Næringar- og heilsufullyrðingar er varða matvæli

Transcript

1 Leiðbeininar Nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli Maí

2 Efnisyfirlit 1. Innanur Löjöf sem vísað er til í þessu skjali Ganleir tenlar Nærinarildismerkinar Framsetnin nærinarildismerkina Vítamín o steinefni í nærinarildismerkinu Nærinar- o heilsufullyrðinar almenn skilyrði Nærinarfullyrðinar Nærinarfullyrðinar o breytistuðlar fyrir orkuildi Vítamín o steinefni Heilsufullyrðinar Mismunandi flokkar heilsufullyrðina Skilyrði fyrir notkun heilsufullyrðina Leyfisferli fyrirfullyrðinar Listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar Aðlöunarákvæði Frestir Flæðirit varðandi heilsufullyrðinar

3 1. Innanur Reluerð Evrópusambandsins (ESB) nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli var innleidd á Íslandi með reluerð nr. 406/2010. Í þessu skjali má finna leiðbeininar um rétta notkun nærinar- o heilsufullyrðina er varða matvæli. Finna má yfirlit yfir: Kröfur um nærinarildismerkinar þear fullyrðinar eru notaðar. Helstu atriði reluverks um nærinar- o heilsufullyrðinar. Kröfur um merkinar á matvælum með leyfðar nærinar- eða heilsufullyrðinar Löjöf sem vísað er til í þessu skjali 1) Lö um matvæli nr. 93/ ) Reluerð nr. 406/2010 um innleiðinu reluerðar Evrópusambandsins nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar sem varða matvæli (með síðari breytinum). 3) Reluerð Evrópusambandsins nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar sem varða matvæli (með síðari breytinum). 4) Reluerð nr. 410/2009 um merkinu nærinarildis matvæla (með síðari breytinum). 5) Reluerð Evrópusambandsins nr. 1169/20011 um matvælaupplýsinar. 6) Reluerð nr. 503/2005 um merkinu matvæla (með síðari breytinum). 7) Reluerð nr. 624/2004 um fæðubótarefni (með síðari breytinum) Ganleir tenlar Heimasíða Matvælastofnunar (MAST): Heimasíða Matvælaöryisstofnunar Evrópu (EFSA) um nærinar o heilsufullyrðinar: Heimasíða Evrópusambandsins um nærinar o heilsufullyrðinar: Fullyrðinaskrá Evrópusambandsins: 2. Nærinarildismerkinar Ef notaðar eru nærinar- eða heilsufullyrðinar í merkinu, kynninu eða aulýsinu matvæla þarf einni að efa upplýsinar um nærinarildi vörunnar o skal nærinarildi merkt samkvæmt reluerð nr. 410/2009. (7. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Almenna relan um merkinu nærinarildis er að merkja á meðalildi, því nærinarildi etur verið breytilet af ýmsum ástæðum. En þear notuð er nærinarildisfullyrðin verða skilyrði sem fram koma í töflu 1 að standast alltaf. Á sama hátt þurfa skilyrði fyrir heilsufullyrðinar o íblöndun vítamína o steinefna að standast alltaf. Nánari upplýsinar koma í væntanleum leiðbeininum Matvælastofnunar um nærinarildismerkinar. 2

4 Hverni merkja skal nærinarildi matvæla Nærinarildi skal efa upp í 100 eða 100 ml Uppefið nærinarildi skal miða við matvæli eins o þau eru boðin til sölu Merkja skal á íslensku, ensku eða norðurlandamáli öðru en finnsku Merkin nærinarildis skal staðsett á einum stað o í töfluformi þar sem því verður við komið 2.1. Framsetnin nærinarildismerkina Núildandi relur Samkvæmt núildandi relum eru tvö form nærinarildismerkina. Form 1: Nærinarildi Orka Prótein Kolvetni Fita í 100 kj o kkal Næilet er að merkja nærinarildi samkvæmt formi 1 þear notuð er nærinarfullyrðin um orku,prótein eða fitu. Form 2: Nærinarildi Orka Prótein Kolvetni Þar af: sykur Fita Þar af: mettaðar fitusýrur Trefjar Natríum í 100 kj o kkal Einni er heimilt að efa upp man sterkju o/eða pólýóla. Sé það ert þarf að efa það upp sem hluta af kolvetnainnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man einómettaðra o/eða fjölómettaðra fitusýra o/eða kólesteróls. Sé það er ert þarf að efa það upp sem hluta af fituinnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man þeirra vítamína o steinefna sem talin eru upp í viðauka reluerðar um merkinu nærinarildis ef þau ná marktæku mani. Sjá nánar í kafla 2.2. Merkja skal nærinarildi samkvæmt formi 2 þear notuð er nærinarfullyrðin um sykur, mettaðar fitusýrur, trefjar eða natríum. Einni skal nota form 2 ef notuð er heilsufullyrðin. 3

5 Nýjar relur Reluerð ESB nr. 1169/2011 verður innleidd hér á landi. Ákvæði í þeirri reluerð kveða á um að nærinarildismerkinar matvæla sem bera nærinar- o/eða heilsufullyrðinar skuli, frá 13. desember 2014, vera á eftirfarandi formi, óháð því hvaða fullyrðinar eru notaðar: Nýtt form : Nærinarildi Orka Fita Þar af: mettaðar fitusýrur Kolvetni Þar af: sykur Prótein Salt í 100 kj o kkal Einni er heimilt að efa upp man, einómettaðra o/eða fjölómettaðra fitusýra. Ef það er ert þarf að efa það upp sem hluta af fituinnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man pólýóla o/eða sterkju. Ef það er ert þarf að efa það upp sem hluta af kolvetnainnihaldi. Einni er heimilt að efa upp man trefja o þeirra vítamína o steinefna sem talin eru upp í viðauka reluerðar um merkinu nærinarildis ef þau ná marktæku mani Vítamín o steinefni í nærinarildismerkinu Einunis er heimilt að efa upp í nærinarildismerkinu þau vítamín o steinefni sem eru í vörunni í marktæku mani (sjá kafla o 2.2.2). Þear vítamín o/eða steinefni eru efin upp í nærinarildismerkinu skal það ert á eftir skylduupplýsinum (skv. formi 1,formi 2 eða nýju formi, eftir því sem við á). Þau skulu efin upp í þeim eininum sem etið er um í viðauka við reluerð 410/2009 o viðauka XIII við reluerð ESB nr. 1169/2011 (sömu eininar). Einni skal efa vítamín o steinefni upp sem hundraðshlutfall af RDS ildum í viðauka við reluerð 410/2009 o viðauka XIII við reluerð ESB nr. 1169/2011 (sömu ildi). Dæmi um nærinarildismerkinu samkvæmt formi 2 sem efur upp man vítamína o steinefna: Nærinarildi Orka Prótein Kolvetni Þar af: sykur Fita Þar af: mettaðar fitusýrur einómettaðar fitusýrur fjölómettaðar fitusýrur Trefjar Natríum A-vítamín Járn Bíótín í 100 kj o kkal, (%RDS) m, (%RDS), (%RDS) 4

6 Marktækt man vítamína o steinefna - núildandi relur Samkvæmt núildandi relum er skilreinin á marktæku mani vítamína o steinefna sú að það sé að minnsta kosti 15% af ráðlöðum daskammti (RDS) í vörunni. RDS ildi sem finna má í töflu í viðauka við reluerð 410/2009 skulu notuð til viðmiðunar. Til nánari útskýrinar þá þarf vara að innihalda vítamín o/eða steinefni í mani sem nemur að minnsta kosti 15% af RDS í 100 eða 100 ml vörunnar eða í umbúðareininu ef hún inniheldur einunis einn neysluskammt Marktækt man vítamína o steinefna - nýjar relur Samkvæmt reluerð ESB nr. 1169/2011, sem eins o áður saði mun taka ildi hér, er viðmið fyrir marktækt man vítamína o steinefna: - 15% RDS í 100 eða 100 ml fyrir matvæli önnur en drykkjarvörur - 7,5%RDS í 100 ml fyrir drykkjarvörur - 15% RDS í skammti ef umbúðaeinin inniheldur aðeins einn skammt. Miða skal við RDS ildi sem finna má í töflu í viðauka XIII í reluerð ESB nr. 1169/2011 (það eru sömu ildin o eru í viðauka við reluerð 410/2009). Hverni skal merkja nærinarildi þear notuð er fullyrðin Merkja nærinarildi samkvæmt formi 1 eða 2, eftir því sem við á, þear notuð er nærinarfullyrðin (eða samkvæmt nýja forminu). Merkja nærinarildi samkvæmt formi 2 ef notuð er heilsufullyrðin (eða samkvæmt nýja forminu). Ef notuð er fullyrðin sem varðar önnur efni en þau sem eru hluti af nærinarildismerkinu (dæmi; lýkópen, lútein, omea 3) skulu upplýsinar um þessi efni koma fram á sama sjónsviði o nærinarildismerkin, en ekki í henni sjálfri. Ákjósanlet er að hafa þær beint fyrir neðan töflu samkvæmt formi 1 eða 2 (eða nýja forminu). ATHUGIÐ Einni ilda um matvæli almennar kröfur um merkinar matvæla skv. reluerð nr. 503/2005 um merkinu matvæla. Sérákvæði um merkinar ilda um ýmis matvæli s.s. kjötvörur, fæðubótarefni, unbarna- o stoðblöndur, barnamat, erfðabreytt matvæli o matvæli sem innihalda koffín o kínín. Reluerð um merkinu nærinarildis sem fjallað er um hér að ofan, ildir ekki um merkinu nærinarildis fæðubótarefna. Um merkinu nærinarildis fæðubótarefna ildir 6. r. reluerðar 624/

7 3. Nærinar- o heilsufullyrðinar almenn skilyrði Í þessum kafla er fjallað um það sem ildir um allar nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli. Reluerð ESB nr. 1924/2006 um nærinar- o heilsufullyrðinar er varða matvæli tók ildi í ESB 1. júlí Reluerðin var innleidd í íslenska löjöf með reluerð nr. 406/2010 þann 28. apríl Reluerðin ildir um: Nærinar- o heilsufullyrðinar sem notaðar eru í viðskiptaorðsendinum (merkin, aulýsin, kynnin). Vörumerki (trademark), sérheiti (brand name), eða lysheiti sem líta má á sem nærinar- eða heilsufullyrðinar. sem varða öll matvæli sem dreift er til neytenda. Reluerðin ildir ekki um fullyrðinar sem eru ekki í viðskiptaorðsendinum s.s.: Nærinarráðleinar yfirvalda. Ráðleinar heilbriðisyfirvalda. Almennar upplýsinar í fjölmiðlum o í vísindareinum. Fullyrðinar skulu ekki: X X X X X X Vera ranar, tvíræðar eða villandi. Vekja efasemdir um að öryi matvæla o/eða að nærinarlet ildi annarra matvæla sé fullnæjandi. Hvetja til óhóflerar neyslu matvæla eða réttlæta slíka neyslu. Fullyrða, láta að því lija eða efa í skyn að næilet man nærinarefna fáist almennt ekki úr fjölbreyttri fæðu. Vísa til breytina á líkamsstarfssemi sem ætu skapað ótta hjá neytendum, eða færa sér slíkan ótta í nyt, hvort sem er með texta, myndefni eða táknum. (3. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Jafnframt er óheimilt að eina matvælum þá eiinleika að fyrirbyja eða vinna á sjúkdómum manna, hafa lækninarmátt eða að vísa til þess háttar eiinleika. (5. r. reluerðar nr. 503/2005) Ef nota skal fullyrðinu þarf að uppfylla eftirfarandi skilyrði: Nærinarildi vörunnar skal merkt á réttan hátt (sjá kafla 2). (7. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Sýnt hefur verið fram á, með almennt viðurkenndum rannsóknaniðurstöðum að tilvist efnis sem fullyrðinin varðar hafi jákvæð nærinar- eða lífeðlisfræðile áhrif. Efnið sem fullyrðinin á við um er í lokaafurðinni í marktæku mani samkvæmt skilreininu. Efnið sem fullyrðinin á við um er á formi sem er nýtanlet fyrir líkamann. 6

8 Þau áhrif sem fullyrt er um þurfa að nást með neyslu á eðlileu mani viðkomandi vöru. Umtalsvert man efnisins er til staðar í því mani vöru sem eðlilet er að neytt sé. Sýnt hefur verið fram á, með almennt viðurkenndum rannsóknaniðurstöðum að það hafi jákvæð nærinar- eða lífeðlisfræðile að tiltekið efni er ekki til staðar. Sýnt hefur verið fram á, með almennt viðurkenndum rannsóknaniðurstöðum að það hafi jákvæð nærinar- eða lífeðlisfræðile að tiltekið efni hafi verið skert. Fullyrðinin er sett þanni fram að neytendur skilji þau jákvæðu áhrif sem koma fram í henni. Fullyrðinin vísar til matvæla sem eru tilbúin til neyslu í samræmi við leiðbeininar framleiðanda. Þear fullyrðin er notuð þarf að framfylja ofanreindum skilyrðum ásamt því að uppfylla önnur ákvæði fyrir notkun nærinar- o heilsufullyrðina, sem lýst er í þessu skjali. (5. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Nærinarefnasamsetninar Ekki ætti að nota nærinar- o/eða heilsufullyrðinar um matvæli sem eru óholl. Þanni ætti ekki að vera leyfilet að nota nærinar- o/eða heilsufullyrðinar fyrir matvæli sem innihalda t.d. hátt hlutfall efna sem halda þarf í lámarki til að koma í ve fyrir þróun sjúkdóma t.d. mettaða fitu, sykur o salt. Til þess að ná þessu markmiði á að fastsetja relur um nærinarefnasamsetninu mismunandi matvæla sem mea bera nærinar- o heilsufullyrðinar. (4. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006). Ekki er enn búið að skilreina í löjöfinni þær nærinarefnasamsetninar sem teljast óhollar. Samanburðarfullyrðinar Aðeins skal bera saman matvæli af sama flokki o hafa skal hliðsjón af úrvali matvæla í þeim flokki. Taka þarf fram mismun á mani nærinarefnis o/eða orku við samanburð o miða við sama man af matvælum. (9. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006). 7

9 4. Nærinarfullyrðinar Skilreinin á nærinarfullyrðinu samkvæmt reluerð ESB nr. 1924/2006: Sérhver fullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að tiltekin matvæli hafi tiltekið, jákvætt nærinarlet ildi vena: a) þeirrar orku (fjölda hitaeinina) sem þau i) efa, ii) efa í skertu eða auknu mani eða iii) efa ekki o/eða b) þeirra nærinarefna eða annarra efna sem þau i) innihalda, ii) innihalda í skertu eða auknu mani eða iii) innihalda ekki. Nærinarefni er skilreint sem prótein, kolvetni, fita, trefjar, natríum ásamt vítamínum o steinefnum sem eru tilreind í viðauka við reluerð 410/2009, sem o efni sem tilheyra flokki þessara nærinarefna eða eru efnisþættir í þeim. Nærinarfullyrðinar eru einfaldar fullyrðinar um þau nærinarefni sem matvæli inniheldur eða inniheldur ekki. Einunis er leyfilet að nota þær nærinarfullyrðinar sem eru á lista yfir leyfilear nærinarfullyrðinar í viðauka reluerðar ESB nr. 1924/2006 eða fullyrðinar sem líklet er að hafi sömu merkinu fyrir neytendur o með þeim skilyrðum sem eru á bak við notkun hverrar o einnar. Á heimasíðu Matvælastofnunar ( má finna lista yfir leyfilear nærinarfullyrðinar á íslensku. Þessar upplýsinar má einni nálast á ensku í Fullyrðinaskrá Evrópusambandsins ( Nærinarfullyrðinar o breytistuðlar fyrir orkuildi Til að nota eftirtaldar fullyrðinar þarf ákveðið hlutfall orkunnar í matvælinu að koma úr viðkomandi nærinarefni. próteinjafi próteinríkur inniheldur mikið af einómettaðri fitu inniheldur mikið af fjölómettaðri fitu inniheldur mikið af ómettaðri fitu Til að nota þessar fullyrðinar þarf lámarks hlutfall orkunnar í matvælinu að koma úr viðkomandi nærinarefni. Til að reikna út orku sem fæst ýmist úr próteini eða fitu þarf að nota neðanreinda breytistuðla úr reluerð 410/2009. Tafla 1: Breytistuðlar fyrir prótein o fitu Nærinarefni Breytistuðull Man orku í 1 af nærinarefni Prótein Fita 4 kkal/ 17 kj/ 9 kkal/ 37 kj/ 1 prótein x 4 kkal/ = 4 kkal 1 fita x 9 kkal/ = 9 kkal 8

10 Jafna 1 orka r nærinarefni Gr mm af nærinarefni 100 v ru reytistuðull fyrir nærinarefni Heil arorka 100 af v ru Dæmi: Eftirfarandi dæmi sýnir nærinarildi vöru með fullyrðinuna próteinjafi. Til að nota fullyrðinuna próteinjafi þarf að minnsta kosti 12 orkunnar að koma r próteinum. Nærinarildi Orka Prótein Kolvetni Þar af: sykur Fita Þar af: mettaðar fitusýrur Trefjar Natríum í kj 268 kkal 13 48,8 41 2,3 0,67 14,9 0,425 Notum Jöfnu 1 o breytistuðul fyrir prótein til að reikna út hlutfall orku í vörunni úr próteinum: orka r próteinum Gr mm af próteinum 100 v ru reytistuðull fyrir prótein Heil arorka 100 af v ru orka r próteinum 13 4 kkal/ 26 kkal Þanni sést að varan í dæminu uppfyllir skilyrði fyrir notkun fullyrðinarinnar próteinjafi Vítamín o steinefni Í töflu í viðauka við reluerð 410/2009 er að finna ildi fyrir ráðlaðan daskammt (RDS) vítamína o steinefna sem leyfilet er að merkja í nærinarildi matvæla. Í töflunni hér að neðan er listi yfir RDS ildi vítamína o steinefna sem o lámarksildi sem þurfa að vera til staðar ef nota á fullyrðinarnar [Heiti vítamíns/vítamína] o/eða [Heiti steinefnis/steinefna] jafi (t.d. D-vítamínjafi) eða [Heiti vítamíns/vítamína] o/eða [Heiti steinefnis/steinefna] rík/ríkur (t.d. kalkríkur). 9

11 Tafla 2: Vítamín/steinefni RDS 1 skv. reluerð Lámark svo nota mei "- 410/ jafi" Lámark svo nota mei "-rík/ríkur" A-vítamín 800 μ 120 μ 240 μ D-vítamín 5 μ 0,75 μ 1,5 μ E-vítamín 12 m 1,8 m 3,6 m K-vítamín 75 μ 11,25 μ 22,5 μ Askorbínsýra (C) 80 m 12 m 24 m Þíamín (B1) 1,1 m 0,165 m 0,33 m Ríbóflavín (B2) 1,4 m 0,21 m 0,42 m Níasín 16 m 2,4 m 4,8 m Pyridoxín (B6) 1,4 m 0,21 m 0,42 m Fólasín 200 μ 30 μ 60 μ Cýanókóbalamín (B12) 2,5 μ 0,38 μ 0,76 μ Bíótín 50 μ 7,5 μ 15 μ Pantóþensýra 6 m 0,9 m 1,8 m Kalsíum 800 m 120 m 240 m Fosfór 700 m 105 m 210 m Járn 14 m 2,1 m 4,2 m Kalíum 2000 m 300 m 600 m Maníum 375 m 56,25 m 112,5 m Sink 10 m 1,5 m 3 m Joð 150 μ 22,5 μ 45 μ Klóríð 800 m 120 m 240 m Kopar 1 m 0,15 m 0,3 m Manan 2 m 0,3 m 0,6 m Flúoríð 3,5 m 0,525 m 1,05 m Selen 55 μ 8,25 μ 16,5 μ Króm 40 μ 6 μ 12 μ Mólýbden 50 μ 7,5 μ 15 μ Til minnis: -jafi þýðir að minnsta kosti 15 -r k/r kur þýðir að minnsta kosti 30 af RDS af RDS. 1 RDS = ráðlaður daskammtur. 2 Þetta eru sömu ildin o koma fram í viðauka XIII við reluerð ESB nr. 1169/

12 5. Heilsufullyrðinar Skilreinin á heilsufullyrðinu: Sérhver fullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að tensl séu milli tiltekins matvælaflokks, tiltekinna matvæla eða eins af innihaldsefnum þeirra o heilbriðis. (2. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) 5.1. Mismunandi flokkar heilsufullyrðina Heilsufullyrðinum má skipta í fjóra flokka sem falla undir mismunandi reinar reluerðar ESB nr.1924/2006: Heilsufullyrðinar Fullyrðinar um að dreið eti úr sjúkdómsáhættu 14. r. Fullyrðinar sem vísa til þroskunar o heilbriðis barna 14. r. Fullyrðinar um virkni 13. r. Ósértækar heilsufullyrðinar 10. r. 3. mr. Tafla 3 : Mismunandi heilsufullyrðinar Fullyrðin skv. rein Teund fullyrðinar Sjá nánar í kafla Fullyrðinar um að dreið eti úr sjúkdómsáhættu (a- liður 1. mr. 14. r.) Fullyrðinar um þroskun o heilbriði barna (b- liður 1. mr. 14. r.) Fullyrðinar um virkni eða hlutverk nærinarefnis eða annars efnis. Þetta eru heilsufullyrðinar sem snúa að öðru en að dreið eti úr sjúkdómsáhættu o fullyrðinar sem vísa til þroskunar o heilbriðis barna. Þær skiptast í þrjá mismunandi flokka. Tilvísanir í almenn, ósértæk áhrif nærinarefnis eða matvæla fyrir ott heilsufar almennt eða heilsutenda vellíðan Fullyrðinar um að dreið eti úr sjúkdómsáhættu Þessar fullyrðinar falla undir a-lið 1. mr. 14. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru skilreindar svo: Sérhver heilsufullyrðin þar sem er fullyrt, látið að því lija eða efið í skyn að neysla matvæla úr tilteknum matvælaflokki, tiltekinna matvæla eða eins af innihaldsefnum þeirra verði til þess að minnka umtalsvert tiltekinn áhættuþátt í þróun sjúkdóms hjá mönnum. (2. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006) Dæmi:Sýnt hefur verið fram á að plöntusterólar lækka kólesteról. Hátt kólesteról er áhættuþáttur í þróun hjarta o æðasjúkdóma. Athua skal að munur er á þessari teund fullyrðina þ.e. um minnkun á sjúkdómsáhættu o svo fullyrðinum um að fyrirbyja sjúkdóma, en hinar síðarnefndu eru ekki leyfilear skv. reluerð nr. 503/

13 Fullyrðinar sem vísa til þroskunar barna o heilsu Þessar fullyrðinar falla undir b-lið 1.mr. 14. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru skilreindar svo; Heilsufullyrðinar sem einönu vísa til þroskunar o heilsu barna o þar sem vísindaön sem notuð eru til stuðnins fullyrðinunni ilda einönu fyrir börn o/eða heilsufullyrðinar sem notaðar eru á vörum sem sérstaklea eru ætlaðar börnum, t.d. stoðblöndur o barnamatur. (Úr leiðbeininum ESB vena innleiðinar reluerðar ESB nr. 1924/2006 um nærinar o heilsufullyrðinar er varða matvæli. Ályktanir fastanefndar um matvælaferlið o heilbriði dýra. 14. Desember 2007) Dæmi: Kalk o D-vítamín eru nauðsynle fyrir eðlilean vöxt o þroska beina í börnum Fullyrðinar um virkni eða hlutverk. Þessar fullyrðinar falla undir 13. r. reluerðar ESB nr. 1924/2006 o eru allar aðrar sértækar heilsufullyrðinar en þær sem falla undir 14.rein. Þessum heilsufullyrðinum er skipt í þrjá flokka (rein 13.1) a) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í hlutverk nærinarefnis eða annars efnis í vexti þroskun o starfsemi líkamans. Dæmi: Kalk er nauðsynlet fyrir viðhald beina b) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í sálræna o atferlislea starfsemi. Dæmi: Bíótín hefur hlutverk í sálrænni virkni c) Heilsufullyrðinar sem fela í sér lýsinu á eða tilvísun í merun, þyndarstjórnun eða minni svendartilfinninu eða skert orkuinnihald fæðunnar. Dæmi: Glucomannan í samheni við orkuskert mataræði hjálpar til við þyndartap Almennar o ósértækar heilsufullyrðinar Sérhver tilvísun í almenn o ósértæk, jákvæð áhrif nærinarefnis eða matvæla fyrir ott heilsufar almennt eða heilsutenda vellíðan er svokölluð almenn o ósértæk heilsufullyrðin. Slíkar tilvísanir falla undir rein 10.3 í reluerð ESB nr. 1924/2006. Um slíkar tilvísanir ildir að einunis er heimilt að nota þær ef þeim fylir sérstök/sértæk leyfile heilsufullyrðin (þ.e. fullyrðinar sem falla undir 13. o 14. r. reluerðarinnar o eru á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar). Hin sértæka heilsufullyrðin er þá notuð til stuðnins þeirri ósértæku o þurfa þær því að tenjast. Sértæku fullyrðinuna skal setja fram á sama sjónsviði o þá ósértæku. Dæmi: Heilsuréttur, Ofurfæði, Stuðlar að almennu heilbriði. Dæmi um rétta notkun slíkra almennra o ósértækra fullyrðina væri t.d. Heilsuréttur inniheldur EPA o DHA sem stuðla að eðlileri starfsemi hjartans. Ekki er næjanlet að nota nærinarfullyrðinu til stuðnins almennri o ósértækri heilsufullyrðinu. 12

14 5.2. Skilyrði fyrir notkun heilsufullyrðina Almennt ildir að einunis má nota heilsufullyrðinar sem eru á listum yfir leyfilear heilsufullyrðinar (sjá 5.4.). Þetta á þó ekki beinlínis við um svokallaðar almennar o ósértækar heilsufullyrðinar (sjá hvað um þær ildir, í kafla 5.1.4). Auk almennra skilyrða fyrir notkun nærinar- o heilsufullyrðina (sjá kafla 3), ilda sér ákvæði sem þarf að uppfylla ef notuð er heilsufullyrðin. Til eru heilsufullyrðinar sem má aldrei nota Upplýsinar sem þurfa að fylja, ef notuð er heilsufullyrðin: Ef heilsufullyrðinar eru notaðar þurfa eftirfarandir upplýsinar einni að fylja í merkinu, eða ef merkin er ekki fyrir hendi, í kynninum o aulýsinum. Yfirlýsin þar sem reint er frá mikilvæi fjölbreyttrar fæðu. Það man matvæla o það neyslumunstur sem þarf til að fá fram þau jákvæðu áhrif sem koma fram í fullyrðinunni. Ef við á; yfirlýsin til einstaklina sem ættu að forðast að neyta matvælanna. Varnaðarorð fyrir vörur sem líklet er að hafi í för með sér heilbriðisáhættu ef þeirra er neytt í of miklu mæli Heilsufullyrðinar sem ekki má nota: X X X Fullyrðinar sem efa til kynna að það eti haft áhrif á heilbriði ef matvælanna er ekki neytt. Fullyrðinar sem vísa til þess hversu hratt eða mikið þyndartap kunni að verða. Fullyrðinar sem vísa til meðmæla einstakra lækna eða fafólks í heilbriðisþjónustu sem o samtaka annarra en landsamtaka lækna, nærinarfræðina o nærinarráðjafa o óðerðarsamtaka á heilbriðissviði Leyfisferli fyrirfullyrðinar Til að fullyrðinar komist á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar þarf eftirfarandi að fara fram 1. Umsóknir frá Evrópulöndum (Evrópusambandinu o EFTA ríkjum) þurfa að berast til Matvælaöryisstofnunar Evrópu (EFSA). 2. EFSA efur álit á fullyrðinunni sem sótt er um. 3. Álitið er sent til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins sem ákveður hvort leyfa skuli fullyrðinuna. 4. Viðkomandi fullyrðin er sett á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar eða lista yfir fullyrðinar sem hefur verið hafnað. Á heimasíðu EFSA má finna upplýsinar um það hverni stofnunin stendur að mati á heilsufullyrðinum: 13

15 5.4. Listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar Í hvert sinn sem nýjum fullyrðinum er bætt á lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar, er það ert með útáfu reluerðar, sem heimilar notkun o setur skilyrði fyrir notkuninni. Þær reluerðir eru svo innleiddar í íslenskan rétt. Í fullyrðinaskrá Evrópusambandsins má finna samantekinn lista yfir þær fullyrðinar sem hafa verið leyfðar, o jafnframt þær sem hefur verið hafnað. Þar má einni finna sértæku skilyrðin sem ilda fyrir notkun hverrar o einnar. Upplýsinarnar í fullyrðinaskránni eru á ensku. Á heimasíðu Matvælastofnunar ( er að finna lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar á íslensku ásamt upplýsinar um sértæk skilyrði fyrir notkun þeirra. Í maí 2013 var búið að samþykkja 243 heilsufullyrðinar en hafna 1796 heilsufullyrðinum. Tekið skal fram að í öllum tilfellum skal í fullyrðinu eta um það innihaldsefni í matvælinu sem sýnt hefur verið fram á að hefur fullyrt áhrif. Ekki er því leyfilet að nota fullyrðinu eins o Varan X hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi ef þær rannsóknir sem eia að styðja þá fullyrðinu voru ekki erðar á vörunni sjálfri, heldur einu af innihaldsefni hennar þó að varan innihaldi viðkomandi innihaldsefni í næu mani. Í sl kum tilfellum verður að seja Varan X inniheldur efnið Y sem hjálpar til við að viðhalda hjarta o æðakerfi. Að öðrum kosti telst fullyrðinin rön eða villandi fyrir neytendur. Þó ákveðinn sveijanleiki sé í orðalai þear notaðar eru heilsufullyrðinar sem eru á listum yfir leyfilear heilsufullyrðinar, er mikilvæt að hafa í hua að ekki er leyfilet að era fullyrðinu sterkari en þá sem kemur fram á listanum. Sem dæmi má nefna að ef leyfile fullyrðin er: Efnið X hefur hlutverk í eðlileri starfsemi ónæmiskerfisins Væri einni hæt að seja: Efnið X styður við eðlilea virkni ónæmiskerfisins Efnið X hjálpar til við eðlilea starfsemi ónæmiskerfisins En ekki mætti seja: Efnið X örvar virkni ónæmiskerfisins Aðlöunarákvæði Frestir Aðlöunarákvæði Greinar 28.5 o 28.6 í reluerð ESB nr. 1924/2006 kveða á um aðlöunarráðstafanir vena birtinar lista yfir leyfilear heilsufullyrðinar. Í r kemur fram að þar til listi yfir leyfðar fullyrðinar skv. r hefur verið birtur má nota allar fullyrðinar sem falla undir r a, á ábyrð matvælafyrirtækis, með þeim skilyrðum að þær uppfylli önnur ákvæði reluerðarinnar o önnur landsbundin ákvæði. Þá kemur fram í r að nota mei fullyrðinar skv. r b. o 13.1.c., þanað til listi yfir leyfðar fullyrðinar skv. r hefur verið birtur, svo fremi sem sótt hafi verið um þær fyrir 31. janúar 2008 o að þær séu til skoðunar hjá EFSA. Önnur ákvæði reluerðarinnar kveða m.a. á um að fullyrðin þurfi að vera stu með vísindaönum o hún skuli ekki vera villandi eða rön. Matvælafyrirtæki þurfa að eta sýnt fram á á réttmæti notkunar fullyrðinar, jafnvel þó um hana ildi aðlöunarákvæði. 14

16 Í spurninaskrá EFSA (EFSA reister of questions) má finna upplýsinar um hvaða heilsufullyrðinar eru til skoðunar hjá EFSA. a= Frestir Þar sem listi yfir leyfilear heilsufullyrðinar er varða flest annað en jurtir o jurtahluta ( rasafræðile efni, e. botanicals) hefur nú verið samþykktur o birtur, ilda ofanreind aðlöunarákvæði ekki lenur um þær fullyrðinar. Aðlöunarákvæðin ilda hins vear ennþá um fullyrðinar sem varða jurtir o jurtahluta ( rasafræðile efni e. botanicals). Á næstu síðu má finna flæðirit sem skýrir hvað ildir um hverja teund fullyrðina á meðan aðlöunarráðstafanir eru enn í ildi. 15

17 5.6. Flæðirit varðandi heilsufullyrðinar Heilsufullyrðin er varðar matvæli Fullyrðin sem fellur undir rein 13.1 (a,b eða c) eða 14.1.b Fullyrðin sem fellur undir rein 14.1.a Fullyrðin um annað en jurt/ir (botanicals) Fullyrðin um jurt/ir (e. botanicals) Má einunis nota ef hún er á lista yfir leyfilear fullyrðinar 1) Má einunis nota ef hún er á lista yfir leyfilear fullyrðinar 1) Fullyrðin skv. rein 13.1.a Fullyrðin skv. r b, 13.1.c eða 14.1.b Aðlöunarráðstafanir í r ilda. Sjá kafla Aðlöunarráðstafanir í rein 28.6 ilda Sjá kafla ) Á heimasíðu Matvælastofnunar ( má finna lista, á íslensku, yfir leyfilear heilsufullyrðinar. Þar má einni finna skilyrði fyrir notkun þeirra. Þessar upplýsinar má einni finna í fullyrðinaskrá Evrópusambandsins ( 16

18 17