واقع در است. مثلثی فازی عدد صورت به سیستم کار به شروع سیستمهای فروشندگان برای دالری مقادیر که است شده فرض است)به برخوردار قطعیت از محصولشان فروش در ریلی تغییرات به توجه با ولی دالر( تورم نرخ کم تغییرات دلیل مقادیر قالب در مقدار این کشور در ارز نرخ در غیرقابلپیشبینی روابط از که هزینهای سه مجموع حال است. فازی عددی ریالی عیمجت صورت به ) 10 ( رابطه با محاسبهشدهاند ) 9 ( و ) 8 ( و ) 6 ( میآید: دست به زیر شده ) 10 ( در ساالنه یکنواخت ارزش به ) 11 ( رابطه با مقدار این سپس میشود: تبدیل بهرهبرداری دوران ) 11 ( h (,, ) CF CF h h h = h CF = CF + CF + CF A CA OA h ( ) O ( i ) ( ) O ( i ) no 3 no2 A if if 21 if if 22 AC 1 = CFA = CFA,, P n 3 n 2 1+ f f 22 1 f 23. ( 1+ if 23 ) no1 ( i ) no1 i, 1+ f 23 1 ( ) F ) F, F, F ( = ) F', F', F' ( + F h, h, h k = k 1 k 2 k 3 k 1 k 2 k 3 kh CFOA ) Fk, Fk, F ( = k,, k k k k ( if ) ( if ) ( if ) پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

11 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی از ناشی ساالنه یکنواخت معادل هزینه AC 1 رابطه این در که صورت به که است پروژه عمر ابتدای سال در نقدینگی جریان است( 17 ساالنه هزینههای معنای به AC( است فازی عدد فازی شده متورم بهره نرخ i = ) i, i, i ( f 2 f 21 f 22 f 23 n ) n, n, n ( و است بهرهبرداری دوران در )مثلثی( O = O1 O 2 O3 O رابطه) 11 ( در است. مثلثی فازی عدد صورت به پروژه عمر دوره یکنواخت ارزش به فعلی ارزش تبدیل فاکتور معنای به A P مقدار باید فازی عدد یک در که مسئله این به توجه با است. ساالنه عدد )در راست سمت مقدار از فازی( مثلثی عدد )در چپ سمت عدد چپ سمت مقدار رابطه این در باشد بیشتر مثلثی( فازی با )مودال( وسط مقدار i f 21 و n O 3 از استفاده با A P فازی n 2 از استفاده no 1 از استفاده با راست سمت مقدار و i f 22 و دوران در ساالنه هزینههای کلیه حال میآید. دست به i f 23 و میشود: جمع هم با بهرهبرداری )12( به پروژه ساخت از ناشی هزینههای کلیه مجموع AC آن در که ساالنه هزینههای AC 2 است ساالنه یکنواخت ارزش صورت هزینههای مجموع AC1 و است سیستم نگهداری و بهرهبرداری شده ساالنه یکنواخت ارزش به تبدیل که است ساخت دوران طول در آمده دست به فایدههای برای مراحل همین حال است. به فایدههای میشود. تکرار پروژه ساخت از پس پروژه عمر بخش است. بخش دو شامل ریلی سیستم احداث از آمده دست میآید دست به پروژه عمر آخر سال در که است فایدهای آن اول آن معادلسازی رابطه که است سیستم اسقاطی ارزش از ناشی و است: رابطه) 13 ( صورت به ساالنه یکنواخت ارزش به FF آن در که است مثلثی فازی عدد صورت به پروژه اسقاطی AB است. 18 پروژه عمر دوره پایان در نهایی ارزش نشانگر فایدههای معنای به AB که است فایدهها این ساالنه معادل ارزش ارزش به آینده ارزش تبدیل فاکتور نشانگر A F است. 19 ساالنه فازی عدد یک در که مسئله این به توجه با است. ساالنه یکنواخت راست سمت مقدار از مثلثی فازی عدد چپ سمت مقدار باید چپ سمت مقدار رابطه این در باشد. بیشتر مثلثی فازی عدد )مودال( وسط مقدار i f 23 و n O 3 از استفاده با A P فازی عدد no 1 از استفاده با راست سمت مقدار و i f 22 و n O 2 از استفاده با هک است فایدههایی فایدهها دیگر بخش میآید. دست به i f 21 و هر در مساوی و یکنواخت صورت به بهرهبرداری دوران طول در کاهش سوخت مصرف کاهش از )ناشی میرسد جامعه به سال دست(. این از مواردی و زیستی محیط آلودگی کاهش سفر زمان کلیه حال میشود. داده نشان AB 2 با فایدهها از بخش این میشوند: جمع یکدیگر با رابطه) 14 ( به توجه با فایدهها )14( مجموع مثلثی فازی عدد AB = ( AB, AB, AB ) رابطه این در است. فایدهها (,, ) )یعنی شوند محاسبه فایدهها تمامی که صورتی در کار انتهای در هم تبلیغات و بلیت هزینه و باشند دسترس در اطالعات تمامی ) 15 ( رابطه صورت به مخارج به منافع نسبت شود( دیده آن در بین از غیراقتصادی سناریوهای آن به توجه با و یشود م محاسبه میشوند: حذف بررسی مورد سناریوهای AB = AB1+ AB 2 = AB AB AB 1 (, AC 3 3 2, 1) AB AB AB AC = 2 AC AC AC )15( به ) 12 ( رابطه از AC و ) 14 ( رابطه از AB رابطه این در که 1 از کمتر هزینه به فایده نسبت با سناریوهای میآیند. دست مقایسه )روش میشوند حذف بررسی مورد سناریوهای بین از از پس میشود(. داده توضیح ادامه در 1 عدد با فازی عدد یک باقیمانده سناریوی چند بین از برتر سناریوی انتخاب برای آن (,, ) AC = AC1+ AC 2 = AC AC AC AB ),, ( A 1 = FF1 FF2 FF3 = ) FF, FF, FF ( F if if i f 21,, no 3 no2 no1 ( + if ) ( + if ) ( + if ) )13( ارزش از ناشی فایده FF = ) FF1, FF2, FF3 ( رابطه این در که 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 127

12 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد شود فرض اگر میشود. بررسی هزینهها به فایدهها نسبت تغییرات مقایسه هم با باید یشوند م داده نشان 2 و 1 اعداد با که سناریو دو سناریو دو این برای هزینه تغییرات به فایده تغییرات نسبت شوند میشود: تعریف زیر صورت به )16( سناریو دو بین فایدهها کلیه تغییرات نشانگر B رابطه این در C و است B = AB = برابرAB2 AB1 که است برابر که است سناریو دو بین هزینهها کلیه تغییرات نشانگر طور همان روابط این در است. C = AC = AC2 AC1 عبارتاند ترتیب به AC2 و شد AC1 داده توضیح باال در که و AB1 و 2 سناریوی و 1 سناریوی ساالنه هزینههای کلیه از و 1 سناریوی ساالنه فایدههای کلیه از عبارتاند ترتیب به AB2 مذکور متغیرهای فازی مقادیر دادن قرار صورت در 2. سناریوی میآید: دست به رابطه) 17 ( رابطه) 16 ( در فازی عدد چپ سمت مقدار باید اینکه دلیل به رابطه این در سمت مقدار باشد آن راست سمت مقدار از کوچکتر مثلثی سناریو دو فایدههای تغییرات به مربوط مثلثی فازی عدد چپ تغییرات فازی عدد راست سمت مقدار بر ) AB2 1 AB1( 1 همین با میشود. تقسیم ) AC2 3 AC1 3 ( سناریو دو هزینههای دست به فازی عدد اگر میآید. دست به نیز مقادیر بقیه تفسیر دوم سناریوی آنگاه باشد بیشتر 1 عدد از رابطه) 17 ( از آمده است. برتر سناریوی به فایدهها تمامی که صورتی در قطعی اقتصادی تحلیل شرایط در نظر در یا فایدهها از اطالعات و داده کمبود )مانند مختلف دالیل آنها( محاسبه در موجود مشکالت دلیل به آنها از بعضی نگرفتن فروش از ناشی فایدههای )مانند باشند نشده منظور محاسبات در صوتی آلودگی کاهش تصادفات کاهش مترو در تبلیغات بلیت از مواردی و بهرهبردار توسط شده تملک زمینهای قیمت افزایش بین برتر سناریوی تعیین برای سناریوها بین مقایسه دست( این همین.]Oskunejad, ]2005 میشود انجام سناریوها هزینههای است. استفاده قابل نیز فازی مهندسی اقتصاد تحلیلهای برای امر دادههای که بخش )آن پروژه هر فایدههای تفاضل منظور این به با آن هزینههای از است( شده محاسبه و است دسترس در آن میشود: آورده دست به رابطه) 18 ( از استفاده )18( (,, ) AC AB = AC AB AC AB AC AC هزینههای کلیه مجموع AC = ( AC, AC, AC ) کلیه مجموع AB = ( AB, AB, AB ) آن در که و سناریو ساالنه پروژه سناریوها بین مقایسه با سپس است. سناریو یک فایدههای البته میشود. انتخاب یتر اقتصاد پروژه عنوان به کمتر هزینه با جبر با رابطه این در هها هزین از فایدهها تفاضل که شود توجه میشود. انجام فازی محاسبات انجام از پس شد گفته قبل قسمتهای در که طور همان این بتوان اینکه برای هزینهها و فایدهها تمامی آمدن دست به و )و هم با میآید دست به مختلف سناریوهای از که را مقادیر 20 زدایی فازی روش یک از باید کرد مقایسه یک( عدد با همچنین روش شود. استفاده سناریوها بین مقایسه و سازی( )غیرفازی است ]Khademi et.al پژوهش روش] 2013 این در استفادهشده این از کدام هر 21 تکیهگاه ابتدا فازی عدد دو بین مقایسه برای که عدد یک مقدار کمترین و بیشترین بین بازه )یعنی فازی اعداد تقسیم پیوسته هم به کوچکتر قسمت بینهایت تعداد به را فازی( ارائهشده مبسوط و گسترده روابط از استفاده با سپس و میکند به توجه با میشود. انجام فازی اعداد اولویتبندی مقاله این در Comparison of Fuzzy نام به سادهای نرمافزار روش این ( AB2 AB1) ( 2 1) AB = AC AC AC ( AB 1, AB 2, AB ) = )17( AC AC AC AB AB (, AB2 AB AC2 AC1 AC2 AC1, AB 3 AB AC2 AC1 ) پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

13 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی رتبهبندی پژوهش این در که است شده طراحی Numbers استفاده برای میشود. انجام نرمافزار این به توجه با گزینهها نهایی تارنمای به یتوان م نرمافزار این از کرد. مراجعه )"ac.ir/khademi/supplementary قم متروی موردی مطالعه 5. مختلف سناریوهای بررسی از پس و قم شهر متروی مطالعات در سه ترافیکی و حملونقلی مختلف شاخصهای به توجه با )ساخت اجرایی هزینههای برآورد براي 13 و 2 1 سناریوی و A عنوان با 1 شماره سناریوی شدند. انتخاب بهرهبرداری( و دو از بخشی بودن مشترك به توجه با 13 و 2 شماره سناریوهای نامهای با ترتیب به سناریو( دو این مسیر شمالی )قسمت سناریو 1 Gozarrah Consulting Engineers,[ شدهاند نامگذاری B 2 وB.]2006 انتهای سال و 1386 سال طرح شروع ابتدای سال پروژه این در 3 مطالعات مرحله انجام مدت آن در که است 1416 سال طرح سال 7 الزم تجهیزات خرید و سازي آماده ساخت مرحله سال گرفته نظر در سال 20 شهري سبک قطار از بهرهبرداری مرحله و در دقیقا پروژه است ممکن مختلف دالیل به توجه با است. شده پایان موعد از زودتر یا دیرتر و نرسد اتمام به زمانی بازههای این رخ سالها این مقادیر در تغییر 20% حدود که میشود فرض یابد دست به زیر مثلثی فازی اعداد مطلب این به توجه با که دهد میآید: سال,6/5(,7 )4/8 ساخت: دوره سال,16(,20 )24 بهرهبرداری: دوره شرایط به توجه با یتواند م که است فرض یک %20 مقدار در که صورتی در کرد. استفاده نیز دیگری فرضیات از مختلف ساخت نشود اعمال پروژه بر صحیحی مدیریت ساخت دوران در بهرهبرداری دوران در همچنین افتاد. خواهد تعویق به پروژه پروژه عمر دوره نشود انجام بموقع نگهداری و تعمیر که صورتی بیافتد. اتفاق است ممکن هم مورد دو این عکس مییابد. کاهش این در است 1386 سال قم متروی مطالعات شروع که آنجا از سال اقتصادی ارزیابی انجام زمان که یشود م فرض پژوهش رخ فعلی شرایط در که آنچه خصوص در اطالعاتی و است 1386 تحلیل عملکرد پژوهش این در یعنی نیست دست در میدهد مجموعههای نظریه از استفاده با قطعیت عدم شرایط در اقتصادی میشود. سنجیده فازی بهره نرخ 1-5 مدت طول در بهره نرخ قم متروی اقتصادی ارزیابی گزارش در نشده فرض یکسان و ثابت پروژه این بهرهبرداری و ساخت دیگری و ساخت دوره برای یکی متفاوت نرخ دو بلکه است میشود: گرفته نظر در بهرهبرداری دوره برای 1396 سال تا ساخت( )شروع 1389 سال از بهره نرخ خالص سود نرخ گرفتن نظر در با بهره نرخ بهرهبرداری(: )آغاز ساخت دوران طول در قرضه( )اوراق ملی مشارکت اوراق به بهره نرخ اینکه به توجه با میشود. منظور 5% 1396( تا )1389 بنابراین است کم آن تغییرات دارد بستگی کشور اقتصادی رشد میشود گرفته نظر در نرخ این کردن فازی برای تغییر 10% میزان ساخت دوره در,5/4(,5 )5/5 فازی بهره نرخ آن به توجه با که میآید. دست به )دوره 1416 سال تا 1396 سال از بهره نرخ فرض %9 برابر بهرهبرداری دوره طول در نرخ این بهرهبرداری(:,9 )9/9 فازی بهره نرخ نرخ این در تغییر %10 فرض با میشود. میآید. دست به,8/1( تورم نرخ 2-5 )1404( ایران اسالمی جمهوری بیستساله چشمانداز سند در است شده پیشبینی رقمی تک 1404 سال در کشور در تورم نرخ اساس بر که ساخت دوره تورم نرخ از استفاده دلیل همین به که 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 129

14 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد شرایط فعلی تعیین شده است کارشناسی و علمی نیست و از اینرو براي عدم افزایش غیرمنطقی هزینهها بر پایه اثر نرخ تورمی دو رقمی که قطعا شرایط غیرواقعی از ارزیابی اقتصادي پروژه را انعکاس میدهد برای دوران ساخت و بهرهبرداری پروژه دو نرخ تورم مختلف تعیین میشود. البته مقدار سمت راست عدد فازی با فرض شرایط بدبینانه در نظر گرفته میشود: * نرخ تورم از سال 1389 )شروع ساخت( تا سال 1396 )آغاز بهرهبرداری(: برای تعیین این نرخ به این ترتیب عمل م یشود که ابتدا نرخ تورم 10 سال قبل از سال شروع مطالعات )1386( با توجه به اطالعات بانک مرکزی بررسی م یشود و با گرد کردن رو به باالی میانگین این نرخها نرخ تورم قطعی برای دوره ساخت )1389 تا 1396( به دست میآید. این نرخ برابر %15/5 است. برای دوره مطالعات که از سال 1386 تا 1389 است نیز همین نرخ در نظر گرفته میشود. با توجه به تغییرات نرخ تورم در بین سالهای 1387 تا 1391 درصد تغییر نرخ تورم در سالهای آینده )دوره ساخت و بهرهبرداری پروژه( %13 انتخاب میشود که با آن مقدار سمت چپ عدد نرخ تورم فازی به دست میآید. مقدار سمت راست این نرخ با توجه به شرایط غیرقابلپیشبینی که ممکن است در کشور پیش آید انتخاب میشود و برای تعیین مقدار سمت راست عدد نرخ تورم فازی از درصد تغییر استفاده نمیشود و فرض میشود مقدار تورم دو رقمی %30 )با توجه به شرایط روز کشور( رخ دهد. با این توضیحات نرخ تورم فازی در دوره ساخت برابر )30,13/49(,15/5 فرض میشود. * نرخ تورم از سال 1396 تا سال 1415 )دوره بهرهبرداری(: نرخ تورم قطعی برای دوره بهرهبرداری )1396 تا 1416( نیز با توجه به توضیحات فوق برابر %9 فرض م یشود که مقدار سمت چپ عدد نرخ تورم فازی با توجه به %13 درصد تغییر برابر %7/83 است. مقدار سمت راست آن نیز برای پیشبینی شرایط بدبینانه %30 فرض میشود. توجه شود که مقدار سمت راست تورم همزمان با مقدار سمت راست نرخ تبدیل ارز رخ میدهد. یعنی در رابطه ارزیابی اقتصادی فازی مقدار سمت راست نرخ تورم و نرخ تبدیل ارز به طور همزمان اعمال میشوند. با توجه به این توضیحات نرخ تورم فازی در دوره بهرهبرداری برابر عدد فازی )30,7/83(,9 در نظر گرفته میشود. 3-5 نرخ بهره متورم شده این نرخ همان طور که در قسمت قبل )4-5( عنوان شد از رابطه ) 2 ( و به صورت زیر به دست میآید: از سال 1389 تا سال ( /2 )18/6, 21/3, = 30( 15/5, )4/5, 5, 5/5( + )13/49, 15/5, 30(+ )4/5, 5, 5/5( )13/49, از سال 1396 تا سال )42/9 1416,18/8 9/9(+ )7/83, 9, 30(+ )8/1, 9, 9/9( )7/83, 9, 30( = )16/6, )8/1, 9, در محاسباتی که برای تبدیل ارزش زمانی پول انجام میشود تنها از نرخ بهره متورم شده استفاده خواهد شد که ترکیبی از نرخ بهره و نرخ تورم است. 4-5 نرخ تبدیل ارز بخشی از تجهیزات سیستم ریلی و واگنهای آن از واردات به دست میآید. تمامی هزین ههای مربوط به خرید واگن و تجهیزات مربوط به آن واردکردن آنها از دیگر کشورهای سازنده واگن و تجهیزات مرتبط با آن در دوره بهرهبرداری )سال 1396 تا 1415( انجام میشود. تعدادی از این کاالها نیز در سال ابتدای بهرهبرداری و تعدادی نیز در بین دوره بهرهبرداری خریداری میشوند. از آنجا که همه خریدها در دوره بهرهبرداری انجام م یشود تنها یک نرخ تبدیل ارز در نظر گرفته میشود. این نرخ از بانک مرکزی به دست آمده است. مقدار درصد تغییرات این نرخ با توجه به نوسانات زیاد آن 100% فرض میشود و مقدار نرخ تبدیل ارز برابر عدد فازی )45000 و و ( ریال بر هر دالر به دست میآید. 130 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

15 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی برتر سناریوی انتخاب و پروژه هزینههای مجموع 5-5 اجرای از آمده دست به فایدههای تمامی تفاضل با قسمت این در عددی آن برای انجامشده هزینههای تمامی از قم متروی پروژه انتخاب برتر سناریوی آنها مقایسه با که میآید دست به فازی تبدیل که فایدهها و هزینهها مقادیر مجموع 2 جدول در میشود. این میشود. داده نشان است شده ساالنه یکنواخت ارزش به مترو سیستم بهرهبرداری و احداث مستقیم هزینههای شامل مقادیر مصرف بنزین مصرف سفر زمان کاهش از ناشی فایدههای و ) 18 ( رابطه از جدول این در هستند. هوا آلودگی و گازوییل با فایده مقادیر و مثبت عالمت با هزینه مقادیر و یشود م استفاده تفاضل که شود توجه البته میشوند. محاسبات وارد منفی عالمت میشود. انجام فازی جبر با هزینهها از فایدهها دست به فازی عدد سه اقتصادی ارزیابی این پایان در بنابراین خطوط احداث هزینههای کلیه نشاندهنده کدام هر که میآید بین از برتر سناریوی انتخاب برای هستند. و B A قم متروی 1 مقایسه روشهای از یکی از استفاده به نیاز سناریو سه این در شد عنوان سوم فصل در که طور همان است. فازی اعداد استفاده ]Khademi et.al ]2013 مقایسه روش از پژوهش این ساخته روش این به توجه با که نرمافزاری از استفاده با میشود. با دو به دو را سناریو هر با مرتبط نهایی فازی اعداد باید فازی به شروع سناریو دو کدام از اینکه انتخاب کرد. مقایسه یکدیگر عنوان به کدامیک و A عدد عنوان به کدامیک اینکه و شود مقایسه قسمت در است. اختیاری شوند شناسایی نرمافزار در B عدد میشود. تعریف اول فازی عدد First Fuzzy Number )A) First Point a1. قسمت در A فازی عدد چپ سمت مقدار مقدار و Second Point a2. قسمت در )مودال( وسط مقدار عدد میشود. وارد Third Point a3. قسمت در راست سمت انتخاب با سپس میشود. وارد صورت همین به نیز B فازی Calculate گزینه روی بر کلیک و Relatively Rank گزینه آنها اشکال و محاسبه عدد هر برای R(B( و R(A( شاخصهای میشود. انجام کردار زیر در عدد دو مقایسه و میشود ترسیم و راست سمت Bدر 2 و A سناریوهای مقایسه مقاله این در انجامشدهاند. 3 شکل چپ سمت Bدر 2 و 1 B سناریوهای مقایسه Bو 2 سناریوی به نسبت A سناریوی نرمافزار این به توجه با دارد. قرار اولویت در 1 B سناریوی به Bنسبت 2 سناریوی در مسئله این کرد. اولویتبندی را سناریو سه هر میتوان بنابراین میشود. دیده 3 جدول سناریوهای اولویت ترتیب به روش این به توجه با بنابراین البته میشوند. انتخاب برتر سناریوهای عنوان به B 1 و B 2 A خروجی نتایج میشود. انجام سناریوها بین مقایسه است شده هک است هزینههایی میشود دیده جدول این در که هزینههایی راست( سمت شکل )در مثال عنوان به 3 شکل در نرمافزار این مدع و ارز تبدیل نرخ تورم نرخ بهره نرخ در قطعیت عدم اثر به و میگیرد B و A نامهای به فازی عدد دو تنها نرمافزار این نآ در کشور ههای ناشناخت و مدیریت سوء از ناشی قطعیتهای اعداد همه اولویتبندی برای دلیل همین به میپردازد. آنها مقایسه ریال( )میلیارد بهرهبرداری دوره در سناریوها فایدههای و هزینهها کلیه مجموع ساالنه یکنواخت ارزش 2. جدول A جدول شماره 1 B 02/ / / / / / / / / B و احداث مستقیم هزینههای بهرهبرداری 17/3 39/5 04/44 19/3 43/5 33/44 09/0 15/0 19/1 سفر زمان کاهش 66/5 93/12 95/42 46/5 48/12 43/41 10/0 22/0 74/0 بنزین مصرف کاهش 16/0 36/0 21/1 15/0 33/0 10/1-002/0-005/0 02/0- گازوییل مصرف کاهش 00/1 76/1 38/11 00/1 74/1 35/11 02/0 04/0 25/0 هوا آلودگی کاهش 03/ / / / / / / / /21545 هزینهها از فایدهها تفاضل 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 131

16 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد دیده شده است. عدد نهایی فازی تفاضل فواید از هزینههای این سناریوها در شکل 4 دیده میشود. همان طور که در این شکل دیده م یشود مجموع هزین ههای نهایی B 2 Bو 2 مجموع هزینههای سناریوی سناریوی A از سناریوی B 1 کمتر است و به همین ترتیب سناریوهای برتر از سناریوی مشخص میشوند. نکتهای که م یتوان در این شکل دید این است که بازهای که محدوده هر کدام از این سناریوها بر روی محور x را مشخص میکند )یعنی تکی هگاه عدد فازی( در سناریوی A کمتر B 1 است و این به Bو 2 این سناریو کمتر از سناریوی از سناریوی این معناست که در صورتی که بدترین شرایط در خصوص عدم قطعیت پیش آید بیشترین هزینهای که در سناریوی A باید انجام شود از دیگر سناریوها کمتر است درحالیکه اگر همین شرایط برای سناریوهای دیگر رخ دهد هزینههای سناریو افزایش زیادی خواهد داشت. نکته دیگری که م یتوان از این شکل دریافت این Bرخ 2 دهد است که در صورتی که شرایط بدبینانه برای گزینه هزینههای آن تا حدود 5 برابر مقدار وسط )مودال( آن افزایش Bبا 2 ریسک مییابد که این ب هآن معناست که انتخاب سناریوی زیادی روبروست. همچنین اگر بدترین شرایط عدم قطعیت سناریوی A پیش بیاید و هزینههای این پروژه به سمت مقادیر راست این عدد فازی میل کند و در همین حال بهترین شرایط Bرخ 2 دهد عدم قطعیت )یعنی عدم قطعیت کم( برای سناریوی B 2 به صرف هتر و اقتصاد یتر از سناریوی آنگاه انتخاب سناریوی A است البته این مسئله در صورتی برقرار است که این دو سناریو مستقل از هم باشند و پارامترهای مؤثر در تغییر هزینههای یک سناریو مستقل از پارامترهای تغییر هزین ههای سناریوی دیگر B 1 اتفاق بیافتد. Bو 2 باشد. همین حالت میتواند بین سناریوهای برای مقایسه روش فازی و روش قطعی در جدول 4 نتایج حاصل از ارزیابی اقتصادی قطعی )غیر فازی( پروژه متروی قم آورده میشود Engineers,[ Gozarrah Consulting 2006[. در ارزیابی اقتصادی پروژه متروی قم از روش ارزش آینده استفاده شده است که برای قابلمقایسه شدن بین مقادیر به دست آمده از این روش با مقادیر به دست آمده از روش ارزش یکنواخت ساالنه )مورد استفاده در این پژوهش( باید با استفاده از رابطه) 19 ( این مقدار )قطعی( به ارزش یکنواخت ساالنه تبدیل شود 2005[ :]Oskunejad, i A = NFV )19( ( 1+ i n ) 1 که در این رابطه NFV برابر مقدار ارزش خالص آتی 21 i نرخ بهره متورم شده n دوره عمر پروژه و A مقدار ارزش یکنواخت B 2 در سمت چپ( B 1 و B 2 در سمت راست و مقایسه سناریوهای شکل 3. نتیجه مقایسه سناریوها )مقایسه سناریوهای A و 03/2928 B 2 85/ جدول 3. مقایسه بین نتایج نهایی سناریوها و انتخاب سناریوی برتر )میلیارد ریال( A سناریوها 53/ / / /21545 عدد نهایی تفاضل فایدهها از هزینهها 1 نتایج اولویتبندی 1 B 61/ / / مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

17 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی ساالنه است. در شکل 5 نتایج ارزیابی اقتصادی فازی و قطعی با یکدیگر مقایسه میشوند. همان طور که در این شکل دیده میشود از آنجا که در ارزیابی قطعی پروژه قم اثر نرخ بهره نرخ تبدیل ارز شرایط عدم قطعیت موجود و مواردی مانند آن در نظر گرفته نشده است هزینههای برآورد شده در آن کمتر از روش فازی است. همچنین با توجه به نتایج دیده میشود که سناریوی A از دیگر سناریوها هزینه کمتری دارد و همچنین در صورت اتفاق افتادن شرایط بدبینانه تغییرات هزینههای آن به اندازه سناریوهای دیگر نیست و بنابراین به عنوان سناریوی برتر انتخاب میشود. است تا بتوان هزینههای شرایط فعلی )واقعیت( را با هزینههای پیشبینیشده مقایسه کرد. همچنین با توجه به طوالنی بودن روابط ارزیابی اقتصادی فازی انجام اعتبارسنجی پارامتری بسیار طوالنی و پیچیده خواهد بود و با توجه به محدودیت حجم مقاله نمیتوان آن را در این مقاله گنجاند. بنابراین به جای مقایسه پارامتری مقایسه این دو روش با مثال عددی انجام میشود. در واقع به جای یک رابطه پارامتری طوالنی از یک عدد که نتیجه آن رابطه است استفاده میشود. برای اینکار با توجه به اطالعات در دسترس از متروی قم ابتدا بخشی از هزینههای ساخت این مترو )هزینه ساخت تونل دو خطه( با توجه به فهرست بهای سال 1392 و فهرست بهای سال 1386 محاسبه 6. اعتبارسنجی روش فازی اعتبارسنجی روابط ارزیابی اقتصادی فازی و مقایسه آنها با روابط ارزیابی اقتصادی قطعی به صورت پارامتری و همچنین مقایسه نزدیکی آنها به واقعیت نیازمند انجام یک مثال موردی میشود و با سپس با روابط اقتصاد مهندسی قطعی و فازی به ارزش ریالی آن در سال 1392 تبدیل میشود. در واقع قصد بر این است که مقدار حقیقی این هزینه )با توجه به فهرست بهای سال 1392( را با مقدار تخمینی آن )با توجه به فهرست بهای سال شکل 4. اعداد فازی ارزش یکنواخت ساالنه هزینه نهایی سناریوهای مختلف )میلیارد ریال( B B جدول 4. ارزیابی اقتصادی غیر فازی پروژه متروی سبک قم A نام سناریوها مجموع هزینهها در سال 1416 )میلیارد ریال( 9% 9% 9% نرخ تورم فرض شده در دوره بهرهبرداری 20 سال 20 سال 20 سال عمر مفید 85/866 09/1088 ارزش یکنواخت ساالنه در دوره بهرهبرداری با استفاده از رابطه) 19 ( )میلیارد ریال( 14/ مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

18 صمدزاد مهدی بهنیا کامبیز خادمی نوید تبار عباس سجاد سال ارزش به فازی و قطعی مهندسی اقتصاد روابط با که 1386 مقادیر ابتدا اینکار برای شود. مقایسه است( شده تبدیل 1392 بهای فهرست توجه با خطه دو تونل متر یک ساخت ههای هزین میشود. محاسبه 1392 و 1386 سال ریالی ارزش تبدیل میشوند:برای دیده 5 جدول در مقادیر این سال در آن ریالی ارزش به 1386 سال در برآوردی هزینههای به ]Oskunejad, ]2005 منبع از که رابطه) 20 ( از باید 1392 روش دو با هزینهها این ریالی ارزش رابطه این از استفاده با حال و میشود( استفاده آن در فازی شده متورم بهره نرخ )که فازی تنها قم متروی اقتصادی ارزیابی گزارش به توجه )با قطعی روش 6 جدول در که میشود محاسبه میشود( گرفته نظر در تورم نرخ است. شده داده نشان و ریال میلیارد 88/72 برابر روش دو هر در P مقدار که شود توجه مشاهده میتوان جدول این به توجه است.با سال 6 برابر n مقدار کرد. استفاده است آمده دست استفادهشده قطعی تورم نرخ به توجه با آمده دست به عدد که کرد برآورد مقدار با قطعی( )روش قم متروی اقتصادی ارزیابی در ( 1 ) n F = P + i )20( )هزینههای فعلی خالص ارزش مقدار برابر P رابطه این در که سال بین فاصله n فازی شده متورم بهره نرخ i 1386( سال 1392( )سال آینده ارزش مقدار F و سال( )شش 1392 و 1386 است. اختالف % 41 حدود )53/297( 1392 سال بهای فهرست از شده نرخ از استفاده با که صورتی در است زیادی اختالف که دارد,90/246( 61/282, )76/591 مثلثی فازی عدد فازی تورم که طور همان و میآید دست به کیلومتر هر در ریال میلیارد قم متروی فازی ارزیابی و قطعی ارزیابی نهایی اعداد مقایسه 5. شکل ]Abbastabar, ]2013 )ریال( خطه دو تونل متر یک احداث هزینههای مجموع 5. جدول 88,720, ,526, سال بهای فهرست به توجه با خطه دو تونل متر یک احداث هزینههای مجموع 1392 سال بهای فهرست به توجه با خطه دو تونل متر یک احداث هزینههای مجموع پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی

19 اقتصادی متغیرهای در قطعیت عدم وجود فرض با همگانی حملونقل سیستمهای فازی اقتصادی ارزیابی قرار فازی عدد این تکیهگاه در 53/297 مقدار یشود م مشاهده دارد اختالف 3/5% حدود فازی عدد این میانی مقدار با و دارد دیده 6 شکل در مسئله این است. کمی اختالف مقدار این و میشود. که میشود زیادی خطای دارای پروژه از آمده دست به فایدههای هزینههای تحمیل و غیراقتصادی سناریوی انتخاب موجب گاهی ساخت دوره شدن طوالنی همچنین و جامعه و کشور به زیاد میشود. مالی منابع کمبود دلیل به پروژهها فازی جبر بردن بکار و فازی مجموعههای نظریه از استفاده با نتیجهگیری و جمعبندی 7. نظر در با و گذشته قسمتهای در عنوانشده مطالب به توجه با این در بکاررفته ارقام و اعداد برای گرفته صورت فرضیات گرفتن میتوان پژوهش این انجام محدودیتهای داشتن نظر در و مقاله زا بسیاری در قطعیت عدم که آنجا از داد. انجام نتیجهگیریهایی به توجه با و دارد وجود پروژهها مهندسی اقتصاد ارزیابیهای به نتایج که میرسد نظر به مقاله این در انجامشده اعتبارسنجی گرفتن نظر در برای فازی اقتصادی ارزیابی روش از آمده دست در صورت در باشد. رسیده مناسبی جواب به قطعیتها عدم این و هزینهها برای آمده دست به مقادیر قطعیتها عدم نگرفتن نظر هک پروژههایی برای را موجهتری اقتصادی ارزیابی میتوان قبلی اطالعات ولی هستند قطعیت عدم دارای آن متغیرهای نتایج مشاهده با همچنین داد. انجام است ناقص و کم آنها از مشاهده میتوان را مسئله این فازی اعداد صورت به خروجی شرایط هترین بدبینان و هترین خوشبینان وقوع صورت در که کرد مختلف شرایط در و میکند تغییر مقدار چه پروژه هزینههای است. اقتصادیتر پروژهها از کدامیک ابزاری عنوان به را فازی مجموعههای نظریه یتوان م کلی طور به اقتصادی متغیر یک محاسبه قطعیتهای عدم گرفتن نظر در برای نظریه )مانند نظریهها دیگر کنار در میتواند که گرفت نظر در 1392 سال در خطه دو تونل متر یک احداث هزینه تخمینی ریالی ارزش 6. جدول i متغیر مقدار فازی روش فازی( )غیر قطعی روش 15.5% ( 18 / 6, 21/ 3, 37 / 2) / 100 ( ) 88 / / / / ( 18 / 6, 21/ 3, 37 / 2) 100 ( 246 / 90, 282 / 61, 591/ 76) 6 انجامشده محاسبات کیلومتر( هر در ریال )میلیارد 1392 سال در تخمینی هزینه نهایی مقدار مختلف حالت سه در خطه دو تونل متر یک احداث هزینه مقادیر 6. شکل 1393 پائیز / اول شماره / ششم سال / نقل و حمل مهندسی 135

20 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد احتماالت( آن را بکار برد. در این مقاله از تابع عضویت مثلثی برای متغیرهای دارای عدم قطعیت استفاده شده است و میتوان در پژوهشهای آتی از دیگر توابع عضویت استفاده و مدلهای دیگری را ارائه کرد. به هر حال نظریه مجموع ههای فازی نسبت به دیگر نظریهها از قدمت کمتری برخوردار است و بنابراین به ویژگیهای مختلف این نظریه و استفاده از آن برای حل مسائل اقتصادی کمتر پرداخته شده است و به نظر میرسد که این نظریه در ابتدای مسیر خود در این وادی قرار دارد و م یتوان انتظار داشت که در آینده استفادههای بیشتری از این نظریه صورت گیرد. در مورد مطالعه موردی صورت گرفته در این مقاله نتایج نشان میدهد که در صورت در نظر گرفتن متغیرهای ارزیابی اقتصادی به شکل فازی اگرچه سناریوی نهایی مورد قبول در متروی قم همان سناریوی به دست آمده از ارزیابی اقتصادی غیرفازی )قطعی( است اما میزان هزینههای آن افزایش مییابد که ممکن است در صورت در نظر نگرفتن این هزینهها اعتبارات الزم برای اتمام پروژه تأمین نشده و اجرای آن طوالنی گردد. در آینده با توجه به پیشرفت و گسترش روابط و کارکردهای این نظریه انتظار م یرود که شاهد توسعه بهتری از آن در زمینه علم اقتصاد )بویژه اقتصاد حملونقل( باشیم. 8. سپاسگزارى این مقاله مستخرج از پایاننامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در دانشکده فنی دانشگاه تهران با عنوان»تحليل فازي هزينه- فايده پروژههاي سيستمهاي ريلي براي پوشش عدم قطعيت در اجراي پروژه بر اساس زمانبندي: مطالعه موردي سيستم متروی قم«با مشاوره و هدایت نویسندگان دوم و سوم مقاله است. در این راستا الزم است از همکاری معاونت حملونقل و ترافیک ارزیابی اقتصادی متروی شهر قم ما را در انجام این پژوهش یاری رساندند سپاسگزاری شود. همچنین از آقای مهندس احمدرضا غفاری و دکتر علی نادران که با ارائه گزارش مطالعات اقتصادی مربوط به شهر ارومیه به انجام این پژوهش همکاری کردند قدردانی میشود. 9. پینوشتها 1- Cost/Benefit Analysis (CBA) 2- Time Value of Money (TVM) 3- Transit Cooperative Research Program (TCRP) 4- Scenario 5- Net Present Value 6- Net Future Value 7- Benefit/Cost 8- Federal Highway Administration 9- Cash Flow 10- Triangular Fuzzy Number (TFN) 11- Smallest Possible Value 12- Most Promising Value 13- Largest Possible Value 14- Equivalent Uniform Annual Value (EUAV) 15- Construction 16- Operating 17- Annual Cost 18- Final Future Value 19- Annual Benefit 20- Defuzzification 21- Support شهرداری قم که با در اختیار دادن دادهها و تحلیلهای مربوط به 136 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

21 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی Power Systems, IEEE Transactions, 15(1), pp Gozarrah Consulting Engineers (2006) Feasibility study of Qom urban rail system, Qom Municipality, Qom, Iran (in Persian). -Kahraman, C. (2001) Fuzzy versus probabilistic benefit/cost ratio analysis for public works projects, Mathematics And Computer Science, 11(3), pp Kahraman, C. (2008) Fuzzy sets in engineering economic decision-making, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Springer, pp Kahraman, C. (2008) Investment analyses using fuzzy decision trees, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Springer, pp Kahraman, C. and Demircan, M. (2008) Fuzzy replacement analysis, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Kahraman, C., Demirel, T. and Demirel, N. (2008) Effects of inflation under fuzziness and Some applications, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp مراجع - Abbastabar, Sajjad (2013) Fuzzy benefit/cost analysis of rail transit projects considering uncertainties in the Construction Schedule of the project: The case study of Qom Metro System, Theses of Master of Science, College of Engineering, University of Tehran. Tehran, Iran (in Persian). -Abtahi, S.M.( 2012) Economic and financial studies of Shahinshahr rail system alternatives, Isfahan Metro Company, Isfahan Municipality, Isfahan, Iran (in Persian). -Bristow, A. and Nellthorp, J. (2000) Transport project appraisal in the European Union, Transport policy,7(1), pp Choobineh, F. and Behrens, A. (1992) Use of intervals and possibility distributions in economic analysis, Journal of the operational research society, 43(9), pp Dimitrovski, A. and Matos, M. (2008) Fuzzy present worth analysis with correlated and uncorrelated cash flows, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Dimitrovski, A. and Matos, M. (2000) Fuzzy engineering economic analysis [of electric utilities], 137 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

22 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد applications, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Kahraman, C. and Kaya, I. (2008) Fuzzy equivalent annual-worth analysis and applications, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.) Springer, pp Kuchta, D. (2008) Optimization with fuzzy present worth analysis and applications, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Kahraman, C. and Kaya, I. (2008) Depreciation and income tax considerations under fuzziness, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Liou, T. and Chen, C. (2006) Fuzzy decision analysis for alternative selection using a fuzzy annual worth criterion, The Engineering Economist, 51(1), pp Kahraman, C. and Kaya, I. (2008) Fuzzy benefit/ cost analysis and applications, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Matos, M. and Dimitrovski, A. (2008) Case studies using fuzzy equivalent annual worth analysis, in Fuzzy Engineering Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp Kahraman, C., Tolga, E. and Ulukan, Z. (1998) Justification of manufacturing technologies using fuzzy benefit/cost ratio analysis, International Journal of Production Economics, 66(1), pp Omitaomu, O. and Badiru, A. (2007) Fuzzy present value analysis model for evaluating information system projects, The Engineering Economist, 52(2), pp Khademi, N., Rajabi, M., Shariat, A. and Shahi, J. (2013) Deriving fuzzy inequalities using discrete approximation of fuzzy numbers, International Journal of Industrial Engineering, 24(3), pp Oskunejad, M.M. (2005) Engineering economics, Amirkabir University Press, Tehran, Iran (in Persian). -Khisty, C. and Lall, B. (1998) Transportation engineering, Prentice Hall Upper Saddle River. -Sewastjanow, P. and Dymowa, L. (2008) On the fuzzy internal rate of return, in Fuzzy Engineering -Kuchta, D. (2008) Fuzzy rate of return analysis and 138 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

23 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی -TCRP Report 78 (2002) Estimating the benefits and Economics with Applications, Kahraman, C. (ed.), Springer, pp costs of public transit projects: A guidebook for practitioners, Transit Cooperative Research Program, National Academy Press, Washington DC. -SPASM (1998) Sketch planning analysis spreadsheet model, Federal Highway Administration -Van Wee, B. (2012) How suitable is CBA for the (FHWA). ex-ante evaluation of transport projects and policies? A discussion from the perspective of ethics, 19(1), Transport Policy, pp STEAM2 (2001) Surface transportation efficiency analysis model, Cambridge Systematics. -Wang, M. and Liang, G. (1995) Benefit/cost analysis using fuzzy concept, Engineering Economist, 40(4), pp Tarh-e-Haftom Consulting Engineers (2009) Comrehensive transportation study of Urmia, Urmia Municipality, Urmia, Iran (in Persian). 139 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

24 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد پیوست: اثرات سیستم حملونقل )هزینهها و فایدهها( بر جامعه جدول پیوست 1. مقایسه جامع ارزیابی اقتصادی فازی در مراجع مختلف روش اولویتبندی گزینهها B/C (EUAV)7( ) DB/DC (NPV)8( ) Integral Value (EUAV)9( ) Degree of Bigness A to B (EUAV) 10() آلفا کات زدن و محاسبه( NPV ) IRR نرخ بهره )NPV,EUAV( B/C با دو روش kaufmann و chiu DB/DC (NPV) DB/DC (EUAV) همانند مورد 5 Max&COA[Center Of Area] (NPV) (11) Sum &COA(NPV)12( ) Max&MPV[MeanPresentValue] (NPV)(13) ارزش اسقاطی P/F (6) F/P (5) F/A (4) A/F (3) P/A (2) A/P 1( ) پارامترهای اقتصادی ارزش یکنواخت سالیانه هزینه سرمایه گذاری اولیه نرخ مالیات نرخ تورم نرخ بهره * * تعداد دوره در سال دوره عمر عدد فازی ذوزنقهای هر نوع مثلثی ذوزنقهای مثلثی مثلثی 2007 مثلثی سال نویسنده Mao-Jiun Wang Gin-Shuh Liang Cengiz kahraman Cengiz Kahraman İhsan Kaya Dorota Kuchta Cengiz Kahraman Cengiz Kahraman İhsan Kaya Olufemi A. Omitao Adedeji B. Badiru ردیف 140 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

25 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی NPV1 - NPV2(NPV)14( ) ) )با رسم کردارNPV2 NPV1 - Integral Value(EUAV) همانند مورد 5 Integral Value (EUAV) Degree of Bigness A to B (EUAV) (EUAV) کرداری و شکلی Index Value of Choobineh (NPV)15( ) آلفاکات زدن ومحاسبه IRR برای هر آلفا و سپس غیرفازیسازی آن بامرکزسطحگیری )NPV( محاسبهEUAV باn های مختلف و درنهایت انتخاب n ای که مینیمم این مقدار در آن اتفاق میافتد بهینهسازی با بودجه محدود و با روش NPV استفاده از عددفازی دست چپ و دست راست و نسبت/ NPV COF کهNPV نسبی نامیده میشود هدف این مقاله تنها بررسی استهالک در حالت فازی است و مقایسهای نیست روش NPV و NFV و EUAVمقایسهای نیست و فقط اثر تورم را در محیط فازی بررسی کرده است روش CBAرا توضیح داده و مزایا و معایب آن را عنوان کرده است در این مقاله روش های ارزیابی اقتصادی در اروپا را به صورت تقسیم بندی شده ارائه کرده است معیار امید ریاضی را تعریف کرده که از ضرب دو مقدار امکان )16( در احتمال) 17 ( به دست می آید * ذوزنقهای مثلثی مثلثی ذوزنقهای ** مثلثی مثلثی مثلثی مثلثی ذوزنقهای مثلثی Aleksandar Dimitrovski Manuel Matos Tian-Shy Liou Ching-Wen Chen Cengiz Kahraman Ethem Tolga Ziya Ulukan Manuel Matos Aleksandar Dimitrovski F. Choobineh A. Behrens P. Sewastjanow L. Dymowa Dorota Kuchta Cengiz Kahraman Murat Levent Demircan Cengiz Kahraman Tufan Demirel Nihan Demirel Cengiz Kahraman İhsan Kaya Cengiz Kahraman A.L. Bristow J. Nellthorp Bert van Wee مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

26 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد خودرو-کیلومتر تصادف فوتی تصادف )75 درصد( * تعیین حداکثر مقادیر توابع عضویت و محاسبه مرکز سطح 11 نرخ بهره و جریان نقدینگی ساالنه مثلثی و ارزش اسقاطی ذوزنقه ای محاسبه حداکثر مقادیر توابع عضویت و محاسبه مرکز سطح نسبت فایدهها به هزینهها با روش ارزش معادل پرداخت یکنواخت ساالنه فاکتوربازگشت سرمایه محاسبه مجموع مقادیر توابع عضویت و محاسبه میانگین آنها فاکتور ارزش فعلی پرداخت یکنواخت محاسبه تفاضل ارزش خالص فعلی سناریوی 1 به سناریوی 2 نسبت اختالف فایدههای دو سناریو به اختالف هزینههای آنها با روش ارزش فعلی خالص فاکتور ارزش استهالکی فاکتور ارزش آینده پرداخت یکنواخت محاسبه شاخص ارزشگذاری چوبینه )Choobineh( شاخص انتگرالی با روش ارزش یکنواخت ساالنه فاکتور بهره ترکیبی probability 17 9 possibility 16 فاکتور بهره یا فاکتور ارزش فعلی جدول پیوست 2. اثرات حملونقل بر افراد و گروههای مختلف واحد: ریال بر... شاخص الیه دوم هزینه یا فایده الیه اول هزینه یا فایده اثرات عمده بر نوع اثر نفر-ساعت درصدی از دستمزد ساعتی ناخالص شاغلین ارزش زمان سفر نفر-سفر کرایه کرایه خودرو-کیلومتر بیمه و عوارض هزینههای مالکیت خودرو-کیلومتر استهالک )افت بها و ارزش( خودرو-کیلومتر سوخت مستقیم هزینههای بهرهبرداری کاربر خودرو-کیلومتر سایر )روغن تایر تعمیرات و...( خودرو-کیلومتر تصادفات جرحی خودرو-کیلومتر تصادفات خسارتی شاخص درجه بزرگی عدد فازی A به عدد فازی B تعداد m قسمت که به بی نهایت میرود * اثرات سناریوها اثرات سفر ** راهنما 142 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

27 ارزیابی اقتصادی فازی سیستمهای حملونقل همگانی با فرض وجود عدم قطعیت در متغیرهای اقتصادی لیتر مترمربع خودرو خودرو-کیلومتر خودرو-کیلومتر خودرو-کیلومتر خودرو-کیلومتر کیلوگرم کیلوگرم کیلوگرم کیلوگرم کیلوگرم هر بار استفاده واحد: ریال بر....]Tarh-e-Haftom Consulting Engineers, 2009[ و ]STEAM2, 2001[ ]SPASM, 1998[ ]TCRP78, 2002[ تصادف )25 درصد( * شاخص الیه دوم هزینه یا فایده الیه اول هزینه یا فایده نوع اثر ارزشی که کاربران وسیله شخصی برای استفاده از سیستم همگانی در روزهایی که وسیله شخصیشان خراب میشود و یا هوا بارانی است قائالند ارزش انتخاب سیستم حملونقل همگانی انتشار نیتروژن اکسید )NOx( انتشار اکسید گوگرد ( )SOx انتشار کربن مونو اکسید )CO( آلودگی هوا انتشار هیدروکربنها )HC( انتشارذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون )PM10( تصادفات جرحی غیرمستقیم تصادف فوتی تصادفات خسارتی هزینههایی که با طی شدن مسیر برجامعه میشود هزینههای کیلومتر مبنا به میزان طی شدن مسیر بستگی ندارد هزینههای غیر کیلومتر مبنا به نوع راهکار وابسته است هزینه ساخت قیمت زمین هزینه تملک اراضی سرمایهگذاری اولیه به نوع راهکار وابسته است هزینه مطالعات مهندسی به نوع راهکار وابسته است هزینه خرید تجهیزات مستقیم به نوع راهکار وابسته است هزینه نیروی انسانی مصرف سوخت هزینه انرژی بهرهبرداری و نگهداری به نوع راهکار وابسته است هزینه تعمیر و نگهداری شدت توسعه کاربری زمین در اغلب منابع و مراجع به صورت کیفی بحث شده است در اغلب منابع و مراجع به صورت کیفی بحث شده است ارزش زمین قیمت توسعه بافتهای تاریخی و فرهنگی بهرهوری منطقهای دسترسی به مشاغل کاربری زمین اقتصادی غیرمستقیم * منظور از 75% و 25% این است که 75% کل هزینه تصادفات در قسمت اثرات اولیه و 25% آن در قسمت اثرات ثانویه قرار میگیرد اثرات عمده بر جامعه مسئولین شهری جامعه اثرات سناریوها اثرات ثانویه هزینهها و منافع مستقیم حملونقل سایر اثرات حملونقل همگانی 143 مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز 1393

28 شکل پیوست.1 اثرات مختلف (هزینه ها و فایده ها) وارد بر جامعه و سازمانهای مسئول در زمینه حمل ونقل [ ]STEAM2, 2001[ ]SPASM, 1998[ ]TCRP78, 2002 و [.]Tarh-e-Haftom Consulting Engineers, 2009 سجاد عباس تبار نوید خادمی کامبیز بهنیا مهدی صمدزاد مهندسی حمل و نقل / سال ششم / شماره اول / پائیز