مجله تحقیقات دام و طیور جلد 1 - شماره 3- پاي یز ص ص 53-62

Transcript

1 تاریخچه مقاله: دریافت: 9/0/02 پذیرش: 92/02/0 مجله تحقیقات دام و طیور جلد - شماره 3- پاي یز 39- ص ص اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیه پذیري و گوارش پذیري شکمبهاي و پس از شکمبهاي باگاس نیشکر 4 3 2* نرگس طباطبایی محمدحسن فتحی نسري همایون فرهنگ فر و احمد ریاسی - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بیرجند 2- دانشیار دانشگاه بیرجند 3- دانشیار دانشگاه بیرجند 4- استادیار دانشگاه صنعتی اصفهان چکیده در این مطالعه نمونههاي باگاس نیشکر پرتوتابی شده با دوزهاي و کیلوگري جهت ارزیابی اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي و گوارش پذیري شکمبهاي و پس از شکمبهاي ماده خشک الیاف نامحلول در شویندهي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر مورد استفاده قرار گرفتند. بدین منظور ابتدا با استفاده از روش کیسههاي نایلونی مقدار 5 گرم از نمونهي آسیاب شده (6 تکرار) به مدت صفر و 72 ساعت در شکمبهي دو رأس تلیسهي هلشتاین داراي فیستولاي شکمبهاي انکوبیت شدند و فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي برآورد شدند. تجزیه آماري دادههاي مربوط به فراسنجههاي مختلف تجزیهپذیري و تجزیهپذیري مو ثر با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد. بر اساس نتایج این تحقیق الیاف نامحلول در شوینده اسیدي در باگاس نیشکر پرتوتابی شده به لحاظ عددي کاهش یافت اما میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی در اثر پرتوتابی به طور معنیداري کاهش یافت (٠/٠۵>P). بخش سریع تجزیه ماده خشک و بخش سریع تجزیه الیاف نامحلول در شوینده خنثی به طور معنیداري در اثر پرتوتابی افزایش یافت (٠/٠۵>P). بخش با پتانسیل تجزیه الیاف نامحلول در شویندهي خنثی با افزایش دوز بیم الکترونی افزایش و در مورد ماده خشک در ابتدا کاهش و سپس در دوز کیلوگري افزایش یافت هرچند که این تغییرات به لحاظ آماري معنیدار نبود. گوارش پذیري مادهي خشک در کل دستگاه گوارش در اثر پرتوتابی به طور معنیداري افزایش یافت (٠/٠۵>P). گوارش پذیري شکمبهاي الیاف نامحلول در شویندهي اسیدي در اثر پرتوتابی با دوز 00 کیلوگري به طور معنیداري افزایش یافت (٠/٠۵>P). نتایج این پژوهش نشان داد پرتوتابی الکترونی نقش مو ثري در بهبود ارزش غذایی و گوارش پذیري باگاس نیشکر دارد لیکن با توجه به عدم تفاوت بین دوزهاي پرتوتابی دوز 00 کیلوگري قابل توصیه است. کلمات کلیدي: باگاس نیشکر بیم الکترونی تجزیه پذیري شکمبهاي نگارنده پاسخگو: محمدحسن فتحی نسري. آدرس: دانشگاه بیرجند دانشکده کشاورزي گروه علوم دامی تلفن: پست الکترونیک: hfthi@irjnd.c.ir

2 طباطبایی و همکاران مجله تحقیقات دام و طیور جلد شماره 3 پاي یز مقدمه باگاس نیشکر یکی از پسماندهاي حاصل از عصارهگیري از ساقهي گیاه است که ماهیت فیبري داشته و از آن براي مصارف سوخت کاغذ سازي و تهیهي کود آلی استفاده میشود. همچنین به عنوان بستر براي تولید قارچهاي خوراکی تولید پروتي ین تک سلولی و نیز در تغذیهي نشخوارکنندگان مورد مصرف دارد (وپلند و وسبجرگ 2000). از ویژگیهاي بارز نشخوارکنندگان توانایی استفاده از مواد خشبی و ضایعات کشاورزي غیر قابل مصرف انسان است (المصري و زرقاوي 994). براي گوارش کامل و مو ثر این مواد ماندگاري طولانی آنها در شکمبه الزامی است لیکن هرچه زمان ماندگاري مواد خوراکی در شکمبه بیشتر باشد مقدار ماده خشک مصرفی و در نتیجه تولید دام کاهش مییابد. بنابراین بایستی عملآوريهایی به منظور حذف لیگنین کاهش دیوارهي سلولی و افزایش سطح دسترسی براي فعالیت آنزیمی در مورد این مواد خوراکی اعمال شود. بدین منظور از روشهاي مختلف فیزیکی شیمیایی و بیولوژیکی استفاده شده است (شورنگ و همکاران 387). از جمله روشهاي فیزیکی مورد استفاده جهت کاهش و تغییر ساختار دیوارهي سلولی مواد خشبی پرتوتابی با اشعهي گاما و بیم الکترونی است (المصري و زرقاوي 994). پرتوتابی یک روش عملآوري براي مواد خوراکی است که خصوصیات آنها را کمتر دستخوش تغییر مینماید (مک مانوس و همکاران 972). همچنین به علت این که پرتوتابی باعث بالا رفتن دماي ماده خوراکی نمیشود کاهش کیفیت مواد مغذي بر اثر پرتودهی بسیار کمتر از سایر روشها است (المصري 998). در ایران نیز در پژوهشکدهي پرتو فرآیند یزد پرتوتابی مواد خوراکی با اشعهي گاما و بیم الکترونی عملیاتی شده است. انرژي منتقل شده توسط این پرتوها سبب شکستن پیوند بین همیسلولز و سلولز و همچنین پیوندهاي بین این دو پلیمر با لیگنین در دیوارهي سلولی گیاهی میشود به طوري که پیوندهاي غیر کوالانسی بدلیل گرفتن انرژي لازم شروع به سست شدن کرده و نهایتا این پرتوها سبب دپلیمریزه شدن و تبدیل آنها به ملکولهاي با وزن ملکولی کمتر میشوند. بنابراین دیواره سلولی نامحلول بر اثر پرتوتابی به شکل محلول در آمده و از بخش غیر قابل تجزیه و بخش کند تجزیه وارد بخش سریع تجزیه میشود (صادقی و شورنگ 387). هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی و فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي پذیري شکمبهاي و پس از شکمبهاي ماده خشک گوارش الیاف نامحلول در شویندهي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر به عنوان نمونهاي از مواد خشبی با گوارش پذیري پایین بود. مواد و روشها براي پرتوتابی باگاس نیشکر سه نمونه 750 گرمی از این خوراك در کیسههاي پلاستیکی بستهبندي گردید و به منظور پرتوتابی در سه سطح و کیلوگري به مرکز پرتو فرآیند یزد ارسال شد. بعد از پرتوتابی مقداري از نمونهها با 2 آسیاب مجهز به غربال غربال 2 میلیمتري با سرعت چرخش 0 دور بر دقیقه آسیاب شد. ترکیبات شیمیایی باگاس نیشکر طبق روشه اي پیشنهادي AOAC (990) تعیین گردید. براي تعیین فراسنجههاي تجزیه پذیري شکمبهاي ماده خشک الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي از دو رأس تلیسه هلشتاین مجهز به فیستولاي شکمبهاي استفاده شد. حیوانات از یک هفته قبل با جیره حاوي /8 کیلوگرم یونجه خشک /8 کیلوگرم کنسانتره 0/5 کیلوگرم ذرت سیلویی و /8 کیلوگرم کاه گندم (بر حسب ماده خشک) در سطح نگهداري به صورت جیره کاملا مخلوط در 2 نوبت صبح و عصر در ساعات 6 و 8 تغذیه شدند. اجزاء کنسانتره شامل %35 دانه جو %8 دانه ذرت %0 کنجاله سویا %5 کنجاله کلزا %/5 سبوس گندم %7 ملاس % مکمل معدنی- ویتامینی %2 پودر صدف و %0/5 نمک (برحسب ماده خشک) بود. حیوانات در جایگاه ویژهاي بطور جداگانه نگهداري و تغذیه میشدند. 5 گرم باگاس - Kilogry 2 -آسیاب چکشی (مدل (IKA MF 0

3 55 اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیه پذیري و... نیشکر آسیاب شده (عملآوري نشده وپرتوتابی شده در چهار سطح و کیلوگري) داخل کیسههایی از جنس پلیاستر با اندازهي منافذ 50 میکرومتر و ابعاد 6 0 سانتیمتر ریخته شده (3 کیسه به ازاي هر نمونه در هر دام) و به مدت صفر و 72 ساعت در شکمبه قرار داده شدند. تمام کیسهها پس از خروج از شکمبه با آب سرد شستشو داده شدند تا آب زلال از آنها خارج شد. سپس تمام کیسهها در آون (دماي 70 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت) خشک شدند و میزان ناپدیدشدن ماده خشک با توجه به اختلاف مقدار ماده خشک نمونهها قبل و بعد از انکوباسیون محاسبه گردید. جهت تعیین فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي مواد مغذي از معادله پیشنهادي ارسکوف و مکدونالد (979) استفاده شد و برازش دادهها با این مدل با استفاده از Proc NLIN نرم افزار آماري (996) SAS انجام شد. P = + ( e -ct ) که در این معادله P مقدار ناپدید شدن ماده مغذي در شکمبه بخش سریع تجزیه نرخ تجزیه و بخش کند تجزیه c ثابت t زمان انکوباسیون در شکمبه (ساعت) است. تجزیه پذیري مو ثر شکمبهاي نمونهها با استفاده از معادله زیر و با در نظر گرفتن نرخهاي عبور 0/06 0/04 و 0/08 در ساعت محاسبه شد. ED = + {( c)/(c + k)} که در این معادله ED تجزیهپذیري مو ثر شکمبهاي بخش سریع تجزیه تجزیه و k ثابت نرخ عبور است. بخش کند تجزیه c ثابت نرخ براي تعیین گوارش پذیري شکمبهاي مواد مغذي 4 نمونه 5 گرمی از هر نمونهي باگاس نیشکر به مدت 6 ساعت در شکمبه انکوباسیون شد و مقدار ماده خشک ناپدید شده براي هر نمونه محاسبه گردید. گوارش پذیري پس از شکمبهاي ماده خشک توسط دستگاه دیزي تعیین شد. بدین منظور مقدار 0/5 گرم از نمونه هضم نشده در شکمبه (پس از 6 ساعت انکوباسیون) داخل کیسههاي آنکوم (با ابعاد 5 5 سانتیمتر و اندازه منافذ 50 میکرومتر) ریخته شد و سپس کیسهها به مدت یک ساعت داخل محلول اسید کلریدریک 0/ نرمال در دماي 39 درجه سانتیگراد در دستگاه قرار داده شدند. پس از این مدت کیسهها با آب سرد شسته شده و به مدت 24 ساعت در محلول پانکراتین و دماي 39 درجه سانتیگراد انکوباسیون شد. سپس کیسهها به مدت 48 ساعت در آون (55 درجه سانتیگراد) خشک شدند و گوارش پذیري پس از شکمبهاي ماده خشک از اختلاف وزن نمونهها قبل و بعد از انکوباسیون در دستگاه محاسبه گردید (وپلند و وسبجرگ 2000). تجزیه آماري دادههاي مربوط به گوارش پذیري شکمبهاي- پس از شکمبهاي مواد مغذي با نرمافزار آماري (996) SAS و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. مقایسه میانگینها با آزمون توکی و در سطح 0/05 انجام شد. نتایج و بحث ترکیب شیمیایی ترکیب شیمیایی باگاس نیشکر خام و پرتوتابی شده در جدول نشان داده شده است. بر اساس این نتایج میزان ماده خشک پروتي ین خام خاکستر کلسیم و فسفر در اثر پرتوتابی تغییري نکرد. مطالعه هان و همکاران (983) نیز نشان داد که عمل آوري باگاس نیشکر با پرتو گاما اثري بر مقدار پروتي ین خام چربی خام و خاکستر نداشت. الیاف نامحلول در شوینده اسیدي نیز اگرچه در اثر پرتوتابی در سطوح 200 و کیلوگري به لحاظ عددي کاهش یافت ولی این کاهش از نظر آماري معنیدار نبود اما میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی در باگاس نیشکر پرتوتابی شده نسبت به تیمار شاهد به طور معنیداري کاهش یافت (0/05>P). با توجه به این که الیاف نامحلول در شوینده خنثی در اثر پرتوتابی کاهش معنی داري یافته ولی کاهش الیاف نامحلول در شوینده اسیدي معنیدار نبوده میتوان دریافت احتمالا پرتوتابی بیشتر بر جزء همیسلولز دیوارهي سلولی اثر گذاشته است. پرتوتابی. DisyII

4 طباطبایی و همکاران مجله تحقیقات دام و طیور جلد شماره 3 پاي یز الکترونی باعث کاهش سلولز بلورین حذف کامل همیسلولز و کاهش مقاومت لیگنین میشود (استیپانویچ و همکاران 2009). از طرفی با تولید یونها و رادیکالهاي آزاد سبب شروع واکنشهاي بیولوژیکی در دماي محیط و فشار معمولی اتمسفر به ویژه جداسازي پیوندهاي هیدروژنی در ساختمان سلولز و شکستن پیوندهاي بین سلولز و سایر ترکیبات میشود. از آنجاییکه الیاف نامحلول در شویندهي خنثی شامل پکتین کوتین همیسلولز و سلولز است. بنابراین علت کم شدن این بخش در اثر پرتوتابی با بیم الکترونی احتمالا حل شدن سلولز و همیسلولز بوده است (آلبرتی و همکاران 2005 المصري و زرقاوي 997). پرتوتابی خاك اره کاج و پوست درختهاي مختلف کاج با اشعهي گاما در دوزهاي و 2000 کیلوگري نشان داد که اشعه گاما الیاف نامحلول در شویندهي خنثی و اسیدي را در تمامی این بقایا کاهش داد و باعث افزایش معنیدار ناپدید شدن شکمبهاي ماده خشک آنها شد و دلیل آن افزایش حلالیت و شکسته شدن ترکیبات دیواره سلولی عنوان شد (فیرودس و همکاران 989). پرتوتابی کاه گندم پوستهي پنبه دانه پوستهي بادام زمینی پوستهي سویا کنجالهي زیتون و دانهي گلرنگ با دوز بیشتر از 200 کیلوگري اشعه گاما نشان داد که با افزایش دوز بیم الکترونی اثرات مثبت بر کاهش دیواره سلولی افزایش می یابد. جدول - ترکیب شیمیایی باگاس نیشکر خام و پرتوتابی شده ترکیب شیمیایی صفر دوز پرتوتابی (کیلوگري) اشتباه معیار میانگین /4 94/4 94/8 94/9 ماده خشک (درصد) 0/7 4/ 3/9 3/7 3/7 پروتي ین خام (درصد ماده خشک) /9 39/0 39/2 4/3 40/3 الیاف نامحلول در شوینده اسیدي (درصد ماده خشک) /37 49/9 50/7 53/0 58/2 الیاف نامحلول در شوینده خنثی (درصد ماده خشک) 0/43 6/5 6/6 5/9 6/7 خاکستر (درصد ماده خشک) 0/56 /8 /2 / /5 کلسیم (درصد ماده خشک) 0/02 0/2 0/2 0/2 0/2 فسفر (درصد ماده خشک) حروف غیر مشابه در هر ردیف بیانگر اختلاف معنیدار آماري است (0/05>P). فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي و تجزیه- پذیري شکمبهاي مو ثر ماده خشک و الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي نتایج مربوط به فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي و تجزیهپذیري شکمبهاي مو ثر ماده خشک و الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر خام و پرتوتابی شده در جدول 2 ارایه شده است. همانطور که ملاحظه میشود بخش سریع تجزیه ماده خشک در اثر پرتوتابی افزایش یافت و این افزایش در دوز پرتوتابی کیلوگري نسبت به تیمار شاهد معنیداري بود (0/05>P). علت این امر احتمالا لیگنین- زدایی دپلیمریزه شدن و شکسته شدن پیوندهاي کوالانسی و تغییر در ساختار سلولز بلوري در این سطح پرتوتابی بوده که نتیجهي نهایی آن قابل حل شدن ترکیبات دیوارهي سلولی بوده است. بنابراین احتمالا سلولز و همیسلولز نامحلول بر اثر پرتوتابی به شکل محلول در آمده و از بخش غیر قابل تجزیه وارد بخش سریع تجزیه شدهاند (صادقی و شورنگ 387). فراسنجههاي c و تجزیهپذیري مو ثر ماده خشک باگاس نیشکر تحت تاثیر عملآوري قرار نگرفتند. در پژوهش دیگري بخش سریع تجزیه ماده خشک و الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر در اثر پرتوتابی الکترونی در دوزهاي و کیلوگري به صورت خطی افزایش یافت در حالیکه بخش کند تجزیه الیاف نامحلول در

5 57 اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیه پذیري و... شویندههاي خنثی و اسیدي ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت کیلوگري) بر فراسنجههاي تجزیهپذیري فیبر نامحلول در (شهبازي و همکاران 388). همچنین صادقی و شورنگ (387) نشان دادند که بیم الکترونی سبب افزایش بخش سریع تجزیه کاه گندم شد به طوري که با افزایش دوز بیم الکترونی افزایش خطی (0/00>P) در این فراسنجه مشاهده شد. در تحقیق دیگري اثر پرتو بیم الکترونی (دوزهاي و کیلوگري) بر کاه گندم مورد بررسی قرار گرفت و ثابت شد که با افزایش دوز پرتوتابی بخش سریع تجزیه مادهي خشک و تجزیهپذیري مو ثر ماده خشک کاه گندم به طور خطی افزایش یافت (شهبازي و همکاران 2008). همچنین گزارش شده است که پرتو بیم الکترونی در دوزهاي 50 و 250 کیلوگري باعث افزایش بخش سریع تجزیه و ثابت نرخ تجزیه ماده خشک کاه گندم میشود (دباغچیان و همکاران 389). نتایج حاصل از تاثیر پرتوتابی بر فراسنجههاي تجزیهپذیري الیاف نامحلول در شوینده خنثی نشان داد که بخش سریع تجزیه همانند روندي که در مورد مادهي خشک دیده شد در اثر عملآوري در دوز کیلوگري به طور معنی داري افزایش پیدا کرد (0/05>P). بخش کند تجزیه الیاف نامحلول در شویندهي خنثی با افزایش دوز بیم الکترونی افزایش یافت ولی این افزایش به لحاظ آماري معنیدار نبود. تجزیهپذیري شکمبهاي مو ثر الیاف نامحلول در شویندهي خنثی باگاس در اثر عملآوري تغییر معنیداري نکرد. نتایج تاثیر پرتوتابی بر فراسنجههاي تجزیهپذیري الیاف نامحلول در شوینده اسیدي نشان داد بخش سریع تجزیه با افزایش سطح پرتوتابی افزایش یافت هرچند این افزایش از نظر آماري معنیدار نبود. بخش کند تجزیه در اثر پرتوتابی کاهش یافت ولی این کاهش به لحاظ آماري معنیدار نبود. ثابت نرخ تجزیه با افزایش سطح پرتوتابی افزایش یافت (بجز در دوز 200 کیلوگري) ولی این کاهش نیز به لحاظ آماري معنی دار نبود. تجزیهپذیري مو ثر الیاف نامحلول در شویندهي اسیدي این خوراك نیز تحت تا ثیر عملآوري قرار نگرفت. اثر بیم الکترونی (دوزهاي و شویندههاي اسیدي و خنثی کاه جو حاکی از این بود که بخشهاي سریع تجزیه و کند تجزیه پرتوتابی افزایش یافت ماده خشک در اثر (شهبازي و همکاران 2008). در پژوهش دیگري بخش سریع تجزیه ماده خشک و فیبر نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر در اثر پرتوتابی الکترونی در دوزهاي و کیلوگري به صورت خطی افزایش یافت در حالیکه بخش کند تجزیه فیبر نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت. تجزیه پذیري مو ثر فیبر نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي با افزایش دوز اشعهدهی افزایش یافت همکاران 388). (شهبازي و گوارش پذیري شکمبهاي پس از شکمبهاي و کل دستگاه گوارشی مادهي خشک و الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدي نتایج مربوط به گوارش پذیري شکمبهاي پس از شکمبهاي و کل دستگاه گوارشی مادهي خشک و الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر خام و پرتوتابی شده در جدول 3 ارایه شده است. بر اساس این نتایج گوارش پذیري شکمبهاي و پس از شکمبهاي مادهي خشک باگاس نیشکر در اثر پرتوتابی افزایش یافت ولی این افزایش از نظر آماري معنی- دار نبود. گوارش پذیري مادهي خشک در کل دستگاه گوارش در اثر پرتوتابی به طور معنیداري افزایش یافت (0/00>P) که عمدتا ناشی از افزایش گوارش پذیري شکمبهاي مادهي خشک بود. محدودیت عمده استفاده از باگاس در جیره دامها به دلیل پیوند لیگنین با سلولز و همیسلولز موجود در آن است. لیگنین گوارش پذیري سلولز و همیسلولز را در برابر تجزیهي آنزیمی کاهش میدهد (بایر و همکاران 980). گزارشات متعددي در مورد افزایش گوارش پذیري بقایاي مختلف کشاورزي در اثر اشعهدهی وجود دارد.

6 طباطبایی و همکاران مجله تحقیقات دام و طیور جلد شماره 3 پاي یز جدول 2- فراسنجههاي تجزیهپذیري شکمبهاي و تجزیهپذیري شکمبهاي مو ثرماده خشک الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و دوز پرتوتابی (کیلوگري) ماده خشک صفر اسیدي باگاس نیشکر خام و پرتوتابیشده فراسنجههاي تجزیه پذیري c (در ساعت) 0/04 تجزیه پذیري مو ثر ثابت نرخ عبور (در ساعت) 0/08 0/46 0/48 0/48 0/48 0/06 0/48 0/50 0/50 0/50 0/52 0/53 0/52 0/53 0/02 0/04 0/06 0/009 0/55 0/48 0/45 0/55 0/39 0/4 0/42 0/ اشتباه معیار سطح معنیداري الیاف نامحلول در شوینده خنثی صفر 0/02 0/6 0/27 0/8 0/9 0/20 0/04 0/09 0/30 0/2 0/22 0/22 0/04 0/8 0/35 0/27 0/27 0/26 0/005 0/25 0/05 0/0 0/06 0/008 0/063 0/0 0/54 0/93 0/79 0/89 0/009 <0/05 0/08 0/07 0/06 0/ اشتباه معیار سطح معنیداري الیاف نامحلول در شوینده اسیدي صفر 0/023 0/ 0/2 0/26 0/2 0/24 0/024 0/0 0/24 0/28 0/24 0/27 0/024 0/8 0/29 0/33 0/28 0/3 0/04 0/35 0/0 0/0 0/0097 0/0080 0/074 0/2 0/9 0/84 0/84 0/83 0/009 <0/05 0/09 0/6 0/2 0/ اشتباه معیار 0/0 0/0 0/03 0/00 0/024 0/05 0/9 0/32 0/5 0/7 0/08 0/ سطح معنیداري بخش سریع تجزیه بخش کندتجزیه و c ثابت نرخ تجزیه. حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر تفاوت معنیدار آماري است (0/05>P). هضم و تجزیهپذیري این مواد میشود (عبداللهی و همکاران 387). گزارش شده که در دوزهاي بالاتر از 50 مگاراد اشعه گاما ساختمان کریستالی باگاس نیشکر کاهش و گوارش پذیري شکمبهاي مواد لیگنوسلولزي در شرایط درون آزمایشگاهی افزایش یافت (ملیسا 2006). همچنین گزارش شده است که گوارش پذیري ماده خشک باگاس نیشکر پرتوتابی شده با 500 دوز کیلوگري اشعهي گاما به طور معنی داري افزایش یافت (هان و همکاران 383). میلت و همکاران (970) افزایش گوارش پذیري ماده خشک در شرایط درون وجود پیوندهاي محکم و نفوذ ناپذیر بین اجزاي دیواره سلولی عامل اصلی پایین بودن ارزش غذایی این بقایا محسوب میشود. مشکل عمده و اساسی فرآوريهاي متداول این است که قادر به شکستن لیگنین بعنوان یک عامل اصلی در کاهش ارزش غذایی دیواره سلولی نیستند و به همین خاطر این فرآوريها تنها موجب افزایش نرخ هضم میشود و تا ثیر چندانی بر گسترهي هضم ندارد. پرتوتابی گاما با در هم شکستن لیگنین دپلیمریزاسیون کریستالهاي سلولز و تجزیه سلولز و همیسلولز به اجزاي محلول موجب افزایش قابلیت

7 59 اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیه پذیري و... آزمایشگاهی بقایاي چوبی در اثر پرتوتابی الکترونی را به دلیگنیفیکاسیون و ساکاروفیکاسیون (تبدیل شدن به قند) ارتباط دادند. در مطالعهي دیگري کاهش بخشهاي فیبري (فیبر نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي و لیگنین) و افزایش گوارش پذیري ماده خشک کاه برنج در شرایط درون کیسهاي در اثر پرتوتابی الکترونی گزارش شد (هان و همکاران 383). گزارش شده است که افزایش گوارش پذیري بقایاي کشاورزي (از قبیل کاه گندم کاه جو کاه یولاف و کاه چاودار) در شرایط درون آزمایشگاهی و درون تنی میتواند به دلیل دپلیمریزاسیون سلولز و همیسلولز باشد (لي ونارد و همکاران 983). نتایج مربوط به گوارش پذیري الیاف نامحلول در شویندهي خنثی باگاس نیشکر در بخشهاي مختلف دستگاه گوارش نشان داد که گوارش پذیري شکمبهاي این بخش در اثر پرتوتابی تغییر معنیداري نکرد و گوارش پذیري پس از شکمبهاي و نیز گوارش پذیري در کل دستگاه گوارش در اثر پرتوتابی در دوز 200 کیلوگري به طور معنیداري کاهش یافت (0/05>P). مک مانوس و همکاران (972) دلیل منفی بودن گوارش پذیري کاه برنج کاه ذرت و پرز کتان در شرایط درون تنی را افزایش در نرخ عبور جیره در اثرپرتوتابی با اشعه گاما گزارش کردند. گوارش پذیري شکمبهاي الیاف نامحلول در شویندهي اسیدي باگاس نیشکر نیز در اثر پرتوتابی با دوز 00 کیلوگري به طور معنیداري افزایش یافت (0/0>P). علت این امر احتمالا محلول شدن ترکیبات دیوارهي سلولی در این دوز پرتوتابی بوده است (صادقی و شورنگ 387). همچنین این افزایش میتواند در نتیجهي دلیگنیفیکاسیون و یا دپلیمریزاسیون سلولز باشد (وپلند و وسبجرگ 2000). اثرات پرتو گاما و بیم الکترونی بر کاه گندم کاه جو کاه یولاف و کاه چاودار نشان داد با افزایش دوز اشعه گوارش پذیري این مواد تا بیشتر از %80 افزایش مییابد که این افزایش به دپلی- مریزاسیون سلولز و همیسلولز ربط داده شده است (لي ونارد و همکاران 983). جدول 3- گوارش پذیري شکمبهاي پس از شکمبهاي و کل دستگاه گوارشی ماده خشک و الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر خام و پرتوتابی شده دوز پرتوتابی (کیلوگري) 200 صفر 00 اشتباه معیار ماده خشک 0/040 0/50 0/52 0/52 0/39 گوارش پذیري شکمبهاي 0/007 0/05 0/04 0/04 0/04 گوارش پذیري پس از شکمبهاي مادهي خشک هضم نشده در شکمبه 0/004 0/53 0/54 0/54 0/42 گوارش پذیري در کل دستگاه گوارش الیاف نامحلول در شوینده خنثی 0/06 0/8 0/2 0/20 0/20 گوارش پذیري شکمبهاي 0/004 0/05 0/02 0/06 0/06 گوارش پذیري پس از شکمبهاي الیاف هضم نشده در شکمبه 0/003 0/22 0/23 0/25 0/8 گوارش پذیري در کل دستگاه گوارش الیاف نامحلول در شوینده اسیدي 0/05 0/26 0/25 0/29 0/8 گوارش پذیري شکمبهاي 0/006 0/0 0/0 0/0 0/05 گوارش پذیري پس از شکمبهاي الیاف هضم نشده در شکمبه 0/005 0/23 0/25 0/29 0/22 گوارش پذیري در کل دستگاه گوارش حروف غیر مشابه در هر ردیف بیانگر اختلاف معنیدار آماري است (0/05>P).

8 طباطبایی و همکاران مجله تحقیقات دام و طیور جلد شماره 3 پاي یز در مطالعهي دیگري نمونههاي کاه جو کاه نخود باگاس نیشکر پوستهي آفتابگردان و خاك اره کاج با دوزهاي و 250 بر مگاراد از اشعه گاما عملآوري شدند و نشان داده شد که پرتوتابی در سطح 0 مگاراد اثر معنیداري گوارش پذیري مواد آلی در شرایط درون آزمایشگاهی نداشت در حالیکه در سطح 00 مگاراد باعث افزایش گوارش پذیري پوسته آفتابگردان و خاك اره کاج شد ضمن اینکه سطوح 200 و 250 مگاراد گوارش پذیري مواد آلی در شرایط درون آزمایشگاهی را در تمامی نمونهها افزایش داد (ابراهیم و پیرس 2003). اثر دوزهاي مختلف اشعهي گاما ( و 50 کیلوگري) بر انرژي خام گوارش پذیري ماده آلی و انرژي قابل هضم کاه جو کاه سورگوم کاه گندم و چوب ذرت نشان داد که گوارش پذیري ماده آلی در شرایط درون به ویژه آزمایشگاهی (المصري و زرقاوي 50 در دوز.(997 کیلوگري یافت افزایش در پژوهش دیگري نشان داده شده که پرتوتابی با اشعهي گاما در دوزهاي بالاتر از 0 مگاراد قدرت ساختار فیبري باگاس نیشکر را کاهش داده و باعث تجزیه بیشتر همیسلولز نسبت به سلولز و لیگنین شده است (فلاکوسکی و همکاران.(990 همچنین مشخص شد که پرتوتابی با سطوح پایین اشعه گاما (20 تا 60 کیلوگري) هیچ اثر معنیداري متابولیسم بر گوارش پذیري مواد آلی و انرژي قابل کاه گندم پوسته تخم آفتابگردان چوب کنجاله زیتون هسته خرما و پوسته بادام زمینی این که نداشت میتواند به خاطر سطوح کم پرتوتابی باشد که قدرت کافی براي شکستن مواد لیگنوسلولزي.(2005 نداشته است را (المصري الکترونی سبب افزایش تجزیه پذیري شکمبهاي و گوارش پذیري ماده خشک و دیواره سلولی این مادهي خوراکی شد. لذا پرتوتابی الکترونی میتواند به عنوان یک روش عملآوري موثر سبب بهبود ارزش غذایی باگاس نیشکر شود. با توجه به عدم تفاوت بین دوزهاي پرتوتابی دوز 00 کیلو گري توصیه میشود. نتیجهگیري نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد بیم الکترونی میتواند بر بخش الیافی باگاس نیشکر اثر کند. از طرفی مقدار الیاف نامحلول در شوینده اسیدي و الیاف نامحلول در شوینده خنثی در نمونههاي پرتوتابی شده نسبت به نمونه خام با افزایش دوز پرتوتابی کاهش یافت. همچنین پرتوتابی با بیم - Megrd

9 6 اثر بیم الکترونی بر ترکیب شیمیایی فراسنجههاي تجزیه پذیري و... منابع دباغچیان م. ر. شورنگ پ. نیکخواه ع. و ایلا ن اثر پرتوتابی الکترون بر ترکیبات شیمیایی و روند تجزیه پذیري ماده خشک کاه گندم. چهارمین کنگره علوم دامی ایران. پردیس کشاورزي و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج). صفحات شورنگ پ. نیکخواه ع. صادقی ع. زارع ا. ري یسعلی غ. ر. و مرادي شهربابک م اثرات پرتو تابی گاما بر تجزیه پذیري شکمبهاي و گوارش پذیري روده اي پروتي ین کنجاله منداب. نشریه علوم دامی ایران. شماره () 39 ص فحات شهبازي ح. ر. صادقی ع. فضاي لی ح. ري یسعلی غ. ر. و چمنی م اثر پرتوتابی بیم الکترونی بر فراسنجههاي تجزیهپذیري ماده خشک الیاف نامحلول در شویندههاي خنثی و اسیدي باگاس نیشکر. مجله علوم و فنون کشاورزي و منابع طبیعی. سال سیزدهم شماره 47 صفحات 493- صادقی ع. و شورنگ پ اثرات پرتو گاما و بیم الکترونی بر روند تجزیه پذیري ماده خشک و ماده آلی کاه گندم و یونجه خشک. دومین.485 همایش ملی کاربرد فناوري هستهاي در علوم کشاورزي و منابع طبیعی. کرج صفحات عبداللهی ض. شاه حسینی غ. و کفیل زاده ف استفاده از اشعه دهی گاما براي افزایش ارزش غذایی بقایاي زراعی مورد استفاده در تغذیه دام. دومین همایش ملی کاربرد فناوري هستهاي در علوم کشاورزي و منابع طبیعی. کرج صفحه 7. AOAC Officil Methods of Anlysis. Vol. І. 5th ed. Assocition of Officil Anlyticl Chemists, Arlington, Alerti, A., Bertini, S. nd Gstldi, G., Election em irrdited textile cellulose fires. ESR Studies nd derivtistion with Glycidyl methcrylte (GMA). Journl of Europen Polymers. 4: Al-Msri, M.R., 998. Chnges in contents nd in-vitro digestiility of lying-hens excret used s feeds due to drying nd gmm irrdition. Journl of Applied Rdition Isotop. 49: Al-Msri, M.R., Nutritive vlue of some griculturl wste, s ffected y reltively low gmm irrdition levels nd chemicl tretment. Journl of Bioreserch Technology. 96: Al-Msri, M.R. nd Zrkwi, M., 994. Effects of gmm irrdition on chemicl compositions of some griculturl residues. Journl of Rdition Physics nd Chemistry. 43: Al-Msri, M.R. nd Zrkwi, M., 994. Effects of gmm irrdition on cell-wll constituents of some griculturl residues. Journl of Rdition Physics nd Chemistry. 44: Al-Msri, M.R. nd Zrkwi, M., 997. Chnges in digestile energy vlues of some griculturl residues treted with gmm irrdition. Journl of Applied Rdition Isotop. 50: Auslender, V.L., Ryzntseu, A.A. nd Spiridonov, G.A., The use of electron em for solution of some ecologicl prolems in pulp nd pper industry. Journl of Rdition Physics nd Chemistry. 63: Azim, A.M., Shireennd, E.A. nd Gmm, A.M., Effect of gmm irrdition on the physico-chemicl chrcterstics of groundnut (Archis Hypoge). Journl of Bsic nd Applied Science. 3(3): Ber, M., Leonhrdt, J., Flchowsky, G., Hennig, A., Wolf, I. nd Nehring, K., 980. Ueer die estrhlung vongetreidestroh mit energiereicher strhlung (English strct). Isotopenprxis. 0: 339. Firdos, T., Khn, A.D. nd Shn, F.H., 989. Improvment in the digestiility of gsse pith y chemicl tretmnt. Journl of Islmic Acdemy of Science. 2(2): Flchowsky, G., Br, M., Zuer, S. nd Tiroke, K., 990. Cell wll content nd rumen dry mtter disppernce of γ- irrdited wood y-products. Journl of Biologicl Wstge. 34(3): Gu, C.P., Li.M, Y.L., M, Y. nd Zhng, S.J., 988. Study on tretment of rice strw with irrdition. Proceedings of 5 th Conference of Ntionl Society of Animl Nutrition (CNSAN). p. 5. Jpn, Tokyo. Hn, Y.W., Timpnd, J. nd Ciegler, A., 98. Gmm-ry-induced degrdtion of lignocellulosic mterils. Journl of Biotechnology nd Bioengineering. 3: Hn, Y.W., Ctlno, E.A. nd Ciegler, A., 983. Chemicl nd physicl properties of sugrcne gsse irrdited with gmm rys. Journl of Agriculturl Food Chemistry. 3 (): Hvelplund, T. nd Welsjerg, M.R., In situ techniques for the estimtion of protein degrdility nd post rumen vilility. In: Givens, D.I., Owen, E., Axford, R.F.E. nd Omed, H.M. (Eds), Forge Evlution in Ruminnt Nutrition, CABI pulishing, pp Irhim, M.N.M. nd Perce, G.R., 983. Effects of chemicl tretments comined with high-pressure steming on the chemicl composition nd in vitro digestiility of crop y-products. Journl of Biologicl Wstge. 7:

10 طباطبایی و همکاران مجله تحقیقات دام و طیور جلد شماره 3 پاي یز Irhim, M.N.M. nd Perce, G.R., Effects of gmm irrdition on the composition nd in vitro digestiility of crop y-products. Journl of Biologicl Wstge. 2(4): Leonhrdt, J.W., Ber, M. nd Huener, G., 983. Gmm nd electron rdition effects on strw. Journl of Rdition Physics nd Chemistry. 2(4): McMnus, W.R., Mnt, l., McFrlene, J.D. nd Gry, A.C., 972. The effects of diet supplements nd gmm irrdition on dissimiltion of low-qulity roughges y ruminnts. II-Effects of gmm irrdition nd ure supplementtion on dissimiltion in the rumen. Journl of Agriculturl Science (Cm.). 79: Millett, M.A., Bker, A.J., Feist, W.C., Mellenerger, R.W. nd Stter, L.D., 970. Modifying wood to increse its in vitro digestiility. Journl of Animl Science. 3: Ørskov, E.R. nd McDonld, I., 979. The estimtion of protein degrdility in the rumen from incution mesurements weighted ccording to rte of pssge. Journl of Agriculturl Science (Cm.). 92: SAS Institute Inc., 996. Sttisticl Anlysis System (SAS) User s Guide, SAS Institute, Cry, NC, USA. Shhzi, H.R., Sdeghi, A.A., Fzeli, H., Risli, G., Chmni, M. nd Shwrng, P., Effects of Electron Bem Irrdition on Ruminl NDF nd ADF Degrdtion Chrcteristics of Brley Strw. Journl of Animl nd Veterinry Advnces. 7(4): Shhzi, H.R., Sdeghi, A.A., Fzeli, H., Risli, G., Chmni, M. nd Shwrng, P., Effect of electron em irrdition on dry mtter degrdtion of whet strw in the rumen. Journl of Biologicl Science. (4): Smith, G.S., Kiesling, H.E., Glyen, M.L. nd Bder, J.R., 985. Irrdition enhncement of iomss conversion. Journl of Rdition Physics nd Chemistry. 25: Stipnovic, A.J., Winter, W.T. nd Driscoll, M.S., Electron em nd X-ry irrdition of lignocellulosic iomss. Biodelignifiction nd hemicellulose removl in reducing reclci. Performing Orgniztion Chemistry. University of New York, USA. Vnznt, E.S., Cochrn, R.C. nd Titgemeyer, E.C., 998. Stndrdiztion of in situ techniques for ruminnt feedstuff evlution. Journl of Animl Science. 76: Youn, W., Hn, E., Ctlno, A. nd Ciegler, A., 983. Chemicl nd physicl properties of sugrcne gsse irrdited with gmm rys. Journl of Agriculturl Food Chemistry. 3 ():